BREVIS DISQVISITIO, An & quomodo vulgo dicti Evangelici Pontificios, ac nominatim Val. Magnide Acatholicorum credendi regula judicium solidè atque evidenter refutare queant.
CAPVT I. Qui errorem refutare velit; eum nec in eodem haerere, nec vera refutationis fundamenta rejicere oportet.
EORUM, quae adversus Pontificios disputantur, duo sunt praecipua, quo [...]um vis ad alia omnia sese porrigit. Alterum de Judice est: Alterum de Norma controversiarum fidei. Nam si obtinuerint illi, ecclesiam suam, aut Pontificem Romanum judicem esse talem, cujus sententiam, sub aeternae damnationis poena, quivis sine contradictione, aut [Page 4]tergiversatione sequi teneatur; traditionesque non scriptas ad normam omnino pertinere: rem omnem confectam habebunt. Quicquid enim in controversi [...]s particularibus ex sacris literis adversus illos allatum suerit: al [...]o sensu accipiendum esse, Papa judice, dicent. Qui [...]quid praeter scripturam ab ipsis doceri dixeris; Traditionum non Scripturarum normae consentaneum esse regerent. Quocirca, si quis vel Judicem, vel Normam controversiarum fidei non recte constituerit: is solide refutare Pontificios nequaquam poterit. Et manifestum [...]d quidem de illis est, qui, sive per omnia, sive ex parte eundem cum Pontificiis Judicem, eandemque Normam statuunt. Idem tamen & de illis censendum, qui Pontificiis quidem ea in re adversantur; at ipsi tamen in constituendo judice normaque à vero aberrant: ita quidem, ut non modo veram sententiam; sed & simul cum ista, omnia falsitatis refutandae fundamenta rejiciant. Etsi enim simpliciter [Page 5]non sequitur, si tua sententia falsa est, m [...]am protinus veram esse (quia nimirum utraque falsa, praeterque eas alia aliqua vera esse possit). Attamen si id omnino constitutum aut conclusum sit: vel meam, vel tuam, nullamque praeterea aliam posse veram esse sententiam: certe à remotione sententiae tuae ita meam colligam, ut tu, quod respondeas, nihil invenire possis; nisi concessis p [...]aemissis complexionem absurdè negare volueris. Dum vero ita veram excludis sententiam, ut simul refutandae falsitatis fundamenta ejicias: qui fieri possit, ut meam tu, licet falsam, solidè refutare sententiam queas? Totum autem il ud in i [...]s, quos Lutheranos Calvinian [...]sque app [...]llare s [...] lent, deprehenditur. Nimirum insignes adeo tum de Judice, tum Norma controversiarum fidei [...]ovent errores: ut quominus Pontificiis rectè respondere queant, omnino impediantur. Id quod paucis demonstrare conab [...]mur. Cumprimis verò, ut illustris cujusdam [Page 6]viri petitioni satisfaciamus, in Valeriani Magni Mediolanensis F. Ordinis Minorū Seraphici P. Francisci, nuncupatorum Capuccinorum, de Acatholicorū credendi regula judicio, anno MDCXXVIII. Pragae à Paulo Sessio excuso, id ipsum videbimus: simulque vera refutationis fundamenta, bono cum Deo, ostendemus.
CAP. II. De Patribus & Doctoribus.
ET primùm rectè quidem verbis illi adversus Pontificios negant, Ecclesiam, ejusque Doctores, aut Concilia, controversiarum fidei judices esse tales, quorum sententias sequi omnes, si aeternam condemnationem effugere velint, obligati sint. Sed haut scio, an quod dicunt reipsa defendere nequeant. De Patribus, quos vocant, Conciliisque primorum seculorum ea plane produnt, quae, nisi judices omnino constituantur, nullo consistere modo possunt. Nimirum Scripturam sacram [Page 7]ex illorum mente explicant. Ab illis doctrine capita repetunt. Illorum auctoritate consirmant. Neque adversus Pontificios tantum, sed & adversus eos disputantes, qui à Patribus se dillentire non inficiantur, perpetuum illum Patrum Conciliorum (que) consensum perpetuò crepant. Eosque qui Patribus illis olim Conciliisque contradixerunt, tanquam haereticos meritò damnatos esse censent. Neque Patres propterea recipiunt, quia cum Scriptura consentiunt: sed Scripturam eo intelligendam modo censent, qu [...]a Patres ita explicarunt. Ideoque priùs de unanimi Patrum Conciliorumque consensu, quà de vero Scripturae sensu sunt solliciti. Nec desunt, qui affirmare n [...]n dubitant, etiamsi sacrae literae illorum adversari sententiae manifestè ipsis viderentur; si tamen P [...] tres Conciliaque secus eas in [...]cllexerint: malle se Patri [...]us istis Concilliisque adhaerere; quàm privatum, uti vocant, suum de Scripturis sequi judicium. Neque illi [Page 8]è vulgi fece sunt; sed & qui ad summum in Theologia gradum conscenderunt. Deum immortalem! cur à Pont [...]fic [...]orum tot dogmatis, tot Patrum Conciliorumque comprobatis suffragils recesserunt? Nonne in illis privatum suum de Scripuris sequuti judicium sunt? Et cur idem non audent in caeteris? Si verò Pat um Conciliorumque tanta est auctoritas: cur cam non sequuntur in omnibus? Et quid tandem invenient, quod constanter Pontificiis respondeant? Nihil nunc dicam de co, quod meritò tamen deplorandum, quòd familiae suae autores, ac doctores Lutherum, Brentium, Chemnitium, vel Calvinum, Bezam, Zwinglium, aliosque tanti faciant, ut vel latum ab eorum placitis unguem recedere magna ipsis sit religio. Adeo ut in dissentientes ferro, slamma, carcere, exilio saevire non dubitent. Res nimis manifesta est, ut probationis hautquaquam indigear. Hoc autem annon est, Ecclesiae, ejusque doctoribus controversias [Page 9]cum aliorum obligatione judicandi potestatem adscribere?
CAP. III. De Spiritu sancto.
SEd praeterea alius de Judic [...] error est, isque eo ad incaut [...] seducendum accommodatior, qu [...] majorem sanctitat [...]s ac religioms habet sp [...]c [...]em. Nimi [...]um Judicem ipsi Spiritum sanctum statuunt. Saltem sine eo nullum cuiquam de sacris judicium concedere volunt. Quo ipso ration's sanae judicium ante Spiritus sancti illustrationem plane tollitur. Quamvis praeterea ex professo cont [...]a eam dispurent, & nescio q [...]ibus flosculis rationem etiam sanam egregie scilicet condecorare soleant: aliisque tanquam absurdum obj [...]cere, quòd rationi consentanea esse omnia religionis capita asserant. Hinc Monacho illi Val. Magno ejusmodi nascitur hypothesis, ex Luther [...]norum Calvinianorumque sententia: c. l. pag. 2. pr. 3. Nullus certo ass [...]quitur verum sensum sacrarum literarum, [Page 10]nisi interius illustratus & edoctus à Spiritu sancto. Haec talia qui admittunt, eos omnino ad hanc tandem devenire oportet quaestionem: Quinam sint illi, qui verum à Spiritu sancto sensum edocti sint? Et porrò si respondeant, singulos esse devote orantes: quaeretur: Quinam sint, qui devote, uti decet, orant? Nec omnes dicere; nec certos quosdam nominare audent. Imò affirmant, quod & à Monacho annotatur: C. ll. pag. 12. pr. 1. singulos Christianos errare posse in fide. Fateantur ergo necesse est: singulos etiam posse non satis devote orare. Alioqui n. nec in fide errare possent. Hoc ipsum enim si oratione obtinerent, nec in fide errarent; nisi in oratione defectus esset. Nimirum si verum est, singulis devote orantibus Spiritum S. dari. Quid si ergo erra [...]ent? Sic enim quum existimarent, se habere Spiritum sanctum, fallerentur. Recte enim Monachus sub finem cap. 11 colligit: Quia Biblistae fatentur fieri posse, ut aliquis non, uti decet, invocet Spiritum sanctum: consequenter fieri potest, ut omnes ac singuli [Page 11]desti [...]uantur Spiritu sancto, & consequenter discordent à sacris literis, & errent in fide. Nec quicquam valet eorum exceptio, qui singulos quidem errare posse fatentur; sed in praesenti; non autem perpetuò, seu finaliter. Quod p [...]aedestinatos, seu ab omni aeternitate nominatim, sive absolute, sive respectu ad fidem, operave futura habito, electos perire, adeoque finaliter errare non posse credant. Primùm enim id totum falsum est. Neque enim de ejusmodi, qualem illi volunt, praedestinatione qui [...]quam est in sacris literis. Imò talia ex ea sequuntur absurda, quae cum sac is literis, & principiis naturalibus manifestò pugnant. Deinde etiams [...] verā illa essent omnia; non tollerent difficultatem. Quaero enim: unde scis te esse praedestinatum? Ex Spiritu sancto. At unde scis te certò habere Spiritum sanctum: quum fieri possit, ut quis in eo fallatur & erret? Quia sum praedestinatus. Praedestinati autem finaliter non errant. Quis puden [...]um hic non videt circulum? [Page 12]Spiritus enim sancti praesentia probatur ex praedestinatione: & rursus praedestinatio ex Spiritus sancti praesentia. Similiter: unde scis te esse electum? Quia sum ovis Christi. Unde id nosti? quia vocem Dei in Scriptura expressam audio. Hic duo quaero: primum, unde scis in Scriptura vocem Dei expressam? Ex Spiritu sancto. Deinde, unde scis hunc esse Scripturae sensum? Ex Spiritu sancto. At unde scis te habere Spiritum sanctum? Quia [...]ravi. Unde scis te satis devotè orasse? quia sum electus. Vides ut redeas unde egressus eras. Hoc ipsum enim, te esse electum, probandum erat. Tandem, ut te electum esse constet; quia tamen aliquan [...]o e [...] rare electi etiam tales p [...]ssunt: qui scis te mod non etrare? Haec omnia qui consideraverit, manifestè deprehendet, eos, qui supra dicta de Spiritu sancto ad omne de rebus credendis judicium necessariò urgent: totum Monachi cap. 4. solidè refutare nullo modo posse. Sequitur enim istis sappositis [Page 13]omnino, quod ille concludit: Illustrationem mentu, Cons. 2 seu divinos supernaturales (que) motus, quos Spiritus sanctus excitat in mente Biblistarum praemissa oratione consulentiū ex sacris literis Spiritū sanctū, esse argumentum, unde certo colligant, se doceri à Spiritu sancto verum sensum sacrarū literarū. unde enim aliàs vel Biblia continere verbum Dei; vel hunc esse à Spiritu sancto dictatum verbo [...]um sensum dignoscunt? Quand [...]quidem rationis à Spiritu sancto non illuminatae judicium jam exploserunt. Hinc porrò colligitur: Cons. 3 Ergo ejusmodi motus necessario debent esse maxime divini, certi, & indubitati, quo sine ulla formidine erroris, v.g. quaelibet mul [...]rcula audeat, possit, & [...]eneatur, sub poena mortis aete [...]ae, constantius credere, se certius edoctam ex sacris literis à Spiritu sancto, quā omnes totius Ecclesiae Christi pastores congregati in generali Concilio à Romano Pontifice approbato. Unde porrò concludit Monachus: Cons. 4 eos nimium praesumere de Spiritu S. Adde, quòd ista de Judice sententia atheismum tandem invehat. Si enim de rebus credendis sine Spiritu sancto [Page 14]nihil recte judicare possumus: unde constat Deum esse? Religionem esse? In codice biblico verbum Dei contineri? Hunc esse verum scripturae sensum? Ex Spiritus S. indicio. At unde constat Spiritus sancti indicium esse verum? Quia Dei Spiritus est: quia scriptura testatur. Atqui ostendere debebas Deum esse? Ejus (que) Spiritum vera dicere? Scripturae credendum esse? Hunc esse Scripturae sensum? No illud nunc repetam, unde constet te Spiritum S. habere? Possetne vir cordatus ejusmodi gyris ab atheismo revocari? Idem etiam ex eo sequitur: quod rationis judicium sine illustratione Spiritus sancti [...]è rebus divinis eliminatur. Qui enim nondum credit Deum esse, Religionem esse, sacris literis fidem habendam esse: is utique Spiritum sanctum non habet. Ergo ejus ope dijudicare non potest. Jam si ratio non admittatur sine Spiritu S. nihil ille judicabit. Adeo (que) Atheus perpetuo manebit. Et cur cum dissentientibus aut impiis de rebus [Page 15]divinis loquuntur? Nonne ut intelligant & convertantur? At, si Spiritum sanctum non habent, ipsis judicibus, nihil intelligunt. Frustra ergo loquuntur. Si habent: nec impii sunt, nec male sentiunt. Nimi [...]um, si verum est, quod ex illorum sententia Monachus habet: C. l. pag. 2. pr. 5. Neminem posse discordare à verbo Dei, qui interius illustratur, & docetur à Spiritu sancto.
CAP. IV. Vera de judice sententia.
ITa (que) negandum est, nullum certo assequi verum sensum sacrarum literarum, nisi interius illustratus & edoctus sit à Spiritu sancto; statuendumque: Rationem hominis sanam cuivis sufficere ad dijudicandum, tum ex historiis aliisque certis principiis, Cons. 7 de quibus infra nonnihil explicabimus, sacrarum literarum auctoritatem: tum ex ipsis literis sacris, earumque collatione, tum inter se, tum cum principiis dictis, non tantùm omnia, quae simpliciter ad salutem sunt necessaria; [Page 17]sed & multa utilia, licet non adeo necessaria. Rationis sancae enim judicio, quid quisque velit, quantum cujusque testimonium valeat, quantum à vero falsove discedat cognoscitur: quaecunque dubitationes profligantur, quaecunque controversiae s [...]piuntur, non nisi rationis judicio profl [...]gantur & sopitu [...]tur. Rationis s [...]ae judicio omnes disputationes legitimae instituuntur: & sua, quisq [...]is alter [...] lequ [...]ur, dijudic [...]ri cupit. Neque quisquam adferre quicquam cont [...]a ra [...]ionem ausit, quod rationis judicio non comprobatum ipse velit, ut manifesto appareat, non posse non sibi ipsis contradicere, qu [...]cunque sanae rationis judicium oppugnatum ullo modo cunt. Quoci [...]ca necessarium omnino est, illi & sacras literas intelligendi judicandique f [...]cultatem adscribere. Neque enim tanta est ubique sacrarum literarum obscuritas. Quid? adeo clara quaedam sunt, ut à quovis audiente aut legente protinus intelligantur. Obscuriorum autem loco [...]um [Page 17]explicatio non est omnibus necessa [...]ia. Quòd si quis tamen serio quae [...]t; Spiritus sancti ope investigabit. Et hoc ipsum quod intelligit, an à Spiritu sancto neene sit, nonnisi rationis sanae judicio constare potest. Neque enim donum illud Spiritus sancti rationum tollit; sed attollit, & illustrat, ut quod per se vel non poterat (quemad nodum in qui [...]usdam lo [...]is Scripturae obscurioribus enodandis apparet) vel non sine difficultate po [...]erat, id [...] ope possit, aut facilius possi [...]. N [...]m medium usurpat Spi [...]itus sanctus ad operationes perfic endas illud q [...]od in nobis invenit operationibus istis accommodatum. Quemadmod [...]m ad videndum oculum, ad audiendum aurem m [...]am adhibet: ita ad intelligendum, & judicandum, certè ratione mea, unico scilicet intelligend [...] judicandique instrumento, [...]titur, Praeterea quemadmodum quisque etiam sacra oculis legere, au [...]ibusque audire po [...]est, sine Spiritus sancti interiore ope, aut peculiari oculorum [Page 18]auriumque illustratione: ita non minus intelligere judicareque eadem sacra licet rationis sanae beneficio, etiamsi nondum accesserit Sp [...]r [...]tus sancti illustratio. Praesertim in iis, quae ad salutem simpliciter sunt necessaria. Hoc ergo const tuto sundamento, totum Monachi cap 4. cujus summam paulo ante vidimus, corruit. Neque enim dici potest, quod ille consequentia tertia & quarta habet: nimium quemque de se praesumere, si ex stimet, se rationis suae judicio melius, quàm tot Patres in Concilio congregati, Scripturas intelligere. Nihil enim in eo absurdi est. Eo, quod ratione patres illi, religione an superstitione ducti, haut dixerim, judicandi partes denegarint: neque ejus sententiam in istis, quemadmodum existimabant, mysteriis audire sustinuerint. Aliàs si uti ratione voluissent, facilius tot docti Scripturas intellexissent, quàm pauci plebei. Ne (que) sequitur, quod Monachus, capite v. potissimum supponit: nullam fore certitudinem, [Page 19]nullamque Ecclesiam. Quod singuli diversam secuturi sint sententiam, si suum quisque sequeretur judicium. Vbi enim sana ratio judicat, ibi id metuendum non est. Vide Philosophiam, vide artes reliquas omnes. In illis omnium confessione ratio judicat. Et annon certitudo est aliqua? An nondum cer [...]us es: utrum bis duo siot quatuor? An trianguli eres anguli sint aequales duobus rectis? An causa prior effecto? An totum par [...]e majus? An rejectis speciebus omnibus tollatur genus? An posito genere aliqua ponatur species? An calceus pedi, pileus capiti aptandus sit? Nega sodes. At rationis judicio ista constant. Ejusdem etiam beneficio multi idem statuent, ut exemplis è Philosophia attibusque desumtis manifeste docetur. Quidni idem de divinis dicemus? Erit ergo Ecclesia, erit & certitudo sufficiens. Nam & suos illa gradus habet: nec de singulis est necessarin. Quin imò saepe dubitatio, studii & sapientiae initium & causa [Page 20]est. Istis ergo admissis: totum caput quintum Monachi corruit. In eo enim ejusmodi incertitudinent, diversi [...]atem, confusionemque per septem consequentias colligere volui [...]. Quas an Lutherani Calvinian [...] (que) salvis suis hypothesibus, nost [...]aque rejecta sententia refutare solidè possint, ipsi viderint. Nobis nihil obstare jam ostendimus. Superest, ut Pontificiorum de judice sententiam consistere non posse paucis doceamus. Id autem ex eo facile apparet, quod ad atheismum, si quis v [...]m ejus penitus inspiciat, nec aliis fulciatur fundamentis, omnino perducat. In circulum enim abit, & contradictionis gladio seipsum conficit. Quaero enim: unde constet Deum esse [...]. religionem esse? Biblia De [...] verbum continere? hu [...]cque verum verbi Dei sensum esse? Ex Pontificis Romani judicio; vel Ecclesiae Conciliorum (que) à Pontifice approbatorum. At unde constat Ecclesiae, Conciliis, Pontifici Romano credendum esse? Quia Spiritu Christi [Page 21]reguntur, ne errent? At unde constat esse aliquem Christum? Quis ille sit? Spiritui ejus credendum esse? Pontificemque Romanum hoc Spiritu esse praeditum? Ex testimonio sacrae Scripturae. At unde constat Scripturae illi credendum? Quia est verbum ipsius Dei. At jam ante quaesivi: unde constet Deum esse? ejusque verbum Scripturis illis contineri? Quid quaeris? Jam ante respondi, ex Romani Pont [...]ficis judicio. An porro molestus eris. Nol [...] irasci, bone vir. Annon vides quàm turpiter in circulo oberres? adeoque tibi ipsi contradicas? Idem enim per idem probas. Et hac ratione idem seipso, suique ipsius respectu noti [...]s & ignotius: id est, vera falsa, falsaque vera dicis. Ita jam & isto modo vel Atheos converte; vel ad atheismum prolabentes retine. At si nobiscum rationi sanae judicium deferas: expedita omnia fuerint. Constabit Deum esse, eumque religione colendum. Constabit litera [...]um sacrarum auctoritas. Constabit etiam utrum [Page 22]Pontificia vera sit Ecclesia? utrum Pontifex errare nesciat? utrum Christi vicarius; an adversarius sit?
CAP. V. De Traditionibus.
SEd jam alterum errorum genus videamus, quod circa normam controversiarum fidei versatur: estque iterum duplex. Nam primùm verbis quidem rectè rejiciunt Traditiones non scriptas, quas Pontificii Normae assuunt: solumque Dei verbum sac [...]is literis comprehensum sufficere dicunt. A [...], si religionis ipsorum insp [...]cias capita, quae illi ad salutem omnino arbitrantur necessaria: haut scias, an id constanter defendere, id est, an Traditiones non scriptas excludere penitus nequeant. Ejusmodi enim [...]o [...]ent unà cum Pontificiis dogmata, quae nec sacris literis, nec principiis naturalibus comprobari possunt: quid? quae utrisque repugnant. Id quod de posterioribus, de principiis nempe Philosophicis plenique [Page 23]eorum ipsi fatentur. Ide [...]que etiam ea à norma controversiarum fidei excludunt, tanquam ad scientiam; non ad fidem pertineant. De sacris autem literis illi manifestum evadet, qui modo eas libero animo consideraverit, & cum ipsorum dogmatis contulerit. Deprehendet enim omnia illa Scripturae dicta, quae pro asserenda illi sententia sua producunt, alio accipienda esse sensu, quàm illi volunt, eo [...]umque sententia postulat, saltem alio intelligi modo posse. Inde autem statim sequitur, [...] ipsorum explicationem non esse necessariam: adeoque argumentationem minus, quàm debebat, firmam esse. Atque hic non abs re futurum arbitror, si id paulò fusius explicetur, quod quàm plurimis, etiam doctissimis viris obstare video, quominus id, quod res est, in disputationibus, aut examine controversiarum cernant. Nimirum accurate observandum est: aliam esse concludendi rationem Opponentis, seu Argumentantis peculiariter dicti; aliam Respondentis, [Page 24]Ille complexionem suam thesi Respondentis opponit. Hic non thesin suam concludit, quod multi existimant; neque conclusioni Opponentis, si quidem ratione negationis allata argumentetur, ista argumentatione sua contradicit; sed praemissa [...]um alteri. Jam enim satis notum est, praeterita & forma, & antecedente utraque Syllogismi parte, inepte conclusionem negari. Eum autem revera negaret Respondens, si, quemadmodum existimatur, non praemissis, sed Conclusioni Opponentis sua Conclusione contradiceret. Hoc qui observaverit, facile intelliget, ad ejusmodi argumentationem: Christus est mediator. Ergo poenas p [...]ccatorum nostri loco sustinuit: [...]ectè responderi: posse quenquam mediatorem esse, etiamsi non sustineat poenas alterius loco: idque Mosis exemplo doceri. Tum enim non ita concludit Respondens, quemadmodum concludentem sacere solent: Potest mediator esse etiam si poenam non sustineat. Ergo non [Page 25]sustinuit poenam. Vel: Moses non sustinuit aliorum poenam, ergo nec Christus. Hoc enim esset in [...] ptè conclusionem opponentis negare. I [...]a ergo concludit: Potest aliquis esse mediato [...], qui poenam alterius loco non sustinet: ut Moses. Ergo necesse non est, omnem eum, qui mediator n [...]ster est, poenam peccatorum nostrorum sustinere. Hoc enim modo opponentis prima, seu major propositio negatur, eique contradicitur Inde autem patet, quum falsa sit praemissarum altera, opponentem nihil solidi posse concludere. Deinde & hoc animadvertendum est, quod immeritò ille respondendi modus vapulet, quo dicitur: secus intelligi verba posse, quàm ab opponente explicantur. Neque enim ita respondens concludit: possunt aliter intelligi; ergo debent. Satis ineptè. Sed & [...]uditatem illi suam produnt, qui ita resolvunt. Ita ergo concludit: possunt aliter, nimirum commodè, sine torsione & absurditate intelligi: Ergo non est necesse ita accipi, [Page 26]quemadmodum opponens voluit. Ejusmodi autem collectio pro respondente legitima est. Officium enim ejus est, negare alteram antecedentis Syllogismi oppositi partem. At qui nega [...], contradicit: & [...]rursus qui contradicit, negat. Hinc universalis enunciatio, allata etiam instantia singulari, negatur. F [...]t enim contradictio [...] Omnis, &, non omnis. Ita (que) quum opponens verba Scripturae affert pro sententia sua, eam necessariò suam continere vult sententiam. Certe velle debet. Alioqui nihil concludet. Necessarium autem dico, non quod conringent [...]ae, sed quod falsi [...]ati, aut probabilitati quidam non satis validae oppositum est. Itaque necessariò idem hic est, quod omnino & verissimè, ita, ut contradictoria plane falsa [...]sit. Hu [...]c ergo necessario contrad citur rectè per non necessatium. Necessarium autem est, quod non potest esse aliter. Ergo, quod potest aliter esse, est non necessarium. Quocirca, si respondens dixerit, posse aliter verba [Page 27]accipi: recte contradicit opponentis enunciationi, quae ponebatur necessaria. Atque h [...]c ratione suo satisfecit officio. Si enim contradictoria haec vera est; falsa utique erit illa opponentis, cui contradicitur, enunciatio. Et porro si ea falsa est; nihil ex ea concludi legitimè potest. Haec prolixius propterea monenda fuerunt; quòd plurimis harum rerum ignorantia, aut neglectus obstet, quominus intelligant, illam, quam de multis doctrinae Christianae capitibus fovent, sententiam nequaquam ex sacris probari literis posse. Intelligent autem nullo negotio, simul ac alium verborum scriptutae sensum non absurdum esse posse an madverterint. Neque porrò difficile fuerit cognoscere, multa ipsis etiam sacris literis repugnare, quae ipsi existimant necessaria religionis capita. Salter [...] dogma de tribus in unica divina essentia personis examinetur: de aeterna, & perpetuò durante fil [...] Dei ex essentia Patris generatione: de incarnatione; de hypostatica unione: [Page 28]de Christi meritoria loco nostri Deo Patri praestita satisfactione▪ de peccato originis; de paedobaptismo; & quis enumeret omnia? Quod si e [...]go haec talia nec ex sacris literis, nec ex principiis philosophicis defendi possunt: & tamen sunt, ut illi volunt, ad salutem necessaria: qui tandem possunt Traditiones non script [...]s rejicere? qui Pontificios refutare queunt? Dicant solas sacras literas sufficere, ut Traditionibus non sit opus; stacim audient: Trinitatem, paedobaptismum, & similia ex solis sacris literis probari, ac defendi non posse: Ergo solae sacrae literae non sufficiunt: Ergo aliquid credendum, quod non nisi Traditionibus non scriptis probari potest. Admissis autem in uno atque altero Traditionibus istis; nihil tam absurdum erit, quod earum auctoritate defendi nequea [...]. Nulla enim causla est, cur in illis valere, in istis non debeant. Praesertim si illa non minus absurda, quam ista rationi esse appareant; nec magis illa, quàm ista sacris literis [Page 29]aut Philosophiae sint consentanea. Cujusmod esse ea, quaediximꝰ, inspicienti saltem eorum libro [...] qui ista oppugnarunt, manifestum erit. Ne (que) obstat, quod Pontificii talia ex ipsa Scriptura sacra probare soleant. Nam non ideo id faciunt, quòd fine Traditionibus non scriptis ex solis sacris literis illa defendi posse ex [...]stiment; sed qu [...]d & Scripturae ipsius auctoritatem, & talem Scripturae sensum non nisi Traditionum, & Ecclesiae auctoritate, rata & indubitata supponant. Q [...]icquid ergo ex Scripturis illi probare videantur; in Traditiones tamen resolvitur. Hinc non veriti sunt quidam manifestè fat [...]ri, non nisi Traditionibus illa defendi posse. Quemadmodum in Hosio, Wujeko, V [...]ga, Possevino, iisque qui colloquio Ratisbonensi interfuerunt, Gretsero, & Tannero videre est. Patet ergo Lutheranos & Calvinianos, quamdi [...] Trinitatem illam, Paedobaptismum, Incarnationem, hypostaticam unionem, aliaque similia ad salutem creditu necessaria dixerint, [Page 30]non posse negare traditionibus non scriptis opus esse: nec asserere sacras literas sine illis sufficere. Hoc vero si sit: Jam c [...]ivis manif stum esteos sol dè Pontificios nequaquam refutare posle.
CAP. VI. De principiis Philosophicis.
DEinde in eo etiam non leviter peccant, quod ita solas sacras literas pro norma fidei ponant, ut principia veritatis, sive natura nota, sive è rerum aliarum consideratione deducta, philosophica vocant, inde excludant. Solent enim alios vehementer eo nomine reprehendere, quòd Theologica ad principia philosophica exigant. Theologiamque istorum Philosophicam, Metaphysicam, Physicam, Mathematicam, rationalem, humanam ea de causa contemtim appellare non dubitant. Hinc nata Monacho ex Lutheranorum, Calvinianorum (que) mente hypothesis: Non est alia raiio certe cognoscendi veritatem in materia fidei, quam [Page 31]praemissa oratione consulere Spiritū sanctum exsacru literis. Eo autem posito; quid [...]nvenient, quod constanter cap [...]ti 3 Monach, reponant? cumprimis vero consequentiis septem prioribus? Cons. 1. 2. Colligit enim ex illa hypothesi; neminem quicquam credere, quod ad divina attinet, posse, nisi ex sacris literis ipse hauserit. Quid enim si aliis credendo falleretur? Et porre: Cons. 3 Eos qui propter aetatem, aut propter defectū sacri Codicis, non sciunt, vel eis non vacat legere sacra Biblia, non posse veram babere fidem. Ru [...]sus: Cons. 4. 5. Nullum Christianum posse certo scire, illos libros, qui in Bibliis continentur, esse à Spiritu sancto dictatos, nisi de hac quaestione praemissa oratione, consulat Spiritum sanctum: ex iisdē libris, qui continentur in Bibliis & revocantur in dubiū, sintne à Spiritu sā cto, ne [...]ne. Conciliis enim & Patribus non audebit credere. Principia philosophica sunt exp [...]osa. Quid ergo aliud restat? Hinc porro concludit: Cons. 6 Ergo singuli Christianorū sub poena mortis aeternae tenentur praemissa oratione & consulto Spiritu sancto hanc maximam quaestionem determinare: adeoque perlegere omnes ac singulos [Page 32]libros utrius (que) Testamenti, diversas (que) editiones Bibliorum, versiones (que) ah Hebraico ac Graeco idiomate in Latinum, Germanicū ac Rohemicū accuratissime disquirere, Cons. 7 & ad invicem collationare, ac tandem definire de canone libro um sacrorum, de versione & editione em [...]ndatissima, ut ex illa depromant Biblistae omnes fidei articulos. Id (que) Cons. 10 non viri tantum, sed & mulieres, adolescentes, docti pariter & indocti, cujusvis sint conditionis, tenentur facere, sub poena aetornae damnationis. Quis autem ea impossibilia & absurda esse non videt? Et tamen è Lutherano [...]um Calvinianorumque sententia, qua ita sacra Scriptura sola controversiarum norma dicitur, ut philosoph [...]ca, quae vocant, excludantur principia, ea omnia colliguntur. Quid quod & Gentilismus inde non obscure sequatur? Quaero enim unde constet religionis Christianae veritas? Ex sola Scriptura. At unde constat Scripturae esse credendum? Quia est Dei verbum. Vnde istud nost [...]? Quia Scriptura dicit. At jam ante quaerebatur unde ille [Page 33]tanta auctoritas ut ei merito credatur. Qui potest homo cordatus, nisi firmiora argumenta habeat, Christianam religionem non abominari, vel si recepisset, non abjicere?
CAP. VII. Vera de Norma sententia.
ITa (que) negandum est, non esse aliam rationem certo cognoscendi veritatem in materia fidei, quam praemissa oratione consulere Spiritum sanctum ex sacris literis. Statuendumque: Sacras literas omnino normam esse controversiarum fidei. Et hactenus quidem solas: quatenus Traditiones non scriptae, quocun (que) tandem nomine veniant, penitus excluduntur. Caeterum ad sacrarum literarum auctoritatem & genuinam mentem dignoscendam, principia etiam illa, quae philosophica appellant, advocanda esse. Non quòd quemvis velimus esse Philosophum; sed quòd illis docti philosophicas disciplinas sive superstruant, sive constituant: quae rudibus etiam vel natura vel observatione [Page 34]sunt cognita. Saltem in particularibus; [...]cet illi generalia inde exstruere nesciant axiomata. Aut in genere; licet quae in diversis speciebus eorum differentia sit, ignorent. Docti alia in natura rerum omnium fundata esse dicunt. Qualia sunt Metaphysica: Effectum causa posterius: Totum parte majus: Quodlibet est, aut non est; aliaque similia. Sic & Logica: Ab universali ad particulare valet consequentia. Alia Physica vocant: ut, oculus videndi, auris audiendi, ratio intelligendi instrumentum est. Alia Mathematica: ut, unum non esse tria. Alia ad honesti, inhonestique rationem pertinent: qualia sunt Ethica, Politica, Oeconomica. Alia denique aliorum nituntur testimonio: ut fides, tum historiis, tum viris honestis & gravibus etiam communiter habita. Haec & similia, quae nemini sano ignota sunt, statuendum est, esse fundamenta cognitionis nostrae, quoad auctoritatem sacrarum literarum, & quoad verum ea [...]um sensum. Quare [Page 35]qui istis, sive naturali inge [...]ii bonitate, sive experientia vel mediocriter instructus est: is & ipsas Scripturas, ex istis principiis, sacras esse cognoscet: & quae ad salutem sunt necessaria ex Scripturis nullo negotio dijudicabit. Modo diligentiam adhibeat, & ab affectibus ac praejudicatis opinionibus sibi imponi minime patiatur. Maxime vero, si & Spiritus sancti donum à Deo petat. Quid quod principiorum istorum op [...] etiam is, qui sacras literas vel legere non potest, vel nunquam vidit, vel exstare nescit: modò ab alio aliquo summam religionis Christianae audiat; tantum discere possit, quantum ei ad salutem sit necessarium? Neque enim admittendum est quod Monachus ex adversariorum suorum mente supponit: C. l. pag. 2. pr. 4. Omnibus ac singulis in negotio fidei indubitanter credendum esse, quod non discordent à verbo Dei. Primùm enim alia sunt necessaria, alia tantum utilia. Et rursus, alia magis, alia minus. Itemque alia simpliciter, seu omnibus ad salutem necessaria [Page 36]vel utilia; alia secundum quid, seu quibusdam ad alios erudiendos. Atque hinc cap [...]tis 3, conseq. 7. 8. 9. 10. 11. corruunt. In illis enim singula singulis necessaria esse ponitur. Quod falsum esse diximus. Deinde fidei certitudo suos habet gradus. Quemadmodum librae [...]anx altera extra aequilibrium est, non tantum si perpendiculariter ad horizontem depressa sit; verum etiam si in intermediis, intra horizonti parallelam, e [...]que p [...]pendicularem lineam versetur spatiis. Et quem [...]dmodum à Sole illuminatu [...] rellus, ut videre quidvis clare possis, non tantum quando in ipso meridie altissimus est; verum et [...]am quando [...]on ita pridem ortus est: adeoque quamdiu paulò supra ortus occasusque puncta cernitur. Atpue hinc patet quid sentiendum sit de Monachi postulato capitis 2, Pag. 13. Cap. 4. pag. 15. prop. 5; Fides Christiana excludit omnem dubitationem, sed est certa & infallibilis. Et huc referri potesl, quod supra de certi [...]udine diximus. Apparet etiam que loco capitis 3 consequentia prima [Page 37]Monachi hab [...]nda sit: nullum, nempe, Christianorum debere in mato ia fidei ull [...] hominum, ullisve Conciliis credere. Tandemque totum hinc caput 3 Monachi nullo negotio refutabitur. N [...]que enim ex Conciliorum, Patrum, aut Tr [...]ditionum non scriptarum auctoritate, quod ille putat, sacrae scripturae consta [...] canon; sed ex principiis istis quae ante paucis attigimus. Ne (que) qu [...]quam inde absurdi sequitur; quum ex adverso Pont [...]ficiorum de Norma sententia, ut alia absurda, ita & atheismum secum trahat. Si enim quemadmodum de se Monachus dicit non procul à fine libelli, hactenus non credidit sac [...]am esse scripturam, nisi commotus auctoritate Ecclesiae; quaeso, unde tibi constat de auctoritate Ecclesiae? An ex Scriptura? At de ea jam a [...]te quaerebatur. Sit qui nec Scripturae credit, nec Ecclesiae auctoritatem admittit: quid illi facias? Nisi ad nostrum confugias medium, frustra laborave is; nec ab atheismo retrahere quenquam poteris. Antequam hinc abeamus, duae p [...]ius [Page 38]subvertendae sunt hypotheses, quibus Monachus suas quasdam superstruxit consequentias. Prior est: quod non possit esse Christianus, vel Ecclesiae verae membrum, qui in errore aliquo haeret: utut non ex pravitate ejus id fiat; sed ex ignorantia aut infirmitate: neque in re tali, quae ipsum sal [...] tis fundamentum concernit. Hoe autem falsum esse cum multis aliis; [...]um imprimis, Act. 11, & Rom. 14, ostenditu [...]. Illic [...]enim erant, q [...]i gentibus praedicari Evangelium aegrè ferebant: hic infirmos ferre jubemur ab Apostolo. Ista ergo hypothesi destructa, quicquid cap. 5, cons. 1; & cap. 6, conseq. 3, 4, Monachus disputat, plane corruit. Posterior ejus hyp [...]thesis est: quod absurdum sit hodieque inquirere, verumne an falsum sit, quod olim à Conciliis damnatum est. At hoc ipsum minime absurdum censeri de bet: quum etiam quod bonum & rectum fuit aliquando in conciliis, damnatum esse legamus. Quemadmodum de omnibus illis quae à Pontifice Romano approbata non sunt, ipsi pronunciant Pontificii. Nulla autem causa [Page 39]est, cur non idem in reliquis fieri poruisse statuendum si [...]. Modò ne id quod in controversia est, an scilicet Pontifex infallibilis controversiarum judex sit, tanquam certum supponatur; sed rationi sanae ad normam indubitatorum veritatis principiorum liberum permittatur judicium. Itaque & cap. 6, cons. 1, 2, planè pereunt. Ne (que) tamen necesse est in omnia singulos inquirere: Simplicioribus sufficiunt necessaria; quae & pauca sunt & cognitu facilia. Neque de haereticorum nominibus aut [...]mente multum laborandum. Sufficit si rem ipsam veram aut falsam esse cognoveris.
CAP. VIII. An mortui propriè vivant?
A Dhuc in genere vidimus eos qui Lutherum Calvinumque sequuntur in religione duces, non posse solidè refutare Pontificios. Jam si ad particularia descendendum esset, ingens se nobis offerret excu [...]rendi c [...]mpus. Verùm [Page 40]ne constituros brevitatis tetminos transiliamus, paucissima paucis tantum delibabimus. Ostendemus autem primùm; eos fundamenta vel suppeditare, vel conservare gravissimorum errorum qui vigent apud Pontificios. Deinde talia cos docere, quae immeritò non adversus Pontificios tantum; sed & adversus ipsissi nam religionis Christianae animam, veram nempe p [...]e [...]atem defenduntur. Et ad prius quidem genus pertinet, quod mortuos vive [...]e sta [...]unt. Absurdum videbitur. Et certe res absurdissima est. Attamen illi credunt. Existimant enim animas hominum, eo ipso momento, quo per mortem a corporibus separantur, deferri vel ad coelum, ibique gaudium sentire coeleste, & omnibus perfrui bonis, quae Deus fuis pollicitus est; vel ad infernum, ibique torqueri & cruciari igni illo inextinguibili. Idque, uti dictum, animabus solis à corporibus separatis tribuunt, eriam ante ipsorum hominum resurr [...]ctionem: Id est, dum adhuc sunt mortui. [Page 41]Illa autem contingere non possunt nisi vivent [...]. Quod enim non vivit, id neque sentit, adeoque nec voluptate fruitur, nec dolorem p [...]titur. Credunt ergo reipsa mortuos vivere. Eo nimirum modo, quo Petrum, Paulum, alios (que) demortu [...] in coelis vivere asserunt. Hoc a [...]tem fundamentum est non tantum Purgatorii, sed & nefandae istius [...]dololatriae, quae in sancto [...]um demortuorum invoca [...]ione apud Pontificios cernitur. Tolle illud; & istis nullus erit locus. Quo [...]sum purgat [...]rius ignis, si animae à corporibus separatae nihil sentiant? Q [...]orsum preces ad Mariam, Petrum, Paulum, aliosque demortuos, si nec preces audire, nec pro te intercedere queant? Contra si illud admittas, haud facilè sanctorum invocationem evertes. E [...]si verò [...]es per se talis sit, quae cuivis absurda videri mereatur; videbimus tamen annon in Scripturis ejus habeatur contrarium. Offert autem exemplo [...]ese Christi argumentatio illa, qua probat futuram mortuorum resurrectionem, ex eo, quod [Page 42]Deus sil Deus Abrahami,Matth. XXIII. 31.32.Isaaci, & Jacobi: non sit autem Deus mortuorum, sed viventium [...] unde concludit eos Deo vivere, id est, à Deo in vitam revocatum iri, ut [...]s se Deum eorum seu benefactorem illis exhibere possit. Haec argumentatio fallax omnino esse [...], si etiam antequam resurgerent, gaudium coeleste perciperent. Tem enim Deus ipsorum Deus seu benefactor esset, nempe secundum animas, etiamsi nunquam resurgerent corpora. Similiter fallax Pauli Apostoli argumentatio esset, qua probat resurrectionem mortuorum ex co: 1. Cor. xv. 30.31.32. quia alioqui, qui in Christum credunt frustra periclitarentur omnibus horis, frustra tot calamitates propter Christum sustinerent: quod suo ipsius exemplo doeet. Deinde, quia alioqui satius sit illius Epicuri de grege porci cantilenam concinere: Edamus & bibamus, cras enim morimur. Summa, Christiani hominum omnium essent miserrimi. Certe hoc falsum esset, si pii statim à morte secundum animas coelesti fruerentur faelicitate; impiique cruciatum [Page 43]sentirent. Non frustra enim illi calamitaces tolerarent; nec impune isti voluptates carnis sectarentur. Essentque pii impiis longe faeliciores, etiamsi corpora ipsorum nunquam resuscitarentur. Quum verò longe absurdissimum sit dicere, Christum Apostolum (que) ma [...] argumentatos furs [...]e: an parum [...]quet fa [...]sum id esse dogma quo stante Christo Apostoloque tanta absurditas adscribenda esset? Deinde, 1. Pet. 1.5. cur Petrus salutem animarum in ultimum tempus; cur Paulus coronam [...]ustitiae in illum diem judicii rejiceret? [...]ui bono judicium institueretur? Qui de piis V.F. Heb. XI. 40. dici p [...]sset, cos non acc [...]pisse promissionem: Deo pro nobis aliquid melius providente, ne sine nobis consummarentur? si cujus (que) anima statim à morte etiam sine corpore coelestem sentiret foelicitatem? Sed & rei ipsius natura id falsum esse docet. Nonne vivere, mori, sentire, audire, agere sunt hominis totius, seu compositi ex anima & corpore? Nonne corpus animae insttumentum est, sine quo illa functiones suas exequi [Page 44]minimè potest? Vt opifex artem operandi novit quidem; sed nisi instrumenta ad manus sint, effectum producere nequit. Claudatur oculus, non videbit anima; utut vis vidend [...]nequaquam e [...] ademta sit. Simul atque enim instrumentum reddideris; protinus homo videbit. Itaque animae à corporibus separatae nec mo [...]uae sunt, nec vivunt, adeoque neque gaudium, neque dolorem sentiunt. Ea enim totius sunt compositi. Scriptura autem dicit, mortu [...]s non esse: Spiritum redire ad eum qui dedit: & de pio um spiritibus, eos in manu Deresse. At in resurrectione cum corporibus jungentur. Et tum nactae instrumenta operationes suas exercent.
CAP. IX. An Christus in coelo carnem & sanguinem adhuc habeat.
PRaeterea, quis est qui non vehementer ab isto Transsubstantiationis commento abhorreat? Quo panis in ipsam Christi carnem, vinum (que) [Page 45]in sangumem commutari cr [...]di [...]ur. Quis est, qui idololatr cum missae spectaculum non fug [...]at? quo panis adoratur, quo sacerdos creare suum creatorem dicitur. At istis non segniter militat Lutheranorum oralis manducatio, & consubstantiatio; qua in, cum, & sub pane & v [...]no carnem & sanguinem Christ [...] reipsa adesse statuunt. Minus quidem; attamen aliquantum sust [...] Calvinian orum commestio ipsius substantiae carnis & sanguinis Christ [...]. Etsienim spiritualem illam-appellent, fideque fieri dicant: inane tamen id est effugium. Neque en [...]m explicari, ipsis fatentibus, ulla ratione potest, quomodo fides carnis sanguinisque substantiam percipere, sibique applicare possit. Credere possum esse substantiam aliquam. Sed hoc aliud est, quàm fide percipere ipsam substantiam. Hoc enim explicari potest facile; at illud, ut ipsi fatentur, minime. Itaque si revera comedunt substantiam carnis sanguinisque Christi, à Lutheranorum orali manducatione parum [Page 46]aberunt. utut forte non in, cum & sub; sed vel per, vel supra, vel infra, vel circa, vel alio modo extra panem vinum (que) percipiant. Maximi verò momenti est, in quo consentiunt pariter omnes, quod Christum in coelo existentem hodieque carnem & sanguinem habere credant. Quod si quis neget: totum illud Missae & Transsubstantiationis aedificium penitus corruit. Et est tanti, u [...] propterea etiam oralem & realem suam substan [...]ae carnis & sanguinis Christi comestionem abjic [...]ant. Falsum autem id esse, adeoque meritò negandum, quod Christus etiam in coelo hodieque existens carnem & sanguinem habeat: vel ex eo manifestum est, quod Apostolus expresse dicit: Hoc autem dico, Fratres, quod caro & sanguis regnum Dei haereditare non possunt. 1. Cor. XV. 50. Quia vero Christus regnum Dei haereditavit; an parum liquet carnem eum & sanguinem nunc non habere? Nec est, quod quisquam excipiat carnis sanguinisque vocibus, non ipsam carneam substantiam; sed mores carnales [Page 47]denotari. Primum enim ostendi nullo Scripturae loco potest, voces illas conjunctim positas carnem & sanguinem significare carnales mores. Mat. XVI. 17. Gal. 1.16. Eph. VI. 12. Nam tribus tantum in locis, praeter eum, de quo modo controversamur in universo N. F. habentur. Et ubique infirmitatem humanam aut aliquid simile, quod ex substantia carnis & sanguin [...]s provenit, aut illi sua natura adhaere, denotare potest. Deinde quod ipsa carnis sanguinisque substantia hic intelligatur, patet, tum ex continuò adjectis Apostoli verbis, tum ex universa ejus disputatione, cujus verba illa pars sunt. Subjungit Apostolus statim: ne (que) corruptio incorruptibilitatem haereditat. Nimirum rationem reddens, quare de carne & sanguine ista affirmasset: scilicet quia corruptibilis sit; non possit autem, nisi incorruptible, coelum haereditare. Quum autem non moribus, sed substantiae carnis sanguin sque competat esse corruptibile: manifestum est, de substantia ipsa hic sermonem esse. Idem & disputatio [Page 48]tota ostendit. Hujus enim scopus est: docere alia habi uros in resurrectione homines corpora, quàm qualia hic habent. Probaverat enim Apostolus multis argumentis fu [...]uram mortuo [...]um resurrectionem. Idque usque ad finem versus 34. Inde postea incipit removere objectionem ejusmodi: Quia co [...]pora homi [...]um demortuorum intercunt, & corrumpuntur, ideo non resurgent homines. Qualia enim haberent corpora? Respondet autem: id non obstare. Docerque habituros corpora ab illis quae corrupta sint diversa. Id (que) similibus quibusdam declarat. Et porrò à versu 42. deinceps ostendit, qua in re diversitas illa corporum consistat. Nimitum non in moribus, sed in ipsa substantia: aut iis qualitatibus, quae ipsius substantiae diversitatem inferant. Quod quum haec sint corruptibilia; illa futura sint incorruptibilia. Haec indecora; illa gloriosa Haec infirma; illa potentia. Haec animalia, illa spiritualia. Et post Christus ipse dicitur factus [Page 49]in spiritum vivificantem. Spiritus autem carnem & sanguinem non habet. Hinc etiam non ex terra terrenus; sed ex coelo esle dicitur. I. Cor. VI. 8. 2. Cor. v, 1.2. Phil. 111.21. Deinde de ventre nostro idem scribit Apostolus: illum abolitum iri. Et de toto corpore hoc nostro: scimus quod quum terrena nostra domus tabernaculi dissolvetur, aedificium ex Deo habemus, domum non manu factam, aternam in coelis. Etenim in hoc suspiramus habitaculo nostro, quod ex coelo est, indui cupientes. Nostra autem corpora conformia erunt glorioso Christi corpori. U de consequitur et am ventrem, [...]mn [...]mque substantiam carnis & sangu his Christi abolitam ac dest uctam; &, c [...]ntra, plum spirituale ac [...]oeleste corpus [...]ctum esse.
CAP. X. An possibile sit Christi praeceptis obedire.
SEd nunc tempus est, ut videamus qua [...]at one immerito illi non adversus Pentificios tantum, sed & adversus ipsam pieta [...]em arma sumant. Duplici id modo [Page 50]faciunt. Nam & impossibile esse docent secundum Christi praecepta vivere; & minimè necessarium. Prius illud totidem verbis asserere non erubescunt. Quamvis in eo nequaquam sibi constent. Omnia enim quae adversus alios docent, scribunt, loquuntur, tanquam bona defendunt. Et interim boni se quicquam facere posse negant. Sed & praeterea ex eo sequitur, quod liberum homini in rebus spiritualibus voluntatis arbitrium adimunt, idque servum faciunt: id est, tale, quod non modo plane ineptum sit ad obediendum; sed & quod maxime praeceptis Christi sua natura repugnat. Vtut enim sint, qui ad mala seu peccata non servum, sed liberum hominis arbitrium pronuncient. Non possunt tamen, nisi ad bonum etiam liberum dicere velint, idipsum constanter asserere. Liberum enim id demum est, quod in hanc sese partem flectere potest; & non flectere. Caeterum, si non possit non eò sese flectere, liberum non est. Quemadmodum ignis non liberè; [Page 51]sed naturali necessitate urit. Non potest enim non urere. Quocirca, si voluntas non necessariò, sed liberè ad mala sese flectit: poterit etiam sese non eò flectere, id est, potest abstinere. Abstinere autem à malo, seu peccato, est obtemperare praeceptis Christi. Ea enim transgredi, peccatum est. Non transgredi, est illis obtemperare. Ergo si à transgressione libere abstinere homo potest: libere obtemperare potest. Quod si admittere nolint; jam nec ad malum liberam esse hominum voluntatem dicere possunt. Sed necessario eum mala facere ut statuant, necesse est. Atque id duplici porro errore fulciunt. Alter de peccato originis est: quo propter Adami lapsum omnes homini ad Deo obtemperandum ademtas esie vires, contra omnem Scripturam & naturam statuunt. Alter de praedestinatione. Quam non ejusmodi Dei decretum faciunt, quo in genere jam ante jacta mundi fundamenta constituit eos omnes salvare, qui ipsi essent obtemperaturi; [Page 52]relictis iis omnibus, qui forent refractar [...]i. Ex eo enim nihil absurdi sequ tur: hominique sua, quemadmodum par est, voluntatis liberras relinquitur. In ipsius enim hominis potestate est, quando quisque jam vivit, & verbum Dei audit, ipsi vel obtemperare, vel resistere. Vnde porro in tempore à Deo vel eligitur vel rejicitur. Caeterum tale illi decretum volunt, quo Deus nominatim de unoquo (que) sententiam jam tulerit, antequam mundus ille constituteretur [...], utrum salutem adipisci; an damnari debeat. Etsi vero quidam id absolute factum esse negen [...]; led respectum ad fidem praevisam ponant. Quia ramen fidem ips [...]m non hominis potestati aut voluntati relinquunt; sed Deo in solidum adscribunt: & praeterea jam olim quis crediturus necne esset Deo ab aeterno constitisse asserunt: non possunt non torum ab absoluta Dei volunta [...]e suspendere. Nimirum eo [...]es tendit, ut homines, satanasque penitus excusentur, omnisque peccatorum & damnationis [Page 53]culpa in Deum transferatur. Qui enim vitupe randus homo est; si non fac [...]t, quae facere nullo modo potu [...]t? Qui Satan seducere homines dici potest; si vel veram illi viam ingredi; vel deserere eam plane nequeant? Deo autem illi (exhorresco referens) quanta imprudentia, sapientissi [...]o? quanta injustitia, justissimo? quanta hypoc [...]sis, fid lissimo? quanta malitia, optimo adscribitur? Quae enim major porest esse imprudentia, quam sollicitum esse quenquam de iis quae scit esse Impossibilia? Nempe ut homines studeant pietati: quam ne velle quidem posse probe norit. Quae injustitia potest esse major, quàm punire quenquam quòd non fecerit ea quae facere nullo modo, te ita decernente, potuit. Annon hypocrisis & deceptio est, omnibus polliceri praemium, quod tamen paucis te datutum decreveris? D [...]nique nonne detestabilis est prav [...]tas, poenae quenquam nominatim destinare; atque ne sine causa puniri videatur, peccati in ipso, aut saltem [Page 54]defectus ejus rei, qua sola poenam effugere poterat, auctorem esse: ut habeas scilicer, quod jure punias? Nimirum Deum illi Tiberio similem faciunt. Tacit. v. annal. Dionys. l. VIII. H. R. Is Sejani filiam per carnificem necari jusserat innocentem, & virginem, quam trium virali supplicio affici inauditum erat. Itaque ut praetextus esset, virginem per c [...]rnificem constuprari jussit; & post occidi. Ita Deum cum hominibus agentem blaspheme fingunt. Sed praeterea quis religioni, quis pietati, quis improbitati, qu [...] praemio, quisve poenae locus; si ne velle quidem bona, nedum facere quisquam possit? Quorsum exhortationes, dehortationesque, quarum plenae sunt sacrae literae; si ne velle quidem obsequi homo queat? Quid quod expresse Scriptura gravia esse Dei praecepta negat? L. Ioan. v. 3. Matth. XI. 30. Q [...]ud? levia & suavia pronunciat. Qui ergo illi impossibilia dicere audent? Ita (que) quum istud sit absurdissimum: qui possunt contra disputantes solide refutare Pontificios? Nonne potius efficiunt, ut quicun (que) probioris sunt [Page 55]animi, Pontificiis, ob idipsum, quod tam horrenda absurda rejiciant, favere incipiant? Nonne universam religionem evangelicam suspectam reddunt? Existimant enim multi, melio [...]a non edocti, imo ita a magistris suis iustituti, ista genuina evangelicae religionis dogmata esse: quae tamen cum Evangelio Christi sincero nihil omnino commune habent. Exemplo res erit illustrior. Haeretici excusant suam libidinem, accusando Deum. Falsam esse hac haereticorum (inquit Efferen. 3, de ratione status, puncto 2) de impossibilitate continentiae carnis doctrinam, quia ipsū Deum D. N. arguit injustitiae, cum ille strictissime mandet, fornicationē, & immunditiam carnis ne quidem nominari inter Christianos, ipsi impossibilem esse continentiam doceant. Sanctus Paulus Apostolus damnat operacarnis, dicens, Quoniam qui talia agunt regnum Dei non possidebunt. I dem, ut alios ecclesiae doctores praetercam, suadet, & praefert nuptiis virgnitatem. Hoc scitis, carnis mancipia haeretici. Aut ergò falsum docetis, aut Christus D. N. Injuste impossibilia requirit, & Apostolus stultè virginitatem impossibilem laudat & suadet. [Page 56]Haec dura sunt & ecclesiae judicanda relinquo.Discursus ad homines haereticos, de illorum incontinentia.Ego, quia impurâ doctrinâ Remp. Christianam commaculatis, politicè vob [...]scum agam. Et primò candidè quaero: si impossibilis est carnis continentia, quomodo dum unus conjugum diutius infirmatur; alter ab adulterio cavebit? quomodo maritus in negoliis, in legationibus, vel bello foris occupatus, de honestate uxoris securus erit, quam religiose incontinentem credit? Quomodo filias vestras, ut virgines, post nubiles annos desponsatis, si impossibilis est continentia? Quare leges poenales adulteriis statuitis, cum adulteria vobis necessaria sint? Quomodo facultates & bona vestra justè in haeredes suos transferuntur, quando mora, vel absentia vagam libidinem necessariam aestimat? Si vos uxores, & filias vestras incontinentiam docetis, illae ne in religionem delinquant, corpora turpiter prostituant, quomodo inter vos nobilis, aut honesto matrona, aut filia nominari potest; secundò quaero. Cum impossibilis sit carnis continentia, an omnes sitis adulteri, fornicatores, immundi? si non: dicite, quid in diuturnâ conjugis infirmitate vel absentiâ agitis? si continentes vos praedicatis, quare impossibilitatem [Page 57]continentiae docetis? Si torum violatis, quare adulterii famam injuriam reputatis? Attendite quàm graviter per impuram hanc doctrinam in Deum, in Rempublicam, in vos ipsos, in conjuges, & proles, in honestatem morum, & puritatem Christianae vitae delinquatis, & si omnino carnis imperio paretis, saltem à tam perversa doctrina abstinete.
CAP. XI. An necessarium sit, Christi praeceptis obedire.
SUperest, ut alterum inspiciamus, quo verae pietati adversantur: nimirum, quod Christi praeceptis obedire nequaquam existiment esse necessarium. Et si verò id olim totidem verbis à quibusdam assertum, nunc ab aliis, ipsa rei absurditate eò deductis, rejiciatur: non possunt tamen, si sibi constare velint, illud falsum dicere. Si enim possibile non est, uti eos ante docentes deprehendimus: qui poterit esse necessarium? Deinde fidem sine operibus bonis justificare tanta cum contentione urgent. At obedientia praeceptorum Christi consist [...]t in bonis operibus. [Page 58]Etsi enim fidei aliquando soli justificatio ac salus sempiterna adscribitur; non tamen id ec fit, ut opera inde excludantur. Alioqui rursus non pauca afferri loca possent, in quibus soli cognitioni Dei, Christique; charitati soli; solis operibus aliis idem attribuitur. Unde rursus fides excludenda esset. Haec ergo ejus rei [...]caula est, quod Scriptura saepe una voce plura, nempe effectum una cum causa sua comprehendat. Sic fidem, dum ei soli salutem tribuit, intelligit eam, quae effectum suum, nempe opera bona, secum trahat; per Metonymiam quandam Synecdochicam. Itaque qui praeceptis Christi obedire voluerit, eum bene operari necesse est. Quod si ergo non sint necessaria bona opera, necessarium etiam non est Christi praecepta facere. Et certe vita etiam multorum id satis ostendit: ut si non pejores sint Pontificiis, certe nihilo illis meliores videas. Omnis morum d [...]sciplina jacet. Quae Magistra [...]us poli [...]icus non punit, ea omnia etiam per ipsorum [Page 59]ecclesias, aut ecclesiasticam censuram licent. Vnum dissentire capitale est. Neque quisquam, modo idem, quod illi, sentiat, ex ecclesiae ipsorum corpore ejicitur, priusquam per carmficem ob [...]nefanda flagitia a civili corpore abscindatur. Vt dicere possrs, probitatem magis à politicis ad [...]civilem; quam à Theologis ad coelestem faelicitatem requiri. Facilius (que) apud ipsos Christianum quàm civem bonum esse. Nam & illos in coetibus suis ferunt, quos etiam Politici à civilibus congregationibus arcent. Atque huc etiam Confessionis, Absolutionis, Sacramentorumque, uti vocant, usus apud ipsos spectat, ut peccatorum remissio ipsis sive detur, sive obsignetur. Quis enim non lubentius ista usurparet, quam vitam emendaret? Hoc enim illo difficilius. Itaque si illo modo remissio peccatorum, quae nihil aliud est, quam justificatio, quamque aeterna salus ex Dei decreto consequitur, obtineri potest: utique vera pietas, & obedientia praeceptorum Christi [Page 60]non erit necessaria. Et quid multis opus? Non possunt, nisi injustum dicere Deum voluerint, necessariam nobis pietatem asserere. Docent en [...]m Christum nostri loco & Dei praec [...]pta observasse, quae activa; & poenas peccatorum nostrorum plene pertulisse, quae passiva ejus justitia, & utra (que) nobis imputari dicitur. Jam si poenam Christus omnem nostri l [...]co plenè pertulit: non est necesse, ut nos peccata fugiamus, pietatique studeamus. Nisi Deum injustum dicere velis, qui bis idem peccatum, & in Christo scilicet, & in nobis puniat: qua ratione Christus nostro loco paenas plenè pertul [...]sse nequ quam dici posset. Dei [...]d [...], justumne ab eo, cujus loco alius plene satisfecit, debitum exigere? Quod si ergo Christus nostri loco praecepta observav [...]t: quo nomine à nobis Deu [...] idem exigere poterit? Nec est, quod in grati animi significationem, & fidei testandae causa à nobis obedientiam exigi dicas. Nisi omnia quae nos debebamus, Christum non praestitisle statuas. [Page 61]Nimirum nostri loco nec gratus fuit, nec credidit, nec poenitentiam egit, & si quae sunt alia. Qui ergo dicunt, Christum omnia nostri loco praestitisse? Nam & illa praecepta sunt. Si verò etiam illa nostri loco praestitit: quo jure à nobis sub poena damnationis denuò exiguntur? Longè plura in isto dogmate sunt absurda, quae fuse ab aliis enumerata, & refutata sunt. Sed nos eo hic contenti sumus, quòd ex illo sequatur, obedientiam praeceptorum Christi, homini qui salutem adipisci velit, non esse necessariam. Hoc autem ex eo sequi quivis apertè videt. Neque quicquam agunt, quod [...] dem tamen necessariam dicant; qua Christi activam justitiam mihi applicem. Fidem autem secum trahere b [...]na opera. Nihil, inquam, agunt. Nam nec fides, salva illa eorum sententia, necessaria dici potest. Nec, utut necessaria sit, bona opera secum trahit; quin potius quo ea firmior est, eo minus operatur. Non necessariam esse sidem dico. Quorsum enim opus [Page 62]illa? An caeteroqui id non fecit Christus, quod fecit? Nugae. An meo loco non fecit, nisi fecisse credam? Ergo nunquam Christum mei loco Dei observasse praecepta credere possum: nisi id quod falsum est, credere velim. Nam si non credo: id factum non est. At antequam credo, certe non credo. Itaque ant [...]quam credo, Christus mei loco p [...]aecepta non implevit. Qui ergo id credere possum factum esse, quod factum non est? Dicendum ergo, Christum mei e [...]iam loco praecepta observasse, sive id credam, sive minus. Qui ergo fides necessaria? Sed esto: qui fides illa parit in nobis praeceptorum obedientiam? Imò quo firmiùs quisque crediderit suo loco jam solutum esse debitum: eò minus, quomodo ipse solvat, curabit. Manifestum ergo est, ex ipsorum dogmatibus sequi pietatem, quae obedientia praecepto [...]um Christi continetur, non esse necessariam. Hoc autem quis non videt esse ausurdissimum? Nimirum quam Christus angustam [Page 63]dixerat salutis viam, ea fit amplissima. Et quod singulis, non dico capitibus, sed fere paginis, ac pene dixissem versibus in universo N. F. codice tam seriò inculcatur: contra omnem rationem rejicitur. Ubique enim vel ipsa bona opera seu pietas praecipitur, vel mala opera prohibentur, vel rationes ad illa ducentes, ab hisve revocantes, vel exempla bona, malave facientium, illorum (que) praemiis, horum poenis affectorum, aut olim afficiendorum recensentur. Ipseque Christus non doctrina tantum sua, sed & vita & morte ad pietatem nos ducere voluit: II. Cor. v. 15. Eph. v. 25. Tit. 11.14. Hebr. IX. 14. I Pet. 11.24.25. I Joh. 1.6.7. Vt plane persuasissimum omnious esse debeat, si quis ingredi in regnum coelorum velit, ei obedientiam praeceptorum Christi omnino necessariam esse. Etsi verò Pontificii duplicem hic errorem committant: nimirum quod quaedam bona opera fingant, praeceptaque dicant, quae talia non sunt: nempe non à Christo, [Page 64]ejusque Apostolis, sed ab hominibus allis, quibus fidem habere non tenemur, profecta. Deinde, quòd illis, quae Deus per Christum, ejusque Apostolos praecepit, meritum etiam trikuant. Quae duo non tantum ex sacris literis comprobari nequeunt: sed & ex iisdem facile rejiciuntur. Quia tamen, quod ad ipsum rerum genus attinet, bona opera omnino necessaria dicunt, id quod verissimum esse vidimus: quis non videt Lutheranos, Calvinianosque hac in parte illos non tantum sol dè refutare non posse: sed & universam doctrinam Evangelii, quatenus à Pont ficiis discedit, vehementer suspectam reddere?
CAP. XII. Conclusio.
ET haec quidem, O boni, non eo a nob [...]s disputata sunt animo, ut vel aegrè vobis faceremus, vel ad Pontificios tranfire juberemus: sed ut oftenso periculo, & infirmitate caussae vestrae, cautiores, [Page 65]& folldorum veritatis fundamentorum studiosiores redderemus. Quo fine Medicus aegroto morbi perlculum narrat? An ut dolorem augeat? An ut mori cogat? Non certe: set ut ad quaerenda remedia excitet. Sit arx, quae ab hostibus valid [...]ssime oppugnetur. Advenlat aliqu [...]s rerum peritus, & quomodo hoc, itemque illo in loco non satis sit munita; quamque facile ab hoste superari queat, tibi ob oculos ponat. Quid dices? An accusabis, quod tibi frustra molestus sit? An ipsum suadere pronunciabis ut hosti teque arcemque tradas? Quid si errares? Potuit optimo fecisse animo. Vt ad sollicitudinem & curam de munimentis fortioribus te excitaret. Idem & hic vob [...]s cogitandum est. Sed quicquid vos existimetis: sufficit mihi conscientiae meae testimonium. Vos vero agite quam putatis caussam esse, quod tot hominum myriades hodie vel ad Pontificios deficiant, vel in belluinam vitam atheorum more prolabantur? Equidem duas istas, [Page 66]vel earum saltem alteram esse arbitror: verita [...]is [...]gnorantiam: & p [...]etatis neglectum: Huc autem & tolerantia crucis & persecutionis veritatis causa pertinet. Qui enim simpliciores sunt, illi quum urgeri se [...]v [...]dent, id sequuntur, quod ipsis videtur melius: & q [...]o admisso cruc [...]m effugere possint. Qui verò pa [...]lò sunt acutiores, illi [...]ta secum colligunt: si melior non datur religio, nullus etiam Deus est. Si Deus esset, religio esset melior. Connexionum aut [...]m istarum vis ex iis manifesta est, quae de religione tum Lutheranorum & Calvinianorum, tum etiam Pontificiorum supra disputavimus. Quocirca, si illi occurrere malo, quemadmodum quidem vos decet, rite volueritis, ita agite. Ante omnia verum quaerite: & quae hucusque falsa credidistis, ea abjicite. Saltem aliis, quominus ad veri perspicientiam perveniant, impedimento esse desistite. Istud jam dudum vos observasse dicetis: sed rem secus sese habere nimis manifestum est. Ipsos vos judices volo. [Page 67]Dicite: Rectene Pontificii in verum inquirunt? neque ulli, quominus inquirat, impedimento sunt? Negabitis, sat scio. Rationes enim in promptu sunt. Nam contradicentes non ferunt. Homines dissentientes expellunt: in carceres conjiciunt: bonis omnibus exuunt: unda, fune, ferro, flamma [...]rota, aliisque mille mortibus tercidant: &, quod nuperum inventum est, militum insolentia emaciant. Libros autem diversam sententiam ab ipsis continentes, combutunt: & vendi, legi (que) sub gravissima poena prohibent. Rectè judicastis. Sed in vos ipsos retorqueo. Idem enim & vos facitis. Existimatis vos verum jam habere, Pontificios minimè. At contra existimant alii. Et de se ita persuasum est Pontificiis. Quo jure verò ab illis vos quaeritis, ut cogitent fieri posse, ut ipsi errent; si de vobis id impossibile esse statuitis? Si verò possibile est: cur dissentientes non fertis? non audit [...]s? cur libros legi vendique prohibetis. Quod tibi non vis fieri, [Page 68]alteri ne feceris, vulgo dicitur. Vos Christi illud moveat: Quicquid vultis ut faciant vobis homines, id ipsi allis facite. Et Apostoli: Inexcusabilis es, O homo, omnis qui judicas. In quo judicas alterum, teipsum condemnas: eadem en [...]m agis, quae judicas. Scimus enim judicia Dei esse secundum veritatem in eos, qui talia agunt. Existimas autem, O homo, qui judicas eos qui talia agunt, & facis ea, te effugiturum judicium Dei? Moveat illud Iuris consultorum: Si quis apud eum, qui magistratum, potestatemque habebit, aliquid novi juris obtinuerit, quandoque postea adversario ejus postulante, eodem jure adversus eum decernetur: scilicet, ut quod ipse in alterius persona acquum esse credidisset, id in ipsius quoque persona valere patiatur. Qui vitio potestis Pontificiis vertere: quod ipsi vobis permittitis? Nimirum licentiam vobis dari in alterum vultis; in vos non vultis alteri. Vbi jus? Vbi aequitas? Existimatis magnum infirmitatis [Page 69]religionis Pontificiae argumentum esse, quod non nisi vi & tormentis externis sustineri queat. Et recte putatis. At quia idem vos facitis: an alios idem non judicare de vestra religione censetis? Suspectam nimirum eo ipso vel maxime redditis. Nam si veritas est: quid opus violentia? Ipsa si clare proponatur, fortissimum telum est, & pectus veri cupidum ocyssime forit, ac vincit. Christum Apostolosque videte. Ob sententiam illi suam ab aliis violenta multa perpessi sunt; at ipsi non intulerunt propterea aliis. Si cadem vestra est sententia: cur non iisdem eam defenditis, & propagatis mediis: docendo scilicet & patiendo? S [...]aliis opus esse mediis putatis: nimirum illis, quibus adversarii Christi, Apostolorumque sunt usi: jam videte, ne & alia a Christi & Apostolorum vestra sit religio. Quod si est: in mille vos formas vert [...]te; nihil efficietis. Nunc enim, nunc tempus est, quo sine vi potenter vincat pressa veritas. Atque [Page 70]eo ipso, quod premitur, magnum apud alios famae erit alimentum. Quo magis (inquit, de Cremutii libris igni destinatis: at servatis tamen, & editis, Tacitus) socordiam eorum invidere libet, qui praesenti potentia credunt extingui posse etiam sequentis aevi memoriam. Nam contra punitis ingeniis gliscit auctoritas. Neque aliud externi Reges, aut qui eadem saevitia usi sunt, nisi dedecus sibi, atque illis gloriam peperere. Sed ut istud absit: veraene, vos quaeso, an falsae religioni magis convenit dissentientes vi opprimere. Si verae: non potestis succensere Pontificiis. Nec auditoribus vitio vertere, quod veram credant illam religionem, quam tanta violentia propagatum eunt Pontificii. Ita enim vos ipsi facto vestro docuistis. Si verò falsae: cur ipsi utimini? Annon eo ipso suspectam vestram sententiam redditis? Sed illud fortassis vobis obstat, quòd, si vel receptam ipsi abjiceretis sententiam; vel abj [...]ciendam esse auditores, contrà [Page 71]quàm vos putaretis, cognoscerent: honori, dignitati, existimation, proventibus, bonisque vestris prolixe timendum sit. Nimi [...]um hinc illae lacrymae. Sed vos non nisi quod verum est quaerite, & docete. Si ferre id nolint alii: afflictiones sustinete. Atque huc alterum spectat, quod necessarium esse diximus. Sincerum & serium pietatis studium. Fugite carnales istas concupiscentias: ne conformemini pristinis seu mundanis cupiditatibus: comessationes, compotationes, aliaque carni grata magis, quàm spiritui salutaria declinate: animosque vestros ad gravissimas propter veritatem perpetiendas persecutiones componite. Atque ut idem faciant auditores vestri, sedulo curate. Neque id verbis solum inanibus: quae aliis vestris dogmatibus facile refutantur: quemadmodum proxime praecedentibus capitibus apparuit. Sed abjectis falsis, ejusmodi argumentis agite, quibus resistere nemo, nisi extreme improbus, possit. Summa, [...]id alte [Page 72]animis omnium inserite: sanctimonia & patientia veritatem vincere. Deus autem veritatis autor, & pietatis verae largissimus remunerator, impietatisque severissimus vindex, veritatis radios in omnes mundi angulos diffundat: & Spiritu suo sancto corda vestra, omniumque salutis suae amantium impleat: ut quod falsum abjiciant, quod improbum vitent; quodque verum quaerant, quaesitum inveniant, inventum recipiant, receptum exosculentur, & ad ejus praescript [...]m universam vitam componant; omnes deni (que), si quae ingruant, calamitates forti animo concoquant: & ita expectent adventum gloriosum Domini nostri Iesu Christi: atque ex ejus manibus coronam gloriae immarcessibilem cum gaudio recipiant: id faxit per eundem Filium suum Iesum Christum Dominum nostrum, cui sit honor & gloria sempiterna. Amen.