I. Anghenrhaid, Rheswm, a Moddion Sancteiddrwydd.

• 1. I gadw i fynu fwriadau Y dychweledig.
• 2. I ddy [...]gu y rhai hynny mewn Teuluoedd sydd ar­nynt eu diffyg.

ER bôd jechydwriaeth eneidiau yn fatter o bwys anrhaethadwy ^(a) etto (yr Ar­glwydd a gymmero drugaredd arnynt;) Pa liaws sydd yn tybied nad yw hynny yn ha­eddu eu holiad difrifol hwynt. Neu ar ddar­llen [Page 6] o honynt lyfr da un awr yn yr wythnôs? Er mwyn y pechaduriaid diofal, diog hyn, mi a leferais yma lawer mewn lle bychan, fel na bo iddynt wrthod darllen, ac ystyried gwers mor fer, oddi [...]ithr eu bôd yn tybied na thâl eu heneidiau hwynt ddim. Pechadur, megis ac yr attebi hynny ar fyrr amser ger bron Duw, na nacca i Dduw, i ti dy hun, ac i minneu, ar i ti ddwys ystyried, ac ymarfer yn ffyddlon yr ychydig hyfforddiadau hyn.

1. Dechreu gartref ac adnebydd dy hun: Yst­yria beth ydyw bôd yn ddŷn ^(b) fo'th wna­ethpwyd yn greadur boneddigeiddiach nâ'r anifeiliaid. Hwy a'th wasanaethant di, ac a reolir genniti, ac mae marwolaeth yn diweddu eu hôll boen hwynt a'i hyfrydwch Ond mae genniti Reswm i'th reoli dy hun a nhwythau; i g [...]dnabod dy Dduw, i ragweled dy ddiwedd, i wybod dy ffordd, ac i wneuthur dy ddyled­swydd. Dy Reswm a'th ewyllys rhŷdd, a gallu i gyflawni, ydynt ran o ddelw Duw ar dy natur di; felly y mae dy Arglwyddiaeth di ar yr anifeiliaid, megis (dano ef) tydi yw eu perchennog, eu Rheolwr, a'i diwedd. Ond dy ddoethineb sanctaidd di, a'th ddaioni, a'th allu ydyw rhan bennaf o'i ddelw ef, ar y rhai y mae dy ddedwyddwch di yn sefyll. Mae gen­niti enaid yr hon nis gellir moi bodloni â gwybodaeth, hyd oni. Chyrhaeddo dy wybod­aeth di ac Dduw ei hun ^(c) nis gâll neb arall ei threfnu, nai iawn reoli hi, (neu gyfeillach y bŷd) yn ol ei natur, heb edrych ar ei Awdurdod uchaf ef, ac heb obeithi­on o lawenydd, ac ofnau o drueni ar ôl [Page 7] hyn ^(d): Nis gall fôd yn happus mewn dim, ond yn gweled, a charu, ac ymhyfrydu yn y Duw hwn megi [...] ac y mae yn ddatcuddiedig yn y bŷd arall ^(e). Ac ydyw'r natur hon gwedi ei rhoddi i ti yn ofer? Os cymmhwy­swyd natur pôb peth at ei ddefnydd a'i ddi­wedd, ^(f) yra rhaid bôd felly gydâ'th eiddo ti.

2. Yna trwy dy Adnabod dy hun rhaid i ti wy­bod fôd Duw, Heb, u. 6. Ac mai efe yw dy wneuthurwr, Psal. 100. 3. Ac aneirif ym mhôb perffeithrwydd, ac mai efe yw dy feddiannudd, a'th Reolwr, a'th ddedwyddwch, neu'th ddib­en pennaf. Mae, r dyn yn ^(g ynfyd nad yw yn gweled, fôd gan y cyfryw gread­uriaid achos, neu wneuthurwr. A bod holl Allu, a doethineb, a daioni'r bŷd, yn dyfod oddiwrth Allu, a doethineb, a daioni, sydd fwy nâ hwnnw o'r l.ôll fŷd. A phwy yw ein Meddian-nudd ni, ond yr hwn a'n gwnaeth ni? A phwy yw ein Rheolwr uchaf ni, ond ein per­chennog? Ei aneirif Allu, doethineb a daioni sydd yn ei wneuthur ef yn unic yn gymmwys i hynny. Ac os efe yw ein Rheolwr ni, rhaid yw bôl ganddo gyfreithiau ynghŷd â gobrw­yon i'r da, a chospedigaethau i'r drwg, a rhaid iddo farnu a chyflawni yn eu hôl hwynt. Ac os efe yw ein pennaf wneuthurwr daioni, a bôd y-cwbl sydd gennym oddiwrtho ef, a'n hôll obaith a'n dedwyddwch ni sydd ynddo ef. Nid [Page 8] all dim fôd eglurach na bod Natur dŷn yn profi y dylai efe mewn gobaith o ddedwydd­wch i lwyr roddi ei hunan i fynu i ewyllys a threfniad y Duw hwn, ac y dylai ef yn hollawl ufyddhau iddo ^(h) ac y dylai ef ei garu, a, i wasanaethu ef a'i holl allu. Yn gymmaint a bod yn ammhossibl caru, ufyddhau, a rhyngu bodd y Duw hwnnw yn ormod, yr hwn sydd fel hyn ein achos, ein diwedd, ein cwbl.

3. Trwy dy adnabod dy hun a. Duw fel hyn. Mae yn hawdd gwybod beth ydyw prif sancteiddrwydd a Duwioldeb. Sef y rhoddiad hon i fynu o'r Enaid a'r galon, i Dduw yn bur ac yn holl­awl, megis yr aneirif Allu, Doethineb, a Daio­ni, megis ein Creawdwr, e [...]n Perchennog, Lly­wodraethwr, a'n dedwyddwch neu ein diwedd. Gan ymddarostwng yn hollawl iw drefniad ef, ufyddhau iw gyfreithiau ef, mewn gobaith o'r Gobrwyon a addawodd efc, ac ofn y cosped­igaethau a fygythiodd efe: A charu ac ymhyf­rydu ynddo ef ei hun, a i holl eglurhâdau ef yn y byd; ac ewyllysio a cheisio didrangc ol­wg a mwyniant o hono ef yngogoniant nefol, ac egluro y serchiadau hyn beunydd mewn gweddi, diolchgarwch, a mawl. Hwn yw defnydd dy holl Alluoedd di, diben a gorchwyl dy fywyd ti, iechyd a dedwyddwch dy enaid ti: Hon ydyw y sanctieiddrwydd neu'r Dduwioldeb y mae Duw yn galw yn gymmaint am dani.

[Page 9]4. A thrwy hyn mae yn hawdd gwybod, beth ydyw cyflwr ^k o bechod, ac annuwioldeb, sef eisieu yr holl sancteiddrwydd hon, a gosodiad hunan gnawdol yn lle Duw. Pan ydyw dynion yn falch fawrion, ac yn ddoethion, ac yn dda yn eu golwg eu hunain; ac a fynnent drefnu eu hunain a'i holl achosion, ac a fynnent reoli eu hunain, a rhyngu bodd iddynt eu hunain, yn ôl chwant cnawdol, a naturiaeth; am hynny caru y maent fwyaf hyfrydwch, ac elw, ac anrhyded y bŷd, megis bwyd i fodloni dymnniadau'r cnawd; a Duw ni chaiff ei garu, ei ufyddhau, neu ryngu ei fodd ddim pellach nag y rhydd cariad hyfrydwch cnawdol gennad, ac ni chaiff ddim, ond yr hyn all y cnawd e [...] hepcor. Cyflwr drygianus, Cnawdol; annuwiol yw hwn, er ei fôd yn torri allan mewn am­ryw ffyrdd o bechu.

5. Wrth hyn, profiad ei hun all ddywedyd i chwi fod y rhan fwyaf o ddynion (ie pawb ^(l), hyd oni adnewydda grâs hwynt) yn y cyfl­wr annuwiol truenus hwn: (Er bod yr scryth­ur yn unic yn dywedyd i ni pa fodd y daeth hyn) er nad vw pawb yn odineb wyr, yn feddwon; yn gribdeilwyr, neu erlidwyr, nac yn byw yn yr un ffordd o bechu Etto bo [...] heb hunan­ymwadiad, vn falch ac yn anianol, yn caru pethau daiarol, vn anwybodus, ac yn annuwiol, y pecho au hvn yn eglur aethant yn llygredig­aeth c [...]ffredinol natur dyn; megis ac y troir eu calonnau hwynt at y bŷd oddiwrth Dduw. [Page 10] Ac a lenwir ag annuwioldeb, aflendid, ac ang­hyfiawnder, a'i rheswn hwynt nid yw ond gwas iw synhwyrau, a'i meddwl neu eu synniad, ai cariad, ai bywyd, sydd gnawdol; a'r synniad cna­wdol hwn sydd elyniaeth yn erbyn sancteidd­rwydd Duw, ac nis gall fod yn ddarostyngedic iw ddeddf ef:^(m) y llygredigaeth hon trefta­dol ydyw, ac aeth megis yn natur i ni, yn gymmaint ai fod yn glefid marwol ein naturi­aethau ni i gyd. Ac hawdd ydyw gwybod y bydd rhaid i'r cyfryw natur aflan, annuwiol fod yn ffiaidd gan Dduw ac ⁽ⁿ⁾ yn anghym­wys i fwyniant happus ei gariad ef, naill a'i yma, neu yn y bywyd a ddaw canys pa gym­undeb fydd rhwng goleuni a thywyllwch?

6. Yna oddiyma hawdd ydyw gweled, pa râs sydd anghenrheidiol i iechydwriaelh dŷn. Rhaid i'r creadur atcas hwn, y gwrthryfelwr aniolchgar hwn, yr hwn sydd wedi troi ymaith oddiwrth Dduw, ac wedi ymosod yn ei erbyn ef, ac wedi ei halogi â'r holl fudreddi hwn o bechod, gael ei ^(o) adnewyddu a'i gymmodi, ei sancteiddio, a chael Maddeuant, os efe a fyn fyth fod yn Gadwedig Caru Duw, a chael eu garu ganddo ef, ac ym­hyfrydu yn hynny, yngolwg ei ogoniant ef, ydyw Nefoedd a happusrwyd eneidiau; a hyn oll fydd w [...]thwynebol i gyflwr aflan, disanctaidd. Hyd oni chaffo dynion galonnau newydd a sanctaidd, nis gallant na gweled Duw, nai garu ef, nac ymhyfrydu ynddo, nai gymmeryd ef am eu bodlonrwydd pennaf; canys gan y cnawd a'r bŷd y mae eu hyfrydwch a'u cariad. Ac hyd oni faddeuer pechod a chymmodi o Dduw [Page 11] â'r enaid, ^(p) pa lawenydd neu heddwch all yr enaid ddisgwyl oddiwrtho ef, natur yr hwn a'i gyfi­awnder sydd yn ei rwymo iw ffieiddio ac iw gospi?

7. A phrofiad a ddywed i chwi, mor ^(q) anig­onol ydych chwi eich hunain i bob un o'r ddau waith hyn; I adnewyddu eich Eneidiau, neu iw cymmodi hwynt â Duw. A fydd i natur gnaw­dol wrthwynebu, a gorchfygu y cnawd, ffie­iddio y pechod yr hwn y mae yn dra anwyl yn ei garu? A orchfyga meddwl bydol cnawdol y bŷd? Gwedi i ddefod neu gwstom wreiddio eich llygredigaethau naturiol chwi, ydyw yn hawdd eu dadwreiddio hwynt? O pa waith mawr a chaled ydyw gwneuthur i bechadur dâll anghredadwy osod ei galon ar fŷd arall, a thrysori ei holl obaith yn y Nef­oedd, a bwrw ymaith yr holl bethau y mae yn eu gweled, am y Duw hwnnw, a'r gogoni­ant yr hon ni welodd efe erioed! Ac i galon galed, fydol, gnawdol, fyned yn ddoeth ac yn dyner, ac yn fanctaidd, ac yn nefol, ac i ffi­eiddio y pechod yr hwn y mae fwyaf yn ei garu! Ac beth allwn ni wneuthur i fodloni cyfiawn­der, ac i gymmodi y cyfryw enaid gwrthryfel­gar â Duw?

8. Gwedi darfod i natur, a phrofiad eich gwneuthur chwi yn gydnabyddus â'ch pechod, â'ch trueni, a pheth sydd eisieu arnoch chwi; a ddywed ymmhellach i chwi nad ydyw Duw ^(r) [Page 12] etto yn gwneuthur â chwi yn ôl eich ha­eddedigaethau. Mae efe yn rhoddi i chwi fy­wyd ac amser, a thrugareddau, pan oedd eich pechodau wedi fforffettio y rhai hyn oll. Mae efe yn eich rhwymo chwi i edifarhau a throi atto ef. Ac am hynny gan fod profiad yn dy­wedyd i chwi fod peth gobaith, a bod Duw wedi cael rhyw ffordd arall i ddangos trugar edd i, blant digofaint, Rheswm a orchymyn chwi i ymofyn a phawb sydd gymniwys i'ch dysgu chwi, pa ffordd o feddyginiaeth a ys­pysodd Duw. Ac megis ac a gellwch chwi yn fuan ganfod, fod crefydd y ceneddloedd, a'r Ma­hometaniaid, cyn belled oddiwrth ddangos y gwir feddyginiaeth, fel y maent yn rhan o'r clefid ei hun; felly chwi ellwch ddysgu, ddar fod i'r person Rhyfeddol ^(s) yr Arglwydd Jes Grist gy mmeryd arno y swydd o sod yn Bryn wr ac Achubwr y bŷd; a darfod iddo ef yr hwn ydyw y gair tragwyddol, a doethineb y Tad, vn rhyfeddol ymddangos yn natur dŷn, yr hon a gymmerodd efe oddiwrth y forwyn Mair, a gaed trwy'r yspryd Glan; ac fel y bydddei ini gael dysgawdwr wedi ei ddanfon o'r * Nefoedd, i wneuthur y bŷd yn gydnabydd [...] yn ddidwyll, ac yn hawdd ag Ewyllys Duw ac â phethau anweledig bywyd tragwyddol Pa fodd y dygodd Duw dystioiaeth iw ^(t) wi­rionedd ef, trwy wyrthiau ami, agored, ac na [...] gellir moi gwrthddadleu ^(u) Pa fodd y darf [...] iddo ef orchfygu Satan a'r bŷd, ac a roddes [Page 13] ni siampl o Gyfiawnder perffaith, ^(w) ac aeth tan watwargerdd a chreulondeb pech­aduriaid, ac a ddioddefodd farwolaeth y groes, megis Aberth tros ein pechodau ni i'n cymmodi ni â Duw: Pa fodd yr adgyfod­odd efe y trydydd dydd, ac a orchfygodd ang­eu, ac a fu fyw ddeugein nhiwrnod hwy ar y ddaiar, yn dysgu ei Apostolion, ac yn rhoddi iddynt orchymyn i bregethu'r Efengyl i'r holl fŷd, ac yna efe a escynnodd yn gorphorol i'r Nefoedd, tra'r oeddynt hwy yn edrych yn ddy­fal ar ei ol ef. Pa fodd y mae efe yn awr yn y Nefoedd yn Dduw ac yn ddŷn yn un per­son, Dysgawdwr, a Brenin, ac Arch-offeiriad ei Eglwys. Ganddo ef y bydd rhaid i ni ddysgu ffordd y bywyd, ganddo ef y bydd rhaid i ni ga­el ein rheoli megis Physygwr eneidiau: rhod dwyd iddo ef bob Awdurdod yn y Nef, ac ar y ddai­ar. Trwy ei Aberth ef, a'i haeddedigaethau, a'i gyfryngdod y bydd rhaid i ni gael Maddeu­ant a bod yn gymmeradwy gydâ'r Tàd; a thrwyddo ef yn unic y bydd rhaid i ni ddyfod at, Dduw. Efe a wnaeth ac a siccrhaodd Gy­fammod o râs, o'r hwn y mae Bedydd yn sel: Sef [y bydd Duw ynddo ef yn Dduw i ni ac yn Dâd beddychol, ac y bydd Crist yn jachawd­wr i ni, a'r yspryd Glân yn sancteiddiwr i ni, os nyni yn ddiragrith a gyttunwn, hynny yw os yn edif­eiriol ac yn gredâdwy y rhoddwn i fyna ein hunain i Dduw y Tâd, Mâb, a'r yspryd Glân yn yr am­canion neu fwriadau hynny.] Y cyfammod hwn yn ei ddull, gweithred ydyw o Roddiad, o Grist [Page 14] a Maddeuant, ac iechydwriaech i'r holl fyd: os hwy trwy wir ffydd ac edifeirwch a ddychwelant at Dduw. A hon fydd y gyfraith yn ol yr hon y barna efe bawb sydd yn ei chlywed hi yn y diwedd; canys gwnaeth­pwyd ef yn farnwr pawb, ac a gyfyd y meirw oll, ac a gyfiawnha ei sainct, ac a'i barna hwynt i lawenydd a gogoniant didrangc, ac a farna yr anffyddloniaid diedifeiriol ac ^(x) annuwiol i ddidrangc drueni. Yr enaid yn unic a fernir ar farwolaeth, a chorph ac enaid yn yr Adgyfodiad. Yr Efengyl hon a brege­thodd yr Apostolion i'r bŷd; ac fel y byddei yn rymmus i iechydwriaeth dynion, yr yspryd Glân ^(y) yn gyntaf a roddwyd i ysprydoliaethu ei phregethwyr hi, a'i nerthu hwynt i lefaru mewn amryw ieithoedd, ac i gyttuno yn ddid­wyll yn un, ac i weithrio llawer o wyrthiau mawrion, ac amlwg i brofi eu gair i'r rhai y pregethasant hwy. A thrwy 'r moddion hyn hwy a blannasant yr Eglwys, ^(z) yr hon y bydd rhaid i weinidogion arferol amlhau, a'i dysgu, a'i bugeilio, hyd ddiwedd y bŷd. Hyd oni chesglir i mewn yr holl Etholedigion. A'r un ^(a) yspryd Glân a gymmerodd arno hyn­uy, megis ei waith ef, i fyned gydâ yr Efeng­yl hon, a thrwyddi i droi eneidiau dynion, eu goleuo, a'u sancteiddio hwynt, a thrwy (b) Ade­nedigaeth ddirgel i adnewyddu eu natur hwynt, a'i dwyn hwynt i'r gwybodaeth hwnnw, ac uf­ydd dod, a chariad o Dduw, yr hyn ydyw y sancteiddrwydd cyntaf, i'r hon i'n creuwyd ni, [Page 15] ac oddiwrth'r hon y syrthiasom ni. Ac fel hyn trwy Jachawdwr, a Sancteiddiwr y bydd rhaid cymmodi, ac adnewyddu pawb a fynnant gael eu gogoneddu gydà Duw yn y Nefoedd. Hyn oll ellwch chwi ddysgu oddiwrth yr scrythrau sanctaidd y rhai a ^(c) scrifenwyd gan ysprydoli­aeth yr yspryd Glân, ac a'u seliwyd trwy li­aws o ^(d) wyrthiau eglur, ac yn cynnwys gwir lun ac argraff Duw, ac a'u Derbyniwyd a chad­wyd gan yr Eglwys, megis siccr ymadroddion Duw, ac wedi eu bendithio ganddo o genhed­laeth i genhedlaeth, ymmhob oes i sancteiddio llawer o eneidiau.

9. Gwedi i chwi ddeall hyn i gyd, mae yn amser i Chwi i ^(e) edrych gartref, a deall yn awr pa gyflwr y mae eich Enedau chwi ynddo. Gwnaethpwyd dyn ar y cyntaf yn sanctaidd, ac yn happus, chwi a ŵyddoch: eich bod chwi a phob dŷn wedi syrthio oddiwrth Dduw, a sancteiddrwydd, a dedwyddwch, at hunan, a pechod a thrueni, chwi a ŵyddoch: eich bod chwi cymmhelled wedi eich prynu gan Christ chwi a ŵyddoch: megis ac y cynnygir i chwi Gyfammod o faddeuant ac iechydwriaeth, a Christ a thrugaredd a gynnygir i'ch dewis chwi. Ond a ydych chwi yn ffyddloniaid gwir edif­einiol, ac wedi eich adnewyddu gan yr yspryd Glân ac felly wedi eich uno a ChrIst? Hwn ydyw'r Questiwn etto heb ei ddattod, hwn yd­yw'r gwaith sydd etto iw wneuthur, heb pa un nid oes dim iechydwriaeth, ac os marw a wnei di cyn gwneuthur hynny, gwae iti fod o honot ti eriod yn ddŷn. Oddieithr i ddŷo [Page 16] gael ei ^(f) adgenedlu gan yr yspryd, a'i droi, ai wneuthur yn greadur Newydd, ac o gnawdol ei wneuthur yn ysprydol, ac o ddaiarol ei wneu­thur yn Nefol, ac o hunan a phechadurus ei wneuthur yn sanctaidd ac yn ufydd i Dduw, nis gall efe fyth fod yn gadwedig, mwy nac a gall y cythrael ei hun fod yn gadwedig. Ac os ydyw hyn felly (megis nad oes dim sicc­rach) yr wyf yn ceisio gennit yn awr, yr hwn wyt yn darllen y geiriau [...]yn, megis ac yr wyt ti yn ystyried dy iechydwrlaeth, megis ac y mynnit ti ddiangc rhag tân uffern, a sefyll yn gyffurus ger bron Grist, a'i Angelion ef yn y di­wedd, ar iti yn ddifrifol ystyried onid ydyw Rheswm yn Gorchymyn i ti brofi dy gyflwr; a wyt ti fel hyn ^(g) wedi dy adnewyddu gan yspryd Crist a'i nad wyt? Ac i ^(h) alw am gymmorth gan y rhai hynny a fedrant dy gynghori di, a chanlyn ar chwilio hyd oni ddel [...]ch i wybod dy gyflwr. Ac os yw dy enaid ti yn ddieithr i'r gorchwyl hwn o sanct­eiddiad, onid ydyw Rheswm yn gorchymmyn iti heb oedi fyned at Crist, a chrefu ei yspryd ef, a bwrw ymmaith dy bechodau, a rhoddi dy hunan yn hollawl i'th Dduw, dy jachawd­wr a'th fancteiddiwr, a myned iw Gyfammod ef, gydà llwyr ymroad byth nad ymmadewi ag efe, i [...]mwadu a thydi dy hun, ac ewyll­ysiau y cnawd, ac a'r byd twyllodrus darfod­edig, hwn, a rhoi allan dy holl obaith ar y Ne [...]oedd, ac at frys beth bynnag a gust iti [Page 17] siccrhau y dedwyddwch sydd heb ddiwedd iddo? Ac a lefesi di wrthod hyn, pan ydyw Duw a chydwybod yn ei orchymmyu? Ac ymmhell­ach yr wyf yn eich cynghori chwi.

10. Deellwch pa fodd y mae Satan yn rhwystro eneidiau rhag eu sancteiddio; fel y bo i chwi wybod pa gymmaint i sefyll yn erbyn ei ddichellion ef. Rhai y mae efe yn eu twyllo trwy ⁽ⁱ⁾ adrodd iddynt yn ddrygionus, nad yw sancteiddrwydd ddim ond drychiolaeth ffanci, neu Ragrith! (a phed fae Duw a marwolaeth, a Nefoedd ac uffern yn ffancies, hyn ellid ei gredu.) Rhai y mae efe yn eu llygru trwy allu chwant cnawdol, fel nad âd eu pechodau hwynt iw Rheswm lefaru. Rhai y mae efe yn eu cadw mewn llwyr anwybodaeth, trwy ddygiad i fynu drwg rhieni anwybodus, ac esgeulustra ^(k) dysg­awdwyr annuwiol, y rhai idynt yn lladd yr Eneidiau: Rhai y mae efe yn eu twyllo â gobeithion bydol, ac yn Cadw eu meddyli­au felly wedi, eu cymmeryd i fynu â pheth­au bydol, fel nas gall matterrion Tragwydd­oldeb gael ond rhai meddyllau rhŷdd a dir­ym, neu cynddrwg a bod heb yr un: Rhai a rwystrir gan ^(l) gymdeithas neu gwmpeini drwg y rhai a wawdiant fuchedd sanctaidd, ac a'u denant i droi at ddifyrrwch ofer, ac rhai ydynt felly wedi eu ^(m) caledu yn eu pechod, megis ac y maent agos wedi diddarbodi, ac nid ydynt nac yn ofni digofaint Duw, nac yn gofalu am eu Hiechydwriaeth, eithr gwrando y pethau hyn y maent megis dynion yn cysgu, ac nid [Page 18] oes dim au deffrŷ hwynt: Rhai a ddigalonnir â thŷb fod Duwioldeb yn fywyd mor ⁽ⁿ⁾ an­hyfryd, prudd, ac athrist, fel yn hytrach na'i goddef hi, hwy a beryglant eu heneidiau, deued a ddelo ar hynny, (megis ped fae yn fywyd anhyfryd garu Duw, a gobeithio am lawenydd didrangc, ac yn fywyd hyfryd garu'r byd a phechod, a byw o fewn cam at uff­ern.) Rhai wedi eu hargyoeddi, ydynt yn ^(o) oedi eu hedifeirwch, ac yn tybied i bod yn ddigon buan ar ôl hyn; ac maent yn pwr­pasu ac yn addo, hyd onid elo yn rhyhwyr, a darfod bywyd, ac amser, a gobaith: a rhai pan ydynt yn gweled fod sancteiddrwydd yn anghenrheidiol a ^(p) siommir gan ryw dŷb marw, neu henwau, neu ymddangosiad, a llûn sancteiddrwydd, naill ai o herwydd eu bod yn dal rhyw Opinion neu dŷb manwl, neu o herwydd eu bod yn cyssylltu â phobl grefydd­ol, neu o herwydd eu bod o'r rhai hynny y maent hwy yn tybied ydyw'r wir Eglwys, neu o herwydd eu bod hwy wedi eu bedyddio â dwfr, ac yn cadw rhannau oddiallian o addoliad; ac nid hwyrach o herwydd eu bod yn offrymmu i Dduw lawer iawn o wasanaeth gwefus a defod difywyd yn ol athrawiaethau dynion y rhai ni aroglasant erioed o Enaid sanctaidd. Fal hyn Marweidd-dra, Bydoldeb, Rhagrith, a bod yn anianol sydd yn rhwystro Myrddiw­nau rhag sancteiddrwydd, ac jechydwriaeth.

[Page 19]11. Os mynnit ti fyth fod yn gadwedig na orthrymma Rheswm trwy ddilyn Chwantau ac ewyllysiau'r cnawd. Eithr weithiau ^(q) ymneilldua i ystyried yn ddifrifol, ac mewn sobrwydd. Rheswm gwascaredig cysgadur nid yw defn­yddiol. Mae gan Dduw a chydwybod lawer iawn iw ddywedyd wrth iti, yr hyn mewn lliaws o gwmpeini a gofalon bydol nid wyt i gymmwys i glywed: cyflwr ^(r) galarus ydyw bod dyn yr hwn sydd ganddo Dduw, a Christ, Enaid, a Nefoedd, ac uffern i feddwl am danynt, yn an­fodlon i ganiattau iddynt yr un ond meddyl­iau rhedegog. Ac na ddyru unwaith yn yr wythnos un awr iw ^(s) hystyried hwynt yn ddif­rifol yn debyg i dyn! Diau nid oes gennyt bethau mwy iw hystyried. Bydded iti gan hyn­ny ymroi weithiau i dreulio hanner awr, y yst yried yn ddifrifol dy gyflwr tragwyddol.

12. Edrych ^(t) ar y byd hwn a'i holl hyf­rydwch, megis dŷn a rheswm ganddo, yr hwn sydd yn rhagweled y diwedd, ac nid megis anifail yr hwn sydd yn byw yn anianol, ar yr hyn a fo ger bron ei lygaid ef, ydyw yn rhaid i mi ddywedyd iti, o ddŷn, y bydd rhaid, i ti farw? Celaneddau a llwch sydd yn dy ddysgu di i weled diwedd gogoniant daiarol, a holl hyfrydwch y cnawd. A'i peth ammheus ydyw na dderfydd dy gnawd ti ar fyrder? Ac etto a barattoi di trosto o flaen dy Enaid? Pa ffarwel galarus a fydd rhaid iti ar fyr amser [Page 20] gymmeryd ar cwbl y mae dynion bydol yn gwerthu eu heneidiau am danynt! Ac o cyn gynted y bydd hynny! Och ddŷn, mae'r dydd yn agos, ychydig ddyddiau ychwaneg, ac yr wyt yn myned ymmaith! ac a lefesi di fyw yn ammharod, ac ymadael â'r Nefoedd am y fath fŷd a hwn?

13. Ac yna myfyrria mewn sobrwydd ar y ^(u)bywyd i ddyfod: Beth ydyw bod yr Enaid i ymddangos ger bron y Duw byw, ac iw barnu i ddidrangc lawenydd neu drueni! Os ydyw'r cythrael yn dy demptio di i ammeu y cyfryw fywyd, cofia fod natur, a'r scrythur, a chydsyniad y bŷd, a'i demptasiwnau ef ei hun yn dystion yn ei erbyn ef. O ddŷn a fedri di dreulio un dydd, mewn cwmpeini, neu yn unig, mewn Busines, neu mewn segu [...]yd, heb rai meddyliau difrifol am dragwyddoldeb? Nid oes dim yn dangos yn fwy fod Calonnau dyni­on yn cysgu, neu yn feirwon na hyn, nad yd­yw meddyliau o ddidrangc lawenydd neu boen, mor agos, yn cymhell monynt i fod yn sanct­aidd, ac i orchfygu holl demptasiwnau y cnawd, megis gwael bethau, a phethau na thalant moi hysturied.

14. Deliwch sulw, ystyriwch o ba feddwl y mae y rhan fwyaf o Ddynion pan ydynt yn dyf­od i^(x)farw! Oddieithr rhyw adyn anobeithi­ol gwrthodedig, onid ydynt oll yn dywedyd yn dda am fuchedd sanctaidd? Ac yn dymuno fod eu bywyd hwynt wedi ei dreulio yng­hariad [Page 21] gresogaf Duw, ac ufydd-dod manylaf iw gyfreithiau ef? Ydynt hwy y pryd hynny yn dywedyd yn dda am drachwant ac hyf­rydwch, ac yn mawrhau golud ac anrhydedd y byd? Oni fuasei yn well ganddynt hwy farw megis y sainct mwya grasel nag megis pech­aduriaid diofal, cnawdol, bydol? Ac wyt ti yn gweled ac yn gwybod hyn, ac etto oni synni dy ddyscu, a bod yn ddoeth mewn am­ser?

15. Meddwl yn dda pa fath oedd y rhai hynny ^(y) enwau pa rai sydd yn awr yn an­rhydeddus am eu sancteiddrwydd. Pa fath fywyd a ddarfu i Sainct Petr, a Sainct Paul, Sainct Cyprian, Sainct Augustin, a'r holl Sainct eraill a'r Merthyron fyw? A'i bywyd o ddig­ [...]ifwch cnawdol ac o hyfrydwch ydoedd? Onid oeddynt hwy yn Sanctaidd yn fwy manylach nâ neb a'r a adwaenost ti? A watwarasant neu a erlydiasant hwy fuchedd sanctaidd? Onid ydyw hwnnw yn ei ddamnio ei hunan yr hwn sydd yn anrhydeddu henwau y Sainct, ac ni ddilyn monynt?

16. Ystyria pa ragoriaeth sydd rhwng Cri­stion a dyn^(z)cenhedlig. Anfodlon ydych i fod megis y cenhedloedd neu rai digred Ond yd­ych chwi yn tybied nad yw y Cristion yn rhagori arnynt ond mewn opiniwn neu fedd­wl? Yr hwn nad ydyw yn sancteiddiolach nâ hwynt hwy, sydd yn waeth, ac a ddioddef mwy nâ hwynt hwy.

[Page 22]17. Ystyria pa ragoriaeth rhwng Cristion ^(a) Duwiol ac un annuwiol, onid ydyw holl wrthwynebwyr sancteiddrwydd yn ein plith ni, etto yn llefaru am yr [...]n Duw, a Christ a'r scrvthur, ac yn proffessu yr un Gredo a chrefydd gydâ'r rhai hynny y maent yn eu gwrthwynebu? Ac onid ydyw y Crist hwn yn Awdur ein sancteiddrwydd ni, a'r scryth­ur hon yn e gorchymmyn hi? Chwiliwch a gwelwch, onid hyn ydyw y rhagoriaeth, fod y duwiol yn ddifrifol yn eu proffess, a'r annuwiol ydynt yn Rhagrithwyr, y rhai ydynt yn casau ac yn gwrthwynebu yr ymarfer o'r un pethau y rhai y maent en hunain yn eu proffessu; crefydd pa rai nid yw ond iw con­demnio hwynt, tra'r ydyw eu bywyd yn wrth­wynebol iw tafodau hwynt.

18. Deall beth ydyw cyfrwystra'r cythrael, trwy godi cynifer ^(b) o s [...]tau, a therfysgau, ac ymryss [...]au ynghylch crefydd yn y byd: Sef i wneuthur i rai feddwl eu bod hwy yn gref­yddol, oblegid eu bod yn medru siarad am eu opinionau, neu oblegid eu bod yn tybied mai eu plaid hwy yw'r goreu, o herwydd en ter­fysg hwy yw'r mwyaf, neu 'r lleiaf; eu plaid hwynt yn uchaf, neu yn dioddef. Ac i droi cydymddiddan sanctaidd a fo er adeilad­aeth i ymrysson ofer, ac i wneuthur dynion yn ddi Dduw, i ammau pob crefydd, ac na [Page 23] byddont gywir i'r un, o herwydd amrafael meddyliau dynion. Ond cofia nad yw y Gref­ydd Gristianogol ond un, ac yn beth hawdd ei hadnabod wrth ei hên Reol, a'r Eglwys Catholic sydd yn cynnhwys pob Cristianogion, nid yw ond un. Ac os bûdd cnawdol, neu opinionau fyddant yn gwahanu dynion felly, fel y bo un rhan yn dywedyd, nini ydym yr holl Eglwys, a rhan arall yn dywedyd, ny­ni ydym (megis ped fae y Gegin yr holl dŷ, neu un dref neu Bentref yr holl Deyrnas) a fyddi di yn ynfyd wrth weled y gwahaniad hwn? Gwrando bechadur, yr holl Sectau hyn yn nŷdd y farn a gyttunant megis tystion yn dy erbyn di, os wyt ti heb fod yn sanct­aidd; o herwydd pa fodd bynnag yr oedd­ent yn ymrafaelio, y ^(c) cwbl o honynt sydd Cristianogion oeddent yn proffessu anghen­rhaid Sancteiddrwydd, ac yn cyttuno â'r scry­thur honno yr hon sydd yn ei gofyn hi er nas gelli di yn hawdd ddattod pob ymrafael, di elli yn hawdd wybod y wir grefydd, hyn­ny yw yr hon a ddysgodd Crist a'i Apostolion, yr hon a ddarfu i bob Cristianogion broff­essu, yr hon y mae'r Scrythur yn ei ofyn, yr hon sydd yn gyntaf yn ^(d)bur wedi hynny heddychol, tra ysprydol, nefol, cariadus, trug­arog, a chyfiawn.

19. Ymmaith oddiwrth y ^(e)cwmpeini hwnnw yr hwn sydd anianol, ac yn elynol i Reswm, Sobrwydd, a Sancteiddrwydd, ac yn wrthwy­neb [Page 24] neb i Dduw, iddynt eu hunain, ac i titheu, a allant hwy fod yn ddoethion trosot ti, y rhai ydynt yn ffol tyostynt eu hunain? Neu gyf­eillion iti, y rhai ydynt yn dinistrio eu hunain? Neu dosturio wrth dy Enaid ti, pan ydynt hwy yn gwneuthur gwatworgerdd o'i damnedigaeth eu hunain? A fydd iddynt hwy dy helpio di i'r Nefoedd, y rhai ydynt yn rhedeg mor ffromwyllt i uffern? Dewis gym­deithas wêll, os mynnit ti fod yn wêll.

20. Na farna o fuchedd sanctaidd yn ôl yr hyn yr wyti yn ei glywed, canys nis gellir moi hadnabod hi felly ^(f) profa hi tros amser ac wedi hynny barna megis ac yr wyt ti yn cael achos. Na ddywed yn erbyn y pethau nis gwyddosti, ped fuasit ti ond byw mewn Cariad Duw, ac mewn ffydd fywiol o ddid­rangc ogoniant, ac hyfrydwch sancteiddrwydd, ac ofn uffern, ond am un Mis neu, ddiwr­nod; ac â chyfryw galon, yn ^(g) taflu ym­maith dy bechod, ac yn galw ar Dduw, ac yn trefnu dy Deulu mewn modd sanctaidd, yn enwedig ar ddydd yr Arglwydd, yr wyfi yn llyfasu dywedyd yu hyf, profiad a'th cymmhell­ai di i ^(h) gyfiawnhau buchedd sanctaidd. Ond etto rhaid i mi ddywedyd iti, nid gwir sanct­eiddrwydd ydyw hi, os wyt ti ond ei phrofi hi mewn rhai pethau, a ⁽ⁱ⁾ chadw o'r neilldu bethau eraill. Os Duw gan hynny a'th argy­oeddodd di mai hon yw ei ewyllys ef ai ffordd, yr wyfi yn dy dynghedu di, megis yn ei bres­ennoldeb [Page 25] ofnadwy ef, ^(k) nac oeda ddim hwy, eithr bydded iti fwriadu, a rhoi i fynu dy hun yn hollawl i Dduw megis dy Dâd Nefol, dy jachawdwr, a'th sancteiddiwr, a gwna Gyfammod tragwyddol ag efo, a'r pryd hynny efe a'i holl drugareddau fyddant yn eiddo ti, ei [...]âs ef a'th helpia di, a'i drugaredd ef a'th pardyna di, ei weinidogion ef a'th hyffordd­ant di, a'i bobl ef a weddiant trosotti, ac a'th cynnorthwyant, ei Angelion ef a'th gadwant di, a'i yspryd ef a'th cyssura, a'th ddiddana di a phan dderfydd y cnawd, ac y bydd rhaid i ti ymadael a'r byd hwn, dy jachawdwr y pryd hynny a dderbyn dy Enaid ti, ac a'i dwg hi i fod yn gyfrannog o'i ogoniant ef; ae efe a gyfyd dy gorph di, ac a'th gyfiawnha di yngŵydd y byd, ac a'th gnwaiff di yn gyd-stâd â'r Angelion; a thi fyddi fyw yngolwg a cha­riad Duw, ac yn nhragwyddol hyfrydwch ei ogoniant ef: Hyn ydyw diwed ffydd a sancht­eiddrwydd. Ond os tidi ydwyt yn caledu dy galon, ac yn gwrthod trugaredd, gwae ^(l) t [...]ag­wyddol fydd dy ran di, ac yna ni bydd jach­âd.

Ac yn awr Ddarllennydd, yr wyfi yn dy­muno arnat, ac yr wyf yn dymuno gan Dduw ar fyngliniau, a'r i'r ychydig eiriau hyn su­ddo i'th calon di, ac a'r iti i darllein hwynt trostynt a throstynt drachefn, ac ystyria megis dyn y bydd rhaid iddo ar fyrder farw. Oes neb yn haeddu dy gariad ti a'th uf, dd dod [Page 26] di yn fwy nâ Duw? A'th goffa diolchgar di yn fwy nâ Christ? A'th ofal di a'th ddi­wydrwydd yn fwy nâ'th jechydwriaeth? Oes yr un dedwyddwch yn fwy dymunol nà'r Nef­oedd? Neu'r un trueni yn fwy ofnadwy nag uffern? Neu oes dim iw ystyried yn fwy nâ hwnnw yr hwn sydd dragwyddol? A dàl hyf­rydwch cnawdol tros ychydig ddyddiau am golled o'r Nefoedd, ac o'th Enaid anfarwol? Neu a fydd dy bechod ti ath lwyddliant ti yn felys wrth farwolaeth, ac yn nydd y farn? Megis ac yr wyt ti yn ddyn, ac me­gis fyth yr wyt yn credu fod Duw, a byd i ddyfod, ac megis yr wyt ti yn gofalu tros dy Enaid, pa un fydd a'i cadwedig neu ddam­nedig, yr wyfi yn dymuno arnat, yr wyf yn gorchymmyn iti, meddwl am y pethau hyn! Meddwl am danynt unwaith yn y dydd o'r lleiaf. Ystyria hwynt a'th feddyliau mwya sobr a difrifol! Nid gwatworgerdd mor Nefoedd, ac nid brathiad chwannen mo uffern! Na wna watworgedd o jechydwriaeth, neu o ddamnedi­gaeth! Mi a wn dy fod ti yn byw mewn byd ynfyd, cynddeiriog, p'le y gelli di glywed rhai yn chwerthin ar y cyfryw bethau a'r rhai hyn, ac yn gwawdio buchedd sanctaidd, ac yn taflu gwradwyddiadau atcas ar y duwiol, ac yn llawen yn yfed, a chwarau, a chweleua ymmaith ei hamser, ac wedi hynny dywedyd, yr ymddiriedant hwy i Dduw am eu heneidiau, a gobeithiant fod yn gadwedig â llai o drafferth! Eithr os yr holl ddynion hyn ni newidiant eu meddyliau, a bod ar fyrder yn ddidrwst, ac oni chwenychent fwyta eu geiriau, a dy muno darfod iddynt hwy fyw buchedd sanchtaidd, er y buasei hynny yn dwyn arnynt hwy wradwy [Page 27] a chystudd yn y byd, bydded i mi ddwyn gwradwydd twyllwr tr [...] fyth. Ond os ydyw Duw a'th gydwybod ti yn tystiolaethu yn er­byn dy bechod ti, a dywedyd i ti mai bu­chedd sanctaidd sydd oreu, nac ystyria gwrth­ddywediad y byd gwallgofus, yr hwn fydd wedi meddwi â dichellion y cnawd: Eithr dyro i fynu dy Enaid a'th fywyd i Dduw trwy Jesu Grist mewn Cyfammod ffyddlon! Nac oeda ddim hwy ddyn, eithr bwriada yn llwyrfryd, bwriada yn anghyfnewidiol; a. Duw fydd yn ei­ddoti, a thi a fyddi yn eiddo iddo ef tros fyth Amen, Arglwydd trugarha wrth y pechadur hwn, ac felly bydded i'r bwriad hwn fod trwot ti ynddo ef.

II. Rhannau ac ymarfer Buchedd Sanctaidd er addysg Person­awl a Theuluaidd.

Y cwbl ni ^(a) ddarfu gwedi i ddynion ddechreu buchedd sanctaidd, grefyddol; pob pren ac fydd yn blodeuo nid yw yn prifio yn ffiwythlawn, a phob ffrwyth nid yw yn cynnyrchu, yn dyfod i berffeithrwydd. Llaw­er fydd yn syrthio ymmaith, y rhai a dybid [Page 28] eu bod Wedi dechreu yn dda; a llawer sydd yn dianrhydeddu enw Crist trwy eu Tramgwyddiadau, a'i Gwendidau: Llaw­er sydd yn tristau Calonnau eu dysgawdwyr, [...]c yn aflonyddu yn alarus Eglwys Crist trwy eu hanwybodaeth, ai amryfuseddau trwy fod yn ddoethion yn eu tŷb eu hunain, yn afre­olus, yn gyndyn, yn ymrystongar, yn ymble­idio, ac yn amrafaelio: Yn gymmaint a bod ^(b) gelyniaeth, ac angariad Cristianogion yn rhwystrau mawrion i droedigaeth y byd di­ffydd, a chennedlic trwy osod allan y ffydd Gristianogol iw dirmyg a'i gwatwargerdd hw­ynt, megis ped fae hi ond amryfused dynion mor aflan a bydol, a beilchion ac eraill y rhai nis gallant fyth gyttuno yn eu plith. eu hun­ain: A llawer trwy eu gwyniau a'i hunan­geisiad ydynt yn faich ar y Teuluoedd a'r cymydogion lle y maent yn byw: Ac yn fwy trwy eu gwendidau, a'i gwyniau mawrion yd­ynt yn faglau, gorthrymderau, a beichiau arnynt eu hun [...]in. Pan ydyw y Grefydd Gristianogol yn ei gwir drefnid, yn fywydo'r cyfryw sanctaild ^(c) oleuni a chariad, o'r cyf­ryw burdeb a heddwch, o'r cyfryw ffrwyth­londer a Nefoldeb, megis a phed fae yn ol hynny wedi ei gosod allan ymmywyd Cristi­anogion, hi a orchymynnei aruthredd a pharch oddiwrth y byd, ac a wnai chwaneg iw troi hwynt, nâ chleddyfau, ie nag y gall geiriau yn unig wneuthur. Ac a wnai Cristianogion yn fuddiol ac yn hawddgar y naill i'r llall: [Page 29] A'i bucheddau yn wledd ac yn hyfrydwch iddynt eu hunain. Yr wyfi yn gobeithio y bydd yn ryw help i'r Dibennion rhagorol hyn, os myfi mewn ychydig Hyfforddiadau iachus, profedig a agoraf i chwi ddyledswyddau buch­edd Cristianogol.

1. cedwch fyth wir ^(d)ffurf At [...]rawiaeth Cristi­anogol, Dymuniad a dyledswydd, yn brintiedig ar eich meddyliau, hynny yw, Deellwch hi yn eglur ac yn wahanedig, a chofiwch hi, fy meddwl yw, pwngciau mawrion crefydd sydd gynnhwysedig mewn Catechisms. Chwi a ellwch fyth gynn­yddu mewn Deall eglurach o'ch Catechisms ped faech yn fyw gant o flynyddoedd. Na fydded y geiriau yn unig, ond y matter mor gartrefol yn eich Meddyliau, ac yw stafellau eich Tŷ. Y cyfryw ^(e) wybodaeth dwys a'ch sefydla chwi yn erbyn twyll ac anghredini­aeth, ac a fydd fyth o'ch mewn chwi yn help barod i bob grâs, a phob dyledswydd; megis a [...] y mae cyfarwyddid y creftwr iw waith ef: Ac o herwydd eifieu hyn pan ydych yn dyfod ymmlith rhai digred neu Hereticiaid, eu dadleuon hwy a dybier gen­nych chwi eu bod yn ddiatteb, ac a yscyd­want, oni ddidymchwelant eich ffydd chwi; a chwi yn hawdd a gyfeiliornwch mewn pwng­ciau llai, ac a flinwch yr Eglwys a'ch breu­ddwydion a'ch dadleuon. Hyn ydyw trueni neu ddinystr llawer o Broffeswyr, tra yr ydynt yn barnu eraill ymmhob Dadl ynghylch Matterri­on [Page 30] on Egwysig, hwy nid ydynt yn gwybod yn dda Athrawiaeth y Catechism.

2. Byddwch fyw beunydd trroy ffydd ar ^(f)Jesu Grist megis y Cyfryngwr rhwng Duw a chwi. Gwedi eich seilio yn ffydd yr Efengyl, a deall swydd Crist gwnewch ddefnydd o hono fyth yn eich holl eisieu. Meddyliwch ar gariad Ta dol Duw, megis yn dyfod attoch chwi trwy­ddo ef yn unig: Ac ar yr yspryd megis gwedi ei roddi crwyddo ef eich pen, ac a'r Gyfammod gras megis wedi ei wneuthur a'i selio trwyddo ef, ac ar y weinidogaeth megis wedi ei danfon trwyddo ef, ac ar yr holl amserau a chynnorthwyon, a gobaith megis wedi eu cael ai rhoddi trwyddo ef. Pan yd­ych yn meddwl am bechod, a gwendid, a themptasiwnau, meddyliwch hefyd am ei râs digonol ef, fydd yn maddeu, yn cyfiawnhau, ac yn gorchfygu. Pan wyt ti yn meddwl am y byd, y cnawd ar cythrael, meddwl pa fodd y mae efe yn eu gorchfygu hwynt. Bydded i Athrawiaeth ef, a siampl ei berffeithaf fy­wyd ef, yn wastadol och blaen chwi megis eich Rheol. Yn eich holl ammeuon, ac ofnau, ewch atto ef yn yr yspryd, ac at y Tâd trwyddo ef, ac ef yn unig. Cymmerwch ef megis gwreiddyn eich bywyd a'ch trugaredd­au, a byddwch fyw megis arno ef a thrwy ei fywyd ef, a phan ydych yn marw, rho­wch i fynu eich Eneidiau iddo ef, fel y bo iddynt hwy fod gydag ef lle y mae efe, a [Page 31] gweled ei ogoniant ef. Byw ar Grist a gwneu­thur defnydd o hono ymmhob eisieu, a chyr­chu at Dduw a galw arno, mwy vdyw nâ chreduniaeth gyffredinol Terfyscus ynddo ef.

3. Felly credwch yn yr yspryd Glan, megis ac i ^(g)fyw a gweithio trwyddo ef, megis ac y mae'r corph trwy'r enaid. Ni ^(h) fedyddiwyd monoch iw enw ef yn ofer; (ond ychydig sydd yn deall y meddwl a'r rheswm o hono.) Crist a ddanfonodd yr yspryd i wneuthur dau waith mawr. I. At yr Apostolion a'r prophwydi iw ⁽ⁱ⁾ hysprydoli hwynt yn ddidwyll i bregethu'r Efengyl, a'i chadarnhau hi trwy withiau a'i thystiolaethu hi i'r oesoedd a ddeu­ei, yn yr scrythrau sanctaidd. 2. Ar ei holl ^(k) aelodau, iw goleuo a'i sancteiddio hwynt, i gredu, ac ufuddhau i'r Athrawiaeth sanctaidd hon, (heb law ei ddawn cyffredinol ef i lawer iw ddeall a'i phregethu hi.) ^(l) Gwedi darfod i'r yspryd yn gyntaf draethu 'r Efengyl, mae efe trwyddi yn gyntaf yn adgenedlu ac wedi hynny yn rheoli yr holl wir ffyddloniaid. Ni roddir mono ef yn awr i ni i ddatcuddio Ath­rawiaethau newyddion, ond i ddeall ac uf­yddhau i r Athrawiaeth a ddatcuddiwyd, ac a seiliwyd er ys talm o amser ganddo ef. Megis ac y mae 'r haul trwy ei rinwedd melus, a gwahanol yn rhoddi ac yn magu bywyd na­turiol pethau a theimlad a bywyd ynthynt; felly y mae Crist trwy ei ^(m) yspryd ein by­wyd [Page 32] ysprydol ni. Megis nad ydych chwi yn gwneuthur yr un gwaith naturiol ond trwy eich by­wyd naturiol, felly ni ddylaech chwi wneuthur yr un ysprydol ond trwy eich bywyd ysprydol. Rhaid i chwi nid yn unig gredu, a charu, a gweddio trwyddi, ond trin eich holl alwedigaeth trwy­ddi; canys Sancteiddrwy [...]d i'r Arglwydd sydd raid ei scrifennu ar y cwbl; pob peth a sancteiddir i chwi, o herwydd eich bod chwi wedi eich sancteiddio i Dduw. Rhowch y cwbl iddo ef, ac arferwch y cwbl iddo ef, ac am hynny rhaid i chwi wneuthur y cwbl yn nerth a chyfarwyddyd yr yspryd.

4. Byddwch ⁽ⁿ⁾fyw yn hollawl ar Dduw. Megis oll yn oll, megis achos cyntaf a Rheolwr pennaf, a diben eithaf pob peth. Bydded i ffydd, gobaith a chariad fod yn ymborthi beunydd arno ef. Bydded Ein Tâd yr hwn wyt yn y Nef­oedd fod yn scrifennedig yn gyntaf ar eich cal­onnau, fel y bo iddo ef ymddangos yn dra­haw [...]dgar i chwi, ac y bo i chwi yn hŷ ym­ddiried iddo, a bod cariad plentyn yn ffyn­non dyledswydd. Gwnewch ddefnydd o'r Mâb a'r vsprydd i'ch tywys chwi at y Tâd, ac o ffydd yn Grist i ennyn ac i gadw yn fyw gariad Duw, Cariad Duw ydyw ein prif sancteiddrwydd ni, ac a elwir yn enwedigol, efe a drwythau [ein San [...]teiddrwydd] at ba un nid yw ffydd yn Grist, ond y modd. Bydded eich diben pennaf chwi, yn astudio Crist, i weled daioni, cariad, haw [...]garwch Duw yn­ddo ef. Duw yn da [...]nio nis cerir-mono mor hawdd, a Duw gras [...]ol heddychol. Mae gen­nych [Page 33] gymmaint o'r yspryd, ac sydd gennych o gariad i Dduw; hwn yw dawn priodol yr ys­pryd i holl feibion Duw trwy fabwysiad, peri iddynt, â chariad ac hyder plentyn, i lefain, Abba, Dâd. Na adnabyddwch, na chwennych­wch, na cherwch greadur yn y byd, ond yn unig megis tan Dduw! Hebddo ef, byded yn ddim i chwi, eithr megis y druch heb yr wy­neb, neu lethyrennau gwascaredig heb yr yst­yr, neu megis corph heb'r Enaid. Na ^(o) elwch ddim yn hawddfyd, neu hyfrydwch, ond ei gariad ef; na dim yn adfyd neu druen [...], ond ei ddigllonedd ef, a'r achos a'r ffrwythau o honi pan fo dim yn ymddangos yn hawdd­gar ac yn ddymunol yr hwn sydd yngwrth­wyneb iddo ef, gelwch hy [...]ny yn ^(p) dom! A gwrandewch ar y dyn hwnnw, megis ^(q) Satan, neu'r Sarph a fynnei eich denu chwi oddiwrtho ef; a chyfrifwch ef ond gwagedd, prŷf, a llwch, yr hwn a fynnei eich dych­rynu chwi oddiwrth eich dyledswydd euag atto ef. Ofnwch ef yn fawr, ond cerwch ef yn fwy. Bydded ^(r) cariad yn enaid, ac yn ddi­wedd pob dyledswydd arall. Diwedd a rheswm o'r lleill i gyd ydyw; ond nid oes ganddi ddim diwedd neu reswm, ond ei gosygyn ai gwrthrych na feddyliwch am un Nefoedd arall, a diwedd, a dedwyddwch i ddyn, ond cariad y weithred olaf, a Duw y gwrthddrych olaf. na fydded eich crefydd chwi. mewn dim ond cariad Duw ynghyd a'i moddion a'i ffrwythau. Na pherchennogwch yr un trist­wch, [Page 34] chwant, neu lawenydd, ond cariad yn galaru, yn ceisio, ac yn llawenhau.

5. Byddwch fyw mewn ffydd a gobaith o'r Nef­oedd, a^(s)cheisiwch hi megis eich rhan a'ch diwedd. Ymhyfrydwch beunydd eich eneidiau mewn rhagfeddyliau o ddidrangc olwg a cha [...]iad Duw. Megis ac a gwelir Duw ar y ddaiar ond megis mewn drych, felly yn gyfattebol y mwynheir efe, Ond pan dderfydd i gariad alaru, a chei­sio, a phechod a gelynion wedi eu gorchfygu, a ninnau yn gweled Gogoniant Duw yn y Nefoedd, hyfrydwch cariad y pryd hynny fydd yn berffaith. Chwi ellwch chwennychu mwy ar y ddaiar nag a ellwch chwi obeithio am dano. Na edrychwch am deyrnas o'r byd hwn, nac am fynydd Zion yn y diffaithwch. Mae Crist yn teyrnasu ar y ddaiar megis Mose [...] yn y Gwersyll, i'n tywys ni i wlâd yr Adde­wid: Ein dedw [...]ddwch perffaith ni fydd, pa [...] roddir y deyrn [...]s i'r Tâd, a Duw fydd oll y oll. Ammau neu feddwl dieithr, digalon am y Nefoedd, dwfr ydyw wedi ei dywallt a [...] y tân sanctaidd, i ddiffodd eich sanctaidd­rwydd, a'ch llawenydd chwi. A fedrwc [...] chwi ymdeithio un dydd cyfan at y cyfryw ddiwedd, a byth heb feddwl am y lle yr ydych yn myned atto? Pan fo'r ddaiar ar y goreu, nid Nefoedd fydd. Nid ydych chwi yn byw ddim pellach trwy ffydd, fe [...] Cristianogion nag yr ydych yn byw naill a'i am y Nefoedd yn ei cheisio hi, neu ar y Nefoedd mewn gobaith a llawenydd.

[Page 35]6. Ymegniwch i wneuthur crefydd yn ^(t)hyfryd­wch i chwi. Edrychwch yn fynych ar Dduw, ar y Nefoedd, ar Grist, ar yr Yspryd, ar yr Addewidion, ar eich holl Drugareddau, ewch tros eich Profiadau. A meddyliwch pa achos o hyfrydwch uchel sydd fyth o'ch blaen chwi, ac mor anweddaidd ydyw, ac mor niweidiol i'ch proffess chwi ydyw, bod un yr hwn sydd yn dywedyd, ei fod ef yn gobeithio am y Nefoedd, etto yn byw mor brûdd a'r rhai hynny nad oes ganddynt ddim gobaith uwch nà'r ddaiar. Diau y dyn hwnnw a ddylai fod yn llawn o lawenydd, yr hwn a gaiff fyw yn llawenydd y Nefoedd tros fyth. Yn enwedig llawennychwch pan ydyw Cenhadau marwol­aeth yn dywedyd i chwi, fod eich llawen­ydd didrangc chwi yn agos. Os nad ydyw Duw, a'r Nefoedd, gydâ ein holl drugareddau ni yn y ffordd ya ddigon o reswm am fywyd llawen, nis gall fod yr un. Ffieiddiwch bob adroddiad yr hwn a fynnei wneuthur crefydd i ymddangos yn suchedd blin prûdd. A chym­erwch ofal na osodoch chwi moni allan felly i eraill, canys ni wnewch chwi monynt hwy fyth, i fod mewn cariad â hynny, nad ydych chwi yn ei wneuthur iddynt yn hyfryd ac yn hawddgar. Nid megis y Rhagrithŵr, trwy gymmell a llunio at ei feddwl a'i hyfrydwch cnawdol, ond dwyn i fynu y galon i gyttun­deb sanctaidd ag hysrydwch crefydd.

[Page 36]7. Gwiliwch megis am eich Eneidiau yn erbyn y byd hwn sydd yn gwenhieithio ac yn ^(u)temptio, yn enwedig pan ydis yn ei osod ef allan megis yn fwy melus a hyfryd nâ Duw, a sancteiddrwydd, a'r Nefoedd. Y byd hwn gydà ei hyfrydwch, ei olud, ai anrhydedd, yw'r peth y mae Satan yn rhoi yn y clorian, yn erbyn Duw, a sancht­eiddrwydd, a'r Nefoedd. Ac ni chaiff neb well nag y mae efe yn ei ddewis, a'i gyfrif yn oreu. Mae'r abwyd yn llithio y rhan anifeiliaidd, pan ydyw Rheswm yn cyfgu. Ac os trwygym­morth y synhwyrau cnawdol y caiff y deyrn­gader, yr anifail a farchoga ac a reola 'r dyn; a rheswm aiff yn gaeth-wâs ir awyddfryd gnawdol. Pan ydych yn clywed y Sarph, gwel­wch ei golyn ef, a gwelwch farwolaeth yn can­lyn y ffrwyth gwaharddedig. pan ydych yn codi, edrychwch i wared, a gwelwch eich cwymp! Ei reswm ef yn gystal a'i ffydd sydd yn wan, yr hwn am y cyfryw ffoledd, megis rhwysc a gwagedd y byd, a feder anghofio Duw ai enaid, a marwolaeth, a'r farn, Nefoedd ac uff­ern, ie ac yn ystyriol a orchymmyn iddynt sefyll heibio Pa wybodaeth neu brofiad all wneuthur daioni ar y dyn hwnnw, yr hwn a anturia cymmaint am y cyfryw fyd, yr hwn y mae pawb ac a'i profodd ef yn ei alw yn wagedd yn y diwedd? Mor alarus gan hynny ydyw cyflwr dyn bydol? Oh ofnwch y byd pan fo yn gwenu, neu yn ymddangos yn felus [Page 37] ac yn hawddgar. Na cherwch mono, os ydych yn caru eich Duw a'ch Eneidiau.

8. Ffowch oddiwrth brofedigaethau a chroeshoeli­wch y ^(x) cnawd, a chedrwch reolaeth barrhaus ar eich chwantau a'ch synhwyrau. Llawer trwy syn­dod dirybudd trachwant a syrthiasant yn gy­wilyddus. Gwedi darfod i'r rhai hyn trwy gynnefindra ddysgu bod yn chwannog ac yn daer, yn gyffelyb i gi newynllyd, neu faedd chwantus, nid dymuniad, neu bwrpass diog a farweiddia, neu ai rheola hwynt! mor ber­yglus ydyw cyflwr y dyn hwnnw yr hwn sydd ganddo y fath anifail awyddus yn wastadol iw attal? Os efe a esceulusa ei wiliadwriaeth ond am un awr, mae efe yn barod iw fwrw ef yn bendramwnwgl i uffern. Pwy all fod yn ddi­ogel yn hir sefyll ar ddibyn mor ofnadwy? Dagrau a thristwch llawer o flynyddoedd, yn fynych nis gallant adnewyddu y golled yr hon y gall un awr neu weithred ddwyn. O hyn mae siampl ofnadwy Dafydd a llawer o rai eraill yn ein Rhybuddio ni. Gwybyddwch beth ydyw hwnnw yr ydych chwi yn fwyaf tueddol iddo, pa un a'i trachwant, a seguryd, neu or­modedd mewn bwydydd, neu ddiodydd, neu chwarau, ac yno gosodwch eich gwiliadwria­eth cryfaf i'ch cadw yn ddilwgr. Ymrowch beunydd i farweiddio y trachwant hwnnw, a nedwch i naturiaeth anifeiliaidd, neu chwant orchfygu Rheswm. Etto na ymddiriedwch, i bwrpassen yn un [...]c, ond ymmaith oddiwrth [Page 38] brofedigaeth. Na chyffwrdd, ie nac edrych ar yr hyn a fo yn temtio, cadw yn ddigon pell oddiwrtho, os ydwyt yn chwennych bod yn ddiogel. Pa drueni sydd yn dyfod oddiwrth ddechreuad bychan? Profedigaeth sydd yn tywys i bechu, a phechodau bychain at becho­dau mwy, a'r rhai hynny at uffern! Ac nid ydyw pechod ac uffern i chwareu a hwynt! Agorwch eich pechod neu eich profedigaeth i ryw gvfaill, fel y bo i gywilydd eich achub chwi rhag perygl.

9. Cedwch i fynu Reolaeth parhaus cywraint ar eich ^(y)gwyriau a'ch tafodau, I'r diben hwn ced­wch gydwybod dyner yr hon a fydd yn pigo, yn gofidio pan fo'ch yn pechu yn un o'r rhain. Bydded i wyniau sanctaidd gael eu iawn drefnu, ac i wyniau hunan cnawdol gael eu hattal. Bydded i'ch tafodau wybod eu dyledswy­ddau i Dduw ar i ddyn, ac Ymegniwch i fod yn gywraint, ac ymrowch iw Cyflawni hwynt. Gwybyddwch holl bechodau y tafod, fel y bo i chwi i gochel hwynt, canys eich diniweidrwydd a'ch heddwch chwi sydd yn sef­yll yn fawr ar ddoeth Reolaeth eich tafodau.

10. Rheolwch eich ^(a) meddyliau â diwydrwydd parhaus Cywraint. Neilltuwch eich hunain yn fynych i fyfyrio yn ddifrifol. Ymddiddennwch a'ch cydwybodau ac a'ch Duw, gydâ 'r hwn y [Page 39] mae eich gorchwyl mwyaf chwi! Gosodwch eich meddyliau ar waith a rheolwch hwynt, nedwch iddynt redeg ar wagedd ammerthynol. O nas gwyddech pa orchwyl beunyddol sydd gennych iddynt! Y rhan fwyaf o ddynion ydynt annuwiol, wedi eu twyllo a'i hanrheithio, o herwydd eu bod hwy yn anystyriol, ac nis llefasant, neu ni arferant eu rheswm o'r neill­du ac yn sobr; neu hwy a'i harferant ef ond megis caethwas mewn cadwynau yngwasanaeth eu gwyniau, eu chwantau, a'i bûdd eu hunain. Ni bu efe eriod yn ddoeth, neu dda, neu ddedwydd yr hwn ni bu yn fobr ac yn ddi­duedd yn ystyriol. Pa fodd i fod yn ddai­onus, i wneuthur daioni, ac yn ddiweddaf i fwynhau daioni a ddylai gymmeryd i fynu ein­holl feddyliau ni. Cedwch hwynt yn gyntaf yn sanchtaidd, vna yn gariadus, yn lân, ac yn ddiwair. A cheryddwch hwynt yn fuan pan ydynt yn edrych at Bechod.

11. Bydded ^(b)amser yn dra gwerthfawr yn eich golwg chwi, ac yn ofalus ac yn ddiwŷd pryn­wch ef. Pa frŷs y mae efe yn ei wneuthur? Ac mor fuan yr aiff heibio? Ac yna mor uchel y prifir ef, pan nad ellir fyth alw yn ôl un munud o hono? O pa Orchwyl pwys­fawr sydd gennym ni i bob munud o'n ham­ser, ped faen ni yn cael byw fil o flynydd­oedd! Na chymmerwch fod y dŷn hwnnw yn ei iawn bwyll, neu yn adnabod ei Dduw, ei ddiwedd, ei waith, neu ei berygl, yr hwn [Page 40] sydd ganddo amser iw hebcor. Prynwch yr amser nid yn unic oddiwrth chwarauon, a chell­wair, a seguryd, rhodres, a gormodedd o gys­gu, siarad gwag, a bydoldeb, ond hefyd oddi­wrth rwystrau daioni llai, y rhai a'ch rhwyst­rau chwi oddiwrth ddaioni mwy. Treuliwch amser, megis dynion sydd yn barod i fyned i fyd arall ym mha le y bydd rhaid cyfrif am bob munud o hono, ac y bydd gydà nyni tros fyth megis ac a buom ni fyw ymma; nedwch i iecnyd eich twyllo chwi i ddisgwyl byw yn hir, ac felly i ddiofalwch ansynniol. Gwel­wch eich glas-awr yn rhedeg, a chedwch gyfrif o'r amser yr ydych yn ei d [...]eulio. A threuliwch ef yn union megis ac y mynnech ei atgofio ef gwedi ei ddarfod.

12. ^(c) cerw [...]h bob maeth ar ddynion yn en amryw gyflyrau, a gwnewch cymmaint o dd [...]ioni iddynt ac a alloch Rhaid ini garu Duw yn ei holl greaduriaid, ei ddelw naturiol ef ar bo [...] dyn, ai ddelw ysprydol ar ei Sainct. Rhaid i ni garu ein Cymydog megis ein hunain naturiol hynny yw, Ein Cymydog naturiol megis ein hunain naturiol, â chariad o ewyllys da, an Cymy­dog ysprydol megis ein hunain ysprydol, â chariad o fodlonrwydd. Yngwrthwyneb i fodlonrwydd, ni a allwn gasau ein Cym­odog pechadurus, megis y rhaid i ni [Page 41] gasau ein hunain pechadurus (yn llawer mwy.) Ond yngwrthwyneb i ewyllys da ni ddylem ni gasau ein hunain, ein Cymydog, na'n gelyn. O nas gwyddei dynion pa gymmaint o Gristianog­rwydd sydd yn sefyll mewn cariad, ac yn gwneu­thur daioni! A pha lygaid y maent hwy yn darllen yr Efengyl, y rhai nid ydynt yn gwel­ed hyn ymmhob dalen? Ffieiddiwch yr holl hunan gariad hwnnw, balchder, gwŷn, y rhai ydynt elynion i gariad, a'r opinionau hynny, ac ymbleidiau. ymranniadau, a barnu, a rhoi drygair, y rhai a'i dinistriant hi. cymmerwch ef sydd yn dywedyd yn ddrwg am arall wrthych heb achos cyfiawn a galwad, fod yn gennad i'r cyth­rael i ddymuno arnoch gasau eich brawd, neu i leihau eich cariad. Canys eich perswadio chwi fod dyn yn ddrwg, sydd yn amlwg yn eich perswadio chwi cyn belled a hynny iw gasau ef. Ceryddwch enllibiwyr y rhai ydynt yn dywedyd yn ddrwg am eraill. Na wnewch niwed i neb, na ddywedwch yn ddrwg am un dyn, oddieithr i hynny fod nid yn unig yn gyfiawn, ond yn anghenrheidiol i rwy ddaioni mwy. Cariad hawddgar ydyw. Y rhai ydynt yn caru a gerir. Bod yn casau ac yn niweidiol sydd yn gwneuthur dynion yn atcas. Car dy gymydog megis ti dy hun; ac fel y mynnech wneuthur o ddynion i chwi, gwnewch chwithau iddynt hwy yr un fsunyd, Luc 6. 31. Mat. 7. 22. Ydynt y Rheolau auredd o'n dyledfwydd tuag at ddynion, y rhai sydd raid eu bod yn scrif­ennedig yn ddyfn ar eich Calonnau. Lle y bo hyn yn ddiffygiol, nid oes dim mor gau, mor greulon, yr hy [...] nad ellwch chwi gael eich denu i feddwl neu ddywedyd, neu wneu­thur yn erbyn eich brodyr. Byddwch mor­chwannog [Page 42] chwannog i wneurhur daioni i bawb, ac ydyw, gweision Satan i wn [...]uthur niweid, ar hyn nis geliwch chwi wneuthur eich hunain, cei­siwch annog eraill i wneuthur, rhoddwch lyf­rau da, a denwch hwynt at y moddion, y rhai sydd debyccaf i wneuthur daioni idd­ynt.

13. Ceisiwch ddeall ammodau union cymmundeb Eglwysig, yn enwedig [...]ndeb yr Eglwys gyffredinol, a'r Cymmundeodotb cyffretinol, yr hwn sydd rail i chwi ddal â'r holl rannau, a'r rhagoyiaeth rhwng yr Eglwys megis gweledig ac anwele [...]ig. O her­wydd ddiffyg y rhai hyn, mor alarus ydyw 'r naillduaeth ac ymbleidio sydd yn ein plith ni? Darllennwch yn fynych, 1 Cor. 12. ac Eph. 4. 1. hyd y 17. Joan 17. 21, 22, 23. Act 4. 32. ac 2. 42. 1 Cor. 1. 10, 11, 13. ac 3.3. Rhuf. 16. 17. Phil. 2. 1, 2, 3, 4. 1 Thes. 5. 12, 13. Act 20. 30. I Cor. 11. 19. Tit. 3. 10. Jag. 3. Col. 1. 4. Heb. 10. 25. Act 8. 12, 13, 37 1 Cor. 1. 2, 13. ac 3. 3, 4. 11. 18, 21. Astudiwch y rhai hyn yn dda. Rhaid ydyw bod gennych undeb a chymmun­deb mewn ffydd a chariad a'r holl Gristianogi­on yn y byd. Ac na wrthodwch gymmundeb Meawl, pan fo gennych alwad cyfiawn, cyn belled ac y maent heb eich cymmhell i bechu. Bydded eich cyfarfod arferol chwi gydâ yr Eg­Iwys buraf, os y chwi all yn gyfraithlon (ac fyth edrychwch ar y daioni cyhoeddus:) ond weithian ar achosion byddwch gyfrannogion gydâ Eglwysydd diffygiol, beius, os ydynt yn wir Gristianogion, ac heb eich gyrru chwi i bechu, fel y bo i chwi felly ddangos eich bod chwi yn eu perchennogi hwynt megis Cristian­ogion, er eich bod chwi yn gwrthod eu llygredig, [Page 43] redigaethau hwynr. Na feddyliwch fod eich presennoldeb chwi yn gwneuthur holl feiau y weinidogaeth, Addoliad, neu bobl i fod yn ei­ddo chwi (canys yna ni unwn ni ag yr un Eglwys yn y byd) gwybyddwch megis ac y mae'r Eglwys ddirgel yn cydsefyll o rai fydd yn gwneuthur cyfammod o'r galon, felly y mae'r Eglwys weledig yn cydsefyll o rai fydd yn gwneuthur cyfammod ar air y rhai ydynt yn gwneuthur proffess gredadwy o gyt­tundeb: Ac mae natur a'r scrythur yn ein dyscu ni i gymmeryd gair pob dyn megis yn gredadwy, hyd oni bydd anffyddlondeb yn fforfettio ei gredit ef; y fforflfed hon sydd raid ei phrifio, cyn y gellir cymmeryd yr un proffes sobr yn hawl anddigonol. Na ^(d) rwgnechwcb yn erbyn cymmundeb yr un Cristion sydd yn proffessu yn yr Eglwys. wel­edig. Er y bydd rhaid i ni wneuthur ein rhan i fwrw allan y diedifeiriol cyndyn trwy reolaeth Eglwys, (yr hyn onis gallwn ni wneu­thur, y bai nid ydyw yn eiddo ni) nid ydyw presennoldeb Rhagrithwyr yn niweidiol, ond yn fynych yn drugaredd i'r rhai pûr, os am­gen mor fychan a fyddai 'r Eglwys yn ym­ddangos yn y byd. Rhagorfreintiau oddiallan sydd yn p [...]rthyn i'r rhai sydd yn gwneuthur cyfammod oddillan, a thrugareddau oddi [...]ewn i'r rhai pûr, gwahanedigaeth ^(e) ymranniad sydd yn archolli, ac yn tueddu at farwolaeth. Casewch hynny megis ac yr ydych yn caru iechyd yr Eglwys neu eich eiddo eich hun­ain: Y doethineb sydd oddi uchod yn gyntaf pûr ydyw, wedi hynny heddychol. Fyth na [Page 44] wahenwch yr hyn a gyssylltodd Duw. Doethin­eb ddaiarol, gnawdol, cythreulig sydd yn peri cenfigen chwerw, a chynnen a [...] ymryson, a therfysc a phob gweithred ddrwg. Gwyn eu bŷd y tangneddyfwyr.

14. Gochelwch ^(f)falc [...]der, a hunan gariad mewn crefydd. Os unwaith y chwi a brisiwch yn ormod eich dealltwriaeth eich hunain, eich opinionau anaeddfed, ach camgymeriadau mawrion a fyddant yn hyfryd gennych, me­gis rhyw oleuni uwchlaw naturiaeth: Ac yn lle tosturio wrth y gwan, chwi a fyddwch yn afreolus, ac yn dirmygu eich Tywysogion; a barnu vn ddibris bawb a fo yn anghyttuno, yn wrthwyneb i chwi, ac yn Erlidwyr o honynt os bydd gallu gennych; ac a feddyliwch bawb yn anoddefol nad ydynt yn eich cymmeryd chwi megis [...]yngor Duw, ach geiriau chwi megis cyfraith. Nag anghofiwch ddarfod i'r Eglwys ddioddef yn oestadol gan Broffesswyr afreolus, chwannog i sarnu ar un llaw, (ac oh pa rwygiadau, ymrsonau, a thramgwyddiadau a ddarfu idd [...]nt hwy eu peri!) yn gystal a chan yr halogedig a'r Erlydwyr ar y llall. Gochelwch y ddau, a phan ydyw ymrysonau ar droed, byddwch yn llonydd ac yn ddistaw, ac nid yn rhy bryssur a chedwch i fynu zêl tros gariad a heddwch.

15. [...]yddwch ffyddlawn a chydwybodus yn eich holl^(g)Berthyrnasei. Anrhydeddwch, ac ufydd­hewch i'ch Rhieni ac eraill afo uwch na chwi. [Page 45] Na ddiystyrwch, ac na wrrhwynebwch Reolaeth, os ydych yn dioddef yn anghyfiawn trwyddynt hwy, ymddarostyngwch am y pechodau hynny, y rhai ydynt yn peri i Dduw droi eich am­ddyffynwyr i fod yn Orthrymwyr, ac yn lle grwgnach a gwrthryfela yn eu herbyn hwynt, diwygiwch eich hunain ac yna gorchymynnwch eich hunain i Dduw. Deiliaid a gweision, a phlant sydd raid iddynt ufyddhau i'r rhai hyn­ny sydd nwch eu llaw hwynt, megis swydd­wyr Duw.

16. Cedwch i fynu reolaeth Duw yn eich ^(h)Teuluoedd. Teuluoedd sanctaidd achubwyr rhan crefydd yn y byd ydynt. Darllenwch yr scrythur a ll [...]frau da iddynt hwy. Ymddidd­enwch â hwynt yn ddifrifol ynghvlch cyflwr eu heneidiau, a bywyd tragwyddol, gweddi­wch yn daer gydâ hwynt, Gwiliwch arnynt yn ddiwyd; byddwch ddigllon yn erbyn pechod, ac yn llariaidd yn eich achos eich hunain; byddwch yn siamplau o ddoethineb, ac ammynedd; A chymerwch ofal ar fod dydd yr Arglwydd yn cael ei dreulio mewn pa [...]atoad sanct [...]idd erbyn Tragwyddoldeb.

17. Triniwch eich ⁽ⁱ⁾galwedigaethau mewn sancteiddrwydd a phoen. Na fyddwch yn byw mewn seguryd, na fyddwch yn segurllydd yn eich gwaith. Pa un bynnag a'i rhwym a'i rhydd ydych. Yn chwys eich aeliau y bydd rhaid i chwi fwyta bara, a gweithio chwe di­wrnod, fel y bo gennych iw roi i'r hwn sydd [Page 46] mewn eisi [...]u. Rhaid i'r [...]orph (sydd yn gullu) gael llafur cymn [...]wys yn [...]stal a'r enaid, ac os amgen y corph a'r enaid ni fyddant ia­chus. Ond [...]dded i'r cwbl fod ond megis llafur trafaeliwr,ae edrychwch at Dduw a'r Nefoedd yn y cwbl.

18. Nac yspeiliwch monoch eich hunain a' r lleshad sydd iw gael oddiwirth ^(k)fugail cym­mwys ffyddlawn, ir hwn y g [...]wch agor eich cyflwr yn ddirgel, neu o'r lleiaf o^(l)gyfaill sanctaidd ffyddlon: Ac na ddigiwch wrth eu ^(m)ceryddon rhâi hwy [...]t. Gwae i'r hwn sydd unic! Mor ddall a thueddol ydym ni yn ein achos ein hunain, ac mor anhawdd ydyw adnabod ein hunain heb cynnhorthwywyr Cymmwys ffyddlon! Yr ydych yn fforffettio y drugar­edd fawr hon pan ydych yn caru gwenhiethi­wr, ac yn ddigllon yn amdeffyn eich pech­od.

19. ⁽ⁿ⁾ Paratowch erbyn clefyd, dioddefiadau, a marwolaeth. Na phrisiwch yn ormod lwy­ddiant, na ffafor dyn. Os bydd dynion yn prifio yn ffugiol, ac yn greulon tuag attoch chwi, sef y rhai hynny oddiar llaw y rhai yr oeddech yn haeddu gwell, na ryfeddwch wrth hynny, ond gweddiwch tros eich gely­nion, erlidwyr, a slandwyr, a'r i Dduw droi eu calonnau hwynt, a maddeu iddynt. Pa drugaredd ydyw ein bod ni yn cael ein gyr­ru oddiwrth y byd at Dduw pan ydyw cariad [Page 47] y byd yn berygl mwyaf [...]r Enaid. Byddwch barod i farw, ac yr ydych yn barod i bob rhyw beth. Gofynwch i'ch calonnau yn ddif­rifol, beth yw'r peth y bydd arnan ei ddiff­yg yn awr marwolaeth? Ac ar frys ceisiwch hynny yn barod, ac nid bod o honoch iw gei­sio yn amser eich cyf [...]ng [...]er.

20. ceisiwch Ddeall llwybreiddrwydd heddwch [...]ydwybod, ac na fernwch o gyflwr eich eneidiau ar Resymmau twyllodrus. Megis ac y mae gob­eithion rhyfygus yn cadw dynion rhag troi, ac yn eu gwneuthur hwynt yn hŷf i bechu: Felly y mae ofnau diachos yn rhwystro ein cariad ni a moliant Duw, trwy dywyllu ei hawddgar­wch ef: Ac maent yn dinistrio ein diolch­garwch, a'n hyfrydwch yn Nuw, ac yn ein gwneuthur ni yn faich i ni ein hunain, ac yn dramgwydd mawr i eraill. Y Rhesymmau cyffred [...]nol och holl gyssur chwi, ydynt 1. Gras­usol ^(o) natur Duw, 2. ^(p) Digonolrwydd Crist. Ac 3. Gwirionedd a ^(q) chyffredin­rwydd yr addewid, yr hwn sydd yn rhoddi Crist a bywyd i bawb, os hwy ai derbyniant ef; Ond y derbyniad hwn sydd yn profi eich hawl neilltuol heb yr hwn nid yw y rhai hyn ond trwmhau eich pechod chwi. Cyttun­deb â chyfammod Duw ydyw'r gwir ammod a phrawf o'ch hawl i Dduw megis eich Tâd, Jachawdwr, a Sancteiddiwr, ac felly i fendithi­on iachusol y Cyfammod: Yr hwn gyttun­deb os byw yn hwy a wnewch rhaid iddo [Page 48] ddwyn allan y dyledsyddau y rhai yr ydych yn cyttuno iddynt. Yr hwn sydd yn cyttuno o'r galon a'r fod Duw yn Dduw iddo ef, yn Achubwr ac yn sacteiddiwr iddo ef, sydd mewn cyflwr o fywyd. Ond mae'r cyttundeb hwn yn cynnwys ^(r) gwrthodiad o'r byd. Lla­wer o wybodaeth, a choffadwriaeth, ac ym­adrodd, a serchiadau bywiol, ydynt i gyd oll yn ddymunol iawn. Ond ni wasanaetha i chwi farnu eich cyflwr wrrh yr un o'r rhai hyn, canys nid ydynt oll yn siccr, Ond, 1. Os Duw, a sancteiddrwydd, a'r Nefoedd sydd yn cael y c [...]frif uchaf eich barn weithrerdol chwi, megis yn cael eu cyfrif yn oreu i chwi. 2. Ai cyfrif yn well yn newis a bwriad eich ewyllys, a hynny o flaen holl hyfrydwch y byd. 3. Ac [...]s byddwcn chwi yn eu ceisio hwynt vn gyntaf ac yn bennaf; hwn sydd yn [...]rawf didwyll o'ch sancteiddiad chwi.

Gristion, ar hir, a difrifol asturtrwydd, a pro­fiad yr wyf yn gorchymmyn yr hyfforddiudau hyn i ti, megis ffordd Duw yr hon a ddi­wedda mewn dedwyddwch, yr Arglwydd a wnelo i ti ymroi ac a'th nertho di i ufydd­hau iddynt. Hyn ydyw gwir dduwioldeb, a hyn ydyw bod yn grefyddol mewn gwirion­edd. A hyn oll nid yw ddim amgen nâ bod yn ddifrifol yn gyfryw, megis ac y mae pawb yn ein plith mewn geiriau cyffredinol yn pro­ffessu eu bod. Hen yw'r Grefydd a wna ra­goriaeth rhwngoch a Rhagrithwyr, yr hon, a'ch sefydla chwi, yn anrhydedd i'ch proffess, [Page 49] ac yn fendith i'r rhai hynny sydd yn preswylio o'ch amgylch. Dedwydd yw'r wlâd, yr Eglwys, y teulu sydd yn cydsefyll o'r cyf­ryw rai a'r rhai hyn: Nid yw y rhai hyn nac yn erlid, Nac yn gwahanu 'r Eglwys, neu yn gwneuthur eu crefydd yn wasanaeth­gar iw cyfrwystra, iw dibennion uchel hwynt, neu iw chwantau cnawdol, neu yn ei gwneu­thur yn fegin terfysc neu wrthryfel, neu o zêl cenfigennus niweidiol, neu yn rhwyd i'r gwirion, neu yn Bistol i saethu ar yr union o galon. Y rhai hyn ni buont yn gwilydd iw proffes, ni caledasant ddynion annuwiol, a dig­red, ac ni pharasant i elynion yr Arglwydd gablu: os gwna neb Grefydd o'i drachwantau, o greulondeb pabaidd, neu o rith duwiolde [...], neu o'i opinionau neilltuol, neu o farn ryfygus, a diystyrwch o eraill, ac o derfysc, a gwa­haniadau, ac ymbleidiau, a neilltuadau direswm, ac o sefyll mewn pellder mwy nodadwy oddi­wrth proffesswyr cyffredinol Cristianogrwydd, nag a fynnei Duw iddynt hwy, Neu etto o dynnu i fynu wrŷch, neu gae trefn-eglwys a gosod gwinllan Crist yn un a'r anialwch, Tym­m [...]estl sydd yn dyfod, pan fydd i'r grefydd hon a adeiladwyd ar y tywod syrthio, a'l chwymp fydd mawr. Er bod crefydd yr hon sydd yn cydsefyll mewn ffydd a chariad i Dduw a dyn, yn marweiddio y cnawd, ac yn croeshoelio'r byd, mewn hunan ymwadiad, gostyngeidd­rwydd, ac ymmynedd, mewn ufydd-dod pur, a ffyddlondeb ymmhob perthynas, mewn hunan reolaeth wiliadwrus, yn gwneuthur daioni, ac mewn bywyd Duwiol a Nefol, yn cael ei chasau gany byd annuwiol, etto y, grefydd hon ni bydd byth yn ddianrhydedd i'ch Harglwydd, ac ni thwylla hi mo'ch eneidiau Chwitheu.