PENNOD I.

YN y dechreuad yPsal. 33.6. Psal. 136.5. Eccle. 18.8. Act. 14.15. Act. 17.24. cre­awdd Duw y nefoedd a'r ddaiar.

2 Y ddaiar oedd af­luniaidd, a gwâg, a thywyllwch [ydoedd] ar wyneb y dyfnder, ac yspryd Duw yn ym­symmud ar wyneb y dyfroedd.

3 Yna Duw a ddyweddodd,Ebr. 11.3. bydded goleu­ni, a goleuni a fû.

4 Yna Duw a welodd y goleuni mai dâ [oedd,] a Duw a wahanodd rhwng y goleuni a'r tywyllwch.

5 A Duw a alwodd y goleuni yn ddydd, a'r tywyllwch a alwodd efe yn nôs: a'r hwyr a fû, a'r borau a fû, y dydd cyntaf.

6 Duw hefyd a ddywedoddPsal. 136.5. Ierem. 10.12. Ierem. 51.15. bydded ffurfa­fen yng-hanol y dyfroedd, a bydded hi yn gwa­hanu rhwng dyfroedd a dyfroedd.

7 Yna Duw a wnaeth y ffurfafen, ac a wa­hanodd rhwng y dyfroedd y rhai [oeddynt] o­ddi tann y ffurfafen, a'r dyfroedd y rhai [oedd­ynt]Psal. 148.4. oddi ar y ffurfafen: ac felly y bu.

8 A'r ffurfafen a alwodd Duw yn nefoedd: felly yr hwyr a fû, a'r borau a fû, 'r ail dydd.

9 Duw hefyd a ddywedodd,Psal. 33.7, cascler y dy­froedd oddi tann y nefoedd i'r vn lle, ac ymddan­gosed y sych-dîr: ac felly y bû.

10 A'r sych-dîr a alwodd Duw yn ddaiar, chascliad y dyfroedd, a alwodd efe yn foroedd: a Duw a welodd mai dâ oedd.

11 A Duw a ddywedodd egîned y ddaiar e­gin [sef] llyssiau yn hadu hâd, a phrennau ffrwyth-lawn yn dwyn ffrwyth, wrth eu rhyw­ogaeth, y rhai [y mae] eu hâd ynddynt ar y ddaiar: ac felly y bû.

12 A'r ddaiar a ddûg egin [sef] llyssiau yn hadu hâd wrth eu rhywogaeth, a phreunau yn dwyn ffrwyth y rhai [y mae] eu hâd ynddynt wrth eu rhywogaeth: a Duw a welodd mai da oedd.

13 Felly yr hwyr a fu, a'r borau a fu, y try­dydd dydd.

14 Duw hefyd a ddywedodd,Psal. 136.7. Deut 4.19. bydded goleuadau yn ffurfafen y nefoedd i wahanu rhwng y dydd a'r nôs: a byddant yn arwydd­ion, ac yn dymmorau, ac yn ddyddiau, a bly­nyddoedd.

15 A byddant yn oleuadau yn ffurfafen y nefoedd, i oleuo ar y ddaiar: ac felly y bu.

16 Oblegit Duw a wnaeth y ddau ole­uad mawrion, y goleuad mwyaf i lywodraethu y dydd, a'r goleuad lleiaf i lywodraethu y nôs, a'r sêr[hefyd.]

17 Ac yn ffurfafen y nefoedd y rhoddes Duw hwynt, i oleuo ar y ddaiar:

18 AcIerem. 31.35. i lywodraethu y dydd a'r nôs, ac i wahanu rhwng y goleuni a'r tywyllwch: a gwelodd Duw mai dâ oedd.

19 Felly yr hwyr a fu, a'r borau a fu, y ped­werydd dydd.

20 Duw hefyd a dvywedodd, heigied y dy­froedd ymlusciaid byw, ac eheded ehediaid ar y ddaiar, at wyneb ffurfafen y nefoedd.

21 A Duw a greawdd y mor-feirch mawri­on, a phôb ymlusciad byw y rhai a heigiodd y dyfroedd yn eu rhywogaeth, a phôb ehediad as­cellog yn ei rywogaeth: a gwelodd Duw mai dâ oedd.

22 Yna Duw ai bendigodd hwynt, gan ddywedyd: ffrwythwch, ac amlhewch, a llen­wwch y dyfroedd yn y môroedd a lluosoged yr ehediaid ar y ddaiar.

23 A'r hwyr a fû, ar' borau a fu, y pummed dydd.

24 Duw hefyd a ddywedodd, dyged y ddai­ar [bôb] peth byw wrth ei rywogaeth, yr ani­fail, a'r ymlusciad, a bwyst-fil y ddaiar wrth ei rywogaeth: ac felly y bu.

25 Felly y gwnaeth Duw fwyst-fil y ddai­ar, wrth ei rywogaeth, a'r anifail wrth ei rywo­gaeth, a phôb ymlusciad y ddaiar wrth ei rywo­gaeth: a gwelodd Duw mai dâ oedd.

26 Duw hefyd a ddywedoddGene. 5.1. Gene. 9.6. 1. Cor. 11.7. Colos. 3.10. gwnawn ddŷn ar ein delw ni, wrth ein llûn ein hunain, acEccles. 17.1. arglwyddiaethant ar bŷsc y môr, ac ar ehediad y nefoedd, ac ar yr anifail, ac ar yr holl ddaiar, ac ar bôb ymlusciad yr hwn a ymlusco ar y ddaiar.

27 Felly Duw a greawdd y dŷn arDoeth. 2 23. Mat. 19.4. ei lûn ei hun, ar lûn Duw y creawdd efe ef: yn wryw, ac yn fenyw y creawdd efe hwynt.

28 Duw hefyd ai bendigodd hwynt, a Duw a ddywedodd wrthynt, ffrwythwch, ac aml­hewch, a llenwwch y ddaiar, a darostyngwch hi, ac arglwyddiaethwch ar bysc y môr, ac ar ehed­iaid y nefoedd, ac ar bôb bwyst-fil yr hwn a sym­mudo ar y ddaiar.

29 A Duw a ddywedodd wele mi a rod­dais i chwi bôb llyssieun yn hadu hâd yr hwn [sydd] ar wyneb yr holl ddaiar: a phôb prenn yr hwn [y mae] ynddo ffrwyth prenn yn hadu hâd,Genes 9.3. Eccles. 39.21. a fydd yn fwyd i chwi.

30 Hefyd i bôb bwyst-fil y ddaiar, ac i bôb e­hediad y nefoedd, ac i bôb [peth] yn symmudo ar y ddaiar yr hwn [y mae] enioes ynddo, [y bydd] pob llyssieun gwyrdd yn fwyd: ac felly y bû.

31 AMar. 7.37. gwelodd Duw yr hyn oll a'r a wnaethe, ac wele da iawn ydoedd: felly yr hwyr a fû, ar borau a fu, y chweched dydd.

PEN. II.

1 FElly yExod. 20.11. Exod. 31.17. Hebre. 4.4. gorphennwyd y nefoedd a'r ddai­ar, ai holl lu hwynt.

2 Ac ar y seithfed dydd y gorphennodd Duw ei waith yr hwn a wnaethe efe, ac a or­phywysodd ar y seithfed dydd oddi wrth ei holl waith, yr hwn a wnaethe efe.

3 A Duw a fendîgodd y seithfedd dydd, ac ai sancteiddiodd ef: o blegit ynddo y gorphy­wysase oddi wrth ei holl waith, yr hwn a grease Duw iw wneuthur.

4 Dymma genhedlaethau y nefoedd, a'r ddaiar, pan greuwyd hwynt yn y dydd y gwna­eth yr Arglwydd Dduw ddaiar, a nefoedd:

5 A phob planhigin y maes cyn ei fod yn y ddaiar, a phôb llyssieun y maes eyn tarddu al­lan: o blegit ni pharase yr Arglwyd Dduw lawio ar y ddaiar, ac nid [ydoedd] dŷn i lafurio y ddaiar.

6 Onid tarth a escynnodd o'r ddaiar, ac a ddyfrhaodd holl wyneb y ddaiar.

7 A'r Arglwydd Dduw a luniase y dŷn o bridd y daiar, ac a anadlase yn ei ffroenau ef a­nadl enioes, felly yr aeth y dŷn yn enaid byw.

8 Hefyd yr Arglwydd Dduw a blannod ardd yn Eden o' du y dwyrain, ac a osododd yno y dŷn, yr hwn a luniase efe.

9 A gwnaeth yr Arglwydd Dduw, i bôb prenn dymunol i'r golwg, a daionus yn fwyd, ar i brenn y bywyd yng-hanol yr ardd, ac i brenn gwybodaeth dâ a drwg, dyfu allan o'r ddaiar.

10 Ac afon a aeth allan o Eden i ddyfrhâu yr ardd, ac oddi yno hi a rannwyd, ac a aeth yn bedwar pen.

11 Henw y cyntaf [yw] Pison, yr hon sydd yn amgylchu holl wlâd Hafila lle [y mae] yr aur.

12 Ac aur y wlâd honno sydd dda: yno [y mae] Bdeliwm, a'r maen Onix.

13 A henw yr ail afon [yw] Gihon, honne sydd yn amgylchu hell wlad Ethiop.

14 A henw y drydedd afon [yw] Hidecel, honno sydd yn myned o du yr dwyrain i Assyria: a'r bedwaredd afon yw Euphrates.

15 A'r Arglwydd Dduw a gymmerodd y dŷn, ac ai gosododd ef yng-ardd Eden, iw llafu­rio, ac iw chadw hi.

16 A'r Arglwydd Dduw a orchymynnodd i'r dŷn, gan ddywedyd: o holl brennau yr ardd gan fwytta y bwyttei.

17 Ond o brenn gwybodaeth da a drŵg, na fwytta o honaw: o blegit yn y dydd y bwyteich ti o honaw, gan farw y byddi farw.

18 Hefyd yr Arglwydd Dduw a ddywe­dase, nit dâ fod y dŷn ei hunan, gwnaf ymge­ledd cymmwys iddo.

19 A'r Arglwyd Dduw a luniodd o'r ddaiar holl fwyst-filod y maes, a holl ehediaid y nefo­edd, ac ai dygodd at y dyn i weled pa henw a rodde efe iddynt hwy: a pha fodd bynnac 'yr hen­wodd y dŷn bôb peth byw, hynny [fu] et henw ef.

20 Y dŷn yntef a henwodd henwau ar yr holl anifeiliaid ac ar [holl] ehediaid y nefoedd, ac ar holl fwyst-filod y maes: ond ni chafodd efe i Adda ymgeledd cymmwys iddo.

21 Yr Arglwydd Dduw am hynny a wna­eth i drym-gwsc syrthio ar y dŷn, fel y cyscodd, ac efe a gymmerodd vn oi assennau ef, ac a gaeodd gîg yn ei lle hi.

22 A'r Arglwydd Dduw a wnaeth yr assen yr hon a gymmerase efe o'r dŷn yn wraig, ac ai dug at y dŷn.

23 A'r dŷn a ddywedodd, hon weithiau [sydd] ascwrn o'm hescyrn i, a chnawd o'm cnawd i: hon a elwir gwraig, o blegit o ŵr y cymmerwyd hi.

24 O herwydd hynMat. 19.5. Mar. 10.7. 2. Cor. 6.10. Ephes. 5.31. yr ymedu gŵr ai dâd, ac ai fam, ac y glŷn wrth ei wraig, ac hwy a fyd­dant yn vn cnawd.

25 Ac yr oeddynt ill dau yn noethion, Adda ai wraig: ac nid oedd arnynt gywilydd.

PEN. III.

A'RDoeth. 2.24. sarph oedd gyfrwysach na holl fwyst­filod y maes, y rhai a wnaethe yr Ar­glwydd Dduw, a hi a ddywedodd wrthy wraig, ai diau ddywedyd o Dduw na chaech chwi [Page 2]fwytta o holl brennau 'r ardd؛

2 A'r wraig a ddywedodd wrth y sarph, o ffrwyth prennau 'r ardd y cawn ni fwytta.

3 Ond am ffrwyth y prenn yr hwn [sydd] yng-hanol yr ardd, Duw a dywedodd, na fwyt­tewch a honaw ac na chyffyrddwch ag ef, rhac eich marw.

4 Yna y sarph a ddywedodd wrth y wraig: ni byddwch feirw ddim.

5 Ond gwybod y mae Duw, mai yn y dydd y bwyttaoch chwi, o honaw ef, yr agorir eich lly­gaid, ac y byddwch megis duwiau yn gwybod dâ a drwg.

6 Pan welodd y wraig mai dâ oedd [ffrw­yth] y prenn yn fwyd, ac mai têg mewn golwg ydoedd, ai fod efe yn brenn dymunol i beri de­all, yna hi a gymmerth oi ffrwyth ef, ac a fwyt­taodd, ac a roddes iw gŵr hefyd gyd a hi, ac efe a fwyttaodd.

7 Yna eu llygaid hwynt ill dau a agorwyd, a gwybuant mai noethion [oeddynt] hwy, a gwnîasant ddail y ffigus-bren, a gwnaethant arffedogauiddynt.

8 Pan glywsant lais yr Arglwydd Dduw yn rhodio yn yr ardd, gyd ag awel y dydd, yna yr ymguddiodd Adda ai wraig, o olwg yr Ar­glwydd Dduw, ym mysc prennau 'r ardd.

9 A'r Arglwydd Dduw a alwodd ar y dŷn, ac a ddywedodd wrtho, pa le[yr ydwyt] ti؛

10 Yntef a ddywedodd, dy lais a glywais yn yr ardd, ac mi a ofnais, oblegit noeth [oeddwn] i am hynny yr ymguddiais.

11 Yna y dywedodd [Duw:] pwy a fyne­godd i ti mai noeth [oeddyt] ti؛ ai o'r prenn yr hwn y gorchymynnaswn i ti na fwytteit o ho­naw, y bwyteaist؛

12 Ac Adda a ddywedodd: y wraig yr hon a roddaist gyd â mi, hi a roddodd i mi o'r prenn, a mi a fwytteais.

14 Yr Arglwydd Dduw a ddywedodd wrth y wraig, pa ham y gwnaethost ti hyn؛ a'r wraig a ddywedodd: y sarph a'm twyllodd, a bwytta a wneuthum.

14 Yna 'r Arglwydd Dduw a ddywedodd wrth y sarph: am wneuthur o houot hyn, mell­digediccach [wyt] ti na'r holl anifeiliaid, ac na holl fwyst-filod y maes: ar dy dorr y cerddi, a phridd a fwyttei holl ddyddiau dy enioes.

15 Gelyniaeth hefyd a osodaf rhyngot ti a'r wraig, a rhwng dy hâd ti, ai hâd hithe: efe a yssiga dy benn di, a thithe a yssigi ei sodl ef.

16 Wrth y wraig y dywedodd, gan amlhau yr amlhaf dy boenau di, a'th feichiogi, mewn poen y dygi blant, a'th ddymuniad [fydd] at dy ŵr, ac efe a feistrola arnat ti.

17 Hefyd wrth Adda y dywedodd, am wran­do o honot ar lais dy wraig, a bwytta o'r prenn am yr hwn y gorchymyunaswn i ti gan ddyw­edyd, na fwytta o honaw: melldigedic [fydd] y ddaiar o'th achos di, a thrwy Iafur y bwyttei o honi holl ddyddiau dy enioes.

18 Drain hefyd, ac ysgall a ddŵghi i ti: a llyssiau y maes, a fwyttei di.

19 Trwy chwŷs dy wyneb y bwyttei fara, hyd pan ddychwelech i'r ddaiar, o blegit o honi i'th gymmerwyt, canys pridd [wyt] ti, ac i'r pridd y dychweli.

20 A'r dŷn a alwodd henw ei wraig Efa: o blegit hi oedd fam pob[dŷn]byw.

21 A'r Arglwydd Dduw a wnaeth i Adda, ac iw wraig ef beisiau crwyn, ac ai gwiscodd am danynt.

22 Hefyd yr Arglwydd Dduw a ddywed­odd, wele y dŷn sydd megis vn o honom ni yn gwybod dâ a drwg, weithiau gan hynny, [ed­rychwn] rhac iddo estyn ei law, a chymmeryd hefyd o brenn y bywyd, a bwytta, a byw yn dragwyddol.

23 Am hynny yr Arglwydd Dduw ai han­fonodd ef allan o ardd Eden, i lafurio y ddaiar, yr hon y cymmerasyd ef o honi.

24 Felly efe a yrrodd allan y dŷn, ac a osod­odd o'r tu dwyrain i ardd Eden y Cerubiaid, a llafn y cleddyf yscwydedic, i gadw ffordd prenn y bywyd.

PEN. IIII.

WEdi hyn, Adda a adnabu Efa ei wraig, a hi a feichiogodd, ac a escorodd ar Gain, ac a ddywedodd: cefais ŵr gan yr Arglwydd.

2 A hi a escorodd eil-waith ar ei frawd ef Abel, ac Abel oedd fugail defaid, ond Cain oedd yn llafurio y ddaiar.

3 A bu wedi talm o ddyddiau, i Gain ddwyn o ffrwyth y ddaiar offrwm i'r Arglwydd.

4 Ac Abel yntef a ddûg o flaen-ffrwyth ei ddefaid ef, ac oi braster hwynt: a'r Ar glwydd a edrychodd ar Abel, ac ar ei offrwm.

5 Ond nid edrychodd efe ar Gain, nac ar ei offrwm ef, am hynny y dicllonodd Cain yn ddirfawr, fel y syrthiodd ei wyneb-pryd ef.

6 A'r Arglwydd a ddywedodd wrth Cain, pa ham y llidiaist؛ a pha ham y syrthiodd dy wyneb-pryd؛

7 Os yn ddâ y gwnei, oni chei oruchafieth؛ ac oni wnei yn ddâ, pechod a orwedd wrth y drws: attat ti hefyd[y mae]ei ddymuniad ef, a thi a feistroli arno ef.

8 Yna Cain a ddywedodd wrth Abel ei frawd, ac fel yr oeddynt hwy yn y maes,Doeth. 10.3. Mat. 23.35. 1 Ioan. 3.12. Cain a gododd yn erbyn Abel ei frawd, ac ai lladd­odd ef.

9 Yna yr Arglwydd a ddywedodd wrth Ga­in, mae Abel dy frawd ti؛ yntef a ddy wedodd ni's gwnn, ai ceidwad fy mrawd [ydwyf]fi؛

10 Yna y dywedodd [Duw,] beth a wna­ethost, llef gwaed dy frawd sydd yn gweiddi ar­naf fi o'r ddaiar.

11 Ac yr awrhon melldigedic wyt ti o'r [Page]ddaiar, yr hon a agorodd ei safn i dderbyn gwaed dy frawd o'th law.

12 Pan lafuriech y ddaiar ni chwanega hi roddi ei ffrwyth ir, gwibiad, a chyrwydrad fyddi ar y ddaiar.

13 Yna y dywedodd Cain wrth yr Arglwydd mwy[yw]fy anwiredd nac y gellir ei fadde.

14 Wele gyrraist fi heddyw oddiar wyneb y ddaiar, ac oth ŵydd di i'm cuddir: gwibiad hefyd a chyrwydrad fyddaf ar y ddaiar[a]phwy bynnac a'm caffo a'm lladd.

15 Yna y dywedodd yr Arglwydd wrtho, am hynny y dielir yn saith ddyblyg [ar] bwy bynnac a laddo Gain, a'r Arglwydd a osododd nod ar Gain, rhac i neb a'r ai caffe ei ladd.

16 Yna Cain aeth allan o wydd yr Argl­wydd, ac a drigodd yn nhir Nod, o'r tu dwyrain i Eden.

17 Cain hefyd a adnabu ei wraig, a hi a fei­chiogodd, ac a escorodd ar Henoch, yna 'r ydo­edd efe yn adeiladu dinas, ac efe a alwodd henw y ddinas yn ol henw ei fab ef Henoch.

18 Ac i Henoch y ganwyd Irad, ac Irad a genhelodd Mehuiael, ac Mehuiael a genhed­lodd Methusael, a Methusael a genhedlodd Lamech.

19 A Lamech a gymmerodd iddo ddwy wragedd: henw y gyne al[oedd] Ada, a henw'r ail Shila.

20 Ac Ada a escorodd ar Iabel, hwn ydoedd dâd [pob] presswylydd pabell, a [pherchen] anifail.

21 A henw ei frawd ef oedd Iubal, ac efe oedd dâd pob ceimlydd celyn ac organ.

22 Sila hithe a escorodd ar Thubalcain, gweithydd pob celfydd-waith pres a haiarn: a chwaer Thubascain [ydo [...]dd] Noema.

23 A Lamech a ddywedodd wrth ei wrag­edd, Ada a Sila, gwragedd Lam [...]ch clywch fy llais, gwrandewch fy lleferydd, canys mi a leddais wr i'm harcholl, a llangc i'm clais.

24 Os Cain a ddielir seith-waith yna La­mech saith ddeng-waith, a seith-waith.

25 Ac Adda a adnabu ei wraig trachefu, a hi a escorodd ar fab, ar hi a alwodd ei enw ef Seth: o herwydd Duw [eb hi] a osododd i mi hâd arall, yn lle Abel, am ladd o Gain ef.

26 I'r Seth hwn hefyd y ganwyd mâb, ac efe a alwodd ei enw ef Enos: yna y decreuwyd galw ar enw 'r Arglwydd.

PEN. V.

DYmma lyfr cenhedlaethau Adda, yn y dydd y creawdd Duw ddŷn:Gene. 1.26. a'r lûn Duw y gwnaeth efe ef.

2 Yn wryw, ac yn fanyw y creawdd efe hwynt, ac ai bendithiodd hwynt, ac a alwodd eu henw hwynt dŷn ar y dydd y creuwyd hwynt.

3 Ac Adda a fu fyw ddeng-mhlynedd ar hugain a chant ac a genhedlodd[fâb]ar ei lun, ai ddelw ei hun, ac a alwodd ei enw ef Seth.

4 A dyddiau Adda wedi iddo genhedlu Seth oeddynt wythgan mlhynedd, ac efe a genhedlodd feibion a merched.

5 Felly holl ddyddiau Adda y rhai y bu efe fyw, oeddynt naw can mlhynedd, a deng-mlhy­nedd ar hugain, ac efe a fu farw.

6 Seth hefyd a fu fyw bum-mhlynedd, a chan mhlynedd, ac a genhedlodd Enos.

7 A Seth a fu fyw wedi iddo genhedlu E­nos saith mlynedd ac wyth gan mlhynedd, ac a genhedloed feibion a merched.

8 Felly holl ddyddiau Seth oeddynt dde­u-ddeng mhlynedd, a naw-can mhlynedd, ac efe a fu farw.

9 Ac Enos a fu fyw, ddeng mlhynedd a phedwar vgain, ac a genhedlodd Cenan.

10 Ac Enos a fu fyw wedi iddo genhedlu Cenan bymtheng mlhynedd, ac wyth gan mlhynedd, ac a genhedlodd feibion a merched.

11 Felly holl ddyddiau Enos oeddynt bum mlhynedd, a naw-can mlhynedd, ac efe a fu farw.

12 Cenan hefyd a fu fyw ddeng mlhynedd a thrugain, ac a genhedlodd Mahalaleel.

13 A bu Cenan fyw wedi iddo genhedlu Mahalaleel ddeugain mlhynedd, ac wyth gan mlhynedd, ac a genhedlodd feibion a merched.

14 Felly holl ddyddiau Cenan oeddynt ddeng mlhynedd, a naw can mlhynedd, ac efe a fu farw.

15 A Mahalaleel a fu fyw bum mlhynedd, a thrugain mlhynedd, ac a genhedlodd Iered.

16 A Mahalaleel a fu fyw, wedi iddo gen­hedlu Iered, ddeng mlhynedd ar hugam, ac wyth gan mlhynedd, ac a genhedlodd feibion, a merched.

17 Felly holl ddyddiau Mahalaleel oddynt, bymtheng mlhynedd, a phedwar vgain ac wyth gan mlhynedd, ac efe a fu farw.

18 Ac Iered a fu fyw ddwy flynedd a thrû­gain, a chan mlhynedd ac a genhedlodd Henoc.

19 Yna Iered a fu fyw wedi iddo genhedlu Henoch wyth gan-mlhynedd, ac a genhedlodd feibion, a merched.

20 Felly holl ddyddiau Iered oeddynt ddwy flynedd, a thrugain, a naw can mlhynedd, ac efe a fu farw.

21 Eccles. 44.15. Ebr. 11.5. Henoc hefyd a fu fyw bum mlhynedd a thrugain, ac a genhenlodd Methuselah.

22 A Henoc, a rodiodd gyd a Duw wedi iddo genhedlu Methuselah dry-chant o flynydd­oedd, ac a genhedlodd feibion, a merched.

23 Felly holl ddyddiau Henoc oeddynt bum mlhynedd a thrugain, a thrychant o flynydd­oedd.

24 Ie rhodiodd Henoc gyd a Duw, ac ni [welwyd] efe: canys Duw ai cymmerodd ef.

25 Methuselah hefyd a fu fyw saith mly­nedd a phedwar vgain, a chant, ac a genhedlodd Lamec.

26 Methuselah a fu fyw wedi iddo genhed­lu Lameo, dwy flynedd, a phedwar vgain, a saith gan mlhynedd, ac a genhedlodd feibion a merched.

27 Felly h [...]ll ddyddiau Methuselah oedd­ynt, naw mlynedd a thrugain, a naw can mlhy­nedd, ac efe a fu farw.

28 Lamec hefyd a fu fyw ddwy flynedd a phedwar vgain a chan mlhynedd, ac a genhed­lodd fâb,

29 Ac a alwodd ei enw ef Noah, gan ddy­wedyd hwn a'n cyssura ni, am ein gwaith, a lla­fur ein dwylo, o herwydd y ddaiar yr hon a fell­digodd yr Arglwydd.

30 Yna Lamec a fu fyw wedi iddo genhed­lu Noah, bymtheng mlhynedd, a phedwar v­gain, a phum-can mlhynedd, ac a genhedlodd feibion a merched.

31 Felly holl ddyddiau Lamec oeddynt, ddwy flynedd, ar bymthec, a thrugain, a saith gan mlhynedd, ac efe a fu farw.

32 A Noah ydoedd fab pum can mlwydd pan genhedlodd Noah, Sem, Cam, ac Ia­pheth.

PEN. VI.

YNa y bû pan ddechreuodd dynion amlhau ar wyneb y ddaiar, a geni merched iddynt,

2 Weled o feibion Duw ferched dynion mai teg[oeddynt]hwy, a hwynt a gymmera­sant iddynt wragedd o'r rhai oll a ddewisasant.

3 Yna y dywedodd yr Alglwydd nid ym­rysona fy yspryd i a dŷn yn dragywydd, oblegit mai cnawd yw efe: ai ddyddiau fyddant vgain mlhynedd, a chant.

4 Cawri oeddynt ar y ddaiar y dyddiau hynny: ac wedi hynny hefyd, pan ddaeth mei­bion Duw at ferched dynion, a phlanta [o'r rhai hynny] iddynt: dymma y cedyrn y rhai [a fuant] wŷr enwoc gynt.

5 A'r Alglydd aGen. 8.21. Mat. 15.19. welodd mai amloedd dry­gioni dŷn ar y ddaiar, â [bod] holl fwriad, me­ddyl-fryd ei galon yn vnic yn ddrygionus bôb amser.

6 Yna yr edifarhaodd ar yr Arglwydd wneuthur o hanaw efe ddyn ar y ddaiar, ac efe a ymofidiodd yn ei galon.

7 A'r Alglwydd a ddywedodd, deleaf ddŷn yr hwn a greais oddi ar wyneb y ddaiar, o ddŷn, hyd anifail, hyd yr ymlusciad, ac hyd ehediad y nefoedd: canys y mae yn edifar gennif eu gwneuthur hwynt.

8 Ond Noah a gafodd ffafor yng-olwg yr Arglwydd.

9 Dymma genhedlaethau Noah, Noah [oedd] ŵr cyfiawn, perffaith yn ei oes: gyd a Duw y rhodiodd Noah.

10 A Noah a genhedlodd dri o feibion, Sem, Cam ac Iapheth.

11 A'r ddaiar a lygreasyd ger bron Duw, llanwasyd y ddaiar hefyd a thrawsedd.

12 Yna yr edrychodd Duwar y ddaiar, ac wele hi a lygreasyd, canys pôb cnawd a lygrease ei lwybr ar y ddaiar.

13 A Duw a ddywedodd wrth Noah, diwedd pôb cnawd a ddaeth ger fy mron: o blegit llan­wyd y ddaiar a thrawsedd oi herwydd hwynt: ac wele myfi ai difethaf hwynt gyd ar ddaiar.

14 Gwna di it Arch o goed Gopher, yn gell­au y gwnei 'r Arch, a phŷga hi oddi fewn, ac oddi allan a phŷg.

15 Fel hyn y gwnei hi, try chant cufydd [fydd] hŷd yr Arch, dec cufydd a deûgain ei llêd, a dec cufydd ar hugain ei huchter.

16 Gwna Fenestr i'r Arch, a gorphenn[hi] yn gufydd oddi arnodd: a gosot ddrws yr Arch yn ei hystlys: o drî[vchder]y gwnei di hi.

17 O herwydd wele fi yn dwyn dyfroedd diluw ar y ddaiar, i ddifetha pob cnawd, yr hwn [y mae] anadl enioes ynddo, oddi tann y nefo­edd: yr hyn oll[sydd] ar y ddaiar a drenga.

18 Ond a thi y cadarnhaf fyng-hyfammod, o blegit i'r Arch yr ei di, a'th feibion, a'th wraig, a gwragedd dy feibion gyd a thi.

19 Ac o bôb [peth] byw, o bôb cnawd, y dy­gi ddau o bôb[rhyw]i'r arch iw cadw [hwyni] yn fyw gyd a thi, gwryw, a banyw fyddant.

20 O'r ehediaid wrth eu rhywogaeth, ac o'r anifailiaid wrth eu rhywogaeth, o bôb ymlu­sciad y ddaiar wrth ei rywogaeth, dau o bôb [rhywogaeth] a ddeuant attat iw cadw yn fyw.

21 A chymmer di it, o bôb bwyd yr hwn a fwytteir, a chascl attat, a bydded yn ymborth iti, ac iddynt hwythau.

22 Heb [...]. 11.7. Felly y gwnaeth Noah, yn ol yr hyn oll a orchymynnase Duw iddo, felly y gwnaeth efe.

PEN. VII.

YNa y dywedodd yr Arglwydd wrth Noah, dôs di, a'th holl dŷ i'r Arch: canys tydi a2. Pet, 2. [...] welais i yn gyfiawn yn yr oes hon, ger fy mron i.

2 O bôb anifail glân y cymmeri gyd a thi bôb yn saith, y gwryw, ai fanyw, a dau o'r anifai­liaid y rhai nid ydynt lân, y gwryw, ai fanyw:

3 O ehediaid y nefoedd hefyd, bôb yn saith, yn wryw ac yn fenyw, i gadw hâd yn fyw, ar wyneb yr holl ddaiar.

4 O blegit wedi saith niwrnod etto, mi a lawiaf ar y ddaiar ddeugain nhiwrnod, a deu­gain nhôs: ac mi a ddeleaf oddi ar wyneb y ddaiar bôb peth byw a'r a wneuthum i.

5 A Noah a wnaeth yn ol yr hyn oll a or­chymynnase yr Arglwydd iddo.Mat, 24.37. Luke 17.2 [...] 1. Pet. 3.20.

6 Noah hefyd [ydoedd] fâb chwe chan mlwydd, pan fu y diluw ddyfroedd ar y ddaiar.

7 Yna y daeth Noah, ai feibion, ai wraig, a gwragedd ei feibion gyd ag ef i'r Arch rhac y dwfr diluw.

8 O'r anifeiliaid glân, ac o'r anifeiliaid y rhai nid[oeddynt] lân, o'r ehediaid hefyd, ac o'r hyn oll a ymlusce ar y ddaiar,

9 Y daethant at Noah i'r Arch bôb yn ddau, yn wryw, ac yn fanyw, fel y gorchymynna­se Duw i Noah.

10 Ac wedi saith niwrnod y dwfr diluw a ddaeth ar y ddaiar.

11 Yn y chwe chanfed fiwyddyn o fywyd Noah, yn yr ail mîs, ar yr ail dydd ar bymthec o'r mîs, ar y dydd hwnnw y rwygwyd holl ffyn­honnau y dyfnder mawr, a ffenestri y nefoedd a agorwyd.

12 Ar glaw fu ar y ddaiar ddeugain nhiwr­nod, a deugain nhos.

13 O fewn corph y dydd hwnnw y daeth Noah, a Sem, a Cham a Iapheth, methion Noah, a gwraig Noah, a thair gwragedd ei fei­bion ef gyd a hwynt i'r Arch.

14 Hwynt, a phôb bwyst-fil wrth ei rywog­aeth, a phôb anifail wrth ei rywogaeth, a phôb ymlusciad a ymlusce ar y ddaiar wrth ei rywo­gaeth, a phôb ehediad wrth ei rywogaeth, [sef] pôb rhyw aderyn.

15 A daethant at Noah i'r Arch bôb yn ddau, o bôb cnawd yr hwn [yr oedd] ynddo a­nadl enioes.

16 A'r rhai a ddaethant, yn wryw, a banyw y daethant o bôb cnawd, fel y gorchymynnase Duw iddo, yna 'r Arglwydd a gaeodd arno ef.

17 A'r diluw fu ddeugain nhiwrnod ar y ddaiar, a'r dyfroedd a amlhausant, fel y dyga­sant yr Arch, ac y codwyd hi oddi ar y ddaiar.

18 A'r dyfroedd a ymgryfhasant, ac a am­lhausant yn ddirfawr ar y ddaiar, a'r Arch a ro­diodd ar hyd wyneb y dyfroedd.

19 A'r dyfroedd a ymgryfhasant yn ddir­fawr iawn ar y ddaiar, a gorchguddiwyd yr holl fynyddoedd vchel y rhai oeddynt tann yr holl nefoedd.

20 Pymthec cufydd yr ymgryfhaodd y dy­froedd, tuac i fynu wedi gorchguddio y myny­ddoedd.

21 [...]ccles. 39.28. Yna y bu farw pôb cnawd yr hwn a ym­lusce ar y ddaiar, yn ehediaid, ac yn anifeiliaid ac yn fwyst-filod, ac yn bôb [rhyw] ymlusciad a ymlusce ar y ddaiar, a phôb dŷn [hefyd.]

22 Yr hyn oll[yr oedd]ffûn anadl enioes yn ei ffroenau: o'r hyn oll [ydoedd]ar y sych-dir a fuant feirw.

23 Ac efe a ddeleodd bôb sylwedd byw 'a'r a [oedd] ar wyneb y ddaiar, yn ddŷn, yn anifail, yn ymlusciaid, ac yn ehediaid o'r nefoedd, ie dele­wyd hwynt o'r ddaiar: a Noah a'r rhai[oedynt] gyd ag ef yn yr Arch yn vnic a adawyd yn fyw.

24 A'r dyfroedd a ymgryfhasant ar y ddai­ar, ddeng nhiwrnod a deugain, a chant.

PEN. VIII.

YNa Duw a gollodd Noah, a phôb bwyst-fil a phôb anifail, y rhai ['oeddynt] gyd ag ef yn yr Arch: a gwnaeth Duw i wynt dramwyo ar y ddaiar, a'r dyfroedd a lonyddasant.

2 Caewyd hefyd ffynhonnau y dyfnder a ffenestri y nefoedd: a lluddiwyd y glaw o'r ne­foedd.

3 A'r dyfroedd a ddychwelasant oddi ar y ddaiar gan fyned a dychwelyd؛ ac ym mhen deng nhiwrnod a deugain a chant y dyfroedd a dreiasent.

4 Ac yn y seithfed mîs, ar yr all dydd ar bym­thec o'r mîs, y gorphywysodd yr Arch ar fyny­ddoedd Armenia.

5 A'r dyfroedd fuant yn myned, ac yn treio hyd y decfed mîs, yn y decfed[mis]ar y [dydd] cyntaf o'r mîs y gwelwyd pēnau y mynyddoedd

6 Ac ym mhen deugain nhiwrnod yr agor­odd Noah ffenestr yr Arch yr hon a wnaethe efe

7 Ac efe a anfonodd allan gig-frân, a hi aeth, gan fyned allan a dychwelyd: hyd oni sychodd y dyfr [...]edd oddi ar y ddaiar.

8 Yna 'r anfonodd efe y golommen oddi wrtho, i weled a yscafnhause y dyfroedd oddi ar wyneb y ddaiar.

9 Ac ni chafodd y golommen orphywysfa i wadn ei throed, am hynny hi a ddychwelodd atto ef i'r Arch, am [fod] y dyfrôedd ar wyneb yr, holl-dîr: ac efe a es [...]ynnodd ei law, ac ai cymme­rodd hi, ac ai derbynniodd hi atto i'r Arch.

10 Ac efe a ddisgwiliodd etto saith niwrnod eraill, yna yr anfonodd efe eil-waith y golom­men o'r Arch.

11 A'r golommen a ddaeth atto ef ar bryd nawn, ac wele ddeilen oliwydden yn ei gylfin hi, wedi ei thynnu: yna y gwybu Noah yscaf­nhau y dyfroedd oddi ar y tir.

12 Ac efe a ddisgwiliodd etto saith niwrnod eraill, ac a anfonodd y golommen, ac ni ddych­welodd hi ail-waith atto ef mwy.

13 Ac yn yr vnfed flwyddyn a chwe chant, yn y [mîs cyntaf, ar y [dydd] cyntaf o'r mîs, y darfu i'r dyfroedd sychu oddi ar y tîr: A No­ah a symmudodd gaead yr Arch, ac a edrychodd, ac wele wyneb y ddaiar a sychase.

14 Ac yn yr ail mîs, ar y seithfed dydd ar hu­gain o'r mîs, y ddaiar a sychase.

15 Yna y llefarodd Duw wrth Noah gan ddywedyd:

16 Dos allan o'r Arch, ti, a'th wraig, a'th feibion, a gwragedd dy feibion, gyd a thi.

17 Pôb bwyst-fil yr hwn[sydd]gyd a thi, o bôb cnawd, yn adar, ac yn anifeiliaid, ac yn bôb [rhyw] ymlusciad yn ymlusco ar y ddaiar, a ddygi allan gyd a thi:Gen. 1.22. Gene. 9.1. heigiant hwythau yn y ddaiar, a ffrwythant ar amlhânt ar y ddaiar.

18 Yna Noah a aeth allan ai feibion, ai wraig, a gwragedd ei feibion gyd ag ef.

19 Pôb bwyst-fil, pôb pryf, a phôb ehediad, pôb ymlusciad ar y ddaiar, wrth eu rhywogae­thau a daethant allan o'r Arch.

20 A Noah a adailadodd allor i'r Arglwydd, ac a gymmerodd o bôb anifail glân, ac o bôb ehe­diad glân, ac a offrymmodd boeth offrymmau ar yr allor.

21 Yna'r aroglodd yr Arglwydd arogl es­mwyth, a dywedodd yr Arglwydd yn ei galon ni chwanegaf felldithio y ddaiar mwy er mwyn dŷn: er[bôd] brŷd calon dŷn yn ddrwg oi ieuenc­tid: ac ni chwaneg af mwy ladd pôb[peth]byw, fel y gwneuthum.

22 Pryd hâu, a chynhaiaf, ac oerni, a gwrês, a hâf a gaiaf, a dydd, a nôs ni pheidiant mwy holl ddyddiau y ddaiar.

PEN. IX.

Duw hefyd a fendithiodd Noah, ai feibion: ac a ddywedodd wrthynt, ffrwythwch, a lluosogwch a llenwch y ddaiar.

2 Eich ofn hefyd, 'ach arswyd fydd ar holl fwystfilod y ddaiar, ac ar holl ehediaid y nefoedd, a'r hyn oll a sathr y ddaiar, ac ar holl byscod y môr: yn eich llaw chwi y rhoddwyd hwynt.

3 Pôb ymsymmudydd yr hwn sydd fyw, fydd i chwi yn fwyd: fel y gwyrdd lessieun y rhoddais i chwi bôb dim.

4 Gene. 1.29. Lefit. 17.14. Er hynny na fwytewch gîg yng-hyd ai enioes[sef] ei waed.

5 Canis yn ddiau gwaed eich enioes chw­ithaw hefyd a ofynnaf fi, o law pôb bwyst-fil y gofynnaf ef, ac o law dŷn, o law pôb brawd iddo, y gofynnaf enioes dŷn.

6 AMat. 26.52. gwel. 13.10. dywalldo waed dŷn, drwy ddŷn y ty­weldir ei waed yntef, o herwydd ar ddelw Duw y gwnaeth efe ddŷn.

7 Ond ffrwythwch, ac amlhewch, heigiwch ar y ddaiar, a lluosogwch ynddi.

8 Duw a lefarodd wrth Noah, ac wrth ei feibion gyd ag ef: gan ddywedyd,

9 Wele fi hefyd yn cadarnhau fyng-hy­fammod a chwi; ac a'ch hâd chwi ar eich ol chwi.

10 Ac a phôb peth byw 'r hwn[sydd] gyd a chwi, a'r ehediaid, a'r anifeiliaid, ac a phôb bwyst­fil y tîr gŷd a chwi, o'r rhai oll ydynt yn myned allan o'r Arch: drwy holl fwyst-filod y ddaiar.

11 AcEsai. 54.9. mi a gadarnhaf fyng-hyfammod a chwi, fel na thorrir ymmmaith bôb cnawd mwy gan y dwfr diluw, ac na byddo diluw mwy i ddifetha y ddaiar.

12 A Duw a ddywedodd, dymma arwydd y cyfammod yr hwn yr ydwyfi yn ei roddi rhyn­gofi a chwi, ac a phôb peth byw yr hwn [sydd] gyd a chwi, tros oesoedd tragywyddol.

13 Fy mŵa a roddais yn y cwmmwl, ac efe a fydd yn arwydd cyfammod rhyngofi a'r ddaiar.

14 A bydd panEccle. 13.12. godwyf gwmwl ar y ddaiar, ac ymddangos o'r bŵa yn y cwmwl,

15 Y cofiaf fyng-hyfammod yr hwn[sydd] rhyngofi a chwi, ar a phôb pé [...]h byw o bôb cnawd: ac ni bydd y dyfroedd yn ddiluw mwy, i ddifetha pôb cnawd.

16 A'r bŵa a fydd yn y cwmwl, ac mi a edry­chaf arno ef i gofio cyfammod tragywyddol, rhwng Duw a phôb peth byw, o bôb cnawd yr hwn[sydd]ar y ddaiar.

17 A Dûw a ddywedodd wrth Noah, dym­ma arwydd y cyfammod yr hwn a gadarnheais rhyngofi, a phôb cnawd: yr hwn sydd ar y ddaiar.

18 A meibion Noah y rhai a ddaethant allan o'r Arch oeddynt Sem, Cam, ac Iapheth: a Cham hwnnw[oedd]dâd Canaas.

19 Y tri hyn[oeddynt]feibion Noah: ar o'r rhai hyn yr eppiliodd yr holl ddaiar.

20 A Noah a ddechreuodd [fod] yn llafur­wr, ac a blannodd win-llan.

21 Ac a yfodd o'r gwîn, at a feodwodd, ac a ymnoethodd yng-hanol ei babell.

22 Yna Cam tâd Canaan a welodd noethni ei dâd, ac a fynegodd iw ddau frodyr allan.

23 Yna y cymmerodd Sem, ac Iapheth, ddilledyn ac ai gosodasant ar eu hyscwyddau ill dau, ac a gerddasant yn-wysc eu cefn, ac a orchguddiasant noethni eu tâd: ai hwynebau yn ol, fel na welent noethni eu tad.

24 Yna y deffroawdd Noah oi wîn, ac a wy­bu beth a wnaethe ei fab ieuangaf iddo.

25 Ac efe a ddywedodd, melldig êdic[fyddo] Canaan, gwâs gweision iw frodyr fydd.

26 Ac efe a ddywedodd, bendigêdic yw Arglw­ydd Dduw Sem, a Chanaan fydd wâs iddynt.

27 Duw a helaetha ar Iapheth, ac efe a bresswylia ym mhebyll Sem: a Chanaan fyddo wâs iddynt hwy.

28 A Noah fu fyw wedi yr diluw, dry-chan­mlhynedd, a deng mlhynedd a deugain.

29 Felly holl ddyddiau Noah oeddynt, naw can mlhynedd, a deng mlhynedd a deugain ac efe a fu farw.

PEN. X.

AC dymma genhedlaethau meibion Noah, Sem, Cam, ac Iapheth, ganwyd hefyd meibion i'r rhai hyn wedi 'r diluw.

2 Meibion Iapheth [oedynt] Gomer, a Magor, a Madai, ac Iafan, a Thubal, a Mesech a Thiras.

3 Meibion Gomer hefyd: Ascenas, a Ri­phath, a Thogarma.

4 A meibion Iafan, Elisa, a Tharsis, Cit­tim a Dodanim.

5 O'r rhai hyn y rhannwyd ynysoedd y cenhedloedd yn eu gwledydd pawb wrth ei iai­th ei hun trwy eu teuluodd, yn eu cenhedloedd.

6 A meibion Cam[oeddynt] Cus, a Miz­raim a Phut, a Chanaan.

7 A meibion Cus: Seba, ac Hasilah a Sabthah, a Raamah, a Sabthecah: a meibion Raamah[oeddynt] Saba, a Dedan.

8 Cus hefyd a genhedlodd Nimrodd, efe a [Page]ddechreuodd fod yn gadarn ar y ddaiar.

PEN. XI.

A'r holl dîr ydoedd o vn-iaith, ac o vn ymad­rodd.

2 Ac wrth fudo o honynt o'r dwyrain, y caw­sant wastadedd yn nhir Sinar, ac yno y trigâ­sant.

3 Ac a ddywedasant bôb vn wrth ei gilydd, deuwch gwnawn briddfeini, a llosgwn yn boeth, felly 'r ydoedd ganddynt briddfeini yn lle cerric, a chlai oedd ganddynt yn lle calch.

4 A dywedasant, moeswch adailadwn i ni ddinas, a thŵr, ai nenn hyd y nefoedd, a gwnawn i ni enw rhac ein gwascaru rhyd wyneb yr holl ddaiar.

5 Yna y descynnodd yr Arglwydd i weled y ddinas, a'r tŵr, y rhai a adailiade meibion dy­nion.

6 A dywedodd yr Arglwydd, wele bobl yn vn, ac vn iaith iddynt oil, ac dymma eu dechreuad hwynt ar weithio: ac yr awrhon nid oes rwystr arnynt am ddim oll ar a amcanasāt ei wneuthur.

7 Deuwch descynnwn, a chymmyscwn yno eu hiaith hwynt fel na ddeallo vn iaith ei gilydd

8 Felly yr Arglwydd ai gwascarodd hwynt oddi yno rhyd wyneb yr holl ddaiar, a pheidia­sant ac adailadu y ddinas.

9 Am hynny y gelwir ei henw hi Babel, o blegit yno y cymmyscodd yr Arglwydd iaith yr holl ddaiar, ac oddi yno y gwascarodd yr Ar­glwydd hwynt ar hyd wyneb yr holl ddaiar.

27 Ac dymma genhedlaethau Tarah: Ta­rah a genhedlodd Abram, Nachor, a Haran, a Haran a genhedlodd Lot.

28 A Haran fu farw o flaen Tarah ei dâd, yngwlad ei anedigaeth, o fewn Vr y Caldeaid.

29 Yna y cymmerodd Abram, a Nachor iddynt wragedd, henw gwraig Abram [oedd] Sarai: a henw gwraig Nachor Milcha merch Harantâd Milcha, a thâd Iischa.

30 A Sarai oedd amhlantadwy heb plentyn iddi.

31 A Thara a gymmerodd Abram ei fâb, a Lot fâb Haran, mâb ei fâb, a Sarai ei waudd ef, gwraig Abram ei fâb ef, a hwynt a aethant allan yng-hydoIosua. 24.2. Nche. 9.7. Act. 7.4. Vr y Caldeaid, gan fyned tua thir Canaan, ac a ddaethant hyd yn Haran, ac a drig­asant yno.

32 A dyddiau Tarah oeddynt bump o fly­nyddoedd, a deucan mlhynedd, a bu farw Ta­rah yn Haran.

PEN. XII.

A'R Arglwydd a ddywedodd wrth Abram,Act. 7.3. dos di o'th wlad, ac oddi wrth dy genedl, ac o dŷ dy dâd, i'r wlad yr hon a ddangoswyf i ti.

2 A mi a'th wnaf yn genhedlaeth fawr ac a'th fendithiaf, mawrygaf hefyd dy enw, a thi a fyddi yn fendith.

3 Bendithiaf hefyd dy fendith-wyr, a'th felldith-wyr a felldigaf, a holl deuluoedd y ddai­ar a fendithir ynot ti.

4 Yna 'r aeth Abram, fel y llefarase 'r Ar­glwydd wrtho ef, a Lot aeth gyd ag ef: ac A­bram[oedd]fâb pymtheng-mlwydd a thrugain pan aeth efe allan o Haran.

5 Ac Abram a gymmerodd Sarai ei wraig, a Lot mab ei frawd, ai holl olud hwynt, yr hyn a feddent: a'r dynion y rhai a gawsent yn Ha­ran: ac aethant allan gan fyned i wlâd Cana­an, ac a ddaethant i wlâd Canaan.

6 Ac Abram a dramwyodd drwy 'r tîr hyd y lle[a elwir] Sichem, hyd wastadedd Moreh: a'r Canaanead[oedd]yno yn y wlâd.

7 A'r arglwwydd a ymddangosodd i A­bram, ac a ddywedodd: i'th hâd ti y rhoddaf y tîr hwn: yntef a adailadodd yno allor i'r Ar­glwydd, yr hwn a ymddangosase iddo.

8 Ac efe a dynnodd oddi yno i'r mynydd, o du dwyrain Bethel, ac a estynnodd ei babell [gan adel] Bethel, tu a'r gorllewyn, a Hai tu a'r dwyrain: ac a adailadodd yno allor i'r Ar­glwydd, ac a alwodd ar enw 'r Arglwydd.

9 Yna y cychwnnodd Abraham gan fyned, a chychwyn tua 'r dehau.

10 Ac yr oedd newyn yn y tîr, ac Abram aeth i wared i'r Aipht, i ymdeithio yno, am drym­hau o'r newyn yn y wlad.

11 A phan ddaeth efe yn agos i'r Aipht, yna y dywedodd efe wrth Sarai ei wraig, wele yn awr gwn mai gwraig lân yr olwg [wyt] ti.

12 A phan welo 'r Aiphtiaid dy di, yna y dywedant: dymma ei wraig ef, a hwynt a'm lladdant fi, a thi a adawant yn fyw.

13 Dywet ti attolwg, [mai] fy chwaer [wyt] ti, fel y bydder dâ wrthif er dy fwyn di, ac y byddwyf fyw o'th blegit ti.

14 A phan ddaeth Abram i'r Aipht, yna yr Aiphtiaid a welsant y wraig, mai glân odieth [oedd]hi.

15 A thywysogion Pharao ai gwellant hi, ac ai canmolasant hi wrth Pharao, a'r wraig a gymmerwyd i dŷ Pharao.

16 Ac efe a fu dda wrth Abram er ei mwyn hi fel yr oedd ganddo ef ddefaid, a gwarthec, as assynnau, a gweision, a morwynion, ac assyn­nod, a chamêlod.

17 Yna yr Arglwydd a darawodd Pha­rao, ai dŷ, a phlagau mawrion, o achos Sarai gwraig Abram.

18 A Pharao a alwodd am Abram, ac a ddywedodd: pa ham y gwnaethost ti hyn i mi؛ pa ham na fynegaist i mi, mai dy wraig [oedd] hi؛

19 Pa ham y dywedaist fy chwaer[yw]hi؛ fel y cymmerwn hi yn wraig i mi: ond yr awr hon wele dy wraig, cymmer [hi,] a dos ym­maith:

20 A Pharao a roddes orchymmyn [iw] ddynion oi blegit ef: a hwynt ai gollyngasant ef, ai wraig a'r hyn oedd eiddo ef.

PEN. XIII.

AC Abram aeth i fynu o'r Aipht, efe ai wraig, a'r hyn oll [oedd] eiddo: a Lot gyd ag ef tu a'r dehau.

2 AcGene. 36.7. Abram [oedd] gyfoaethog iawn o anifeiliaid, [ac]o arian, ac o aur.

3 Ac efe a aeth yn ei deithoedd, or dehau hyd Bethel, hyd y lle yr hwn y buase ei babell ef ynddo yn y dechreuad, rhwng Bethel, a Hai.

4 I lêGene. 36 25. 'r allor yr hon a wnaethe efe yno o'r cyntaf, a llê y galwase Abram a'r enw yr Arglwydd.

5 Ac i Lot Hefyd yr hwn aethe gyd ag A­bram, yr oedd defaid, a gwarther, a phebyll.

6 A'r wlâd nid oedd ddigon helaeth iddynt i drigo yng-hyd am fod eu cyfoeth hwynt yn he­laeth, fel nad allent drigo yng-hyd.

7 Cynnen hefyd oedd rhwng bugelydd ani­feiliaid Abram, a bugelydd anifeiliaid Lot: y Canaaneaid hefyd, a'r Phereziaid oeddynt y­na yn trigo yn y wlâd.

8 Yna Abram a ddywedodd wrth Lot, na fydded cynnen attolwg rhyngo fi a thi, na rhwug fy mugeiliaid i, a'th fugeiliaid ti, ohe­rwydd dynion[ydym]ni[sydd]frodyr.

9 Onid yw yr holl dir o'th flaen di؛ ymna­illtua attolwg oddi wrthif, os ar y llaw asswy y [troi] minne a droaf ar y ddehau: ac os ary llaw ddehau, minne[a droaf]ar yr asswy.

10 Yna y cyfododd Lot ei olŵg, ac a wel­odd holl wastadedd yr Iorddonen, mai dyfra­dwy [ydoedd] oll, fel gardd yr Arglwydd, fel tir yr Aipht, ffordd yr elech di i Soar cyn dife­tha o'r Arglwydd Sodoma a Gomorra.

11 A Lot a ddewisodd iddo ef wastadedd yr Iorddonen, a Lot a fudodd o'r Dwyrain, felly yr ymnailltuasant bôb vn oddi wrth ei gilydd.

12 Abram a drigodd yn nhir Canaan, a Lot a drigodd yn-ninasoedd y gwastadedd, ac a luest­odd hyd Sodoma.

13 A dynion Sodoma [oeddynt] ddrygio­nus, ac yn pechu yn erbyn yr Arglwydd yn ddirfawr.

14 A'r Arglwydd a ddywedodd wrth A­bram, wedi ymnailltuo o Lot oddi wrtho ef, cyfot dy lygaid, ac edrych o'r lle yr hwn yr yd­wyt ynddo tu a'r gogledd, a'r dehau, a'r dwy­rain, a'r gorllewyn.

15 CanysG [...]nes.1.2. [...]. [...]1.5.7. gen. [...] 24. deu [...] 34.4. yr holl dir yr hwn a weli, i [...]i y rhoddaf ef, ac i'th hâd bŷth.

16 Gosodaf hefyd dy hâd ti fel llŵch y dda­iar, megis os dichon gŵr rifo llŵch y ddaiar, y­na y rhifir dy hâd dithe.

17 Cyfot rhodia drwy yr wlâd, ar ei hŷd, ac ar ei llêd, canys i ti y rhoddaf hi.

18 Ac Abram a symmudodd [ei] luest, ac a ddaeth, ac a drigodd yng-wastadedd Mamre, yr hwn [fydd] yn Hebron, ac a adailadodd yno allor i'r Arglwydd.

PEN. XIIII.

A Bu yn nyddiau Amraphel brenin Sinar, Arioch brenin Elasar, Codorlaomer brenin Elam, a Thidal brenin y cenhenloedd,

2 Wneuthur o honynt ryfel a Bera brenin Sodoma, ac a Birsa brenin Gomorra, [a] Si­nab brenin Adma, ac [a] Semeber brenin Se­boim, ac [a] brenin Bela honno [yw] Soar.

3 Y rhai hyn oll a ymgyfarfuant yn nyff­fryn Sidim: hwnnw yw yr môr heli.

4 Deuddeng mlhynedd y gwasanaetha­sent Codorlaomer, a'r drydedd flwyddyn ar ddec y gwrthryfelasant.

5 A'r bedwaredd flwyddyn ar ddec y daeth Codorlaomer, a'r brenhinoedd y rhai [oeddynt] gyd ag ef, ac a darawsant y Raphiaid, yn Asta­rothcarnaim, a'r Zusiaid yn Ham, a'r Emiaid yng-wastadedd Ciriathaim.

6 A'r Horriaid yn eu mynydd Seir, Hyd wastadedd Paran, yr hwn [sydd] wrth yr a­nialwch.

7 Yna y dychwelasant, ac y daethant i En­mispat, honno [yw] Cades, ac a darawsant holl wlâd yr Amaleciaid, a'r Amoriaid hefyd, y rhai oeddynt yn trigo yn Hazezonthamar.

8 Allan hefyd yr aeth brenin Sodoma, a­brenin Gomorra, a brenin Adma, a brenin Se­boim, a brenin Bela honno [yw] Soar: ac yn nyffryn Sidim y lluniaethasant ryfel a hwynt,

9 A Chodorlaomer brenin Elam, a Thidal brenin y cenhedloedd, ac Amraphel brenin Si­nar, ac Arioch brenin Elasar, pedwar o fren­hinoedd yn erbyn y pump.

10 A dyffryn Sidim [oedd] lawn o byllau clai, a brenhinoedd Sodoma, a Gomorra, a ffoasant ac a syrthiasant yno: a'r lleill a ffoa­sant i'r mynydd.

11 Yna y cymmerasant holl gyfoeth So­doma a Gomorra, ai holl lynniaeth hwynt, ac a aethant ymmaith.

12 Cymmerasant hefyd Lot [nai] fab brawd[i] Abram, ai gyfoeth, ac a aethant ym­maith, o herwydd yn Sodoma yr ydoedd ef yn trigo.

13 Yna y daeth vn a ddianghase: ac a fynegodd i Abram yr Hebread, ac efe yn trigo yng-wasta­dedd Mamre 'r Amoread brawd Escol, a brawd Aner, a'r rhai hynny[oeddynt]mewn cyngrair ag Abram.

14 Pan glybu Abram gaeth-gludo ei gâr yna efe a arfogodd oi hyfforddus [weision] y rhai a anesyd yn ei dŷ ef ddau naw, a thrychant, ac a ymlidiodd hyd Dan.

15 Yna yr ymrannodd efe yn eu herbyn hwynt liw nôs, efe ai weision, ac ai tarawodd hwynt ac ai hymlidiodd hwynt hyd Hoba, yr hon [sydd] o'r tu asswy i Ddamascus.

16 Ac efe a ddûg trachefn yr holl gyfoeth, ai gâr Lot hefyd ai gyfoeth a ddug ef trachefn, a'r gwragedd hefyd, a'r bobl.

17 Yna brenin Sodoma a aeth allan iw gyfarfod ef, i ddyffryn Safeh hwnnw yw2. Sam. 18 dyf­fryn y brenin, wedi ei ddychwelyd o daro Co­dorlaomer, a'r brenhinoedd y rhai [oeddynt] gyd ag ef.

18 * Melchisedec hefyd brenin Salem, a ddûg allan fara, agwin, ac efe[oedd] offeiriad i Dduw goruchaf,

19 Ac ai bendithiodd ef, ac a ddyywedodd: bendigêdic fyddo Abram gan Dduw goruchaf, meddiannydd nefoedd, a daiar.

20 A bendigêdic fyddo Duw goruchaf yr hwn a roddes dy elynion yn dy law:Hebr. 7.4. ac [A­bram] a roddes iddo ddegwm a bôb dim.

21 Dywedodd hefyd brenin Sodoma wrth Abram, dôd ti i mi y dynion, a chymmer i ti y cyfoeth.

22 Ac Abram a ddywedodd wrth frenin Sodoma, derchefais fy llaw at yr Arglwydd Dduw goruchaf, meddiānydd nefoedd a daiar,

23 Na chymmerwn o edef hyd garreu escid, nac or' hynn oll [sydd] eiddo ti rhac dywedyd o honot, myfi a gyfoethogais Abram.

24 Ond yn vnic yr hyn a fwyttaodd y llang­ciau, a rhann y gwyr y rhai a aethant gyd a mi, Aner, Escol, a Mamre: cymmerant hwy eu rhann.

PEN. XV.

WEdi y pethau hynn y daeth gair yr Ar­glwydd at Abram,Numb. 12.6. mewn gweledi­gaeth gan ddywedyd: nac ofna Abram, my fi [ydwyf]dy darian, dy wobr [sydd] fawr iawn.

2 Yna y dywedodd Abram, Arglwydd Dduw bêth a roddi di i mi؛ gan fy mod yn my­ned yn ddiblant, ar' mâb y gadewir iddo fy nhŷ yw Eleazar o Ddamascus.

3 Abram hefyd a ddywedodd wele ni roddaist i mi hâd, ac wele fyng-haethwas fydd fy eti­fedd.

4 Ac wele air yr Arglwydd atto ef gan ddy­wedyd: nid hwn fydd dy etifedd, onid vn a ddaw allan o'th gorph di fydd dy etifedd.

5 Yna efe ai dug ef allan, ac a ddywedodd, golyga yn awr y nefoedd, a rhif y sêr o gelli di eu cyfrif hwynt: dywedodd hefydRhuf. 4.18. felly y bydd dy hâd ti.

6 Yntef aRhuf. 4.3. gredodd yn yr Arglwydd, aIames 2.23. Galat. 3.6. chyfrifwyd hynny iddo yn gyfiawnder.

7 Ac efe a ddywedodd wrtho, myfi[ydwyf] yr Arglwydd yr hwn ath ddygais di allan o Vr y Caldeaid i roddi i ti y wlad hon iw heti­fedddu.Gen. 11.28.

8 Yntef a ddywedodd, Arglwydd Dduw trwy ba bêth y câf wybod yr etifeddaf hi؛

9 Ac efe a ddywedodd wrtho, cymmer imi anner dair blwydd, a gafr dair blwydd, a hwrdd tair blwydd, a thurtur, a chiw colommen.

10 Ac efe a gymmerth iddo y' rhai hyn oll, ac ai holltodd hwynt ar hyd[eu]canol, ac a rod­dodd bôb rhann ar gyfer ei gilydd, ond ni holl­todd efe yr adar.

11 Pan ddescynnne yr adar ar y burgyn­nod yna Abram ai gwylltie hwynt.

12 A phan oedd yr haul ar fachludo y syrthi­odd trym-gwsc ar Abram: ac wele ddychryn, [a] thywyllni mawr yn syrthio arno ef.

13 Ac efe a ddywedodd wrth Abram, [...] 7.6. gan wybod gwybydd di y bydd dy hâd yn ddieithr mewn gwlad nid [yw] eiddynt, ac ai gwasa­naethant hwynt, a hwyntau ai cystuddiant bed­war-can mlhynedd.

14 A'r genhedlaeth hefyd yr hon a wasan­aethant, a farna fi, ac wedi hynny y deuant allan a chyfoeth mawr,

15 A thi a ddeui at dy dadau mewn hedd­wch : ti a gleddir mewn henaint teg.

16 Ac[yn]y bedwaredd oes y ddychwelant ymma am na chyllawnwyd hyd yn hynn anwi­redd yr Amoriaid.

17 A phan fachludodd yr haul yr oedd ty­wyllwch, ac wele ffwrn yn mygu, a phentewyn tan yn tramwyo rhwng y darnau hynny.

18 Yn y dydd hwnnwGene. 12.7. Gen. 13.15. y gwnaeth yr Ar­glwydd gyfammod ag Abram gan ddywedydd: i'th hâd ti y rhoddais y wlad hon,1. Brenh. 4 21. 2. Chron. 9.26. o afon yr Aipht hyd yr afon fawr [sef] afon Euphrates.

19 Y Ceniaid, ar' Ceneziaid, ar' Cadmoni­aid.

20 Yr Hethiaid hefyd, ar' Phereziaid, ar' Raphiaid.

21 Yr Amoriaid hefyd, ar' Canaaneaid, ar' Girgasiaid, ar' Iebusiaid.

PEN. XVI.

SArai hefyd gwraig Abram ni phlantase iddo, ac yr ydoedd iddi forwyn o Aiphtes ai henw Agar.

2 Yna y dywedodd Sarai wrth Abram, wele yn awr, yr Arglwydd a lluddiodd i mi blanta: Dos attolwg at fy llaw forwyn, fe alle * y ceir i mi blant o honi hi, ac Abram a wrandawodd ar lais Sarai.

3 Yna y cymmerodd Sarai gwraig Abram ei morwyn Agar yr Aiphtes, ym mhen deng­mlhynedd wedi trigo o Abram yn nhir Canaā, a hi ai rhoddes i Abram ei gŵr yn wraig iddo.

4 Ac efe a aeth at Agar, a hi a feichiogodd: a phan welodd hithe feichiogi o honi, ei mei­stres oedo wael yn ei golwg hi.

5 Yna y dywedodd Sarai wrth Abram yr ydwyfi yn cael cam gennit ti: mi a roddais fy morwyn i'th fonwes, a hithe a welodd feichiogi o honi, a gwael ydwyf yn ei golwg hi, barned yr Arglwydd rhyngof fi, a thi.

6 Ac Abram a ddywedodd wrth Sarai, wele dy forwyn yn dy law di, gwna iddi yr hyn a fy­ddo da yn dy olwg dy hun: yna Sarai ai cystu­ddiodd hi a hithe a ffoawdd rhacddi.

7 Ac angel yr Arglwyd ai cafodd hi wrth ffynnon yn ffordd Sur.

8 Ac efe a ddywedodd, Agar, morwyn Sa­rai, o ba le y daethost؛ ac i ba le yr ei di؛ a hi a ddywedodd ffoi yr ydwyfi o wyneb fy meistres Sarai.

9 Ac angel yr Arglwydd a ddywedodd wr­thi, [Page] [...] [Page 5] [...] [Page] [...] [Page 6] [...] [Page] [...] [Page 6] [...] [Page]dychwel at dy feistres, ac ymddarostwng [...]ann ei dw [...]lo hi.

10 Angel yr Arglwyd a ddywedodd hefyd wrthi hi: gan amlhau yr amlhaf dy hâd ei, fel na rifir ef o luosogrw [...]dd.

11 Dywedodd hefyd angel yr Arglwydd wrthi hi, wele di yn feichiog, a thi a escori ar fâb, ar a elwi ei enw ef Ismael: canys yr Arglwyd a gl [...]bu dy gystudd di.

12 Ac efe a fydd ddŷn gwyllt, ai law ar bawb, a llaw pawb arno yntef, ac yn trigo ger bron ei holl frodyr.

13 A hi a alwodd enw 'r Arglwydd yr hwn oedd yn llefaru wrthi, ti ô Dduw wyt yn edrych arnafi: canys dywedodd oni edrychais ymma hefyd ar ol yr hwn fydd yn edrych arnaf؛

14 Am hynny y galwyd y ffynnon, [...]. ffynnon Laha Roi: wele rhwng Cades a Bared [y mae hi.]

15 Ac Agar a ymmddug fâb i Abram: ac A­bram a alwodd enw ei fâb, yr hwn a ymddugase Agar, Ismael.

16 Ac Abram [oedd] fâb pedwar vgain­mlwydd a chwech a flynyddoedd, pan ymddug Agar Ismael i Abram.

PEN. XVII.

PAN oedd Abram onid vn mlwydd cant, y­na yr ymddāgosodd yr Arglwydd i Abram, ac a ddywedodd wrtho: myfi [ydwyf] Dduw holl alluog, rhodia ger fy mrō i, a bydd berffaith.

2 Ac mi a roddaf fyng-hyfammod rhyngof a thi, ac ath amlhâf di yn aml iawn.

3 Yna y syrthiodd Abram ar ei wyneb, a llefarodd Duw wrtho ef gan ddywedyd.

4 Myfi wele [a wnaf] fyng-hyfammod a thi, a thi a fyddi yn dâd llaweroedd o genhed­loedd.

5 Ath henw ni elwir mwy Abram, onid dy enw fydd Abraham, canys yn dâd llaweroedd o genhedloed i'th roddais.

6 Ac mi a'th wnaf yn ffrwythlon iawn, ac a'th roddaf di yn genhedloedd, a brenhinoedd a ddeuant allan o honot ti.

7 Cadarnhaf hefyd fyng-hyfammod rhyngof a thi, ac a'th hâd ar dy ôl di trwy eu hoe­soedd [...] yn gyfammod tragywyddawl, i fod yn Dduw i ti, ac ith hâd ar dy ôl di.

8 Ac mi a roddaf i ti, ac i'th hâd ar dy ôl di, wlâd dy ymdaith fef holl wlâd Canaan yn eti­feddiaeth dragwyddawl, ac mi a fyddaf Dduw iddynt.

9 A Duw a ddywedodd wrth Abram, cadw dithe fyng-hyfammod, ti, a'th had ar dy ôl [...]rwy eu hoesoedd.

10 Dymma fyng-hyfammod yr hwn a gedwch rhyngof fi, a chwi, a'th hâd, ar dy ôl di:Act. 7, 8. enwaeder pôb gwryw o honoch chwi.

11 Enwaedwch gan hynny gnawd eich di­enwaediad: fel y byddo ynRbu. 4.11. arwydd cyfam­mod rhyngof fi, achwithau.

12 Pôb gwryw yn wyth niwrnod oed a en­waedir i chwi trwy eich oesoedd: yr hwn a an­er yn tŷ, ac a brynner am arian gan neb dieithr yr hwn nid yw o'th hâd ti.

13 Gan enwaedu enwaeder yr hwn a aner yn dy dŷ di, ac a brynner am dy arian di, fel y byddo fyng-hyfammod yn eich cnawd chwi, yn gyfammod tragywyddawl.

14 A'r gwryw dienwaededic yr hwn ni en­waeder cnawd ei ddienwaediad, torrir ymmaith yr enaid hwnnw o fysc ei bobl: [oblegit] efe a dorrodd fyng-hyfammod.

15 Duw hefyd a ddywedodd wrth Abra­ham, Sarai dy wraig ni elwi ei henw Sarai, onid Sara [fydd] ei henw hi.

16 Bendithiaf hi hefyd, a rhoddaf i ti fâb o honi, ie bendithiaf hi fel y byddo yn gēhedloedd, brenhinoedd pobloedd fyddant o honi hi.

17 Ac Abraham a syrthiodd ar ei wyneb, ac a chwarddodd, ac a ddywedodd yn ei galon, a blentir i fâb can mlwydd؛ ac a blanta Sara yn ferch ddeng mlwydd, a phedwarvgain؛

18 Ac Abraham a ddywedodd wrth Dduw ôh na bydde fyw Ismael ger dy fron di,

19 A Duw a ddywedodd, Sara dy wraig a ymddŵg i ti fâb yn ddiau, a thi a elwi ei enw ef Isaac: ac mi a gadarnhaf fyng-hyfammod ag ef, yn gyfammod tragywyddawl iw had ef ar ei ol ef.

20 Am Ismael hefyd ith wrande wais, wele mi ai bendithiais ef ac mi ai ffrwythlonaf ef, ac ai lluosogaf yn aml iawn: deuddec tywysog a gynhedla efe, ac mi ai rhoddaf ef yn genehed­laeth fawr.

21 Am cyfammod a gadarnhaf ag Isaac yr hwn aGenes. 18. ymddŵg Sara i ti y pryd hwn y flwyddyn nessaf.

22 Yna y peidiodd a llafaru wrtho, a Duw a aeth i fynu oddi wrth Abraham.

23 Ac Abraham a gymmerodd Ismael ei fâb, a'r rhai oll a anesyd yn ei dŷ ef, a'r rhai oll a brynnase efe ai arian: pôb gwryw o ddyniō tŷ Abraham, ac efe a enwaedodd gnawd eu dien­waediad hwynt, o fewn corph y dydd hwnnw, fel y llefarase Duw wrtho ef.

24 Ac Abraham [oedd] fâb onid vn mlwydd cant, pan enwaedwyd cnawd ei ddienwaediad ef.

25 Ac Ismael ei fâb ef yn fâb tair blwydd ar ddec pan enwaedwyd cnawd ei ddienwaedi­ad ef.

26 O fewn corph y dydd hwnnw 'r endwae­dwyd Abraham, ac Ismael ei fâb.

27 A holl ddynion ei dŷ ef y rhai a anesyd yn tŷ, ac a brynnesyd ag arian gan neb dieithr a enwaedwyd gŷd ag ef.

PEN. XVIII.

AR Arglwydd a ymddangosodd iddo ef yng-wastadedd Mamre: ac efe yn eistedd [wrth] ddrŵs y babell, yng-wrês y dydd.

2 Ac efe a gododd ei lygaid, ac a edrychodd, ar wele dry-ŵyr yn sefyll ger ei fron, pan we­lodd, yna efe a redodd iw cyfarfod hwynt, ac a ymgrymmodd tua ar ddaiar.

3 Ac efe a ddywedodd fy arglwydd, os ce­fais yn awr ffafor yn dy olwg di, na ddos heibio oddi wrth dy wâs.

4 Cymmerer attolwg ychydic ddwfr, a gol­chwch eich traed, a gorphwysswch dann y prenn hwnn,

5 Ac mi a ddygaf dammed o fara fel y cry­fhaoch eich calon, wedi hynny y cewch fyned ymmaith, o herwydd i hynny y daethoch heb law cich gwâs: a hwynt a ddywedasant, gwna felly fel y dywedaist:

6 Ac Abraham a fryssiodd i'r babell at Sa­ra, ac a ddywedodd, paratoa di ar frŷs dair phio­led o flawd peillied, telina a gwna yn deissēnau.

7 Ac Abraham a rêdodd at y gwarthec, ac a gymmerodd lô tŷner, a dâ, ac ai rhoddodd at y llangc, yr hwn a fryssiodd iw baratoi ef.

8 Ac efe a gymmerodd ymenyn, a llaeth, a'r llô yr hwn a baratoase efe, ac a roddes oi blaen hwynt, ac efe a safodd gyd a hwynt tann y prēn, a hwynt a fwytawsant.

9 Yna y dywedasant wrtho ef, mae Sara dy wraig؛ ac efe a ddywedodd wele [hi] yn y Babell.

10 Ac [vn] a ddywedodd,Genes. 17.19. Genes. 21.2. Rhuf. 9.9. gan ddychwe­lyd y dychwelaf attat yng-hy'lch amser bywio­laeth, ac wele fab i Sara dy wraig, a Sara oedd yn clywed [wrth] ddrws y babell, a hwn­nw [oedd] oi ôl ef.

11 Abraham hefyd, a Sara [oeddynt] hên, wedimyned mewn oedran [a] pheidiase fod i Sara ynôl arfer gwraged.

12 Am hynny y chwardodd Sara rhyngddi a hi ei hun, gā ddywedyd: ai gwedi fy heneiddio y bydd i mi drythyllwch1. Pet. 3.6. a'm harglwydd yn hên[hefyd؛]

13 Yna y dywedodd yr Arglwydd wrth A­braham, pa ham y chwarddodd Sara fel hynn, gan ddywedydd, a blantaf inne yn wir, wedi fy heneiddio؛

14 A fydd dim yn anhawdd i'r Arglwydd؛ ar yr amser nodedic y dychwelaf attat, yng­hylch amser bywiolaeth, a mâb [fydd] i Sara.

15 A Sara a wadodd gan ddywedyd: ni chwerddais, o herwydd hi a ofnodd: yntef a ddywedodd nid [gwir,] oblegit ti a chwer­ddaist.

16 Ar' gwŷr a godasāt oddi yno, ac a edrych­asant tua Sodoma, ac Abraham a aeth gyd a hwynt, iw hanfon hwynt.

17 A'r Arglwydd a ddywedodd, a gelaf fi oddi wrth Abraham yr hyn a wnaf fi؛

18 Canys Abraham gan fod a fydd yn gē ­hedlaeth fawr, a chref,Genes. 12.2. Genes. 22.17. ac ynddo ef y bendithir holl genhedloedd y ddaiar.

19 Am i mi ei adnabod ef [ni chelaf,] fel y gorchymynno efe iw feibion, ac iw dylwyth ar eiôl ef gadw o honynt ffordd yr Arglwydd gan wneuthur cyfawnder, a barn, fel y dygo 'r Ar­glwydd ar Abraham yr hyn a lefarodd efe am danaw.

20 Yr Arglwydd hefyd a ddywedodd, am [fod] gwaedd Sodoma, a Gomorra yn ddir­fawr, ai pechod hwynt yn drwm iawn.

21 Descynnaf yn awr, ac edrychaf, ai ynôl ei gwaedd yr hon a ddaeth attafi, y gwnaethāt yn hollawl, ac onide, mynnaf wybod.

22 A [dau] or gwŷr a droesant oddi yno, ac a aethant tua Sodoma, ac Abraham yn sefyll etto ger bron yr Arglwydd.

23 Abraham hefyd a nesaodd, ac a ddywe­dodd, a ddifethi di y cyfyawn hefyd yng-hyd a'r annuwiol؛

24 Ond odid y mae dec a deugain o rai cy­fiawn yn y ddinas, a ddifethi di [hwynt] hefyd, ac ni arbedi y lle er mwyn y dec a deugain cy­fiawn y rhai [ydynt] oi mewn hi؛

25 Na byddo i ti wneuthur y cyfryw beth, gan ladd y cyfiawn gyd a'r annuwiol, fel y byddo y cyfiawn megis yr annuwiol: na byddo [hynny] i ti, oni wna barnudd yr holl dir farn؛

26 Yna y dywedodd yr Arglwydd os câf fī yn Sodoma ddeg a deugain yn gyfiawn o­fewn y ddinas, yna y maddeuaf i'r holl fangre honno er eu mwyn hwynt.

27 Ac Abraham a attebodd, ac a ddywe­dodd, wele yn awr y dechreuais lefaru wrth fy Arglwydd, a mi yn llwch ac yn lludw.

28 Ond odid bydd pump yn eisieu o'r dec a deugain cyfiawn a ddifethi di'r holl ddinas er pumb؛ yntef a ddywedodd na ddifethaf os câf yno bump a deugain.

29 Chwanegodd hefyd lefaru wrtho ef etto, a dywedodd: ond odid ceir yno ddeugain, yntef a ddywedodd nis gwnaf er mwyn y deugain.

30 Yna y dywedodd na ddigied fy Arglwydd atolwg os llefaraf, ceir yno onid o­did ddêc ar hugain: yntef a ddywedodd nis gwnaf os caf yno ddêc ar hugain.

31 Yna y dywedodd efe wele yn awr y chwenychwn lefaru wrth fy Arglwydd, oad odid ceir yno vgain: yntef a ddywedodd nis difethaf er mwyn vgain.

32 Yna y dywedodd efe, na ddigied fy Arglwyd atolwg, a llefaraf y waith hon yn vnic, ond odid ceir yno ddêc: yntef a ddywedodd nis difethaf er mwyn y dêc.

33 Yna'r aeth yr Arglwydd ymmaith pan ddarfu iddo lefaru wrth Abraham, ac Abraham a ddychwelodd iw le ei hun.

PEN. XIX.

YNA y ddau angel a ddaethant i Sodoma yn yr hwyr, a Lot yn eistedd ym-mhorth Sodoma a phā welodd Lot, efe a gyfododd iw cyfarfod hwynt ac a ymgrymmodd [ai] wyneb tua yr ddaiar.

2 Ac efe a ddywedodd wele yn awr fy ar­glwyddi, troiwch atolwg i dŷ eich gwâs, llet­teuwch hefyd aGenes. 18.4. golchwch eich traed, yna codwch yn foreu ac ewch i' ch taith: hwynt a ddywedasant na [wnawn] o herwydd nyni a allwn letteu yn yr heol.

3 Ac efe a fu daer iawn arnynt hwy, yna y troesant atto, ac y daethant iw dŷ ef, ac efe a wnaeth iddynt wledd, ac a bobodd fara croiw, a hwynt a fwyttasant,

4 Yna cyn gorwedd o honynt, gwyr y ddi­nas, [sef] gwyr Sodoma, hên ac ieuangc, a amgylchasant o amgylch y tŷ [sef] yr holl bobl o eithaf [y ddinas.]

5 Ac a alwasant ar Lot, ac a ddywedasant wrtho, mae y gwyr y rhai a ddaethant attat ti heno؛ dŵg di hwynt allan attom ni, fel yr ad­waenom hwynt.

6 Yna y daeth Lot attynt hwy allan i'r drws, ac a gaeodd y ddôr ar ei ôl.

7 Ac a ddywedodd atolwg fy-mrodyr na wnewch ddrwg.

8 Wele yn awr[y mae]dwy ferched geni­fi, y rhai nid adnabuant ŵr: dygaf hwynt allan attoch chwi yn awr, a gwnewch iddynt fel y gweloch yn ddâ, yn vnic na wnewch ddim i'r gwyr hyn, o herwydd er mwyn hynny y dae­thant dan grscod fyng-hronglwyd mau fi.

9 Yna y dywedasant, nessa hwnt: dyweda­sant hef [...]d, efe a ddaeth i ymdaith yn vnic, ac yn awr ai gan farnu y barna efe؛ yn awr nyni a wnawn fwy o niwed i ti, nac iddynt hwy. felly y buant daer iawnPe [...].2.7. ar y gwr [sef] ar Lot, a hwy a nessasant i dorri y ddôr.

10 Yna y gwŷr a estynnasant eu llaw, ac a [...]gasant Lot attynt hwy i'r tŷ, ac a gaeasant y ddô [...].

11 Do [...]th. 19.16 Tarawsant hefyd y dynion y rhai [oeddynt wrth] ddrws y tŷ a dallineb, o fychan i fawr, fel y blinasant yn ceisio y drws.

12 A'r gwyr a ddywedasant wrth Lot, pwy sydd genniti ymma etto, [dy]ddawō, ath feibiō, ath ferched, a'r hyn ôll [sydd] i ti yn y ddinas a ddŷgi di allan o'r fangre hon.

13 O blegit yr ydym ni ar ddinistrio y lle hwnGenes. 18.20. am fod eu gwaedd hwynt yn fawr ger bron yr Arglwyd: a'r Arglwyd a'n hanfonod ni iw ddinistrio ef.

14 Yna yr aeth Lot allan ac a lefarodd wrth ei ddawon y rhai oeddynt yn priodi ei ferched ef, ac a ddywedadd: cyfodwch deuwch allan o'r fann ymma: o herwydd y mae r' Arglwyd yn difetha y ddinas: ac yng-olwg ei ddawon yr ydoedd efe fel [vn] yn cellweir.

15 Ac ar godiad y wawr yr angylion a fuant daer ar Lot, gan ddywedyd: cyfot ti cymmer dy wraig, a'th ddwy ferched, y rhai ydynt iw cael, rhac dy ddifetha di yn anwiredd y ddinas hon.

16 Yntef a oedd hwyr-frydic, yna yDoeth. 10.6. gwyr a ymafelasant yn ei law ef, ac yn llaw ei wraig, ac yn llaw ei ferched, am dosturio o'r Arglwydd wrtho ef: ac ai dugasant ef allan, ac ai gossoda­sant o'r tu allan i'r ddinas.

17 Ac wedi eu dwyn hwynt allan, efe a ddywedod diangc am dy enioes, nac edrych ar dyôl, ac na sâf yn yr holl wastadedd, diangc i'r mynydd rhac dy ddifetha.

18 Yna y dywedodd Lot, nid [felly] a­tolwg fy arglwyddi.

19 Wele yn awr y cafodd dy was ffafor yn dy olŵg, a mawrheaist dy drugaredd yr hon a wnaethost a mi gan gadw fy enioes yn fyw: ac ni allaf fi ddiangc i'r mynydd rhac i'r drwg fyng-oddiweddyd, a marw o honof.

20 Wele yn awr y ddinas hon yn agos i ffoi iddi, a bechan yw, atolwg gad ti i mi ddiangc y­no: (onid bechan yw hi؛) a byw fydd fy enaid,

21 Yntef a ddywedodd wrtho, wele mi a ganniadheais dy ddymuniad hefyd am y pêth hyn, fel na ddinistriwyf y ddinas [am] yr hon y dywedaist.

22 Bryssia, diangc di yno, o herwydd ni allaf wneuthur dim nes dy ddyfod yno: am hynny y galwodd efe enw y ddinas Zoar.

23 Cyfodase yr haul a'r y ddaiar, pan ddaeth Lot i Zoar.

24 Yna r' Arglwydd aDeut. 29.23. Isai. 13.19. Ier. 50.40. Ezec. 16.49. Oze. 11.8. Amos. 4.11. Luc. 17.29. lawiodd ar Sodo­ma a Gomorra frwmstan, a thân oddi wrth yr Arglwydd o'r nefoedd.

25 Felly y dinistriodd efe y dinasoedd hyn­ny, a'r holl wastadedd, a holl drigolion y dina­soedd, a chnwd y ddaiar.

26 Yna ei wraig ef a edrychod drach ei chefn oi du ôl ef, a hi a aeth yn golofn halen.

27 Ac Abraham a gododd yn foreu i'r lle yr hwn y safase efe ynddo ger bron yr Arglwydd.

28 Ac efe a edrychod tua Sodoma, a Go­morra, a thua holl dir y gwastadedd, yna y gwe­lodd, ac wele cyfododd mwg y tir fel mwg ôdyn.

29 A phan ddifethodd Duw ddinasoedd y gwastadedd, yna y cofiodd Duw am Abra­ham, ac a yrrodd Lot o ganol y dinistr pan ddini­striodd efe y dinasoedd yr hai yr oedd Lot yn tri­go ynddynt.

PEN. XX.

AC Abraham a gychwnnodd oddi yno i dir y dehau, ac a gyfanneddodd rhwng Ca­des a Sur, ac a ymdeithiodd yn Gerar.

2 A dywedodd Abraham am Sara ei wraig, fy chwaer yw hi: ac Abimelec brenin Gerar a anfonodd, ac a ddug Sara.

3 Yna y daeth Duw at Abimelec noswaith mewn breuddwyd, ac a ddywedodd wrtho: wele di yn farw am y wraig yr hon a gymmeraist, a hi yn berchen gŵr.

4 Ond Abimelec ni nessase atti hi, ac efe a ddywedodd fy Arglwydd, a leddi di y genedl gy­fiawn hefyd؛

5 Oni ddywedodd efe wrthif fi, fy chwaer yw hi: a hithe hefyd ei hun a ddywedodd fy mrawd yw efe: ym mherffeithrwydd fyng-ha­lō, ac yng-lendid fy nwylo y gwneuthum hyn.

6 Yna y dywedodd Duw wrtho ef mewn breuddwyd, minne hefyd a wn mai ym mher­ffeithrwydd dy galon y gwnaethost hyn, a mi a'th attaliais rhac pechu i'm herbyn: am hynny ni'th adewais i gyffwrdd a hi.

7 Yn awr gan hynny dot ti y wraig trachefn i'r gŵr, o herwydd prophwyd yw efe, a phan weddio efe trosot, byddi fyw: ond oni rodddi trachefn, gwybydd mai gan farw y byddi farw, ti a'r rhai oll ydynt eiddoti.

8 Yna y cododd Abimelec yn foreu, ac a alwodd am ei holl weision, ac a draethodd yr holl betheu hyn wrthynt hwy, a'r gwyr a ofna­sant yn ddirfawr.

9 Galwodd Abimelec hefyd am Abraham, a dywedodd wrtho, beth a wnaethost i mi؛ a pheth a bechais i'th erbyn, pan ddygyt bechod [mor] fawr arnafi, ac ar fy nheyrnas؛ gwna­ethost a mi weithredoedd y rhai ni ddylesyd eu gwneuthur.

10 Abimelec hefyd a ddywedodd wrth Abra­ham, beth a welaist, pan wnaethost y peth hynn؛

11 A dywedodd Abraham am ddywedyd a honofi yn ddiau nid [oes] ofn Duw yn y lle hwn: a hwynt a'm lladdant o achos fyng-w­raig.

12 A hefyd yn wîr fy chwaer[yw]hi, merch fy nhâd, ond nid merch fy mam: ac y mae hi yn wraig i mi.

13 Ond pan barodd Duw i mi gyrwydro o dŷ fy-nhad, yna y dywedais wrthi hi, dymma dy garedigrwydd yr hwn a wnei a mi ym-mhûb Ile yr hwn y delom ni iddo,Genes. 12.13. dywet am danaf fi, fy mrawd yw efe.

14 Yna y cymmerodd Abimeler ddefaid, a gwarthec, a gweision, a morwynion, ac ai rho­ddes i Abraham: rhoddes hefyd iddo ef Sara ei wraig trachefn.

15 A dywedodd Abimelec, wele fyng-wlad ger dy fron di, trig lle y byddo da yn dy olwg.

16 Ac wrth Sara y dywedodd, wele rhodd­ais i'th frawd fîl o [ddarnau] arian: wele efe yn orchudd llygaid it, yn erbyn y rhai oll [yd­ynt] gyd a thi, a phawb [arall] ac felly hi a ge­ryddwyd.

17 Yna Abraham a weddiodd a'r Dduw, a Duw a iachaodd Abimelec, ai wraig, ai forwy­nion, fell y plantent.

18 O herwydd yr Arglwydd gan gaen, a gaease ar bob croth yn uhŷ Abimelec o achos Sara gwraig Abraham.

PEN. XXI.

A'r Arglwydd a ymwelodd a Sara fel y dywedase, a gwnaeth yr Arglwydd i Sa­raGenes. 17.19. fel y llefarase.

2 O herwydd Sara aGenes. 18.10, Act. 7.8. Gal. 4 23. Hebr. 11.11. feichiogodd, ac a ym­ddug i Abraham fab yn ei henaint, ar yr amser nodedic yr hwn a ddywedase Duw wrtho ef.

3 Ac Abraham a alwodd henw ei fab (yr hwn a anesyd iddo, (yr hwn a ymddugase Sara iddo ef) Isaac.

4 Ac Abraham a enwaedodd Isaac ei fâb yu wyth niwrnod oed:Genes. 17.1 [...] fel y gorchymynase Duw iddo ef.

5 Ac Abraham [oedd] fab can mlwydd pan anwyd iddo ef Isaac ei fâb.

6 Yna y dywedodd Sara: gwnaeth Duw i mi chwerthyn, pob vn a glywo a chwardd g [...] a mi.

7 Hi a ddywedodd hefyd, pwy a ddywedase i Abraham y rhoddase Sara sugyn i blan [...] ؛ ca­nys mi a escorais fab yn ei henaint ef.

8 A'r bachgen a gynnyddodd, ac a ddiddyf­nwyd, [Page]ac Abraham a wnaeth wledd fawr ar y dydd y diddyfnwyd Isaac.

9 A Sara a welodd fâb Agar yr Aiphtes, prhwn a ymddugase hi i Abrahā yn gwattwar

10 A hi a ddywedodd wrth Abraham, gyrr ymmaith y gaeth forwyn hon aí mâb, o herw­ydd ni chaiff mâb y gaethes hon gyd etifeddu a'm mab mau fi Isaac.

11 A'r peth hyn fû ddrwg iawn gan Abra­ham er mwyn ei fâb.

12 Yna Duw a ddywedodd wrth Abraham na fydded drwg yn dy olwg am y llangc, nac am dy gaeth forwyn, yr hyn oll a ddywedo Sa­ra wrthit, gwrando ar ei llais: o herwydd yn I­saac y gelwir i ti hâd.

13 Ac am fab y forwyn gaeth hefyd gossodaf ef yn genhedlaeth, o herwydd dy hâd ti ydyw ef.

14 Yna y cododd Abraham yn foreu, ac a gymmerodd fara, a chostreled o ddwfr, ac ai rho­ddes at Agar, gan ossod ar ei hyscwydd hi [hyn­ny] a'r bachgen hefyd, ac efe ai gollyngodd hi ymmaith, a hi a aeth, ac a gyrwydrodd yn ani­alwch Beersebah.

15 Pan ddarfu y dwfr yn y gostrel, yna hi a fwrriodd y bachgen can vn o'r gwŷdd.

16 A hi a aeth, ac a eisteddodd ei hunan yn bell ar gyfer, megis ergyd bŵa, canys dywedase ni allafi edrych ar y bachgē yn marw: felly hi a ei­steddodd ar[ei]gyfer, ac a dderchafodd ei llef, ac a ŵylodd.

17 Yna Duw a wrādawodd ar lais y llangc, ac angel Duw a alwodd ar Agar o'r nefoedd, ac a ddywedodd wrthi, beth [a ddarfu] i ti Agar؛ nac ofna, o herwydd Duw a wrandawodd ar lais y llangc o'r lle y mai efe.

18 Cyfot, cymmer y llangc, ac ymafel yn­ddo a'th law, o blegit myfi ai gossodaf ef yn gen­hedlaeth fawr.

19 Yna Duw a agorodd ei llygaid hi, a hi a ganfu bydew dwfr, ac hi aeth ac a lanwodd y gostrel [o'r] dwfr, ac a ddiododd y llangc.

20 Ac yr oedd Duw gyd a'r llangc, ac efe a gynnyddodd, ac a drigodd yn yr anialwch, ac oedd berchen bwa.

21 Ac yn anialwch Paran y trigovd efe, ai fam a gymmerodd iddo wraig o wlad yr Aipht.

22 Ac yn yr amser hwnnw Abimelec a Phi­col tywysog ei lu ef a ymddiddanasāt ag Abra­ham gan ddywedyd: Duw [sydd] gyd a thi yn yr hyn oll yr ydwyt yn ei wneuthur.

23 Yn awr gan hynny, twng wrthif fi i Dduw, na fyddi anffyddlon i mi, nac i'm mâb, nac i'm hwyr, yn ol y drugaredd yr hon a wn­euthum a thi, y gwnei di a minne, ac a'm gwlad yr hon yr ymdeithiaist ynddi.

24 Ac braham a ddywedodd mi a dyngaf.

25 Yna Abraham a geryddodd Abimelec, o achos y pydew dwfr yr hwn a ddygase gweisi­on Abimelec trwy drais.

26 Ac Abimelec a ddywedodd, nis gwy­bum i pwy a wnaeth y peth hyn: tithe hefyd ni fynegaist i mi, a minne ni chlywais [hynny] hyd heddyw.

27 Yna y cymmerodd Abraham ddefaid, a gwarthec, ac ai rhoddes i Abimilec, ac a wna­ethant gyngrair ill dau.

28 Ac Abraham a osododd saith o hespinod [o'r] praidd ar y naill du.

29 Yna y dywedodd Abimelec wrth Abra­ham, beth [a wna] y saith hespin hynn y rhai a ossodaist wrthynt eu hunain:

30 Ac yntef a ddywedodd, fel y cymme­rech di y saith hespin o'm law, i fod yn destio­laeth mai myfi a gloddiais y pydew hwn.

31 Am hynny efe a alwodd henw y lle hwnnw Beer-sebah: o blegit yno y tyngasant ill dau.

32 Felly y gwnaethant gyngrair yn Beer­sebah: a chyfododd Abimiler, a Phicol tywy­sog ei lu ef, ac a ddychwelasāt i bîr y Philistiaid.

33 Ac yntef a blannodd goed yn Beer-se­bah, ac a alwodd yno ar enw yr Arglwydd Dduw tragywyddol.

34 Ac Abraham a ymdeithiodd ddyddiau lawer yn nhir y Philistiaid.

PEN. XXII.

AC Wedi y petheu hyn y bu i DduwHeb. 11.17. brofi Abraham, a dywedyd wrtho, Abraham: yntef a ddywedodd wele fi.

2 Yna y dywedodd [Duw] cymmer yr a­wran dy fâb yr hwn a hoffaist sef dy vnic Isaac, a dos rhagot i dîr Moriah, ac offrymma ef yno yn boeth offrwm ar vn o'r mynyddoedd yr hwn a ddywedwyf wrthit.

3 Yna Abraham a foreu gododd, ac a gyfrw­yodd ei assyn, ac a gymmerodd ei ddau langc gydag ef, ac Isaac ei fâb, ac a holltodd goed y poeth offrwm, ac a gyfododd, ac a aeth i'r lle yr hwn a ddywedase Duw wrtho ef.

4 Ac ar y trydydd dydd y derchafodd Abra­ham ei lygaid, ac efe a wele y lle o hir-bell,

5 Ac Abraham a ddywedodd wrth ei langci­au arhoswch chwi ymma gyd a'r assyn, a mi a'r llangc a awn hyd accw, ac a addolwn, ac a ddychwelwn attoch.

6 Yna y cymmerth Abraham goed y poeth offrwm, ac ai gosododd ar Isaac ei fâb, ac a gymmerodd y tân a'r gyllell yn ei law ei hun, ac a aethant ill dau yng-hyd.

7 Yna y llefarodd Isaac wrth Abraham ei dâd, ac a ddywedodd fy nhâd: yntef a ddywe­dodd wele fi fy mab: yna ebr ef wele dân a choed, ond mae oen y poeth affrwm؛

8 Ac Abraham a ddywedodd, Duw a e­drych iddo ei hun am oen y poeth affrwm, felly 'r aethant ill dau yng-hyd,

9 Ac a ddaethant i'r lle 'r hwn a ddywedase Duw wrtho ef, ac yno 'r adailadodd Abra­ham allor, ac a osododd y coed mewn trefn ac a [Page 9]rwymodd Isaac ei fab, ac [...]. ai gosododd ef ar yr allor ar vchaf y coed.

10 Yna Abraham a estynnodd ei law ac a gymmerodd y gyllell i ladd ei fâb.

11 Ac angel yr Arglwydd a alwodd arno ef o'r nefoedd, ac a ddywedodd, Abraham, Abra­ham: yntef a ddywedodd weli fi.

12 Ac efe a ddywedodd nac estyn di dy law ar y llangc, ac na wna ddim iddo, o herwydd gwn weithian i ti ofni Duw, gan nad atteliaist dy vnic fab oddi wrthif i.

13 Yna y derchafodd Abraham ei lygaid, ac a edrychodd, ac wele hwrdd yn [ei] ol, [ef] wedi ei ddal erbyn ei gyrn mewn drysni: ac Abraham a aeth ac a gymmerth yr hwrdd, ac ai hoffrym­modd yn boeth offrwm yn lle ei fâb.

14 Ac Abraham a alwodd henwy lle hwn­nw, 'r Arglwydd a wêl, am hynny y dywe­dir heddyw yn y mynydd y gwelir yr Arglw­ydd.

15 Ac angel yr Arglwydd a alwodd ar A­braham yr ail waith o'r nefoedd:

16 Ac a ddywedodd i mi fy hun y tyngais medd yr Arglwydd, o herwydd gwneuthur o honot y peth hyn, ac nad attaliaist dy vnic fâb,

17 Mai gan fendithio i'th fendithiaf, a chan amlhau 'r amlhaf dy hâd, fel sêr y nefoedd, ac fel y tywod yr hwn [sydd] ar lann y môr: a'th hâd a feddianna borth ei elynion.

18 ArGene. 12.3. Gen. 18.18. Eccl. 44.25. act. 3.25. gal. 3.8. yn dy hâd ti y bendithîr holl gen­hedloedd y ddaiar: o achos gwrando o honot ar fy llais i.

19 Yna Abraham a ddychwelodd at ei lan­gciau, a hwy a godasant, ac a aethant yng-hyd i Beer-sebah, ac Abraham a drigodd yn Beer­sebah.

20 Darfu hefyd wedi y pethau hyn fynegu i Abraham gan ddywedyd: wele dûg Milcha hithe hefyd blant i Nachor dy frawd.

21 Hus ei gyntaf-anedic, a Buz ei frawd yntef, Camuel hefyd tâd Aram.

22 A Chesed, a Hazo, a Phildas, ac Idlaph, a Bethuel:

23 Bethuel hefyd a genhedlodd Rebecca, yr wyth hyn a blantodd Milcha i Nachor frawd Abraham.

24 Ei ordderch-wraig hefyd, ai henw Reu­mah a escorodd hithe hefyd Tebah, a Gaham, a Thahas, a Mahacha.

PEN. XXIII.

AC oes Sara ydoedd gan-mlhynedd a saith-mlhynedd ar hugain [dymma] fly­nyddoedd oes Sara.

2 A Sara a fu farw yng-haer Arbah, hon­no [yw] Hebron yn nhîr Canaan, ac Abraham aeth i alaru am Sara, ac i wylofain [am deni] hi.

3 Yna y cyfododd Abraham i fynu oddi ger bron ei [gorph] marw ac a lefarodd wrth feibion Heth gan-ddywedyd:

4 Dieithr ac alltud ydwyfi gyd a chwi, rhoddwch i mi etifeddiaeth beddrod gyd a chwi, fel y claddwyf fy marw o'm gwydd.

5 A meibion Heth a attebesant Abraham gan ddywedyd wrtho.

6 Clyw ni fy arglwydd, tywysog Duw [wyt] ti, yn ein plith: cladd dy farw yn [dy] ddewis o'n beddau ni: ni i wystr neb o honom ni ei fedd i ti, i gladdu dy farw.

7 Yna y cyfododd Abraham, ac a ym­grymmodd i bobl y tîr [sef] i feibion Heth,

8 Ac a ymddiddanodd a hwynt gan ddywe­dyd: os yw eich ewyllys at gladdu fy marw o'm gŵydd, gwrandewch fi, ac eiriolwch tro­sof fi ar Ephron fab Zohar:

9 Ar roddi o honaw ef i mi yr ogof Mach­pelah, yr hon [sydd] eiddo ef, ac [sydd] yng­hwrr ei faes, er ei llawn [werth] o arian rho­dded hi i mi yn etifeddiaeth beddrod yn eich plith chwi.

10 Ac Ephron oedd yn aros ym mysc mei­bion Heth: yna Ephron yr Hethiad a attebodd Abraham, lle y clywodd holl feibion Heth: yng­wydd pawb a ddeuent i borth ei ddinas ef, gan ddywedyd:

11 Nage fy arglwydd clyw fi, rhoddais y maes i ti, a'r ogof yr hon [sydd] ynddo, i ti y rho­ddais hi, yng-wydd meibion fy mhobl y rho­ddais hi i ti: cladd di dy farw.

12 Yna Abraham a ymgrymmodd o flaen pobl y tîr.

13 Ac efe a lefarodd wrth Ephron lle y cly­bu pobl y tîr, gan ddywedrd: etto os tydi [yw ef] ô na'm gwrandewit fi: rhoddaf werth y maes, cymmer gennif ac mi a gladdaf fy marw yno.

14 Yna Ephron a attebodd Abraham, gan ddywedyd wrtho.

15 Gwrando fi fy arglwydd, y tîr [a dâl] bedwar cant sicl o arian, beth yw hynny rhyn­gof fi a thithe؛ am hynny cladd dy farw.

16 Felly Abraham a wrandawodd ar E­phron, a phwysodd Abraham i Ephron yr arian y rhai a ddywedase efe lle y clybu meibion Heth: pedwar-cant sicl o arian cymmeradwy ym mhlith marchnad-wyr.

17 Felly y siccrhauwyd maes Ephron yr hwn [oedd] yni-Machpelah, yr hon [oedd] o flaen Mamre, y maes a 'r ogof yr hon[oedd] ynddo, a phôb pren yr hwn [oedd] yn y maes, ac yn ei holl derfynau o amglylch,

18 Yn feddiant i Abraham, yng-olwg mei­bion Heth gyd a phawb a ddelynt i borth ei ddi­nas ef.

19 Ac wedi hynny Abraham a gladdodd Sara ei wraig, yn ogof maes Machpelah ar gyfer Mamre, honno[yw] Hebron yn nhir Ca­naan.

20 Felly y siccrhauwyd y maes, a'r ogof yr [Page]hon o [...]dd y [...]do, i Abraham yn etifeddiaeth be­ddrod oddi wrth feibion Heth.

PEN. XXIIII.

AC Abraham oedd hen, wedi myned yn oe­drannus, a'r Arglwydd a fendithiase A­braham ym mhob dim.

2 A dywedodd Abraham wrth ei wâs hy­naf [yn] ei dŷ, yr hwn oedd yn llywodraethu ar yr hyn oll a'r [a oedd] ganddo: [...] gosot yn awr dy law tann fy morddwyd.

3 Fel y parwyf it dyngu i Arglwydd Dduw y nefoedd a Duw y ddaiar, na chymmerech wraig i'm mab i o ferched y Canaaneaid y rhai 'r ydwyf yn trigo yn eu mysc.

4 Ond i'm gwlad fy hun yr ei, ac fyng-he­nedl fy hun yr ei di, ac a gymmeri wraig i'm mab Isaac.

5 A'r gwâs a ddywedodd wrtho ef, onid odid ni fynn y wraig ddyfod ar fy ôl i i'r wlad hon, gan ddychwelyd a ddychwelaf dy fab di i'r tîr yr hwn y daethost allan o honaw؛

6 Yna y dywedodd Abraham wrtho, gwilia arnat rhac i ti ddychwelyd fy mâb mau-fi yno.

7 Arglwydd Dduw y nefoedd yr hwn a'm cymmerodd i o dŷ fy nhâd, ac o wlad fynghe­nedl, yr hwn hefyd a ymddiddanodd a mi, ac a dyngodd wrthif gan ddywedyd:Gene. 15. [...]. gene. 13.15. gene. 15.18. gene. [...].4 ith hâd ti y rhoddaf y tîr hwnn, efe a enfyn ei angel o'th fla­en di, fel y cymmerech wraig i'm mâb oddi yno.

8 Ac os y wraig ni fynn ddyfod ar dy ol di, yna glân fyddi oddi wrth y llw hwn: yn vnic na ddychwel di fy mab i yno.

9 A'r gwâs a osododd ei law tann fordd­wyd Abraham ei feistr, ac a dyngodd iddo am y pêth hynn.

10 A chymmerodd y gwâs ddec camel, o gamelod ei arglwydd, ac a aeth ymmaith: ca­nys holl dda ei arglwydd [oedd] tann ei law ef: ac efe a gododd ac a aeth i Mesopotamia i ddinas Nachor.

11 Ac efe a wnaeth i'r camelod orwedd or tu allan i'r ddinas, wrth bydew dwfr ar bryd nawn, yng-hylch yr amser y bydde [merched] yn dyfod allan i dynnu dwfr.

12 Ac efe a ddywedodd ô Arglwydd Dduw fy meistr Abraham, g wna [i lwyddiant] ddig­wyddo o'm blaen i heddyw: a gwna di druga­redd a'm meistr Abraham.

13 Wele fi yn sefyll wrth y ffynnon ddwfr, a merched gwyr y ddinas yn dyfod allan i dyn­nu dwfr.

14 Bydded mai 'r llangces yr hon y dywed­wyf wrthi gogwydda attolwg dy stên, fel yr yf­wyf: os dywed hi ŷf, a mi a ddiodaf dy gamelod di hefyd, honno a ddarperaist i'th wâs Isaac: ac wrth hynn y caf wybod wneuthur o honot ti drugaredd a'm meistr.

15 A bu hynn: cynn darfod iddo lefaru, wele Rebecca yn dyfod allan, (yr honn a anesyd i Be­thuel fab Milcha, gwraig Nachor, brawd Abra­ham) ai stên ar ei hyscwydd.

16 A'r llangces [oedd] dêg odieth yr olwg, yn forwyn, ac heb i wr ei hadnabod, a hi aeth i wared i'r ffynnon, ac a llanwodd ei stên, ac a ddaeth i fynu.

17 A'r gwâs a redodd iw chyfarfod, ac a ddywedodd: attolwg gad i mi yfed ychydic ddwfr o'th stên.

18 A hi a ddywedodd ŷf fy meistr, a hi a fry­ssiodd, ac a ddescynnodd ei stên ar ei llaw, ac ai diododd ef.

19 Pan ddarfu iddi ei ddiodi ef, hi a ddywed­odd: tynnaf hefyd i'th gamelod hyd oni ddarffo iddynt yfed.

20 Yna hi a fryssiodd, ac a dywalltodd ei stên i'r cafn, ac a redodd eil-waith i'r pydew i dynnu, ac a dynnodd iw holl gamelod ef.

21 Felly y gŵr a synnodd oi phlegit hi, gan dewi, i wybod a lwyddase 'r Arglydd ei daith ef, ai nat do.

22 A bu pan ddarfu i'r camelod yfed, gym­meryd o'r gŵr glust-dlws aur, yn hanner sicl ei phwys: a dwy fraichled aur iw dwylo hi, yn ddêc[sicl]eu pwys.

23 Ac efe a ddywedodd, merch pwy[ydwyt] ti؛ mynega i mi attolwg: a oes lle i mi i leteu [yn]nhŷ dy dâd؛

24 A hi a ddywedodd wrtho, myfi [ydwyf] ferch i Bethuel fâb Milcha yr hwn a ymddug hi i Nachor.

25 Ac hi a ddywedodd wrtho ef [y mae] gwelle ac ebran ddigon gennym ni, a lle i let­teu.

26 Yna y gŵr, a ymgrymmodd ac a addo­lodd yr Arglwydd,

27 Ac a ddywedodd, bendigêdic fyddo Ar­glwydd Dduw fy meistr Abraham, yr hwn ni adawodd fy meistr heb ei drugaredd, ai ffyddlon­deb, yr[ydwyf]fi ar y ffordd: dug yr Arglwydd fi [i]dŷ brodyr fy meistr.

28 A'r llangces a redodd, ac a fynegodd yn nhŷ ei mam fel[y buase] y petheu hynn.

29 Ac i Rebecca 'r [oedd] brawd, ai enw La­ban: a Laban a redodd at y gŵr allan i'r ffyn­non.

30 A phan welodd efe y glust-dlws, ar breich­ledau am ddwylo ei chwaer, a phan glywodd efe eiriau Rebecca ei chwaer yn dywedyd: fel hyn y dywedodd y gŵr wrthifi, yna efe a aeth at y gŵr, ac wele efe yn sefyll gyd ar camelod wrth y ffynnon.

31 Ac efe a ddywedodd, tyret ti i mewn fen­digêdic yr Arglwydd, pa ham y sefi di allan؛ mi a baratoais y tŷ, a llê i'r camelod.

32 Yna y daeth y gŵr i'r tŷ, ac yntef a ry­ddhaodd y camelod, ac a roddodd wellt ac ebran i'r camelod, a dwfr i olchi ei draed ef, a thraed y dynion y rhai oeddynt gyd ag ef.

33 Yna y gosodwyd [bwyd] oi flaen ef i fwytta, ac efe a ddywedodd ni fwyttâf hyd oni thraethwyf fy negesau: yna y dywedwyd traetha.

34 Ac efe a ddywedodd gwâs Abraham [ydwyf] fi.

35 A'r Arglwydd a fendithiodd fy meistr yn ddirfawr, ac efe a gynnyddodd, canys rhoddodd iddo ddefaid, a gwarthec, ac arian, ac aur, a gweision, a morwynion, a chamelod, ac assy­nod.

36 Sara hefyd gwraig fy meistr a ymddug fab i'm meistr, wedi ei heneiddio hi, ac efe a ro­ddodd i hwnnw yr hyn oll [oedd]ganddo.

37 A'm meistr a'm tyngodd i, gan ddywe­dyd: na chymmer wraig i'm mab i, o ferched y Canaaneaid, y rhai 'r ydwyf yn trigo yn eu tîr.

38 Ond ti a ei i dŷ fy nhâd, ac at fy nhŷl­wyth, fel y cymmerech wraig i'm mâb.

39 Yna y dywedais wrth fy meistr, onid o­did ni ddaw 'r wraig ar fy ôl:

40 Yna y dywedodd efe wrthif, yr Arglwydd yr hwn y rhodiais ger ei fron, a enfyn ei angel gyd a thi, ac a lwydda dy daith di: fel y cymme­rech wraig i'm mab i o'm tylwyth fy hun, ac o dŷ fy nhâd.

41 Yna y byddi rydd oddi wrth fy melldith, as ti a ddaw at fy nhŷlwyth: canys oni ro­ddant i ti, yna y byddi rydd oddi wrth fy mell­dith.

42 A heddyw y daethum at y ffynnon, ac a ddywedais, Arglwydd Dduw fy meistr Abra­ham, os ti sydd yr awran yn llwyddo fy-nhaith, yr hon yr wyfi yn myned arni.

43 Wele fiGene. 24.13. yn sefyll wrth y ffynnon ddwfr, a'r forwyn yr hon a ddelo allan i dynnu, ac y dy­wedwyf wrthi: dod ti i mi attolwg ychydic dw­fr iw yfed oth stên:

44 Ac a ddywedo wrthif inne, ŷf di, a thy­nnaf hefyd i'th gamelod, bydded honno y wraig yr hon a ddarparodd yr Arglwydd i fab fy meistr.

45 Cyn darfod i mi ddywedyd yn fyng-ha­lon, wele Rebecca yn dyfod allan, ai stên ar ei hyscwydd, a hi aeth i wared i'r ffynnon, ac a dynnodd: yna dywedais wrthi dioda fi attolwg.

46 Hithe a fryssiodd, ac a ddescynnodd ei stên oddi arni, ac a ddywedodd ŷf, a mi a ddyfr­haf dy gamelod hefyd: felly 'r yfais, a hi a ddy­frhaodd y camelod.

47 A mi a ofynnais iddi, ac a ddywedais, merch pwy [ydwyt] ti؛ hithe a ddywedodd merch Bethuel mab Nachor, yr hwn a ym­ddug Milcha iddo ef. Yna y gossodais y glust­dlŵs, wrth ei hwyneb, a'r breichledau am ei dwylo hi.

48 Ac a ben-ŵyrais, ac a ymgrymmais i'r Arglwydd ac a fendithiais Arglwydd Dduw fy meistr Abraham, yr hwn a'm harweinodd ar hyd yr iawn ffordd, i gymmeryd merch brawd fy meistr iw fâb.

49 Ac yn awr od ydych chwi yn gwneuthur trugaredd, a ffyddlondeb a'm meistr, myne­gwch i mi, ac onide, mynegwch i mi, fel y troi­wyf ar y llaw ddchau neu ar y llaw asswy.

50 Yna 'r attebodd Laban, a Bethuel, ac a ddyweddasant: oddi wrth yr Arglwydd y daeth y peth hyn, ni allwn ddywedyd wrthit ddrwg, na dâ.

51 Wele Rebecca o'th flaen, cymmer, a dôs, a bydded wraig i fab dy feistr, fel y llefarodd yr Arglwydd.

52 A phan glybu gwâs Abraham eu geiri­au hwynt, yna efe a ymgrymmodd hyd lawr i'r Arglwydd.

53 A thynnodd y gwas allan dlŷsau ari­an a thlysau aur, a gwiscoedd, ac ai rhoddodd i Rebecca, rhoddodd hefyd [bethau] gwerthfawr iw brawd hi, ac iw mam.

54 Yna y bwyttasant, ac yr yfasant, efe, a'r dynion y rhai [oeddynt] gyd ag ef, ac a letteua­sant, a chodasant yn foreu, ac efe a ddywedodd gollyngwch fi at fy meistr.

55 Yna y dywedodd ei brawd, ai mam, tri­ged y llangces gyd a ni ddeng-nhiwrnod o'r lleiaf, wedi hynny hi a gaiff fyned.

56 Yntef a ddywedodd wrthynt, na rwy­strwch fi gan i'r Arglwydd lwyddo fy nhaith, gollyngwch fi, fel yr elwyf at fy meistr.

57 Yna y dywedasant galwnn ar y llangces, a gofynnwn iddi hi.

58 Felly y galwasant ar Rebecca, a dywe­dasant wrthi: a ei di gyd a'r gŵr hwn؛ a hi a ddywedodd af.

59 Yna y gollyngasant Rebecca ei chwaer, ai mammaeth, a gwâs Abraham, ai ddynio­n:

60 Ac a fendithiasant Rebecca, ac a ddywe­dasant wrthi: ein chwaer, bydd di fîl fyrddiwn: ac etifedded dy hâd borth ei gaseion.

61 Yna y cododd Rebecca ai llangcessau, ac a farchogasant ar gamelod, ac aethant ar ôl y gŵr, a'r gwas a gymmerodd Rebecca, ac a aeth ymmaith.

62 Ac Isaac oedd yn dyfod o fforddGene. 16.14. gene. 25.11. pydew, Laharoi ac efe yn trigo yn nhîr y dehau.

63 Yna y daeth Isaac allan i fyfyrrio yn y maes ym mîn yr hwyr, ac a dderchafodd ei lygaid, ac a edrychodd, ac wele gamelod yn dyfod.

64 Rebecca hefyd a dderchafodd ei llygaid, ac wele Isaac, ac hi a ddescynnodd oddiar y ca­mel.

65 A hi a ddywedodd wrth y gwâs pwy [yw] 'r gwr hwn sydd yn rhodio yn y maes i'n cyfar­fod ni؛ a'r gwâs a ddywedodd fy meistr [yw] efe: a hi a gymmerth foled, ac a ymwiscodd.

66 A'r gwâs a fynegodd i Isaac yr hyn oll [...] [...]the efe.

67 Yna Isaac ai dug hi i mewn i babell Sa­ra [...] fam, ac efe a gymmerth Rebecca i fod yn wraig iddo, ac ai hoffôdd hi, ac Isaac a ymgyssu­rodd ar ol ei fam.

PEN. XXV.