SCopus Apostoli in tribus primis hu­jus Epistolae capitibus est, schisma in Ecclesiâ Corinthiacâ ortum ar­guere, & quantum fieri potuit ei ex­tirpando medicinam admovere.

Quoniam autem causâ morbi cog­nitâ faciliùs remedia adhibentur, hujus schisma­tis causam inter alia ostendit esse grandiloquen­tiam & ambitionem Pseudo-Apostolorum, qui quum sermonis elegantiâ ingenii acumine, sapi­entiâ [Page 2] carnis, oratione comptâ, & verborum Leno­ciniis animos auditorum pellicerent, Apostolo Paulo hoc nomine, utpote omnem fucum, & ina­nes loquendi blanditias ultro av [...]rs [...] invidiam struunt, quasi Evangelium Christi [...] decirit magniloquentiâ destitútum infidelium [...]annis & su­dibrio exponeret.

Atque hinc occasione arrepta variis argumentis ostendit non tantum inutilem & noxiam esse hu­jusmodi carnis in praedicando Evangelio sapien­tiam, sed tanto mysterio indignam protinus; cum hac ratione evacuetur crux Christi, Cap. I.17. nec tam Dei quam humani ingenii virtus agnoscatur, quae vi crucis prosterni debuisset. v. 18, 19. Ne­que enim superbae hominum curiositati sese sub­mittit, aut accommodat doctrina Christi, sed quam illi quasi stultitiiam respuunt in ea singularis Dei potentia & sapientia elucet, à versu 19. ad finem capitis primi.

Mirum ita que esse non debet si Apostolorum do­ctissimus, & qui (modo è re Ecclesiae fuisset) fa­cillime sermonem suum Rhetorum lenociniis or­nare potuit, simplicem potius adhibuerit praedi­candi rationem, ut hoc pacto conspicua magis fi­eret potentia Dei, qui ignominiosa morte redimi electos voluit, & quasi stulta praedicationé ad re­demptionem amplexandam efficaciter converti. cap. II.1, 2, 3, 4, 5.

Nec tamen, quamvis verborum & humanae sa­pientiae pompa destitueretur Paulina praedicatio, ideo nulla in ea sapientia, nulla venustas eluce­bat; sed caelestis, sed spiritualis, sed Evangelii [Page 3] mysterio, animarum saluti, fidelium gustui, mate­riae denique substratae admodum attemperata; quae doctrinam spiritus, profunda Dei, mentem Christi, divina Eloquia oratione piâ, Sanctâ, effi­caci, [...] explicaret, quae intimas hominum conscientias instar ancipitis gla­dii perrumperet, & captivam duceret cogitationem omnem in obsequium Christi.

Summa est; ut Christus ipse sese ultro exinani­vit, formam servi accepit, omnium denique rerum indigum exhibuit, [...]lia. 2.14. 2 Cor 8.9. nequid à Seculo mutuari vi­deretur ad Ecclesiae salutem promerendam: Ita salutis istius praedicationem ab omni vaniloquen­tia, & Suadae, uti loquuntur Rhetores, medullâ ab­horrere voluit, solâque coelestis gravitatis & spir­tualis [...] efficaciâ vim suam exerere.

Nec tamen eò tendit haec Apostoli Apologia, quasi Concionatoribus quassibet loquendi sordes, & quicquid in buccam venerit effutiendi libidi­nem, nullo sensu, methodo, gravitate, judicio, dicta­ret. Quis enim Paulo nostro aut conscientiis ho­minum altiùs intonat? aut argumentorum pondere firmiorem assensum cogit? quis suavi magis, sed coelesti, vi affectus in transversum rapit? & omnia Satanae, Carnísque [...] prosternit? adeo, ut inter vota sua habuerit Augustinus Christum vidisse in carne, Paulum audivisse è suggestu, quem, nisi malè memini, Tubam appellat Christi, & Dei nu­bem, ut quot verba tot tonitrua auribus suis inso­nare viderentur: Sed inanes verborum flosculos & calamistros reprehendit, quibus [...] suae potiùs ambitioni quàm Christi Evangelio in­servirent, [Page 4] nec tam mentes hominum luce perfunde­rent, aut conscientias calore pietatis excitarent, quàm prurientes auriculas inani & mox emoriturà voluptate afficerent.

Verba Textus obviam videntur ire objectioni. Nempe si Sapientiam revera praedicet Apostolus, uti dictum priùs ver. 6. quî fit ut eam non recipiant, qui se totos altioribus Sapientiae mysteriis perscru­tandis dederint?

Respondet Apostolus: Sapientiam loquimur, sed non hujus seculi, vers. 6. Sed Dei, & in Deo ab­sconditam, vers. 7. Sed quae omnes naturalis disci­plinae aditus, Oculos, Aures, Mentes etiam pruden­tissimorum hujus seculi principum excedit Ver. 8, 9. Sed quae nullo Rationis conatu, ut reliquae Scien­tiae, è principiis per se notis extrahitur, sed solo Spiritu Dei patefaciente innotescit, qui solus seru­tatur profunda Dei, vers. 10. Ut enim Animalia quae infra gradum rationis posita funt, mentis hu­manae discursus & consilia sensuum perspicaciâ non attingunt: imo nec Homo quisquam interiores mentis alicujus conceptus novit, nisi spiritus Homi­nis eos priùs protulerit: Ita altum illud de salute nostra Dei Patris consilium nullum Humanae Rati­onis acumen, nisi praeeunte Spiritûs sancti in Evan­gelio patefactione, & in mente speciali lumine ac auxilio penetrare aut percipere potest. vers. 11, 12, 13. Quod ipsum hisce verbis & de novo repetit & ratione confirmat.

Duplicem enim propositionem duplici Argu­mento probat.

• [Page 5]Propositiones.
  • 1. [...]. Animalis Homo non recipit quae sunt Spiritûs Dei.
  • 2. [...]. Animalis Homo non potest cog­noscere quae sunt Spiritûs Dei.

• Argumenta.
  • 1. [...]. Non recipit, quia sunt ei stultitia.
  • 2. [...]. Non potest cognoscere, quia spiritua­liter dijudicantur.

Iam ut ista explicatiûs percipiantur, Quaerendum hîc occurrit,

1. Quid sibi velit Apostolus per [...]. Non mihi arridet Danielis Heinsii ad Hel­lenismum se recipientis judicium, ut idem sit [...] noster qui Solomoni, Prov. XXIII.2. [...] Vir Appetentiae, sive ut septuaginta Interpretes red­dunt [...], quasi Bestialem Hominis appe­titum & Ignorantiam vox ista denotaret, quamvis, (ne id taceam) non defint qui verbis Solomonis ho­minem designari volunt Iudicio pollentem. Nec [...] hunc cum Estio Adultis, perfectis, sensus habentibus exercitatos, & qui Solidioris Cibi ca­paces sunt, opponi crediderim, ut idem sint [...] qui parvuli, Lacte nutriendi, imbecilles ad audien­dum, infirmi in fide, qui altiora fidei mysteria non­dum recipiunt. (Cui tamen Sententiae Augustinum [Page 6] passim favere observo.) Nec sane protinus exclu­dendos dixerim Homines Regenitos, in quantum scilicet Rationi naturali nimiùm indulgent, & ex intelligentia Carnis de rebus divinis judicant.

Verùm cum Homo ex Carne & Anima constet, Sitque Anima pars Hominis praestantior, quamvis saepiùs irregenitos propter Appetitum in vitia pro­num, atque praecipites concupiscentiae motus, [...], & [...]. Apostolus noster appellet: hîc tamen hujusmodi Homines à praestantiore parte denomi­nat, ut eos se intelligere ostendat, non qui libidinis mancipia sunt, & crassis Concupiscentiis vel nati­vum Lumen obruunt, (hujusmodi enim Homines [...] vocat Apostolus, 2 Pet. II.12.) sed ho­mines Sapientiae studio debitos, & qui ea sola quae stulta & absurda sunt, rejicere solent.

Hîc itaque [...] sunt quotquot [...] Explicante Apostolo Iudà Epistolae suae, v. 10. utcunque aliàs exquisitissimis naturae dotibus prae­fulgeant, utcunque potissimam partem, nempe Animam omnigenâ eruditione excolant, et rectis­simè ad praescriptum Rationis vitam dirigant. De­nique eos hic [...] vocat quos supra Sapientes, Scribas, Disquisitores, et istius seculi Principes ap­pellaverat, ut excludatur quicquid est nativae aut acquisitae perfectionis, quo naturae viribus assurgere possit Ratio humana. Sic Animalem nostrum ex­plicat Augustinus,Tract. 98. in Ioann. qui secundùm Hominem sapit, [...], ut optimè Graecus Scholiastes. [...]. ut rectè Chrysostomus. [...] [Page 7] [...] uti Theophylactus. Qui denique nihil in se eximium habet, praeter Animam Rationalem cujus solius lucem ductúm (que) sequitur.

Quaerendum Secundò, quid sibi velit Apostolus per [...] Nempe [...] norûnt etiam Gentilium Philosophi, docente Apostolo, Rom. I.19, 21. [...] sunt 1. Ea regni Christi mysteria quae sola Spiritùs sancti pa­tefactione non Ecclesiae solùm, sed et Angelicis po­testatibus nota fiunt, uti docet Apostolus,Nyssen. Hom. 8. in cant. Eph. III.10. [...], &c. uti lo­cum illum fusè et eleganter explicat Gregorius Nissenus. 2. [...] sunt ea etiam [...] quibus cor hominis aliàs caecutientis aperit, ipsíque intellectum, et vim percipi­endi, diligendi, obsequendi infundit: qualem spi­ritùs efficaciam [...] appellat Christus, Ioan. XVI.8.

Quaerendum Tertiò, Cuid sit hic [...]: Ne (que) enim consentiunt Interpretes. Metaphoram sub­esse judicat doctissimus à minoribus vasculis, quae proportionem et capacitatem suam excedentia non recipiunt. Grotius idem vult esse quod mox [...]. Et sic plerique de Intellectu dici volunt.

Mihi felicior videtur eorum conjectura qui hîc potius Affectum designari volunt. Ut Sensus sit, non Recipit, non Amplectitur, Adversatur, respuit, explodit, irridet. Sic apud Ioannem idem est Chri­stum lucem non recipere, Cap. I.11. quod postea, Tenebras magis deligere, Cap. III.19. rectè monuit [Page 8] vir doctissimus Ioannes Camero, doctrinam in sa­cris literis passim vocari Traditionem;Praelect. in Mat. 20.3. quae autem traduntur. Recipi tum demum dicuntur ab iis qui­bus Tradita sunt, quando obsequium praestant: unde in Novo Testamento inquit [...] est [...] auscultare, obedire, exhibere [...]. unde frequentissime vox illa [...], si loca singula accuratiùs exploremus, Affectum & amorem in Novo Testamento innuit. Et hoc Sensu maximè cohaerent inter se verba Apostoli. Respuit Animalis Homo Evangelium & Reprobat, quia ipsi Stultum videtur. Stultum autem judicat, quia non potest intelligere: ideo denique non intelligit, quia spi­rituali luce & facultate destituitur, magísque re­conditum & sublime sit pietatis mysterium quàm ut humanâ mente apprehendatur. Itaque [...] notat hic Affectus & voluntatis contumaciam spi­ritualia aversantis, [...], mentis Impo­tentiam in iisdem protinus caecutientis. [...] inquit Apostolus, [...], de summâ Evangelii loquens, 1 Tim. I.15. [...], adeoque mente Credendus; [...], adeoque Assectu Recipi­endus, quorum utrumque hîc loci [...] nostro denegatur.

Quaerendum Quartò, quid sit [...]. Notatur per [...] istorum hominum fastus, sum­músque apud ipsos Evangelii contemptus. Non tantùm non approbant, sed & explodunt, & cum irrisione rejiciunt: ut hominem scelestissimum Scelus vocamus: ita quae protinus insipida & ab­surda videntur istis divinitatis censoribus, uti lo­quitur Tertullianus,Contra Marci­on. lib. 2. c. 2. qui consultiores sibimet vi­dentur [Page 9] Deo, nor ut Stulta tuntùm & inepta; sed ut ipsammet Stultitiam respuunt. Sic populum rebel­lem quò graviùs pungat Propheta, Rebellionem vocat, Ezek. XLIV.6. Cumque hi soli [...] uti loquitur Apostolus, tamen ut solet plerùmque malè affectus oculus suo ipsius colore objecta omnia perfundere, [...], uti apud Oecumenium loquitur Pho­tius.

Quaerendum Quintò, Quid sit [...]. Nempe non est tantùm desidiae & negligentiae cul­pa, quasi posset intelligere mysteria ista, modò vires Rationis exereret: nec tantùm damnatur contumacia voluntatis Evangelium aversantis, sed [...], summa insuper Impotentia ad per­cipiendam coelestem doctrinam. Summa sanè un­dique Impotentia. In Mente, [...]. In Voluntate, [...], Rom. VIII.7. In Fide, [...], Ioan. XIV.17. In Fructu, [...], Ioan. XV.4. In Cultu, [...], 1 Cor. XII.3. In Praxi, [...] Kom. VIII.8.

Quaerendum Ultimò, Quid sit [...]. Est verbum forense, ut observant Budaeus & Grotius, & significat accuratâ & quasi 'H [...]. Eustath. in Iliad. [...]. duplici diligentiâ inquirere an rectè quid, an secus fiat. [...]: ex­plicante Phavorino. Transfertur hic ad examen doctrinae. [...] autem [...] ostendit non procedere ab insitâ Rationis vi & perspicatiâ, sed à Spiritûs sancti afflatu, [...] inquit Chrysostomus: [Page 10] ut enim qui Legem condit optimus est istius Legis interpres: ita Spiritus Dei, à quo procedit Evangelii doctrina, nobis cam dijudicandi, indagandi, discu­tiendi facultatem ingenerat.

Tria interim hîc observanda, ne subsit errandi occasio. Nempe 1. notari hîc Iudicium non pub­licum, Ecclesiasticum, ministeriale, quasi quilibet Dei gratiâ imbutus, eo ipso statim aptus sit & ido­neus, qui muneris Ecclesiastici, & praedicandi Evan­gelii tremendum onus in ser. cipiat: sed Iudicium discretionis & approbationis, quale erat illud Be­reënsium, qui receperunt sermonem cum omni ala­critate, quotidiè examinantes Scripturas an haec ita se haherent, Act. XVII.11. quod Franciscus Iunius alicubi vocat Gustum spiritualis judicii, quo quis sa­nam ac coelestem doctrinam à fermento & insipidis ineptiis discernit, & solius Christi vocem audit, & agnoscit, Ioan. 10.3, 4.

2. Iucundum hoc non esse Absolutum, & omni­bus numeris perfectum, sed [...], & in quantum quis Spiritu sancto assiciatur; quandoque enim etiam vir pius non sapit quae sunt Dei, sed quae Hominis, Matth. XVI.23.

3. Spiritum sanctum esse quidem istius Iudicii causam principalem, non tamen sine verbo Dei, ut efficaciae suae instrumento, quo voluntatis contu­maciam deprimit, & intellectûs assensum producit. Quae enimSpiritui sancto tribuuntur, eadem passim & divinis eloquiis adscribi legimus. Psal. XIX.7, 8, 9. Ioan. XVII.17. Rom. X.8, 17. Act. XX.32. 2 Cor. X.4.5. 2 Tim. III.15.

[Page 11]Hucus (que) Scopum, Analysin, & sensum verborum proposuimus; Iam sex in se continent gravissima Theologiae porismata, digna sane quae si nobis Tem­pus suppeteret, singula fusius explicanda suscipe­remus: mihi satis erit ea tantum quasi digito monstrasse, ut ad id quod praecipue propositum habui festinantius accedam. Forsan sub uno isto capite horum plurima sese nobis de novo expedi­enda offerent.

Primum, Posse hominem miro ingenii acumine, & exquisita, omnibusque numeris absoluta Sapi­entiae, Doctrinae, Artium, Scientiarumque peritia praepollere, at (que) interim à vita Dei rebusque ad Coelestem gratiam pertinentibus alienum protinus esse. Nicodemus erat [...], insignis in Israele Doctor, & tamen spiritualis ac coelestis Re­generationis protinus se inscium exhibuit, Ioan. III.9, 10.

Secundum, Hominibus non tantum Concupi­scentiae & Lubidini mancipatis, sed & iis, qui seriam & sollicitam indies Sapientiae studiis operam impendunt, dum solá rationis Luce dacuntur sum­mam inesse adversus pietatis mysteria cordis & affectuum contumaciam: cum ipsum [...], Inimicitia sit adversus Deum, Rom. VIII.7.

Tertium, Duplicem esse de Deo rebusque Di­vinis cognitionem: unam nativâ Luce acquisibilem, quando quae sciuntur cum innatae Rationis prin­cipiis, animae (que) testimonio concordant. Rom. I.19. alteram sola Revelatione & spirituali gratia ingeni­tam, utpote omnem Rationalis disquisitionis vim superantem. Illa est cognitio respiciens [...], [Page 12] [...], haec [...]. Illa notitia Naturalis, haec familiaris, Lib. de Spe­ctac. cap. 2. ut rectè distinguit Tertullianus.

Quartum, cum doctissimorum hominum animalis naturalitèr inesse fastum, ut non tantùm in surgant contrà, & mysteria Christi superbè respuant, sed sannis insuper et irrisione excipiant tanquam rem vanam ipsâque etiam Stultitiâ stultitiorem. [...], iniquiunt illa gloriae animalia, Act. XVII.18. Viluit superbis vel ipse Deus. Ma­gister, ut parùm sit miseris quòd aegrotant, nisi se in ipsa aegritudine etiam extollant, et de Medicina qua sanari poterant erubescant. Ita puduit doctos homines ex discipulis Platonis fieri discipulos Christi,De Civ Dei, lib. 10 cap. 2 [...]. inquit Augustinus.

Quintum, Summam esse in unoquoque homine naturali non tantùm mysteriorum Evangelii Igno­rantiam, sed et [...] et [...] ad rerum spiritualium perceptionem. Proinde fidem in nullius arbitrio positam esse, sed divinitùs a Spi­ritu gratiae [...] distributam. Lux, inquit Apostolus, in tenebris lucet: sed tenebrae eam non com­prehenderunt, Ioan. I.5. Non idonei sumus per nos ipsos ad cogitandū quic quam, velut ex nobis ipsis ▪ 2 Cor. III.5. sed protinùs pauperes, caeci, nudi, Apoc. III.17.

Sextum, [...] ▪ quâ fideles ritè in re­bus Dei sapiunt mentèmque Christi et pietatis suavitatem quasi gustu percipiunt, esse supernaturale donum Spiritûs fancti, non tantùm objectum ipsum in Evangelio patefacientis, sed et mentem suo afflatu ac lumine perlustrantis, et animam instar cerae quasi in doctrinae typum tradentis, quo ad coelestis Sculpturae imaginem figuretur: quò respicere videtur Pro­pheta, [Page 13] Dabo inquit Legem meam in medio eorum, & in corde eorum scribā eam, Ier. XXXI.33. Et Apostolus, [...], Rom. VI.17.

Restat jam ut praecipuum & sane unicum hujus loci scopum pleniùs explicandum suscipiam, dum eâ quā fas est, brevitate Quaestionem hanc expediam, [Quous (que) [...] Res divinas cognoscere pos­sit vel circa eas caecutiat.]

Circa quam Statuendum Primò esse in omni Ho­mine naturalitèr [...], per quas de Deo, de Peccato, de Iudicio, de Prae­miis & Poenis aliquam quamvis perobscuram ferre sententiam possint, quod de Gentibus, quae sine Lege sunt, docuit Apostolus, Rom. II.14, 15.

Secundò, Res de Deo cognoscibiles esse in duplici genere: quaedam enim naturales tantum sunt et mo­rales; aliae supernaturales et evangelicae, quarum nulla sunt humanis conscientiis indita semina, sed speciali auxilio imprimuntur: fiunt enim, non nascuntur Chri­stiani, uti loquitur Tertullianus.

Quibus positis, discimus Primò, Dari aliquam Dei Rerúmque divinarum naturalem Cognitionem, Lumine Rationis, Conscientiae testimonio, omnium denique gentium Consensu et Suffragio compro­batam; [...] vacat Apostolus, Rom. I.19. Neque enim [...], Act. XIV.17. quin et palpando inveniri potest, Act. XVII.27.

Sive enim consideremus primò rerum omnium origines, necesse est (cum sibimetipsis causam essendi praebere non potuerint) ut tandem ad causam ali­quam primam, absolutam, omnipotentem assurgat [Page 14] intellectus, quae rebus singulis materiam, formam, finem essendi & operandi dederit. Psal. C.3. Sive 2. Rerum inter se ordinem & consensum, quae indi­vulso nexu sibi mutuo cohaerent, optimeque sibi invicem subserviunt, & attemperantur, de quo Spi­ritus sanctus passim, Psal. CIV.147, 148. Sive 3. Impressa rebus irrationalibus Rationis vestigia, ut formicis, apibus, avibus alvearia & nidulos suos miro artificio conficientibus, taliaque agentibus, quae, cum rebus ipsis nulla dijudicandi vis insit, su­premi moderatoris Sapientiam, cujus ductu & imperio rerum omnium [...] diriguntur, manifeste osten­dunt: docente Spiritu sancto, Iob. XXXIX. Prov. XXX.24, 28. Sive 4. Rerum naturalium foedera, & quafi ex compacto constitutas inter se operandi leges, dum, ut in commune consulant, suo quaelibet quasi Iure nativo cedunt. Cum enim in rerum cre­atarum compage Aquis post A [...]rem proximae de­beantur vices, patiuntur tamen sibi fraena injici, & terminos praefigi, ne Terra, hominibus destinata sedes, submersa jaceret, & domino suo recipiendo redderetur inidonea: de quo loqui videtur Apo­stolus, quando dicit, Terram Dei verbo ex aquâ & in aquâ consistere, 2 Pet. III.5. Sive 5. Mirabilem corporis humani structuram & compagem, nullo paren­tum artificio, conatu, aut industria formatam, & tamen singulari ratione Animae motibus & imperio attemperatam, & quasi acu & arte Phrygionicâ conte­xtam, uti loquitur Psalmista, Psal. CXXXIX.14-16. Sive 6. ipsius Animae recessus & motus, impressa ibi Religionis femina, inditum Numinis timorem, con­scientiae etiam ab occultis sceleribus verbera & cru­ciatus: [Page 15] de quibus Apostolus, Rom. II.14. Sive, denique, mirabiles providentiae eventus recolamus, quando ex malis saepe bona, ex contrariis contraria prodeunt, quibus scelerum artifices in sua ipsorum capita consilia nectunt, ut passim videre est, Gen. L. 20. Isai. X.6, 7. Act. IV.28. Iob. V.12, 13. Ex istis singulis, ne alia infinita congeram, manifestum est insita esse & impressa rebus omnibus Dei vestigia, quae mentibus humanis non possunt sese non naturali luce objicere.

Et quamvis pauci extiterint ut Protagoras Diago­ras, & alii qui Athei dicti sunt, & Deum nullum agnoscerent: illud tamen aut propter deorum Gentilium futilitatem, aut studio novitatis, aut pravo ingenio & mente sceleribus occaecatâ adeó (que) voto potius quam judicio adserebant. Nempe illu­rum maximè interfuit ne quis Deus esse qui mun­dum judicaret: iis etiam subinde novo impetu re­currit, quae prius evanuisse videbatur, Lux insita, & quamvis divinitatis sensum malitia suffoâcrint, il­lum tamen subinde resuscitant acriores conscientiae morsus, & scelerum caeca atque occulta verbera.

Dicimus Secundò, Dari naturalem rerum moralium cognitionem, & inditas esse humanis mentibus com­munes Iustitiae, Temperantiae, & Probitatis noti­ones quibus & dirigi debeat, & argui conscientia. Quemddmodum enim affectibus Sensitivis suae com­petunt [...]: & facultati Intellectuali [...], quorum lumine ad indagandum verita­tatem adjuvatur: ita Conscientiis hominum quasi in­natae sunt [...], seu Rationis moralis & practicae principia, quibus et erga nosmetipsos, et erga pro­ximos, [Page 16] et humanam societatem ritè secundùm So­brietatis et Iustitiae normam instituamur. Unde de Gentibus, quae Legem non habuerunt, dicit A­postolus, quòd naturâ, quae Legis sunt faciunt, &, sibi­ipsis lex sunt, ostendántque opus Legis scriptum in cordi­bus suis, Rom. II.14, 15. 1 Cor. XI.13, 14. Iude. v. 10. Malâ autem fide,De Grat & lib. Arbit. l. 5. c. 3. et Iesuiticâ Calvinum ex hac parte insimulat Bellarminus, quasi istam in nobis cogniti­onem prorsus extinctam assereret: qui de Bono morali tantùm in ordine ad divinum cultum et sa­lutem consequendam sermonem instituit,Institut. lib. 2. cap. 2. Sect. 22. nec alio respectu legis naturalis vim labefactare voluit.

Dicimus Tertiò, Ista Rerum moralium residua in animis hominum Principia, quamvis Gratiae Gene­ralis auxilio aliquid conferant ad humanae Societa­tis ordinem conservandum, vitámque Ethicè quoad famam bonúmque Civile transigendam: esse tamen manca protinùs et inutilia aut ad spiritualis obse­quii fructus,Vide Hieron. adversus Iovi­nianum, lib. [...]. aut ad, coelestis vitae mercedem. Est haec conclusio adversùs eos qui ad salutem sufficere volunt etiam Ethnicis eam Dei cognitionem, quae naturaliter haberi potest, nec aut supernaturalem fidem, aut notitiam Christi media esse necessaria ad vitam aeternam consequendam. Huic sententiae (nisi malè memini) favere videtur Erasmus in Pro­oemio ad Quaestiones Tusculanas Ciceronis, eám (que) incrustavit Claudius Seysellinus in Tractatu de Divi­nâ Providentiâ cujus sententam explicat & refel­lit Franciscus Collius in Opere suo de Animabus Pa­ganorum.Lib. 1. cap. 11. & 20, Qui, quamvis Paganos probaverit ni­hil habere roboris ad salutem consequendam, nec se praeparare, posse ad gratiam Iustificationis, aut [Page 17] ad vitam aeternam: quum tamen suavitati provi­dentiae divinae, & liberalitati convenientissimum judicet, ut iis qui pro virili praecepta naturalia custodiunt; ulteriora fidei & gratiae media ad salu­tem consequendam conferantur, tandem per inte­grum Librum secundum nescio quas rationes exco­gitat, quibus Deus saluti Paganorum consulere vo­luit, per apparitiones Christi in specie Pueri, Se­nis, Leprosi, per ministeria & species Angelorum, B. Virginis, mortuorum è Gehennâ resurgentium; quae, cum in sacris literis sun damentum nullum ha­beant, sed planè iis contradicant, tutius est & mode­ratione Christianâ dignius, vias & judicia Dei im­perscrutabilia adorare, quàm futilibus figmentis ad misericordiam ampliandam viam praemunire.

Huic Errori pernicioso occasionem praebuerunt laxiora quaedam & satis incommoda dicta Iustini, Iustin. Apol. 2. pag. 83. edit. Paris. 1615. Clem. Alex. Strom l. 1. & 6. Origen in Rom. 2. Clementis, Alexandrini, Origenis: qui licet Genti­libus Patriam coelestem absque fide negatam volu­it, nescio quam tamen operibus ipsorum bonis mer­cedem debitam comminiscitur; denique Chrysosto­mi, (si fides habenda Sixto Senensi in Bibliotheca Theologicâ Qui fidem unius Dei & occulti mise­ricordiae atque providentiae ordinis,Sixt. Senens. Bibl [...]oth. l 6. Annotat. 51. absque speciali notitiâ mediatoris satis fuisse gentibus asserit ad sa­lutem consequendam. Angrad. Or­thodox. explicat. lib. 3. Vega de Iustis. li. 6. c. 18, 19. Maldonat. in Ioan. 5.6. Greg. de Val To. 3. Disp. 1. Qu. punct. [...]. & 4. consulendi Montacutius noster. Exercit. Eccles. 1. Sect. 1, 2, 3 [...]. [...]pparat. 1. ad Origines, Sect. [...]9▪90. Bannes in [...]aem [...]a qu. 2. art. 8. Espencae in 2 Tim. 3. digres. 17. Lo. in. in Act. 2.38. & 4.12. & 10.2. Baldwin. Cas. Consc. l. 2. N [...]var Manual. cap. 8. Sect. 22. Quam sententiam fusiùs persequitur Andradius Lufitanus, & Andreas Vega; eámque defendere videtur Iesuita Maldonatus: sed eam ad omnibus ut erroneam rejici dicit Gregorius de Valentia.

[Page 18]Thesis ista probatur primò, quia principia haec moralia sunt pravis concupiscentiis usque eo obru­ta, ut sufficere nequeant ad conscientias à peccati dilectione expurgandas, cum qui maxima Dei noti­tia apud philosophos pollerent, veritatem in iniqui­tate detinuerint, uti docet Apostolus, Rom. I.18. Id variis exemplis confirmat Tertul. Apol. cap. 46. & A­thenag Legat. Tertullianus Philosophos Atheïsmi, Laesae Majestatis, Impudicitiae, Adulterii, Tyrannidis, Perfidiae, Adulationis, aliorum crimi­num eleganter incusans: nec diffitentur Athenaeus lib. 4. & 14. Plutarch. [...] Diog. Laert. in vita Arcesilai. Scripto­res Ethnici, Athenaeus, Plutarchus, Diogenes Laërti­us, qui Philosophos fuisse impuros puerorum cor­ruptotes tradunt.

2. Nec ad Deum rite colendum, nec ad Dei Iu­stitiam fide amplexandam,Inter Socrati­cos notissima fossa cinaedos. Iuven. nec ad tentationes & in­sidias hostium evitandas, nec ad spirituales nequi­tias superandas, absque Evangelii praesidio, & fidei fundamento assurgere potest mens humana, quam­vis eximiis naturae dotibus alioquin ornatissima, Ioan. XV.4. 2 Cor. III.5.

Cum Deus sit Spiritus, & Pater Coelestis, Ioan. IV.24. Matth. 7.21 nulla ipsi nisi spiritualia obsequia & conversio coelestis placere possunt, 1 Pet. III.4. Phil. III.20. Spiritu itaque ejusque auxilio opus est, quo tanquam suffitu officia nostra reddantur in Chri­sto grata, quo tanquam vinculo salutis nostrae Au­thori firmiter uniamur. Iam vero spiritualia sunt in superiore gradu ordine; nec naturae debita, nec ra­tioni indita, nec omnibus concredita, sed volunta­ria dispensatione à Christo Capite in Membra sele­cta, prout ipsi placuerit, per verbum esfusa.

Quamvis itaque possit aliquis absque verbo [Page 19] duce, & fidei charitate opera quaedam facere quoad materiam & externam operis substantiā, quoad speciē etiam, famam, & humanam societatem Ethicè bona; tamen quoad operandi principia, modum, finem, for­mam, ut sint obsequia Deo grata ad vitam aeternam, fieri non potest ut moralium principiorum viribus sine luce Evangelii & gratiâ Christi opus aliquod verè & spiritualiter bonum inchoetur aut perficia­tur. Infinita ferè sunt Scripturae Sanctae testimonia quibus veritas ista confirmatur; nempe in solo Christo Iustitiam, Salutem, vires nostras omnes fun­dari, sola fide posse nos per dilectionem operari, & Deo placere. Ioan. XV.3, 4. Act. IV.12. Eph. II.10. & IV.20, 21. Phil. IV.13. Eph. VI.10. 1 Pet. II.5. Act. XV.9. Gal. 5.6. Heb. XI, 6. ut frustra sit istis diutius immorari. Deum quidem norunt Ethnici, sed jure naturali non etiam familiari, de longinquo non de pro­ximo, uti distinguit Tertullianus.Hieron. in Eze. 13. & contra Luciferianos. Quia Christi non habet condimentū, vanus est eorū labor, & peritura aedi­ficatio, inquit Hieronimus: & iterum, Non statim qui jejunat, Deo jejunat, nec extendens pauperi manum Deo foenerat. [...] enim est [...], uti loquitur Clemens Alexandrinus.Clem. Alex. Strom lib 5. Materiam hanc fusè tractarunt, qui causam Dei contra Pelagium, ejúsque reliquias egerunt, Aug. Retract. lib. 1 cap. 3. Ep. 105, 107, 120. Lib. de spirit & liter. passim Lib. de Fide & Operib. c. 16. ad Sim­p [...]ician. lib. [...]. qu. [...]. de Civ. Dei. lib. 5. cap. 19 lib. 19. cap. 25. de nupt. & concupisc. l. 1. c. 3. contra Iulian. lib. 4. c. 2. Prosper contr. collat. cap. & lib. de vocat. Gent. (si ejus sit) lib. 1. cap. 7. Fulgentius de Iucar. & gratia Christi, cap. 20, 25, 26, 27, Leo. Serm 4. de nat. Chri­sti. Greg. Ariminens. 2. dist. 1. qu. 3. a [...]t 2. & dist. 26. qu. 1. art. 3. Augustinus, Prosper, Fulgentius, alii, ut Bradwardinum, Gregorium Ari­minensem, & reliquos è sanioribus Scholasticis ta­ceam.

Dicimus Quartò, Rerum supernaturalium & my­sterii [Page 20] Evangelici non esse cognitionem aliquam na­turalem, aut naturae viribus acquisibilem, sed ad eam necessariò praerequiri, 1. ex parte Objecti, divi­nam Revelationē in Scripturis factam, & Traditione sive ministerio Ecclesiae nobis ad credendum pro­positam: 2 Ex parte Subjecti, apertionem intellectûs, obsequium & piam affectionem voluntatis; denique industriam & usum rectae Rationis, sed adspirati­one & illuminatione Spiritûs â nativâ caecitate, & carnali inimicitiâ liberatae priùs & sanatae.

Et quantum ad priorem partem istius conclusio­nis summus est inter omnes consensus, nempe re­quiri patefactionem Divinam ex parte Objecti, cum per se Naturae ordinem excedat, nec sit aliqua Evange­lii Ratio seminalis intra ambitum Intellectualis virtutis. Nemo, inquit Christus, novit Filium nisi Pa­ter, nec Patrem quisquam novit nisi Filius, & cuicun (que) voluerit Filius, retegere, Matth. XI.27. Caro & sanguis ista non revelavit tibi, sed Pater meus qui est in coelis, Matth. XVI.17. Nec Humanum solùm, sed etiam Angelicum intellectum superat grande hoc salutis Arcanum, nec nisi per Ecclesiam, sive per dispensa­tionem Evangelii Ecclesiae factam, potestatibus hisce, quae in coelo sunt notum fit, uti docet Apo­stolus, Eph. III.10. Semper itaque sub Absonditi Mysterii titulo proponitur, ut inde manifestum sit omnem Intellectualis Iudicii aciem excedere,Vide Greg. Nyssen. in Cantica, Hom. 1. & Chrysost. Hom. 7. in 1 Cor. nisi coelitùs fuerit patefactum. [...], Rom. XVI.25. [...], 1 Cor. II.7. [...] Eph. III.9. Col. 1.26. [...], 1 Tim. III. 16. Mysterium autem est [...] [Page 21] [...] uti loquitur Chrysost. Mysterium ita (que) cum sit doctrina Evangelii, proinde occulta, arcana, & naturali lnce inaccessa. Et huc alludere manifestum est magnum illud Arcae Foederis & Sancti Sanctorum secretum, quod soli Pontifici, ídque semel tantùm quotannis patebat. Neque unquam illis impunè fuit, qui magnum illud Gentis Arcanum, curioso oculo ausi sint penetrare, aut Sacrilegiàmanu diri­pere. Quod sicut de Bethsemitis narrant sacrae Lite­rae, 1 Sam. VI.19. ita & de aliis, ut de pompeio,Vide Florum, lib. 3. cap. 5. Tacit. Hist. l. 5. Ioseph. de bello Iudaico. l. 1. c. 5. et Antiq l. 14 c. 14. Aug. de civ. Dei, l. 18 c. 45. & Crasso observare licet; qui postquam Templum Heirosolymitanum violassent, infelici protinus ex­itu perierunt. Quin & Angeli in Arcam Foederis obtutu mirabundo oculos figebant, & grande illud misericordiae Arcanum adorabant, Exod. XXXVII. 7, 8, 9. quò alludere videtur Apostolus Petrus, 1 Pet. I.12. [...], inquit, [...], ut solent qui laetum aliquod aut grande spe­ctaculum, protenso per fenestram collo, intuen­tur. Christo autem crucifixo, perruptum erat velum, ut jam retectâ facie altum illud salutis my­sterium & gloriam Domini quasi in speculo intue­amur.

Quantum autem ad alteram Assertionis partem, quae ex parte subjecti Illuminationem & gratiam Spi­ritûs requirit, quâ naturalis caecitatis & pravitatis velamen auferatur, adversarios habemus, tum anti­quos, Peiagium ejúsque reliquias, ut videre est apud Aug. Epist. 107. Pros. con­tra Collator. c. 12. et 23. Conc. Arausic. can. 5, 6, 7. Vossius Hist. Pelag. lib. 3. part. 2. Thes. 1.3. Latius l. 2. de. Semipelag. cap. 2. thes. 1. et. cap. 5. Augustinum, Prosperum, Concilium, Ara [...]sicanā, Io­annem Gerandum Vossium, & Ioannem Latiam: tum [Page 22] etiam novos, Socinianae, videlicet, fàrinae doctores; qui solo Rectae Rationis usu & vi liberi arbitrii, abs (que) speciali Gratiâ facultatem sanante, omnia Evange­lii mysteria intelligi, cognosci, credi posse affirmant. Sine Revelatione, inquitVal. Smal­cius contra Frantzium, dis­put poster 8. Volkel de vera Relig. l. 5. c. 18. Valentinus Smalcius, Homo nec perfectè voluntatem Dei scire potest, nec auxilium ad eam praestandam habere, quod utrumque praestat Reve­latio.

Ut autem rei veritas magis perspicua fiat, no­tandum, cumArist. prio­rum Analyt. l. 2. c. 14. & poster. Analyt. l. 1. c. 22, 13.Philosopho duplicem esse demonstra­tionem, [...], Apodicticam, & Negati­vam, sive ducentem ad impossible. Posterior haec in praesenti negotio est illa, quae falsas Religiones destruit; & hujusmodi demonstratio sufficienter ex vi rectae Rationis, & ex principiis naturalibus formari potest. Neque enim inter Idololatras & Gentilium Superstitionibus deditos defuerunt viri sagaciores, qui Idolorum & Polytheismi vanitatem perspe­ctam habuerunt. Iust. Mart. [...], & pol. 2. Clem. Alex. in Protrep [...]ic. Tertul Apol. cap. 12, 17, 46. Cypr de vani­tate Idolor. Theodoret. de curand. Graec. affectib. ser. 2. & 3. C [...]ril. con­tra Iulian. l. 1. Aug. de Civ. Dei l. 4. c. 31. Lactant. l. 3. c. 3 Euseb. de prae. par. Evang. lib. 13. c. 13. & lib 14. [...]1 &. Ioseph. contra Appion, lib. 2. Id quod passim probant Iusti­nus Martyr, Clemens Alexādrinus, Tertullianus, Cypri­anus, Theodoretus, Cyrillus, Augustinus, Lactantius, Eu­sebius, alii, Altera est Demonstratio Ostensiva, quâ Res spirituales, pietatis nempe, atque salutis myste­ria, ita planè & potenter patefiunt, [...], uti loquitur Apostolus, 1 Cor. II.4. ut omnes prorsus [...] dejiciantur, nihísque supersit, quod adversus my­steria Christi, & quod ipsi debetur obsequium, re­gerere possit sapientia Carnis.

Agnoscimus quidem ex Scripturis jam revelatis plurimam de rebus sacris notitiam haurire posse etiam impios & hypocritas. Sensum quippe Gram­maticalem, [Page 23] & ex datis principiis dogmatum conseqē ­tias, Linguarum idiotismos, & ex Gentium moribus natas loquendi formulas, atque hujus generis alia satis percipere atque indagare potest nativum Ra­tionis lumen, bonis literis & industriâ adjutum: quin & quandam Evangelii vim, donum coeleste, verbi divini gustū, & futuri seculi virtutes, hujusms­modi hominibus notas fieri docent Apostoli, Heb. VI.4, 5. 2 Pet. II.21.

At non pertingit omnis ista notitia ad gradum illum quem Christus [...], Apostolus [...] vocarunt, Ioh. XVI.8. 2 Cor. IV.2. Id ut manifestum fiat, notandum est (quod etiam apud omnes pro confesso habetur) mysteria Evangelii in eum finem patefacta suisse, ut nos totos Christo in obsequium subjicerent, adeóque notiti­am tum demum Rectam esse, & objecto suo pro­portionatam, cùm conscientiam purificet, volunta­tem in obedientiam flectat, integrum hominem mente & spiritu reddat Christo conformem, ta­lèsque in nobis de Deo, de peccato, rebúsque ae­ternis conceptus ingeneret, quales in mente Chri­sti vigebant, ut eadem cum illo dicamus, sentiamus, judicemus, 1 Cor. II.16. Cùm itaque certum sit Ap­petitum Rationalem sequi ultimum dictamen, & spirituale lumen Iudicii practici, nisi eò pertingat cognitio nostra ut pietatem ingeneret, manifestum erit lucem Evangelii spriritualem, salvificam, ple­nam nondum sese mentibus nostris patefecisse.

Verbo ut expediam, duplex est rerum spiritua­lium notitia: Intellectualis una, cui sedes in mente; practica, & experimentalis altera, cui sedes in corde, [Page 24] de quâ Apostolus, ut possitis comprehendere cum omni­bus sanctis (est scilicet cognitio sanctis peculiaris) quae sit illa longitudo, latitudo, profunditas, & sublimi­tas, & nosse charitatem illam Christi omni notitiâ super­eminentiorem, Eph. III.18, 19. et alibi [...] Vocat. Omnia, inquit, damnum esse duco, pro­pter eminentiam notitae Christi Iesu Domini mei, &c. Phil. III.8, 9, 10. quâ nempe vim Resurrectionis & communionem perpessionum ita apprehendimus, ut morti ejus conformes reddamur. Quis sapiens, inquit Iacobus, & scientiâ praeditus? demonstret ex bona conversatione opera sua, Iacob. III.13. Per hoc sci­mus, inquit Ioannes, nos eum nosse; si mandata ejus ob­servamus: Qui dicit novi eum, & mandata ejus non ser­vat, mendax est, 1 Ioan. 2, 3, 4.

Quamvis enim sensus verborum, & consequen­tiarum inter se connexio manifesta sit judicio intel­lectuali, non tamen demonstrativè & plenè praesen­tatur Evangelica veritas judicio practico sub rati­one summae bonitatis, & coelestis dulcedinis, tanquam impervestigabiles divitiae, Bonum omni acceptatione dignissimū, Eph. 3.8. 1 Tim. 1 15. 1 Pet. 2.7. Phil. 3.8. pretiosū, totum desiderabile, cujus compara­tione, quicquid uspiam appeti solet sit stercus & damnum, nisi voluntatem & conscientiam suavi im­pulsu trahat ad obediendum Christo. Sicut itaque multùm interest inter orbis terrarum notitiam, è tabulis tantùm Geographicis edoctam, & aliam il­lam quae [...], longo rerum usu, & diligenti lu­stratione ac peragratione itinerum comparatur: ita non minùs est discriminis, inter levem & evani­dam illam rerum supernaturalium notitiam, quae solo Rationis discursu acquiritur, & aliam quae gustu [Page 25] cordis percipitur, quae tabulis carneis inscribitur, quae auspice & ductore spiritu animis illabitur, quae de­nique mirâ & ineffabili suavitate interiorem ho­minem perfundit: Quod enim in cibis gustus, in sacris intellectus, uti loquitur magnus Basilius: unde qui Deum Novisse dicuntur, Rom. I.21. negantur tamen ipsum in notitiâ habuisse, vers. 28. Quamvis enim lux aliqua maneret in mente, in corde tamen errabant [...], Heb. III.10. & V.2. unde pec­cata vocantur [...], Heb. IX.7. Praeclarum est istud Aristotelis; [...].Ethic. Lib. 3 cap. 7 Qualis quis (que) est secundum animi sui habitum, talis ipsi finis apparet. Quibus ita (que) corruptus est animi habitus, & in vitia praeceps, fieri non potest ut ipsis donum aliquod supernatu­rale appareat sub conceptu finis ultimi, & summè eligibilis. Posito enim fine, media eliguntur, & de­liberatio de iis habetur. Naturaliter quippe quis (que) in suum finem fertur, est enim simpliciter appeti­bilis. Consultatio autem & electio ea spectant quae sunt ad finem. Cùm itaque Impii media ad finem supernaturalem non eligant, manifestum est nec ipsum bonum supernaturale sub ratione summi boni & finis simpliciter appetibilis ab ipsis con­cipi.

Ex quibus ita explicatis manifestè sequitur, Ad perfectam & propriam rerum supernaturalium co­gnitionem, non sufficere ex parte objecti Revelatio­nem, nec ex parte subjecti debitum usum rectae rationis, sed insuper requiri GratiamChristi & speciale ad­jutorium Spiritûs sancti, quo cor aperiatur, emollia­tur, et supernaturalis veritatis dulcedini habeat [Page 26] proportionatam [...] & gustum spiritualis judicii.

Probatur primò ex iis sacrae Scripturae locis, qui soli Spiritui hanc virtutem tribuunt, ut assensum firmum rerúmque Evangelicàrum intellectum in­generet. Ille est qui dat cor ad intelligendum, & ocu­los ad videndum, Deut. XXIX.4. Dabo eis Cor, inquit, ut sciant me, Ier. XXIV.7. & XXXI.34. Erunt omnes docti à Deo. Ioan VI.45. Pater gloriae det vobis spiritum revelationis & sapientiae in agnitione ipsius, ut illuminatis oculis mentis sciatis, quae sit spes vocationis ipsius, & quae opes gloriae hereditatis ipsius in sanctis, &c. Eph-Quisquis audivit & didicit, venit ad Christū, Ioan.Aug. de gratia Christi, lib. 1. cap. 14. VI.45. unde vocatur [...] Gal. III.2. Quisquis ita (que) non venit, profectò nec didicit. Ita enim, inquit Augustinus, Deus docet per spiritûs gratiam, ut quod quis (que) didiceret, non tantù cognos­cēdo videat, sed etiam volendo appetat, & agendo perfi­ciat. De praedestia. Sanctorum, c. 8. Et iterum: Qui credunt, praedicatore, forinse­cus insonante, intus à Patre audiūt atque discunt: qui autem non credunt, foris audiunt, intùs non audiunt. Ille est, qui dat nobis mentem ut cognoscamus, 1 Ioan. V.20. Qui mentē aperit ad intelligendū, Luc. XXIV.45. Cor etiam ad auscultandum, Act. XVI.24 & ad Iesum pro Domino agnoscendum. 1 Cor. XII.3. unde frequens illa Davidica precatio, quâ rogat ut Deus ipsum doceret, oculos aperiret, intellectum daret, cor dilataret, & in scientiam at (que) obsequium man­datorum adduceret, Psal. CXIX.18, 26, 27, 33, 73, 125, 144, 166. Neque enim nisi Spiritu Domini pos­sumus, quasi retectâ facie, gloriā Domini intueri. 2 Cor. III.15-18. Deum scire nemo potest nisi Deo do­cente, Ireneus. lib. 4. cap. 14. hoc est, sine Deo non cognoscitur Deus, inquit [Page 27] Irenaeus. A Deo diseendum est quid de Deo intel­ligendum sit, quia non nisi se Authore cognoscitur, in­quit Hilarius. Praeclara sunt Concilit Arausicant verba:Hillar de Trin. lib. 5. Si quis per maturae vires bonum aliquod quod ad salute pertinet vitae eternaecogitare aut eligere, Concil. Araus. con. 7. sive salu­tari, id est, Evangelicae praedicationi cōsentire posse con­firmat, absque Illuminatione & inspiratione Spiritus sa­cti, qui dat omnibus suavitate in consentiedo & crededo veritati, haeretico fallitur spirits, non intelligens: vocem Dei in Evangelio dicentis, Sine me nihil potestis facere.

Probatur Secundo, ex immani illa distantia & dis­proportione inter objectum & facultatē. Facultas enim est totae [...] object [...]m [...]. Facultas autem animalis non magis potest quae ad Spiritum pertinent percipere, quàm facultas sensitiva, quae ad rationem. Spiritualia enim sunt spiritualiter dijudicāda. Altus est hic mysteriorum puteus, nec nobis suppetit in quo hauriamus, Ioan. VI.11. Soli spiritui Dei nota sunt profanda Det. Ratio commanium opinionum, inquit Hi­larius, consilii coelestis est incapax. Hoc solùm putat in natura rerum esse quod aut intra se intelligit, Hilar. de Trin. lib. 1. aut praestare potest ex sese.

Duo autem praecipua sunt Impedimenta quibus obstruitur mens & quasi quo minùs plenè & secundùm insitam Evangelii pulchritudinem de re­bus supernaturalibus sententiam ferat. Augustino sunt Ignorantia & difficultas; Clementi Alexandrino, Aug Retract. l. 1. c. 9. lib. de Arbitr. l. 3. c. 18. Clem. Alex. Strom. l. 7. [...]: Primum est nativa caecitas, quae non potest [...] attingere, nec lucem quamvis effusam & radios suos mittentem recipere: de qua vide Ier. VI.10. Ioan. I.5. & III.9. & IV. II, 12. Eph. IV.17, 18. Ioan. XIV.8. 2 Pet. I.9. [Page 28] Secundum, Sapientia Carnis, durities & contumacia cordis, [...] de quo dicit Apostolus, quod sit [...], Rom. VIII.7. nec ei subjici aut velit propter superbiam, aut poss it propter inscitiam & pravitatem. Sicut enim Appetitus carnis concu­piscit adversus Spiritum, ita Prudentia carnis adver­sus Legem & Lumen spirituale rebellis obstrepit: quod passim docent sacrae Literae, 2 Cor. X 4, 5. Luc. VII.30. Mat. XXIII.37. & XXI.42. Ier. V.12. Zech. VII.11. Act. VII.39. Rom. IX.33.

Atque hujus Inimicitiae & contumaciae mentis ad­versùs lumen spirituale causa est Iniquitatis dilectio, & conscientia sceleribus inquinata cui non potest non grave & molestum esse quando occulta dede­coris [...]: qui enim male agit odit lucem, Ioan. III.19, 20. Ephes. V.11, 12. Egregiè Philosophus,Aristot. Meta­phys. lib 1. [...], inquit, [...] Qualis eft cujus (que) vita & mores, talem esse vellet quam recipit doctrinam: unde impii cessare ab ipsis cupiunt sanctum Israelis, Isai. XXX.10, 11. &, Qui vates erit pro vino & sicerâ, ille erit vates populo huic, Mic. II.11 Mite contra ingenium, & anima quae se totam tra­dit Christo in obsequium, quicquid spiritualis lucis effulget, avide amplexatur, quippe quae mentem habet Deo conformem. Si quis, inquit Dominus, voluerit Patris voluntatem exequi, cognoscet de doctrinâ utrum ex Deo sit, Ioan. VII.17. Docebit humiles viam suam, & secretūDomini notum faciet timentibus eum, Ps. XXV.9.14. Oves Chrissi ejus vocem audiunt, & illum sequuntur, quia sciunt vocem ejus, Ioa. X.3, 4. Siquando det iis Deus poenitentiam ad agnitionē veritatis, 2 Tim. [Page 29] II.25. Qui enim peccati dilectione captivi detinen­tur, prae irâ adversùs veritatem insurgunt, nec cum mansuetudine recipinnt insitum sermonem, tardi ad audiendum, ad loquendum contra obstrependúm (que) praecipites, Iac. I.19, 20, 21. Contentiosi quippe sunt qui veritati obtemperare nolunt, Rom. II.8. Optimè Philosophus de rerum practicarum cognitione, [...]. Et ex mandato, inquit Hilarius, Mandata cernemus, Hilar. in Isal. 119. Gimel & Beth Basil. de Martyre manan­te. Cypr. lib. [...]. Ep. 3. Aug. de doctr. Christ. lib. 2. cap. 6. & de Trin. l. 1. c. 1. Greg. Nazian. Orat. 26. & 33. Hilar. de Trin. l. 10. in intrio. [...], inquit Basilius. Si in lumine Christi am­bulare volumus, à praeceptis ejus & monitis non rece­damus: ita Cyprianus. Ante omnia, Opus est Dei ti­more converti ad cognoscendam ejus voluntatem: ita Augustinus. [...] ita Gre­gorius Nazianzenns.

Ut itaque Quaestioni huic de naturalis Rationis gradu in rebus fidei finem imponam, statuendum est, 1. Ubi ad profun­ditatem Sa­cramentorum perventum est, omnis Plato­nicorum cali­gavit subtili­tas. Cyp. de Spirit. sancto.Res coelestes Rationis captum excedere, sunt enim Supra rationem Rectam. 2. Easdem pru­dentiae carnis adversari, sunt enim Contra rationem Pravam. 3. Naturam indigere Gratiâ, ut facultas ad supernaturale objectum recipiendum ritè dispona­tur. 4. Gratiam uti Naturá, ut mentis acumine, ju­dicii perspicaciâ, & bonarum literarum luce felici­ores fiant in sacrarum literarum studio progressus. Denique Gratiam Spiritûs sancti esse Principium, Si ratis con­tra sacrarum Scripturarum authoritatem redditur, quamvis acuta sit fallit. Aug. Epist. 7. Vide etiam Ep. 56. & Danaeum in Aug. Euchirid. cap. 4. Sect. 9. Iusti. Martyr in expofit. Fidei. Rectam autem Rationem Spiritu adjutam tantùm Unde Rationem Rectam vocat. Clem. Alex [...] Strom. lib. 1. Instrumentum spiritualis notitiae.

[Page 30]Iam subiungenda essent Corollaria quadam pra­ctica quae doctrinam hanc nostris usibus accommo­darent; mihi ea propter temporis angustias levi ma­nu tetigisse sufficiet Itaque

1. Ne nobis nimium adblandiamur, si forsan ex­quisitissimis naturae dotibus, ingenii acumine, ser­monis elegantiâ, variâ lectione, longo rerum ufu, Artium Linguarum, Scientiarum omniom peritiâ, judicii gravitate▪ et Rationis penè angelicâ perspi­caciâ nos Deus ornaverit nisi simul accedat spiritu­alis Gratiae adjutoriū, quo ad coelestis mysterii cog­nitionem dilectionemque adaptemur. Quamvis enim splendidissima haec [...] merit nobis in animis et affectibus hominum famam graciámque conciliant; quamvis magnum inde reipub. Litera­riae et Ecclesiae Christi emolumentum accedat; nullum tamen ex sese aut ad Dei favorem, aut ad coelestis beatitudinis mercedem consequendam momentum conferunt. Qui enim Noae recipiendo arcam suo artificio fabricârunt, ipsi tamen in dilu­vio submersi sunt. Surgunt indocti & rapiunt regnum, quando nosicum doctrinâ nostrâ eo majore exitio perimu.

Neque enim praestantissima naturae & industriae­dona aut acutioris alicujus morbi cruciatus lenire, aut inquinatae & rugientis conscientiae ictus, & lania­tus repellere, aut fugientem revocare animam, aut Gehennae flammas quasi injectâ guttulà minuere, aut denique horribilis irae Dei excutiendo sustinen­dóve oneri vel minimas vires subministrare pos­sunt.

Et quamvis omnes coeli terraeque arcanos & ab­ditissimos [Page 31] recessus, ingenii nostri solertia & ratio­nis vis indagatrix penetraverit, non minùs longo tamen intervallo ab Angelicae cognitionis gradu, cu­moloque recedimus, quàm cum in staturam bovis assurgere voluit intumescentis ranae vana ambi­tio. Hos tamen, Angelos inquam, post lapsum & apostasiam sub tenebrarum vinculis captivos de­tinet ira Dei, & advenientis judicii horribili metu & tremore concutit.

Quin & accedente nativae nostrae pravitatis & superbiae fermento, adversus gratiam Dei,Tertul. de Bapt. lib. 5. & caele­stris doctrinae simplicitatem insurgin plerum (que) sapi­entia carnis hujusmodi instrumentis armata ne­quitia, spiritum sanctum, fuo quasi gladio, fodit & impetit, ut solet ebullientis aquae ira ignem cujus beneficio fervebat extringuere, Ut Belshaz­zaraurea Dei vasa in Idolorum suorum cultum ad­hibuit, Dan. 5.2. Et quemadmodum Moses, Iosua, David, alique sancti heroes Gentilium spolia Deo consecrârunt, ita Satan, Dei aemulus, spiritûs, sancti dona in regni sui commoda pervertit, et ab iis or­nart cupit, uti alicubi loquitur Augustinus.

Proinde 2. nativam cordis nostri adversùs gra­tiam Christi Deique mandata contumaciam ag­noscamus,Ion. 2.8. Prov. 8.39. Acts 13.46. Apoc. 3.20. et eo quo par est dolore lacrymisque defleamus, quà salutem respuere, misericordiam repellere, mortem ultro persequi, nosque iplos ae­ternâ vitâ indignos judicare solemus. Nempe ad ostium nostrum pulsat indies Gratia Dei, et nos su­pini obsurdescimus; in aures intonat, nos in utram que aurem dormimus; expectat dum ad saniorem mentem redeamus, et porrò insanimus; obse­crat, [Page 32] & tristiâ afficimus; sinum expandit & terga vertimus; margaritas obiicit, sub pedibus profano fastu conculcamus; veste byssinâ, purâ, splendidâ, ar­millis, coronis, & pretioso cultu ornare nos volu­it, & veteri centone putridisque panniculis nostris seminudi tumidique incedimus: Vinum, manna pa­nem Angelorum, caelestem nobis coenam parat, nos porcorum more siliquas voramus: deni (que) vulnera sua explicat Christus quae nos nequitiâ nostrâ la­ceramus: sanguine suo nos abluit, & in coeni volu­tabro jacemus: voce, fletu, clamore, lachrymis am­plexus nostras sollicitat, & in libidinum ac prava­rum cupiditatum sinum praecipites ruimus. O Be­atos nos! quibus varia Dei sapientia affulget; O Coecos! quibus & coelestis doctrina stultescit. O bea­tos nos! quos precibus Christus obsecrat: O mise­ros! si nec obsecranti Christo auscultemus. Agno­scamus insipidae Rationis nostrae nugas & levita­tem, quae ea tantum in praedicatione Evangelii sectatur, & manu porrectâ arripit non quae plan­ctum sed quae plausum moveant, quaeque prurien­ti ingenio arrideant, nullum interim pietatis sen­sum gustumque conscientiis nostris ingene­rent.

Proinde 3. sese muniant mysteriorum coelesti­um ministri adversus irrisiones & molestias quas Evangelii nomine expectandas habent. Neque enim munus suum detrectant medici aut adversus aegrotantium injurias iram reciprocant, quia for­fan queruli & gementes manum medicam repel­lunt sed patienter ferunt & Spartanâ nobilitate concoquunt furiosorum alapas, dum ipsis medi­cinam [Page 33] adferunt, quamvis pro gratia & beneficio contumelias odiumque referant. Id agamus serio ut peccatores peccati reos & convictos arguamus; ut justitiam Christi & viam sanctitatis conscientiis hominum commendatiorem reddamus; ut myste­ria Dei non in sapientia carnis, sed [...] dispensemus; nec nobis plau­sum, sed Domino nostro animas lucremur, sanam­que & coelestem doctrinam spirituali piorum gustui attemperemus. Plus nobis ex muneris rite admi­nistrati conscientia, ex testimonio Christi, & unius ovis deperditae conversione solatii proueniet, quain ex Satanae odio & impiorum hominum rabie aut triste quid aut incommodum metuere possimus.

Proinde, 4. discant oves Christi ea, que de Deo & Christo in Evangelii praedicatione tradita sunt, pro modo & mensura spiritualis judicii probare, & quae bona sunt, uti docet Apostolus, fide retinere, 1 Thes. V.21. Quoniam autem quamplurimi sunt, qui dum carni nimium indulgent, Spiritûs tamen fi­dem nomenque dictis suis praestruunt, ut majore e­molumento fallant, & simplicium animos in erroris consortium facillius pelliceant, ideo nos monet Io­annes Apostolus, ut Spiritus judicemus; quia, inquit, multi pseudo-prophetae in mundum exierunt, 1. Ioan. IV.1.

At qua ratione, inquiet ovis Christi, possim do­ctrinam coelestem & Spiritus Christi testimonium ab aliis aliorum spirituum praestigiis & imposturis discernere? Quaestio sana gravissima, & quae longâ disquisitione enucleari meretur: Unico ego verbo expediam. Itaque

[Page 34]1. Suâ nativâ luce manifesta sunt omnia ad salu­tem & vitam aeternam necessaria piorum animis in quantum & quoúsque pii sunt, suâque suavitare & gustu pereipiuntur. Oves enim Christi vocem ejus audiunt, & extranei vocem respuunt.

2. Continuis precibus & assiduâ communione Spiritûs sancti conservandus est hic spiritualis judi­cij gustus: iis enim qui secundûm pietatis normam vitam componunt, doctrinam suam Christus paresa­cere promisit, Ioan. VII.17. & si quid aliter sentiatis, inquit Apostolus, hoc quoque Deus revelabrit, Phil. III. 15. nempe iis qui recto pede secundum lucem E­vangelii conscientias morèsque instituunt.

3. Qualis est Spiritus Dei, talia sunt, quae ab ipso fluunt, doctrinae mysteria : nempe Spiritus Christi mansuetus est, humilis, pacificus, sanctus, simplex, liber, coelestis, sine fuco, & fraude, à terrenis affe­ctibus consiliísque semotus. Si hujus modi sint quae fidei vestrae ab hominibus credenda proponuntut; si prudentiae carnis, si consiliis commodisque huma­nis non attemperentur, nec in eum finem de novo cuduntur, ut artibus & astutiis hominum nectendis promovovendísque inserviant. (qualia sunt quae nunc Temporis adversus vocationem, dignitatem, sustentationemque ministrorum & bonarum literarum usum passim apud imperitam plebem blaterant malè feriati.) Si concupiscentiae & libidini viam omnem & effugium obstruant; nullúmque impiis peccandi comme atum, aut patrocirsium praestent, (ut solent quae adversùs Legis moralis spiritualem vi­vendi normam in vulgus spargunt Libertini:) Si Liberrimae Dei Gratiae non adversentur; nec hu­mani [Page 35] arbitrii vires in rebus ad salutem pertinen, tibus extrollant; (Qualia sunt, quae de Electione▪ Redemptione, peccato originali, vocatione effi caci, perseverantiâ Sanctorum, & his similibus' post Pelagium & ejus reliquias de novo in Eccle­siis resuscitarunt Neophotiniani, aliíque humanae libertatis patroni.) Si Legibus & Institutis Christi contumeliosa non fuerint, nec Evangelicae praedi­cationi & Sacramentis injuriam fecerint: (Qua­lia sunt eorum dogmata qui ista adultis & perfe­ctioribus inutilia, & humiliora esse quam ut iis semper adhaereant fideles, superbo ore depraedi­cant:) Si Christo salutis, redemptionis, & gloria Domino, & Deo in secula benedicto, gloriam suam non surripiant; (Qualia sunt quae adversus divinam Christi naturam, & sacrificium blasphemo ore vo­munt Photinianae pestis socit & haeredes:) deni­que, si praecones suos humiles reddant, mites, vitâ sanctos, fide sanos, sapientiâ simplices, institutis & moribus coelestes, intra suos sese terminos modeste & sobrie continentes, à Spiritu Christi proficisci pro certo habeamus.

Denique cum mysteria Christi omnem supe­rent Intellectum, Adoremus variam hanc Dei sa­pientiam, magnúmque cogitatum patris de mun­do per Christum redimendo. Et supplices nos ad thronum gratiae prosternamus, rogantes ut nos indies gratiâ & luce coelesti perfundat, ut conti­nuam spiritus [...] sentiamus, quâ ad do­ctrinam Evangelii percipiendam apperiatur intelle­ctus, ad amplexandam flectatur voluntas, omnis­que cogitatio in captivitatem redigatur ad obedien­dum [Page 36] Christo. Quae nobis singula pro immensâ suâ misericordiâ Pater coelestis gratiosé concedat per Christum Dominum nostrum; Cui, cum Patre & Spiritu sancto, sit omnis Laus, Honor & Gloria, in secula feculorum. AMEN.