PRIFANNAU Crefydd Gristnogawl A Llwybraidd fodd byrr or Athrawiaeth o honi
O waith Jago Usher Escob Armagh, A Chyfieithiad Row. Vaughan, Esq.
LLVNDAIN, Argraphedig gan Joa. Streater, tros Philip Chetwinde, 1658.
At y Darllennydd.
FY anwyl gydymdeithydd yn y bererindod ferr yn hyn o fyd, ti a ddisgwili (yn ol yr arfer) ryw gyfarchiad yn nechreu pob llyfran: wele yma i ti brawf ar wyddorion dy grefydd, dyna y peth rheittiaf yn yr oes hon, (rhaid yw croppian cyn cerdded) nid myned [Page] i lyfr yr offeren, ac yn offeiriad hefyd, mal yr aeth llawer o Greftwyr yn ddiweddar: fal dyma i ti waith amgenach offeiriad vn vnionddysg etholedig: os medrai Yr vn om cydnabyddiaeth i errioed ddeall neu ddirnad pur ddiwehilion ddysgeidiaeth: Ychwaneg o lyfrau eraill i gynnerthwyo yr vniongrefydd Gymru a gyfieithais i ac a brintiwyd yn ddiweddar, eithr os vn or grefydd newydd wyt ti, ath [Page] cydwybod wedi ei serrio, ath elustian mal y neidr fyddar, wedi dy rybuddio vnwaith new Ddwy, etto heb amcanu bwrw Y maith dy gau grediniaeth, Y mdrobredda yn dy fryntni yn oestadol jnid i ti y scrifennais ac y cymregiais beth o waith Doctor Prideaux Athro r Gadair yn Rhydychen, a Doctor Brough, a Doctor Main (rhai a hyderid arnynt am ddeong li Gair Duw yn yr oes ddiwaethaf) ond pan aeth [Page] y Rhwygwyr, Y sprydwyr, y crynwyr y gwrthfedyddwyr yr Anghrogynniaid, ar crogynniaid o bresbiteriaid, i wrteithio r Efengyl ac i hau eu hefrau, ac i haeru yn haerllyd mai hwnnw yw r gwenith gorau, ac wrth fin arfau i anrheithio yr Ecclwys ai Gweinidogion y da ardrwg, mi welwn yn fadws i minnau am cleddyf coch, wedi methu r glas, anturio gymeryd Cryman i dorri ymaith y dreiniach, [Page] ar mieri, a dderchafodd i oresgyn ac i orchfygn y gwinwydd melysion; ac er mwyn iti (ddarllenydd mwynaidd) o falu am ochel y gau brophwydi ar brydwyr ynfydfodd hynny, a dilyn yr vnionlwybr y gweli di ei ddechrau yna, yr scrifenwyd hyn gan dy gy dwladwr
Gwyddor Gymraeg ir anllythrennog i ddysgu darllain.
Aa Bb Cc Dd Ee Ff ff Gg Hh I L l ll Mm Nn Oo Pp Rr Ss Tt Vu Ww Yy Z, &c. ac felly.
ab c d dd e ff f g h i l ll m n o p r s t u w y z.
A B C D E F G H I L LL M N O P R S T V W Y.
[Page] Ab eb ib ob ub wb yb ac ec ic oc uc wc yb ad ed id od ud wd yd &c.
Y Bogaliaid a e i o u w y. ar lleill eu gyd yw r cyd seiniaid.
Y: sydd a dau swn megis yn y gair hynny.
Yn enw yr Tad ar mab ar yspryd glan, Amen.
Amen, felly y byddo, &
PRIFANNAU Crefydd Cristionogawl yn Drwyaol, Wedi eu gosod ar lawr yn ol gair Duw.
HOL, PA ddiogel sail sydl gennych i adeiladu eich Crefydd arni?
ATTEB. Gair Duw,2 Per. 1. 19. 2 Tim. 3. 51. cynhwysedig yn yr ysgrythyrau.
Holi. Pa beth yw r Scryrhyrau hynny?
Atteb. Ysgrythyrau sanctaidd2 Per. 2. 2. 1 Tim. 3. 10. a scrifennwyd gan Duw ei huhan, er mwyn athrawiaeth berffaith iw eglwys.
Hol. Pa beth yr ydych chwi yn e [...] gasglu oddiwath hynny sef fod Duw yn Awdur ir Scrythryrau hynny?
Atteb. En bod gan hynny,Luc. 16. Gal. 1. 8. Esay 8. 20. o argoel tradiogelaf ac vchela awdurdod.
Hol. Pa fodd y maent yn gwasanaethu i athrawiaethu yr eglwys yn Berffaith?
Atteb. Yn gimaint ai bod yn ddigonol in hathrawiaethu yn2 Tim. 3. 16, 17. holl byngciau y Ffydd yr rhai y [...] ydyem ni rwym iw credu, ac yn yr holl ddyledion daionus ar yr ydym ni rwym iw harferu.
Hol. Pa beth yr ych yn ei addysguDeut 31. 11, 12. Josu. 8. 35. Joan 5. 39. o hynny?
Atteb. Fod yn Ddyled i ni, ein gwnenthur ein hunain yn gydnabyddys ar Scrythyrau Sanctaidd hyn, ac naAct. 17. 11. 1 Cor. 4. 6. Dderbynniom vn ddysgeidiaeth heb ei sail ai warrant oddiyno.
Yr ail Brifran.
Hol. Pa beth yw r pwngc cyntaf o grefydd yr ych chwi iw ddysgu all an o sanctaidd air Duw?
Atteb. Naturiaeth neu anian Duw.
Hol. Pa beth yw Duw?
Atteb. DuwJon. 4. 24. sydd Ysp [...]yd, tra pherffaith,Dudc 18. Act. 17 14. 15. Dih 1. 8. 4. 1 [...] tradouth hollalluog a thra sanct [...]idd.
Hol. Pa beth yr ych yn ei [...] wrth alw Duw yn Yspryd? [...] Deut. [...] aduo 12. [...].
Atteb. Nad oes iddo vn co [...] [...] ollawl, ac am hynny ni fyddylid i fod ef yn debyg i ddim a ellid ei weled a golwg dyn.
Hol. Pa nifer o dduwian sydd?
Atteb. Un Duw yn vnig eithr tri pherson.1 Tim. 1. 17. Eph 4. 5, 6. 1 Cor. 8. 4. Deut. 4, 35, 39. Math. 28. 19. Joan 5. 7.
Hol. Pa vn yw r persou cyntaf?
Atteb. Y TadHeb. 1. 35. 1 Pot. 1. 3. Eph. 1. 3. Heb. 1. 6. Joan. 1. 14. Phil. 2. 7. Joan. 5. [...]6. yr hwn syddyn cenedlu y mab.
Hol. Pa vn yw'r ail?
Atteb. Y mab cenedledig gan y Tad.
Hol. Pa vn yw r trydydd?
Atteb. Yr yspryd glad yn deilliaw oddiwrth y tad ar mab.Jon. 15. 26. Gal. 4. 6. 1 Jon. 4. 13.
Y trydydd Brifran.
Hol. Pa beth a wnaeth DuwAct. 2. 28. Cap. 15. 18. Psal. 33. 11. Eph. 1. 11. cyn gwneuthur y byd?
Atteb. Efe o flaen holl amfer trwy ei gyngor digyfnewidiol a drefnodd bob rhiw beth a ddigwyddai.
Hol. Ym mha fodd y cafas yr holl bethan eu dechreuad?
Atteb. Yn nechreuad amser pryd nad oedd i vn creadur,Gen. 1. 1. Heb. 11. 3. Exod. 20. 11. Dud. 4. 11. vn rhiw sylwedd, y creawdd Duw trwy ei air yn vnig, yr holl bethau mewn ysbaid chwe diwrnod.
Hol. Pai rai yw r prif greaduriaid?
Atteb. Angelion a dynion.Heb. 1. 7, 14.
Hol. Pa beth yw naturieth Angelion?
Atteb. Y maent hwy ollawl yn ysprydawl,Heb. 1. 14. Col. 1. 16. heb vddynt hwy ddim corph.
Hol. Pa beth yw naturiaeth dyn?
Atteb. Y mae ef yn gynwysedig o ddwy amriw ran,Gen. 2. 7. Heb. 12. 9. sef corph ac enaid.
Hol. Pa beth yw r corph?
Atteb. Y rhan ddauarol o ddyn oddiallan,Gen. 2:7. Gen. 3. 19. a wnaethpwyd yn y dechreuad o lwch y ddauar.
Hol. Pa beth yw r enaid?
Atteb. Yr ysprydol ran i ddyn oddifewn,Eccles. 12. 7. Mat. 10. 28. Dud. 6. 9. 2 Cor. 5. 8. yr hon sydd anfarwol ac ni eill fyth farw.
Hol. Pa fodd y darfu i dduw wneuthur dyn yn y dechreuad?
Atteb. Yn ol ei ddull ai ddelwGen. 1. 26. ei hun.2 Pet. pen.
Hol. Ym mha le yr oedd delw Dduw iw weled yn enwedidiccaf?
Atteb. Ym mherffeiddrwydd ei ddeall,Col. 3. 10. Eph. 4. 24. Eccles. 7. 29. a rhydd-did a sancteiddrwydd ei ewyllys.
Hol. Pe sawl dyn a greywyd yn y dechreuad?
Atteb. Dau Adda y gwr,Gen. 1. 26, 27. Gen. 2. 18. Acts 17. 26. 1 Tim. 2. 23. ac Efa y wraig, oddiwrth yr hyn ddau, yn ol hynny y deilliawdd ac yr hanodd holl ddynawl ryw.
Y pedwerydd Prifran.
Hol. Pa beth y mae Duw yn ei wneuthur yn ol y creadigaeth?
Atteb. Trwy ei ragymweliad y mae ef yn coleddu a llywodraethu ei greaduraid,Joa. 5. 17. Nehem. 9. 6. Psal. 119. 91. Heb. 1. 3, 11. Act. 17. 26, 28. Math. 20. 30. Diha. 16. 33. a holl bethau perthynalol vddynt.
Ho. Pa beth a ddigwyddodd i Angelion yn ol eu creadigaeth?
Atteb. Rhai o honynt a arhos asant yn y flát sanctaidd yn yr hon y creuw yd hwy,2 Pet. 2. 4. Joa. 8. 24. 1 Joa. 3. 8. Math. 15. 32, 41. Joa. 8. 44. 1 Joa. 3. 8. rhai o honynt a gwynpodd ac a ddaethant yn ddiafoliaid.
Hol. A eill yr Angelion da gwympo yn ol hyn?
Atteb. Na allant, eithr hwy a barhant bob amser yn eu sancteiddrwydd ai dedwyddwch.1 Tim. 5. 21. Math. 18. 10. Luc. 20. 30.
Hol. A eill yr Angelion drwg fyth ynnill y cyflwr cyntaf a gollasant?
Atteb. Na chânt ond eu poeni2. Per. 2. 4. Jud. 6. Mac. 25. 41. Dud. 20. 10. Mal. 2. 10. Gen 2. 17. Rhn. 2. 15. yn vffern byth bythol heb ddiben.
Hol. Pa fodd y gwnaeth Duw a dyn wedi ei wueuthur ef?
Atteb. Efe a wnaeth gyfammod a chyttundeb ac Adda ac ynddo ef a holl ddynawl ryw.2 Pet. 2. 4. Jud. 6. Math. 25. 41. Dad. 20. 10. Mal. 2. 10. Gen. 2. 14. Rhu. 2. 15.
Hol. Pa beth yr oedd dyn yn rhwym iw wneuthur trwy r cyfammod hwn?
Atteb. I barhau i fod mor sanctaidd,Luc. 10. 26, 27 Rhu. 7. 7, 12, 14. Gal. 3. 10, 12. 2 Tim. 3. 5. ac y gwnaethai Duw ef yn y cyntaf i gadw holl orchymynnion Duw, a byth heb dorri vn o honynt.
Hol. Pa beth a addawodd Duw i ddyn os efe fal hyn a gadwai ei orchmynion ef?
Atteb. Parhâd ei Ffafor,Gal. 3. 12. Lu. 10. 25, 26, 27, 28. Rhu. 7. 18. Cap. 10. 5. a bywyd tragwyddol.
Hol. Pa beth a fygythiodd Duw wneuthur i ddyn os ef a bechai a thorri ei orchmynnion ef?
Atteb. Ei felldith ofnadwy a marwolaeth dragwyddol.Gen. 2. 17. Gal. 3. 10. Levit. 26. 14, 15, 16. Deut. 18. 15, 16. Gap. 18. 19, 20.
Y pumed Prifran.
Hol. A barhaodd dyn yn yr vfudd-dod hwnnw, yr hyn oedd ddyleddus arno i dduw?
Atteb. Na ddo: Canys Adda ac Efa gan vfuddhâu yn hytrach i gyngor y cythrael,Gen. 6. l, 6. Eccles. 7. 29. Joa. 8. 45. Rhu. 5. 14, 15. neg i orchmynnion Duw a fyttasant or pren gwaharddedig, ac felly a gwympasant ymaith oddiwrth Dduw.
Hol. Ai hyn oedd bechod Adda ac Esa yn ving, neu ydym ni yn enog or vnthiw?
Atteb. Nyni oll ydym blant vddynt hwy,Rhu. 5. 12, 14, 15, 16. Gen. 5. 3. ar 8. 2. Psal. 5. 5. Job 14. Rhut. 7. 14, 18, 23. ydym euog or vnrhiw bechod, Canys ni a bechasom eu gyd ynddynt hwy.
Hol. Pa beth a gynllynodd y pechod yma?
Atteb. Colledigaeth o ddelw Dduw,Eph. 4. 22, 23. Rhu. 3. 21. a llygredigaeth anian a dysodd mewn dyn, yr hwn a ellwir [Page 9] pechod dechreuol neu gwreiddiol.
Hol. Ym mha beth y mae llygredigaeth anian dyn yn Sefyll?
Atteb. Mewn chwe pheth yn bennaf.
Hol. Pa vn yw r cyntaf!
Atteb. Dallineb ein dealldwriaeth.1 Cor. 1. 14. Jer. 24. 7. Eph. 4. 17, 18, 19. 2 Cor. 3. 5, 14. Deut. 3. 18. Psal. 119. 16. Dihu. 3. 1. Psal. 106. 21. Rhut. 8. 5, 6. Job 1. 13. Phi. 2. 13. Ephes. 4. 19. yr hwn ni ddichon synnied y pethau sydd ò Dduw.
Hol. Pa beth yw r ail?
Atteb. Abergofiad y cof, anghymwysi gofio pethau daionus.
Hol. Pa beth yw r trydydd?
Atteb. Gwrthryfelgarwch y meddwl yr hwn sydd at gwbl duedd ar bechu ac yn ollawl yn anvfudd i ewyllys Duw.
Hol. Pa vn yw r pedwerydd?
Atteb. Anrhefnedigaeth y chwantau,Rhu. 16. Jac. 3. 15. et 4. 5. megis llawenydd, trymder, cariad, digofaint, ofn ar cyffelib.
Hol. Pa beth yw r pumed?
Atteb. Ofn, a therfy gedd yn y cydwybod, gan enog farnu lle [Page 10] nas dylai, ac escusodi y peth a ddylai ei euog farnu.
Hol. Pa beth yw r chweched?Tit. 15. 16. Heb. 10. 22. Rhu. 7. 9. Joan. 16. 2.
Atteb. Pob aelod or corph sy n dyfod yn offeryn parod i wneuthur anwiredd.
Hol. Pa beth yw r Ffrwythau sydd yn deilliaw oddiwrth y llygredigaeth aniauol hyn?Job 31. 3. Rhu. 6. 13, 19. et cap. 3. 3. 14, 15. 2. Pe [...]. [...] 14. Psa [...]. [...] 57. [...] [...]6. 16, 17. D [...]u. 7. 5. Gal. 5. 19, 20, 21. Math. 15. 19. Math. 12. 34, 35, 36. & cap: 15. 19. Act: 8. 22. Jac. 3. 2. Mat. 25. 42, 43. fay 1. 16, 17. Mar. 7. 21, 22. Deut. 28. 45. Luc. 16. 23, 44 Mat. 25. 41.
Atteb. Pechodau gweithredol, trwy y rhai, y torrwn ni orchmynnion Duw yn holl yrfa ein heinioes.
Hol. Pa fodd yr ych chwi yn torri gorchymynion Duw?
Atteb. Mewn meddwl, gair, a gweithred, heb wneuthur yr hyn a ddylem ni ei wneuthur, a gwneuthur yr hyn ni ddylem ni ei wneuthur.
Hol. Tan ba ryw gospedigaeth y mae dynol ryw o herwyddei ddechreuol ni weithredol bechod?
Atteb. Y mae of tan holl blanau Duw yn y bywyd hwn, a phoenau didrangcedig yn vffern yn ol y bywyd hwn?
Y pumed Prifran.
Hol. A Ddarfu i Dduw adel dyn yn y cyflwr echrys hyn?
Atteb. Na ddo,Ezec. 16. 6, 6 [...], 62. Zac. 9. Jer. 31. 11. eithr oi i wydd ddihaeddedigol drugaredd, efe a ddaeth i gyfammod newydd a dynol ryw.
Hol. Pa beth yr ydis yn ei gynyg i ddyn yn y cyfammod newydd hwn?
Atteb. Gras a bywyd tragwyddolRhu. 3. 24, 25▪ Rhu. 5. 15, 16, 17, 19, 20, 21. Eph. 2. 7, 8, 9. 1 Tim. 2. 5, 6. a gynnygir yn rhywddrad ir holl rai a gymmodant a Duw, trwy ei Fab Jesu Grist, yr hwn yn vnig yw r cyfryngwr rhwng Duw a dyn.
Hol. Pa beth yr ych chwi iw ystyried yng-CRIST cyfryngwr y cyfammod hwn?
Atteb. Dau beth ei anian, ai swydd.
Pesawl naturiaeth sydd ynghrist?
Atteb. Dwy,Rhu. 1. 3, 4. Rhu. 9. 5. Gal. 4. 4. Duwdod, a dyndod, cysylldedig ynghyd mewn vn perfon,
Paham y mae n rhaid i Grist fod yn Dduw?Heb. 4. 14. Pen. 9. 14. Acts 20. 28. 1 Pet. 3. 18. Joa. 2. 19, 21. Eph. 1. 2. Col. 1. 15. 1 Joa. [...]. 20. Rhu. 8. 9. 1 Joa. 4. 13. Col. 2. 13. Rh. 1. 4. Rh. 14. 15. Rh. 8. 34. Joa. 5▪ 25.
Atteb. Mal y byddai ei vfudddod ai ddioddefaint o anfeidrol ac aneirif werth, a thaledigaeth, megis yn deilliaw oddiwrth y cyfriw berson a fyddai Dduw gogyfiwch ai dad, mal y gallai orchfygn colyn angan (yr hyn yr oedd ei hûn iw oddef) ac in cyfodi ni i fynu o farwolaeth pechod, tryw anfon ei ysyryd glân in calonnau.
Paham oeddraid i Grist fod yn ddyn?
Atteb. O achos na allai r duwdod mor dioddef, ac yr oedd hefyd yn anghenrhaid,Gal 4. 4. 1 Cor. 15. 21. Heb 2. 13, 16. Rh. 5. 12, 19. Joa. 1. 16. gael or vn anian a droseddasai ddioddes am ycamwedd, a bod ón hanian niyr hon a lygresyd yn yr Adda cyntaf, i gael ei adferu iw burdeb yn yr ail Adda Crist Jesu ein harglwydd.
Pa peth yw swydd Crist?
Atteb. I fod yn gyfryngwr rhwng Duw a dyn.1 Tim. 2. 5. 1 Joa. 2. 1. Heb. 12. 24. Job 9. 33. Rh. 8. 3, 4, 10. Gal. 4. 4, 5. Rh. 10. 4. Mat. 5. 17. Heb. 5. 8, 9, 10. Heb. 10. 5, 10. Phil. 2. 7, 8. Joa. 4. 34. Esa. 53. 10, 11. 1. Pet. 2. 24.
Pa beth yr oeddyd yn ei ofyn gan Grist i wneuthur heddwch a chymod rhwng Duw a dyn?
Atteb. Iddo ef roi bodlonrhwydd am y cyfammod cyntaf ir hwn yr oedd dyn yn rhwym.
Ym mha fodd yr oedd Crist i roi bodlonrhwydd ir cyfammod cyntaf?
Atteb. Yn cyflawni y cyfiawnder yr hyn yr oedd cyfraith Dduw yn ei ofyn gan ddyn, yn dwyn y Gospedigaeth am dorri y gyfraith honno.
Pa fodd y darfu i Grist gyflawni y cyfiawnder hwnnw yr oedd y ddeddf yn ei ofyn gan ddyn?
Atteb. Yn y modd y cafas eiLuc. 13. 5. 1 Pet. 1. 19. Pen. 2. 22. 1 Joa. 3. 5. Esa. 53. 9. Ioa. 8. 29, 46. Pen. 15. 10. Heb. 7. 25, 26. ymddwyn trwy r yspryd glan heb frychewyn o lygredigaeth dechreuol ac y bu fyw yn sanctaidd holl ddyddiau ei fywyd heb pechod gweithredol.
[Page 14] Pa fodd y dygodd ef y gospedigaeth yr hon oedd ddyledas i ddyn am dorri cyfraith Dduw?
Atteb. Yn yr hyn y gwnaeth efe ef ei hun yn ewyllysgar ynGal. 3. 13. 21. ar. 2. 23, 24. Esa. 53. 10 11. Mat. 26. 37, 38, 39. Luc. 22. 43, 44. Heb. 5. 7. Phil. 2. 8. Heb. 9. 14▪ 15. ac ad 26. 28. Heb. 10. 20. 12. ar 13. Ioa. 1. 11, 12. sail i felldith y gyfraith, yn gystal yn ei gorph ai enaid, ac a ymostyngodd ei hun i farwolaeth, gan ei offrwm ei hun ir Tâd yn aberth berffaith am holl bechod plant Duw.
Y seithfed Prifran.
Pa beth a erfynnir ar law dyn am gael donniau yr Efengyl?Joa. 1. 11, 12. Rh. 5. 17. Heb. 36. 14.
Atteb. Iddo ef dderbyn Crist Jesu yr hwn a offrymmodd Duw yn rhâd iddo.
Trwy ba foddion yr ych chwi i dderbyn Crist?
Atteb. Trwy Ffydd,Col. 2. 6, 7. Joa. 1. 12, 13. Pen. 6. 29, 35, 40, 47. Pen. 7. 37, 38. Eph. 1. 13. i gredu addewidion grafusol yr Esengyl.
[Page 15] Pa fodd yr ych chwi yn derbyn Crist trwy Fydd?Rh. 5. 17. Heb. 3. 6. Col. 26. 7.
Atteb. Gan ymaslyd y nddo efRh. 9. 30. Ioa. 4. 41, 42, 50, 53. Ioa. 6. 29, 35, 40, 47, 48, 50, 51, 53, 55, 56, 57, 58. Gal. 2. 20. Pca. 3. 27. ai osod ef ai d donian yn gysur im henaid sy hun.
Pa beth yw r prif ddawn cyntaf, yr ym yn el gael wrth dderbyn Crist fal byn?
Atteb. Cyfiawnhâd,1 Cor. 1. 30. 2 Cor. 2. 19, 21. Rh. 5. 11, 16, 17, 18, 19. Rh. 8. 1, 2, 33, 44. (trwy r hyn) ynghrist yr ydis yn ein cyfrif yn gyfiawn, ac felly ein rhyddau oddiwrth ddamnedigaeth, a chael diogelwch o fywyd tragwyddol.
Ym mha beth y sai y cyfiawnhâd hwn?
Atteb. Ym maddenant ein pechodau.1 Ioa. 1. 7, 8. Rh. 4. 3, 4, 5, 5, 6, 7, 8, 9. 1 Cor. 1. 30. Rh. 3. 3, 4. Eph. 1. 7. Esa. 53. 11. ac yn cyfrif cyfiawnder Crist i ni.
Pa fodd felly y gallwn ni edrych am ein cyfiawnhau yngolwg Duw?
Atteb. Yn vnig trwy haeddedigaethau CRIST JESU,Phil. 3. 9. Rh, 3. 24. Gal. 3. 6. Pea. 2. 16. derbynedig genym trwy Ffydd.
Pa brifddawn arall yr ym yn ei gael wrth dderbyn Crist?
Atteb. Sancteiddhâd▪ trwy r hyn yr ym yn rhydd oddiwrth greulondeb pechod,1 Cor. 6. 11. 1 Thes. 5. 23. 14. a. 4. Rh 6. 7. Col. 3. 5, 9, 10. Tit. 3. 5, 6, 14. Acts 26. 20. Mat. 3. 8. Acts 2. 26. ac yr adnewyddir delw Dduw ynom.
Ym mha beth y gwelir y sancteiddiad hyn?
Atteb. Mewn edifeirwch ac vsudd dod newydd yn tarddu oddiyno.
Pa beth yw edifeirwch?
Atteb. Ediseirwch ydyw rhodd2 Tit. 25. Ier. 3. 18. 19. 2 Cor. 7. 10, 11. Acts 3. 19. Acts 26. 18. Psa, 119. 111, 112. Duw trwy r hon y gweirhredir cystudd duwiol ynghalon y Ffyddlonniaid, am ddigio Duw eu tâd trugarog am yr anwiriddau a wnaethont gyda a chwbl fwriadu ór pryd hynny allan, i ymwrthod ac i arwain bywyd newydd.
Pa beth yr ydych chwi yn ei alw vfadd-dod newydd?
Atteb. Amcaniad gofalus yrLPc. 1. 6, 74, 75. Psa, 116. 6. 1 Pet. 4. 2, 3, 4. 1 Ioa. 3. 3, 4, 5. hyn sydd gan y Ffyddlonniaid i roi vfud-dod diffuantus i holl orchmynnion Duw yn ol me sur y nerth, ar hwn y darfu i Dduw ei nerthu ef.
Pa reoledigaeth sydd inni in cyfarwyddo yn ein vfudd-dod?Exod. 20. 1. Mat. 15. 6, 9. Psal. 119. 105, 106. Deut. 5. 328 Exod. 3. 27, 28. Mat. 22. 37, 38, 39. Mar. 12. 30, 31, 33. Luc. 1, 72. cap. 10. 26, 27. Eph. 4. 24. 1 Tim. 2. 2. Mat. 22. 17, 38.
Atteb. Cyfraith foddol Dduw, cwbl-ris yr hon a gynhwysir yn y deg gorchymynnion.
Pa beth y dy w r (prifrannau or gyfraith hon?
Atteb. Y dyledion ty ag at Dduw, gosodedig i lawr yn y llech gyntaf, ar hyn ddyledus ty ag at ddyn, yn yr ail.
Pa beth yw cwblarch y llech gyntaf?
Atteb. I ni garu yr Arghwydd ein Duw, an holl galon, an holl enaid ac an holl feddwl.
Pa gynifer o orchymynnion a berthynant ir tabl hwn?
Atteb. Pedwar.Ex. 20. 2.
Pa ddyled a gynhwysir yn y gonchymyn cyntaf?
Atteb. Fod yn yr holl nerthoedd oddiffewn,Ad. 2. 3. a chynneddfau yr enaid ir gwir dragwyddol-Dduw gael ei groesawn ac ef yn vnig.
Pa ddyled a esodir yn yr ail orchymyn?Ex. 20. 4, 5, 6.
Atteb. Fod holl Foddan Crefydd oddiallan a gwasdadol addoliad, iw roddi ir vnrhiw Dduw yn vnig, ac na byddo y gronyn lleiaf o blygu glin y corph, iw roddi i lun neu ddelw, vn ai llun Duw, ai vnrhiw fath arall pa fath bynnac.
Pa beth a ofynnir i ni yn y trydydd orchymyn?
Atteb. I ni ynghyffredinol dreigl ein dyddiau,Ad 7. arferu Duw (hynny yw ei enwau, ei air, ei weirhredoedd, ei farnedigaethau, a pha beth bynnac y mynnai ef gael ei adnabod ei hun wrtho) gyd ag anrhydedd, a phob duwiol barch mal ym mhob pethy gallo ef gael dyledus ogoniant iddo.
[Page 19] Pa beth y mae y pedwerydd orchymyn yn ei erchi?
Atteb. I ni gadw yn Sanctaidd y dydd Sabboath,Exod. 20. 9, 10. gan orphywys oddiwrth gyffredinol drafferta y byd hwn, a chan roddi yr ennyd honno ar orchwylion creiydd yn gystal cyhoeddns, a neillduol.
Pa beth yw cwbl hâd yr ail lech?
Atteb. I ni garu ein cymmydogion fal nyni ein hunain.
Pa Orchymynion a berthynant ir dabl hwn?
Atteb. Y chwech olaf?
Pa gyfriw ddyledion a ddango sir yn y pymed gorchymyn yr hwn yw r cynt af or ail dabl!
Atteb. Y cyfriw ddyledion a gyflawnir ag enwedigol barch i benaethiaid, ir tanddeiliaid, ac in cystadlwyr, mal yn enwedig anrhydedd ir holl benaethiaid, vfudd-dod ir cyfriw rai o honynt ac sydd mewn awdurdod, a phob cyfriw ddyledion neillduol, a [Page 20] berthyn i wr neu i wraig tadan a phlant, meistred a gweision, swyddog ar bobl, bugeiliaid ai praidd, ar cyfriw fath.
Pa beth y mae y chweched gorchymyn yn ei erchi?
Atteb. Amddeffyn a diofalhauExod. 20. 13. cyrph eugyd ddynion ar holl foddau yn perthyn i hynny.
Pa beth a ofynnir yn y seithfed gorchymyn?
Atteb. Cadwadigaeth diweirdeb cyrph dynawl,Ex. 14. o ran y gadwraeth hynny y gorchymynnir petiodas ir rhai sydd anghenrhaid vddynt hynny.
Pa beth a osodwyd yn yr wythfed orchymyn?
Atteb. Pa beth bynnac a berthyn i gyfoeth y bywyd hwn,Ex. 20. 15. vn oi on rhan ein hunain, neu o ran ein cymydog. On rhan ein hunain i ni lafurio yn ddyfal, mewn galwedigaeth onest, a buddiogan [Page 21] ein bodloni ein hunain ar cyfoeth a ynnilled yn dda, ai gosod trwy haelioni i orchwylion da: o ran ein cymydogion, i ni arfer cyfranniad vnion ac hwnthwy, o herwydd hyn, ac arferu holl foddau a ddichon eu hyfforddi yn eu bywioliaeth.
Pa beth y mae r nawfed gorchymyn yn ei erchi?
Atteb. Arfer o wirionedd yn ein margeinion y naill ar llall yr enwedig,Ez▪ 20. 16. i amddeffyn enw da ein cymydogion,
Pa beth y mae y degfed gorchymyn yn ei gynwys ynddo?
Atteb. Y mae yn condemnio ac yn hybu holl feddyliau gwibgrwydrus,Ad 17. sydd yn anghyttuno ar cariad sydd ddyledus arnom in cymydogion,Mat. 5. 28. er na bom ni yn ymroi on ewyllys at hynny byth.Rh. 7. 7.
Yr wythfed Prifran.
Pa foddau y mae Duw yn ei arferu i gynnyg donniau ei I Efengyl i ddynion, ac i weithredu a chynnyddu ei radau ynddynt?
Atteb. Gwenidogarth yr Efengyl oddiallan.Rh. 1. 15 16. Pen. 10. 14, 15, 19, 17. 1 Cor. 1. 21. 3. 6. 2 Cor. 3. cap. 1. 12, 28. Ephes. 4. 11, 12, 13, 14.
Ym mha le yr ydis yn gwneuthur y weinidog acth hon?
Atteb. Y ngweledig Eglwysydd Crist?Mat. 18 17, 18. Acts 11. 26. Pen. 14. 23. Pen 15. 22. Pen. 28. 33, 34. Acts 2. 44, 46, 47.
Pa beth yr ydych chwi yn ei alw yn Eglwys weledig?
Atteb. Cynyllei dfaoddynion sydd yn byw tan foddau iechydwriaeth.
[Page 23] Pa beth ydyw r prifbarthau or gwenidogaeth hyn?
Atteb. Cyfranniad y gair ar Sacrameutau.Mat. 28. 19. Acts 2. 41, 42, 44. pen. 20. 7, 17. 1 Tim. 3. 9.
Pa beth yw r gair?
Atteb. Y patth hynny or weinidogaeth oddiallan,1 Tim. 1. 3, 4, 5. sydd yn sefyll yn traddodi neu adrodd y ddy geudiaeth.Pen. 4. 11, 12, 13. Pen. 5. 17. R. 10. 17. 1 Cor. 1. 18. 21, 23, 24▪ Acts 14. 21. Pen. 20. 21, 27, 31, 32. 1 Cor. 1. 8. 1 Tim. 2. 15. Pen. 4 2. Rh. 10. 14, 16.
Pa beth ydyw Sacrament?
Atteb. Sacrament ydywGen. 17. 10, 11. Rh. 4. 11, 12. arwydd gweledig a drefnwyd gan Ddnw i fod yn sêl i gydgryfhauPen. 2. 28. 1 Cor. 10. 1, 2, 3, 4. addewidion yr Efengyl i hob gwir aelod i Grist.
Pa beth ydyw y Sacramentan Pen. 23. 24. cap. 12, 13. a ordein wyd gan Grist yn y Testament Newydd?
Atteb. Bedydd a Supper yr Arglwydd.Mat. 28. 19. Pen▪ 26. 26.
[Page 24] Pa beth yw Bedydd?
Atteb. Y Sacrament on cymeriad cynnhwysedig ir Eglwys,Act. 2. 38, 41, 42. Pen. 8. 36, 37. pen. 1. 5. Tit. 3. 5. Gal' 3. 27, 2 Cor. 1. 13, 15. pen. 12. 13. Heb. 9. 14. yn selio i ni ein genedigaeth newydd trwy r Cymun sydd i ni'â Christ Jesu.
Pa beth y mae y defnyddiau neu r elfennau o ddyfr yn y Bedydd yn ei arwyddocâu i ni?
Atteb. Gwaed a haeddedigaethauAct. 2. 38. 22. 16. 1 Ioa. 1. 7. Heb. 9 14. 1 pet. 1. 19. Dad. [...]. 5. Dad. 1. 5, 34. Act. 22. 16. Mat. 3. 6, 11. Act. 8. 36. 37. 1 pet 14. Jesu Christ ein Harglwydd ni.
[Page 25] Pa beth y mae glanhau y corph yn ei arwyddoccau?
Atteb. Glanhau yr enaid trwyMat. 3. 6, 11. Act. 8. 36, 37. Dad. 1. 5. 34. 1 Pet. 14. faddeuant pechodau ac ym wisgo a chyfiawnder Crist?
Pa beth y mae ein bod tan y dyfr an rhyddhau oddiwrtho drachofn yn ei arwyddoccau?
Atteb. Ein marw i bechod,Rhu. 6. 4, 5, 6. Col. 1. 11, 12. 1 pet. 3. 21. trwy rym marwolaeth Crist, an bywhau drachefn i gyfiawnder trwy ei adgyfodiad ef.
Pa beth yw Swpper yr Arglwydd?
Atteb. Sacrament on cynhabiaeth yn yr Eglwys yn selio i in ein porthiant ysprydol,Mat. 26. 26, 27, 28. 1 Cor. 11. 2 [...], 23, 24, 25, 26. 1 Cor. 10. 1 [...]. pen. 12. 13. an cynnydd cyfanneddol ynghrist.
[Page 26] Pa beth y mae y defnyddiau fara a Gwin yn Swpper yr Ar glwydd yn ei arwyddoccau ini?
Atteb. Corph a gwaed Crist.Mat. 26. 26, 2 [...]. 1 Cor. 10. 25, 50, 51. pen. 16. 11. 20, 23, 24. 26. Ioa. 6. 33.
Pa beth y mae torraid y Bara a thywallt y gwin yn ei arwyddoccau?
Atteb. Y dioddefaint trwy r hynny torrwyd ein Iachawdwr am ein anwireddau ni,Mat. 26. 26, 28. 1 Cor. 11. 24, 25, 26. Esa. 53. 5, 6, 11, 12. tywalldiad ei waed gwerthfawr, a thywallt ei enaid ef allan i farwolaeth.
Pa beth y mae derbyn y bara ar gwin yn ei arwyddoccau?
Atteb. Derbyn Crist trwy Ffydd.1. Cor. 10. 16, 17. pen. 12. 13. Ioa. 1. 12. pen. 7, 37, 38, 40. 6. 27, 29, 35, 36, 40, 48, 43. 2 Cor. 13. 5. Ephes. 3. 17 Heb. 3. 14.
[Page 27] Pa beth y mae y lluniaeth yr hwn y mae ein corph yn ei dderbyn trwy rinwedd yr ymborth hwn oddiallan, yn ei selio ai wrantu i ni?
Atteb. Y maeth perffeithgwbl,Ioa. 6. 3 4, 50, 51, 54, 56, 57, 58. Eph. 4. 16. Eph. 3. 17. ar cynnydd bennyddiol o nerth, yr hwn y mae y dyn oddifewn yn ei fwynhau trwy rinwedd y Cymmun a Christ Jesu.
Y nawfed Prifran.
Pan ddiweddo yrfa y bywyd hwn, pa beth a fydd cyflwr dyn yn y byd a ddaw.
Atteb. Pob vn a obrwyi yn ol y bywyd a arweiniodd.Heb. 9 27. 2 Cor. 5. 8, 9, 10. Eccles. 12. 7. Sef a delir iddo yn ol ei haeddedigaeth.
Pe sawl math or farn hon sydd?
Atteb. Dwy fath,Gen. 3. 19. Act. 17, 31. vn yn neillduol, ar llall yn gryffredinol.
Pa beth a elwch chwi y farn neillduoll?
Atteb. Yr hon yr ydis yn ei roi ar enaid pob dyn,Eccl. 12. 7. Heb. 9. 27. cyn gynted ac ymadawo ef ar corph.
[Page 29] Pa beth yw cyflwr enaid dyn hwy n'gyntaf ac yr ymadawo ar byd yma?
Atteb. Eneidiau plant Duw yn ebrwydd a dderbynnir ir nef,Luc. 16. 22, 25. p [...]n. 23. 43. Dad. 14. 13. Esa. 57. 1, 2. yno i feddianu gorfoledd anrhaethadwy;2 Cor. 5. 6. 8. 1 Pet. 3. 19. eneidiau y rhai drygionus a anfonir i vffern,Esa. 22. 14. Ioa. 8. 24. yno i oddef poenau didrangcedig.
Pa beth yr ydych chwi yn ei alw y farn gyffredinol?
Atteb. Yr hon y mae Crist ynMat. 13 40, 41, 42, 43, 49, 50. pen. 19. 28. pen. 24. 30, 31. pen. 25 31, 32, 33, 46. ei fawredd parchedig yn ei roi ar bob dyn oll at vnwaith pan ddelo ef yn y dydd olaf, gyd â gogoniant ei dâd: âr holl ddynion ar a fu eirioed ynghyd oi fla [...] yn [...]y [...]al mewn corph ag enaid pa yn bynnac a fyddont ai byw aiHeb 1 11. pen. 3, 19, 21. pen. 17. 31. 1 Cor. 4. 15. 1 Cor. 15. 52. 1 Tim. 4. 1. 1 Cor. 3. 15 1 Pet. 5. 4 2 Thes. 1 7, 8. 2 Pet. 2. 10. 1 Thes. 4. 16. Ioa. 4 27▪ marw.
[Page 30] Pa fodd yr ymddengys y meirw flaen gorsed-faingc Crist?
Atteb. Y cyrph y rhai oedd vddynt yn amser eu bywyd,Job 19. 25, 26, 27. Dan. 12. 2, 3. Joa. 5. 28, 29. Joa. 11. 24. 1 Cor. 15. 12, 13, 14, 32, 50, 51. trwy ollallnog nerth Duw, a adferir vddynt drachefn, ac au bywheir ai heneidiau, felly y bydd adgyfodiad oddiwrth y meirw.
Pa fodd yr ymddengys y rhai byw?1 Thes. 4. 14, 15, 16. Dad. 20. 12, 13.
Atteb. Cynnifer ac a syddo y pryd hynny yn aros yma n fyw,1 Thes. 4. 15, 16. 17. 1 Cor. 15. 51, 52, 53. a gyfnewidir wrth amrantyn llygad▪ yr hyn a fydd vddynt yn lle marwolaeth.
Pa farn a lefara Duw ar y cyfiawn?
Atteb. Deuwch chwi fendigedigMat. 25. 41. Rh. 2. 0, 9. 2 Thes. 1. 9, 10. Rh. 2. 7, 10. Da. 22. 14. blant fyn nhad etifeddwch y deirnas a barotowyd i chwi cyn seilio y byd.
[Page 31] Pa farn a adroddir ar y drygionus?
Ewch oddiwrthyf fi felldigedigMat. 25. 41. Rh. 2. 8, 9. 2 The. 1. 8, 9. Dad. 22. 15. ir tân tragwyddol yr hwn a ddarparwyd i ddiawl ai Angelion.
Pa beth wedihynny?
Atteb. Crist a rydd i fynu ei deyrnas iw dâd a DUW a sydd oll yn oll.