V. cl. Johannis Pearsonii, S. T. P. Cestriensis nuper Episcopi, Opera posthuma chronologica, &c. viz., De serie et successione primorum Romæ episcoporum dissertationes duæ : quibus præfiguntur Annales Paulini et Lectiones in Acta Apostolorum : singula prælo tradidit edenda curavit & dissertationis novis additionibus auxit H. Dodwellus ... : cujus etiam accessit De eadem successione usque ad annales cl. Cestriensis Cyprianicos dissertation singularis.

Author: Pearson, John, 1613-1686.1688

Imprimatur.Septeb. 9 …

[Page]

Imprimatur.

Septeb. 9. 1686.

JO. BATTELEY R^mo in Christo Patri ac D.D. WHILEHLMO, Archiep. Cant. á Sacris.

[Page]

V. Cl. JOHANNIS PEARSONII, S. T. P.

CESTRIENSIS nuper Episcopi, OPERA POSTHUMA Chronologica, &c.

VIZ. DE SERIE ET SUCCESSIONE Primorum ROMAE Episcoporum DISSERTATIONES DUAE:

Quibus praefiguntur ANNALES PAULINI, ET Lectiones in Acta Apostolorum.

SINGULA Praelo tradidit, edenda curavit & Dissertationis novis Additionibus auxit H. DODWELLUS, A. M. Dubliniensis:

Cujus etiam accessit De eâdem Successione usque ad Annales Cl. Cestriensis Cyprianicos, DISSERTATIO SINGULARIS.

LONDINI, Typis S. Roycroft, LL. Oriental. Typographi Regis; Impensis R. Clavell, & B. Tooke, in Caemeterio D. Pauli, M DCLXXXVIII.

[Page]

[figure]

[Page]

Reverendissimo in Christo PATRI AC DOMINO Domino WILHELMO, Divinâ Providentiâ Archiepiscopo Cantuariensi, TOTIUS Angliae Primati & Metropolitano.

QVOD res ipsa magnopere suadet. & officii mei ratio postulat, id certe egomet absque piaculo missum facere non potui. Quem enim magis [...] Pearsoniani nominis decus & gloria, aut etiam Chronologicae hae reliquioe [Page] quàm Reverendissimum CANTVARIENSEM nostrum, hodie vindicem ac patronum agnoscant? Nam in ea Ecclesiae tempora incidimus, in quibus obsequium amicos, veritas odium parit. Haec ergo ipsa jamdiu à Petri cathedra depulsa ad Sedem Tuam Archiepiscopalem confugit: Cumque totus in ea sis ad Ecclesiae commune bonum & animarum salutem, quid mirum si tantis laboribus par succrescat invidia? Adeo dura rei Christianae pars ac fortuna, tam iniqua etiam veritatis prae erroris sorte conditio, ut vel inaudita antehac venerandam Antiquitatem impune mentiantur, & Fides ipsa Sanctis semel tradita audiat haeretica. Hem quo redacta est coelestis illa verae Religionis forma, quàm misere recto Dei cultui superstitiosa vanitas illusit! Est genus hominum, qui lucem ipsam & veritatem Evangelii aspernantur, qui larvata & ficta omnia in pretio habent, qui relictis veteris Ecclesioe [Page] monumentis adulterinas merces passim venditant; in rebus sacris quàm fluxa fides, in digerendis Ecclesiae Annalibus quanta confusio! Multi tamen exorti sunt viri boni, quos haec oetas in Ecclesiae Dei commodum tulit, qui omnes ingenii & eruditionis copias istorum conatibus feliciter opposuere; inter quos prima acie [...] stetit, dum vixit, Clarissimus PEARSONIVS, infulati ordinis decus & ornamentum, cujus haec Chronologia Pontificia, Imperfecta quidem illa, [...] ab amicissimo Dodwello jam tandem suis numeris absoluta, sub auspiciis optimis prodit in lucem. In clientelam ergo Tuam & fidem, Reverendisfime Pater, etiam magni CESTRIENSIS fama se commendat, dum judicio Tuo omnia facile permittit; tam sacro munita praesidio à Saeculi malignitate labem non metuit; cumque Vir idem, cujus suprà memini, Pearsonianae famae studiosissimus Illustrissimi [Page] ASAPHENSIS nomen in subsidium suis succenturiaverit, certe nil aliud sibi voluit, quàm ut Opus integrum duplici hoc clypeo utrimque tectum procedat in publicum. Deus Opt. Max. Utrumque servet incolumem in Ecclesiae Anglicanae commodum & felicitatem, & in rei literariae literatorumque beneficium maximum. Ita ex animo precatur ac vovet

Paternitati Tuae devotissimus, JOANNES THANE.

[Page]

INDEX RERUM.

ANNALES PAULINI, à pag. 1. ad p. 25. Lectiones in Acta Apostolorum.

LECT. I.

I. CAEPIT Ecclesia post Christi verba S. Matt. 16. 18. ante Act. 2. 47. II. Ab Epochâ Pentecostes. III. Tempora Christi admodum incerta. IV. Passus sub Pilato, teste Tacito. V. Annus Passionis per Imperatorem, & Coss. designandus. VI. Annus ille designatur. [...], Antiquissima Apostolorum Ecclesia. VII. [...], [...], loca sacris usibus destinata. VIII. Judaeorum ex omni gente Proselyti Hierosolymis Festi occasione convenerant. IX. S. Petrus omnium Apostolorum nomine concionatur. X. Coaluerunt conversi in [...], primò, recipiendo Baptismum. XI. Secundò, perseverando in Doctrinâ Apostolorum. XII. Tertiò, perseverando in fractione Panis, i. e. Eucharistici. XIII. Quartò, perseverando in Orationibus. XIV. Recapitulatio. XV. Temporaria duo: primò, Signa. XVI. Secundò, Bonorum [...]. XVII...... XVIII. Ecclesia Hierosolymitana prima omnium, & mater. à p. 27. ad p. 37

LECT. II.

I SS. Petrus & Joannes [...] Apostoli. II. Horae Orationis apud Judaeos [...]. III. Incertum, an illas observârint primi Saeculi Christiani. IV. Primi earum apud Christianos meminerunt Tertullianus & Cyprianus. V. Quinque Millia conversi, ut intelligendi. VI. Praesidium in arce Antoniâ. Quinam Annas, Caiaphas, Joannes, Alexander. VII. Hi Apostolorum Judices. VIII. Sequuntur gesta Anni Tiberii XIX. post Aug. 19. IX. Bonorum communium distributio penes Apostolos. X. De Barnabâ, & ejus Epistolâ. XI. De morte Ananiae & Sapphirae. Defenditur S. Petrus adversùs Porphyrium. XII. De umbrâ S. Petri. Argutatio Baronii pro Imaginibus. XIII. Ejusdem alia fimilis argutatio pro potestate Pontificis [Page] Romani. XIV. Romanensium artes in novitatum suarum Antiquitate [...]. XV. Rerum dogmatumque Origines in Ecclefiasticâ Historiâ observandae. à p. 38. ad p. 47

LEGT. III.

I. Fueritne Gamaliel Christianus? II. De Theodâ S. Lucae cum Josepho conciliandi variae Eruditorum sententiae. III. Hinc gesta Anni Aervulg. 34 IV. De Actis Pilati. V. Hellenistae quinam. VI. Diaconatûs Officium sacrum. VII. Hoc tempore ab Apostolis institutum. VIII. Nulla tamen erant illis temporibus, quod vult Baronius, Diaconis inferiora Ministeria. à p. 48. ad p. 55

LECT. IV.

I. Verbum Domini crescebat. II. S. Jacobus Ecclesiae Hierosolymitanae praefectus. III. Is frater Domini, & Justus cognominatus est. IV. Non alius ab Apostolo filio Alphoei. V. Singulari quâdam inter Apostolos Autoritate praeditus. VI. Adhuc Synagogis intersunt Apostoli. VII. Libertini Judaei quinam. VIII. Martyrium S. Stephani, [...] de eo observat Baronius. IX. Refutantur. X. Sauli [...]. XI. Cur, reliquis fugatis, foli Hierosolymis [...] Apostoli, Veterum Traditio. XII. Fabulosa multa de hac Persecutione praemittuntur. XIII. Quos in locos concesserint Discipuli hac occasione dispersi. XIV. De relatione Polati ad Tiberium refutatur Tanaquillus Faber. XV. Cur Deus decretum Senatûs de Christi Divinitate impedierit. à p. 56 ad p. 65

LECT. V.

I. Convertuntur à S. Philippo Diacono Samaritani. II. Simon ab eo victus. III. Ad Samariam mittuntur ex Hierosolymis Aposteli. IV. Qui Spiritum S. jam baptizatis conferunt. V. Ab [...] nimirum solis conferendum, & Apostolorum successoribus Episcopis. VI. Impositionis manuum & Chrismatis usus in Confirmatione. VII. Impositio manuum antiquior. VIII. Ludi decennales an. Tiberii vicesimo certus [...]. character. IX. Haeresis Simonianae ortus. X. Gaza deserta. XI. Candace hoc in loco vix eadem esse potuit cujus meminit Strabo. XII. De loco ubi baptizatus est Eunuchus. XIII. Aethiopas convertit. XIV. Raptus Philippi. XV. 'H [...], quid. XVI. Sauli conversio. XVII. A conversione quid fecerit. XVIII. Secessit in Arabiam Desertam. à p. 66. ad fin. prim. num.

[Page]

DISSERTATIO PRIMA, DE Successione primorum Romae Episcoporum in genere.

CAP. I.

I. VEra series Pontificum Romanorum suis temporum terminis rectè disposita ad intelligendam Historiam Ecclesiasticam perquam necessaria est, p. 1.
II. Chronologi Pontificii qui lucem majorem expectabant, aut professi sunt, nihil in ea re effecerunt, p. 2
III. Protestantium Chronologi eam partem Chronologiae aut penitus omiserunt aut confusè tradiderunt, p. 3
IV. [...] Heinschenius eam partem cum cura tradidit, nihil tamen certi attulit, ibid.
V. Nobis igitur alia tentanda est via, p. 4, 5

CAP. II.

I. Duo Romanorum Pontificum hactenus recepti Catalogi veteres erronei, p. 6
II. Graecus prior Eusebii. Refellitur Valesius. Quindecim primorum Ecclefiae Hierosolymitanae Episcoporum nuda nomina, non item tempora, in Archivis Ecclesiasticis conservata reperit Eusebius, p. 7
III. Sed & recentiorum Hadriano ejusdem Urbis Episcoporum tempora admodum incerta, p. 8
IV. Horum tamen Episcoporum nonnullorum tempora, nullo prorsus Autore, designavit Eusebius, p. 9
V. Malè itaque ex Ecclesiae Hierosolymitanae Successione collegit Valesius, tempora primorum Episcoporum in Ecclefiae Primoevae monumentis fuisse conservata. In reliquarum Sedium primariarum Successionibus conservata fuisse, verisimilius est, non tamen ita certum ut omnem prorsus excludat dubitandi rationem, p. 10

ADDIT. H. D. ad Cap. II.

Alius erat Theophilus qui libros scripsit ad Autolycum, ab Episcopo Antiocheno cognomine, qui Sexto loco successit ab Apostolis. p. 11

[Page]

CAP. III.

I. Ab Episcoporum [...] argumentari solebant secundi tertiique Saeculi Patres adversus sui temporis Haereticos, p. 13
II. Item quarti Saeculi & quinti, p. 14
III. Qui tamen ubi Successionis illius Catalogos referunt, temporis nullam faciunt mentionem, p. 16

CAP. IV.

I. In primis Episcoporum Catalogis nulli memorantur dies emortuales. Serior illa depositio Episcoporum Bucheriana, p. 17
II. Recepta de primis Romae Episcopis plerisque Martyribus sententia erronea est, p. 18
III. Notarios colligendis Martyrum gestis primus instituit Fabianus, p. 19
IV. Nec ultra Fabiani memoriam surgunt [...] Ecclesiasticis monumentis inserta, p. 20
V. Depositionis tam Episcoporum, quàm Martyrum Bucherianae tempus eruitur, p. 21

CAP. V.

I. Haereticis (sub Saeculi secundi initium) Traditionis Apostolicae [...] venditantibus, inde facta est Catholicis occasio, ut & ipsi Successorum in Ecclesiis, praesertim Apostolicis, tabulas conficerent, p. 23
II. Istiusmodi tabulas primus collegit Hegesippus, cujus vera adversus Valesium, lectio defenditur, p. 24
III. Item adversus Halloixium, p. 25
IV. Vera loci interpretatio ulteriùs confirmatur, ibid.
V. Etiam ex Hieronymo, p. 26

CAP. VI.

I. Fundarintne Ecclesiam Romanam Petrus & Paulus, p. 27
II. Affirmant Irenaeus, Epiphanius, Eusebius, p. 28
III. Apostolos Ecclefiae Romanae non Fundatores modò, verùm etiam Episcopos. [...] Epiphanius, p. 29
IV. A S. Petro solo Romanae Ecclefiae Successionem arcessunt Caius Graecus, & Latini Authores plerique, p. 30
V. E Scriptura probari nequit, seu Romae fuisse S. Petrum, seu ècontra, p. 31

CAP. VII.

I. Sanct. Petrum Romae fuisse probatur
II. Ex Ignatio, Papiâ, vetustissimo [...], p. 32
[Page]III. E Dionysio Corinthio, p. 34
IV. Ex Irenaeo, Caio, Clemente Alexandrino, Tertulliano, Origene, Cypriano, Lactantio, Eusebio, Athanasio, Epiphanio, Juliano Apostatâ, Augustino, Palladio, p. 39
V. Mirum itaque reperiri potuisse qui Petrum Romae unquam fuisse negarent, p. 42

CAP. VIII.

I. Non ita Judaeos propriam sibi Provinciam sortitus est Petrus, quin potuerit etiam Gentes, oblatâ occasione, [...], p. 44
II. Et tamen Romae multi, illis etiam temporibus, fuere Judaei, p. 46
III. Petrum è Babylone Epistolam scripsisse conceditur, p. 47
IV. Babylon Assyria eo tempore deserta, p. 49
V. Non tunc Babylon sedes erat Imperii, sed paulò ante Seleucia; Petro verò praedicante, Ctesiphon, p. 50
VI. Sed nec fuit [...] Judaeorum in colentium multitudine illo tempore celebris, p. 51
VII. De Babylone potiùs Aegyptiacâ intelligendus in Epistolâ S. Petrus, p. 54
VIII. Meliùs ad [...] Babylonem referenda erunt [...] per totam illam Epistolam scripsit S. Apostolus, p. 56
IX. Refellitur Argumentum Salmasii è Clemente Romano, p. 60
X. Ejusdem sententia mortem S. Petri decimo Claudii anno statuentis, etiam refellitur, p. 63

CAP. IX.

I. Salmasii nullos Apostolorum in Ecclesiis Successores concedentis. sententia proponitur, p. 67
II. Successoris vox de Successoribus partiariis usurpata. In [...] III. successione [...], quo pacto invicem distinguendi, p. 68
III. Proinde quòd in partem ditionis Apostolicae successerint Episcopi, nihil tamen obstat quo minus dici possint Apostolorum Successores, p. 72
IV. Etiam ante mortem S. Pauli singuli Presbyteriis Episcopi praefecti sunt, p. 73
V. Primam ad Timotheum Epistolam è Macedonia datam, antequam Romam veniret Apostolus, malē ftatuit Salmasius. Triplex memoratur Apostoli in Actis profectio in Macedoniam, quarum nullâ scribi haec potuit Epistola, p 75
VI. Malè rursus Epistolam ad Titum profectioni Macedonicae assignat in Actis memoratae, p. 77
VII. Non affirmat Clemens Romanus Paulum, postquam Romam ingressus est, pedem inde postea nunquam [Page] extulisse, p. 79
VIII. Bis Romae Paulum fuisse probatur, p. 80
IX. Inter binos illos Romam adventus impositi erant Presbyteriis viri singulares Episcopi, p. 82
X. Idem probatur de secundo Temporum Apostolicorum Intervallo, à Martyrio S. Pauli ad obitum S. Joannis, p. 84
XI. Idem de tertio Intervallo probatur ab obitu S. Joannis, usque ad tempora Victoris, ibid.

XII. ADDITIO H. D.

1. Hieronymus Episcopos Presbyteris ab [...] usque Apostolorum temporibus praefectos existimavit, p. 85
2. Non faciunt ad Salmasii causam seu Polycarpus, seu Epiphanius, seu etiam Irenaeus, p. 88
3. Pii I. Victorisque Epistolae commentitiae, p. 90
4. Nibil tamen testantur illae quod faciat ad Causam Salmasii, p. 92
5. Jura quaedam singularia primariis Presbyteris non. potuit negare Salmasius, p. 93
6. Veterum nemo credidit quod credidere Salmasius & Blondellus, [...] illam (quam volunt) Presbyterorum ad tempora Apostolicis recentiora [...], p. 94
7. Multa sunt in Hieronymi ratiociniis infirmissima, p. 97

CAP. X.

I. Pontificum Romanorum Successiones descripsit, ante Eusebium, Anonymus qui scripsit sub Severo, p. 99
II. Eusebius in temporibus Pontificum Romanorum disponendis nullum habuit Autorem, p. 100
III. Multis id exemplis evinciturDe temporibus Xysti, p. 101
IV. Dionysium Romanum cum Dionysio Alexandrino aliquot annis sedem tenuisse necesse est, p. 102
V. Diu etiam ante Synodum illam Antiochenam quae Samosatenum deposuit, p. 103
VI. Successit Romae Dionysius Gallieni sexto, Antiochiae Paulus ejusdem Gallieni octavo, p. 104
VII. Synodus Antiochena in Paulum Samosatenum unica. Ea anno Gallieni undecimo primùm congregata est, duodecimo Dionysium Alexandrinum invitavit, decimo tertio Gallieni, Christi CCLXVI. deposito Paulo Domnum suffecit, p. 106
VIII. [...] Romanus mortuus, An. Dom. CCLXIX. Defenditur tempus Synodi Antiochenae ab Autore designatum, p. 107
IX. Eusebii in reliquorum ad Caium usque succedentium Pontificum temporibus errores, p. 108
X. Non fuit alius à Marcellino Marcellus Romanae Urbis Episcopus, p. 109

[Page]

XI. ADDITIO H. D.

1. Eusebio res Occidentalis Imperii parùm cognitae, p. 110
2. Nulla [...] Eusebius nova subsidia in Historia quibus caruerit in Chronico, p. 112

CAP. XI.

I. [...] de Romains Pontificibus Blondellus in Apologia miris effert laudibus, cujus tamen not as Consulares in Pseudo- [...] reprehenderat, p. 115
II. Libelli hujus meminerunt antiquiores Anastasio autores, p. 117
III. Secutus est eundem PseudoIsidorus, & quidem illum, quem vulgò babemus, interpolatum, idque in ipsis etiam Librarii erroribus, p. 118
IV. Idem Pseudo-Isidorus Damasum suarum Decretalium Epistolarum Collectorem haberi voluit, qui etiam Libelli de Pontificibus autor vulgò habitus est, p. 121
V. Non Chronicos [...] Canones, sed ipsas etiam Pontificum vitas complecti voluit hujus Libelli Autor adversus Turrianum, p. 122

CAP. XII.

I. De Libri [...] Autore, p. 24
II. Alii Damaso partem priorem, posteriorem autem tribuebant Anastasio Bibliothecario; Baronius nihil Damaso, sed incerto omnia tribuebat Autori, qui tamen è duobus saltem Autoribus sua consarcinârit: Alii Libri [...] Autorem solum credebant Anastasium; Alii priorem partem ita Damaso concedebant, ut tamen & ipsam crediderint interpolatam ab Anastasio, p. 125
III. Assertio prima: Prioris partis non esse Autorem Damasum, p. 126
IV. Assertio secunda: Autorem Libri, quicunque tandem is fuerit, non vixisse ante Saeculum Sextum, ibid.
V. Assertio tertia: Primum Librē Pontificalis Apographum esse quod sub nomine Catalogi [...] edidit Heinschenius, cujus Autor sub finem sexti Saeculi scripserit; Interpolatum tamen atque continuatum ante Anastasium, p. 127
VI. Assertio quarta: Incertum esse an quicquam in illo Libro interpolârit aut [...] Anastasius, ibid.
VII. Probatur interpolatum fuisse ante Anastasium, & viceversâ in nonnullis mutilatum, p. 128
VIII. Siquid boni habeat in primis Pontificibus Liber Pontificalis, id omne hausit è Catalogo primo per Cuspinianum edito, quem [Page] tamen ipsum non integrum, sed vitiatum duntaxat, viderit, p. 129

CAP. XIII.

I. De primo Catalogo per Cuspinianum & Bucherium edito, p. 132
II. Magni faciendus si quidem incorruptum [...], p. 133
III. Qualis hodie extat non ubique fide dignus, ibid.
IV. Binae Baronii regulae refelluntur. In primis Ecclesiae Romanae Traditionibus, [...] potiùs acquiescendum, quàm ipsis Romanis. Nec ullam faciunt [...] in causa fidem adjecti, nullo tamen idoneo teste, Coss. p. 135
V. Refellitur [...] conjectura Anterum prioris partis Autorem statuentis usque ad Vrbanum, p. 137
VI. Anterum prioris partis Autorem fuisse non est verisimile, p. 138

CAP. XIV.

I. Hygini, Pii atque Aniceti tempora justo seriùs detrudunt receptae hactenus rationes tam Latinorum quàm etiam Graecorum, p. 139
II. Extant tamen tertiae Eutychii Patriarchae Alexandrini ab utrisque diversae, p. 140
III. In quibus, ut oportuit, horum Pontificum tempora ad anteriora promovēntur, ibid.
IV. Is itaque, quamvis alioqui fide parùm dignus, hac tamen in causâ, Autorem aliquem [...] videtur minimè spernendum, p. 141

[Page]

DISSERTATIO POSTERIOR DE Annis priorum Romae Episcoporum sigillatim, ex vetustis Historiae Ecclesiasticae monumentis, & receptâ Arabum Chronologiâ rectiùs disponendis.

CAP. I.

I. IN Catalogo Successionis id imprimis curandum est, ne aut [...] inserantur, [...] veri è Catalogo excludantur Episcopi, p. 145
II. Cletus malè in Catalogum intrusus. Eum non agnovit Ignatius, p. 146
III. Non agnovit Irenaeus, non Caius, non Eusebius, &c. nec verè Epiphanius, p. 147
IV. Sed nec in [...] Latinâ Cyprianus, Optatus, Augustinus, Hieronymus, aliique vetustissimi, p. 149
V. Discrepant inter se. qui Cletum intrudunt, quo tandem ordine fuerit inserendus, p. 151
VI. Gesta Cleti & Anacleti invicem diversa pro arbitrio conficta, 152
VII. Erroris [...], ibid.

CAP. II.

I. Intruso Cleto malè collocatur initium Lini, p. 154
II. Linus, superstitibus etiamnum Apostolis, in sede collocatus, & ante illos etiam mortuus, ibid.
III. Idem aliunde confirmatur, p. 156

CAP. III.

I. Vnde ortum habuerit opinio de pluribus [...] uno tempore sedentibus Episcopis, p. 158
II. Ita sensere Rufinus & Beda, p. 159
III. Plures [...] Episcopos non agnoverunt vetustiores, [...], Cyprianus, Cornelius, Novatianus, Pacianus, ibid.
IV. Nemo ante Rufinum, cui occasionem errandi dedit supposititia Clementis [...] à se Latinè versa, p. 160

CAP. IV.

I. Praedictam de pluribus eandem sedem possidentibus Episcopis sententiam, ut in usus suos detorqueant [Page] Episcopalis Regiminis advensarii, p. 162
II. Commenta Blondelti, p. 163
III. Aliter de Successione [...] Clemens ipse Episcopus Romanus, p. 164
IV. Hausit è Libro Pontificali Pa radoxa sua Blondellus, quem nec ipse tamen bonae fidei testem agnovit, nec, si agnosceret, causae suae favere deprehenderet, p. 165
V. Commenta Salmasii ex eodem Libro Pontificali, p. 166
VI. Mirum est Librum Pontificalem tanti, hac in causa, fecisse utrumque, tam Blondellum quàm Salmasium, p. 167

CAP. V.

I Ad annos trium primorum Episcoporum acceditur, p. 168
II. Sedem tenuit Linus ab An. Dom. LV. ad LXVII. ibid.
III. Corrupta sunt è Platina, hoc in loco, Romana Breviaria recentius edita, p. 169
IV. Linum ante Apostolos decessisse credidit Autor Constitutionum Apostolicarum, p. 170
V. Anencletus ab An. LXVII. ad LXIX, ibid.
VI. Non longè indè discedit Heinschenius, p. 171
VII. Clemens ab An. LXIX. ad LXXXIII. quo anno Euaristi ingressum ponit Eutychius, [...] indè vestigia premit [...]. [...] Trajani Annus [...] veterum Erroribus, p. 172

ADDITIO H. D.

1. Tertio Vespasiani, non Trajani, annomortuus Agrippa junior, p. 173
2. S. Joannis obitum tertio Trajani anno contigisse putârunt Veteres, p. 175
3. Quo anno obiit S. Joannes, eodem Trajani Persecutionem, Martyrumque omnium obitus, quos in [...] Persecutione passos credebant, [...] existimabant, p. 176
4. Quibus nixi ratiociniis Veteres tam varias de S. Joannis obitu sententias adinvenerint, p. 178

CAP. VI.

I. Ad Clementis tempora ab Eutychio [...] propugnanda propiùs acceditur, p. 180
II. Tria in contrarium Argumenta proponuntur, ibid.

ADDITIO H. D.

1. Objectio prima, De tempore [...] à Clemente Domitillae, p. 181
2. Fictitia est secunda illa Domitilla Virgo, ibid.
5. Non fuit primis Christianitatis initiis in bonore Virginitas, ne quidem apud Philosophos, p. 182
4. Sed nec apud Sacerdotes, p. 184
5. Nibil imminutus Sacerdotii honor [...] Matrimonio, p. 186
[Page]6. Quis Eunuchus propter Regnum Coelorum, p. 188
7. Matrimonium in honore [...] primi [...], p. 190
8. Conjugium non aspernabantur nonnulli in [...] honoratissimi, p. 192
9. Nec usum Conjugii [...] loci sui sanctimonia alienum censebant, p. 193
10. Nonnullos cum Uxoribus [...] consuevisse verisimillimum est, p. 195
11. Rationes Apostoli pleraeque majorem Caelibatûs Utilitatem quàm Conjugii respiciunt; paucae potiorem etiam Honestatem, p. 197
12. Rationes aliae quibus factum ut Apostolicis quoque temporibus caeperit in pretio esse Virginitas, p. 199
13. Caepit certè de facto, illo quoque seculo, in [...] esse Virginitas, p. 202
14. Non tamen sequitur Virginitatem professam esse juniorem illam Domitillam, p. 204
15. Trajano primùm Imperante, ad publicam Virginitatis [...] admissae, sed in Viduarum Collegio Virgines, p. 206
16. Virgines in Viduarum Collegium admissae nullae minores sexagenariis, p. 207
17. Vota apud Viduas [...]. Explicatur locus 1 Tim. 5. v. 12. ibid.
18. Nec proinde, pro Viduarum exemplo, Virginibus erant Vota aut Vela ab Episcopis imponenda, p. 210
19. Recapitulatio, p. 212
20. Ad secundam Obj. Resp. Verisimile non est Martyrem obiisse Clementem, p. 213
21. Nec Martyrem disertis verbis appellavit Eusebius; credidit tamen, sed nullo fretus, ut videtur, [...] testimonio, p. 214
22. [...] [...] Clementem Consulem verè Martyrem cum Clemente Pontifice, p. 215
23. Est etiam aliunde suspecta receptionilla dispositio [...] Clemens mortuus sub Trajano creditur, p. 217
24. Ad tertiam Obj. Resp. Scripsit [...] ad Corinthios sub Nerone, non sub Domitiano, p. 218
25. Quo sensis Ecclesiam Corinthiam [...] appellârit Clemens, p. 222

CAP. VII.

I. Euaristus sedit ab An. Dom. LXXXIII. ad An. Dom. XCI. p. 224
II. Alexander ab An. Dom. XCI. ad An. Dom. CI. p. 225
III. Acta Alexandri non sunt syncera, p. 226
IV. Neque antiqua: p. 227
V. Sed potiùs nova, nec ante VII. Saeculum scripta, p. 228
VI. Xystus sedit ab An. Dom. CI. ad An. Dom. CXI. p. 231
VII. Qui post obitum S. Joannis Apostoli Pascha [...] instituisse videtur, p. 233
VIII. Telesphorus sedit ab An. Dom. CXI. ad An. Dom. CXXII quando gloriose Martyrio coronatus est, p. 234

[Page]

CAP. VIII.

I. Tempora priorum Romae Episcoporum [...], p. 235
II. Ante An. [...]. CLII. quo mortem Telesphori statuunt alii, Haereses suas vulgârunt Valentinus, Cerdo & Marcion, p. 236
III. Quod verum esse de Marcione omnium recentissimo concedit ipse etiam Petavius, p. 237
IV. Post mortem Hygini Haeresin suam primò docuit Marcion, p. 238
V. Non vixit Hyginus ad annum CLII. [...] existimat Petavins, p. 239
VI. Sed nec usque ad An. CXLII. ut putat Blondellus, p. 240
VII. Explicatur locus Tertulliani. Epocha Tertulliani, de ortu [...], in [...] Pii [...] est; Et [...] Pii Imperatoris non [...], ibid.
VIII. A Tiberii XII. Aer. vulg. XXV. inchoanda, p. 241
IX. Varia tempora, variique [...], quibus Haeresin suam vulgavit Marcion, p. 243

ADDITIO H. D.

1. Epocha Tertulliani [...] XV. [...] [...], p. 245
2. In initio Marcionis terminanda, p. 246
3. Quod quidem Marcionis initium, cum Pio concurrerit non Imperatore, p. 247
4. Sed Pontisice, & quidem cum Pii Pontificis initio, p. 248
5. Incidit [...] Tertulliani in eundem Annum, quo caeperit Pius, pro rationibus Cl. Cestriensis, Eutychianis, p. 250

CAP. IX.

I. Proponitur locus Epiphanii de ortu Cataphrygum, p. 253
II. Sententia Petavii. Malè ille Montanum XIX. Marci ortum existimavit, ibid.
III. Episcopus Romanus, quem ait Tertullianus à Praxea in Montanistas fuisse excitatum, erat Eleutherus, p. 255

CAP. X.

I. Commentum Blondelli de translato in electitios Praepositos, sub Hygino, seniorum [...], p. 256
II. Interpontificii quadriennium, quod renixûs argumentum credidit Blondellus, inter Hyginum & Pium, nullum, p. 257
III. Falsò observavit è [...] Pontificali Blondellus nullos, ante Euaristum, in [...] Romanâ [Page] fuisse Diaconos, p. 258
IV. Varia Archontum Atheniensium genera, p. 259
V. Nulli Atheniensium Archontes similes Christianorum Episcopis, p. 262
VI. Quo sensu Episcopos Archontas dixerit Origenes, p. 263
VII. Episcopi Collegas, quales habebant Archontes, in eâdem Urbe nullos habebant, p. 264

CAP. XI.

I. Hygino successit Pius, Pio Anicetus, Aniceto Soter, p. 265
II. E vero horum Pontificum ordine convincuntur imposturae Epistolae Pii ad Justum Viennensem, p. 266
III. E commentitiâ Pii Epistola prodiit Decretum apud Gratianum ipsum quoque commentitium, p. 268
IV. Erant etiam è Latinis qui ordinem horum Pontificum praedictum sequerentur, p. 269

CAP. XII.

I. Hyginus sedit ab An. Dom. CXXII. ad An. Dom. CXXVI. Non Martyr, p. 270
II. Vacatio ferè annua. [...] Pius ab An. Dom. CXXVII. ad An. Dom. CXLII. Nullum erat, post Hyginum, Interpontificii quadriennium, ut credidit Blondellus, p. 271
III. Solus hoc in loco [...] tradidit Eutychius, p. 273

CAP. XIII.

I. Caepit Anicetus ab An. Dom. CXLII. sub Pio, aliis etiam suffragantibus praeter Eutychium, p. 274
II. Tam maturè caepisse in sequentibus probandum, p. 275

CAP. XIV.

I. Roman venit sub Aniceto [...], & quidem Imperante Pio, quo etiam Imperante passus est, p. 276
II. Scripsit Irenaeus adversus [...] circa An. Dom. CLXXX. post aliquas tamen à Polycarpo in sede Smyrneâ successiones, p. 277
III. Vidit Irenaeus, [...], sed puer ipse admodum [...], p. 278
IV. Multis proinde, [...] scriberet, annis, p. 280

CAP. XV.

I. Polycarpi Martyrium [...] suadet Aetas LXXXVI. [...] annum, cum pateretur, agentis, p. 282
[Page]II. Annos illos de Professione Christianâ aut Ministerio, intelligunt qui Martyrium ejus recentius existimant, p. 283
III. Qui annum egerit., cum pateretur, LXXXVI. recte dici potuit [...], p. 284

CAP. XVI.

I. Idem colligitur ex aetate Nicetae, & L. Statii Quadrati Proconsulis, p. 286

CAP. XVII.

I. Titum Quadratum in Chronico Alexandrino scriptum fingit Petitus, & de T. Numidio Quadrato Asiae Proconsule intelligit; Quadrato Numid. Quadratum intelligit etiam Blondellus, sed non Asiae Procos. sed Romae Cos. cum L. Vero Aug. III. Cos. De eodem Veri Imp. Collegâ intellexerunt Bucherius etiam & Vsserius. Perperam, p. 288
II. Quadratus Vari magister erat Numidius Quadratus. Incertum est quod è Peste collegit Valesius, Quadrati Rhetoris Proconsulatum in VII. Marci incidisse, p. 289
III. Numidius Quadratus, cujus meminit Aristides, erat Asiae Proconsul Anno CLXX. Pollio An. CLXXI. Severus An. CLXXII. p. 291
IV. Recapitulatio, p. 292

CAP. XVIII.

[...], Sabbatum illud quod diem Paschatis proximè praecedebat, p. 293
II. Sic etiam è sententiâ Judaeorum, p. 295
III. Incidit hoc Sabbatum in VII. Kal. April. quo anno passus est Polycarpus. Aliae Lèctiones exploduntur, ibid.
IV. Incidit etiam in secundum Xanthici, p. 297
V. Secundus Xanthici non incidit in Februarium, contra Valesium, ibid.
VI. Emendatur fortasse locus Epiphanii, p. 299
VII. Cum aequarentur mensibus Julianis menses Macedonici, ad eum mensem Julianum accommodatus est totus mensis Macedonicus, quem longè maximâ ejus parte antea occupabat. Aprili autem non Martio respondebat aequatus Xanthicus, p. 300

CAP. XIX.

I. Pionius eâdem, qua Polycarpus, persecutione passus est, non sub Decio, p. 302
[Page]II. Acta Pionii, quae vidit Eusebius, periisse videntur ante Metaphrastem, p. 303
III. Recentiorem faciunt Polycarpum recentiores quàm revera fuerit, p. 304
IV. Idem de Carpo & Papylo statuendum quod de Pionio, p. 305

CAP. XX.

I. Anni Martyrii Polycarpiani Lit. Dom. B. primis Marci annis non convenit, p. 307
II. Paschalis character non convenit anno CLXIX. convenit autem anna CXLVII. accuratissimè, sen per Tabulas fiat supputatio, [...] per Phafin, p. 308
III. Convenit quidem anno CLVIII. Paschalis character: sed non conveniunt reliquae anni notae, [...] passus est Polycarpus. Colligitur itaque ante An. CXLVII. rectè ab Eutychio constitutum esse initium Aniceti, p. 309

CAP. XXI.

I. In Aniceto ab [...] disceditur, cui tribuit annos XVIII. integros, p. 311
II. Aniceti tempus confirmatur ex Historiâ, p. 312
III. Mortuus Anicetus initio Anni CLXI. p. 314

CAP. XXII.

I. Seter tenuit annis IX. [...] [...] CLXI. ad an. CLXX. p. 315
II. Numeri Ordinationum, in primis hisce Pontificibus, nec fidem merentur, nec solent annis quibus sederint Pontifices, respondere, p. 317
III. Soterem nemo unquam [...] Martyrem agnovit, ibid.
IV. Conclusio, p. 318

[Page]

HENRICI DODWELLI DISSERTATIO SINGULARIS DE Pontificum Romanorum primaeva Successione.

CAP. I. De hujus Dissertationis Consilio.

§. 1. IN nova hac [...] Romanorum Chronologia investigandâ confilium Ceftriensis, p. 1
2. Confilium nostrum, p. 4

CAP. II. [...] in Eusebii mente indagandâ, [...].

§. 1. Habuit Eusebius in hac Pontificum Chronologiâ Autores, p. 6
2. Nec alios tamen illos in Historia, quam quos fuerat [...] in Chronico, p. 8
3. Lectionum Eusebianarum antiquissimarum testes habemus Rufinum, Hieronymum, Prosperum, ibid.
4. Quo pacto Prosper sit ad [...] accommodandus, p. 9
5. Testem etiam de Chronici Lectionibus, [...] in Historià [...] Eusebium. In sententiâ Eusebii indagandâ Chronico potiùs fidendum quàm Historiae: Sic tamen ut [...] Chronico subsidium viceversâ afferat Historia, ibid.

CAP. III. Eusebiana Pontificum Romanorum dispositio ad finem Xysti.

§. 1. Quibus tandem conjecturis ductus Eusebius S. [...] initium [...]. Claudii anno assignaverit, p. 12
2. Chronici Prosperiani integri à Labbaeo editi intervalla è Cycli Paschalis Judaici fastis constituenda. Cycli Judaici initium à III. Claudii anno, pro Judaeorum mente, repetendum. Claudii II. erat Sabbaticus, p. 15
3. Cycli primi intervalla omnia pro [Page] mente Prosperi constituuntur, p. 16
4. Tenuit Sedem Romanam Linus, pro principiis Eusebii, ab anno Neronis XIII. ad II. Titi, p. 17
5. Vnde factum ut annos Imperatorum aliter in Historiâ, in Chronico aliter numerârit Eusebius, p. 19
6. Anencletus à II. Titi ad XI. Domitiani, p. 21
7. Clemens ab XI. Domitiani ad III. Trajani, p. 22
8. Euarestus à III. Trajani ad annum ejusdem XI. p. 23
9. Alexander ab an. Trajani XI. ad II. Hadriani, p. 25
10. Xystus à II. Hadriani ad XII. p. 26

CAP. IV. Fasti Coss. pro secundi tertiique Cycli intervallis, ex Prosperi mente, constituti.

§. 1. Cycli Annorum LXXXIV. Christiani apud Prosperum initium ab initio Judaici triennio sejunctum, p. 28
2. Redduntur ejusdem Cycli, initii tamen adeò diversi, rationes, p. 29
3. Anni Imperatorum in secundo Cyclo, pro mente Prosperi, constituuntur, p. 32
4. Emendantur etiam, & in tertio Cyclo, ex ejusdem sententiâ, anni Imperatorum, p. 34

CAP. V. Successio Romanae Ecclesiae Eusebiana à Xysto ad finem Fabiani.

§. 1. Tenuit sedem Romanam Telesphorus, pro principiis Eusebii, à XII. Hadriani ad I. Pii; p. 36
2. Hyginus à I. Pii ad V. p. 38
3. Pius Pontifex à V. Pii Imperatoris ad XX. ibid.
4. Anicetus à XX. Pii ad VIII. Marci, p. 39
5. Soter à Marci VIII. ad XVI. p. 40
6. Eleutherus à Marci XVI. ad Commodi XII. ibid.
7. Victor à XII. Commodi ad IX. Severi, p. 43
8. Zephyrinus à IX. Severi ad I. Elagabali, ibid.
9. Callistus à I. Elagabali ad II. Alexandri, p. 44
10. Urbanus à II. ad X. ejusdem Alexandri, p. 45
11. Pontianus à X. Alexandri ad II. Maximini, p. 46
12. Anteros mense uno, p. 47
13. Fabianus à II. Maximini ad I. Decii, ibid.
14. Philippi anni V. duntaxat numer andi sunt, pro verâ sententiâ Eusebii, p. 48
15. Certus hic est hujus Successionis terminus in I. Decii, tam pro [Page] verá Historiâ, tam pro sententiâ Eusebii, p. 50
16. Annos Pontificum, è Testimoniis; annos Imperatorum, quibus jungendi essent Pontifices, è Conjecturis, didicit Eusebius, ibid.
17. Temporum minutias nullas, in hac Pontificum Successione, exploratas habuit Eusebius, p. 51

CAP. VI. Successio Sedis Alexandrinae.

§. 1. In Successione Alexandrinâ Veterum neminem habemus qui possit cum Eusebio, cui sit potiùs fides adhibenda, contendere, p. 53
2. Ad explorandos Romanorum Pontificum in Canone Eusebiano locos, etiam errores Eusebii, in Pontificum Alexandrinorum dispofitione, sunt tamen ipsi non inutiles, p. 55
3. Distinguendi itaque à numeris Eusebii Historicis, numeri ejusdem conjecturales, p. 56
4. Tempus Aniani, ibid.
5. Abilii.
6. Cerdonis, p. 57
7. Primi, p. 58
8. Justi, p. 59
9. Eumenis, p. 60
10. [...],
11. [...], p. 61
12. Agrippini, p. 62
13. Juliani, p. 63
14. Demetrii, p. 64
15. Heraclae, p. 66
16, 17. Dionysii. Notae [...] è quibus colligitur [...] [...] ad An. CCLXIV. p. 67, 69
18. Tres erant in Paulum Samosatenum Synodi, quarum [...] defunctus est Dionysius, p. 70
19. Tempus Maximi, p. 73
20. Theonae, ibid.
21. Petri, p. 74
22. Annos Episcoporum ex Autoribus, Imperatorum è Conjecturis haufit Eusebius, p. 75

CAP. VII. Occidentalium Catalogorum fontes.

§. 1. Primus Catalogus, si verè fuisset oevi [...], recentiorum Interpolationes meritò suspecti habendi essent, p. 88
2. Sed multa in eo suspecta ne fuerint oevi Liberiani, p. 90
3. Menses & dies in primo etiam Catalogo probabile est fuisse fictitios, p. 92
4. Primus Catalogus admodum diversus ab [...] qui fuit ( [...] ullus fuerit) oevo Liberii, p. 93
5. Latinorum Catalogorum hodiernorum omnium fons Autor Anonymus, [...] scripsit sub Alexandro Severo, p. 94
6. E Cyclis recentiorum Paschalibus ad [...] Chronologicos [...], [Page] accesserunt postea Imperatores & Coss. Cyclum [...] adhibuisse videtur Anonymus sub Alexandro Severo, p. 95
7. Anonymum secutus est Autor Computi S. Cypriano attributi, p. 97
8, 9. Africani Chronicon per Fastos Consulares ad sua tempora deductum, novis deinde Fastis Consularibus continuârunt recentiores. Probatur è fragmento Codicis MS. Mertonensis, p. 97, 99
10. Inde recentiorum Fastos emanâsse verisimile est. Cum Fastis Idatianis maximè conveniunt Catalogi Latini, p. 100

CAP. VIII. Tempora S. Petri, Lini & Anencleti.

§. 1. Annos S. Petri ut variè supputârint, & quibus demum conjecturis ducti Veteres, p. 103
2. Variorum Autorum numeros in unum imperitè confudit Autor Catalogi Bucheriani, Liberio proinde non coaevus, p. 105
3. De Lini annis variae Veterum sententiae, quibus tandem ratiociniis collectae, p. 106
4. Etiam de annis Anencleti, p. 108
5. Ecclesiam Romanam non fundabant, nec Linum, adeò illi praeficiebant, ante annum quo passi sunt, Apostoli, Christi nimirum CLXIV. p. 110
6. Ex Historiâ Sacrâ colligitur Ecclesiam Romanam, ante [...] praedictum, nondum fuisse fundatam, p. 113
7. Vivis Apostolis sedem Romanam non adepti sunt seu Anencletus, seu etiam Clemens, p. 116
8. Graecis paulò antiquioribus paucis admodum imposuit supposititia Epistola Clementis ad Jacobum Latinè versa à Rufino, p. 118

CAP. IX. Successio reliqua ad Fabianum pro Latinorum Catalogis.

§. 1. Coaevi videntur Catalogus Bucherianus & secundus Heinschenii, p. 120
2. Cletus, pro Fastorum Consularium rationibus, Clementi postponendus, p. 121
3. In tempore Clementis Eusebii etiam errorem secuti sunt Fasti Catalogorum Consulares, p. 122
4. Clementis personam annosque habet Cletus, quem tamen Clementi postponunt Catalogi, p. 123
5. Anacleti finis idem quem Clementi attributum [...] videtur [Page] primus Catalogi Autor, p. 125
6. Initium Euaresti suum cum fine ejusdem Eusebiano conjunxit Au tor Catalogi Bucheriani, ibid.
7. Tempus Alexandri, p. 126
8. Xysti, p. 127
9. Telesphori, p. 128
10. A fine Telesphori ad initium Zephyrini Catalogi Pontificales vitiofissimi, p. 129
11. Tempus Hygini. Autor Catalogi Bucheriani sequitur errores Catalogi secundi, proinde secundo Catalogo recentior, p. 131
12. Horum errorum occasiones, p. 132
13. Tempus Aniceti, p. 134
14. Pii, p. 135
15. Soteris, 16. Eleutheri, p. 136
17. Victoris, p. 137
18. Zephyrini, p. 138
19. Pontificum eorundem ab Hygino ad Zephyrinum dispositio alia pro Catalogorum numeris, non Coss. & quidem illa sine hiatibus, p. 139
20. Tempus Callisti, p. 140
21. Urbani, ibid.
22. Pontiani, p. 141
23. Anteri. p. 143
24. Fabiani, ibid.
25. Catalogorum Latinorum rationes omnes unâ operâ restitutae, ibid.

CAP. X. Romanorum Pontificum rationes Eutychianae.

§. 1. Eutychianae Imperatorum rationes, cùm Pontificum intervallis accuratè respondeant, sunt tamen ipsae vitiosissimae, p. 145
2. Eutychius nec Eusebio, nec Pontificum Catalogis, in Successionis initio, consentaneus, p. 148
3. Deficiunt etiam rationes Eutychianae Pontificum, ibid.
4. Rationes Eutychianae eoedem cum Eusebianis. Quid sit in Eutychii Chronologiâ certum, utque ea emendanda sit, p. 149

CAP. XI. Romana ad Clementem [...] Successio.

§. 1. SS. Petri, Lini, Anencleti, Clementis, anni nullis fulciuntur [...], sed conjecturis tantummodò, & quidem falsissimis, p. 151
2. Incertum est scripseritne ad Corinthios Clemens jam Episcopus, p. 153
3. Non erat certè Episcopi nomine Epistola illa inscribenda, p. 154
4. Episcopum tamen fuisse, cum [Page] scriberet, [...] videntur Hegesippus, atque Irenaeus, p. 156
5. Scripsit sub Clemente Episcopo Hermas, ante excidium fortè Hierosolymitanum, p. 158
6. Conveniunt satis aptè notae temporis quaecunque in hoc Opere occurrunt, p. 159

CAP. XII. Successio ab Euaresto ad Hyginum.

§. 1. Ab Euaresto incipiunt anni Pontificum Veri & Historici. Initium ejus inter An. LXXVI. & CI. p. 160
2. Collegit Hegesippus Pontificum Romanorum non sola nomina, verùm etiam tempora, & quidem ad annos Imperatorum accommodata, p. 162
3. Vix potuit, per aetatem, Hegesippus Romanorum Pontificum Successionem, ultra Euarestum, orali Seniorum Traditione, deducere, p. 163
4. Annos duntaxat Imperatorum quibus successerint Pontifices, annotâsse videntur primi Veteres. Inde calculorum diversitas apud recentiores, p. 164
5, 6. Duae horum Pontificum rationes, ibid. & 166
7. Quarum posteriores potiùs nobis probatae, p. 166

CAP. XIII. Tempus Aniceti.

§. 1. De tempore Aniceti errores Cl. Cestriensis, p. 168
2. Mutatis [...] [...] tamen annos largiri solent Latinorum Catalogorum Autores, p. 170
3. Sub Eleuthero mortuos Valentinum Marcionemque [...] [...] Malè quidem ille, cùm sub Aniceto mortui fuerint Pontifice, Imperatore autem Antonino Pio. Et quidem sub initium Aniceti, nec longè ab initio Pii. Inde ad tempus quo [...] scriptiones scripsit Tertullianus, anni circiter LX. p. 171
4. Eleutherum intelligere non potuit Tertullianus, cujus decessores memorat Montanistis infensos. Primus potiùs Montanistarum [...] Communionem negâsse videtur Eleutherus. De Zephyrino potiùs videtur intelligendus esse Tertullianus, p. 173

CAP. XIV. Tempora Soteris & Eleutheri.

§. 1. Soter Episcopus sub Pio, coaevus Persecutionibus illis quarum meminit Dionysius Corinthius sub [Page] Pio, p. 177
2. Coaevus item ortui Montani qui etiam sub Pio, p. 179
3. Sub initium Marci successisse oportuit Eleutherum, p. 180
4. Objicitur unici Caesaris in Persecutione Lugdunensi mentic, ut proinde VII. Marci convenire non potuerit, p. 182
5. Resp. Qui, hac in causa, à nobis dissentiunt, alium tamen annum huic Persecutioni magis idoneum assignare non posse, p. 184
6. Incertum praeterea, illis temporibus, fueritne in more ut Augusti omnes in Legum titulis apponerentur, ibid.
7. Eorum nomina in Legum Inscriptionibus memorari solebant, è quorum tamen arbitrio Leges ipsae constitutae non sunt, p. 186
8. Senioris Augusti jussis refragandi jus nullum habebant juniores, etiam Augusti, p. 187
9. Lucius ipse, licèt Augustus, Marco tamen seniori Augusto debuit obsequia, p. 189
10. Rescripta Imperialia primi Augusti solius arbitrio edita, p. 191
11. Nullum Augustorum in Legibus condendis Collegium unde fieri possit, ut non possit senior Augustus Legem sine Collegae suffragio condere, p. 192
12. Nec poterant juniores Augusti, per Tribunitiam potestatem, senioris Augusti placitis intercedere, p. 193
13. Marci hoc Rescriptum non de Jure agebat, sed de Facto Civis appellantis, p. 195
14. Erant certè Attalus cum sociis Cives Romani, & ad Imperatorem provocaverant, p. 196
15. His cognitionibus de causa Civium appellantium solus Marcus interesse potuit, & solum de facto interfuisse verisimile est, p. 197
16. Eleutheri tempus colligitur ex Hegesippo, p. 198
17. Et Irenaeo, p. 199
18. Chronologiam Pontificiam usque ad Eleutherum conservâsse videtur Hegesippus, ibid.
19. Eandem Chronologiam ab Eleuthero ad Pontianum continuâsse videtur seu Hippolytus, seu alius quispiam coaevus Hippolyto, p. 200
20. Chronologiam Pontificum Hippolyteam probabile est tradidisse Georgium [...], p. 201
21. Cur Pontificiam Chronologiam contraxerit Eusebius, qui ipse recentioribus in errore praeiverit, p. 202

[Page]

CAP. XV. Successio reliqua à Victore ad Fabium.

§. 1. Tenuit Victor annis, ut videtur, XVIII. Numeri ejus etiam apud Veteres, corruptissimi, nec invicem congrui, p. 205
2. Ante Victoris finem sublatus est Thraseas Martyr, sub finem tamen Commodi passus, p. 206
3. Conveniunt nostris rationibus tempora Palmae, Bachylli, Irenaei, p. 207
4. Scripsit Clemens Alexandrinus post mortem Commodi, ante finem Victoris, p. 209
5. Concilia quorum meminit Tertullianus tempora certa designant nulla, nedum tempora Victoris, p. 210
6. Dispositionis Victoris verae vestigia ex Autoribus, p. 212
7. Tenuit Zephyrinus post An. CCIV. p. 213
8. Etiam post initium Caracallae, annumque ut videtur, CCXII. p. 214
9. Non certè ad finem Caracallae. Catalogus Haereticorum ad [...] Lib. de Praescr. seu Tertulliani ipsius est, seu coaevi Tertulliano Autoris, p. 215
10. Praxeas sub Zephyrino ortus. Sub Zephyrini Successore scripfit Tertullianus, p. 217
11. Tertullianus ipse mortuus sub Caracallâ, ibid.
12. Nihil occurrit in operibus Tertulliani unde colligi possit superstitem fuisse Caracallae, p. 218
13. De Callisto, Urbano, Pontiano, &c. p. 219

[Page]

ERRATA.

Annales Paulini, &c.

PAg. 6. lin. 2. quà — Agabum, p. 12. 1, 21. Senatus-Consulto, p. 14. l. 1. Algafiam, p. 23. l. 9. Doroneus, l. 11. Theodoreto, p. 32. l. 11. suspiciebant, p. 41. l. 2. [...], l. 10. Principes, p. 48. [...]. 1. sanatorum, p. 51. l. 10. alia, p. 54. l. 15. [...], l. 20. [...], p. 55. l. 8. Diaconissas, l. ult. infulta, p. 60. l. 7. lequebatur, p. 66. l. 7. Chrismatis, p. 70. l. 18. ille.

Dissertationes Duae, &c.

Pag. 11. Marg. l. 6. Antiocheno, l. 7. add. qui, p. 19. l. 1. CCXXXVI. p. 20. l. 19. [...] p. 23. l. 11. natura, p. 36. l. 25. [...], p. [...]. l. 26. hauserant, p. 42. l. 23. [...], p. 51. l. 7. [...], p. 66. l. 5. Alexandri M. p. 77. I. penult. III. 12? ult. statueret, p. 78. l. 1. post summâ add. festinatione, p. 80. l. 10. [...], p. 100. l. 14. temporibus, p. 148. l. 7. Natalem, p. 221. l. 14. [...], p. 252. l. 3. Xi.

Dissertatio Singularis, &c.

Epist. Ded. p. 2. l. 8. perducta, p. 3. l. 11. senserit, p. 4. l. ult. sententiarum, p. 5. l. 10. lapsemur, p. 20. l. 18. IX. p. 24. l. 5. del. ipsum, p. 41. l. 13. [...], p. 42. l. 14. plerique cum, p. 47. l. ult. quadriennii, p. 50. l. 2. Augusti 42. p. 54. l. 31. ser — p. 59. l. penult. uni, p. 69. l. 25. Pax, p. 84. [...] 37. leg. Max. & Balb. p. 109. l. pen. Neronis — solidum. p. 114. l. 9. quà, p. 122. ult. cujusque, p. 129. l. 12. post Chron. add. Eusebiani, p. 130. l. 16. Vero, p. 132. l. 20. Cos. p. 142. l. 20. post [...]. add. legerat, p. 143. l. 15. pro mensibus leg. annis, p. 162. l. 5. [...], antepen. ni, p. 166. l. 14. LXXXI. p. 169. l. 32. pro Aniceti leg. Soteris, p. 170. l. 13. collegerit, p. 171. l. 6. pro Anaeleto leg. Aniceto, l. 22. Philumena; penult. pro sat. leg. [...]. p. 173. l. 19. egregiè, p. 174. l. 17. Scribunt, p. 181. l. 2. [...].

[Page 1]

ANNALES PAULINI.

HOC Anno Domini labente, Tiberii 21, annus aerae vulgaris 34 annus Tiberii Aug. 19.20 annus Tiberii 21 Hierosolymis gravis orta est Persecutio per summum Sacerdotem & Synedrium: In quâ primò S. Stephanus lapidatus est, VII. Diaconorum primus; & cum effunderetur sanguis ejus, Saulus adhuc juvenis astabat & consentiebat, Act, XXII. 20. Philippus autem, VII. Diaconorum secundus, abiit in Samariam, & communes mensae Discipulorum disturbatae sunt: & haud pauci ex discipulis ab Hierosolymis & ex Judaeâ abierunt.

Priori Anno exeunte, & hoc A. D. ineunte, Persecutio annus aerae vulgaris 35 annus Tiberii 21 ingravescit; & Saulus, à Synedrio potestate concessâ, supra modum persequebatur Ecclesiam & expugnabat illam, fideles frequenter per Synagogas caedens, Sanctorum plurimos vinciens, & in carcerem trudens, &, cùm interficerentur, deferens sententiam: Unde se meritò agnoscit tunc fuisse [...], 1 Tim. I. 13. Cum jam fideles annus Tiberii 22 omnes praeter Apostolos, Hierosolymis relictis, dispersi essent, & per varias urbes & provincias Verbum Dei praedicassent; Saulus ampliùs insaniens in eos persequebatur usque in exteras civitates, Act. XXVI. 11. & adhuc spirans minarum & coedis in Discipulos, à Principe Sacerdotum petiit Epistolas in Damascum ad [Page 2] Synagogas, ut [...] [...] hujus [...] ac mulieres vinctos perduceret in Jerusalem, Act. IX. 1, 2.annus Tiberii 22 annus aerae vulgaris 35 & habens potestatem alligandi omnes qui invocabant nomen Christi, Act. IX. 14.

Cùm autem appropinquaret Damasco, Jesus ipse ei apparuit, eumque ad fidem miraculosè convertit: & Damascum petens ab Anania baptizatus est, à discipulo discipulus. Statim autem non acquievit carni & Sanguini; non ab Anania aut alio aliquo discipulo Damasceno Verbum Dei didicit; Neque venit Hierosolyma ad antecessores suos Apostolos, sed abiit in Arabiam, Galat. 1. 16, 17. Ubi nemo Verbum Dei praedicaverat.

Saulus in Arabiâ moratur, ubi per revelationem annus Tiberii 22 accepit plenam à Deo notitiam Evangelii, ad quod annus aerae vulgaris 36 praedicandum immediatè vocatus est.

Interea Herodis Tetrarchae exercitus ab Areta annus Tiberii 23 Arabiae Rege [ [...], Jos. lib. 18. c. 7.] profligatus, internecione funditùs perit. Aretae Ethnarcha Damascum praesidio tenet.

Saulus ex Arabiâ redit Damascum, satis in officio annus aerae vulgaris 37 per revelationem instructus; & fuit cum discipulis per dies aliquot, & continuò ingressus in Synagogis praedicabat Jesum, Act. IX. 19, 20, Stupebant interim annus Caii 1 à Martii 16 omnes, qui eum audiebant: Ipse autem multo magis convalescehat & confundebat Judaeos.

Circa finem autem hujus anni, cùm implerentur dies multi, consilium fecerunt in unum Judaei, ut eum interficerent, Act. IX. 23. Non enim tunc eam autoritatem habebant in Damasco quam habebant cùm Saulus primò venit Damascum.

Quare insidias ei tantummodò sternebant, quae Saulo notae fuere; unde coacti sunt ab Ethnarchâ Arabiae petere, ut eum in eorum gratiam interficeret: qui inde cupiebat eum comprehendere, 2 Cor. XI. 32.

[Page 3]

Judaei [...] servant [...], ut [...] annus Caii 1 [...] Saulum interficiendum tradant; [...] annus aerae vulgaris 38 autem [...] eum nocte, per murum demiserunt, submittentes in sportá, Act. IX. 25.

Saulus ita Damasco elapsus, post tres annos venit annus Caii 2 Hierosolyma, ut viseret Petrum (qui jam ante illuc redierat cum Joanne, postquam fideles à Philippo baptizatos confirmaverant, & in reditu multis Samaritanorum pagis praedicaverant) Galat. 1. 18. Quod tempus nullam aliam Epocham habere potuit quàm à Conversione Sauli, ut patet ex scopo Apostoli pet totam eam Epistolam ad Galatas, & ex ipso contextu à versiculo 11. usque ad 18.

Saulus verò cum venisset Jerusalem, circa finem anni, tentabat se jungere discipulis, & omnes timebant eum, non credentes quod esset discipulus, Act. IX. 26. Donec Barnabas eum duxit ad Apostolos (Petrum soilicer & Jacobum) Act. IX. 27. & permansit apud Petrum dies quindecim, Galat. 1. 18. Cumque jam Saulus fiducialiter agens loqueretur & disputaret cum Hellenistis, illi quaerebant occidere eum: quod cum cognovissent fratres, deduxerunt eum Caesaream & dimiserunt Tarsum, Act. IX. 31, 32.

Erat tum in Ecclesiis pax per totam Judaeam Galilaeam & Samariam, & S. Petrus transivit universos, Act. IX. 31, 32. in Judaeâ scilicet Galilaeâ & Samariâ, fideles.

Hoc Anno Saulus Tarsum delatus, ignotus facie annus aerae vulgaris 39 Ecclesis Judaeae, evangelizavit fidem in Ciliciâ, quam aliquando expugnabat, Gal. 1. 22, 23. Ignotum autem annus Caii 2 tunc, cum-in Giliciâ & Syriâ esset, Ecclesiis Judaeae annus Caii 3 se fuisse dixit, ne Galatae putarent Ipsum ab aliquo Christi discipulo doctrinam Evangelii accepisie.

Saulus praedicat in Syriâ, neque tamen adiit Antiochiam,annus aerae vulgaris 40 quia illic discipuli non pauci fuere, à quibus annus Caii 3 quicquam discere-noluit.

[Page 4]

Petrus postquam baptizaverat Cornelium & permanserat ibi diebus aliquot, ascendit Hierosolyma:annus Caii 4 annus aerae vulgaris 40 Et cum illuc venisset, disceptabant adversus eum qui erant ex circumcisione, Act. XI. 2. Cum autem omnia de baptismo Cornelii exposuisset, tacuerunt & glorificaverunt Deum, ver. 18.

Saulus adhuc praedicat in Syriâ.annus Caii 4 annus aerae vulgaris 41

Patesacto jam Gentibus fidei ostio, Cyprii & Cyrenenses quidam Antiochiae Graecis Christum praedicaverunt,annus Claudii 1 à Jan. 24. & magnus eorum numerus conversus est ad Dominum.

Pervenit etiam Sermo ad aures Ecclesiae, quae erat Hierosolymis super magno numero Graecorum, qui ope Cypriorum & Cyrenaeorum quorundam conversi sunt ad Dominum, Act. XI. 21, 22.

Miserunt ergo Barnabam usque ad Antiochiam. annus aerae vulgaris 42

Saulus redit Tarsum, postquam multa passus erat in Syriâ & Ciliciâ per triennium.

Barnabas, cùm venisset Antiochiam & vidisset annus Claudii 2 gratiam Dei, gavisus est, & hortabatur omnes in proposito cordis permanere in Domino, & ejus operâ apposita est multa turba Domino, ver. 24.

Cùm tanta messis quotidie cresceret, & Barnabas cooperario indigeret, quaesivit Paulum Tarsi (quem ad Apostolos antè duxerat & ab iis probatum noverat, & disputantem cum Hellenistis Hierosolymis audiverat) quem cum invenisset perduxit Antiochiam, ver. 25.annus aerae vulgaris 43

Saulus & Barnabas annum totum converfati sunt in Ecclesiâ Antiochenâ, & docuerunt turbam multam; ita ut cognominarentur primum Antiochiae discipuli annus Claudii 3 CHRISTIANI, ver. 26.

In his autem diebus supervenerunt ab Hierosolymis Prophetae Antiochiam, ver. 27. & surgens unus exeis, nomine Agabus, significabat per Spiritum prophetiae (nondum enim ulla fames in partibus Orientis orta [Page 5] erat) famem magnam futuram in universo orbe Terrarum, quae facta est, praecipuè in Judaeâ, sub Claudio annus aerae vulgaris 43 annus Claudii 3 Caesare, ver. 28.

Discipuli autem, prout quis habebat, proposuerunt in ministerium mittere habitantibus in Judaeâ fratribus, ver. 29.

Cùm adhuc pax fuisset in Ecclesiâ per Judaeam,annus aerae vulgaris 44 annus Claudii 4 misit Herodes Agrippa manus, ut affligeret quosdam de Ecclesiâ, Act. XII. I. Occidit autem Jacobum, ver. 2. & diebus azymorum Petrum conjecit in carcerem (circa initium Aprilis.) Petrus autem, carcere divinitùs patefacto, petiit domum Mariae, ubi plures discipuli congregati sunt; quibus cum declarasset quomodo ab Angelo liberatus est, & eos jussisset ut eadem Jacobo & fratribus renunciarent, abiit, &c. De Anno quo Herodes occidit Jacobum, & Petrum in carcerem conjecit, latiùs disserendum est; volunt enim ex Pontificiis plerique id factum esse An. Dom. XLI. ut illo tempore ostendant Petrum, cum abiit in alium locum, Romam petiisse, &c. Sed hoc primo statuitur contra fidem Historiae Judaicae, Jos. XIX. 4, 5. secundo contra fidem Historiae Sacrae, abiit in alium locum, ver. 17. & Herodes descendens è Judaeâ in Caesaream ibi commoratus est, ver. 19.

Post brevem hanc persecutionem Hierosolymis ortam, Antiocheni secundum propositum suum (Act. XI. 29.) collectis jam factis, subsidium miserunt ad Seniores, qui Hierosolymis manserant per manus Barnabae & Sauli, ver. 30. Et quidem peropportunè, jam enim fames in Judaeâ oriri caepit, magna quidem illa & diuturna.

Nam Herode Agrippa mortuo, in ejus regnum, in Provinciam redactum, Claudius Procuratorem Cuspium Fadum misit. Ille autem & Successor ejus, Tiberius Alexander, Provinciam administrabant fermè per quadriennium; quorum tempore magnam famem [Page 6] in Judaeâ extitisse, narrat Josephus, lib XX. c. 3. quâ respexisse Agatum testatur Eusebius, l. 2. c. II.annus Claudii 4 annus aerae vulgaris 44

Cùm Barnabas & Saulus subsidium in manus Seniorum Hierosolymis tradidissent, nullo Apostolo tunc viso quae causa fuit, quòd Apostolus ipse [...] adventûs non meminit in Epistolâ ad Galatas, Antiochiam redierunt, assumpto Jaanne, qui cognominatus est Marcus, Act. XII. 25. qui eos secutus esse videtur, quia aberat Petrus.

Dum ibi Prophetae & Doctores ministrarent Donaino, Saulus & Barnabas segregati ab illis sunt in opus [...] quod, [...] eas Spiritus Sanct. Act. XIII 2.

Et tum, opinor, Saulus raptus estin tertium coelum, post quod tempus Anno XIV. scripsit secundam ad Corinthios Epistolam, XII. 2.

Barnabas & Saulus missi à Spiritu S. abierunt Seleuciam, & navigaverunt in Cyprum, Act. XIII. 4. & pervenerunt Salamina.annus aerae vulgaris 45

Cùm Saulus & Barnabas venissent Salaminam, annus Claudii 5 praedicabant Verbum Dei in Synagogis [...], habentes Joannem in ministerio, ver. 5. Et cùm perambulassent universam Insulam (praedicantes sine dubio in Synagogis. Judaeorum, quae in Cypro plurimae fuerunt) [...] ad Paphum. (Est autem Cyprus Insula inter amplissimas numerata.) Et dum in urbe Papho praedicabant, quae à Salamine, totâ fermè Insulae longitudine erat dissita, Sergius Paulus Cypri Procos. Verbum Dei audire cupiebat, eosque accersivit: Et cum obstaret Elymas, Saulus (qui & Paulus) eum coecitate percussit, unde Procos. ad fidem conversus est.

Postea Paulus cum suis navigavit Papho; & Pergam urbem Pamphyliae venit; ubi eum deserit Joannes, & revertitur Hierosolyma; sortè enim audiverat jam non tantum Herodem mortuum fuisse, sed Petrum è latebris prodiisse & Hierosolymis liberè [Page 7] versatum esse. Paulus autem & Barnabas ex Pamphyliâ profecti sunt in Pisidiam.

In Pisidiâ diu praedicant (praesertim Antiochiae)annus aerae vulgaris 46 annus Claudii 6 donec Verbum Dei disseminaretur per universam regionem, Act. XIII. 49.

Pisidiâ pulsi, veniunt in Lycaoniam, ubi adeunt Iconium, in quâ urbe multo tempore demorati sunt, XIV. 3.

Iconio pulsi, confugerunt ad civitates, Lystram & Derben, & universam in circuitu regionem, XIV. 6. Et illic evangelizantes erant, ver. 7.

Lystris per Antiochenos & Iconienses ejecti adeunt Derben, ubi evangelizabant, & discipulos multos faciebant, ver. 21.

Derbe revertuntur Lystram & Iconium & Antiochiam annus aerae vulgaris 47 annus Claudii 7 Pisidiae, confirmantes animos discipulorum, exhortantesque ut permanerent in fide. Et constituerunt illis per singulas Ecclesias Presbyteros, XIV. 22, 23.

Inde pertranseunt Pisidiam & veniunt in Pamphyliam.

Postquam Pergae rursus praedicassent, petunt Attaliam, & inde navigantes redeunt Antiochiam Syriae, ubi itineris sui rationem Ecclesiae reddunt.

Paulus & Barnabas Antiochiae non modicum annus aerae vulgaris 48 annus Claudii 8 tempus morati funt cum Discipulis, ver. 28.

Tum verò descendentes de Judaeâ quidam docebant [...], Quia nisi circumcidamini secundum morem Moysi, non potestis salvari, Act. XV. 1.

Hinc orta est Seditio & quaestio, sive disceptatio non parva, sive benè longa, inter Paulum, assistente Barnabâ, & illos Judaizantes.

Antiocheni autem Quaestiohem hanc determinare non valentes, statuerunt, ut ascenderent Paulus & Barnabas, & quidam alii ex illis, ad Apostolos & Presbyteros in Jerusalem, super hâc quaestione, ver. 2.

[Page 8]

Hoc Anno ineunte venit in Provinciam Cumanus Judaeae Procurator; & Felix Samariae; si fides Tacito; annus Claudii 8 annus aerae vulgaris 48 sed sine jure gladii, ut patet ex Historiâ Josephi.

Paulus & Barnabas deducti ab Ecclesiâ Antiochenâ annus Claudii 9 per Syriam, pertransibant Phoenicen & Samariam; annus aerae vulgaris 49 & per Ecclesias ibi constitutas enarrabant Conversionem Gentium, Ipsorum operâ in minori Asiâ factam. Et Christiani earum Ecclesiarum quae in Phoeniciâ & per Samariam constitutae sunt, magno gaudio affecti sunt.

Tandem veniunt Hierosolyma, ubi suscepti sunt ab Ecclesiâ & ab Apostolis & Senioribus; nuntiantes Apostolis & Senioribus, quanta Deus fecisset per illos, sive quam magnus numerus Ipsorum operâ, tum ex Judaeis, tum ex Gentibus in Cypro & in Asiâ, conversus est.

Surrexerunt autem etiam Hierosolymis quidam ex Pharisaeis Christiani, qui docebant Circumcisionem esse necessariam ad salutem.

Concilium Hierosolymitanum

ANNO XIV. à Conversione S. Pauli congregatum. Hunc enim ipsum adventum suum narrat Apostolus ad Galat. cap. II. 1, 2. & tempus ipsum determinatè exprimit. Ubi Grotius scribendum vult 4. is tamen agnoscit hunc ejus adventum ad Concilium. Quod autem Apostolus ad Epocham Conversionis suae referat annos, quos ibi numerat, manifestum est ex ipso scopo Capitis I, & II. Vocat se Apostolum non ab hominibus, neque per hominem, Cap. I. 1. docet Evangelium suum non esse secundum hominem, neque se illud ab homine accepisse aut didicisse, sed per revelationem Jesu Christi, ver. 11, 12. [Page 9] Hoc verò Galatis demonstrat ex conversatione suâ illis non incognitâ; cujus pars prima fuit professio annus aerae vulgaris 49 annus Claudii 9 strictissima Judaicae religionis secundum Pharisaeos, quae desiit in acerrimâ persecutione Christianorum: Tum demùm pergit & ostendit, quomodo Deus revelavit ei filium suum, & quod tum continuò non acquievit carni & sanguini, sive non contulit cum homine quopiam, à quo Evangelii doctrinam discere potuit, neque venit Hierosolymam ad Antecessores suos Apostolos, à quibus pleniùs mentem Domini discere potuit, sed abiit in Arabiam, ubi per revelationem Evangelium accepit; & reversus est Damascum, ubi Verbum Dei praedicavit & confudit Judaeos: Deinde post tres annos rediit (Damasco scilicet) Hierosolyma, ut viseret Petrum. Ex quibus omnibus clarè patet, hujus triennii Epocham à Conversione Pauli peti debere. Idem dicendum est de Epochâ annorum 14. Deinde post annos 14. rursus ascendi Hierosolyma. Idem enim horum verborum scopus, eadem annorum Epocha. Vox enim [...], (deinde) non conjungit haec verba cum illis de triennio, quasi à fine illius triennii initium sumerent; aliud enim [...] inter haec & illa intercedit. Cap. I. 21. ubi narrare incipit, quomodo versatus est in Syriâ & Ciliciâ, neque annos, quibus illic tunc erat in iis regionibus, enumerat. Nulla igitur hîc Chronologica connexio cogitari potest: Sed Apostolus eundem scopum persequens, deinde, inquit, & rursus; sed neque deinde respicit moram ejus in Syriâ & Ciliciâ, neque hoc rursus secundum ejus Hierosolyma adventum: Nam secundò Hierosolyma venerat cum subsidio, appetente fame, & quidem cum Barnaba, sed non assumpto Tito: Sed quia neminem tunc Apostolorum vidit, adventum illum omisit, utpote ad praesentem scopum minimè pertinentem.

[Page 10]

Post decretum Concilii, & Epistolam à Concilio seriptam, Paulus & Barnabas cum Juda & Sila, viris annus Claudii 9 annus aerae vulgaris 49 primariis, veniunt Antiochiam, & Ecclesiae Antiochenae reddiderunt Epistolam ab Apostolis acceptam.

[...] [...] & Silas, cum essent Prophetae, verbo plurimo confirmabant fratres.

Judas autem rediit Hierosolyma, Silas permansit Antiochiae.

Interim vcnit etiam Petrus Antiochiam, & aliquandiu cum Gentibus ad fidem conversis edebat.

Cùm autem quidam à Jacobo venirent, Petrus annus Claudii 10 annus aerae vulgaris 50 [...] & segregabat se; unde Paulus eum reprehendit.

Hoc tempore reprehensionem illam factam esse inde intelligo, quia Paulus indicat se fuisse Antiochiae tunc cum Petrus illuc venit: Petrus autem non adiit Antiochiam ullo tempore, quo in eâ urbe Paulus suit ante Concilium Hierosolymitanum: Et praeterea dissensus inter Paulum & Barnabam, qui Petro familiarissimus erat, hinc ortum traxisse videtur.

Et ipse, assumpto Sila, qui interfuit Concilio Hierosolymitano, perambulavit Syriam & Ciliciam, confirmans fratres, tradensque iis dogmata, quae erant decreta ab Apostolis, XV. 41. XVI. 4.

Pervenit autem in Derben & Lystram, ubi Timotheum discipulum inveniens, circumcîdit, & secum abduxit, XVI. 1.

Dein peragrat Phrygiam & Galatiam, & per annus Claudii 11 annus aerae vulgaris 51 Mysiam venit Troadem, ubi se illi comitem adjunxisse indicat Lucas, XVI. 10. Qui antea etiam Antiochiae cum Paulo fuit, & jam eum Troade assecutus est; ut colligere licet ex Act. XI. 28. Ubi Codex Cantabr. habet [...] ab Anno igitur 43. per Octennium discipulus fuerat Antiochiae.

[Page 11]

Troade transit in Macedoniam.

Moratur Philippis.annus aerae vulgaris 51 annus Claudii 11

Inde itinere facto per Amphipolin & Apolloniam, venit Thessalonicam, ubi diu praedicat.

Inde missus est Beraeam, ubi aliquandiu moratur.annus aerae vulgaris 52 annus Claudii 12

Interim Judaei hoc Anno ineunte à Claudio Româ pulsi sunt. Anni hujus expulsionis solus Orosius difertè meminit, Lib. VII. c. 4. his verbis — Anno ejusdem Claudii nono expulsos per Claudium urbe Judaeos Josephus refert: Sed haec apertè falsa sunt: Nihil enim Josephus de anno nono Claudii, imò nihil omnino de expulsione Judaeorum, circa huno temporis tractum refert; neque ullius Judaeorum tumuleûs ad eum annum meminit Tacitus.

Sed Josephum nominat Orosius, ut conjungat hanc historiam cum tumultu quem refert Eusebius ex Josepho.

Praeterea Orosius Prochronismi manifesti reus hîc tenetur, ejusque Prochronismi causa satis aperta est. Dixerat enim Anno Claudii quinto inter Theram & Therasiam, Insula emicuit; quae habuit ex Eusebii Chronico: At constat hoc contigisse Anno Claudii VI. jam exeunte.

Pergit Orosius — Anno ejus VII. sub Procuratore Judaeae Cumano Hierosolymis seditio in diebus azymorum exorta est. Quae etiam ex Eusebii Chronico habuit; sed & ea vera non sunt: Non enim VII. Claudii Anno, Cumanus, sub quo ait seditionem illam extitisse, sed Tiberius Alexander Procurator Judaeae fuit: Neque Cumanus Procurator fuit ante mortem Herodis regis Chalcidis, qui Anno Claudii VIII. obit: Intresse igitur Paschati Cumanus tanquam Procurator non potuit, ante annum Claudii IX. Sed nec eo Anno seditio à Josepho memorata contigit, sed Anno Claudii XI, quo tempore Quadratum [Page 12] scimus Syriae fuisse Praesidem: Et cùm Romae cognita est, nulla illius Romanos cura tangebat,annus Claudii 12 annus aerae vulgaris 53 cum ad solos Judaeos calamitas illa pertinebat: Sed quae illa paulo post sequuta sunt, Romanos maximè tangebant. Nam eo anno Stephanum Caesaris servum latrones aggressi, omnes ejus sarcinas diripuerunt, & tandem milites Romani caesi sunt: Haec commemorat non tantùm Josephus, sed & Tacitus, lib. XII. c. 54. Cumanus & Felix, gliscente pernicie, cùm arma militum interjecissent, coesi milites sunt; arsissetque bello Provincia, ni Quadratus Syriae rector subvenisset. Et praeterea notat Tacitus hunc tumultum post illum sub Caio proximum fuisse, ideoque sub Claudio primum.

Claudius, causis rebellionis auditis, ineunte Anno regni sui XII. Judaeos Urbe expulit; eodem, opinor, tempore, quo de Mathematicis Italiâ pellendis factum Senatus-Consultum atrox & irritum, ut ait Tacitus, lib. XII. c. 52.

Expulsio autem Judaeorum ex Urbe non fuit ex Senatus-Consultu, sed tantum ex Edicto Claudii; unde Tacitus illius expulsionis nusquam meminit.

S. Paulus Beraeâ missus est Athenas, unde statim mittit Timotheum, ut visat Thessalonicenses, 1 Thess. III. 1. ubi diu moratur. Athenis venit Corinthum: Et inveniens quendam Judaeum [...] Aquilam, Ponticum genere, qui NVPER venerat ab Italiâ, & Priscillam uxorem ejus, eò quod [...] Claudius discedere omnes Judaeos à Româ, accessit ad eos, Act. XVIII. 1, 2. Nuper sanè, [...], quia hoc ipso Anno ineunte Edictum Claudii prodierat.

Post reditum Timothei ex Macedoniâ scribit priorem ad Thessalonicenses Epistolam, 1 Thess. III. 1, & 6.

[Page 13]

Hoc tempore, ut videtur, Paulus multa de Christianis Romanis audierat, & ex eo valdè concupivit annus aerae vulgaris 52 annus Claudii 12 Romam videre, Deum saepe precatus ut aliquando illuc mitteretur, Ep. ad Rom. Cap. I9, 13. & Cap. XV. 22, 23.

Cùm Cumanus jam condemnatus esset, Felix à annus aerae vulgaris 53 annus Claudii 13 Claudio Procurator Judaeae rursus factus est; quam cum jure gladii provinciam unà cum Samariâ & Galilaea administraret.

S. Paulus Corinthi coram Gallione Achaiae Proconsule sistitur. Erat hic Gallio frater senior Annaei Senecae; unde colligi potest, hoc tempus idoneum fuisse, quo Procos. fieret. Tota Senecarum familia Claudio maximè infensa fuit, quod Annaeum gravi, & diuturno exilio mulctasset: à 'quo tandem liberatus est Anno Claudii IX. Pompeio & Vertranio Coss. ut tradit Tacitus, lib. XII. c. 8. Et statim factus est Senator, Sueton. in Nerone cap. 7. Eique Domitius ab Agrippinâ traditur instituendus. Anno Claudii X. Domitius in familiam Claudii & nomen Neronis transit. Antistio & Suilio Coss. Tacit. XII. cap. 26. Annaeus cùm semper observasset Gallionem honorum maximè cupidum esse, curavit ut ille Cos. suffectus esset Anno, ut videtur, XI. & statim Procos fieret Anno [...] XII. exeunte: Junio & Haterio Coss. & quidem Achaiae. Sic enim interpretor Senecam, Ep. 104. Istud mihi in ore erat Domini mei Gallionis, qui cum in Achaia febrem habere caepisset, protenus navem ascendit, clamitans, Non corporis esse sed loci morbum. Fratrem enim majorem, postquam Consul & Proconsul fuisset, Dominum appellavit.

S. Paulus à Gallione dimissus permansit Corinthi dies multos: ubi scribit secundam ad Thessalonicenses Epistolam, Imperante adhuc Claudio: Quod observandum, ne concludamus, — qui nunc [...], [Page 14] fuisse Neronem, 2 Thess. II. 7. Ut Hieron. ad Aglasiam, annus Claudii 13 annus aerae vulgaris 53 p. 1267. E.

Initio hujus anni, postquam Corinthi per annum annus Claudii 14 annus aerae vulgaris 54 & dimidium praedicasset, navigat Ephesum, & relictis in eâ urbe Aquilâ & Priscillâ, post paucos dies inde profectus est Caesaream, undo ascendit & salutavit Ecclesiam & descendit Antiochiam, Act. XVIII. 22.

Quo temporis tractu venit Apollos Ephesum, & à Priscillâ & Aquilâ melius edoctus, inde profectus est Corinthum.

Paulus autem Antiochiâ transiit per Galatiam & Phrygiam, & cum Apollos esset Corinthi, venit Ephesum, Act. XIX. 1.

Ubi. [...] quosdam baptizavit.

Inde praedicavit in Synagogâ per tres menses.

Claudio Imp. [...] III. Id. Octob. Nero succedit. annus Neronis 1

Primo Neronis anno, Claudius Felix à Nerone annus aerae vulgaris 55 donatus est Praefecturâ, quam sub Claudio obtinuerat, demptis aliquot tantùm Urbibus, Abilâ & Juliade, Tarichaeâ & Tiberiade, quas regno Agrippae addidit Nero: [...], Joseph. de bell. Jud. lib. 2. cap. 22. Et Felix qui tempus Praefecturae suae sub Claudio in obtinendâ uxore Drusillâ foeminarum pulcherrimâ consumpserat, administrandae Provinciae jam diligenter incumbit: ac primò Principem latronum Eleazarum, qui per XX. annos provinciam vexaverat (ab illo, opinor, tempore, quo Samaritanos in apertum bellum prorumpentes Pilatus profligavit, & multis occisis, reliquos in fugam vertit, A. D. XXXV) captum in vinculis Romam misit, & magnam latronum multitudinem cruci suffixit, atque ita totam regionem pacavit. Hoc primum [...] sub Nerone, ut disertè tradit Josephus, lib. XX. cap. 6, 7.

[Page 15]

Paulus disserit in Scholâ Tyranni per biennium.

S. Petrus venit Corinthum, cùm ibi esset Apollos,annus aerae vulgaris 55 annus Neronis 2 ut patet ex Epistolâ Clementis.

Ex eo tempore, quo pacata regio est, sicarii in annus aerae vulgaris 56 Urbe orti sunt, contra quos Felix nihil fecit.

Sed Jonathanem (qui unus [...], [...]) nimis liberè eum reprehendentem à sicariis occidicuravit. Et post eum multi à sicariis illis Hierosolymis occisi sunt, Festis praecipuè diebus.annus Neronis 3

Paulus disserit in Scholâ Tyranni.

Seductores quidam fanatici populum sub praetextu annus aerae vulgaris 57 religionis in desertum congregabant, promittentes Deum eis ostensurum signa libertatis. Hos Felix (quos tanquam semina defectionis esse putabat) armis oppressit.

Paulus [...] in Asiâ.

Unde praemisit Timotheum cum Erasto in Macedoniam.

Apollos cum aliis fratribus Corintho venit ad Paulum, per quos Corinthii miserunt Epistolam.

Scribit primam ad Corinthios Epistolam, cum Sosthene, respondens Epistolae Corinthiorum.

Scribit Epistolam ad Galatas.

Per Demetrium Epheso pellitur.

Asiam relinquens, postquam per triennium fermè totum ibi laborasset,

Venit Troadem. Inde transit in Macedoniam.

Inde scribit secundam ad Corinthios Epistolam.

Ex Macedoniâ proficiscitur in Graeciam.

Paulus Corintho scribit Epistolam ad Romanos.

Felix Aegyptium Magum cum suis ad montem annus aerae vulgaris 58 annus Neronis 4 Oliveti profligavit.

Paulus redit ex Graeciâ in Macedoniam.

[Page 16]

Per dies azymorum manet Philippis.

Venit Hierosolyma cum Collectis post Pentecosten,annus Neronis 4 annus aerae vulgaris 58 mense Junio: Ubi tumultu concitato, morte eum eripiens, Tribunus quaerit — Nonne Tu es Aegyptius, qui ante hos dies tumultum concitasti & eduxisti in desertum 4000 virorum sicariorum?

Aegyptius enim ille, sociis oppressis, salutem sibi fugâ quaesicrat, Jos. XX. 6. [...].

Ad Synedrium adductus cum Ananiâ (Nebedaei filio) qui adhuc suit Pontifex, orationem habuit, Act. XXIII.

Coram Felice Caesareae accusatur: Respondens autem ait — Ex multis annis te esse judicem genti huic sciens bono animo pro me satisfaciam, XXIV. 10. Hi autem anni multi erant 5. cum dimidio, ex quo Judaicae genti judex impositus est à Claudio: Unde longam sub eo pacem & [...] illi genti facta agnoscit Tertullus, quae sigillatim commemoravimus ex Josepho.

S. Paulus in vinculis Caesareae detinetur.

Coram Drusillâ iterum auditur.

Magi quidam & Latrones Judaeos ad libertatem hortantur, mortem illis minitantes, qui parerent Romano Imperio: & hoc bellum indies ingravescebat, Jos. bell. Jud. l. 2. c. 22.

Paulus detinetur Caesareae in liberâ custodiâ, Felice annus Neronis 5 annus aerae vulgaris 59 sperante, quod pecunia daretur à Paulo: Propter quod & frequenter accersens eum loquebatur cum eo.

Dum Magi & Seductores Populum per regionem contra Romanorum Imperium sollicitant, inter Syros & Judaeos gravis orta est seditio Caesareae, quam armis comprimere conatus est Felix, multique á militibus caesi sunt, sed interventu Nobiliorum Judaeorum milites continuit. Josephus.

[Page 17]

Felix, manente adhuc seditione inter Syros & Judaeos, Nobiles utriusque partis electos misit ad Neronem annus aerae vulgaris 60 annus Neronis 6 de jure disceptaturos. Josephus de bell. Jud. l. 2. c. 22.

Quinetiam Sacerdotes quosdam ob levem quandam culpam vinctos Romam misit. Jos. in Vit.

Tum verò Festus successor Felici datus est. Jos.

Felix autem biennio expleto (ex quo Paulus accusatus est) accepit successorem Porcium Festum; volens autem gratiam praestare Judaeis, reliquit Paulum vinctum, Act. XXIV. 27.

Primores Judaeorum post decessum Felicis Romam profecti sunt eum accusaturi; dedissétque omnino poenas, nisi Nero eum donasset precibus Pallantis, quem tum maximè in pretio habuit. Joseph. l. XX. c. 7.

Hinc colligunt Viri docti non diu ab initio Imperii Neronis Felicem Romae accusatum, precibus Pallantis donatum, quia Pallas Neroni in pretio non [...] diu post Imperium ejus: vel secundo igitur, vel tertio, vel quarto Imperii ejus Anno Festum Felici successisse volunt. Mihi verò id, quod huic sententiae contrarium est, vel inde colligendum videtur; nempe Neronem non-nisi diu post initium Imperii sui Pallantem in pretio habuisse. Nam ipso statim initio Imperii Neronis, taedium sui moverat Pallas. Tacit. XIII. 2. Secundo Imperii anno ineunte, à curâ rerum demotus est, cap. 14. Tertio ineunte, laesae Majestatis reus fit, & cùm absolutus esset, Innocentia ejus grata non erat, cap. 23. Quarto Imperii anno Nero Poppaeae amore capitur, Agrippina contemnitur, tanquam ad libita Pallantis provoluta. Quinto, Agrippina ipsa occiditur, & sic odii Pallantis apud Neronem, postquam potentiâ exutus est, unica causa sublata est. Post Agrippinae caedem nulla Pallantis apud Neronem offensio memoratur. [Page 18] Nono tandem Imperii Anno veneno tollitur annus Neronis 6 annus aerae vulgaris 60 nullius criminis reus, nullius novae apud Neronem [...] (non enim ille, sed Doryphorus nuptiis Poppaeae adversatus est;) sed ex arbitrio Tige Eini, ac tantummodo quod immensam pecuniam longâ senectâ detineret. Tacit. XIV. 65. Qualis fuit paulo ante accusatio Senecae, tanquam ingentes & privatum modum evectas opes adhuc augeret. Tacit. XIV. 52. Quidni igitur VI. Neronis Anno jam exeunte, tantâ Pallas apud eum gratiâ floreret, ut fratrem suum, quem Nero ipse Procuratorem fecerat, à paucis Judaeis accusatum liberaret?

Cùm Festus venit in provinciam, Caesareâ tertio die Hierosolyma attigit; ubi Judaei Paulum accusant. Festus se eos auditurum promittit, postquam Caesaream regressus est post dies X. Die XI. à Festo auditus Caesarem appellat. Et cum dies aliquot transiissent, venit Agrippa Caesaream, Act. XXV. Et cum plures dies ibi commoraretur, Paulus coram Agrippâ producitur: Et dimissus tunc fuisset, si non appellasset Caesarem, Act. XXVI. 32.

S. Paulus postea missus est Romam, & post dies annus Neronis 7 multos ejectus est, in Melitam Insulam.

S. Paulus postquam per tres menses Melitae hyemasset annus aerae vulgaris 61 annus Neronis 7 per Syracusas, Rhegium & Puteolos, Romam venit, mense Februario, Neronis VII.

Cum Romam venerunt reliqui in vinculis à Centurione traditi sunt [...], Praefecto Praetorio, qui tunc unus erat, scilicet Burrhus. Anno enim sequenti Burrhus mortuus est, & duo facti sunt Praefecti Praetorio. Vincti quidem ex provinciis ad Praefectos Praetorii mitti solebant. Trajan. ad Plin. ep. 65. Paulo autem permissum manere sibimet cum custodiente se milite, Act. XXVIII. 16.

[Page 19]

Sicariis Judaeam ac praecipuè Hierosolyma infestantibus, Impostor quidam salutem promisit omnibus,annus aerae vulgaris 61 annus Neronis 7 qui ipsum sequi vellent in Desertum; Festus autem militaribus copiis eos omnes oppressit. Jos. XX. 7.

Interim Agrippa aedificat domum valdè amplam in Regiâ propè porticum, unde perspexit quae circa Templum facta sunt.

Ob hoc Primores Hierosolymitani erexerunt altum annus Neronis 8 parietem, qui non tantùm Regii triclinii, sed etiam occidentalis Porticûs (ubi Romani festis diebus stationes habebant) prospectum arcebat. Hoc aegrè ferebat Agrippa & praecipuè Festus, qui imperavit Judaeis, ut parietem diruerent.

Judaei autem à Festo impetrabant, ut legati de eâ re ad Neronem mitterentur.

Hoc Anno ineunte Legati X. primores cum Pontifice annus aerae vulgaris 62 annus Neronis 8 Ismaele, & Chelcia aerarii custode ad Imperatorem mittuntur.

Interim Nero Anno VIII. Imperii sui exturbat Octaviam, & Poppaeam uxorem ducit, Tacit. XIV. 60. 12 die post divortium Octaviae; Sueton. c. 35.

Legati Judaeorum Romam veniunt, iisque Nero permisit, ut paries staret, Poppaeae jam uxori suae gratificatus. Jos. XX. 7.

Poppaea X. Primores redire permisit. Ismaelem autem & Chelciam obsides detinuit.

Quod quamprimum intellexit Agrippa, loco Ismaelis Josephum Cabi constituit Pontificem. Jos. ibid.

Festus [...] in provinciâ, mense Aprili, Agrippa loco Josephi Ananum Pontificem creat.

Festo successor datus est Albinus à Nerone.

Interim Ananus Concilium Judicum constituit, & Jacobum fratrem Jesu Christi, aliosque, quasi Impietatis reos, lapidandos tradit.

[Page 20]

Agrippa Anani loco substituit Jesum Damnaei.

Tune Albinus venit Hierosolyma sub initio Augusti,annus Neronis 8 annus aerae vulgaris 62 post tres menses à morte Festi (quibus Ananus Sacerdotio functus est) & statim omnem curam adhibuit, ut pacarit provinciam, interfectis multis sicariis. Jos. XX. 8.

Adfuit ille Albinus Festo Scenopegiae, quo scribam Eleazari vivum ceperunt sicarii.

Ad idem Festum venit Jesus quidam filius Anani, quadriennio ante bellum, & clamavit — Vae, Vae Jerusalem!

Hoc tempore S. Pauli vincula celebria facta sunt in toto Praetorio, Philip. I. 13. & nonnulli ex familiâ Caesaris Christiani facti sunt.

Jesus Anani ductus ad Albinum plagis usque ad annus Neronis 9 ossa laceratur, & ad singulos ictus idem vociferabat: Idque per annos septem & menses quinque faciebat, donec in ipsâ obsidione lapis tormento emissus eum peremit.

Paulus, cum jam facilê perspiceret se esse [...] vinculis liberandum [...] IV. Epistolas:

In quibus ad eos se venturum scribit, & ut hospitium sibi paretur, petit.

Ad Philippenses,
Ad Ephesios,
Ad Colossenses,
Ad Philemonem.

Cumque jam per biennium in domo conductâ annus aerae vulgaris 63 annus Neronis 9 Verbum Dei liberè praedicasset, Româ exiit & in Italiam propriè dictam secessit, ubi expectans Timotheum scripsit Epistolam ad Hebraeos.

Adveniente Timotheo ex Italiâ profectus est in Hispaniam quo iturum se dixerat in Epistolâ ad annus Neronis 10 Romanos: Et certè eam regionem vidit, quam Clemens Romanus ejus itinera commemorans appellat [...]. Chrysost. Orat. 7. in S. Paulum [Page 21] Tom. VIII. p. 59. [...] [...] annus aerae vulgaris 63 annus Neronis 10 [...].

Theodoret. in Philip. 1. 25. [...].

Albinus Procurator omni rapinae genere Provinciam vexat. Jos. de bell. Jud. l. 2. c. 13.

Paulus navigat in Cretam.

Paulus postquam in Cretâ Verbum Dei aliquandiu annus aerae vulgaris 64 annus Neronis 10 praedicasset, & Ecclesias constituisset, Titum Episcopum ejus loci. ordinavit, eumque ibi reliquit, ut quae ipse non fecerat, ille super disponeret & ordinaret, constitueretque per civitates Presbyteros secundum Apostoli [...], Tit. I. 5.

Paulus è Cretâ cum Timotheo in Judaeam navigat, Hebr. XIII. 23.

Hoc Anno Romae execrabilis illa Persecutio Christianorum orta est.

Nero Albino Florum successorem dat.

Josephus post annum aetatis XXVI. Romam navigat, ut Sacerdotes quosdam sibi familiares, quos Felix vinctos Romam miserat, liberaret. Romam autem illos miserat Felix ineunte Anno LX. cùm jam annum ageret Josephus XXIII, & inter eum, & hos Sacerdotes familiaritas intercesserat per fermè quadriennium: Unde duratio Felicis in officio Procuratoris optimè confirmatur. Nam si sub initio Imperii Neronis, ut volunt, hi Sacerdotes à Felice missi suissent, familiares Josephi dici non poterant. Tunc enim ipse vix expleverat annum aetatis XVIII. [Page 22] & tunc in deserto vixit cùm Bano quodam, quocum annus Neronis 10 annus aerae vulgaris 64 ibi versatus est ab anno aetatis suae XVI. per triennium.

Paulus è Judaeâ in Asiam venit. Ubi Timotheus Ephesum venit. Ipse autem Colossenses visit, quos antè nunquam viderat, & apud quos permanere statuerat, ut patet ex Ep. ad Philemonem, cum Apphiâ dilectâ, & Archippo commilitone suo peculiariter scriptâ; quâ illum sic alloquitur, Para mihi hospitium, nam spero per orationes vestras donari me vobis, ver. 22.

Florus venit in provinciam, cujus Praefecturae annus Neronis 11 Anno secundo Bellum caepit.

Paulus jam profecturus in Macedoniam jubet Timotheum permanere Ephesi, 1 Tim. I. 3. Nam cùm antea ter tantummodò profectus est in Macedoniam, in nullâ ex tribus profectionibus illis jussit Timotheum Ephesi permanere.

Non primâ; tunc enim Timotheum secum assumpsit: Non secundâ, nam ante eam profectionem Timotheum praemiserat in Macedoniam. Non tertiâ, tunc enim habuit eum in itinere comitem.

Mox priusquam Asiam relinquit, excommunicat Hymenaeum & Philetum.

Josephus operâ Poppaeae Sacerdotes vinculis liberat.

Paulus profectus in Macedoniam apud Philippenses annus Neronis 11 annus aerae vulgaris 65 moratur, Philip. I. 25, 26. & II. 24.

Josephus à Poppaeâ multis muneribus donatus redit in Judaeam, ubi videt omnia sub Floro ad bellum tendentia.

Paulus scribit primam ad Timotheum Epistolam.

Paulus scribit Epistolam ad Titum, cùm secum haberet Arteman & Tychicum.

[Page 23]

Chrysost. in Proaem. [...], annus aerae vulgaris 65 annus Neronis 11 [...]. Quam [...] Theophylactus etiam agnoscit, indeque colligit hanc Epistolam scriptam esse ante illam ad Timotheum, nempe secundam.

Paulus hyemat Nicopoli in Epiro, non in Macedonia,annus Neronis 12 ut subscriptio, aut in Thraciâ, ut Chrysostomus & Theodoretus, quod rectè observavit Donnaeus, p. 544. quem tamen rejicit Hen. Savilius minus rectè assentiens Chrysostomo & Theodereto, Vtpote de re sibi compertâ, & urbe vicinâ loquentibus: At Chrysostomus eas Homilias habuit Antiochiae, quae longè à Thraciâ dissita est, non Constantinopoli, ut rectè observavit Halesius.

Paulus Nicopoli petit Corinthum.annus aerae vulgaris 66

Et cùm Corintho decessit, ibi reliquit Erastum, 2 Tim. IV. 20. Sic enim ibi [...] Timotheum — Erastus manfit Corinthi. Quae monitio scribi non potuit ad Timotheum in prioribus vinculis: Quorsum enim eum tunc moneret, Erastum Corinthi mansisse, qui cum ipso Paulo fuit eo tempore, quo Corinthimansisse Erastus praesupponitur.

In Judaeâ Bellum caepit Anno Neronis XII. Flori II. mense Maio.

Nero proficiscitur in Achaiam.

Exercitus Cestii in Judaeâ funditur.annus Neronis 13

Paulus venit Troadem, ubi reliquit penulam, libros & membranas apud Carpum, cujus alibi mentio non fit. Ineptum autem est vel cogitare Paulum [...] antea Troade reliquisse, cùm tot fecum habèret comites, & Collectas Hierosolyma perferendas, & navem ubique conduceret.

[Page 24]

Paulus venit Miletum, ubi reliquit Trophimum annus Neronis 13 annus aerae vulgaris 66 aegrotantem, ut monet Timotheum, 2 Tim. IV. 20. Quod spectare non potest tempus illud, quo Mileti fuit, antequam Romam missus est: Tunc [...] Trophimus unà cum Paulo Hierosolyma venit, Act. XXI. 29.

Paulus, cùm per biennium & amplius Persecutio annus aerae vulgaris 67 Romae antea cessasset, & jam Nero in Graeciâ esset, Romam petit. Sed Romae invenit alterum Neronem.

Et quoniam priora ejus vincula in Praetorio celebria erant ante primam Persecutionem; ideò cum reliquis Christianis notior esset, in carcerem conjicitur & arctâ custodiâ tenetur; non ut antéa in domo conductâ omnibus notâ: Unde Onesiphorus non-nisi postquam sollicitè quaesivisset, invenit eum, 2 Tim. I. 17.

Paulus Romae è carcere in discrimen vitae vocatur ab altero Nerone, & Apologiam habet sive defensionem suam, vel sui, quod in prioribus vinculis factum non est; ubi habuit tantùm defensionem & confirmationem Evangelii, adversus Judaeos scilicet.

In quâ defensione tantum erat, & Pauli, & suorum periculum, ut omnes sui eum desererent, & nemo illi adesset, 2 Tim. IV. 16. sed ereptus est ex ore Leonis, 17. nempe Helii Caesareani, cui omnes in urbe & Italiâ, Nero Graeciam petens ut dedititios tradiderat, factâ ei potestate bona proscribendi, in exilium mittendi, & plebeios, & equites Senatoresque occidendi etiam inconsulto Nerone — [...], ut observat Dio. lib. LXIII. p. 720.

Tunc illi Alexander [...] multa mala oftendit, & vehementer obstitit sermonibus ejus, ver. 14, 15.

[Page 25]

S. Paulus post hanc Defensionem scribit secundam annus aerae vulgaris 67 annus Neronis 13 ad Timotheum Epistolam, & quidem Romae, I. 17. & in vinculis Cap. I. 8. & II. 9. posterioribus scilicet: Nam Timotheus ipse Paulo Romae aderat in prioribus; & cum eo scripserat Epistolas, in quibus Apostolus significavit se brevi vinculis liberatum iri. In hâc autem idem significat Timotheo, se jam delibari, & tempus resolutionis suae instare, Cap. IV. 6. Et liberabit me, inquit, Dominus (non à vinculis) sed ab omni opere malo, & salvum faciet in regnum suum coeleste, ver. 18.

Helius festinat in Graeciam, ut Neronem reducat annus Neronis 14 in Italiam, quo VII. die perveniens Imperatorem terruit, expositâ gravi Conspiratione in urbe factâ.

Unde Nero in ipsâ hyeme Graeciâ provectus venit annus aerae vulgaris 68 in Italiam, mense Januario, ut videtur.

Nero manet in Italiâ, necdum Romam venit.

Neapoli in Campaniâ, [...] Galliarum, qui paucis post Kalendas Martias diebus caeperat, audivit die ipso quo matrem occiderat, circiter Martii 21. adeóque lentè & securè tulit, ut per 8. continuos dies non rescriberet cuiquam, non mandaret quid aut praeciperet: urgentibus dein aliis super alios nunciis Romam praetrepidus rediit sub initio Aprilis, credensque expeditionem necessariam Coss. ante tempus privavit honore, atque in utriusque locum solus iniit Consulatum. Sueton. cap. 43.

S. Paulus (cum Petro) ultimo Neronis Anno Martyrium facit. Factum autem id est sub Praefectis in urbe, ut testatur Clemens Romanus, absente scilicet Nerone, Februarii die 22.

De mense & die testis est Sylvius in Calendario. VIII. Kal. Martias. Depositio S. Petri & Pauli.

Nero seipsum occidit Junii IX.

[Page]

QVi Historiam Ecclesiasticam nuper accuratè scripsisse putantur in primordiis Ecclesiae secuti sunt Scriptores Veteres, aut Veterum nomina ementitos: quorum si historiae non [...] incertae, temporum [...] ratio sanè incertissima est.

Quinetiam vetera Martyrologia de die Natali Martyrum pertinaciter sequuntur, & Annalium fidem ad eum anni diem suspendunt; cum certum sit Sanctorum plerorumque memoriam non ex certa diei quo mortui sunt scientia, sed ab aliis causis soepe notatam esse.

Quo autem anno Aerae vulgaris prima post mortem Christi Pentecoste celebrata est, cognitu maximè necessarium est, praesertim ad annos Apostolorum constituendos.

Petavius autem de industria hujus anni certitudinem labefactare conatus est. * * * *

[Page 27]

LECTIONES IN ACTA APOSTOLORUM.

LECTIO I.

I. Caepit Ecclesia post Christi verba S. Matt. 16. 18. ante Act. 2. 47. II. Ab Epochâ Pentecostes. III. Tempora Christi admodum incerta. IV. Passus sub Pilato, teste Tacito. V. Annus Passionis per Imperatorem, & Coss. designandus. VI. Annus ille designatur. [...], Antiquissima Apostolorum Ecclesia. VII. [...], Coenacula, loca sacris usibus destinata. VIII. Judaeorum ex omni gente Proselyti Hierosolymis Festi occasione convenerant. IX. S. Petrus omnium Apostolorum nomine concionatur. X. Coaluerunt conversi in Ecclesiam, primò, recipiendo Baptismum. XI. Secundò, perseverando in Doctrinâ Apostolorum. XII. Tertiò, perseverando in fractione Panis, i. e. Eucharistici. XIII. Quarto, perseverando in Orationibus. [Page 28] XIV. Recapitulatio. XV. Temporaria duo: primò, Signa. XVI. Secundò, Bonorum communitas. XVII. ..... XVIII. [...] Hierosolymitana prima omnium, & mater.

I.An. Period. Julianae 4746 Christi 33 [...] Tiberii 20 DUM saepe mecum reputarem, Auditores optimi, quid potissimum vobis praelegendum proponerem; tandem operae pretium esse duxi statum Ecclesiae Christianae ab ipsa Origine explicare: Cujus cognitionem ad finiendas in Theologia controversias maximè necessariam esse semper putavi. Ecclesiam autem intelligo eo plane sensu quo Christus locutus est, cùm Apostolo suo dixit, Matth. 16. 18. Tu es Petrus, & super hanc petram oedificabo Ecclesiam meam. Ubi de re adhue futurâ loquitur; ut S. Lucas de praeteritâ, Act. 2. 47. Dominus autem addebat quotidie Ecclesiae qui salvi fierent. Inter illud igitur tempus, quo ista Petro locutus est Christus, & quo populus Ecclesiae additus est, ipsa Ecclesia de qua loquitur constituta est. Quo sensu S. Hieron. Ep. 103. Actus Apostolorum nudam quidem sonare videntur Historiam, & nascentis Ecclesiae infantiam texere. Et Tertullianus de praescript. haeret. cap. 22. Probantibus Actis Apostolorum descensum Spiritûs Sancti; Quam Scripturam qui non recipiunt, nec Spiritûs Sancti esse possunt: Qui necdum Spiritum possint agnoscere discentibus missum, sed nec Ecclesiam defendere, qui quando & quibus in cunabulis institutum est hoc corpus probare non habent.

II. Hujus Ecclesiae secundùm Christi praedictionem promissionémque congregatae Epocha omnino statuenda in die Pentecostes, quae Christi crucifixionem, resurrectionem, & ascensionem proximè secuta est. Unde eo libentiùs incipio, quòd Viri ex nostris eruditi Historiam Ecclesiasticam magno conatu aggressi in ipso limine haeserint; & in vita Christi explicanda, tum propter rerum copiam, tum ob difficultatem, tantummodo se exercuerint.

[Page 29]

III. Quis autem ille annus fuerit quo dies iste Pentecostes contigit, ex Sacra Scriptura liquidò constare non puto; neque alius quispiam Character relictus est qui eum certò & determinatè signet. Nativitatem Christi sub regno Herodis contigisse scimus: quot annos ipse vixerit certò non scitur: Et eo quidem tempore natum scimus quo à Cyrenio in Judaea census actus est: quis autem annus ille fuerit Annales non docent. A vero igitur natali salvatoris certa & indubitata Epocha duci non potest. Joannem decimo quinto Tiberii anno Baptistae munus inchoasse certum est; sed quamdiu illud exercuit antequam Christus ab eo baptizatus est; quàm citò Christus post baptismum Evangelium praedicaverit; quot Paschata à Baptismo ante mortem ejus celebrata sint; nondum exploratò constat. Judaei Rabbinici hîc omnia miserè confuderunt, &, ut opinor, ex industria. Josephus [...] Joannis & Christi mentionem fecerit, eorum tamen annos non attingit. Vetustissimi Patres nihil de annis Christi explorati tradiderunt, apud quos sententia de unius anni praedicatione, quae apertè falsa est, nimis citò orta, diu praevalebat.

IV. Sub Pontio Pilato constat Christum crucifixum esse, & quidem, teste Corn. Tacito, sub Tiberio Imperatore Romano. Ita enim ille Annalium decimo quinto, de iis quos vulgus Christianos nominabat: Autor nominis ejus Christus, qui Tiberio imperitante per procuratorem Pontium Pilatum supplicio affectus est. Pilati autem res gestas in Judaea breviter perstringit Josephus, neque ejus tempora distinguit.

V. Vulgaris nunc Aera Christi obtinet, sive à Dionysio, sive à Beda nostrate profecta, secundùm quam hunc ipsum annum, quem nunc agimus, omnes numerant 1672. Cujus annus primus Periodi Julianae annus 4714, Romanae Indictionis 4, Lunaris Cycli 2, Cycli Solaris 10. Sed eam veram non esse (quod ad nativitatem Christi spectat) pro certo habendum: Cum ad regnum Herodis, sub quo [Page 30] natum esse Christum extra controversian est, aut ad triginta annos ante decimum quintum Tiberii minimè pertingat. Utcunque autem se habeat, cum Passionem Christi certissimè antevertat, satis est ad certitudinem Historiae Ecclesiasticae si aliquis in ea Aera annus notari possit, quo dies iste Penteeostes, quo Ecclesia orta est, contigisse dicatur. Inde enim ad nos postea vera rerum gestarum series deducetur. Quod quidem eò pleniùs [...], si Romanorum Imperatorum sub quibus omnia in primitiva Ecclesia gesta sunt, & Consulum anni simul indicentur. Nam & Eusebius annos Imperatorum, tum in Historia, tum in Canone consignavit: & Fasti consulares à Romanis sere [...] observati sunt: & secundùm Consules vetustissima Concilia Sessiones suas notabant.

VI. Statuo igitur, tanquam veritati maximè consonum, cum Chronico Alexandrino, Christum passum esse decimo nono anno Tiberii, Aerae Christi vulgaris trigesimo tertio, Periodi Julianae 4746. Procuratoris officio in Judaea fungente Pontio Pilato, Coss. Servio Sulpitio Galba, Lucio Cornelio Sylla. Hoc igitur anno mensis Maii secundùm RomanosPro calculis [...], qui passum dicit Aprilis tertio, ascendisse Maii decimo quarto. Assentiuntur Usserio Langius, & Labbaeus. vicesimo quarto, centum & viginti homines Hierosolymis congregati promissionem Christi jamjam explendam expectabant. Et cum complerentur dies Pentecostes, Act. 2. 1. Cum quinquagesimus dies à resurrectione Christi illucesceret, Erant omnes pariter, 120. sc. ut plerique interpretantur, vel certe omnes Apostoli, ut in Codicibus aliquibus legitur, [...], in eodem loco. Locum autem eum [...] fuisse credibile est; Coenaculum illud, cujus meminit S. Lucas 1. 13. ubi suo tempore tradit S. Cyrillus Hierosolymitanus extitisse [...], Cateches. 16. quam ab Apostolis fundatam, eo quod ibi Spiritum Sanctum acceperint, narrat Beda, de Locis Sanctis. Et quidem [...], licèt ab Apostolis ipsis minimè fundata, ibi Ecclefia videtur esse constituta. [Page 31] Nam, ut narrat Epiphanius, lib. de Pond. cum Adrianus Imperator Hierosolyma adiret, invenit urbem totam [...] eversam, & Templum Dei dirutum, [...] quam ibi collocatam asserit, ubi discipuli reversi, cum Salvator ascendit à monte Oliveti, [...] Nicephorus etiam tradit, Helenam Constantini matrem amplissimum in Sione Templum erexisse; in cujus postico domum circumclusit, ubi facta est [...]. Lib. 8. c. 30.

VII. Erant autem privata illa [...] loca à Judaeis semper sacris usibus destinata, saltem ex quo Daniel [...] ascendisse in Coenaculum ad orandum diceretur: [...]. ut & Sara filia Raguelis dicitur descendisse [...], ubi oraverat. Unde Judaei sapientes suos appellabant [...] filios Coenaculi. In eo celebrabant Pascha Marci 14. 15. Et ipse vobis demonstrabit [...], Coenaculum grande stratum. In eo corpora mortuorum lavata prius reponebant, ut de Dorcade legimus Act. 9. 37. Quam cum lavissent, posuerunt eam in Coenaculo. Unde & Petrum venientem dicuntur adduxisse in Coenaculum. Quare Apostoli ab Ascensione Domini reversi Hierosolyma, [...] ubi erant perseverantes unanimiter in oratione & supplicatione, Act. 1. 13.

VIII. Cum autem eo loci essent, Factus est repente de coelo sonus tanquam advenientis [...] vehementis, & replevit totam domum ubi erant sedentes. Et apparuerunt illis dispertitae linguae tanquam ignis, seditque super [...] eorum, & repleti sunt Spiritu Sanclo, & caeperunt loqui variis linguis, prout Spiritus Sanctus dabat eloqui illis. Hoc Pentecostes miraculum planè novum Hierosolymitanos. [Page 32] statim convocavit: Erant autem in Hierusalem habitantes Judaei, viri religiosi ex omni natione quae sub coelo est. Primo, quod dies Pentecostes. Secundo, propter opinionem de adventu Messiae. Nam licèt exteri non obligarentur ad apparendum coram Domino, tamen quamplurimae dispersiones jam ante saepius vigilanti Dei providentia factae fuerant; quae ad sonum Evangelii excipiendum, & in ultimas terras derivandum erant opportunae. Omnes autem Judaei, quacunque regione aut terrarum ora dispersi, Hierosolyma tanquam patriae suae metropolin suscipiebant. Ut Philo in Flaccum: Judaeos una regio non capit propter hominum multitudinem. Quam ob rem plurimas ac fortunatissimas urbes in Europae Asioeque provinciis ac Insulis incolunt, pro Metropoli habentes sanctam Civitem in qua Templum altissimo Deo sacratum est. Et Agrippa in Epistola ad Caium Imperatorem: Pro sancta verò Civitate haec efferre convenit. Haec quidem mea est Patria, metropolis autem non unius regionis Judaeae, sed & plurimarum, propter Colonias quas diversis temporibus emisit, vel propiùs in finitimas vel longiùs dissitas; quas enumerat, & longè quidem plures, quàm quae in Actibus Apostolorum numerantur. In his Coloniis nati Judaei non pauci, praesertim religiosi, sedes Hierosolymis fixas habebant. Unde S. Lucae, [...] ut Agrippae, [...], & [...]. Praeter eos autem qui Hierosolymis habitabant, erant tunc temporis etiam [...] tum proselyti advenae qui Hierosolyma pro variis negotiis saepe commeabant, festis maximè diebus, qualis erat inprimis hic dies Pentecostes.

IX. Hi igitur tum Judaei, tum proselyti, in variis regionibus nati atque educati, variis linguis sive dialectis, secundùm varietatem Nationum in quibus orti sunt, utebantur. [Page 33] Cum autem convenissent, audito rumore de miraculoso Spiritûs in Apostolos illapsu planè in admirationem rapti atque confusi sunt: Quoniam audiebat unusquisque lingua sua illos loquentes, Act. 2. 6. Dum autem ex illis alii dubitabant, alii irridebant, Stans Petrus cum undecim levavit vocem, & locutus est eis. Quid autem est, cum undecim? inquit S. Chrysostomus, [...]. Communem vocem [...], & omnium ille os fuit: Astabant autem undecim, testimonium dictis perhibentes. Petrus igitur, gravissima concione habita, calumnias refellit, praedictionem explicat de Christo & Resurrectione ejus, & Ascensione, & illapsu Spiritûs disserit: Ad resipiscentiam & baptismum Judaeos vocat, & tria auditorum millia ad agnitionem Veritatis convertit.

X. Quid hi Judaei ad fidem Christianam Apostolica praedicatione conversi [...], quomodo in Ecclesiam recepti, & in ea versati sint, imprimis spectandum: Qui ergo receperunt sermonem ejus, baptizati sunt, Act. 2. 41. Ita S. Petrus, Primus in Christi [...] reseravit adytum Coelestis regni, ut loquitur Tertul. de Pudicitia, cap. 21. Ita expressum Christi mandatum hoc die primò expletum est ab Apostolis: Euntes, docete omnes gentes, baptizantes eos in nomine Patris, & Filii, & Spiritûs Sancti. Neque aliter adhuc ea verba de docendis omnibus gentibus intellexisse videntur Apostoli, quàm de Judaeis omnium gentium. Hi autem tunc per Baptismum recipiebantur in Ecclesiam Christi, neque alio modo unquam recipi potuerunt, aut Christiani fieri, quicquid in contrarium nuper deliravit Socinus.

XI. Secundo, Erant perseverantes in doctrina Apostolorum, Act. 2. 48. Et quidem [...], ut MSS. nonnulla, & Chrysostomus: hoc est, Apostoli quotidie eos post baptismum susceptum cognitione Christi imbuebant, [Page 34] & praecepta ejus ipsis inculcabant, secundùm alteram mandati partem à Christo Apostolis injuncti. Matth. 28. 20. Docentes eos omnia [...] mandavi vobis. Quorum doctrinae omnes qui jam conversi sunt summo consensu adhaerebant, quem [...] Doctrinae appellat Tertullianus.

XII. Tertio, perseverabant etiam in Communione fractionis panis, sive [...], in Communicatione & fractione [...]; i. e. Syro interprete, fractione Eucharistiae. Neque enim tantùm bonorum communicationem & communem convictum hîc intelligi, sed etiam Coenae Domini participationem, voluerunt Veteres, S. Chrysost. hom. 27. in prim. ad Corinth. Ubi Eucharistiam S. Paulus [...] appellat; [...]; Dixerat S. Paulus Ep. ad Corinth. Coenam Domini esse [...], & fractionem panis in eâ simul commemoravit. [...]; S. Lucas Comes S. Pauli, eodem modo haec verba usurpasse videtur; ut & postea S. Ignatius, Epist. ad Ephesios: [...]. Neque aliter S. Lucas à veteribus intellectus est, in Evangelio, cap. 24. v. 35. [...]. Sic etiam Act. 20. 7. — — [...] — — Nam licèt fractio panis possit victum communem tantùm significare, tamen cum in Coenâ Domini panis signanter frangi dicatur; cum in vetustissimis Ecclesiis quotidie Eucharistiam celebrare moris esset; cum ex oblationibus à populo factis sumi solerent panis & vinum ad eum usum sacrum: Dubitari vix potest, quin hic ter mille homines in quotidiana Communione & fractione panis Coenam Domini celebraverint.

[Page 35]

XIII. Quarto, erant perseverantes in Orationibus, publicis nempe [...] communibus, in ipso coetu ab Apostolis etiam factis. Sub lege Mosis nullum de precibus conceptum videtur mandatum: pii tamen saepius in Templo orabant, Joannes etiam baptista discipulos suos docuit orare. Unde unus ex discipulis Christo aliquando dixit: Domine, doce nos orare, sicut docuit & Joannes discipulos suos. Unde Christus ipse orationem eam protulit, quam dominicam vocamus. Apostoli igitur, quibus Spiritus S. omnia in memoriam revocavit quaecunque antea Christus illis revelaverat, & ea oratione usi sunt, & etiam alias usurpabant, à quibus vetustissimae precum formulae in omnibus Ecclesiis penè eaedem derivatae sunt.

XIV. Haec nobis forma quasi atque imago primae Ecclesiae ab Apostolis congregatae, formatae, gubernatae. Fide semel Apostolico Sermoni habitâ per baptisimum in Ecclesiam admittebantur. In Ecclesiam admissi, coetus publicos frequentabant, in coetu publico doctrinae Apostolorum sedulò attendebant, qui eos viam Domini perfectiùs docebant; simul etiam convictum sumebant, & Eucharistiae participes fiebant; publicis denique & communibus orationibus in eodem coetu factis, Deum colebant, atque ita Ecclesiis omnibus usque ad consummationem saeculi exemplum praebebant.

XV. Reliqua quae magis temporaria fuere, & istius temporis statui maximè convenientia, duo haec sunt. [...] Apostolos spectat, qui informabant & gubernabant Ecclesiam. Multa quoque prodigia, & signa per Apostolos in Jerusalem fiebant. Haec enim eorum doctrinam coelitùs patefactam esse planè demonstrabant. Non tantùm Christum post mortem resurrexisse, & in Coelum ascendisse hoc modo ostendebant, cum non sua virtute aut pietate, sed in fide nominis ejus haec omnia se perpetrasse professi sint: Sed & palàm faciebant, Deum omnino velle ut omnes homines illis crederent quos potentiâ tam manifeste divinâ armarit.

[Page 36]

XVI. Secundum spectat populum ad fidem conversum: Omnes etiam qui credebant erant pariter, & habebant omnia communia; possessiones & [...] vendebant, & dividebant [...] omnibus, [...] cuique opus erat. Ea erat religionis quam amplexi sunt natura, ut ex aeternae vitae spe hujus saeculi bona omnia facile contemnerent; ea temporum conditio, ut stabilem rerum propriarum possessionem sperare vix possent; ea denique omnium eandem fidem amplexorum cura; ut quisque aliorum necessitatibus inservire, & communi Ecclesiae bono studere necessarium sibi esse [...]. Haec erat, inquit Chrysost. Angelica politia, hoc [...] primum germen nascens Ecclesia.

XVII. Ita illi perseverabant collaudantes Deum, & habentes gratiam apud [...] populum. .........................

XVIII. Haec erat indubitata Hierosolymitanae Ecclesiae praerogativa, quòd fuerit omnium sine controversia prima. Antiochena sese efferebat, quòd à Sancto Petro fundata sit, & Romana multo magis. Cum liquidò constet, [...] Hierosolymitanam non tantùm Romana, sed & Antiochena reliquisque omnibus antiquiorem esse, & à S. Petro primò fundatam, imò ab omnibus Apostolis simul. Rectò S. Cyrillus Ep. Hierosolymitanus, Catech. 16. [...] Apud Hierosolymitanos omnes praerogativae. Sed & in Hierusalem primùm fundata Ecclesia totius orbis Ecclesias seminavit. Et pulchre, non dixit in Sion, & in Hierusalem erit, & manebit Verbum, & Lex Domini, sed egredietur; ut de illo fonte omnes nationes doctrinâ Dei significet irrigandas. Hanc igitur matrem omnium Ecclesiarum appellat Concilium Constantinopolitanum, Epistola Synodica ad Episcopos Romae congregatos; [...] [Page 37] [...]. Hanc igitur matrem Christiani nominis vocavit Justinus Imperator, Epistola ad Hormisdam: Ad colligendas & adunandas ubique venerabiles Ecclesias, & Hierosolymitanam praecipuè; cui tantum omnes favorem impendunt, quasi matri Christiani nominis, ut nemo audeat ab eâ sese discernere. Et Hieron. Ep. 17. Totuns mysterium nostrum istius [...] urbisque vernaculum est. Quicquid igitur aliae Ecclesiae pro Primatu obtendant, prima & mater omnium Ecclesiarum Hierosolymitana fuit.

[Page 38]

LECT. II.

I. SS. Petrus & Joannes praecipui Apostoli. II. Horae Orationis apud Judaeos receptae. III. Incertum, an illas observârint primi Saeculi Christiani. IV. Primi earum apud Christianos meminerunt Tertullianus & Cyprianus. V. Quinque Millia conversi, ut intelligendi. VI. Praesidium in arce Antoniâ. Quinam Annas, Caiphas, Joannes, Alexander. VII. Hi Apostolorum Judices. VIII. Sequuntur gesta Anni Tiberii XIX. post Aug. 19. IX. Bonorum communium distributio penes Apostolos. X. De Barnabâ, & ejus Epistolâ. XI. De morte Ananiae & Sapphirae. Defenditur S. Petrus adversùs Porphyrium. XII. De umbrâ S. Petri. Argutatio Baronii pro Imaginibus. XIII. Ejusdem alia similis argutatio pro potestate Pontificis Romani. XIV. Romanensium artes in novitatum suarum Antiquitate astruendâ. XV. Rerum dogmatumque Origines in Ecclesiasticâ Historiâ observandae.

I.An. Period. Julianae 4746 Christi 33 Tiberii 20 CUM prima Ecclesiae membra suprà jam tria hominum millia Hierosolymis omnia ex praescripto Apostolorum peragerent; cum multa prodigia & signa per Apostolos fierent; unum praecipuè memorabile fuit. Petrus & Joannes, magnum par, ascendebant in Templum ad horam orationis nonam. Petrus qui maximè [Page 39] deligebat Christum, & Joannes quem praecipuè diligebat Christus, qui ad parandum ultimum Pascha à Christo simul missi sunt, Luc. 22. 8. qui Christum comprehensum & ligatum in aulam Pontisicis secuti sunt, Jo. 18. 15. qui ad Sepulchrum Christi simul perrexerunt, Jo. 20. 3. quos in Samariam postea reliqui Apostoli miserunt: Hi, inquam, duo simul ascendebant ad Templum. Ita [...]. ut observat S. Chrysostomus.

II. Ascenderunt autem ad Templum, ad horam orationis nonam. Quamvis Moses preces nullas disertè in lege praescripserit, tamen pii inter Judaeos preces fundebant, eo praesertim tempore quo Sacrificia oblata sunt. Juge sacrificium matutinum, & vespertinum fuit. Vespertinum post horam nonam incipiebat, & ab illa incipiebant preces. Apostoli igitur ad eam horam Templum adibant, ut locum & tempus à Judaeis observatum ipsi etiam in orationibus observarent.

III. Hinc arcessunt statarum in Ecclesiasticis Orationibus horarum, quas Canonicas vocant, exordium. Et quidem tres volunt ab ipsis Apostolis initio observatas, & Ecclesiae commendatas esse. Sed haec traditio non adeè firma est. Apostoli Hierosolymis ad Templum accedebant, & Orationum horas Judaeis consuetas illic observabant. Christiani primitivi Apostolis alibi quàm Hierosolymis viventibus, & iisdem etiam defunctis, simul eodem loci congregabantur. Sed horas easdem semper observâsse non leguntur. Ut S. Paulus monet Hebraeos ne deserant [...], collectionem, sive congregationem sui, nullâ horarum mentione factâ. S. Barnabas, Non separatim debetis Jeducere vos, tanquam justificati; sed in unum convenientes inquirite, quid communiter dilectis conveniat & profit. S. Ignatius, Ep. ad Magnesianos, [...] [Page 40] [...]. Eodem tempore observavit Plinius, Christianos suae provinciae stato die ante lucem convenire, carmenque Christo quasi Deo dicere secum invicem. Diem illum statum non diu postea Justinus Martyr testatus est esse diem solis.

IV. Primus qui horarum meminit est Tertullianus, & quidem jam adultus Montanista, cum contra Ecclesiam acriter disputaret, & Catholicos stationes ad nonam finire doceret: Quod ab hâc re alienum. Post Tertullianum S. Cyprianus meminit horarum tertiae, sextae, nonae: Sed à Daniele haec arcessit, nonam ab Apostolis observatam non commemorat. Postea qui Monasticis maximè institutis adhaerebant, omnia Scripturae loca adducebant, ut horas Orationum quamplurimas statuerent; ut S. Basilius, Hieronymus, Cassianus, & Autor homiliae de Virginitate sub nomine Athanasii.

V. Hora igitur nona cum Vespertinum Sacrificium pararetur, & pii ex Judaeis orationibus operam darent, Petrus & Joannes simul Templum adierunt. Cum vir qui erat claudus ex utero matris suae bajulabatur, quem ponebant quotidie ad portam Templi quae dicitur Speciosa. Hic cum omnibus notus esset, S. Petrus eum statim sanavit. Cum ille teneret Petrum & Joannem, cucurrit omnis populus ad eos in porticum quae appellatur Solomonis, stupentes. Petrus autem liberrima oratione circumstantes Judaeos perstringens, docet claudum hunc sanatum esse per fidem in Christum eum quem illi crucifixerant. Multique eorum qui audierunt Verbum crediderunt, & factus est numerus virorum quasi quinque millia, aut cum ter millibus qui priori concione conversi, ut nonnulli opinantur, aut etiam praeter eos, ut alii sentiunt.

VI. Loquentibus autem illis, ad populum, supervenerunt Sacerdotes, & Magistratus Templi, & Sadducaei. In arce enim Antonia Templo adjuncta, [...]. [Page 41] Milites illi Romani [...], ut testatur Josephus, Bell. Jud. l. 5. c. 15. Horum militum praefectus confluente populo statim accessit, cavens ne seditio oriretur. Adjunxerunt se illi Sacerdotes, aegrè ferentes quòd Petrus & Joannes, privati Judaei, populum docerent. Accesserunt & Sadducaei omnium maximè commoti, quòd annunciarent Apostoli in Jesu resurrectionem mortuorum, quam illi prorsus negabant. Injecerunt igitur in eos manus, & posuerunt eos in custodiam in crastinum. Tum autem congregati sunt Princepes eorum, & Seniores, & Scribae in Jerusalem: Et Annas Princeps Sacerdotum & Caiphas, & Joannes, & Alexander, & quotquot aderant è genere sacerdotali. Tanti enim haec putabantur, ut proximo die Synedrium cogeretur. Hujus Synedrii majestas describitur. non tantùm eorum, qui Synedrium complebant dignitate notatâ, quòd constaret ex principibus populi, Senioribus, Scribis, omnibus (que) qui essent ex genere Pontificio; sed nominatis etiam viris inter eos praecipuis. Hujus igitur Synedrii Praeses erat Annas, sive Ananus, qui ipse antea Summum Pontificatum administraverat; sed à Valerio Grato Romano Judaeae Praeside dejectus, maximam tamen inter Judaeos autoritatem obtinebat, & Synedrii Princeps fuit, quem [...] Nasi, vel [...] Rosh vocabant. Huic adjungitur Caiphas, qui per septem jam annos officio summo Sacerdotii gaudebat. Quod postquam pro arbitrio Praesidum transferri ea dignitas soleret, nemini praeter eum contigit, qui alibi diceretur Pontifex ejus anni; non quòd illo tantùm anno Pontisex fuerit; sed quod aliqui ante eum, & post cum plures in unum tantùm annum Pontifices creari sint. Huic tertio loco adjungitur Joannes, Annae, ut creditur, filius. Quartus autem est Alexander, ut videtur, Lysimachus, Philonis Judaei scriptoris celeberrimi frater. Josephus Antiq. l. 18. c. 10. [...] [Page 42] De fratre ejus Hieronymus in Catalogo: Philo Judaeus, natione Alexandrinus, de genere Sacerdotum. Fuit igitur Alexander de genere Sacerdotum, & quidem Judaeorum ditissimus: Scil. Procurator fuerat Antoniae matris Claudii Imperatoris, ut testatur Josephus Antiq. lib. 19. cap. 4. Et Templi Hierosolymitani novem portis argentum & aurum infudit, ut Josephus quinto [...], cap. 14. Non Tiberius Pater cjus, ut falsò tradit Baronius, sed ipse Pater alterius Tiberii.

VII. Hi igitur in magno Synedrio [...], & in Semicirculari forma considentes, Petrum & Jóannem in medio statuerunt, interrogantes quâ virtute aut quo nomine haec fecerint? Cum Petrus respondisset, Nomine Jesu Christi hoc factum fuisse, additis minis eos dimiserunt.

VIII. Haec mihi gesta videntur decimo nono Tiberii anno, intra tres menses à die Pentecostes; tum verò incepit annus Tiberii vicesimus, ipso decimo nono mensis Augusti; eo enim die obierat Augustus, referentibus Dione atque Suetonio. Reliqua per quatuor menses gesta ad vicesimum Tiberii; sed eundem tricesimum tertium Aerae Christi vulgaris annum pertinent.

IX. Erant quidem tum Hierosolymis duo genera Judaeorum; quorum hi [...] dicebantur, qui nempe in Christum ab Apostolis praedicatum credebant, Act. 2. 44. [...], Cap. 5. 14. [...], Cap. 15. 5. [...], Cap. 21. 20. Vides, frater, quot sint millia [...]. Neque alio nomine tunc temporis à Judaeis reliquis distinguebantur: Erat autem horum, multitudinis, sc. [...], cor & anima una. Nec quisquam eorum quae possidebat aliquid suum esse dicebat. Nec tamen omnia ita habebant communia, quasi quisque qui vellet re alterius frueretur; sed in commune [...] bonum omnia administrabantur: [Page 43] Idque ex arbitrio sive judicio Apostolorum, quibus gubernandae Ecclesiae potestas fuerat concredita: Quotquot enim possessores agrorum, aut domorum erant, vendentes adferebant pretia eorum quae vendebant, & ponebant ante pedes Apostolorum. Ut sc. in eorum potestate esset omnia ad communem fidelium sustentationem disponere. Quod & ab iis factum est: Dividebantur enim singulis prout cuique opus erat. Unde etiam factum, ut postea Episcopis, tanquam Apostolorum successoribus, bona Ecclesiae concrederentur. Hieronymus Ep. 8. in Actis Apostolorum: Quando Domini nostri adbuc calebat cruor, & fervebat recens in credentibus fides, vendebant omnes possessiones suas, & pretia eorum ad Apostolorum deferebant pedes, ut ostenderent pecunias esse calcandas: dabaturque singulis, prout cuique opus er at.

X. Hujus rei duo exempla maximè insignia à S. Luca referuntur. Primum: Joseph autem qui cognominatus est Barnabas ab Apostolis, quod est interpretatum, Filius Consolationis, Levites, Cy prius genere, cum haberet agrum vendidit eum, & attulit pretium, & posuit ante pedes Apostolorum. Judaeus igitur hic ex Judaeis parentibus ortus, & quidem ex Tribu Levi, non autem in Judaea, sed in Insulâ Cypro [...]; primò Joseph, sive ut aliqua exemplaria habent, Joses, à parentibus nominatus, postea ab Apostolis ipsis cognominatus est [...], hoc est, interpretante ipso Luca, [...]. S. Hieron. de Nom. Hebr. Barnabas, filius Prophetae, vel filius venientis, aut, ut plerique putant, Filius consolationis. Ita ille, omnes Etymologias proferens; ut [...] vel [...] Propheta, vel à [...] venire, vel à [...] consolari, ut à Syro Interprete redditur [...] Filius consolationis. Quando hic Josephus primùm fidem Christi amplexus, non docent Sacrae Literae. Veteres autem eum unum ex LXXII. Discipulis fuisse tradunt. Clem. Alexandrinus Strom. lib. 2. [...] [Page 44] [...]. Quod & in septimo Hypotyposeun, primo eum tradidisse testatur Eusebius, Hist. Eccles. l. 2. c. 1. unde & ipse l. 1. c. 12. [...]. Sub hujus nomine extat Epistola tum Graecè tum Latinè ex MSS. eruta. Sed neque Graeca neque Latina integra funt. Latina ex Codice Corbeiensi transcripsit Menardus; quibus Graeca à Turriano ante descripta adjunxit, & annotationibus illustravit. Graeca ex tribus MSS. Isaacus Vossius paulo integriora reddidit. Apparet autem hanc Epistolam eandem esse quam Veteres in manibus habuerunt. Multa enim ex illâ citant Clem. Alexandrinus, Origenes, & Autor Constit. Apostolicarum. Eusebius eam inter Apocrypha numerat; Nicephorus, inter eas Scripturas quae [...]. S. Hieron. in Catalogo: Barnabas Cyprius, qui & Joseph Levites, cum Paulo gentium Apostolo, unam ad oedificationem Ecclesiae pertinentem Epistolam composuit, quae inter Apocryphas Scripturas legitur. Et rursus, in cap. 43. Ezekiel. Vitulum autem qui pro nobis immolatus est, & multa Scripturarum loca, & praecipuè Barnabae Epistola, quae habetur inter Scripturas Apochryphas, nominat. Nemo certè fuit qui hanc Epistolam Barnabae non tribuerit, neque in eâ quidquam apparet quod eam aetatem non ferat.

XI. Praeclarum sanè primum hoc Barnabae exemplum: quod sequitur infelicius est. Vir enim quidam, nomine Ananias, cum Sapphira uxore sua vendidit agrum. Et fraudavit de pretio agri, consciâ uxore suâ, & adferens partem quandam, ad pedes Apostolorum posuit. Sed dum Petrus fraudem eorum detegit, & quòd contra Spiritum Sanctum peccaverint ostendit, solo ejus verbo & increpatione statim exanimati sunt, & à fidelibus sepulti. Crudelem in hâc poenâ S. Petrum fuisse clamabat Prophyrius, unde Veteres saepe eum excusant. S. Hieron. Ep. 8. [Page 45] Apostolus Petrus nequaquam imprecatur iis mortem, ut stultus Porphyrius calumniatur; sed Dei judicium prophetico Spiritu annunciat, ut poena duorum hominum sit doctrina multorum. Ita S. Augustin. contr. Parmenianum, l. 3. c. 1. Cassian. & Isidor. Pelusiota, & ante ipsam Porphyrii objectionem Origenes Comment in Matthaeum.

XII. Hoc severitatis exemplum secutus est populi timor. Et adhuc per manus Apostolorum fiebant signa, & prodigia multa in plebe. Ita ut in plateas ejicerent infirmos, & ponerent in lectulis & grabatis, ut veniente Petro saltem umbra illius obumbraret quemquam illorum. Qui hinc antiquitatem cultûs imaginum arcessunt, ostendunt [...] argumentorum penuriâ laborant. Baronius autem in Annalibus Ecclesiasticis, ita disputat: Quid insuper umbra Petri, nisi imago expressa corporis Petri? Certè quidem non aliunde quàm ex ejusmodi imaginibus umbra formatis picturam duxisse originem ferunt; ut ex his videas imaginum pium cultum in umbra Petri à Deo primitùs in primori illa Ecclesia tot tantisque miraculis esse divinitùs consecratum.

XIII. Secundò, Baronius ex eodem miraculo deducit doctrinam de potestate Pontificis Romani. Cum, inquit, eandem Deus virtutem umbrae Petri indiderit, quam & corpori Petri; illud certè typicè expressum esse videtur, tantam à Deo Principi Apostolorum gratiarum copiam esse collatam, ut eadem dona Petri personae conce§a sic in umbram transtulerit, ut eadem in successoribus, qui referunt personam Petri, feliciter propagare voluerit: Nimirum ut quamvis non omnes oequè Sancti ac Petrus, sed ex ipsis aliqui moribus essent futuri dissimiles; tamen quia ejusdem gererent personam Petri, eandem etiam retinuerint à Deo illi traditam potestatem; scirentque omnes respublicae Petri in honore habendos esse, qui umbram saltem Petri hac ex parte referrent. Quae tanquam egregia in breviarium suum transcripsit Franc. Longus.

[Page 46]

XIV. Contendunt quidem Pontificii omnia Dogmata quae nunc tuentur esse per traditionem ab ipsis temporibus Apostolicis derivata. Mirum hoc nobis videtur, qui multorum origines in sequioribus Saeculis observamus. Sed habent illi Annales Ecclesiasticos Illustrissimi Cardinalis Baronii, in quibus omnium ferè natales antiquissimi perhibentur. Duplici autem artificio ille utitur, quo summam rebus novitiis antiquitatem & venerationem conciliet. Primò, autoritatem eorum scriptorum affert, qui sub antiquissimorum nominibus suorum temporum doctrinas evulgant. Quales sunt inprimis Constitutionum Apostolicarum consarcinator, qui post quinque Saecula suae aetatis Dogmata, & ritus quasi ab Apostolis ipsis praescriptos tradit. Qualia sunt Clementina ferè omnia, quae tanquam ab Apostolorum comite profecta exosculatur. Talia sub Dionysii Areopagitae nomine quarto demum Saeculo concepta, & publicata sunt. Tales Epistolae sub nominibus primorum Romae Pontificum post septem Saecula conscripta. Tales Epistolae aliquot S. Ignatio falsò attributae, & interpolationes verarum Epistolarum quinto vel sexto Saeculo conscriptae. Ex his & similibus scriptis tanquam veris & indubitatis, omnium temporum ritus, & dogmata proponit tanquam verè Apostolica. Secundò, cum quaedam sint adeo seris temporibus in Ecclesiam introducta, ut ne quidem impostoribus illis suâ aetate cognita fuerint; ex ipsa Scripturâ eruere conatur. Qualis inprimis est doctrina illa de pio imaginum cultu, de quo in fictitiis etiam illis libris quos nominavimus, altum silentium. Hunc igitur cultum ex Actis Apostolorum deducit, & quidem ab umbra Petri.

XV. Ita summa in totam Ecclesiam Catholicam Romani Pontificis Potestas tam acriter à Graecis semper negata, ab eâdem umbrâ Petri deducitur, & quidem diù antequam Petrus Romae fuit; cujus jurisdictionis dum Romae esset, nullum monumentum relictum est; imò antequam Romae Christi nomen auditum est. Haec igitur aliaque hujusmodi [Page 47] in Annalibus Ecclesiasticis sparsa facile deteguntur; & fraudes eorum qui ementitâ vetustate superbiunt, nullo negotio propalantur. Et haec quidem maxima historiae Ecclesiasticae utilitas, ut vera origo cujusque opinionis notetur: ut non tantùm [...] & schismatum, sed etiam Dogmatum & rituum in Ecclesia ipsa ortus observetur. Aliquot anni erant sub quibus Apostoli ipsi putabant, solos Judaeos in Ecclesiam recipiendos esse; notum est tempus quo primùm gentes admittebant: Quaerebatur primo etiam inter ipsos, an Gentiles conversi circumcidi deberent: Scimus & tempus quo Circumcisio rejecta est. Omnes primò Christiani à solis Apostolis gubernabantur, illi postea praefectos unicuique Ecclesiae praestituerunt, quales duraturi erant ad consummationem Saeculi. Primò, fideles à Judaeis non distinguebantur, postea Antiochiae primùm Christiani appellati. Quibus igitur gradibus aucta & perfecta est Ecclesia Dei, quando sana primùm verba introducta, quo tempore & modo regimen Ecclesiasticum constitutum est, quae primò dogmata fidelibus inculcabantur, quomodo Catholici pullulantibus haeresibus se opposuerunt; haec, inquam, historici Ecclesiastici est sine partium studio palam facere, & ex indubitatis Ecclesiae monumentis ordine depromere: quo nihil ad sedandas in Theologia Controversias potest esse efficacius.

[Page 48]

LECT. III.

I. Fueritne Gamaliel Christianus? II. De Theodâ S. Lucae cum Josepho conciliandi variae Eruditorum sententiae. III. Hinc gesta Anni Aer. vulg. 34. IV. De Actis Pilati. V. Hellenistae quinam. VI. Diaconatûs Officium sacrum. VII. Hoc tempore ab Apostolis institutum. VIII. Nulla tamen erant illis temporibus, quod vult Baronius, Diaconis inseriora Ministeria.

I.An. Period. Julianae 4746 Christi 34 Tiberii 2021 CUM fama multorum hominum ab Apostolis Sanctorum Hierosolymis ad finitimas regiones pervenisset, concurrebat etiam multitudo vicinarum Civitatum Jerusalem, adferentes aegros & vexatos à Spiritibus immundis, qui curabantur omnes. Princeps autem Sacerdotum, & cum eo Sadducaei posuerunt Apostolos in custodia publica. Noctu Angelus carcere eos liberavit, qui ejus jussu diluculò in Templo praedicavit. Facto Synedrio, Apostolos in carcere frustra quaerunt; in Templo perorantes apprehendunt, & statuunt in Concilio. Mandata sua repetunt: Sanctus Petrus & Apostoli mandatum Dei praeferunt. Denique Gamaliel salubre consilium dat, ut dimittantur Apostoli, & expectetur exitus. Docent hîc veterum aliqui Gamalielem fuisse animo Christianum, qualis Nicodemus fuit. Et quidem Autor Recognitionum [...] Clementis Romani nomine, lib. 1. cap. 65. ita Petrum loquentem introducit: Quod cum vidisset Gamaliel princeps Populi, qui latenter frater noster erat in fide, sed consilio nostro inter eos erat. Ac si tam vafri tunc essent Apostoli, [Page 49] ut discipulum in Synedrio alerent. Et tamen hoc tam certum esse credit Baronius, ut à Christianis apud Stephanum Martyrem sepultus sit Gamaliel. Scilicet, quod quatuor penè post Saecula corpus Gamalielis cum corpore Stephani simul inventum est. Mihi quidem videtur Gamalielem pertinacissimum Pharisaeum, ideo consilium dedisse ut dimitterentur Apostoli, quod Sadducaei eos accusarent, quodque ipsi tam strenuè resurrectionem tuerentur.

II. In Oratione Gamalielis maxima occurrit, quod historiam & Chronologiam spectat, controversia. Ante hos, inquit, dies extitit Theodas, & post hunc extitit Judas Galilaeus in diebus descriptionis. Et Theodam quidem quendam exortum esse testatur Josephus; sed sub Fado Procuratore Judaeae, & duodecim annis post hanc Gamalielis Orationem in Synedrio habitam. Respondent Viri docti, ut autoritatem S. Lucae tueantur, Josephum aut mentitum aut hallucinatum esse, & Theodam illum diu ante Fadum turbas concitâsse. Alii verò putant duos fuisse Theodas, unum à Gamaliele, alium ei similem à Josepho nominatum: alii denique putant, unum tantum Theodam, & eum quidem qui à Josepho describitur, extitisse: S. autem Lucam hîc [...] locutum esse narrationem illam quasi ex sua persona interserentem; eo quòd praesenti argumento aptissime congruebat. Quod quidem difficultatem facile solvit, si admittatur; sed aegrè, opinor, admittitur.

III. Atque haec gesta videntur posteriore parte tricesimi tertii anni Aerae vulgaris Christi, priore vigesimi Tiberii, sequitur annus trigesimus quartus incipiens à Calendis Januarii, quo Coss. creati sunt Paulus Fabius Persicus vel Priscus, Lucius Vitellius Nepos, teste Tacito. [am. & Dion.]

[Page 50]

IV. Hujus anni initio referenda maximè videntur quae de Pontio Pilato, non ex Scriptura, sed ex [...] vetustis scriptoribus perhibentur. Ut enim actus Senatûs, & acta diurna populi Romani conficiebantur; sic & in Provinciis Romanis idem à Praesidibus & Caesarum procuratoribus factum est: Qui ad Imperatores saepissimè de rebus alicujus momenti Epistolas scripserunt, ut passim observare est in historiis Romanis. Unde Euseb. hist. l. 2. c. 2. [...] Pontius igitur Pilatus, & acta conficienda curâsse, & Epistolam de Christo ad Tiberium [...] fertur. De Actis clarè loquitur Justinus Martyr in Apologia quam ad Imperatorem Romanum scripsit: ad illa enim appellat; [...]. De Actis aut Epistola Tertullianus, Apologet. cap. 21. Ea omnia super Christo Pilatus, & ipse jam pro sua conscientia Christianus Caesari tunc Tiberio nunciavit. Et rursus Justinus eâdem Apologiâ: [...]. Ubi pro [...] legendum esse [...] rectè monuit Isaacus Casaubonus. Et Eusebius: [...]. Epistolam ipsam Pilati Hegesippus (scriptor, ut videtur, quarti aut quinti Saeculi) in Anacephalaeosi sua repraesentat. Sed sine dubio commentitia est. Acta etiam falsa, & fictitia à male feriatis Christianis aut potius haereticis conficta sunt; qualia ostentabant Quartadecimani. De quibus Epiphan. haeresi 50. [...] [Page 51] [...]. Et in homilia octava in Pascha, Sancto Chrysostomo adscriptâ: [...]. Codices autem Actorum sua aetate variâsse observat Epiphanius: [...] (pro [...] scribendum videtur [...]) [...]. Sed & praeter haec fuerunt etiam alii Pilati acta à Romanis ipsis Christianae religionis inimicis conficta, plena impietatis adversùs Christum, quae ex mandato Maximini Tyranni publicè tum in agris tum in Civitatibus proponebantur, & à Ludi-magistris pueris discenda tradebantur, ut tradit Euseb. lib. 9. cap. 5. Quorum falsitatem ex Consulatu Tiberii detexit Eusebius, l. 1. c. 9. Sed non vi argumenti quod ipse protulit. His tamen Romani utebantur sub Diocletiano & Maximino, ad Christianos à Martyrio revocandos, ut testantur verba Maximini in passione SS. Tarachi, Probi, & Andronici: Iniquissime, non scis quem invocas, Christum hominem quendam factum, sub custodia Pontii Pilati positum, cujus acta reposita sunt. Omnino igitur credendum est aliqua fuisse Pilati acta, ipsius autoritate confecta, & ad Tiberium transmissa; quae pro libitu tum Haeretici tum Gentiles interpolabant, cum vera non apparerent. Quis autem exitus hujus relationis ad Tiberium fuerit, postea suo loco dicendum est.

V. Interim crescente Hierosolymis fidelium numero, & crescentibus etiam opibus, quae curâ Apostolorum cuique distribuebantur, factum est murmur Graecorum adversus Hebraeos, eo quod despicerentur in quotidiano ministerio viduae eorum. [...] hi qui opponuntur Hebraeis, non [...], sed [...], vocantur à Luca: [...] [Page 52] [...]. Et quidem [...] eos non fuisse, h. e. Gentiles certum est. Nondum enim tales adhuc in Ecclesiam admissi sunt. Cum autem soli Judaei, Gentiles autem nulli, adhuc admitterentur, maxima hujus distinctionis difficultas oritur, quomodo ex Judaeis aliqui dicerentur [...], alii autem [...]. & quaenam haec inter eos differentia esset ex qua ortum est murmur. Praesertim cum multa extet hujus distinctionis apud veteres memoria. Sunt qui putant omnes Judaeos, extra Judéeam habitantes, vulgo vocatos olim Hellenistas, eos autem qui Hierosolyma & Palaestinam incolerent, Hebraeos & Hebraistas; acsi haec distinctio differentiam generis indicaret. Sed haec ferri non possunt. Est enim [...] Graecè loqui, unde [...], qui Graecâ linguâ utitur, & [...] Graecé. Ita Judaei omnes extra Palaestinam orti non utebantur Graeca lingua, sed ejus gentis Sermone, in qua [...] sunt; ut apparet ex miraculo die Pentecostes facto. Et Judaei Hierosolymis aut in Palaestinâ nati non multi Graecam linguam usurpabant. Sanctus Paulus, Tarso oriundus, & in Graecis peritus, vocat se tamen [...], & quidem [...] Vide Joseph. l. 624. c. 1.. Sic & Hebraei Alexandriae vel Antiochiae nati appellabantur [...], vel [...]. Hic autem [...] opponuntur [...] & alibi apud S. Lucam opponuntur [...]. Neque igitur Hebraei, neque Judaei erant, h. e. genereJoseph. [...], 657. c. 12.; non Hebraei ex Hebraeis, non Judaei ex Judaeis: sed Judaei tantùm Religione, i. e. Proselyti. Cùm autem duplex esset Proselytorum genus, hi quidem, quorum hîc mentio facta est, non erant simpliciter [...] sive Proselyti portae, sed potiùs circumcisi sive Proselyti Justitiae. Illi enim [...] portae nondum in Ecclesiam recepti sunt, ut patet ex Cornelii exemplo. Hi igitur Proselyti, cum antequam circumciderentur, [...], five Gentiles fuerint, [Page 53] etsi jam Religione facti Judaei, & totius Legis impletionem in se suscipientes, tamen à Judaeis seu Hebraeis, stirpe & genere ab Abrahamo deducto superbientibus inferiori loco habebantur. Unde neglectus viduarum, & ex eo neglectu murmur, seu [...].

VI. Cum autem hoc murmur jam ortum esse perciperent Apostoli, convocantes multitudinem Discipulorum, quae jam ad non pauca millia excreverat, dixerunt, Non est oequum nos derelinquere verbum Dei, & ministrare mensis. Considerate ergo, Fratres, viros ex vobis boni testimoni septem, plenos Sp. Sancto, quos constituamus super hoc opere. Et elegerunt Stephanum virum plenum fide & Sp. Sancto, & Philippum, & Prochorum, & Nicanorem, & Timonem, & Parmenan, & Nicolaum Proselytum Antiochenum. Ex quorum Graecis nominibus apparet Hellenistarum in hâc electione rationem praecipuam habitam fuisse, inter quos & Nicolaus disertè appellatur [...]. Non quod omnes Hellenistae essent, sed quòd Judaei qui cum Graecis versabantur, nomina sibi Graeca adsciscere solerent, ut ex Josepho passim constat. Hos autem constituerunt ante conspectum Apostolorum; & (Apostoli scilicet) imposuerunt eis manus. Ita ordo quidam in Ecclesiâ singularis jam tum impositione manuum institutus est. Actus quidem, ad quem instituti sunt, nihil aliud est quàm [...], & constituti sunt [...], quae consistebat [...] . Officium tamen non fuit merè civile aut oeconomicum, sed sacrum etiam, sive Ecclesiasticum. Mensae enim Discipulorum tunc temporis communes & sacrae etiam fuere: hoc est, in communi convictu Sacramentum Eucharistiae celebrabant. Clarum autem est hos viros septem ad sacrum officium fuisse electos atque ordinatos. Eligebantur enim non alii viri quàm qui erant pleni Spiritu Sancto & sapientiâ; ordinabantur autem per [Page 54] manuum Apostolicarum impositionem non aliter quàm Presbyteri, aut [...] Episcopi, & ii qui praeter duodecim Apostoli dicebantur. Quin & Stephanus paulò post praedicavit Evangelium, & Philippus catechizavit, & baptizavit Eunuchum. Qui quidem [...] dicti sunt ab omnibus postea [...], de quibus saepe in Epistolis Apostolicis legimus, quorum officium nullibi quam in hoc loco legitur institutum. Ut autem hi septem viri Apostolis adjuncti sunt in procurando ministerio quotidiano, ita in Primitivâ Ecclesiâ Diaconi semper Episcopis Apostolorum Successoribus adjuncti sunt. Clemens Romanus in Epistolâ ad Corinthos, de Apostolis loquens, [...]. Hermae Pastor Visione secundâ, Lapides quadrati & albi sunt Apostoli, & Episcopi, & Doctores, & Ministri, hoc est, [...]. S. Ignatius Epistolâ salutat [...]. Eorum officium describit in Epist. ad Trallianos, [...]. S. Polycarpus Ep. ad Philippenses, [...]...... [...].

VII. Dubitare igitur non oportet quin hoc ipso tempore ab Apostolis institutus sit Ordo sacer Diaconatûs, & haec munera Officii sui in initio nascentis Ecclesiae praestiterint Diaconi.

[Page 55]

VIII. Sed quod addit Baronius, ‘Diaconos non omnia Ministeria Ecclesiastica per se obiisse, sed alios complures habuisse ordine sub se positos Ministros, ex his quae idem S. Ignatius scribit ad Antiochenos, satis exploratum habetur, dum ait, Saluto sacros Diaconos; Et paulo post, Saluto Hypodiaconos, Lectores, Cantores, Janitores, Laborantes, Exorcistas, Confessores. Saluto custodes sacrorum vestibulorum Diaconistas;’ Antiquitatem plane larvatam redolet. De horum enim plurimis altum in primaevis temporibus silentium. Et Epistola illa sub Ignatii nomine ad Antiochenos scripta, 400 post S. Martyris obitum annis conficta est. Et quae Baronius ad explicandum hunc Impostorem commentatur alieno plane loco insulta sunt.

[Page 56]

LECT. IV.

I. Verbum Domini crescebat. II. S. Jacobus Ecclefiae Hierosolymitanae praefectus. III. Is frater Domini, & Justus cognominatus est. IV. Non alius ab Apostolo filio Alphaei. V. Singulari quâdam inter Apostolos Autoritate praeditus. VI. Adhuc Synagogis intersunt Apostoli. VII. Libertini Judaei quinam. VIII. Martyrium S. Stephani, quaeque de eo observat Baronius. IX. Refutantur. X Sauli Persecutio. XI. Cur, reliquis fugatis, soli Hierosolymis remanserint Apostoli, Veterum Traditio. XII. Fabulosa multa de hac Persecutione praetermittuntur. XIII. Quos in locos concesserint Discipuli hac occasione dispersi. XIV. De relatione Pilati ad Tiberium [...] Tanaquillus Faber. XV. Cur Deus decretum Senatûs de Christi Divinitate impedierit.

I. CUM septem Diaconi à Discipulis electi, & ab Apostolis ordinati essent, Apostoli autem Orationi & Ministerio verbi instarent; Verbum Domini crescebat, & multiplicabatur numerus Discipulorum in Ierusalem valde: multa enim turba Sacerdotum obediebat fidei.

II. Hoc autem anno, i. e. Passioni Domini proximo, in Chronico Eusebii legimus, Ecclesiae Hierosolymitanae primus Episcopus ab Apostolis Ordinatur Jacobus frater Domini. Haec Eusebius ex conjecturâ, ut opinor, aut ex traditione [Page 57] non admodum certâ, quod ad tempus attinet. Cum autem nullus temporis certus character existat, huic anno non incommodè assignari potest.

III. Multa de hoc Jacobo variè disputantur. Nos ea quae certiora videntur ex vetustissimis monumentis eruemus. Primò appellatur hoc loco ab Eusebio frater Domini, ab aliis postea [...], atque eo charactere ab initio descriptum eum fuisse constat ex Josepho, qui ipsi Synchronus fuit. Antiq. lib. 20. cap. 18. de Anano Pontifice ita loquitur, [...]. [...] lib. 5. Commentariorum, [...]. Tradit Hegesippus, & quidem primus, eundem Jacobum qui frater Domini fuit, appellatum etiam constanter fuisse Jacobum Justum. Nam quòd Origenes asserat, Josephum testari Hierosolyma eversa esse [...], non ita intelligendum est, quasi Josephus eum appellâsset Jacobum Justum, aut justitiam ejus praedicâsset. Hoc enim in libris Josephi non extat. Post Hegesippum Clemens Alexandrinus, Hypotyp. 1. 6. tres Apostolos [...]. Eusebius, [...]. Hunc Jacobum, qui ob eximiam virtutem Justus ab antiquis cognominatus est, Hierosolymitanae Ecclesiae Episcopatum primum accepisse perhibent. Idem igitur Jacobus fuit, qui nunc frater Domini, nunc Jacobus Justus cognominatus est.

[Page 58]

IV. Quis autem hic Jacobus Justus frater Domini fuerit, utrum unus ex Apostolis, an à duodecim distinctus, [...] in Ecclesiâ quaesitum est. Quantum ego quidem observare possum, sententia illa quae statuit Jacobum Hierosolymorum Episcopum non fuisse unum ex Apostolis è fictitiis scriptis Clementi attributis profecta est. Nam apud consarcinatorem Constitutionum Apostolicarum de industriâ ab Apostolis saepe distinguitur; neque aliter in Libris Recognitionum eidem Clementi ascriptis repraesentatur. At Eusebius l. 2. Hist. c. 1. postquam quid veteres de illo dixerant recitâsset, statim addit, [...]. Cum duos tantùm memorat, quorum unus capite truncatus sit, qui fuit sine controversiâ Apostolus filius Zebedaei, videtur innuere alterum etiam fuisse Apostolum, cum omnes sciant Jacobum Alphaei Apostolum [...]. Tum verò locum S. Pauli adjungit, qui huic sententiae maximè favere videtur: [...].

V. Utcunque sit, sive Jacobus ille Justus srater Domini fuerit unus ex Apostolis, scilicet Jacobus Alphaei, (quod maximè probabile est) sive Christo affinis, sed à duodecim diversus; pleno omnium consensu traditum est, eum ab Apostolis vel ab ipso Domino constitutum fuisse Hierosolymitanae Ecclesiae Episcopum: & quae in Actis de eo commemorantur clarè ostendunt singularem quandam in rebus ad eam Ecclesiam pertinentibus Autoritatem inter Apostolos exercuisse, ut suo loco videbimus.

VI. Interea Hierosolymis Stephanus, plenus gratiâ & fortitudine, faciebat prodigia & signa magna in populo. Et jam videntur discipuli non tantùm ad Templum [Page 59] horis Sacrificiorum & Precum [...], & [...] congregati, sed etiam Synagogis interfuisse.

VII. Surrexerunt enim quidam de Synagogâ, quae dicitur Libertinorum, & Cyrenensium, & Alexandrinorum, & eorum qui erant à Ciliciâ & Asiâ, disputantes cum Stephano. Synagoga autem haec erat Judaeorum exterorum, id est, in aliis regionibus natorum, sed Hierosolymis tunc habitantium qui omnes hîc patriâ denominantur. Inter autem variarum gentium nomina primò recensentur Libertini, quod gentis nomen non est. Cum tamen Libertini ne Graeca quidem vox sit, sed Latina, satis indicat gentem ex quâ illi Hierosolyma confluxerant, scilicet Romanam; sed & simul exprimit eorum Judaeorum conditionem Chrysostomus: [...]. Imò [...] liberti sunt libertini à libertis orti. In alias regiones Philo Judaeos narrat colonias suas deduxisse, non item in Italiam. Qui illic patriam Religionem colebant erant ex Judaeis orti, qui captivi ducti sunt, & primò servi facti, mox liberti. Ita de Imperio Augusti loquitur Philo, in Legatione ad Caium, [...]. Horum progenies erant Judaei Libertini. Quamvis etiam ante ea tempora erant tales Libertini Judaei in Imperio Romano, qualis erat Q. Caecilius Niger, Verris Quaestor in Siciliâ, ut refert Plutarchus in [...] Ciceronis. Cyrenenses (ut Jason ille Cyrenaeus è cujus Scriptis secundus Liber Maccabaeorum excerptus est, 2 Macc. 2. 24. & Simon Cyrenaeus qui Christi crucem tulit, Matt. 27. 32. & Lucius Act. 13. 1.) Judaei erant ex illis [Page 60] nati quos Ptolemaeus Lagi in Cyrenen transtulit, & Alexandrini ex iis quos idem in Alexandriâ collocavit. Jos. l. 2. contra Appionem p. 1063.

VIII. Cum igitur Romani & Cyrenenses, & Alexandrini, & Cilices, & Asiani Judaei cum Discipulis, & praesertim Stephano Diacono disputarent, non potuerunt resistere, Sapientiae & Spiritui quo loquabatur. Quare eum fistunt coram Synedrio, &, subornatis testibus, de blasphemiâ & solutione Legis accusant. Stephanus autem concione perquam egregiâ habitâ eos magis irritavit. Exclamantes autem magnâ voce continuerunt aures suas, tanquam blasphemiae plena verba protulisset, & impetum fecerunt unanimiter in eum, & ejicientes eum extra civitatem lapidabant. Testes autem juxta legem Deuteronomii primos in eum lapides jacturi pallia sua ad pedes júvenis cujusdam Sauli deposuerunt, qui cum caedi Martyris consentiret, ea custodiebat. Curaverunt autem Stephanum viri timorati, & fecerunt planctum magnum super eum. Ante haec quidem verba [...] Lucas Persecurionem ortam esse, & omnes fuisse dispersos per regiones Judaeae & Samariae praeter Apostolos. Id ex eâ causâ factum fuisse observat Baronius, quòd non eâ die quâ necatus est sepulturae traditus sit, id prohibentibus Judaeis, sed postea cum ea quam refert facta est persecutio in Ecclesiâ. Quorsum, quaeso, haec observatio?

Primò, ut Traditionem quandam miram sane introducat quâ die ac nocte Stephani corpus jacuit projectum, & insepultum, ac postea vehiculo Gamalielis portatum est in Caphargamalam, 20 milliaribus ab Hierosolymis distantem, ubi planctus fiebat diebus 70. Nescivit haec S. Lucas quae de coelo revelata sunt post plures quàm 300 annos. Scilicet,

Secundò, ut hinc traheret exemplum omnis funebris pompae quae postea in Ecclesiâ usurpata est.

[Page 61]

Tertiò, ut notet hanc fuisse Apostolicam Traditionem, ut cadavera mortuorum remanerent dierum duorum vel trium spatio insepulta, ut sacrae hymnodiae cantarentur, & preces fierent pro defunctis, & crederetur Ignis Purgatorius.

Qui sic sacram paginam interpretantur, qui sic Annales Ecclesiasticos scribunt, qui sic Traditiones à primaevâ Antiquitate deducunt; nescio quid sit quod Apostolicum efficere non possint. Hoc autem in Baronio magis mirandum qui sui instituti profitetur esse Doctrinam ex Traditione, non Traditionem ex Doctrinâ deducere.

IX. Simpliciter dicit S. Lucas, [...], Religiosi quidam viri Stephani corpus jam exnimatum simul portabant, scilicet ad sepulchrum. Et multò cordatior est Cardinalis Cajetani observatio. ‘Et hinc apparet non incaepisse solennitates Martyrum in illâ-primitivâ Ecclesiâ: Non enim dedicaverunt Martyrium Stephani, sed secerunt planctum magnum, curantes corpus illius Hebraeo more.’ Sed nec illa cura corporis Hebraeo more ullum fundamentum hîc habet, ad quam omnes sepeliendi ritus à Judaeis in funerum pompâ usurpatos reducere conantur nonnulli; sed tantummodo veteris Latini Interpretis versioni innititur, qui [...] transtulit, curaverunt, quod nihil aliud sonat quàm comportârunt.

X. Gravis autem eâ die Persecutio orta est. Erat enim quidam nomine Saulus ex Synagogâ Cilicum, qui cum Stephano disputabant, eumque ad Synedrium traxerunt, ex Tarso in Ciliciâ oriundus, Sectâ Pharisaeus, Gamalielis discipulus, juvenis, ad cujus pedes testes, Stephanum lapidibus petituri, posuerunt vestimenta sua, quique caedi Martyris consentiens fuit. Hic autem ultra modum saeviens, existimans adversùs nomen Jesu Nazareni debere sē multa contraria agere, extra modum persequebatur & vastabat Ecclesiam per domos intrans, & trahens viros [Page 62] ac mulieres in custodiam, & ut ipse coram Festo & Agrippâ professus, multos sanctorum in carceribus [...], à principibus Sacerdotum potestate acceptâ, & cum occiderentur, detulit sententiam. Adeo autem gravis erat Persecutio in Ecclesiâ quae erat Hierosolymis, ut omnes dispersi sint per regiones Judaeae & Samariae praeter Apostolos.

XI. Mirum cuipiam fortasse videatur omnes Discipulos, saeviente Persecutione, dispersos esse; Apostolos autem omnes & solos Hierosolymis mansisse. Ratio ex contextu nulla assignatur, ex Historiâ haec una huc applicari posse videtur. Apollonius, Autor secundi Saeculi, qui contra Montani haeresin scripsit, in illo Opere mandatum Apostolis datum tradidit, Euseb. Hist. l. 5. c. 18. [...]. Eadem traditio continebatur in Petri Praedicatione, libro quidem Apocrypho, sed valdè antiquo. Ex eo enim Clemens Alexandrinus, Strom. l. 6. refert Dominum dixisse Apostolis, [...]. Si quis igitur ex Israele poenitentiâ ductus per nomen meum in Deum velit credere, remittentur ei peccata. Post duodecim annos egredimini in mundum, ne quis dicat, non audivimus. Haec pravâ interpunctione in editis laborant, quae sensum hactenus obscuravit. Jam autem, si haec vera sint, si Christus mandatum dederit Apostolis ut per duodecim annos Hierosolymis remanerent; mirum non erit, cum omnes [...] metu gravissimae Persecutionis se subduxissent, Apostolos omnes. Hierosolymis mansisse, mandati memores, & protectione Divinâ fretos.

[Page 63]

XII. Multa posterioribus Saeculis excogitata sunt, & huic dispersioni ascripta, dum quaelibet fere Ecclesia pro antiquitate certaret; quae omnia aut apertè falsa, aut adeo incerta sunt, ut locum in Historiâ Ecclesiasticâ nullum omnino mereantur. Quae certa sunt, trademus.

XIII. Jam verò qui dispersi erant, pertransibant Evangelizantes verbum Dei, non tantùm per regiones Judaeae & Samariae Hierosolymis finitimas, sed etiam usque ad Damascum Syriae Metropolim. Inter quos erat Ananias, Discipulus, Act. 9. 10. vir secundùm Legem religiosus, & testimonium habens ab omnibus ibi habitantibus Judaeis, Act. 22. 12. Alii usque Phoenicen, & Cyprum, & Antiochiam perambularunt, cum dispersi essent à tribulatione quae facta fuerat sub Stephano, Act. 11. 19. Credibile est etiam Discipulorum aliquos Romam tunc pervenisse, atque inter eos Andronicum & Juniam, Sauli cognatos, nobiles in Apostolis, quos ante se fuisse in Christo testatur S. Paulus, Rom. 16. 7. Atque haec fere sunt quae de istâ dispersione nobis cognita sunt.

XIV. Hîc jam consideranda veniunt quae de exitu relationis Pilati ad Tiberium tradita sunt. Pilato de Christianorum dogmate ad Tiberium referente, Tiberius retulit ad Senatum ut inter Caetera Sacra reciperetur, inquit Eusebius in Chronico. S. Chrysostom. Hom. 27. in 2 Cor. [...]. Idem postea tradiderunt Orosius, Cedrenus, Gregorius Turonensis, Nicephorus. Illud [...] praecipuè quaerendum, quis primus hujus Traditionis Autor sit. Quod ab Eusebio diligenter notatum est. Primus scilicet nos haec docuit Tertullianus, rerum Romanarum peritissimus, cujus haec verba sunt Apologet. cap. 5. Tiberius [...], cujus tempore nomen Christianum in Saeculum intravit, annunciata sibi ex Syriâ Palaestinâ [...] [Page 64] illic veritatem istius Divinitatis revelârant detulit ad Senatum cum praerogativâ sententiae suae. Senatus quia non in se probaverat, respuit. Haec ab omnibus tanquam vera ex Tertulliani testimonio accepta sunt. Sed Tanaquillus Faber, Ep. 12. lib. 2. non recipit, levissimis Objectionibus autoritatem tanti viri elevans. Primò enim quaerit unde Tertullianus ipse id habuit. Et Respondet, Ex illis Pilati Actis hauserat, quorum saepenumerò Veteres meminerunt. Prorsùs absurdé. Acta Pilati tantùm ea continebant quae in Palestinâ gesta sunt. Tertullianus narrat quid à Tiberio, quid à Senatu, Romae factum sit; ex Actis igitur Pilati in Judaea conscriptis haec haurire non potuit. Acta autem erant diurna Senatûs, ex quibus Tertullianum haec hausisse ut probari, ita negari, non potest. Secundò, non putat Tiberium, Religioni minimè addictum, de Christo tantopere curâsse, ut de illo retulerit ad Senatum. Sed nimis hoc dilutum est, cum referat Suetonius, sub Tiberio neque tam parvum quidquam neque tam magnum publici privatique negotii fuisse, de quo non ad P. C. referetur. Tertiò, Hem! Respuit Senatus quod Tiberio placuit? Qui sic rejicit hoc testimonium nec Tiberium, nec Senatum, nec Tertullianum, intellexit. Id Tiberii ingenium fuit, ut Senatus ex Relatione ad ipsum factâ, etiam addito suffragio suo, quid ipse voluerit, minimè intelligeret. Quoedam, inquit Suetonius, adversùs sententiam suam decerni ne questus quidem est. Senatus, inquit Tertullianus, quia in se non probaverat, respuit. Ubi optima facti ratio redditur. Senatus antea Tiberio Divinitatem obtulerat, quam ille sibi oblatam respuit. Templa, Flamines, Sacerdotes, decerni sibi prohibuit, etiam statuas atque imagines, nisi permittente se poni; permisitque eâ solâ conditione ne inter simulacra Deorum, sed inter ornamenta aedium ponerentur, ut refert Suetonius. Quia igitur Divinitatem in se non probaverat Tiberius, sed oblatam rejecerat, tutissimum putabat Senatus alium neminem in Deos suos referre, ne cum Tiberio majorem efficere viderentur. [Page 65] Quartò, Negat tantum in aulam rumorem de Christo deferri potuisse, Tiberio vivente, quia nomen Christianum postea apud Antiochiam ortum. At hic non agitur de nomine discipulorum Christi; sed de Christo ipso, cujus Opera, mors, Resurrectio & Ascensio, & à Pilato cognosci, & credi potuerunt, & Tiberio illius. ministerio innotescere. Imò non potuit Pilatus officii sui rationem tantopere negligere, ut tantae rei in suâ Provinciâ gestae notitiam Imperatori non impertiretur. Denique, cum rem ipsam incredibilem reddere nullo modo possit, Tertulliani ipsius autoritatem elevare conatur, aitque eum in iis Scriptoribus eligendis quibus uteretur non semper diligentem spectatorem fuisse, dum interim ipse maximè indiligens Tertulliani spectator fuit. Longam enim [...] ex tertio adv. Marcion. l. transcribit, & Ethnicos quosdam Scriptores illic reperisse se putat, ubi nullus Scriptor nominatur, aut innuitur, sed tantùm recens fama à militibus qui in Orientali expeditione proximè, i. e. nuperrimè fuerunt, in Africam allata.

XV. Nihil igitur est quod in hac Historiâ refelli possit. Et cum Tertullianus adeo gravis, adeo antiquus Autor, adeo rerum Romanarum peritus fuerit, tutius multò est istam Tiberii ad Senatum de Divinitate Christi relationem amplecti. Non passus autem est Deus ut Divinitas filii sui decreto Senatûs sanciretur, [...], ut Eusebius: [...], ut Chrysostomus.

[Page 66]

LECT. V.

I. Convertuntur à S. Philippo Diacono Samaritani. II. Simon ab eo victus. III. Ad Samariam mittuntur ex Hierosolymis Apostoli. IV. Qui Spiritum S. jam baptizatis conferunt. V. Ab Apostolis nimirum solis conferendum, & Apostolorum successoribus Episcopis. VI. Impositionis manuum & Crismatis usus in Confirmatione. VII. Impositio manuum antiquior. VIII. Ludi decennales an. Tiberii vicesimo certus Coss. character. IX. Haeresis Simonianae ortus. X. Gaza deserta. XI. Candace hoc in loco vix eadem esse potuit cujus meminit Strabo. XII. De loco ubi baptizatus est Eunuchus. XIII. [...] [...]. XIV. Raptus Philippi. XV. [...], quid. XVI. Sauli conversio. XVII. A [...] quid fecerit. XVIII. Secessit in Arabiam Desertam.

I.An. Period. Julianae 4746 Christi 34 Tiberii 21 INter eos qui Samariam adierunt, erat Philippus, ex septem Diaconis unus, atque etiam Evangelista (Act. 21. 8.) Hic in urbem ipsam Samariae descendens praedicabat illis Christum. Attendebat autem populus iis quae praedicavit. Ad confirmationem etiam Doctrinae multa miracula edidit. Spiritus enim immundi ex multis qui iis tenebantur clamantes voce magnâ exibant: multi autem Paralytici & claudi sanabantur. Vnde factum est gaudium [...] in illâ civitate, & baptizabantur multi, tum viri, tum [...].

[Page 67]

II. Vir autem quidam erat inter eos, nomine Simon, maximè observandus, quem Justinus Martyr, & ipse genere Samarita, vocat, Apol. secundâ, [...] autem Stephano Urbs Palestinae. Epiphanius, [...], ut & aetate Justini. Antequam autem Philippus Samariam adiret. erat in eâ civitate artes Magicas exercens, & gentem Samaritanam obstupefaciens, dicens se esse [...] Adeo ut omnes illi auscultarent, dicerentque, Hic est virtus Dei quae vocatur magna. Sed cum videret Samaritanos, & doctrinâ Philippi, & miraculis ad, fidem conversos; tum Simon & ipse credidit, & cum baptizatus esset, adhaerebat Philippo. Videns etiam signa & virtutes maximas fieri, stupens admirabatur. Ita qui populo Samaritano antea stuporem suis nefariis artibus injecerat, victus sermonibus & miraculis Philippi non minori stupore ipse affectus est.

III. Cum haec in Urbe Samariâ gererentur, quae unius diei itinere ab Hierosolymis distabat, Apostoli qui erant Hierosolymis statim audierunt, quòd recepisset Samaria verbum Dei. Apostoli igitur, quibus cura & potestas in Ecclesiâ summa à Christo concredita est, ex suo corpore duos elegerunt, Petrum & Joannem, [...] ad Samaritanos miserunt.

IV. Qui cum ad Samaritanos venissent, percepissentque Spiritum Sanctum nondum in illos venisse, quippe quòd baptizati tantùm erant in nomine Domini Jesu; oraverunt pro ipsis ut acciperent Spiritum Sanctum. Et postquam orâssent, imponebant manus super eos, & eum quem Apostoli petiverant acceperunt Spiritum Sanctum. Duo Apostoli baptizatis [...] praestiterunt. Primò orabant, & dein manus ipsis imponebant; illis autem ita [Page 68] orantibus, & manus imponentibus baptizatis Deus Spiritum Sanctum infudit.

V. Et hîc quidem à Veteribus observatum est, Philippum Diaconum & Evangelistam, licèt multa miracula ediderit, non tamen potuisse Spiritum Sanctum conferre, aut manus baptizatis in eum finem imponere: solos Apostolos id praestare aut potuisse, aut sane debuisse. Ita Chrysostomus in locum. Epiphanius, `O [...]. Haeres. 21. Simon. Unde etiam collegerunt hanc officii partem postea in Ecclesiâ ad solos Episcopos Apostolorum successores spectâsse. S. Cyprianus Ep. 73. ad Jubaianum, de his Samaritanis: Et iccirco quia legitimum, & [...] baptismum consecuti fuerant, baptizari eos ultrà non oportebat; sed tantummodò quod deerat id à Petro & Joanne factum est, ut, oratione pro eis habitâ, & manu impositâ invocaretur & infunderetur super eos Spiritus Sanctus. Quod nunc quoque apud nos geritur, ut qui in Ecclesiâ baptizantur Praepositis Ecclesiae offerantur, & per nostram orationem ac manûs impositionem Spiritum Sanctum consequantur, & signaculo Dominico consummentur. Idem Cyprianus Ep. 74. Non per manûs impositionem quis nascitur quando accipit Spiritum Sanctum, sed in Baptismo, ut Spiritum natus accipiat. Ursinus, sive quis alius Scriptor Africanus, post Cypriani tempora, libro de Baptismo Haereticorum: Nam cum per manûs impositionem Episcopi datur unicuique credenti Spiritus Sanctus, sicut Apostoli Samaritanis post Philippi baptisma manum eis imponendo fecerunt, & hac ratione Spiritum Sanctum in eos contulerunt: Quod ut fieri posset ipsi pro eis oraverunt. S. Hieronymus: An nescis etiam Ecclesiarum hunc esse morem, ut baptizatis postea manus imponantur, & ita invocetur Spiritus Sanctus? Exigis ubi scriptum sit? In Actibus Apostolorum. S. Augustinus de Trin. l. 15. c. 26. Orabant quippe ut veniret in eos quibus manum imponebant, non ipsi [Page 69] eum dabant. Quem morem in suis Praepositis etiam nunc servat Ecclesia.

VI. Hinc certè profectus est ritus Confirmationis in Ecclesiâ nostrâ retentus, & invitis Presbyteranis soli Episcoporum functioni reservatus, qui semper & ubique Episcopis tantùm antiquo jure competebat. Idque facilè probari potest, si hoc tantummodò observetur; Chrisma statim post Apostolorum tempora in Confirmatione, seu simul cum manuum impositione adhibitum esse, unde hic ritus Confirmationis aliquando sub Chrismatis, aliquando sub Impositionis manuum nomine innotesceret. Unde Graeci Chrismationi magis addicti, de quâ in Sacris Literis, quod ad hanc rem pertinet, nihil legimus, Impositionem manuum paulatim neglexerunt. Sed illius Chrismatis confectionem Archiepiscopis aut Patriarchis reservabant, usum autem jam confecti, & Episcopis & Presbyteris permittebant. Latini verò primò obsignationem, sive unctionem frontis in Baptismo Presbyteris permittebant, sed Impositionem manuum soli Episcopo reservabant.

VII. Nimis longum esset de hisce rebus accuratam disputationem instituere: Illud unum observatu dignum, originem Confirmationis ab Impositione manuum profectam esse, ex Chrismatione superadditâ Ecclesiam in varias partes distractam fuisse, omnes Episcopo in hâc re praecipuas partes tribuisse, Ecclesiam Anglicanam solis Episcopis potestatem Confirmandi tribuere, & solam manuum Impositionem in Confirmatione usurpare.

VIII. Romae vicesimo Tiberii anno jam exeunte, L. Vitellius, & Fabius Priscus, Consules, ludos decennales celebraverunt, tanquam ei ut Augusto tunc Imperium prorogarent, Dio l. 58. p. 636. Vicesimus igitur Tiberii annus sub his Consulibus desiit, & vicesimus primus incepit. Nam ut loquitur Dio, l. 54. pag. 526. b. de Augusto, [...]. Et l. 55. p. 551. E. [Page 70] [...]. Cùm igitur hi Consules à Tiberio statim poenâ affecti sint, cum ludi peragerentur, certissimus hic eorum Consulatûs character est.

IX. Cum autem Simon Samaritanus, & baptizatus, & Philippo adhaerens, vidisset quòd per Impositionem manûs Apostolorum daretur Spiritus Sanctus, quem miri effectus, quos in Philippi Discipulis non viderat, secuti sunt, obtulit Apostolis pecuniam, non ut ipse Spiritum Sanctum [...] acciperet, sed ut darent illi potestatem ut cuicunque ipse imponeret manus Spiritum Sanctum acciperent. S. Petrus non tantùm pecuniam rejecit, sed & pronunciavit ei neque partem neque sortem in eo negotio esse. Adhortatus tamen eum est ut ad obtinendam remissionem resipisceret. Ille ab Apostolis petit, ut pro ipso Dominum precarentur. Quid [...] Apostoli, aut quid Simon illa fecerit ulteriùs in Actis non explicatur. Constat autem Simonem hunc ab Apostolis ex Ecclesiâ ejectum, & primae, & pessimae Haereseos [...] extitisse. Ille enim ad Magicas artes quibus antea pollebat conversus, & doctrinâ Christi leviter imbutus, seipsum pro Christo venditabat, & Haereticorum omnium princeps extitit. Qui tantùm Magicis artibus invaluit, & doctrinae suae novitate oculos hominum perstrinxit, ut quamplurimos à [...] Christiana ad sua placita seduxerit. Nam Justinus Martyr, post annos centum, ipse patriâ Samaritanus, ita testatur, [...]. Ut autem ille erat [...], ita [...]. Nihil tam impurum aut esse, aut excogitari unquam possit, quod flagitiosissima illorum Secta longo intervallo non superet. De [Page 71] hac autem Haeresi quae primùm Apostolica, mox & sequentia tempora contaminavit, saepiùs, ut se offeret occasio, dicendum [...] distinctiùs atque copiosiús.

Interea Petrus & Joannes, ejecto Simone, & confirmatis Samariae civitatis Discipulis, per reliquos Samariae vicos & pagos transibant, & Evangelium praedicabant.

X. Cum autem Philippus, redeuntibus Apostolis, [...] Samariae consisteret, Angelus Domini ita [...] allocutus est, Surge, & vade contra meridianum, seu [...], versùs meridiem, ad viam quae descendit ab Ierusalem in Gazam, haec est deserta. Mira haec Angeli directio non docet in quem [...] iter susciperet, non nominat [...] ad quem iret: sed tantùm viam quae satis longa erat. Urbem quidem nominat ad quam ea via deduceret, Gazam scilicet desertam. Signanter autem desertam, quam paulo ante haec Strabo etiam desertam vocaverat, [...]. 16. [...] Fuit enim & florentissima civitas, sed ab Alexandro Magno primùm vastata, deinetiam ab Alexandro Jannaeo, desertae nomen habuit. Unde Hieronymus in Locis Hebraicis; Quoeritur autem quomodo in quodam Prophetâ dicatur, Gaza futura [...] sempiternum. Quod solvitur ita, Antiquae Civitatis locum vix fundamentorum praebere vestigia; hanc autem quae nunc cernitur in alio loco pro illâ quae corruit [...]. Haec de suo Hieronymus, non ex Eusebio qui dixerat, [...].

XI. In viâ autem ab Hierosolymis ad Gazam ducente, Ecce vir Aethiops Eunuchus potens, seu dynastes, Candaces Reginae Aethiopiae qui erat super omnes gazas ejus. [...], ut observat [Page 72] Chrysostomus. Et ante eum Eusebius: [...]. Et quidem in Aethiopiâ Reginae hoc praecipuè nomine gaudebant. Plinius Hist. [...]. 6. c. 29. de Merae: Regnare foeminam Candacen, quod nomen multis jam annis ad Reginas transiit. Et Strabo 23 annis ante Aeram Christianam, 57 ante hunc Eunuchi adventum, [...], [...]. 17. Et [...] tradit fuisse [...] Dio [...] vocat. Napata autem, tradente Stephano, Civitas Libyes juxta Aethiopiam, quam Neronis exploratores à Merae distantem prodiderunt CCCLX. M. ut testatur Plinius. Haec igitur eadem esse vix potuit Candace quae cum Augusto pacem iniit sed certè quae ei proxima Aethiopiae Regina. Aethiopiae scilicet Aegypto conterminae: In Merae igitur Aethiopiae Aegypto conterminae regnabat Candace, cujus gazis praeerat Eunuchus quidam Aethiops, qui [...] causâ Hierosolyma, ut [...] solebat, [...]. Ab urbe autem reversus Gazam tendebat, ut inde Aegyptum ab Aegypto Meroen peteret.

XII. Occurrit huic Philippus in curru suo [...] legenti, locumque de agno occiso exposuit, & evangelizavit ei Jesum; ipsum, [...] se credere [...] Dei esse Jesum Christum, baptizavit. Unde Hieronymus Ep. 103. O mira doctoris virtus! Eâdem horâ credit Eunuchus, baptizatur, & fidelis & sanctus [...] est, ac de Discipulo Magister, plus in deserto fonte Ecclesiae quàm in aurato Synagogae templo reperit. Fontem autem in quo baptizatus est, tradunt fuisse prope Bethsurun. Ita certè Eusebius [...]. Hoc est, Interprete S. Hieronymo; Et est [Page 73] [...] Bethsoron vicus euntibus nobis ab Aeliâ Chebron in [...] lapide; juxta quem fons ad radices montis ebidliens ab eâdem à quâ gignitur sorbetur humo. Et [...] Acta referunt Eunuchum Candaces Reginae in [...] esse baptizatum à Philippo. Ubi duo notanda sunt, primò Hieronymum addidisse, ab eâdem in quâ gignitur sorbetur humo, quod ipse ex suâ notitiâ addere potuit; Secundò Apostolorum Acta hoc referre, quod nec Eusebius dikit, nec in Actis reperitur. Atque ita Eunuchus Discipulus Christi jam factus ibat viam suam gaudens, nempe in Aethiopiam profectus est, Religione Christi imbutus, & tantâ felicitate exultans.

XIII. Et quidem Veterum nonnulli tradiderunt eum non tantùm Discipulum, sed & Doctorem & Apostolum evasisse, adeoque per totam Aethiopiam Evangelium praedicâsse. Primò Irenaeus, ut solet, prudenter, [...]. 3. c. 12. Ipse Eunuchus credens, & statim postulans baptizari, dicebat, Credo filium Dei esse Jesum. Qui missus est in regiones Aethiopiae praedicaturus quod & ipse crediderat. Hunc etiam, inquit Eusebius, [...]. S. Hieronymus in Isai. cap. 53. Eunuchus Apostolus genti Aethiopum missus est. Sed quid Eunuchus Aethiopibus praedicaverit, omnino ignoratur: nam post [...] Saecula nulla in Aethiopiâ Christianae Religionis vestigia inventa sunt.

XIV. Eunucho ab aquis redeunte Spiritus Domini rapuit Philippum, inventusque est in Azoto: unde pertransiens evangelizabat civitatibus cunctis donec veniret [...].

[Page 74]

XV. Interea salve etiam Damasci aliquos ad fidem conversos fuisse audiverat, inter quos Ananias fuit. Et adhuc spirans minarum & caedis in Discipulos Domini acessit ad principem sacerdotum. Et petiit ab eo Epistolas in Damascum ad Synagogus, ut siquos invenisset hujus viae viros ac mulieres vinctos perduceret. Hujus, inquam, viae, ut loquitur vetus Interpres; ut Beza, hujus Sectae. Sed Graecè tantùm [...]. Nam qui Christo credebant, antequam Christiani appellarentur Antiochae, variis nominibus describebantur, ut nunc [...], nunc [...], ita etiam aliquando [...]. Doctrinam enim Christi appellabant viam Domini, ut Act. 18. 26 [...], atque etiam. simpliciter viam, ut Act. 19. 9. [...]. 28. ejusdem Capitis, [...]. Denique ita ipse S. Paulus locutus est, Cap. 22. ver. 4. [...].

XVI. Cum autem Saulus hâc autoritate armatus DamascumQuaerit, in Margine, Cestriensis, An potiùs Sauli conversio ad annum sequentem pertineret, Jan. 25. propter Martyrologia? Sed hanc setentiam sequitur in Annalibus Paulinis. pergeret, subito de coelo fulgore circumfusus praestrictus est, & voce etiam auditâ jussus est Damascum missus. Gloriâ autem lucis circumfusae occaecatus, & à suis manuductus venit Damascum, ibique per triduum [mansit] caecus & jejunans. Tum verò Ananias ad eum à Domino [...], visum illico restituit, eumque baptizavit. Itaque factus est ex Persecutore Apostolus, hoc est, Testis apud omnes homines eorum quae vidit & audivit. Hic enim erat officii Apostolici peculiaris character, ut iis quae ipsi viderant atque audiverant de Christo testimonium perhiberent, tanquam & oculati, & auriti.

XVII. Quid Damasci Saulo jamjam converso à Domino revelatum sit, in Actis minimè legimus: sed ex iis quae ipse in Epistolâ ad Galatas, de Apostolatu suo agens, immediatè [Page 75] post conversionem [...] [...] testatur, apparet: fecit enim [...] dubio [...] quod à Domino el tum praescriptum est. [...] autem erat ut non conferret cum [...] & sanguine, [...] est, [...] homine ullo; neque [...] Hierosolyma ad eos qui ante ipsum [...] Apostoli, sed in Arabiam potiùs, ubi Evangelii scientiam acciperet, non ab homine edoctus, sed ex revelatione Jesu Christi.

XVIII. Secessit itaque Saulus in Arabiam aliquantisper, hoc est, in loca Damasco proxima, quae Arabiae deserta vocabantur.

Imprimatur.Sept. 9. …

[Page]

Imprimatur.

Sept. 9. 1686.

JO. BATTELY.

[Page]

DE SERIE ET SUCCESSIONE PRIMORUM ROMAE EPISCOPORUM DISSERTATIONES DUAE:

PRIOR, De origine, veritate, & utilitate, hujus Successionis: Et de incertitudine temporum quae prioribus Romae Episcopis, vel à Graecis, vel à Latinis, assignata sunt.

POSTERIOR, De Annis eorundem Episcoporum sigillatim, ex vetustis Historiae Ecclesiasticae monumentis, & receptâ Arabum Chronologiâ rectiùs disponendis.

A Johanne Pearsonio, Cestriensi nuper Episcopo.

Lacunas novis Additionibus supplevit Henr. Dodwellus, A. M. Dubliniensis.

LONDINI, Typis S. Roycroft, LL. Orientalium Typographi Regis; & Impensis R. Clavell, & B. Tooke, in Caemeterio Divi Pauli, MDCLXXXVII.

[Page]

[Page 1]

DISSERTATIO PRIMA, DE Successione primorum Romae Episcoporum in genere.

CAP. I.

I. Vera series Pontificum Romanorum suis temporum terminis rectè disposita ad intelligendam Historiam Ecclesiasticam perquam necessaria est. II. Chronologi Pontisicii qui lucem majorem expectabant, aut professi sunt, nihil in ea re [...]. III. Protestantium Chronologi, eam partem Chronologiae aut [...] omiserunt, aut confusè tradiderunt. IV. Solus Heinschenius eam partem cum curâ tradidit, nihil tamen certi attulit. V. Nobis igitur alia tentanda est via.

I. SERIES Pontificum Romanorum suis temporum terminis ritè digesta ad intelligendam Historiam Ecclesiasticam plurimùm valet. Eadem verò, praesertim ubi alii characteres temporis desiderantur, haud recte disposita, miram confusionem ut pariat necesse est; cùm Religio Christiana tam citò Romae radices egerit, & ab. Urbe rerum dominâ in alias regiones penetraverit. [Page 2] Per priora autem Ecclesiae saecula ii temporum characteres à Scriptoribus Ecclesiasticis minimè usurpati sunt, quos posteriores adhibuerunt; quales sunt anni à Christo nato, Consules Romani, Imperatorum, similésque. Antiquissimi quidem Scriptores Christiani nunc fortasse Imperatorem, nunc Romanum Pontificem obiter nominant; sed plerumque sine anno Imperii, semper autem sine anno Pontificatûs: & quod maximè dolendum, non invenimus ab eodem antiquo Autore, & Pontificem, & Imperatorem, simul & in eadem re, nominatum. Quoniam verò Imperatorum tempora satis certò nobis aliunde innotescunt, ubi eorum nomina proferuntur; si anni etiam addantur, satis certi reddimur; & si non addantur (aliquâ circumstantiâ rectè observatâ) multum aberrare non possumus, cum prioris Imperatoris exitum, & sequentis initium, satis certò cognoverimus. At ubi Pontifex tantummodo indigitatur, cùm Romae Episcoporum tempora ab initio aut cognita aut agnita hactenus non fuerint, neque decessoris obitus, neque successoris ordinatio, satis nobis innotescat, gravis error in Annalibus facilè admitti potest, quoties res gestae ad eorum Pontificatus rediguntur; plurimósque hujusmodi errores & inveteratos adhuc in Historiâ Ecclesiasticâ retineri ego quidem existimo.

II. Romana, inquit [...], Ecclesia licèt continuam Belg. Roml. 6. c. 3. texat Pastorum suorum seriem, lucem tamen in eorum prioribus majorem se requirere non dissimulat. Unde hanc lucem ea Ecclesia quaerat, nescio; certè nullam hactenus obtinuit; neque ipse, qui hoc fassus est, quamvis temporum examinator caetera diligentissimus, ullam affundere conatus est. Dionysius Petavius, Vir sanè doctus, & in rebus Chronologicis maximè versatus, in [...] ad Epiphanium Haeresi xxviii. castigatam horum Pontificum seriem, & ad veros annos redactam se dedisse profitetur: sed eam seriem ad veros annos minimè castigavit, unum aut alterum annum in Aerâ Christianâ correxit, adeóque nihil effecit; dum eorum tempora sigillatim perscrutari [Page 3] plus molestiae quam utilitatis habere putavit, aut potiùs, ut se excusaret, putare voluit. Imò Chronologi ex eâ Ecclesiâ nuperi, ut Labbaeus & Acciolius, dum maximè insudàrunt ut anni vulgares Christi, Imperatorum anni, & Consules, rectè sibi invicem responderent; de annis Pontificum illorum ordini respondentibus minimè soliciti fuerunt, aut leviter tantùm eam partem attigerunt. Una nobis cogitantibus hujus discriminis ratio succurrere solebat; quòd scilicet, si veri primorum Pontificum anni [...], autoritas omnium ferè Ecclesiasticarum Tabularum (ut loquuntur) & Martyrologiorum (quod ad duo priora secula pertinet) prorsus convelleretur.

III. Sed neque Josephus Scaliger neque Calvisius, uterque Emendator. Temporum, quicquam hîc tentavit, etiamsi eâ ratione minimè ducti sint. Nam Scaliger in Canonum Isagogicorum Lib. 2. hunc titulum habet, Episcopi Urbis Romae, Antiochiae, Alexandriae, Ierosolymorum, Constantinopoleos, & praeterea nihil. In Animadversionibus autem ad Eusebii Chronicon, [...] parùm aut potiùs nihil de annis Pontificum scripsit. Calvisius nullâ curâ eosdem disponit, sed nunc ex Damaso, nunc ex Eusebio, nunc ex Onuphrio, nonnunquam ex Baronio, ad annos diversos collocat, suam sententiam nunquam interponit. Adeò ut si Episcoporum Romanorum tempora spectemus, hoc Calvisii opus Scaligeri encomium minimè mereatur. Haec igitur Chronologiae pars aut obiter tantùm & leviter tacta, aut penitus neglecta, mihi videtur necessariò ventilanda, enucleatè pensitanda, & ad origines Ecclesiasticas eruendas corrigenda atque penitus reformanda. Nam, ut rectè ab Ill. Cardinale observatum est, Si in ordine & tempore primorum Romanorum Pontificum quempiam errare contigerit, in multos alios errores ferri omninò cogetur.

IV. Sed postquam haec aliaque quamplurima à nobis [...] sunt, & ad finem quem mihi praestitueram producta, Vir eruditissimus Heinschenius edidit Diatribam Praeliminarem in Catalogos veteres Romanorum Pontificum, ad [Page 4] Acta Sanctorum Aprilis. Illâ Diatribâ, quae tandem ad manus meas pervenit, totam de hac Chronologiae parte doctrinam accuratè & copiosè explicat; quae ante ab eo in Tomo primo dicta fuerant, cùm antiquitatis succum nondum imbiberat, revocat & amota esse vult; quae nunc edoctus melius magisque exercitatus edit, sola eorum loco substituenda decernit. In quibus cum saepissimè errores Baronii rectè castigat, ita tamen Tabulas Romanas omnes defendit, etiam ubi vitiosissimae sunt, & earum discrepantias tam miris modis conciliare conatur, ut post ejus magnam diligentiam ad veritatem eruendam, aut parum, aut nihil, adhuc peractum esse videatur. Nobis igitur ea provincia, quam non paucis abhinc annis in nos receperamus, etiamnum integra relicta esse videbatur, neque magna Viri doctissimi industria proposito nostro viam praeclusit, sed potiùs animum addidit, & desiderium illius lucis consequendae accendit, quam Ecclesia Romana per Bucherium quaesivit, per Heinschenium non invenit. Placuit, inquit Papebrochius, haec opera circa Romanos Pontifices in Aprili, & profuit multis. Mihi certè nondum placuit, multo minus profuit. Et credo equidem Autori ipsi minus jam placere, cùm profiteatur se habere paratam praelo ante tres Tomos Junii dividendam universam Pontificiam Chronologiam, quam studiosiùs elaborans alia multa cognovit. Nam quòd se putet ex diebus obitûs posse initium cujusque Pontificatûs eruere, hoc est, ex incertioribus certiora producere, & duos parietes eadem fideliâ dealbare: nihil unquam maximo conatu & solertissimâ indagine efficiet aut extundet, quod cuipiam veritatis cupido satisfaciat; licet ei in hoc negotio Blondellus diu ante in Praefatione & Apologiâ viam straverit. Nam cùm Martyrologium, quod Romanum dicitur, post Librum Pontificalem scriptum sit, ex diebus obitûs in illo Martyrologio descriptis nihil autoritatis Ordinationibus in Pontificali descriptis accedet.

V. Quare adhuc diligentiae nostrae qualicunque locus relictus est; alia nobis via tentanda, & ab illa cui hactenus [Page 5] viri docti institerunt planè diversa. Neque enim tot viros eruditos falli potuisse putandum est, si eam methodum prosecuti essent, quae veritatem ostendere poterat, aut eos autores in consilium adhibuissent, qui ipsos ad lucem aliquam perspiciendam dirigere atque deducere valuerant. Sed cum illi tantummodo ad Catalogos & Chronica priorum temporum nimis incerta, & sibi ipsis plerumque contraria respicerent tanquam omnium oculis exposita; & interim Historiam eorundem temporum tanquam minimè ad annos supputandos, aut necessariam, aut utilem praetermitterent atque negligerent, nihil ex antiquitate certius colligere potuerunt quam quod Autores, quos ante oculos habuere, quosque pro judicio quisque suo tanquam veraciores sequutus est, ipsis exhibebant. Primo igitur loco illorum Catalogorum, Gestorum, Chronicorum, autoritas examinanda, discutienda, & ubi opus est refellenda esse videtur, ex quibus nulla hactenus veritatis certitudo, quamvis & diligenter, & à multis quaesita, emicuit, & ex quibus, ut arbitror, qualitercunque evolvendis, terendis atque retractandis nulla unquam emicabit aut extorquebitur. Quae examinatio in antecessum visa est mihi in hoc Opere prorsus necessaria, tum ut rationem reddam aequis Lectoribus sanè probabilem, quare hactenus ea tempora viris perspicacissimis minùs intellecta fuerint (quod nudè propositum aut affirmatum aegrè fidem habiturum apud plerosque facilè praevideo) & simul ostendam quàm necessarium sit aliam viam experiri, & in eum finem nostra proponere, si forte [...] prioribus & veriora, & clariora, & denique firmiora judicari, debeant.

[Page 6]

CAP. II.

I. Duo [...] Pontisicum hactenùs recepti Catalogi veteres [...]. II. Graecus prior Eusebii. Refellitur Valesius. Quindecim primorum Ecclesiae Hierosolymitanae Episcoporum nuda nomina, non item tempora, in Archivis Ecclesiasticis conservata reperit Eusebius. III. Sed & recentiorum Hadriano ejusdem Urbis Episcoporum tempora admodum incerta. IV. [...] tamen Episcoporum nonnullorum tempora, nullo prorsus Autore, designavit Eusebius. V. Male itaque ex Ecclesiae Hierosolymitanae Successione collegit Valesius, tempora primorum Episcoporum in Ecclesiae [...] fuisse conservata. In reliquarum Sedium primariarum Successienibus conservata suisse verisimilius est, non tamen ita certum ut omnem prorsus excludat dubitandi rationem.

I. DUO supersunt Romanorum Pontificum veteres Catalogi annis uniuscujusque Pontificatûs consignati, sed non parùm diversi, quorum unus à Graecis, alter à Latinis prodiit. Et quidem Viri docti, aut hunc, aut illum passim sequuntur; alterum enim eorum satis probant, nec de alio aliquo hactenus cogitarunt: Unde nunc huic, nunc illi adhaerentes, veritatem assequi minimè potuerunt. Ego verò, quod ad duo priora ferè spectat saecula, neutrum probandum, utrumque à veritate longè alienum, & à Ducis autoritate removendum sentio; quod tum ad minuendam maximorum virorum in hoc negotio existimationem (quam in aliis maximam esse debere libenter profiteor) [...] ad [Page 7] tollendum totius Operis nostri praejudicium omnino necessarium esse judico: quodque nisi praestitero, & apertis rationibus evicero, aut nullum, aut minimum ex industriâ nostrâ emolumentum sperare potero.

II. Ut ab antiquiori, Eusebiano scilicet, quo Episcoporum quatuor Sedium praecipuarum Successiones distinctè proponuntur, incipiam: meritò nobis consideranda sunt, quae Vir undequaque doctissimus Henricus Valesius observavit: Ille autem ad Cap. 12. lib. 5. Historiae Eusebii haec habet; Nobiles Ecclesiae, & praesertim quae ab Apostolis institutae fuerant, Episcoporum suorum successionem in Archivis reconditam diligentissimè servabant; eorum nomina & diem obitûs ex diptychis perscribentes. Hujusmodi libros accuratè excusserat Eusebius noster, sicuti ex hoc loco apparet, qui praecipuarum Sedium Episcopos non aliunde quàm ex hujusmodi Tabulis digessit. Utinam Vir doctissimus haec aliunde de Archivis Ecclesiarum, & successionibus Episcoporum reconditis, & de die obitûs in diptychis scripto docuisset, & Eusebium sua ex hujusmodi tabulis digessisse probasset; nam quod ex hoc loco apparere ait, mihi minimè probatur. Docet hoc loco Eusebius Narcissum post obsidionem Judaeorum sub Hadriano decimum quintum successionis locum tenuisse, eorum quindecim ex gentibus primum fuisse Marcum. [...]. Quae verba sic transtulit Valesius, Post quem Episcopatu functum esse Cassianum, deinde Publium, postea Maximum, ac deinceps [...]; Episcoporum series, quae in Archivis illius Ecclesiae servantur, ostendunt. Habemus igitur Archiva illius Ecclesiae, & successiones in illis conservatas, si Latina [...] spectemus; sed in Graecis nihil horum. Apud Eusebium simpliciter positae [...] id non docent. Optimus sui interpres Eusebius, l. 4. c. 5. [...]. [Page 8] Eorum autem Episcoporum tempora, qui Hierosolymis praefuerunt, Scripto conservata, (quae verba in Versione Valesii malc omittuntur) nusquam reperi. [...]. Illud tantum ex scriptis accepi, ad illam usque obsessionem Judaeorum, quae imperante Hadriano contigit, quindecim numero Episcoporum ibidem successiones fuisse. Ecce quindecim Episcoporum [...] scriptas sanè, sed à nescio quo; & in eo scripto numerum quidem, & nomina conservata, sed praeterea nihil. Eorum enim tempora sive annos, aut obitus, nullibi reperit scripto conservatos Eusebius. Idem Eusebius ipse etiam docet Demonstrationis Evangelicae Lib. 3. cap. 5. [...]. Historia etiam continet maximam quandam Christi Ecclesiam Hierosolymis fuisse ex Judaeis conflatam usque ad Hadriani obsidionem. Vnde Episcopi primi qui per successionem ibi praefuerunt, Judaei fuisse dicuntur, quorum etiam nomina ab incolis etiamnum memorantur. Quindecim igitur primorum Episcoporum Hierosolymae nomina apud Christianos provinciae illius remanserunt, & praeterea nihil.

III. Quindecim autem Episcoporum, qui post illam Adriani obsessionem Ecclesiae Hierosolymitanae praefuerunt, crederes ex ipsius verbis Eusebium majorem notitiam habuisse; sed ipse de iis etiam nihil aliud quàm numerum & nomina in Historiâ profert. Imo nec in Chronico eorum tempora distinguit; sed potius, cum ad Narcissum Episco porum tricesimum quartum pervenit, haec vel ipse, vel [...] addidit: Tantis apud Hierosolymam constitutis [Page 9] Episcopis non potuimus discernere tempora singulorum, eò quòd in praesentem diem Episcopatûs eorum anni minimè servarentur. Aetate igitur Eusebii, sub initio quartisaeculi, nulla crat annorum distinctio scripto aliquo conservata, quae tempora 33 priorum Episcoporum, qui Hierosolymis praesidebant, distingueret. Fateor Epiphanium Haeresi LXVI. Episcoporum Hierosolymitanorum tempora promisisse; ubi autem Catalogum texit, nullius annos singulatim affert, paucorum exitus ad annos Imperatorum deducit, Jacobum tradit passum sub Nerone, Symeonem sub Trajano, Joannem deducit ad undevicesimum Trajani, Justum ad decimum nonum Hadriani. Unde apparet, ne quidem aetate Epiphanii, annos priorum Hierosolymitanorum Episcoporum vulgo cognitos fuisse. Indiculus quidem Niccphoro tributus post aetatem Epiphanii scriptus suos annos cuique adjungit, ut etiam Eutychius, sed unde eos habuerint, nescitur.

IV. Illud potius observandum fuit, Eusebium aliquando certum annum assignare, etiam ubi nullum scripto aliquo assignatum viderat. Ipse enim fatetur quindecim prioribus Hierosolymorum Episcopis annos assignatos reperiri minimè potuisse, & tamen Symeonis Cleopae Martyrio decimum Trajani annum attribuit. Nullâ autoritate, sed tantummodo, ut obitum ejus ad persecutionem eam reduceret, quâ S. Ignatius passus est, ut putabat. Didicerat enim ab Hegesippo Symeonem imperante Trajano crucifixum esse; quod Epiphanius sic expressit, [...], Symeon sub Trajano crucifixus est. Quodque potius ad initium imperii ejus referri debuit, ut autor Indiculi Nicephoro tributi nos docet; qui quinque Episcopis Symeoni proximè succedentibus octodecim annos assignat, quorum ultimus ad decimum nonum Trajani annum vixit, referente Epiphanio. Justo etiam Symeonis successori quatuor annos tribuit Eusebius ad annum Trajani XIV. his verbis in Chronico, Post Justum Ecclesiae Hierosolymitanae Episcopatum quartus suscipit Zacchaeus. Haec ille, nemine praeeunte; [Page 10] sicque undecim reliquis ex circumcisione Episcopis vix viginti quatuor annos reliquit.

V. Ex hoc certè loco, unde observationem suam hausit Valesius, concludi non potest primis Ecclesiae temporibus memoriam Episcoporum in Archivis conservatam, aut dies obitûs eorundem in diptycha fuisse relatos, aut etiam tempora & annos posteritati transmissos, si aut Eusebii historiam, aut etiam Latinorum Catalogos consideremus. Neque opus est ut de Diptychorum ratione & antiquitate hîc disseramus, cùm eorum usus nullus in Ecclesiâ illis temporibus, quae nos tractamus, mentio nulla appareat. Illud quidem suspicari quis potest, Eusebium habuisse Catalogos reliquarum Ecclesiarum nobilissimarum praeter Hierosolymitanam, cum uniuscujusque Episcopi annis scripto consignatis, & cum successionibus ab initio ad suam aetatem derivatis, certos & illibatos. Sed haec mera est conjectura, & in eo tantum fundari potest, quòd Eusebius testetur se non habuisse tales Catalogos ab initio de Episcopis Hierosolymitanis, de aliis autem nobilissimis Ecclesiis idem non testetur. Sed hanc conjecturam vanissimam esse, quod ad. Ecclesiam Romanam attinet, de quâ nunc agitur, copiosè probabimus; postquam de antiquissimis Successionibus, earumque naturâ, vi & origine disputavimus, eaque adduximus, quae sunt ad hanc Chronologiae partem prorsus necessaria. Interim hanc inanem conjecturam esse, & hanc consequentiam minime admittendam esse patet; quia nec in reliquis Ecclesiarum illustrium, Antiochenae nempé & Alexandrinae, Successionibus certa ratio temporum ab Eusebio observatur. Quod uno & altero exemplo breviter ostendam. In Chronico haec ad annum Marci Antonini nonum legimus, Antiochiae VI. Episcopus ordinatur Theophilus. Et rursus ad annum Marci decimumseptimum, Antiochiae VII. Episcopus constituitur Maximinus. Agnovit Eusebius hujus Theophili plurima ingenii opera suâ aetate extitisse, & inter illa ad Autolycum tria volumina: ex istis autem satis constat hanc Episcoporum [Page 11] Chronotaxin esse erroneam. Nam Theophilus ad Autolycum post mortem Marci sub imperio Commodi scripsit. Libro enim tertio annos Imperatorum Romanorum affert ex Chrysero, Nomenclatore, Marci liberto, quem ait omnes descripsisse usque ad Domini sui obitum. Post obitum Marci scripsit Chryseros, post Chryserum Theophilus, sed ante mortem Commodi, cujus annos ipse non addit.

H. D.

Hucusque Pater Eruditissimus. Reliqua, per otium subjuncturus, Alius erat Theophilus qui Libros [...] ad Autolycum, ab Episcopo [...] cognomine sexto loco successit ab Apostolis non absolvit tamen. Sunt mihi fateor suspecta quae de hoc. Theophilo tradit. Alius enim videtur qui scripsit ad Autolycum, ab eo qui sextum ab Apostolis in sede Antiochenâ locum tenuerit. Scripti illius ad Autolycum tempus verba, ni fallor, illa designant: Praeterea Christianos qui verum Deum venerantur, hactenus sunt persecuti, nec adhuc hodie persequi cessant, [...].Vid. Diss. II. ad [...]. § 44. Et paucis interpositis: [...].L. III. ad [...]. fin. E vocibus illis [...] facilè colligimus, Persecutione etiamnum vigente, nostrum haec scripsisse Theophilum. Nec verò aliam illam quàm Severi fuisse Persecutionem illud Argumento Diss. Cypr. XI. est, quòd vim ejus [...] praecipuè sustinuerint, Proselyti nimirum. Illorum enim, non aliorum, illam Severi fuisse Persecutionem alibi probavimus. Nec antiquiorem aliquam Persecutionem legimus, quae in illos praecipuè soevierit. Et verò Antiochiae illam Severi Perfecutionem caepisse manifestum est, ut proinde illam aptè respicere potuerit Theophilus, licèt ipse non Episcopus, AntiochenusEuseb. H. E. VI. 3, 4. tamen. Idem indicare videntur & verba illa, [...]. Nempe Philosophicam illam [...] [...], quo nomine celebres erant eâ ipsâ Persecutione Origenes, ejusque Discipuli [Page 12] Martyres Philosophi, quos proinde habuerit ob oculos Theophilus. Hos enim ipsos prae aliis impetebat eadem illa Persecutio. Sic post Annum Aer. vulg. CCIII scripserit illa Theophilus. Nec enim ad Theophili, sed Chryserotis tempora reserenda sunt, quae ad finem usque Marci descripsit è Chryserote Theophilus. Atqui eâ ipsâ Persecutione sedem Antiochenam adeptus est Asclepiades tertius ab Antiocheno Episcopo successor. Successit enim Theophilo Maximinus, Maximino Serapion, Serapioni ille tandem Asclepiades.Ap. Eusib. H. F. [...]. 11. Haec ex Epistolâ Alexandri discimus, qui Christum in vinculis eodem tempore confessus est. Fallitur itaque Eusebius qui duos hosce Theophilos Antiochenos in unum confuderit, aliisque demum recentioribus plerisque in errore praeiverit. Nec tamen propterea sedis Antiochenae adversùs Autorem nostrum Archiva Chronologica defenderim. Numeros profectò annorum quibus sedem illam Episcopi singuli tenuerint, nullos in Historiâ exhibet Eusebius, cum tamen aliorum tempora magis explorata idem exhibeat accuratissimé. Sed ne quidem in Chronico, si unum excipias Erota proximum Theophilo decessorem, cui annos tribuit XXIV. Nec cum anno Imperatoris eorum initia conjungit, nisi forte ubi alterius sedis anni ad certum essent Imperatoris annum referendi, quasi verò eodem tempore sedes iniissent diversarum Sedium Episcopi. Quare meritò suspecta erit eorum dispositio in Chronico, seu ab ipso fuerit Eusebio, seu à recentioribus Eusebii descriptoribus. De sede verò Alexandrinâ Viro maximo adeo facilè assentire non possum. Quae enim de illius Sedis Episcopis designat tempora, sunt illa invicem, & cum aliorum Autorum Catalogis plerunque consentientissima. Interim satis aptè facit ad Autoris nostri consilium, quòd vel ex illis, quae producta sunt, exemplis constet, certum in Chronico locum multis esse assignatum, quorum tamen testes nullos proferre potuerit in Historiâ, secundis licèt post Chronicum curis elaboratâ. Quae tamen an ad Sedis Romanae successionem referenda sint, infrà meliùs videbimus.

[Page 13]

CAP. III.

I. Ab Episcoporum Successione Argumentari solebant secundi tertiique Seculi Patres adversùs sui temporis Haereticos. II. Item quarti Seculi & quinti. III. Qui tamen ubi Successionis illius Catalogos referunt, temporis nullam [...] mentionem.

1. ERant quidem Successiones Episcoporum in Apostolicis Ecclesiis à Veteribus observatae, & ad Catholicae doctrinae traditionem adversùs Haereticorum deliria comprobandam usurpatae; ex quibus Argumentum à Patribus confectum est irrefragabile, cui Haeretici directè nunquam respondere ausi sunt. Primus omnium, quos novimus, S. Irenaeus Successiones eas asseruit, & contra Haereticos usurpavit, Lib. 3. c. 3. Habemus annumerare eos, qui ab Apostolis instituti sunt in Ecclesiis, & Successores eorum usque ad nos. Et lib. 4. c. 63. [...], & character corporis Christi secundum successiones Episcoporum, quibus illi eam, quae in unoquoque loco est, Ecclesiam tradiderunt, quae pervenit usque ad nos. Non aliter Tertullianus, qui Irenaeum sequi amat, de Praescriptionibus Cap. 32. Edant ergò origines Ecclesiaram suarum, evolvant ordinem Episcoporum suorum ita per successiones decurrentem, ut primus ille Episcopus aliquem ex Apostolis, vel Apostolicis viris, qui tamen cum Apostolis perseveraverit, habuerit autorem & antecessorem: Hoc enim modo [...] Apostolicae census suos deferunt, sicut Smyrnaeorum Ecclesia Polycarpum à Joanne collocatum refert, sicut Romanorum Clementem à Petro ordinatum itidem. Perinde utique & [...] [Page 14] exhibent, quos ab Apostolis in Epicopatum corstitutos Apostolici seminis traduces habeant. Origenes Praef. in lib. [...] Servetur verò Ecclesiastica praed. catio per successionis ordinem ab Apostolis tradita, usque ad praesens in Ecclesiâ permanens. S. Cyprianus Ep. ad Lapsos: Inde pertemporum & successionum vices Episcoporum ordinatio, & Ecclesiae ratio decurrit. Et hic est ille ordo Episcoporum ad originem recensus, de quo Tertullianus contra Marcioneml. 4. c. 5. Firmilianus in Epistola ad Cyprianum, Potestas ergò peccatorum remittendorum Apostolis data, & Ecclesiis, quas illi à Christo missi constituerunt, & Episcopis, qui eis ordinatione vicariâ successerunt. Haec Patres secundi tertiique saeculi.

II. Eadem testantur Patres quarti, quintique saeculi. S. Epiphanius Haeresi LXXIX. de Jacobo fratre Domini agens, [...] A quo Episcopo, & praedictis Apostolis successiones Episcoporum & Tresbyterorum in domo Dei constitutae sunt. Ut & Haeres. XLI. meminit, [...]. Successionis Jacobi, & Petri, ac Pauli Apostolorum. Sic postea contra Donatristas disputatum est. Optatus Libro secundo, cum de Cathedra Petri disseruisser, & successionis tabulam usque ad Damasum, aut Siricium descripsisset, his verbis Donatistas in arenam provocat, Vestrae Cathedrae vos originem reddite, qui vobis vultis sanctam Ecclesiam vindicare. Erat quidem [...] Macrobius in urbe Donatistarum Episcopus, sed ejus ordinem ad originem recensens Optatus, brevem hanc tantummodo Successionem dare potuit. Primus Donatistarum Episcopus in Urbe Victor Garbiensis, cui successit Bonifacius Ballitanus, Bonifacio Encolpius, Encolpio Macrobius. Et Victor illorum primus erat, inquit, illic filius sine patre, tyro sine principe, discipulus fine magistro, sequens fine antecedente. Addit quidem postea Macrobio successorem Lucianum, [Page 15] Luciano Claudianum. Quod obiter notandum esse putavi, utpote necessarium ad verum tempus scriptionis, & editionis illius Operis eruendum. S. Augustinus in Psalmo contra partem Donati: Numerata Sacerdotes ab ipsâ Petri Sede, & in ordine eorum Patrum quis cui successit, videte. Idem lib. contra Epistolam Manichaei, cap. 6. Tenet ab [...] Sede Petri Apostoli, cui pascendas oves suas post resurrectionem Dominus commendavit, usque ad praesentem Episcopatum successio Sacerdotum. Idem Ep. 42. Videtis certè multos praecisos à radice Christianae societatis, quae per sedes Apostolorum & successiones Episcoporum certâ per orbem propagatione diffunditur, de solâ figurâ originis sub Christiano nomine quasi arescentia gloriari, quas haereses & schismata nominamus. Autor Libri Quaestionum utriusque Testamenti, C. 110. Nam & ordinem ab Apostolo Petro caeptum, & usque ad hoc tempus per traducem succedentium Episcoporum servatum perturbant, & ordinem sibi sine origine vendicantes, hoc est, corpus sine capite profitentes. S. Fulgentius lib. de Trinitate, cap. 1. laudat fidem, quae usque nunc per successorum seriem in Cathedra Petri Apostoli Romae vel Antiochiae, in Cathedra Marci Evangelistae in Alexandriâ, in Cathedra Joannis Evangelistae Ephesi, in Cathedra Jacobi Hierosolymae, ab ipsorum Episcopis praedicatur. Haec successio adeò celebris fuit, ut ipsi Episcopi qui in Ecclesiâ succedebant, Apostolorum Successio dicerentur. Sic intelligo Vincentium Lirinensem cap. 9. Sed ne longum fiat, [...] aliquid ab Apostolicâ potissimùm sede sumemus, ut omnes luce clariùs videant, beatorum Apostolorum beata Successio, quanta vi semper, quanto studio, quanta contentione defenderit susceptae semel religionis integritatem. Neque aliter intelligendus est Russinus Hist. Ecclesiasticae lib. XI. ubi de Basilio & Gregorio agens haec habet; Solis divinae Scripturae voluminibus operam dabant, eorumque intelligentiam non ex propriâ praesumptione, sed ex Majorum scriptis & autoritate [...], quos & ipsos ex Apostolicâ successione intelligendi regulam suscepisse constabat.

[Page 16]

III. In his Successionibus habemus Ordinem perpetuâ serie continuatum, & praeterea nihil. Talem nobis exhibet Tabulam Irenaeus, lib. 3. cap. 3. qualem etiam alii postea; ut Epiphanius, Optatus, Augustinus, in quibus nomina tantùm Episcoporum, & numerus & ordo repraesentantur; de distinctis eorum temporibus, de die ordinationis, aut obitûs nulla fit mentio. Pseudo-Tertullianus de Successione Romanâ loquens Lib. 5. videri potest Episcoporum tempora & annos indigitâsse, dum ait,

Majorum natu cum nomine tempora, lustri
Tempora servavi, sceleris cui paruit autor
Ignotus — —

Lego enim servavi, non servati, ut libri editi praeferunt. Sed ille tantùm ad ea respicit, quae Lib. 3. scripserat de Successione, ubi dixerat Marcionem sub Aniceto Romam venisse, & per lustrum nihil aliud voluit quàm spatium temporis, quo quisque Episcopus sedit, quod nullibi definivit; ut cùm ait,

Sextus, Alexander Sixto commendat ovile,
Post expleta sui qui lustri tempora tradit;
 [...] — —

[Page 17]

CAP. IV.

I. In primis Episcoporum Catalogis nulli memorantur dies emortuales. Serior illa depositio Episcoporum Bucheriana. II. Recepta de primis Romae Episcopis plerisque Martyribus sententia erronea est. III. Notarios colligendis Martyrum gestis primus instituit Fabianus. IV. Nec ultra Fabiani memoriam surgunt gesta Ecclesiasticis monumentis inserta. V. Depositionis tam Episcoporum, quàm Martyrum Bucherianae tempus eruitur.

I. ILlud certe ulteriori consideratione dignum est, quod Valesius tradidit de diebus obitûs Episcoporum in Ecclesiae diptychis quasi ab initio conservatis, unde Successiones apud Eusebium magni faciendas putat. Nam si dies illi ab initio conservati, & illis, qui Successiones tradiderint, cogniti fuissent, magna lux Historiae & Chronologiae Ecelesiasticae inde affulsisset. Sed ut de Diptychorum primorum aetate hic nihil dicam, nemo qui ante Eusebium scripsit, de die obitûs alicujus Episcopi in Ecclesiâ Romanâ, de quâ nunc agimus, quicquam tradidit. In illâ Successione, quam primus memorat Irenaeus, ordo tantummodo Episcoporum per seriem quandam sive sequelam continuatus, observabatur; ut apud ipsum Irenaeum legimus, lib. 3. cap. 3. [...] . Ita legendum, non [...], secundum Eusebii codices. Vetus Interpres, Hac ordinatione, & successione. Ut apud Epiphanium, [...]. Successio Romae Episcoporum hanc habet seriem. [Page 18] Nondum autem horum Episcoporum, quorum nomina & numerus, & ordo in successionibus repraesentabantur, tempora & anni, nondum dies ordinationis, aut obitûs singulorum ullo modo innotuisse noscuntur. Neque verò Eusebius diem obitûs cujuspiam Episcopi Romani commemorat. Extat quidem apud eum S. Polycarpi dies obitûs, quia maximè illustris inter Martyres fuit, cujúsque Martyrium ab illâ Ecclesiâ, cui praefuit, conscriptum est. Reliqua Martyria eo modo edita in unum volumen ab eo hinc inde collecta periêre. In libro de Martyribus Palaestinae, qui sub Dioclesiano passi sunt, dies plerumque exprimitur, sed inter eos vix unus Episcopus memoratur. Certè in aliquibus Ecclesiis Episcopi diu Martyres non suêre; & ex quo Carthagini Episcoporum ordo memoratur, nunquam aliquis, quamvis ex bonis Sacerdotibus, ad Passionem (ante Cyprianum) venisse [...], ut tradit Pontius. De die quidem obitûs Episcoporum habemus aliquam memoriam in Ecclesiâ Romanâ, de quâ agimus, in Opusculo apud Bucherium edito, quae Depositio Episcoporum indigitatur. Sed quod ad disquisitionem nostram pertinet, nimis haec sera sunt. Nam nullus ibi Episcopus ante Lucium nominatur, qui sub Gallo & Volusiano mortuus est An. Dom. CCLIII. ut reliquorum, eorum saltem qui Martyres non erant, dies obitûs aetate [...] Pontificis minimè consignati fuisse videantur, nequidem Telesphori, [...]. verba l. 3. adv. Haeres. c. 3. qui glorio sissimè Martyrium fecit.

II. Si credamus Martyrologio Romano, & Breviariis, & Libro Pontificum, priores omnes Romae Episcopi Martyrium subiêre; cosque magna ex parte vitam Martyrio finiisse in confesso est, inquit Blondellus, qui contra Successionem Episcopalem in Ecclesiâ Hierosoly mitanâ disputans etiam addit, Primos Romanae Ecclesiae Praesules, quos dira seculi furentis rabies, vitâ pro Christo profusâ, exegit, ad paucos nonnunquam menses praefuisse nihil mirum. Sed inter primos illos Praesules Anterus sanè primus fuit, cujus Pontificatus mensibus numeratur, qui decessit Anno Dom. [Page 19] CCXXX; secundus autem Xystus, qui passus est An. Dom. CCLVIII. Et si vetustissimos scriptores consulamus, non inveniemus Martyrem inter eos Praesules ante Telesphorum, nec post eum ante Pontianum. Alia hujusmodi rerum apud Veteres ratio habetur. Verba quidem Onuphrii in Annotationibus ad Platinae Hyginum haec sunt: A S. Petro usque ad Telesphorum omnes Pontifices ob Christi confessionem capitis poenas dedisse, Damasus autor est: quae tamen ita intelligenda sunt, non quasi ista seripserit Damasus, quae nuspiam scripta leguntur; sed quòd Onuphrius ipse ex libro Pontificali observasset singulos Pontifices usque ad Telesphorum Martyres dictos fuisse. Quae tamen observatio non adeò certa est, ut statim recipi debeat. Nam in vulgatis Codicibus istius libri Cleto Martyrium non tribuitur, & ista verba Martyria-coronatur à Labbeo in margine adduntur, ut opinor, ex Anastasio. De Anacleto ibidem traditur eum sepultum esse in [...], Martyrium subiisse non traditur. Alexander, ut idem inquit, Martyrio coronatur. Sed ea verba cum sequentibus absunt à C. H. ut Labbeus testatur. Et nullius haec ponderis sunt ex Pontificali desumta, cùm in secundo Catalogo, libro Pontificali antiquiore, nec Anacletus nec Euaristus, Martyrium subiisse memoratur.

III. Neque [...] cuiquam videri debet: Nam, ut ego quidem puto, ante tempora Fabiani Episcopi Romani nulla talium rerum publica & constans consignatio Romae habita est. De eo Pontifice in Vetustissimo Catalogo legimus, Hic regiones divisit Diaconibus: & in secundo Catalogo, Hic regiones divisit Diaconibus, & fecit sex vel septem Subdiaconos, qui septem Notariis imminerent, ut gesta Martynum fideliter colligerent. Et in Pontisicali, Hic regiones divisit Diaconibus, & fecit septem Subdiaconos, [...] septem Notariis imminerent, [...] gesta Martyrum in integro colligerent. Et Pseudo-Isidorus Epistolâ Fabiani primâ: Septem ergò Diaconos in urbe [...] per septem regiones civitatis, (sicut à Patribus accepimus) [...]. Et paulo [Page 20] post, Denique septem similiter Subdiaconos [...], qui septem Notariis imminerent, & gesta Martyrum veraciter in integro colligerent, nobisque rimanda manifestarent. Ita ille ex Gestis Pontificalibus; sed haec vera fuisse de Fabiano ego quidem credo, nam Cornelius, qui Fabiano successit, notat sub suo Pontificatu Romae fuisse cum septem Diaconis, septem Subdiaconos, apud Euseb. Hist. lib. 6. cap. 43. & non multo post Fabiani mortem, idem ut fieret, praecepit S. Cyprianus in Ecclesiâ Carthaginensi, Ep. 37. vel potiùs aliquid amplius: Nam de Confessoribus loquens, qui fortè in carcere morerentur, Denique, inquit, & dies eorum, quibus excedunt, annotate, ut commemorationes eorum inter memorias Martyrum celebrare possimus. Morem enim eum memorias Martyrum celebrandi tunc, & antea in usu fuisse idem indicat Ep. 34. & idem ante eum Tertullianus, & post eum Pontius. Et Gregorius Thaumaturgus, Cypriano synchronus post Decii persecutionem, [...]. Additamentum faciebat ubique studii erga Deum, Martyrum Panegyres lege sanciens. Et alio in alium locum Martyrum corpora deducente, per annui circuli ambitum congregati laetabantur, in honorem Martyrum solennes conventus celebrantes. Quod tanquam magnae sapientiae Thaumaturgi argumentum laudat Gregorius Nyssenus in ejus vitâ.

IV. Quòd autem idem tribuit libri Pontificalis Auctor Clementi, temporibus Galbae & Vespasiani, omnem fidem superat; & miror Baronium Martyrolog. Rom. c. 8. asserere potuisse Protonotarios initio nascentis Ecclesiae sub Clemente Romano Pontifice res gestas Martyrum locupletiùs & diligentiùs scripsisse, quàm ipse scripsit Eusebius; atque [Page 21] à temporibus S. Clementis Martyrologium Romanum originem deducere, & initium auspicari. Dies obitûs Callisti, & Pontiani in Depositione Martyrum, ut & Anteri in Vetustissimo Catalogo, memorantur; sed hi facilè à Notariis Fabiani ex recenti memoriâ consignari potuerunt. Telesphorus autem quem gloriosè Martyrium subiisse testatur Irenaeus, quoniam plusquam integro seculo Fabianum praecessit, in Depositione Martyrum non memoratur. Ego planè sentio Fabianum Pontificem, qui sub Imperio Maximini post relegationem Pontiani, & mortem Anteri, Praedecessorum suorum ordinatus est, statim post Persecutionem [...], quae brevissima fuit, pacatissimo tempore Regiones divisisse Diaconis, & Subdiaconos instituisse, & multas fabricas per coemeteria fieri jussisse, & simul instituisse, ut gesta Martyrum colligerentur circa An. Dom. CCXXXVI. Nec enim mihi placet morosa illa Rigaltii, Ecclesiasticis Viris saepiùs iniquioris, observatio; qui Subdiaconos primum institutos fuisse ait ex superbiâ & inertiâ Pastorum Ecclesiae. Urcunque sit, Successiones istae circa medium secundi Seculi primò literis consignatae distinctionem temporum & annorum prae se non ferebant.

V. Haec de initio Episco patûs Fabiani sententia nostra, & de publicâ dierum obitûs in Ecclesiâ Romanâ observatione, ne quis cam ex arbitrio nostro nos posuisse, aut ex solâ interpretatione locorum hactenus adductorum haustam proposuisse sentiat, particulariùs explicanda, illustranda, & sic fortiùs probanda est. A tempore Persecutionis Maximinianae dies obitûs Romae Episcoporum, qui Martyrium subiere, sine dubio publicâ curâ consignati sunt; & proinde in Ecclesiae Romanae Archivis conservati, ut dies obitûs Pontiani, qui sub eâ Persecutione primò discinctus Verb. [...] [...]. est; & Anteri, qui [...] Anno, quo ordinationem suam Fabianus accepti, & quidem paulo antè, Martyrio coronatus est. Ex his Ecclesiae Archivis, quòd praecipuè Romanòs Episcopos spectat, confecta est Depositio Martyrum apud Bucherium extans; quae circa annum Aerae [Page 22] vulgaris CCCLX. scripta esse videtur. Sed & eâdem operâ, Episcoporum qui Romae decesserunt, etiamsi cruentam mortem non subierant, dies obitûs postea consignati sunt, & conservati. Eam Depositionem Episcoporum, ut nunc exstat, sub Julii Episcopatu primò collectam, sub Liberio perfectam esse, sive ultimam manum accepisse sentio. Ratio distinguendi, tempora collectionis, & perfectionis in eâdem Depositione, haec mihi satis idonea, imò perquam necessaria videtur. Dies enim Depositionis non dispositi sunt secundum seriem successionis Episcoporum qui deponebantur; sed secundum ordinem mensium quibus quisque obiit, incipiendo à Januario, & in Decembri desinendo. Inter quos cùm Marcus, qui decessor Julii fuit, memoretur secundum ordinem mensis quo obiit, Octobri scilicet, illa collectio fieri non potuit ante Episcopatum successoris ejus Julii. Rursus cùm Julii, qui post omnes Praesul fuit, Depositio extra & infra ordinem mensium posita sit; & post Decembris mentionem pridie Idus Aprilis facta esse memoretur, [...] inde constat priorem Depositionis partem cum Decembri finientem, sub Julio collectam fuisse, & hanc unicam additionem post Julii mortem sub Liberio accessisse. Harum Depositionum, sive [...], sive Episcoporum Romae, nec vola, nec vestigium ante Episcopatum Pontiani, sive Persecutionem Maximinianam, extat: & quod maximè sententiam nostram confirmat, Autor antiquissimi Catalogi Pontificum Romanorum à Pontiano & Antero incipiens, dies obitûs succedentium Episcoporum plerumque annotar, nullum diem emortualem cuiquam ante Pontianum assignat.

[Page 23]

CAP. V.

I. Haereticis (sub Seculi secundi initium) Traditionis Apostolicae Successionem venditantibus, inde facta est Catholicis occasio, ut & ipsi Successorum in Ecclesiis, praesertim Apostolicis, tabulas conficerent. II. Istiusmodi tabulas primus collegit Hegesippus, cujus vera, adversus Valesium, lectio defenditur. III. Item adversùs Halloixium. IV. Vera loci interpretatio ulteriùs confirmatur. V. Etiam ex Hieronymo.

I. HArum Successionum naturam multo penitius cognosceretur, si eorum originem reperire possemus; verisimile enim non est apud Ecclesias celeberrimas in Archivis Tabulas aliquas conservatas esse, in quibus nomina Episcoporum scriberentur; neque puto eum Ecclesiarum statum ab initio fuisse, ut de talibus, aut rebus, aut scriptis, aut Reconditoriis cogitarent. Multo probabilius mihi videtur, tales Tabulas confectas [...], postquam Ecclesiae videbantur necessariae. Vetustiores enim Haeretici dogmatibus suis ab ipso initio secundi Saeculi patrocinium ex eo quaerebant, quòd illa ab Apostolorum discipulis didicerant: Ut Basilides Glauciam Petri interpretem, Magistrum suum fuisse gloriatus est: Et Valentinus professus est se audivisse quendam nomine Theodadi, discipulum S. Pauli. Quare Catholici hoc argumento levi & imbecillo pressi, ad certos & indubitatos Apostolorum successores provocabant; adeoque Tabulas in Ecclesiis praesertim Apostolicis conficiendas curabant: Certi autoritatem ab Episcopis per Apostolos constitutis, [...] successoribus indubitatâ serie continuatis petitam maximè [Page 24] valituram esse contra praetextum unius, aut alterius hominis obscuri, qui fortè. Apostolorum aliquem aliquando audiverat.

II. Hujusmodi Episcoporum successionis in Apostolicis Ecclesiis Tabularum, aut ego fallor, aut Hegesippus primus, vel inter-primos autor vel / editor fuit, & quidem [...] medium secundi Saeculi: sic enim ille de seipso loquitur apud Eusebium, 1. 4. c. 22. [...]. Henricus quidem Savilius ad oram sui Codicis pro [...] scripsit [...], quam emendationem necessariam putans Valesius sic Graeca transtulit, [...] verò cùm venissem, mansi ibi apud Anicetum. Quae quidem Versio si proba sit, hanc nostram conjecturam de Hegesippo funditus evertit; sed est nimis manifestò [...]: nam [...], apud Anicetum, nunquam sonat: [...] Graecè aliud significat: Hesyc. [...]. Suidas, '' [...]. Lex. Graeco-lat. [...], usque [...], & [...], usque eò. Lex. Cyrilli, [...]. Quare [...] non magis sonat apud [...], in verbis Hegesippi, quàm [...], apud Romam, paulo ante in verbis Eusebii. Quàm absurdum enim esset, si quis illa. Eusebiana de Hegesippo [...], sic interpretari vellet, cùm apud Romam, vel Romae, proficisceretur? Vidit hoc. Vir perspicacissimus, ideoque in Annotationibus, quibus Versionem suam aut corrigere, aut emollire solet, tradit. Hegesippum tantùm dixisse, Se Romae mansisse usque ad Pentificatum Aniceti: Quod ut aliquo modo tueretur, addidit, Romam ergò venerat Hegesippus sub extrema Pii tempera, [...] ulla autoritate, aut verisimilitudine; & contra expressam sententiam Eusebii, & Hieronymi, qui eum non sub Pio, sed sub Aniceto Romam venisse disertè [Page 25] tradunt. Cùm igitur illa Marginis observatio in hos errores tantum Virum deduxerit, cùm. MSS. Codices, quibus usus erat, nihil tale ipsi suggesserint; cùm Robertus Stephanus in vetustis Codicibus nullam hîc lectionis varietatem animadverterit; cùm Ruffinus, qui ei praeivit, tam absurdè locum transtulerit, (Cum autem venissem Roman, [...] ibi donec Aniceto Soter, & Soteri successit Eleutherus) aliud aliquid his verbis significari sentio.

III. Certè Halloixii effraenis licentia in hoc loco corrumpendo minimè ferenda est, qui primò supposuit hunc locum valdè corruptum esse in Graecis Exemplaribus, partim ex dictionum transpositione, partim etiam ex commutatione; quo supposito non tantùm [...] nemine praeeunte, convertit; sed & pro [...] legit [...], quòd paulo inferius extra locum suum ex vitio, vel librariorum, vel typographorum positum fuisse putat. Et rursus pro [...], extrita Particula [...], [...] [...], sicque interpretatur, donec Aniceto successit Soter; quasi [...] benè Graeca essent, [...] eum sensum funderent; qui denique haec à seipso pessimè excogitata pro ipsis Hegesippi verbis edidit, adeóque sententiam suam à se confictam pro Hegesippianâ dedit.

IV. Ego veterem lectionem in hoc Hegesippi loco minimè solicitandam, sed omnino retinendam puto; cujus ex loci integri inspectione ratio statim constabit. Sic igitur Hegesippus, [...]. [...] verò cum essem, successionem composui usque ad Anicetum, cujus Diaconus erat [...], [Page 26] & Aniceto successit Soter, post quem Eleutherus: In omni autem Successione, & in omni civitate res ita se habet, ut Lex praedicat, & Prophetae, & Dominus. Mihi haec clarissima videntur: Hegesippus longum iter instituit Romam usque, multas civitates adiit, multis Episcopis se adjunxit; Corinthi cùm esset, de origine ejus Ecclesiae quaesivit, de Epistola S. Clementis certiorem se fecit; illam Ecclesiam ab eo tempore in rectâ [...] permansisse usque ad Primum tunc Episcopi locum ibidem tenentem, observavit. Romam inde adiit, ibique successionis Tabulam confecit usque ad Anicetum, sub cujus Pontificatu Romam venit, ut Eusebius testatur l. 4. c. 11. obiterque postea, cùm Commentarios scriberet sub Eleuthero, è quibus haec verba transcripta sunt, monuit Aniceto successisse Soterem, Soteri Eleutherum, qui Aniceti Diaconus erat eo tempore, quo Romae fuit, addiditque, [...], in omni verò successione, & in unaquaque civitate rectam fidem conservatam esse. Quae cùm sint ad nostram interpretationem confirmandam inprimis comparata, Halloixius illa [...], in Hegesippi verbis recitandis penitùs omisit. Hanc autem veterem lectionem & interpretationem nostram, quâ [...], Successionem composui, vel Successionis Tabulam confeci redditum est, non alio argumento rejicit Halloixius, quàm quòd non sit usitatissima locutio. Cui facilè respondetur ex Hieronymo, qui modum loquendi ab Hegesippo in Historia usurpatum observavit. Ille enim in Catalogo de illo veteri Scriptore, Quinque libros composuit sermone simplici, ut quorum vitam [...], dicendi quoque exprimeret characterem.

V. Haec prima mihi videtur Episcoporum Romae Successionis observatio, quae postea maximi usûs fuit adversus Haereticorum deliria, ab Irenaeo primò in eum finem, ab aliis postea saepius usurpata. Nam, ut refert Hieronymus, Hegesippus vicinus Apostolicorum temporum, omnes à passione [Page 27] Domini usque ad suam oetatem Ecclesiasticorum actuum texens historias, multaque ad utilitatem legentium pertinentia hinc inde congregans, quinque libros composuit. Quòd si Successiones Episcoporum ante ejus aetatem factae extitissent, quorsum ille in unaquâque civitate diligenter quaereret, qui Episcopi ab initio praefuerint? quorsum Successionis Tabulam Romae conficeret usque ad Anicetum pertingentem, tamdiu antequam Historiam scripsit?

CAP. VI.

I. Fundarintne Ecclesiam Romanam Petrus & Paulus? II. Affirmant Irenaeus, Epiphanius, Eusebius. III. Apostolos Ecclesiae Romanae non Fundatores modo, verum etiam Episcopos, statuit Epiphanius. IV. A S. Petro solo Romanae Ecclesiae Successionem arcessunt Caius Graecus, & Latini Autores plerique. V. E Scripturâ probari nequit, seu Romae [...] S. Petrum, seu è contra.

I. MAnet adhuc alia Quaestio non de autore Tabulae, sed de ipsius Successionis origine; an scilicet primus Romae Episcopus aliquem ex Apostolis habuerit autorem & antecessorem: Hoc enim modo Ecclesiae Apostolicae census suos deferunt, ut loquitur Tertullianus. Quae quidem Quaestio ideo hîc ventilanda est, ut inde perspicere possimus, an ea Successio vere fuerit Apostolica, adeóque digna, pro qua tantopere contendere debuerint antiqui Patres, & nos etiamnum debeamus. Quamvis enim hac aetate de hac Apostolicâ Successione instituta [Page 28] Dissertatio quaestio dici possit, in primitivâ tamen Ecclesiâ nunquam pro quaestione, sed pro verâ, & indubitatâ veritate habebatur.

II. Nam Irenaeus, à quo hanc Romanae Successionis Tabulam primoò accepimus, originem ejus clarè à duobus Apostolis, SS. Petro & Paulo arcessit. Sic enim ille, [...]. Fundantes igitur, & instruentes beati Apostoli Ecclesiam, Lino Episcopatum administrandae Ecclesiae tradiderunt, ut habet Vetus Interpres lib. 3. cap. 3. Quinam autem hi Apostoli fuerint, idem paulo ante indicat, dum dicit se non omnium Ecclesiarum Successiones enumerare velle; sed unius tantum, Maximae & antiquissimae, & omnibus cognitae, à gloriosissimis Apostolis Petro & Paulo Romae fundatae, & constitutae Ecclesiae. Ita Romanae Ecclesiae Successionem enarrat Epiphanius, Haer. XXVII. [...]. Romae enim fuêre primi Petrus & `Paulus, iidem Apostoli & Episcopi, deinde Linus. Et paulo post, [...]. Attamen Romanorum Episcoporum successio hanc habet seriem; Petrus & Paulus, Linus, Cletus. Sic Irenaeus dicit Hyginum Romae nonum locum Episcopatûs per successionem ab Apostolis habuisse. Sic Eusebius, l. 3. c. 21. [...]. Et rursus, lib. 4. cap. 1. Eodem tempore, cùm Euaristus annos octo exegisset, Romae Episcopatum suscepit Alexander, quintum à Petro & [Page 29] Paulo Successionis obtinens locum. Ita Graeci Irenaeus, Eusebius, Epiphanius originem Successionis ab utroque Apostolo deducunt.

III. Eodem sensu in Haeresi Cerdonianorum Epiphanius ait, Hyginum post Jacobum, Petrum ac Paulum Apostolos, nonum Episcopalis Successionis locum tenuisse. Quomodo ex hoc loco eundem sensum Epiphanii exsculpserit, quem Eusebio affixerat, non video. Vult Valesius Eusebium S. Paulum fundatorem cum Petro Ecclesiae Romanae, sed non Episcopum statuisse: An hoc dicit Epiphanius? Imò si Valesio credamus, sic enim ille, Siquis ex hoc loco contenderet Jacobum fuisse Episcopum Urbis Romae unà cum Petro, is profectò ridiculus haberetur: idem quoque putandum est de Paulo. Sed non minus ridiculus esset, qui ex eodem Epiphanii loco colligeret Jacobum fuisse Ecclesiae Romanae fundatorem. Illud certè voluit Epiphanius, & Jacobum, & Petrum, & Paulum Episcopos fuisse, Petrum & Paulum Romae, Jacobum Hierosolymis. Hoc ex pluribus Epiphanii locis manifestum erit. Primo Haeres. LXXI. ubi Apostolos enumerat [...], cum Jacobo fratre Domini, & primo Hierosolymorum Episcopo. [...]. Ex quo Episcopo, & praedictis Apostolis Successiones Episcoporum, & Presbyterorum, in domo Dei constitutae sunt. Successio scilicet Hierosolymitana ab Episcopo Jacobo, Romana à Petro & Paulo, Apostolis & Episcopis. Sic enim ipse loquitur, [...]. Romae enim fuêre primi Petrus & Paulus, iidem Apostoli & Episcopi, dein Linus, dein Cletus. Ubi apertè docet Paulum non minus quàm Petrum, & Apostolum, & Episcopum fuisse, & à Paulo non minus quàm à Petro successionem Episcoporum Romanorum [Page 30] deducit. In Haeresi quidem LXXI. Jacobum Episcopum tantùm nominat, quia putavit eum à duobus Apostolis distinctum, adeoque Apostolum non fuisse; Petrum autem & Paulum tum Apostolos, tum Episcopos fuisse dixit, ut ab illis Successionem Episcoporum derivaret. Verum est igitur, quod diximus, veteres Graecos Patres Petrum & Paulum pro Episcopis Ecclesiae Romanae habuisse.

IV. Caius quidem Graecè scripsit contra Artemonem, & solum Petrum nominavit, à quo Successio derivata est; sed erat ille Ecclesiae Romanae Presbyter, ut Veteres testantur. Latini verò Patres S. Paulum hîc non nominant, sed à solius. Petri ordinatione successionis originem petunt. Ut Tertullianus de Praescriptione, cap. 32. Hoc enim modo Ecclesia Polycarpum ab Joanne conlocatum refert; sicut Romanorum Clementem à Petro ordinatum itidem. Hujus Successionis à S. Petro saepius meminit S. Cyprianus; in Ep. LV. Cùm Fabiani locus, id est, cùm locus Petri & gradus Cathedrae Sacerdotalis vacaret: Alibi (que) saepius, ut in secundâ Dissertatione ostendemus. Idem docebat Cypriano synchronus, Papa Stephanus, ut patet ex Epistolâ Firmiliani, in quâ de eo in hunc modum loquitur: Qui sic de Episcopatûs sui loco gloriatur, & Successionem Petri tenere contendit. Ac rursus, Qui per successionem Cathedram Petri habere se praedicat. Hoc voluit vetustissimi Catalogi Autor in Proaemio: Post ascensum Christi beatissimus Petrus Episcopatum suscepit. Ex quo tempore per successionem dispositum, quis Episcopus, & quot annis praefuit, vel quo imperante. Mox Optatus, lib. 2. Ergo Cathedra unica, quae est prima de dotibus, sedit prior Petrus; cui successit Linus. Et Libro primo, Nec Coecilianus recessit à Cathedra Petri, vel Cypriani, sed Majorinus. Hieronymus in Catalogo, Clemens quartus post Petrum Romae Episcopus. Et rursus, Quamvis plerique Latinorum secundum post Petrum Apostolum putent fuisse Clementem. Sulpitius de Imperio Neronis agens: Eo tempore divina apud Urbem religio invaluerat, Petro ibi Episcopatum gerente, & Paulo, postquam ab injusto [Page 31] Praesulis (aut Praesidis) judicio appellaverat, Romam deducto. Auctor Quaestionum utriusque Testamenti, cap. 110. Nam & ordinem ab Apostolo Petro caeptum, & usque ad hoc tempus per traducem succedentium Episcoporum servatum perturbant. Idem docet Augustinus, Epist. CLXV. ad Generosum, Si enim ordo Episcoporum sibi succedentium considerandus est, quanto certius & verè salubriter ab ipso Petro numeramus, cui totius Ecclesiae figuram gerenti, Dominus ait, Super hanc Petram aedificabo Ecclesiam meam, & portae inferorum non vincent eam? Idem ipse alibi, & Fulgentius, locis capite tertio citatis, aliique complures.

V. Et quidem S. Paulum Romae fuisse, eique Ecclesiae praefuisse, ex Actis Apostolorum constat, ut à nemine negari possit. Sed non defuerunt viri docti hoc, & priori Saeculo, qui apertè negarent S. Petrum Romae Cathedram posuisse, aut quenquam illic ordinasse, aut in ea urbe unquam fuisse. Cùm enim in Actis Apostolorum adventus Romam hujus Apostoli nullo modo indicatur, & aliqua etiam aliunde afferuntur, quae tali adventui contradicere videantur, Petrum unquam Romae fuisse negare non verentur. Haec autem in hoc negotio praetereunda esse non putavi; sed potius quod ad Historiam & Chronologiam pertinet, quas in hoc Opere conjungo, examinanda: neque aliter judicium nostrum interponendum esse sentio. Largior equidem ex S. Scripturâ probari minimè posse S. Petrum unquam Romam vidisse; quod videtur etiam Hieronymus nobis largiri, dum in Commentario ad cap. 2. Epistolae ad Galatas ait, Denique primum Episcopum Antiochenae Ecclesiae Petrum fuisse accepimus, & Romam exinde translatum, quod Lucas Penitus omisit. Neque mirum. Nam nec Titi S. Pauli comitis usquam meminit Lucas, cujus Apostolus ipse toties meminit in Epistolis. Sed dum hoc largior, ex eadem Scripturâ probari posse eum Romae nunquam fuisse non puto. Hic igitur fidem historiae, licet non divinae, & rationem ex circumstantiis ab ultima antiquitate depromptis innixam locum habere [Page 32] posse sentio. Quod ad tempora & annos, quos Sedi ejus Antiochenae & Romanae vulgo tribuunt, puto eos S. Scripturae refragari, nec ullo Veteris Ecclesiae testimonio satis idoneo niti, ideoque eam partem Chronologiae penitus rejiciendam esse facilè impraesentiarum concedo, & mox probabo.

CAP. VII.

I. S. Petrum Romae fuisse probatur II. ex Ignatio, Papiâ, vetustissimo [...] Autore, III. è Dionysio Corinthio, IV. ex Irenaeo, Caio, Clemente Alexandrino, Tertulliano, Origene, Cypriano, Lactantio, Eusebio, Athanasio, Epiphanio, Juliano Apostatâ, Augustino, Palladio. V. Mirum itaque reperiri potuisse qui Petrum Romae unquam fuisse negarent.

I. PRimò igitur ea ex scriptis antiquissimorum Patrum adducenda sunt, quae Apostolum Petrum Romae [...] aut disertè asserunt, aut apertè satis indicant; quaeque ex aetate, quâ scripta sunt, & circumstantiis, quibusvestiuntur, aut singulatim, aut conjunctim ad eam rem demonstrandam optimè comparata esse videantur.

II. S. Ignatius Epistola ad Romanos, [...]. Vetus Interpres; Non ut Petrus & Paulus praecipio vobis: Illi Apostoli, ego condemnatus; illi liberi, ego usque [...] servus. Quid enim ex his verbis ad Romanos scriptis apertius, quàm sanctissimum. Martyrem in ea sententia [Page 33] fuisse, quòd Petrus non minus quàm Paulus Romae Evangelium praedicaverit & passus sit? Certè S. Chrysostomus hunc locum respexisse videtur, cùm de Româ ait, [...]. Propterea Petrus & Paulus, & post eos bic (Ignatius) illic [Romae] omnes passi sunt. Post S. Ignatium. Papias Episcopus Hierapolitanus, [...], Joannis auditor, Polycarpi autem contubernalis, vetus homo, (ut testatur Irenaeus, l. 5. c. 33.) qui Vir adeo antiquus eodem tempore vixit, quo ista scripsit Ignatius, idem de Petro testari videtur apud Eusebium, l. 2. c. 15. Ibi enim testimonium ejus sententiae Clementis adjungitur de Evangelio Marci Romae scripto, & à S. Petro Romae approbato. Idem etiam Papias tradidit Petri Epistolam primam Romae scriptam fuisse, & Babylonem in [...] Epistolâ nominatam significasse Urbem Romanam. Erat ille quidem mediocri ingenio praeditus, & haeresi Millenariorum infectus, traditioni maximè adhaerebat. [...]' duo ab eo prodire, & ab aliis tam avidè recipi, & probari non potuerunt, si eo tempore traditio ubique recepta non fuisset, Petrum Romae aliquando fuisse. An ille, cum Apostolorum discipulis diu multumque versatus, haec excogitasset, si illi novissent Petrum Romae nunquam suisse; imò si non ab illis accepisset, Petrum Romae fuisse? An ille, qui in Proaemio librorum suorum testatur se solitum fuisse ex Apostolorum discipulis diligenter quaerere, [...], quid Andreas, quid Petrus dixerit, quid alii Apostoli, quid eorum discipuli, qui tunc in vivis erant, Aristion & Presbyter Joannes, ignorare potuit, ubi Petrus suerit, cujus dicta ab ipsius discipulis acceperat? Haec mihi videntur praesentiam Petri in Urbe Romanâ validissimè stabilire. Circa tractum temporis quo vixit Papias non longè post initium secundi [...]. editum. fuisse puto [...], Praedicationem [Page 34] Petri, quia sub finem ejusdem Saeculi Clemens Alexandrinus tanquam scriptum vetus, librum eum saepè citat, & Stromat. lib. 6. multa ex isto Opere transcribit & explicat. At in illo tractatu disertè asserebatur Petrum & Paulum simul Romae Praedicasse: ita interpretor verba Lactantii, lib. 4. cap. 21. Sed & futura aperuit iis omnia, quae Petrus & Paulus Romae praedicaverunt. Et ea Praedicatio in memoriam scripta permansit; in qua cum multa alia mira, tum etiam hoc futurum esse dixerunt, ut post breve tempus immitteret Deus regem, qui expugnaret Judaeos, & civitates eorum solo oequaret, ipsos autem fame sitique confectos obsideret, &c. Quisquis igitur libri illius Apocryphi autor fuit, certè antiquus, ostendit vetustissimam illam sententiam, Petrum Romae praedicasse, eâ aetate obtinuisse, quâ ipse scripsit: scripsit autem ante Heracleonem; nam Origenes in Joannem, p. 211. quaedam [...] fuisse testatur. Erat autem Heracleon, ab IrenaeoIren. l. 2. c. 4. obiter memoratus, Successor Colarbasi, teste Epiphanio, Haeresi XXXVI. & Magister Cerdonis, qui sub Hadriano haereticus extitit.

III. Post Papiam, & autorem Praedicationis Petri, Dionysius [...] orum Episcopus, extra controversiam Catholicus, in Epistolâ ad Romanos sub Sotere Papâ circa annum CLXIV. scriptâ, de S. Petro & Paulo, [...]. Insigne hoc testimonium est, & omni exceptione majus. Non defuerunt tamen viri docti, qui illud falsi convincere conarentur. Hoc primò innuebat Josephus Scaliger, Post illum Dionysium nemo, quod sciam, inquit, scripsit eodem tempore Petrum cum Paulo Corinthi, & in Italia docuisse. Et nemo ei concedit, nisi qui Actis Apostolorum contraria sentire velit. Sed decepit magnum Scaligerum [Page 35] versio [...], quem hîc secutus est. Ambo etiam simul adventantes, & in nostrâ Corinthiorum Ecclesiâ docuerunt, & per omnem Italiam atque in hac Urbe simul docentes, etiam Martyrio pariter uno eodemque tempore coronati sunt. Post [...] Vir eruditus adhuc planiùs, Falsus est non uno modo Dionysius. Scilicet primò, quia dixit Petrum & Paulum ambos simul egisse Corinthi; secundò, quia tradidit ambos in Italiam simul profectos esse. Eundem sequitur errorem versio Valesii, qui ita transtulit, Ambo enim illi in urbem nostram Corinthum ingressi, sparso Evangelicae doctrinae semine, nos instituerunt, & in Italiam simul profecti, cùm eos similiter instituissent, eodem tempore Martyrium pertulerunt. Sed ut hunc sensum ex verbis Dionysii, exculperet Valesius; primò in priori membro hujus sententiae contra omnes Eusebii Codices, & editos, & scriptos ex solo Syncello pro [...] legit [...], & eandem vocem [...] in posteriori membro sententiae supplendam docet. Vocem autem simul in Versione unde habuerit nescio; nisi fortè à Ruffino; nam vox [...] aliud significat, quam in priori membro omisit, in posteriori extra locum suum posuit. Et quidem [...] pro [...] perperam omninò, & contra apertam Dionysii mentem scribendum esse voluit. Nam haec sententia quasi ratio priori subjicitur, ut particula [...] clarè significat. Prior autem sententia haec est, [...]. Quam etiam sic male reddidit Valesius, Ita & vos tantâ admonitione vestrâ sementem, quae Petri ac Pauli satione succreverat, Romanos scilicet & Corinthios, commiscuistis. Ex hoc tamen loco satis clare apparet [...] in posteriori sententiâ ad [...] in priori referendum esse, idque [...], similiter, bis positum satis innuit. Ut haec omnia rectius intelligantur, integrum Dionysii fragmentum simpliciter transferendum [Page 36] censui. Ita & vos ex tanta admonitione plantationem Romanorum & Corinthiorum à Petro & Paulo factam commiscuistis. Ambo enim in Urbe nostrâ Corintho plantantes nos similiter docuerunt, similiter autem & in Italia audacter docentes circa idem tempus Martyrium passi sunt. Tò [...] enim in Evangelii praedicatione Apostolorum erat, ut S. Paulus de seipso dixit, [...], & [...], phrasis est Scripturaria, & utrumque hîc de Apostolis dicitur, & quidem propriè tanquam de praecipuis Ecclesiae doctoribus. At qui [...] Apostolis tribueret, eos non doctores, sed discipulos efficeret. Nam [...] Graecè est crebrò, sed frequenter itare; non ad docendum, sed ad discendum. Unde & [...] non sunt doctores, sed discipuli, & [...], condiscipuli. Qui igitur Petrum & Paulum nobis simul [...] describunt, maximos Apostolos Corinthiorum & Romanorum discipulos faciunt. Ut cum Marcus Antoninus Imperator Sexti Philosophi studiosus fuit, [...], ipsum frequentans, & ad ejus fores ventitans, Lucius exclamavit, [...]. Proh Jupiter, Romanorum Imperator jam senescens, arrepta tabellâ ad Ludimagistri oedes itat, ut pueri, ita scribit Philostratus in vitâ Sexti. Planè ut Agathias, lib. 2. [...] vel [...], ut legebat Suidas. Quinetiam Valesius [...], aut malè transtulit, aut penitus omisit. [...] enim non magis hîc simul, quàm [...] significat: [...] aliquid aliud significat, nempe coram hostibus, & cominùs pugnantes doctrinam Christi praedicabant. Quod non indicat eos simul, & eodem tempore praedicasse: Nam Graecè [...] dicitur etiam unus, sive persona singularis, ut [Page 37] Plato in Euthyphrone, [...] & Hyperides Oratione contra Athenogenem, [...], quem locum exponens Harpocration notat [...] idem esse quod [...], cum hoste confligere, aitque metaphoricè dictum esse, [...]. Dicitur autem ex metaphorâ, cum ipsis hastis congredi, pro ex adverso in idem venire, & non regredi, neque fugere. Sic igitur Apostoli Petrus & Paulus, sive simul, sive separatim, sive iisdem, sive diversis temporibus in Italiâ Evangelii hostibus obviam ibant; cumque iis cominus congressi sunt, & ex adverso stantes, nec unquam retrocedentes, aut fugientes, sed intrepidè & immobiliter perstantes, circa idem tempus passi sunt. Sic [...] exponit Suidas, [...]. Nihil igitur huic Dionysii testimonio objici potest, quod non facilè refellitur. Nam si S. Petrus fuerit Corinthi, quis eum etiam Romae aliquando fuisse negabit? At certissimum est Petrum non minùs quàm Paulum Corinthi fuisse, & quidem antequam S. Paulus primam Epistolam dedit ad Corinthios. Ita enim Apostolus loquitur, 1 Cor. 1. 12. [...]. Unde colligitur non minus Cepham & Apollo, quàm Paulum Corinthi fuisse, antéquam ista scribebantur. Et quoniam nonnulli negant Cepham illum esse Petrum Apostolum, omnino observandum est istud esse merum effugium; cum S. Paulus saepe Petrum Cephae nomine indigitet in hac Epistolâ, Petrum autem in eadem non nominet. Et in Epistola ad Galatas licet Petrum nominet, eundem tamen disertè Cepham appellat, cap. 2. 9. Et in Codice Alexandrino, aliisque MSS. cùm v. 11. tum 14. non [...], sed [...] habetur. Atque ita Veteres legisse [Page 38] certum est, quoniam inde Controversia orta est an Apostolus, an unus ex LXX. discipulis suerit, cui Paulus Antiochiae restitit; nam si [...] in utroque isto versiculo, non [...] scriptus extitisset, ea controversia oriri nunquam potuisset. Ut autem antiquas versiones praetermittam, certè Clemens Romanus satis benè novit, quis ille Cephas fuerit, cujus eo loco meminit S. Paulus. Ille autem in Epistolâ ad eosdem Corinthios ait, [...]. Et paulo post subjungit, [...]. Propendebatis enim in Apostolos testimonio celebres, & virum ab illis probatum. Quibus verbis clarè distinguit Paulum & Cepham duos Apostolos ab Apollo, non quidem Apostolo, sed tantùm viro ab Apostolis probato, & quidem ab illis ipsis Apostolis Petro & Paulo. Nam à quo praeter Paulum Apostolo probatus fuit Apollos, nisi à Petro? aut ubi à Petro probatus erat, si non Corinthi? Mirum enim est illud Grotii Glossema, Alii ergo Corinthi, ab Apollo instituti post Pauli abitum, alii ab ipso Paulo, alii qui è Judaea venerant à Petro. Quare enim è Judaea venisse dicuntur, qui Petro adhaerebant Corinthi? Nullos fuisse Corinthi Christianos constat, antequam Paulus illis praedicavit. Nullos tunc etiam agnoscit, qui ab Hierosolymis, vel ante se, vel postea doctrinam Evangelii hauserat, ut apparet ex illis verbis, An à vobis verbum Dei processit? XIV. 36. Unde hoc didicit, ex quâ Scripturâ, ex quâ Historiâ? Clemens ansam huic interpretationi nullam praebuit, [...] [ita MS.] [...] Reverâ Spiritualiter ad vos scripsit, & de seipso, & tum de Cepha, tum de Apollo; propterea quòd etiam tum vos inclinationes feceratis. Non obscurè [Page 39] enim indicat, ad personas Apostolorum inclinationes illas seu propensiones à singulis partibus tunc temporis factas esse, quod & ex oppositione posterioris schismatis intelligere datur. [...]. Nunc verò considerate qui sint qui vos perverterint. In priore Schismate ipsi se separabant inclinando sive propendendo ad Apostolum aliquem, aut virum quem ab Apostolis probatum fuisse noverunt. In hoc autem Schismate viri illi quos secuti sunt, Apostolorum similes nullo modo erant. Quis ex his verbis venisse aliquos Ecclesiae Corinthiacae ad quam scripsit S. Paulus, è Judaea, qui Petro nunquam Corinthi apparenti se adjungebant, aut adjunxerant, colligere potest? Si quis objiciat Christum nunquam Corinthi fuisse, ac tamen ejus nominis mentionem fieri, similiter & Petri mentionem factam esse, licet & ille nunquam ibi fuerit; facilis & expedita responsio est. In Epistolâ quidem Pauli mentio fit Christi, sed non in verbis hujus Clementis, nec apud Paulum cap. 3. 22. Sed nec [...] meminit Paulus, quam urget Clemens, & Schismaticos priores malè adhaesisse Petro, non minùs quàm Paulo & Apollo aegre fert; illosque eo tantum nomine excusari, quòd tantis viris, quamvis Schismaticè adhaeserint, posse ostendit. Fuit igitur S. Petrus Apostolus Corinthi, non minus quàm S. Paulus aut Apollos, antequam primam ad Corinthios Epistolam S. Paulus [...], & quidem eodem tempore quo Apollos ibi fuit; cùm eum & à Cepha, & à Paulo, probatum esse dicat Clemens, & Corinthios Petro non minus, quàm Paulo & Apollo adhaesisse. Quare procul omni dubio verè scripsit Dionysius, Corinthiorum Episcopus, Petrum aliquando suisse Corinthi; quidni etiam verè scripserit eundem Romam adiisse, ibique passum esse?

IV. Post Dionysium Irenaeus, Polycarpi, & Papiae, Hieronymo teste, in Asiâ discipulus, Pothini in Galliâ Presbyter, & tandem Lugduni Episcopus, cui cum Romanâ [Page 40] Ecclesiâ multum commercii fuit, circa An. Dom. CLXXX. idem testatus est, locis à me saepius adductis & adducendis, ad quos Lectorem remitto. Haud diu post Caius Vir Catholicus, sub Zephyrino Romae in Dialogo adversus Proclum Montanistam scripto, utrumque Apostolum & Ecclesiam Romanam fundasse, & in eâ urbe passum esse his verbis apud Eusebium, lib. 2. cap. 25. testatur. [...] Ego verò Apostolorum tropoea possum ostendere. Nam si in Vaticanum, aut ad viam Ostiensem pergere libet, occurrent tibi tropoea eorum, qui Ecclesiam hanc fundaverunt. Circa idem tempus Clemens in libro aliquo [...] haec tradidit de Evangelio Marci, [...]. Cùm Petrus in Urbe Româ verbum Dei publicè [...], & Spiritu Sancto afflatus Evangelium promulgasset, multi qui aderant Marcum cohortati sunt, utpote qui Petrum jamdudum sectatus fuisset, & dicta ejus memoriâ tenéret, ut quae ab Apostolo praedicata erant, conscriberet. Marcus igitur Evangelium composuit, iisque qui illud ab ipso rogabant, impertiit. Quod cùm Petrus comperisset, nec prohibuit omninò rem fieri, nec ut fieret incitavit. Post hunc statim Tertullianus, tum Catholicus, tum Montanista idem asseruit. Praescriptionis cap. 36. de Româ loquens, Ista quàm felix Ecclesia, cui totam doctrinam Apostoli cum sanguine suo profuderunt! Ubi Petrus passioni Dominicae adoequatur; ubi Paulus Joannis exitu coronatur. Scorpiaces cap. 15. [Page 41] Vitas Caesarum legimus, orientem sidem Romae primus Nero cruentavit. Tunc Petrus ab altero cingitur cum cruci astringitur. Adversus Marcionem, lib. 4. cap. 5. Videamus quid etiam Romani de proximo sonent, quibus Evangelium & Petrus & Paulus sanguine quoque suo signatum reliquerunt. Idem Lib. de Baptismo: Nec quidquam refert inter eos, quos Joannes in Jordane, & Petrus in Tiberi tinxit. Post Tertullianum Origenes lib. 3. Expositionum in Genesin de S. Petro. [...], Euseb. l. 3. c. 1. Post Origenem S. Cyprianus Cathedrae Petri saepè meminit. Post Cyprianum Lactantius, lib de Persecutione, Cumque jam Nero imperaret, Petrus Romam advenit. Et de Nerone paulo post, Petrum cruci affixit, & Paulum [gladio] interfecit. Ac ne quis dubitet an liber iste tam serò repertus, & à. doctissimo Baluzio tam feliciter editus, ipsius Lactantii opus fuerit, idem lib. 4. Institutionum, cap. 21. Discipuli verò [Christi] per provincias disper si fundament a Ecclesiae ubique posuerunt, ..... sed & futura aperuit [Deus] illis omnia, quae Petrus & Paulus Romae praedicaverunt, &c. Et paulo post, Itaque post illorum obitum, cùm eos Nero interemisset, Judaeorum gentem & nomen Vespasianus extinxit, fecitque omnia quae illi futura praedixerant. Post Lactantium Eusebius multis Antiquorum testimoniis fulcitus, de Nerone agens lib. 2. cap. 25. haec habet, [...]. Quae optimè Musculus sic transtulit: Hic itaque hostis Dei, quâ in re primus declaratus est, ad necem Apostolorum usque elevabatur. Quapropter & Paulus ab eo [Page 42] Romae capite truncatus, & Petrus palo affixus scribuntur. Et historiae huic fidem facit, quòd illic caemeteria habentur, in quibus Petri & Pauli nuncupatio ad hunc usque diem obtinet. Post Eusebium idem testantur Athanasius & Epiphanius, & post eos plurimi, quorum testimonia non opus est adjicere. Addam autem impiam illam Juliani Apostatae conjecturam de Joanne apud Cyrillum, lib. 10. [...]. Certè Julianus putavit monumenta Petri & Pauli Romae in veneratione clanculum habita fuisse, antequam Joannes scripsit Evangelium. Locum non explico propter impietatem sub eo latentem; sed eum potius optimâ S. Augustini sententiâ ad eandem rem, licet non ad idem spectante compensabo, qui Epistolâ 42. observavit, Imperii nobilissimi eminentissimum culmen ad sepulcrum piscatoris Petri, summisso diademate, supplicare: Et concludo, postquam alium etiam locum paucis adhuc cognitum adduxerim ex Palladio, qui in Hypomnematico de Brachmanibus, quod edidit Vir Cl. Bissaeus noster, agens de aetate Epicteti, de qua viri docti dubitarunt, haec habet, [...]. Arriani nempe discipuli illius Philosophi qui natus servus fuerat, ob naturae verò praestantiam ad Philosophiam aspiravit tempore Neronis Imperatoris, qui illustres Apostolos Petrum & Paulum trucidavit.

V. Cùm tanto consensu ab initio ferè traditum sit S. Petrum Romae Evangelium praedicasse, & ibidem passum esse; cúmque nemo unquam dixerit, vel Petrum, vel Paulum alibi Martyrio coronatum esse; cum denique Christus ipse satis apertè significet Petrum crucifigendum fore: tutò satis huic historiae fidem adhiberi posse existimo. [Page 43] Quis enim credet tantum Apostolum tam obscurè mori potuisse, ut nemo unquam loci illius, quo mortuus est, meminerit? Quis credet, cùm aliae regiones suum Apostolum sibi vindicarent, quòd nulla urbs, nulla regio, nulla Ecclesia dixerit se cruore Petri nobilitatam esse? Cúmque Christus ipse tantà cum asseveratione, Amen, Amen, dico tibi, dixerit Petro, cùm senueris, extendes manus tuas, & alius te cinget, & ducet quò non vis; & diu post mortem ejus scripserit S. Joannes Apostolus Christum iis verbis significasse [...], id est, quo genere mortis glorificaturus esset Deum; quis unquam putabit Christianorum neminem quo genere mortis passus sit novisse, omnesque potiùs quomodo Deum glorificavit, ignorasse; aut saltem Deum suâ providentiâ posteris notum esse noluisse? Duobus tamen his posterioribus Saeculis non defuerunt viri docti, qui cùm viderent Pontificiae potestatis nimios assertores hâc successione maximè gloriari, primò de ipsâ successione dubitarent, mox etiam disertè negarent Petrum Romae unquam fuisse.

[Page 44]

CAP. VIII.

I. Non ita Judaeos propriam sibi Provinciam sortitus est Petrus, quin potuerit etiam Gentes, oblatâ occasione, convertere. II. Et tamen Romae multi, illis etiam temporibus, fuere Judaei. III. Petrum è Babylone Epistolam scripsisse conceditur. IV. Babylon Assyria eo tempore deserta. V. Non tunc Babylon illa sedes erat Imperii, sed paulo ante Seleucia; Petro verò praedicante, Ctesiphon. VI. Sed nec fuit illa Judaeorum incolentium multitudine illo tempore celebris. VII. De Babylone potiùs Aegyptiacâ intelligendus in Epistolâ S. Petrus. VIII. Meliùs ad hanc Babylonem referenda erunt, quae per totam illam Epistolam scripsit S. Apostolus. IX. Refellitur Argumentum Salmasii è Clemente Romano. X. Ejusdem sententia mortem S. Petri decimo Claudii Anno statuentis, etiam refellitur.

I. CLaudius Salmasius magno animo hujus causae Patrocinium suscepit, & in secunda parte de Primatu Papae se Petrum Romae nunquam fuisse probaturum pollicitus est, quam tamen nunquam edidit. Interim in Apparatu ait, Praecipuum huic rei probandae argumentum afferetur, quod est invictissimum. Fundamentum ponit hujus invictissimi argumenti in versibus 7, 8, 9. Capitis secundi Epistolae ad Galatas, ibi enim affirmat Paulus Apostolatum circumcisionis Petro concreditum fuisse. Sed non consuluit Hieronymi explicationem sanè observandam, [Page 45] Occulta hîc oritur quaestio; Quid igitur Petrus si invenisset ex gentibus, non eos adducebat ad fidem? aut Paulus si ex circumcisione aliques reperisset, non ecs ad Christi baptismum provocabat? Quae ita solvetur, ut dicamus principale singulis in Judaeos & Gentes fuisse mandatum, ut qui defendebant legem, haberent quem sequerentur; qui legi [...] praeferebant, non deesset eis doctor & praevius. In commune verò hoc eos habuisse propositi, ut Christo ex cunctis gentibus Ecclesiam congregarent. Legimus enim & à S. Petro Gentilem baptizatum fuisse Cornelium, & à Paulo in Synagoga Judaeorum Christum soepissimè praedicatum. Ubi clarè distinguitur inter mandatum singulis datum, & commune. Prius quidem singulare ab hominibus, Apostolis nempe, datum est; posterius autem, sive commune, ab ipso Deo utrique impositum est: ut scilicet uterque, sive ex Judaeis, sive ex Gentibus Christo discipulos faceret. Cùm Paulus & Barnabas verbum Dei praedicarent in Pisidia, à Judaeis Antiochiae rejecti, dixerunt necesse fuisse, ut illis primò verbum nunciarent. Et statim Iconii ita praevalebant in Synagogâ, ut & Judaeorum & Graecorum multi crederent, Act. 14. 1. S. Paulus cum primùm venit Corinthum, Act. 18. 4. disputabat in Synagoga per omne Sabbatum interponens nomen Domini Jesu, suadebatque Judaeis & Graecis: nec nisi contradicentibus eis [Judaeis] & blasphemantibus dixit ad eos, Sanguis vester super caput vestrum: mundus ego, ex hoc ad Gentes vadam. Quando complures Judaei Romae ad eum venerunt, annon tunc Judaeis exponebat testificans regnum Dei, suadensque iis de Jesu ex lege Moysi & Prophetis à mane usque ad vesperam? Et quidam credebant iis quae dicebantur. Quod licuit Paulo post partitionem officii ex consensu factam, non licuit Petro post candem, quod ad Gentes spectabat? An illi plus concreditum est ad salutem Judaeorum, quàm huic ad salutem Gentium, post conversionem Cornelii? Cùm ipse Petrus in Concilio Apostolorum dixerit, Viri fratres, vos scitis quoniam ab antiquis diebus Deus in nobis elegit per os meum audire gentes verbum Evangelii & credere.

[Page 46]

II. Quod si concedere oporteret hoc verum esse, Petrum nempe ad solos Judaeos missum esse, an ideo Romam pervenisse cum prorsus negandum est? An Romae aut nulli, aut tam pauci fuerunt Judaei vivente & praedicante Petro, ut eos ad fidem Christianam convertere operae pretium non duxerit? Sub initio Ecclesiae Christianae Libertinorum Synagoga Hierosolymis fuit, conflata sine dubio ex iis Judaeis, ab iisque nomen adepta qui Româ ad Metropolin Judaeorum Religionis ergô convenire solebant. Hi trans Tiberim sub Augusto suas habuere Proseuchas, suam Synagogam Hierosolymis, ad quam urbem etiam tunc Judaei Româ collectas primitiarum nomine, & victimas mittere solebant. Unde cum fortè post mortem Herodis Legati quinquaginta Romam missi sunt, [...], adjunxerunt se illis ex Judaeis Urbis Romanae plures quàm octies mille, ut tradit Josephus, lib. 17. cap. 12. Haec Judaeorum sub Augusto Romae conditio fuit. Nam Philo Judaeus in Legatione ad Caium testatur Augustum magnam Urbis partem trans Tiberim à Judaeis teneri passum esse, qui libertini generis erant. Sub Tiberii principatu, circa annum ejus Imperii sextum, factum est Patrum consultum, ut quatuor millia libertini generis eâ superstitione infecta, queis idonea oetas, in insulam Sardiniam veherentur. Sed nec ille numerus omnes Judaeos idoneae aetatis continuisse censendus est; addit enim Tacitus, Coeteri excederent Italiâ, nisi certam ante diem profanos ritus exuissent; idemque docet Suetonius; & Josephus eandem rem pertractans tradit Consules delectu habito 4000 misisse in Sardiniam. Neque Judaei qui tunc Româ pellebantur, diu extorres permansere, sed intra paucos annos reversi sunt. Nam quam. primum Sejanus ad Imperium aspiravit, ambitioni & sceleri suo necessarium putavit conficta de Judaeis Urbem incolentibus crimina ad Tiberium deferre, ut gentem è medio tolleret: & post Sejani interitum Tiberius Judaeis maximè [Page 47] benevolus fuit. Unde illa ad Caium infensissimum Judaeorum hostem Agrippae in praesentissimo mortis periculo constituti praeclara peroratio, [...], Deprecantur pro legibus nostris Imperatores apud Imperatorem, Augusti apud Augustum, avi proavique apud nepotem. Quid à Caio contra Judaeos Romae habitantes factum sit, non lego. Quicquid sit, numerum Judaeorum in Urbe sub initio Imperii Claudiani haud contemnendum fuisse constat. Nam Dio, libro IX. de primis Claudii institutis agens haec disertè scribit, [...], Quum Judaei adeo iterum Romae frequentes essent, ut difficulter sine [...] propter multitudinem urbe possent arceri; non ejecit quidem eos, patriis tamen legibus vitam tolerantes vetuit convenire. Neque mirum, cum Claudius Judaeis maximè faveret, nec eos ante annum Imperii duodecimum Româ expulit, ut alibi ostendimus, quicquid Orosius anno nono ex Josephi testimonio, quod nullum est, factum esse dixit. Post hoc Edictum Claudii, aut ipso superstite (quod verisimillimum est) aut Nerone principatum mox obtinente Judaei Romam reversi sunt, ibique sub Imperio Neroniano satis securè habitabant. Quod satis ostendunt illa Persii Sat. 5.

Herodis venere dies, unctâque fenestrâ

Dispositae pinguem nebulam vomuere lucernae, &c.

Unde S. Paulus Romam missus complures Judaeorum primores congregasse dictus est. Ex quibus clarè patet argumentum Salmasii, nec à partitione officii Apostolici, nec à paucitate Judaeorum inter Romanos invictum [...].

III. Etiamsi verò haec per se sumpta nihil probare videantur, [Page 48] si tamcn comparatè sumantur, maximam inde vim habere putantur. Fuerint Romae aliquot Judaei, at Babylone multò plures erant, & inde Apostolo circumcisionis plenior messis expectanda fuit. Inde satis rotundè Salmasius, ab Antiochiâ, inquit, non Romam venit, sed Babylonem, externi Imperii sedem, & longissimè à Româ dissitam, quoniam ibi penè regnabant Judaei, & [...] suum habuêre, à qua urbe nunquam recessit, postquam eam ingressus est. Ut huic novo argumento & maximè specioso diligenter respondeam; primò, libens concedo S. Petrum Antiochiam profectum esse, antequam Romam venit; tum quòd Vetercs omnes idem tradiderunt, tum quòd hodierni Pontificii hoc non negant. Et si ex Antiquorum monumentis possit probari eundem Apostolum, cùm ab Antiochiâ primò recessit, non Romam, sed Babylonem externi Imperii sedem venisse, idque ab eo factum esse, quoniam ibi penè regnabant Judaei; & praecipuè si probari ulteriùs possit ab ea Urbe nunquam recessisse Petrum, postquam eam ingressus est; quod ad me attinet, Salmasii sententiam amplecti paratus sum. Sed quis unquam docuit Petrum extra Romani Imperii fines iter instituisse? Quis tradidit Babylonem eo temporis tractu fuisse externi Imperii sedem? Quis in illâ Imperii sede penè regnasse Judaeos, & [...] suum habuisse prodidit? Quis denique unquam asseruit Petrum, postquam Babylonem profectus est, ab [...] Urbe nunquam recessisse? Quibus Annalibus, quo historiae monumento haec prodita funt? Quis ullo modo haec omnia, vel horum aliquid significavit? Ipse scilicet Petrus, si Salmasio credamus. Nam, inquit, cùm scripsit Epistolam ad dispersionem Judaeorum, Babylone fuit. Fortasse, Non enim nego S. Petrum tunc Babylone fuisse, cum illaverba scripsit, Salutat vos Ecclesia, quae est in Babylone electa. Quippe neutiquam mihi placet figurata illa interpretatio, quae docet Romam sub nomine Babylonis intelligidebere. Quamvis minimè concedam non alio argumento [Page 49] hanc invaluisse opinionem Veterum, Petrum Romae fuisse. Nam antequam ea interpretatio nata est, communis omnium sententia fuisse videtur, Petrum tum Romam venisle, tum ibidem passum esse: & ex illâ communi sententiâ primùm orta, dein corroborata est figurata illa interpretatio, quae mihi minus placet. Fuerit igitur Petrus Babylone, cum Epistolam ad dispersionem Judaeorum scripsit. Sed non una Babylon tunc temporis extitit. Imò potius illa Babylon apud Parthos vix tunc Urbs fuit.

IV. Strabo lib. 16. enumeratis causis haud paucis ob quas ingens illa Urbs à pristinâ amplitudine defecit; tandem qualis illa fuit suo tempore his verbis describit. [...]. (Seleucia) major Babylone est, illa magnâ ex parte deserta; ut intrepidè de eâ usur pari possit, quod de Megalopoli Arcadiae magnâ Urbe quidam dixit Comicus, Est magna solitudo nunc Megalopolis. Plinius, qui subVespasiano vel Tito scripsit, Hist. Nat. 1. 6. c. 26. haec habet de Babylone; Coeterò in solitudinem rediit [...] vicinitate Seleuciae ob id conditae à Nicatore. Inter tempora Strabonis & Plinii contendit Salmasius Petrum profectum esse Babylonem, externi Imperii Sedem, quam Historici tradunt fuisse tunc desertam: Imq & Ipse idem fatetur — de Primatu Papae, p. 221. Atqui Babylon longè ante Seleuciam defecit, &. in solitudinem rediit, cùm Plinius [...] suâ [...] desolatam & exhaustam vicinitate Seleuciae. At Petrus non ignoravit judicia Dei aut mentem Prophetarum: Illi autem Dei nomine praedicaverant Babylonem urbem desolatam fore, eaque disertè praedixerant, per quae omnia vastitatis & solitudinis signa monstrabantur, ut loquitur Hieronymus: sic enim Esaiae 13. 19, 20. Et erit Babylon illa gloriosa in regnis, inclyta in superbiâ Chaldoeorum; sicut subvertit Dominus [...] & Gomorrham: non habitabitur [Page 50] usque in finem, & non fundabitur usque in generatione & generationem. An Urbem illam S. Petrus adire maximè concupivit, quam Prophetarum Vaticinio & justo Dei judicio percussam esse novit?

V. Sed erat illa tunc externi Imperii Sedes, in quâ penè regnabant Judaei. Rapuit igitur illuc Apostolum Circumcisionis, & loci majestas & dignitas Judaeorum, qui tantâ illic autoritate & potestate gaudebant. Praeclara haec Observatio si modò vera sit: sed est falsissima. Ipse Hieronymus prophetiam Esaiae impletam fuisse ait; quòd pro Babylone Seleuciam & Ctesiphontem urbes Persarum inclytas fecerunt. Et Theodoretus adhuc magis expressè — [...]. Verùm illud, In tempus sempiternum non habitabitur, pro eo positum est, Non amplius Regum erit habitaculum. Paulatim igitur defecit Babylon, à Regibus primò, dein à populo deserta; sic Seleuciam sub Macedonibus, & sub Parthis Ctesiphontem Imperii sedem fuisse novimus. Quoniam autem Ctesiphontem eo ipso tempore, quo Antiochiae sedit Apostolus, externi Imperii Sedem fuisse putamus; id hîc opportunè demonstrandum est. Josephus de rebus Judaicis in Oriente circa Caii Imperatoris tempora scribens, vocat Ctesiphontem Regiam tunc Urbem, ut posteà ostendemus. Plinius Josepho synchronus 1. 6. c. 26. Invicem ad hanc (Seleuciam) exhauriendam, Ctesiphontem juxta tertium ab eâ lapidem in Chalonitide condidêre Parthi, quod nunc est caput regni. Tacitus Annalium 1. 6. agens de Tiridate in regnum Parthicum sub extremis Tiberii inducendo, Mox consultans (inquit) quonam die solennia regni capesseret; atque interim Ctesiphon Sedes Imperii petita. Ut ante Artabanus victo Vonone, & Seleuciam cum paucis equitibus petente, Ctesiphontem se contulit, ubi Rex Parthorum declaratus est, Josephus Antiq. l. 18. c. 3. Postea Trajanus, qui expugnatâ Nisibi & Batnis Parthicus dictus est, referente Dione, non Babylone, sed post Babylonem [Page 51] receptâ Ctesiphonte, [...], Imperator appellatus est, [...], & cognomen Parthici confirmavit. Et cum postea regem dare Parthis voluit, Parthos cum Romanis Ctesiphonte convocavit, & Parthamaspaten Parthis regem dedit. Et Herodianus lib. 3. de Severi exercitu scribens, [...]. Appulit ad ripas Parthorum, quae non procul aberant Ctesiphonte, quâ in Urbe Sedes erat Parthorum Regis, & ipse habitabat pacem agitans: & paulò post, [...]. & paulatim usque ad Ctesiphontem perrexit, quâ in civitate magnus Rex Artabanus commorabatur. Ammianus Marcellinus l. 23. c. 3. Ctesiphon, quam Vardanes priscis temporibus instituit, posteaque Rex Pacorus Incolarum viribus amplificatam & moenibus, Graeco indito nomine, Persidis effecit specimen summum. Ex omni itaque historia liquidò constat, aetate S. Petri Babylonem non fuisse externi, nempe Parthici, Imperii Sedem. Erant tunc quidem duo Imperia, sive, ut loquitur Josephus, [...], quorum unius Roma, alterius, non Babylon, sed Ctesiphon caput fuit.

VI. At, inquies, si non propter dignitatem, propter multitudinem tamen Judaeorum Apostolus circumcisionis Babylonem Romae praetulit. Sed nec ex hac parte vis ulla huic argumento accedit. Nullus enim dubito quin plures Judaei eâ tempestate Romae quàm Babylone vixerint. Phraates quidem Parthorum Rex Hyrcanum vinculis solutum [...]. Erat igitur tunc temporis [...] Babylone. Sed non videtur major numerus eâ voce denotari, quàm sub voce [...], apud Dionem superius laudatum, [Page 52] quando Judaei Romae [...]. Sed & hoc praecipuè notandum est illud à Phraate factum septuaginta & amplius annis contigisse, antequam S. Petrus vidit Antiochiam; ex quo tempore numerus Judaeorum cum potestate in Babyloniâ valdè diminutus est. Nam sub extremis Imperatoris Caii, [...]. Vetus Interpres, Contigit etiam per idem tempus Judaeis [...] qui in Mesopotamiâ & Babyloniâ habitabant, valde magna calamitas; ubi quoque multa coedes accidit, quanta nunquam ante refertur in historiâ. Hanc Judaeorum cladem omnium quae unquam Judaeis contigerant maximam fusè & accuratè persequitur Josephus; quae à nobis diligenter observata, & breviter explicata Judaeorum in Babyloniâ statum iis temporibus proximéque secutis clarè ostendit. Primò tradit Josephus duas fuisse urbes, unam in Babylonia intra Euphratem Nearda dictam, alteram illi oppositam transeuphratensem, cui Nisibis nomen fuit: [...] Illic Judaei tum didrachmum Deo pendi ab unoquoque solitum, aliaque omnia Anathemata reponebant; quippe utebantur illis urbibus tanquam oerario, & inde illa Hierosolyma mittebantur, ubi opportunitas se obtulit. Ex quo Josephi loco alter Philonis in Legatione ad Caium optimè explicatur, ubi de Petronio agit ante ultimam hanc cladem dubitante, an imaginem Caii Templo Hierosolymitano inferret: [...], inquit, [...] Terrebant enim [Page 53] eum etiam copiae Transeuphratenses; quippe qui sciret Babylonem, & multas alias satrapias à Judaeis teneri; hoc autem eum novisse ait, [...], Nam quotannis sacri legati mittunt auri & argenti plurimum ex primitiis collectum in Templum ferentes. Hos viderat Petronius per Syriam transeuntes, ex quibus numerum Judaeorum Transeuphratensium colligebat. Caeterùm ex Josepho constat etiam ante ultimam cladem non in urbe Babylone has primitias aut collectas, aut conservatas, sed in aliis Satrapiis, Neardis scilicet & Nisibi urbibus tutò collocatas fuisse, atque ex illis civitatibus Hierosolyma missas. Ex his Judaeis crant Asinaeus & Anilaeus fratres patriâ Neardenses, qui quasi malè habiti ad arma confugiunt, & collecto juvenum non contemnendo numero, castellisque positis, etiam Satrapam Babyloniae profligarunt. Unde Artabanus, Parthorum Rex, eorum audaciam fortitudinemque impendio admiratus, illos sibi devincire cupiebat: commisit itaque Asinaeo regionem Babylonicam, ut eam à latrociniis illaesam custodiret; qui per quindecim annos magnâ felicitate auctoritateque inter Babylonios gavisus est: donec Anilaeus Parthorum ducis uxore ablatâ, & Asinaeo fratre veneno sublato, & Mithridate Parthorum nobilissimo indignè habito, tam malè in conflictu se gessit, ut è suis multae myriades ceciderint; etiam paulo post Anilaeus ipse cum multis ipsi adhuc adhaerentibus occisus est. Post interitum tam multarum myriadum & ipsius Anilaei, qui cùm viveret & floreret, quasi fraenum erat odio Babyloniorum adversus Judaeos, Babylonii contra Judaeos insurgunt; Judaei autem nec Babyloniis amplius resistere, nec eorum cohabitationem ferre valentes, Seleuciam migrant, ubi per quinquennium securè habitabant: sexto autem post priorem cladem anno, Syris & Graecis Seleuciae cum Babyloniis conspirantibus, supra quinquaginta Judaeorum millia occisa sunt. [Page 54] Reliqui, qui aegrè evaserant, Ctesiphontem regiam tunc urbem fugâ venerunt, tutò se illic ex majestate & reverentiâ Imperii habitaturos rati, sed frustra; nam qui illic habitabant Judaei, terrore Babyloniorum & Seleucensium perculsi sunt; unde factum est ut plerique Nearda & Nisibin se receperint. Omnesque tunc earum partium Judaer non Babylone, sed, quantum quantum ex Josepho colligere possumus, vel Ctesiplionte, vel Neardis, vel Nisibi habitabant. Unde Agrippa sub initio belli Judaici, in praeclara apud Josephum oratione, Judaeos etiam trans Euphratem nullos nominare potuit praeter eos, qui in Adiabenorum regione sub Parthorum Imperio habitabant. Et postea Trajanus, cùm Judaei in Aegypto & Cyrenaica rebellarent, Lusio Quieto in mandatis dedit, ut Judaeos in Mesopotamia solos, de quibus ante diximus, opprimeret, ne quid simile etiam illic tentarent. Ipse autem Imperator Babylonem petens nihil illic memoriâ dignum vidit. Quorsum igitur S. Petrus Antiochiam relinqueret, in qua urbe plurimi Judaei [...] nondum ad Christi fidem conversi? Quorsum Imperio Romano in aeternum valediceret (in quo quamplutimae Judaeorum coloniae erant ubique dispersae) ut externum Imperium peteret, & Babylonem Assyriacam pergeret; in quâ urbe, toties desertâ & Prophetarum fulmine percussâ, vel pauci, vel nulli Judaei tunc temporis habitabant?

VII. Sed Babylone tunc fuit Petrus, quando scripsit Epistolam ad dispersionem Judaeorum; tota enim argumenti vis tandem ad illam literalem expositionem resolvitur. Verùm & illa, his quae ante diximus consideratis, statim evanescit. Explodatur figurata, admittatur literalis expositio; non opus erit ut in Assyriam nos conferamus, si nudo urbis nomini standum esse arbitremur: alia enim erat urbs Babylonis nomine insignita, eaque Judaeae multo vicinior, à Babyloniis post dira Prophetarum vaticinia Ptolemaeorum permissu condita & habitata. Stephanus voce. [Page 55] [...], Est autem & in Aegypto urbs [Babylon.] De hac Babylone loquitur Strabo lib. 17. tanquam de urbe & satis amplâ & munitâ, postquam Heliopolitin & Latopolitin praefecturas descripserat. [...]. Ulterius sursam naviganti est Babylon castellum naturâ munitum, à Babyloniis quibusdam conditum: qui huc secedentes eo in lcco habitationem à regibus impetrarunt. Tempore autem Strabonis sub Imperio Tiberii una ex tribus legionibus, quae Aegyptum custodiebant, ibi collocata est, ut ipse narrat. De hac Babylone Ptolemaeus in descriptione Aegypti: [...]. In confinio Arabiae & Aphroditopoleos Babylon, Heliopolis, Heroopolis, per quam & urbem Babylonem Trajanus fluvius decurrit. Haec est illa Babylon de qua loquitur Hieronymus in vitâ Hilarionis, cujus verba huc afferenda putavi, quòd situm Urbis in Aegypto aliquo modo describant, & distantiam à Pelusio. Quinto igitur die venit Pelusium (Hilarion) visitatisque fratribus qui in vicina eremo erant, & in loco qui dicitur Lychnos, morabantur, perrexit post triduum ad Castrum Theubatum, ut videret Dracontium Episcopum & Confessorem, qui ibi exulabat; quo incredibiliter consolato tanti viri praesentiâ, post aliud triduum multo Babylonem labore pervenit, ut videret Philonem Episcopum & ipsum Confessorem. Unde etiam colligere possumus Philonem hujus urbis fuisse Episcopum, ut postea in Concilio Chalcedonensi inter Episcopos mentio fit [...], qui tum Ephesinae, tum Chalcedonensi Synodo interfuit; & in Subscriptionibus ad Concilium Constantinopolitanum à Lambecio editis, [...] [Page 56] [...]. Photius Episcopus Babylonis subscripsi. Si in hac urbe Aegyptiacâ S. Petrum scripsisse quis dixerit Epistolam primam, literalis expositio satis conslabit, neque ullo argumento refelli poterit, nisi quis ad figuratam locutionem à Patribus haud paucis probatam confugerit. Nomen enim urbis propriè sumptum, ut sumi debere contendit Salmasius, me haud renuente, non [...] inus huic urbi Aegyptiacae sub Imperio Romano, quàm alteri Assyriacae sub Imperio externo competit.

VIII. Quinetiam praeterea & argumentum totius Epistolae Petri in qua Babylonis mentio fit, & nonnulla quae exeadem particulatim deduci possunt, Babylonem illam longissimè à Judaea sitam potiùs aspernantur, & huic propinquiori melius conveniunt. Scribit enim praecipuè ad Judaeos, qui Christianam fidem receperant in Ponto, Galatiâ, Cappadociâ, Asiâ & Bithyniâ (ut easdem ferè colonias simul recenset Philo, [...] ex iis scilicet coloniis, quas Judaei diversis temporibus emiserant, ulteriores autem, non vicinas in Aegypto, Phoenice, & utrâque Syriâ, in quibus ipse jam praedicaverat. Ad eos autem scripsisse videtur, quos nec viderat prius, nec postea videre constituerat. Certè in totâ hâc Epistolâ nusquam innuit se iis, ad quos scribit, Evangelium praedicasse, veloculis eosdem usurpasse; neque unquam promittit se eos postea visurum. Nullo modo enim admittenda mihi videtur historia, quam refert in Apostoli vitâ Hieronymus, Post Episcopatum Antiochensis Ecctesiae, & praedicationem dispersionis eorum qui de Circumcisione crediderant, in Ponto, Galatiâ, Cappadociâ, Asiâ & Bithyniâ, secundo Claudii anno ad expugnandum Simonem Magum Romam pergit; idque non tantùm quia haec facta narrat tam maturè ante secundum Claudii annum, sed etiam quia praedicasse Petrum in illis regionibus affirmat, quas eum nemo vidisse unquam docuit, praeter Epiphanium [Page 57] Haeresi XXVII. [...]. Petrus autem Pontum & Bithyniam soepe invisit. Ex hoc solo fundamento Salmasius in Apparatu sic disputat. Ergo Petrus Babylonem rectà concesserit, non Romam, postquam dispersioni Judaeorum per illas provincias consistentium Evangelium praedicavit. Sanè si Apostolus ille circumcisionis Babylonem non venit, nisi postquam Judaeisper illas provincias praedicaverat, Babylone nunquam fuit. Idem mihi firmare videntur duo comites S. Petri Silvanus & Marcus, per quorum unum misit Epistolam, & alteriusnomine cos salutavit ad quos scripsit. Erat autem Silvanus unus ex iis, quos Petrus cum Concilio Hierosolymitano miserat ad docendum quid in illo Concilio constitutum est. Erat porrò S. Pauli individuus comes per provincias illas Asiaticas praedicantis, eique per aliquot annos adhaesit. Neque enim mihi unquam placuit illa observatio Hieronymi Ep. ad Damasum 143. Sciendum Silam collegam Pauli lingua Hebraea, Apostolum dici, qui cum eo nonnullas Epistolas scripsit: Et vitiosè Silvanus legitur pro Sila, cùm Silvanum in Apostolorum Actis non legamus. Nunc autem eum cum Petro Babylone invenimus, & per eum Epistola missa est, quia fuerat ferè illis, ad quos scripta est, notissimus. Quinetiam Marcus, cujus nomine eos salutat, Hierosolymis Paulum & Barnabam Antiochiam usque secutus est, & per eas provincias, donec in Pamphyliâ eum reliquerat; adeoque eorum plurimis notus fuerat. Cyprum autem cum Barnaba navigans, abnuente ejus consortium Paulo, ut par est credere, Antiochiam ad Petrum reversusest; unde nunc ei in Aegyptiacâ urbe meritò adjunctum fuisse credimus. Atque inde ratio non mala petitur, cur Marcus post mortem Petri & Pauli Evangelium scripserit, ut Irenaeus Lib. III. cap. 1. refert, & Alexandriae Cathedramposuerit, ut omnes tostantur: nempe quia illi noverunt eum in Aegypto Petri comitem fuisse. Salmasius ipse saepe fatetur Petrum Alexandriae fuisse; si ab Antiochiâ Babylonem [Page 58] profectus est, erat illa Babylon Aegyptiaca, aliter Petrus Alexandriam nunquam vidisset. Certum est, inquit Salmasius, Petrum urbes illas, Alexandriam nempe & Babylonem, adiisse, & [...] suae munus in Judaeis, qui in illis civitatibus maximâ & abundantissimâ multitudine effervescebant, ad fidem convertendis exercuisse. At hujus rei certitudo aliunde oriri non potest, quàm ex nostrâ sententiâ, quae slatuit Babylonem, cujus mentio nuspiam nisi in Epistolâ Petri habetur, urbem Aegyptiacam fuisse. Cumque rursus ait, si Romae fuit Petrus, post Alexandriam, Antiochiam & Babylonem, hanc urbem inviserit necesse est; Libens hoc concedo; nam post Alexandriam & Antiochiam & Babylonem invisit Petrus Corinthum, quam inter colonias Judaeorum per Europam dispersas numerat Philo; & postea profectus est in Italiam; non eo tempore quo Judaei à Claudio exacti sunt, sed sub Imperio Neronis. Denique in quacunque urbe Petrus Epistolam scripsit, quae vocatur prima, probari inde non potest eum Romae nunquam fuisse; si Romae, imò vel si alibi secundam scripserit, 2 Pet. 3. 1. Hanc ecce vobis, Charissimi, secundam scribo Epistolam; haec autem paulo ante mortem scripta, & quidem talem, qualem Christus praedixit, 1. 14. Certus quòd velox est depositio tabernaculi mei, secundum quod & Dominus noster Jesus Christus significavit mihi. Hoc certè extremâ Petri senecture, quam etiam praedixerat Christus, scriptum fuisse certum est, cùm in eadem Epistolâ omnes Epistolae Pauli laudentur, 2 Pet. 3. 16. Sicut & in omnibus Epistolis loquens; Anno, inquit Salmasius, Claudii duodecimo, altero ante primum Neronis anno Antiochiae erat Paulus, & eodem venit Petrus. Eo autem anno Paulus nullam Epistolam scripserat, & multis annis post eum haecsecunda Petri Epistola scripta sit necesse est, quâ omnes Pauli Epistolae memorantur. Ac praecipuè illa ad Hebraeos, quam disertè Salmasius à Paulo negat fuisse scriptam. Sic enim Petrus ad Hebraeos scribens, cap. 3. v. 15. Et Domini [...] longanimitatem salutem arbitremini; sicut & Charissimus [Page 59] frater noster Paulus secundum datam sibi sapientiam scripsit vobis. Quae signanter dicta sunt. Nam S. Paulus ad Hebraeos, c. 9. v. 28. Christus secundò apparebit expectantibus se in salutem. Noverat itaque S. Petrus Pauli Epistolas, noverat eas ab indoctis & instabilibus fuisse depravatas. Quae omnia cognoscere non potuit Petrus, si ab Antiochiâ Babylonem Assyriacam profectus sit, atque inde pedem nunquam tulerit, ibique multo maturius ante mortem Pauli passus sit, secundum Salmasii sententiam. Fateor equidem eum secundam Petri Epistolam prorsùs rejicere, ideoque haec ad eos tantum scribo, qui cum Ecclesiâ Dei eam recipiunt. Negat etiam Epistolam ad Hebraeos à Paulo scriptam esse, additque; Qui Paulo tribuunt, ideo nomen suum suppressisse eum volunt, quia Hebraeis scripta est. Sed & haec de Veteribus observatio, quam ad suam hypothesin trahit Salmasius, absolutè vera non est. Nam antiquissimus eorum, qui de hac re scripsere, erat Senior ille, quisquis fuerit, quem laudavit in Hypotyposibus Clemens. Ille autem hanc rationem reddidit, [...]. Quandoquidem Dominus omnipotentis Dei Apostolus ad Hebraeos missus fuerat, prae modestiâ Paulus utpote ad Gentes missus Hebraeorum Apostolum se minimè inscribit, tum ob suam erga Dominum reverentiam, tum quòd ex abundanti ad Hebraeos scriberet, cùm Gentium praeco & Apostolus esset. Ecce rationem reddit quare S. Paulus, cùm Epistolam hanc ad Hebraeos scripsit, nomen suum praefigere noluit; nempe ob reverentiam quam erga Christum habuit, qui à Deo Apostolus ad Hebraeos missus est. Sed vel ille unicus versiculus cap. 13. 23. Cognoscite fratrem nostrum Timotheum dimissum: cum quo, si celeriùs venerit, videbo vos, satis mihi probat eam Epistolam à S. Paulo scriptam esse. [Page 60] Neque enim Barnabae, neque Clementi, neque Lucae ea verba tribui possunt, tanquam ob eorum aliquo de Timotheo scripta. Cui si adjunxeris testimonium ex secundâ Petri Epistolâ à nobis jam allatum; non video quomodo quisquam negare possit, eam Epistolam esse Pauli, nisi putet de eâ re semper dubitandum esse, de quâ quispiam aliquando dubitaverit.

IX. Cùm nos nubem testium antiquissimorum ad probandum Romae aliquando [...] Petrum, adduximus; Salmasius eos omnes rejiciens unico videtur esse contentus, eoque maximè idoneo, Clemente scilicet Romano; qui si testetur Petrum Romae nunquam fuisse, dirimitur illicò haec controversia, & Salmasio cum suo Clemente manus dandae. Mira quidem res est, si ita se habeat. Patricius Junius noster, qui Clementis Epistolam magno cum labore transtulit, Latinè vertit, Notisque illustravit, hujusmodi nihil animadvertit; imò dubium non esse, quin Romae Petrus passus sit, apertè professus est. Quamvis haec Epistola nobis non nisi nuper innotuit, primis tamen Ecclesiae temporibus notissima fuit, etiam illis omnibus perspecta, qui Petrum Romae fuisse crediderunt. An verisimile est Patres secundi Seculi doctissimos à Papia viro non magni judicii decipi potuisse, qui Clementi Romano summam in omnibus auctoritatem tribuebant? An cùm haec Epistola in Ecclesiâ Corinthiacâ saepissimè lecta esset, Dionysius Corinthi Episcopus ea tradidisset, quae attulimus, si Clementis testimonio contraria fuissent? Sed verba Clementis audiamus, [...]. Ponamus nobis ante oculos bonos Apostolos; propter oemulationem iniquam Petrus non unum aut alterum, sed plures labores sustulit, atque ita Martyrium passus in debitum gloriae locum migravit. Primò, haec verba Clementis nullo modo probant Petrum Romae nunquam fuisse. Secundò, [Page 61] nec illud probant, Petrum Romae passum non esse. Atsi Petrus Romae passus est, inquit, id ignorare non potuit Clemens; Fateor. At Clemens, inquit, ignorasse videtur; nam si scîsset, expressisset: neque debuisset obiter tantùm & simpliciter dixisse, [...]. Sed Clemens nullo modo coactus est exprimere, quo loco Petrus passus sit, nulla occasio ei oblata est de loco passionis disserendi: disserit enim de pessimis zeli & invidiae effectibus, quibus tunc peccatis maximè obnoxii erant Corinthii; hortatur eos ad patientiam, quae maximè in eo Ecclesiae statu erat necessaria: revocat illis in memoriam quanta mala omni aevo zelus & invidia orbi intulerant; & quòd qui nuper etiam Ecclesiae columnae erant, propter zelum & invidiam ad mortem usque acerbam persecutionem passi sunt: quod ostendit exemplo Petri & Pauli: neque meminit loci in quo passus est Petrus, quia neque ad zelum aut invidiam inimicorum, neque ad patientiam Apostoli pertinebat. At non debuit, inquit, ita distinctè de utriusque morte & supplicio tradere, ut & urbem in quâ passus est Paulus, & Tyrannum sub quo passus est, expresserit; de Petro autem neutrum dixerit; quod dicere debuit, si Petrus in eadem urbe & sub eodem tyranno passus fuisset. Sed nec hoc verum est, Clementem expressè dixisse Paulum aut Romae, aut sub Nerone passum esse: dixit quidem de Paulo, [...]. Ad Occidentis terminos ( [...] fines) veniens, & sub Imperatoribus martyrium subiens sic è mundo migravit. Ego certè in his verbis, neque Romam, neque Neronem expressum video. Quis enim unquam dixit Romam fuisse terminos, aut fines Occidentis? quae quidem Occidentis pars fuit, sed neque terminus, neque finis. Ut Velleius Paterculus ultimum Hispaniae tractum, extremum nostri orbis (id est, Occidentis) terminum appellat. Et Plinius 1. 2. Ep. 3. Gaditanum quendam refert Titi Livii nomine gloriaque commotum ad visendum eum [Page 62] ab ultimo terrarum orbe venisse. Unde illa Hieronymi, Ep. 103. Ad T. Livium lacteo eloquentiae fonte manantem de ultimis Hispaniae Galliarumque finibus quosdam venisse nobiles legimus; & quos ad contemplationem sui Roma non traxerat, unius hominis fama perduxerat. Alia mens fuit Clementis, qui dum labores & peregrinationes Pauli persequitur, eum ab Oriente per Asiam longis iteratisque peragrationibus in Occidentem, variasque ejus partes, ut Illyricum, Italiam, & fortasse Hispaniam usque pervenisse docet. Sic apud Philostratum Apollonius Tyaneus, cum Nero edixisset, [...]. Quòd si Romam disertè non expresserit, Neronem certè multo minus delineavit; dicit enim Paulum [...], hoc est, ut illi volunt, sub Imperatoribùs, sub Nerone nimirum explicante Salmasio. Nero quidem Imperator, sed Imperatores non fuit; multo minus [...]; neque enim [...], Imperatores dicti sunt; sed qui sub Imperatore in Provinciis praesertim, Praesidum loca sub variis nominibus obtinebant. Fateor Paulum Romam venisse, fateor eum Romae sub Nerone passum esse; at neque Urbem, neque Imperatorem exprimere voluit Clemens, quia utrumque Corinthiis fuit notissimum. [...] autem cùm dixit de passione Pauli, Praefectos sine dubio intellexit, ut de Martyribus loqui solebant Yeteres. Tertullianus de Coronâ, & reus ad Praefectos. Neque haec vox tantùm in Provinciis solennis fuit, sed etiam Romae; ut patet ex Ep. S. Cypriani ad Successum. Sed & huic persecutioni quotidiè insistunt Praefecti in Urbe, Romanâ scilicet, ut siqui sibi oblati fuerint, animadvertantur, & bona eorum fisco vindicentur. Tales erant Romae, ultimo Neronis anno, duo Praefecti Praetorio Tigillinus & Sabinus, & cum summa potestate Helius. Denique manifestum est nihil hic à Clemente de Urbe, vel [Page 63] de Imperatore disertè & expressim dictum esse, quia à Romanis ad Corinthios scripsit, qui haec omnia non minus quàm ipse, noverunt; imò Clemens mentionem loci non fecit, non quia ipse ignorabat, sed quia illi cognoverunt. Nam si ignorasset quo in loco, quâ in regione, aut quâ in orbis parte, mortuus est Petrus, quomodo asserere potuit eum Martyrio coronatum fuisse? Quî enim scire potuit, quo genere mortis affectus est, qui locum ubi vivere desiit, penitus ignorabat? Quî novit eum ex zelo & invidia ad mortem usque acerbam deductum fuisse, si nesciret in quo populo versabatur tunc cùm excessit è vitâ? Proculdubio haec loci omissio non ex ignorantiâ cujuspiam, aut scriptoris alterius, sed ex certissimâ omnium, ad quos spectabat haec Epistola, tum Romanorum, tum Corinthiorum, aliorumque fidelium cognitione & exploratâ scientiâ, quae ulteriorem expositionem minimè requirebat. Ac tandem argumentum hoc negativum ex Clemente productum, non eorum sed nostrum est. Clemens optimè novit, & ubi, & quomodo passus est S. Petrus. Idem etiam benè noverunt tum Romani, tum Corinthii, aliter eos eâ de re certiores fecisset Clemens.

X. Quae edisserit Salmasius de tempore, quo Romam venisse dicitur Petrus, partim à nobis valdè probantur; sed cùm inde confici posse putat Petrum Romae nunquam fuisse, fugit eum ratio. Sub Claudio nondum eum Romam pervenisse sentio; sub Nerone verò non venisse, nihil probat. Anno, inquit, Neronis sexto vinctus Romam adductus est Paulus; Petrum tunc Romae non fuisse plusquam certum est; Fortasse. At per Neronis quinquennium Petrum Romae fuisse quid vetat? Mors scilicet. Nam è vivis jam multo ante abierat Petrus, quàm Paulus Romam venit. Quàm multo, quaeso, ante? Undecim, inquit, circiter annos; anno Claudii decimo. Haec si vera sint, quorsum ulteriùs disputamus? qui quadriennio, vel triennio ante Imperium Neronis mortuus est, sub Nerone Romae non fuit. Sed unde haec de decimo Claudii anno? Salmasius ipse antè [Page 64] dixerat duodecimo Claudii anno Paulum fuisse Antiochiae, illucque venisse Petrum. Certè Romae nunquam [...] Petrus; sed neque Antiochiae sic fuisset, neque Babylone, si decimo Claudii anno mortuus est. Ex Eutychio haec omnia. At Eutychius disertè tradit Petrum Romae fuisse, & prius Patriarcham Antiochiae statuisse, & profectus est, inquit, deinde [...] Romam, quod anno regni Caii Caesaris secundo contigit. Ibi etiam passum eum esse sine dubio credidit. De tempore autem ab Eusebio dissentit, aitque rursum, Occisus autem est Petrus sub annum vicesimum secundum post Dominum nostrum Christum. At hoc factum esse non decimo Claudii anno, sed sub Nerone tradidit Eutychius; Verba ejus sunt paulo ante, Prehensum [...] Nero Caesar Cruci affigit. Manifestò enim sequitur Eutychius traditionem illam quae XXV. annos Pontificatui. Petri tribuebat, quamvis non tot annis Romae praefuerit: & ab illis triennium Eutychius decerpsit, quia Christumcredidit triennio seriùs passum esse quàm illi tradebant. Nam verba ejus etiam sunt, Tum post quadraginta dies incoelum ascendit annos habens triginta tres: quem notavit XV. Tiberii annos natum esse XXX. Eutychii igitur anni. XXII. prorsus conspirant cum aliorum annis XXV. quorum sententia accuratè expressa cernitur in vetustissimo. Catalogo, de quâ sententiâ, & illius errore manifesto postea latiùs disserendum erit. Interim hactenus adductum est, quod probet Petrum sub Nerone ante Pauli adventum Romae non fuisse. Largior equidem per illud biennium, quo Paulus Romae praedicasse ex Actis ostenditur, Petrum in eadem Urbe non fuisse. Unde autem post illud biennium Petrum Romam non venisse probatur? Nempe Salmasius ait Paulum Romae septem annos vixisse, & tum ibi Martyrium passum esse. Quamvis haec nova sint, & ut [...] ostendimus in Tractatu de ultimo S. Pauli quadriennio, vel quinquennio, apertè falsa; tamen his etiam positis & concessis, nihil hujusmodi inde probatur. Ideo enim tantam Petrum Romae non fuisse toto illo biennio conceditur, [Page 65] quia eo tempore nec Lucas Petri meminit, nec Paulus in Epistolis eo temporis tractu scriptis; inter quas non numerandae sunt Epistolae ad Thessalonicenses, & ad Galatas. Sed post illud biennium nihil suadet Petrum Romae non fuisse, si modo Paulus inde unquam exierit; imò si ibidem permansisse Paulum usque ad Martyrium suum concederetur, nihil omnino probat Petrum, aut eo tempore, aut paulo antè, ibidem non fuisse. De his alibi disputaturus contra vulgarem Romanorum sententiam, eamque fortioribus argumentis refutaturus, hîc tantummodo sententiam nostram expromere statui, & quidem verbis Theodori Bezae, accurati admodum scriptoris, qui ad illa verba S. Petri, Salutat vos Ecclesia quae est in Babylone collecta, haec annotat, Quod traditum est de viginti quinque illis [...], quibus Petrus [...] sederit, partim ex Pauli Epistolis Româ scriptis probabiliter refellitur, partim etiam necessariis argumentis demonstratur ex temporum supputatione; etiamsi Romam illum venisse ibique pro Christi nomine trucidatum fuisse, non invitus concedam. Atque inde tandem concludo nullam Successioni Apostolicae, aut ejus autoritati, qualis ab antiquissimis Patribus contra Haereticos asserta est, injuriam ex incertissimis, imò falsissimis de S. Petro assertionibus fieri debere.

[Page 66]

CAP. IX.

I. Salmasii nullos Apostolorum in Ecclesiis Successores concedentis sententia proponitur. II. Successoris vox de Successoribus partiariis usurpata. In Alexandri III. Successione [...], quo pacto invicem distinguendi. III. Proinde quòd in partem ditionis Apostolicae successerint Episcopi, nihil tamen obstat quo minùs dici possint Apostolorum Successores. IV. Etiam ante mortem S. Pauli singuli Presbyteriis Episcopi praefecti sunt. V. Primam ad Timotheum Epistolam è Macedoniâ datam, antequam Romam veniret Apostolus, malè statuit Salmasius. Triplex memoratur Apostoli in Actis profectio in Macedoniam, quarum nullâ scribi haec potuit Epistola. VI. Malè rursus Epistolam ad Titum profectioni Macedonicae assignat in Actis memoratae. VII. Non affirmat Clemens Romanus Paulum, postquam Romam ingressus est, pedem inde postea nunquam extulisse. VIII. Bis Romae Paulum fuisse probatur. IX. Inter binos illos Romam adventus impositi erant Presbyteriis viri singulares Episcopi. X. Idem probatur de secundo Temporum Apostolicorum intervallo, à Martyrio S. Pauli ad obitum S. [...]. XI. Idem de tertio Intervallo [Page 67] probatur ab obitu S. Joannis usque adtempora Victoris. XII. * * Additio.

I. HUjus in Ecclesiâ Romanâ Successionis aliarumque in aliis Apostolicis Ecclesiis Tabulae, apud antiquistimos Patres magni semper habitae sunt; ex illis disputabant contra Haereticos & Schismaticos: neque hi aut illi quicquam habebant, quod huic argumento ullâ verisimilitudine opponi posset. Patet hoc ex locis Patrum tertio Capite adductis, ut plura addere necesse non sit. Alia autem hujus Successionis utilitas fuit, quòd eodem argumento vera & indubitata Ordinis Episcopalis antiquitas, & primordialis forma regiminis duraturi ab ipsis Apostolis derivata simul demonstraretur. Iidem enim, qui doctrinam his Successionibus traditam, & receptam pro verâ habuerunt, simul etiam docuerunt hos Episcopos in suis Ecclesiis fuisse Apostolorum in officio Successores. Hoc autem est, quod Novatores malè habet; & nè haec consequentia admittatur, nullam in primis duobus Saeculis Ecclesiae Successionem fuisse asserunt, idque contra expressa eorum Patrum verba qui secundo Saeculo vixere. Nulli Episcopi succedere potuerunt Apostolis. Nulli Episcopi succedere potuerunt illis Episcopis, qui ab Apostolis ordinati sunt. Sic Salmasius in Apparatu. Unde sequitur eos antiquos Patres qui secundo Saeculo vixere, omnesque qui illos sequuti sunt, non modò falsas Successiones nobis tradidisse, sed & impossibiles. Quid sit [...], qui appellandi [...], optimè noverunt viri illi magni, Hegesippus, Irenaeus, Tertullianus, qui secundo Saeculo vixere. Ipse Hieronymus, inquit Salmasius, [...] errore isto communi abreptus deprehenditur successionum Episcopalium ab Apostolorum tempore repetendarum. An communis sententia Patrum fuit communis error? Habuerunt illi ante oculos Successiones regum, & Successorum nomina consignata. Notissimae tunc erant [...] praecipuorum Philosophorum, & [...] [Page 68] tum loca, tum nomina. An soli Patres ignorabant, quibus nomina [...] competebant? An adeò ignari rerum erant, ut tam notum vocabulum istis tribuerent, qui illud ferre nullo modo potuerunt? An qui sub initio Saeculi secundi, vel ante medium vixere, quales Episcopos Saeculum primum jam affectum viderit, prorsus nesciebant? An Hieronymus nescivit quomodo de Apostolis & Episcopis loquendum sit, qui in Epistola ad Evagrium scripta, toties à Salmasio laudatâ, haec tam rotundè protulit: Ubicunque fuerit Episcopus, sive Romae, sive Eugubii, sive Constantinopoli, sive Rhegii, sive Alexandriae, sive Tanis, ejusdem meriti, ejusdem est & Sacerdotii. Potentia divitiarum & paupertatis humilitas, vel sublimiorem, vel inferiorem Episcopum non facit. Coeterùm omnes Apostolorum successores sunt.

II. Quòd nulli Episcopi succedere potuerint Apostolis, unico argumento probare nititur ex disparitate Apostolorum & Episcoporum petito. Unusquisque Apostolorum habuit illimitatam Jurisdictionem, Episcoporum unusquisque limitatam: Nulli igitur Apostolo succedere potuit Episcopus, quia tantùm partem illius Curae & Jurisdictionis sortitus est. Hujus argumenti vis nulla est; nam vox Successionis, ubi pars tantùm potestatis, sive Jurisdictionis alicui contigit, semper usurpata & legitima habita est. Justinus lib. 19. cap. 1. Mago Carthaginiensium Imperator die fungitur, relictis duobus filiis, Hasdrubale & Hamilcare, qui per vestigia paternae virtutis decurrentes, sicut generi sic & magnitudini patris successerunt. Sub Imperatore Claudio loco duorum unicus Praefectus Praetorio constitutus est Burrhus Afranius. Sub Nerone Burrho mortuo duo Praefecti Praetorio constituti sunt, ut unius Successores. Ita loquitur Tacitus, Annalium l. 14. c. 51. Civitati grande desiderium ejus mansit per memoriam virtutis, & Successorum alterius segnem innocentiam, alterius flagrantissima flagitia & adulteria. Sic Herodes Româ redux post [Page 69] reconciliationem filiorum ab Augusto factam tantum Caesaris beneficium coram populo Hierosolymitano, astantibus tribus filiis, agnoscit. [...], Ille enim me regni Dominum & Successoris judicem constituit. [...], Ego autem hosce tres filios reges designo, Ipsius scilicet in regno Successores. [...], Huic enim, Antipatro, oetas; illis, Alexandro & Aristobulo, nobilitas gener is Successionem conciliat. Hos igitur tres filios suos Successores sibi publicè designavit Herodes, eósque regni sui haeredes partiarios constituit, quod proximis verbis apertè significat. [...], [...] enim regni etiam pluribus sufficit. Haec Josephus de Bello lib. 1. cap. 17. Mortuus est Alexander magnus in maximo Imperio. Non interruptum est illius Imperium, sed per Successiones continuatum est, sive ut loquitur Livius, Maximum in terris Macedonum regnum nomenque inde morte Alexandri distractum est in multa regna, quasi minutalia regna, ut loquitur Tertullianus. Josephus lib. XI. cap. ult. [...]. Vetus Interpres, Post obitum autem Alexandri Imperium quidem ejus inter Successores est divisum. Agathias l. 2. de Imperio Persarum translato in Macedonicum ab Alexandro, [...]. Ita enim erat rerum gestarum magnitudine eximiè clarus, belloque insuperabilis, ut etiam posteaquam eum è vivis excedere contigit, Successores tamen ipsius, Macedones quum [Page 70] essent, alienam exteramque regionem quàm diutissimè in potestate retinuerint, & ad summam potentiam evaserint. Qui haec regna obtinuerunt, [...] Graecis dicebantur, Successores nempè Alexandri, non in toto Imperio, sed in parte unicuique assignatâ. [...], ut loquitur Diodorus Siculus. De qua re ita loquitur Eusebius de vita Constantini, lib. 1. cap. 7. [...]. Idque adeò passim apud Graecos obtinuit, ut [...] simpliciter dicti, sine adjecto, regni Alexandri partiarios peculiariter significent; sic apud Josephum lib. 12. cap. 1. [...]. [...] est orationi huic Agatharchides Cnidius, Successorum Alexandri gesta conscribens. Sic apud Suidam, [...]. Et, [...]. Horum locorum primo aetas Hecataei satis innotescit ex eo quod sub Successoribus vixerit; id autem intelligendum est de iis regibus qui Alexandro proximè successerunt: Aliter ejus aetas prorsus remaneret incerta, quod ad scripta attinet. Erat autem ille cum Alexandro ipso nutritus, & cum Ptolemaeo Lagi commoratus est, ut testatur Josephus lib. 1. contra Apionem. Secundò pariter Nymphis scripsisse intelligendus est de iis regibus, qui Alexandro proximè successerunt, & de eorum liberis: id enim vox [...] [...]; filios scilicet Successorum, non Successores, ut Scaliger, neque Posteros, ut Vossius, qui [...] opposuit [...] à se inventos; Graecorum enim nemo ita locutus est. Nam ut apud Apollodorum leguntur [...], [Page 71] (Unde apparet [...] dictos, qui filii erant septem Ducum, qui apud Thebarum portas occisi sunt: de quibus scripta est à Sophocle Tragaedia [...] dicta, ut ante ab Aeschylo [...]:) Ita etiam [...] dicti sunt primorum Alexandri Successorum filii, ut Hieronymus etiam scripsit [...], teste Josepho, & [...], teste Dionysio Halicarnassensi; utpote qui tum [...], tum [...] aetate vixit. Qui autem [...] succedebant, non [...], sed [...] dicebantur, ut testatur Josephus, Antiq. lib. 1. cap. 17. de Antiocho Epiphane loquens, [...]. Quod cùm non intelligeret Vetus Interpres, [...], ab uno priscorum reddidit. Ibi enim certè [...] pro posteris Successorum Alexandri positi sunt. Ut post Hierosolymorum excidium Eleazarus Sicariorum coryphaeus, eidem Josepho dicitur [...]. De Bell. lib. 7. cap. 30. Ut Nicolaus Damascenus Philippum Octavii Vitricum, in Excerptis de Institutione Caesaris, [...] (vel [...] vocat. Et idem Damascenus de Adado Syriae Rege, [...]. [...] autem Adado posteri ejus per decem generationes regnabant, unoquoque nomen hoc assumente. Ita habemus primò [...], partiarios regni, Alexandri Successores; secundò [...], eorum Successorum filios; tertiò [...], eorundem Successorum posteros. Quare notio Successorum partiariorum non tantùm possibilis est, sed etiam nonnunquam necessaria. Unde apparet quàm falsum sit illud Salmasii effatum, [Page 72] Pluralitas non succedit unitati: neque expositio Salmasiana hujus effati absurditatem tollit, cùm addit, praecipuè dispar & inferior. Nam illi qui Alexandro successerunt, cùm plures [...]. dispares etiam erant & Alexandro inferiores. Et ratio Salmasii non est, ut ipsi videbatur, validissima & inexpugnabilis. Cum Nero omine sinistro perterritus, & de Imperio retinendo solicitus complures subito interficere vellet, eum hoc sapientissimo dicto, Dione referente, Seneca compescuit, [...]. Licet quamplurimos trucidaveris, non potes Successorem tuum occidere. Apostoli ipsi, quamvis summâ autoritate coelitus donati, & potestate vitae ac necis, ubi opus erat, usi, tamen Successores suos nec voluerunt, nec potuerunt è medio tollere. Et Salmasius, qui nimis serò fatali unius argumenti ictu eos omnes de statu suo deturbare conatus est, & [...] & infeliciter hoc efficere tentavit.

III. Cùm autem plures unius Successores dici legitimè possint, ut ex antedictis patet; cur in hac unâ re nomen Successionis admitti non possit, haud video. Quamvis maximum sit discrimen urbis & orbis, maxima differentia. Apostoli fundatoris, & Episcoporum ab ipso creatorum; tamen ubi alicui Episcopo singulari Ecclesiae in urbe aliqua constitutae regimen, cum autoritate & potestate supra omnes Presbyteros ante creatos, & in posterum creandos, ab ipso Apostolo concreditum & demandatum est, ille Episcopus istius Apostoli in eâ Ecclesiâ [...] jure nominari poterit. Apostoli enim cùm fundarent aliquam in urbe alicujus Provinciae Ecclesiam, in eaque Presbyteros constituerent, summam Ecclesiarum curam & regimen sibi solis reservabant, quamdiu ipsis visum est. Sic nobis describuntur Paulus & Barnabas primò regiones peragrantes, & Evangelizantes, & Discipulos facientes; & cum reversi sunt, Presbyteros fratribus ordinantes in unaquaque Ecclesiâ, Act. XIV. 21, 22, 23. Aliquot annis postea dixit Paulus ad Barnabam, Revertentes visitemus fratres per universas [Page 73] civitates in quibus praedicavimus verbum Domini, quomodo se habeant, Act. XV. 36. Et Paulus cum Sila. perambulavit Syriam & Ciliciam confirmans Ecclesias, v. 41. Hoc ordine primò constitutae sunt Ecclesiae per diversas Provincias. Apostoli autem cùm maximè ad utilitatem Ecclesiae pertinere videbant, ut alius aliquis illis Presbyteris imponeretur, vel propter absentiam nimis diuturnam, vel mortem appropinquantem, singulares Episcopos constituerunt, & Ecclesiis à se fundatis praeposuerunt, qui sic ab illis praepositi, durante vitâ, autoritate sibi ab Apostolo suo demandatâ in sua quisque Ecclesia potiebantur. Et ideo propter Ecclesiam ab Apostolo primò [...], & ab eodem Apostolo alicui Episcopo concreditam, ille cui concredita est, meritò Apostoli Successor ab omnibus postea appellatus est. Tales autem Episcopos singulares ab ipsis Apostolis suâ vice in Ecclesiis praepositos fuisse mox apertè ostendemus; adeoque hoc argumentum Salmasio eripiemus, qui asserit Episcopos non videri debere Apostolis ipsis successisse, Cùm illi, ut ait, nullum unquam talem Episcopum creaverint, qui summam in singulis Ecclesiis supra Presbyteros dignitatem & potestatem haberet. Nam cùm altera pars argumenti [...] conjuncta, Nullos, scilicet, Episcopos succedere potuisse illis Episcopis qui ab Apostolis ordinati sunt, ad convellendam Successionem ab antiquis Patribus traditam multo majoris ponderis esse videatur: cúmque hujus [...] unica ratio assignetur, quia sub Apostolis unicus tantùm ordo in Ecclesiis [...] est, unde concludunt nullum Episcopum quales nune sunt, ulli Episcopo ab Apostolis succedere potuisse: cùm denique multa de hac re in tumultuario opere à Salmasio congerantur, & saepiuscule repetantur, ut distinguat & latè [...] Episcopos postea ab Ecclesià introductos, ab iis qui ab Apostolis ordinati, & ab iis qui post Apostolos diu continuati sunt in Ecclesia; nos distinctius & apertius de temporibus necessariò disputandum, & de re tota simul disserendum esse duximus.

[Page 74]

IV. Ac primò omnem hanc quaestionem in eo verti concedamus, Utrum per totam cmnium Apostolorum vitam, quamdiu vel ultimus ex his Ecclesiam rexit, Episcopi iidémque Presbyteri plures Ecclesiis particularibus praepositi suerint, an verò in aliquibus Ecclesiis unus aliquis omnibus Presbyteris in eadem Ecclesia superimpositus fuerit, viventibus adhuc Apostolis, aut pluribus, aut uno saltem eorum qui longissimè vitam ultra coeteros produxerit. Quaestione in hunc modum constituâ, ut distinctiùs & clariùs sententia nostra proponatur, & validiùs probetur, duo intervalla temporum Apostolicorum separatim considerabimus, primum ante passionem S. Pauli, secundum ante obitum S. Joannis: Et in utroque temporum intervallo Episcopos speciales & singulares in civitatibus, & Ecclesiis aliquibus particularibus omni Presbyterio in iisdem Ecclesiis cum potestate superimpositos ab ipsis Apostolis fuisse demonstrabimus. Quod ad primum intervallum attinet, secundum legem à Salmasio impositam, ex sola S. Scriptura disputabimus. Quippe ex ipsis S. Pauli Epistolis id quod à nostris asseritur liquido constat, nempe in particularibus Ecclesiis singulares aliquos & speciales, ut loquitur Salmasius, viros praepositos fuisse omnibus Presbyteris inter se aequalibus, cum Jurisdictione supra illos Presbyteros priùs ordinatos; illosque singulares & speciales viros ab ipso [...] Paulo, iis Presbyteris quos ipse pari cum potestate instituerat, cum majore & exorti potestate superimpositos fuisse. Ad hoc autem comprobandum nituntur nostri praecipue autoritate Epistolae ad Titum, & primae ad Timotheum. Quod cum facile perspiceret Salmasius, & haec disputatio tota in temporum tractu posita videretur, tempora Epistolis à S. Paulo scriptis assignanda ita confundere conatus est, ut exinde nihil certi colligi posset. Epistolam ad Timotheum primam, & alteram ad Titum scriptas fuisse statuit diu antequam Paulus Romam vidit; Paulum Româ nunquam pedem tulisse, sed in ea Urbe per integros septem annos constitisse vult usque ad Martyrium. [Page 75] Ex quibus nonnulla ipse primùm commentus est, reliqua ab aliis perperam posita ad institutum suum traxit. Nam primò ex Macedoniâ scriptam vult primam ad Timotheum; & Epistola ad Titum, inquit, scripta est circa idem ferme tempus quo prima ad Timotheum, cum in Macedoniam rediisset ex Achaia, & in transitu Cretam adiisset. Ita quidem alii.

V. Nos autem diu postea scriptam fuisse primam ad Timotheum Epistolam asserimus, & tam mature scribi potuisse pernegamus. Verba quidem S. Pauli sunt 1 Tim. I. 3. Sicut rogavi te permanere Ephesi cum irem in Macedoniam, quae sibi favere putant illius sententiae autores. Ego verò ex iisdem verbis demonstro, neque illo tempore, neque quovis alio in Actibus denotato Paulum rogasse Timotheum ut Ephesi permaneret, aut ad illum scripsisse hanc Epistolam, in qua haec verba continentur. Rectè Theodorus Beza, Ter omnino vidit Macedoniam Paulus, ut ex historiae filo apparet. Quamvis enim non omnia perscripserit Lucas, ita tamen contextam historiam esse apparet, ut non plures profectiones in Macedoniam possint constitui. Ad nullam autem harum trium profectionum referri ullo modo possunt illa quae produximus verba, sive Paulum sive Timotheum, sive Ephesum sive Macedoniam spectemus. S. Paulus primò incidit in Timotheum jam discipulum Lystris, eumque circumcidit, & secum abduxit priusquam ipse Macedoniam viderat. Et cum pervenisset Troadem, in som niis monitus profectus est in Macedoniam, Act. XVI. 9, 10. In hac prima profectione non rogavit Timotheum Paulus ut Ephesi permaneret; ipsum enim secum habuit quamdiu in Macedonia ea vice moratus est, neque verò aut Paulus aut Timotheus Ephesi fuisse ante illud tempus perhibetur. Secunda Apostoli profectio ab Epheso & Troade facta est, cum post tumultum Ephesi excitatum, valedixit discipulis, & profectus est, ut iret in Macedoniam, Act. XX. 1. cujus profectionis ipse mentionem facit 1 Cor. XV. 5. & 2 Cor. II. 12. Sed nec in hac secundâ profectione Timotheum rogavit Paulus ut Ephesi permaneret, eum [Page 76] enim illuc jam praemiserat, Mittens autem in Macedoniam duos ex ministrantibus sibi, [...] & Erastum, ipse remansit ad tempus in Asiâ, Act. XIX. 22. Dedit etiam tunc Timotheo in mandatis, ut peracto in Macedonia negotio perveniret ad Corinthum, 1 Cor. IV. 17. Praeterea dum Apostolus remansit ad tempus in Asiâ, scripsit primam ad Corinthios Epistolam, eo ipso tempore quo Timotheus [...] adhuc in Macedoniâ, in qua eum [...] commendat his verbis, Si autem venerit Timotheus, videte ut sine timore sit apud vos, opus enim Domini operatur, sicut & ego. Et quoniam Apostolus ipse, mutato pro re natâ consilio, non primò Corinthum, deinde in Macedoniam, sed primò in Macedoniam, dein Corinthum proficisci [...]; in ipsâ Macedonia Timotheum Corintho venientem recepit. Neque diu post ex Macedonia scribit secundam ad Corinthios Epistolam, 2 Cor. VII. 5. VIII. 1. IX. 2. simul cum Timotheo, 2 Cor. I. 1. Dein ex Macedoniâ Timotheus secutus est Paulum in Achaiam, eique in Achaiâ comes fuit, cùm scripsit Epistolam ad Romanos, Rom XVI. 21. & Achaiam simul cum Paulo reliquit. Nihil igitur certius aut exploratius ea observatione esse potest, quae asserit in secundâ profectione in Macedoniam Paulum non rogasse Timotheum ut permaneret [...]. Tertia Apostoli profectio non ab Epheso aut ex Asiâ, sed ex Achaia, eaque improvisa & subitanea fuit, propter metum insidiarum quae factae sunt tendentibus Hierosolyma. Cùm autem institueret tertiam hanc profectionem, seu potiùs reditum in Macedoniam, habuit enim consilium ut reverteretur per Macedoniam, Act. XX. 3. non rogavit Timotheum ut permaneret Ephesi. Tunc enim totus erat in collectis tuto Hierosolyma transferendis, & tunc Timotheus eum secutus est, utpote unus eorum quorum curae concreditae sunt collectae, qui cum praecessissent, Paulum reliquosque praestolabantur Troade, & Paulus venit ad eos Troadem, unde simul profecti sunt Hierosolyma, ubi invenimus Trophimum nominatim qui Asianus fuit, & cum Timotheo profectus [Page 77] esse dicitur in Asiam, nec in itinere toto aut annis proximè sequentibus, vel excogitari potest tempus aliquod quo scribi potuit illa Epistola, quae celerem adventum Pauli ad Timotheum Ephesi permanentem pollicetur. Haec tibi scribo sperans me ad te venire citò, 1 Tim. III. 14. Et, Dum venio attende Doctrinae, IV. 13. Quamobrem pro certo haberi debet, nullâ ex his tribus profectionibus Paulum rogasse Timotheum ut Ephesi permaneret, ac pariter certum est circa illa tempora non fuisse scriptam primam ad Timotheum Epistolam. Unde clarè sequitur necessariò statuendum esse, Paulum quartò in Macedoniam profectum esse, antequam Epistolam scripsit ad Timotheum. Illa autem quarta profectio institui non potuit nisi post biennalem ejus Romae custodiam.

VI. Epistola ad Titum scripta est, inquit, cùm in Macedoniam rediisset ex [...] Paulus, & in transitu Cretam adiisset. Ecce iterum Macedoniam toties vexatam, & nunc etiam productam, ad probandam Epistolae ad Titum epocham, in qua ne nomen quidem istius regionis extat. Parum hoc est, vult etiam Apostolum cum ex Achaia rediit in Macedoniam, in transitu Cretam adiisse. Quis haec ferre potest, qui Acta Apostolorum & Epistolam ad Titum legit? Erant tunc temporis Paulo sociisque suis concreditae collectae 1 Cor. XVI. 1, 2, 4, 5. ex Achaiâ; erant tunc illi ex Achaia Act. XX. 3. navigaturo in Syriam paratae insidiae, quare redireAct. XXIV. 17. statuit in Asiam per Macedoniam. An haec cogitans Paulus navigare voluit in Cretam? & sic in manus insidiatorum se dare? An voluit in Creta Evangelium praedicando tempus terere, cùm summâ Act. XX. [...]. festinatione Hierosolyma adire contenderet? Si daremus Apostolum in Cretam navigasse, & Titum tunc temporis in eâ insulâ reliquisse, quod nullo modo concedendum est, an cùm è Creta rediisset in Macedoniam, ex ea regione ad Titum scriberet, Cùm mise o ad te Arteman aut Tychicum, festina ad me venire Nicopolim, ibi enim statui hyemare, III. 12. Quomodo enim tunc statuere Nicopoli hyemare, cùm jam hyeme finitâ, Philippis [Page 78] Pascha celebraret, & summâ Hierosolyma adire contenderet, ut ibi Pentecosten celebraret, & praeterea exinde Romam videre maximè concupiverit? Quomodo de mittendo Artema, quem nondum comitem Pauli fuisse legimus, aut [...] de Tychico cogitavit, qui legationis illius pars fuit, & quem Romae postea comitem Apostoli fuisse legimus? Quorsum eo tempore Zenam jurisperitum, de quo nihil in Actibus legitur, accerseret? Quorsum Apollo, quem certè Paulus nondum Cretae reliquerat? Haec certè consistere non possunt. Sed nec alii multo melius hanc rem explicant. Nam Baronius, qui anno superiori Apostolum Cretam petiisse dicit, primò navigationem excogitavit ex Macedonia per [...] mare usque ad Cretam, de qua silet Scriptura; deinde Paulum vult Cretae reliquisse Titum, cùm Titus eo tempore quo Apostolus profectus est ex Macedoniâ in Achaiam, in Pauli contubernio non fuit, utpote ab ipso praemissus ad Corinthios, ut collectas curaret in adventum suum paratas esse, 2 Cor. VIII. 6, 16, 17. Scriptam etiam è Graecia vult Epistolam, in qua Titum ut Nicopolim quam citissime se conferret admonuit, ubi hyemare statuit; cùm eo tempore in Achaia per tres tantummodo menses substiterit, qui omnes hyberni erant, ut ex historia patet. Ludovicus Capellus cùm has opiniones minimè ferendas esse perspiceret, aliam sententiam commentus est, his objectionibus minimè obnoxiam, sed à veritate maximè alienam. Paulum scilicet in secundâ peregrinatione per Asiam, quae post Concilium Hierosolymitanum facta est, navigasse Cretam, atque istic annuntiato Evangelio Titum reliquisse, ut ea quae deessent corrigeret, atque mox ex Creta venisse Derben & Lystram. Nam quis credet Paulum ex Cilicia in Cretam navigasse tam longè dissitam, ut in Lycaoniam perveniret, quae erat Ciliciae contermina; quis inquam sine autore haec admittet, praesertim cum in MS. Cantabrigiensi talis fiat connexio, [...], Cùm has regiones (Syriam [Page 79] & Ciliciam) pertransisset, pervenit Derben & Lystram, Act. XVI. 1.? Imò quis ei concedet Titum, quem tunc Cretae relictum esse statuit, in eâ peregrinatione Pauli comitem fuisse? Dicit quidem Capellus non semel, Paulum assumtis Silâ & Tito Syriam & Ciliciam peragrasse, & citat etiam pro hac sententia Act. XV. 40. ubi haec tantum legimus, Paulus verò electo Sila profectus est. Nimis igitur fuo ingenio indulsit, cùm, invito S. Luca, & novam navigationem Apostolo extra ordinem assignavit, & alium ei comitem sine autore adjunxit. Revera non est scripta Epistola ad Titum aut ex Achaia, aut ex Macedonia, aut ab Epheso, aut aliunde tam maturè ac illi volunt, neque S. Paulus vidit Cretam ante biennalem Romae custodiam. Post illam igitur Romam reliquit, in Cretam navigavit, ubi Titum reliquit, & ad eum postea non procul à Nicopoli scripsit.

VII. Sed quoniam haec magni momenti sunt, videndum porro unde probet Salmasius suam sententiam quam contra omnes tam veteres quàm modernos tueri conatur. Pro eo duo dicit, Primum, Quod autem quibusdam placet Paulum post illud biennium, Lucae memoratum, iterum ejus rei [...] veniâ in Graeciam profectum esse, & anno post Romam reversum, id quam verum sit nescio, nec multùm refert. Satis haec astuté. Novit enim plurimos aliter sensisse, ab aliquibus septem, ab aliis plures annos post biennium Lucae memoratum, Paulo ante Martyrium tribuisse. Sed Jacobi Capelli sententiam retulit, quae utrum vera an falsa sit non multum referre ait, adhuc tamen nihil probat. Secundo propiùs ad rem ipsam accedit, Ex Clemente potiùs liceat affirmare, ex quo Romam ingressus est primùm, nunquam postea inde pedem extulisse. Certè si hoc à Clemente Romano dictum est, licebit Salmasio, imo decebit omnes idem affirmare. Sed verba Clementis de Paulo, quae ad hoc negotium spectantia adducit, haec tantum sunt, [...] [Page 80] [...]. quae sic interpretatur, Ad Occidentis finem veniens & sub Imperatoribus Martyrium passus ita migravit è mundo. Et tum inquit, Aperte innuit non inde decessisse, sed ibi Martyrium passum esse sub Nerone. Quid scripsit Clemens video; quid innuit vidit Salmasius, non ego. Davus sum non Oedipus. Certè non innuit apertè Paulum Roma nunquam discessisse. Imò quis ista ex hoc loco potest exculpere, in quo neque Roma, neque Nero nominatur; neque [...], neque [...], neque [...], neque [...], quibus nominibus uti solebant scriptores Graeci, indigitatur? ex quo Paulum, vel Romam, vel Neronem vidisse unquam nullo modo probari potest? Quis crederet Virum impendio doctum ex talibus praemissis conclusionem tam enormem deducere potuisse? Haec sanè consequentia tam infirma omnibus necessariò apparet, ut plura addere sit in Lectoris patientiam nimium peccare.

VIII. Quamvis ea quae jam diximus sufficere videantur, adhuc tamen apertiùs & extra omnem controversiam ex Epistola secunda ad Timotheum probatur Apostolum Paulum bis Romam venisse, & in ea Urbe haud diu ante mortem secunda vincula & severiora passum esse. Nam Apostolus eam Epistolam scripsit, ut ex ipsa pater, Romae, I. 17. & quidem in vinculis quorum ipse mentionem facit I. 8. II. 9. Scripsit autem eam ad Timotheum tunc absentem desiderans eum videre, I. 9. Haec autem vincula multum à prioribus differebant, & in his Apostoli conditio maxime dispar fuit. Nam in prioribus vinculis praedicavit in conducto suo cum omni fiducia sine prohibitione. Notissima tunc fuit Pauli domus, in qua per biennium habitavit, & recepit omnes ingredientes ad eum, Act. XXVIII. 30, 31. In secundis vinculis alia statim rerum facies fuit. Tunc enim Onesiphorus, inquit, cùm Romam venisset, solicitè me quaesivit & invenit, I. 17. An opus erat ut Onesiphorus [...], & cum tanto studio ac solicitudine quaereret [Page 81] Paulum, & ex tam sedulâ inquisitione inveniret, si Apostolus aut in eadem domo, aut cum eadem libertate, & non in arctâ & abditâ custodiâ praedicasset? De prioribus vinculis ad Philippenses scribit, ea manifesta faisse in praetorio & in [...] omnibus; ut plures è fratribus in Domino confidentes in vinculis meis, abundantiùs auderent sine timore verbum Dei loqui. In posterioribus autem omnes eum comites & [...] praeter unum dereliquerunt, & in alias regiones transierunt, IV. 10. imò, inquit, in primâ mea defensione nemo [...] adfuit, sed omnes me dereliquerunt; non illis imputetur, IV. 16. Magnum certè discrimen inter biennalem Pauli custodiam Lucae memoratam, & hanc quam Apostolus in hac Epistola describit; neque hujus disparitatis ulla ratio excogitari posse videtur, quàm quòd prior ante incendium quod praediis Tigillini Aemilianis proruperit, posterior postea, neutra sub ipso incendio. Praeterea magna hic apparet personarum mutatio, dum ad Timotheum absentem scribitur Epistola haec, qui in biennali custodiâ Paulo aderat, & cum eo simul tres Epistolas scripsit ad Philippenses, ad Colossenses, & ad Philemonem; neque tamen quisquam adhuc Timotheum aut Troade, aut Mileti, aut Hierosolymis, aut [...] relictum, aut Paulo comitem Romam usque non fuisse conatus est ostendere. Cùm hanc Paulus scripsit Epistolam, Demas eum reliquerat, & quidem cum hoc pessimo charactere, diligens hoc soeculum, qui in priori custodiâ fidus Apostolo comes fuit, & inter ejus [...] salutavit Philemonem. Marcus etiam in secundis vinculis Româ aberat, ideoque Paulus monet Timotheum ut secum Romam asserat, IV. 14. [...] autem in prioribus vinculis Apostolo adhaesit, & [...] salutavit, 24. Tychicus non, ut alii, reliquerat Paulum, sed ab eo missus fuerat Ephesum, cujus missionis Timotheum certiorem facit, IV. 12. quem bene noverat Timotheus & Paulo in biennali custodia & sibi adfuisse, & tunc Ephesum etiam missum fuisse cùm scripta est [...] [Page 82] ad Ephesios, VI. 21. & ad Colossenses, IV. 7. Alia igitur & à priori diversa haec missio fuit. Denique in hac secunda Epistola habet nonnulla Paulus, quae nisi postquam Roma elapsus fuerat, atque etiam [...] provincias & regiones peragraverat, scribi nullo modo ad Timotheum potuerunt. Erastus, inquit, remansit Corinthi, IV. 20. Quorsum hoc memorasset Timotheo, qui ipsi aderat cum Corinthum [...] prima vincula proximè reliquit? Post illa igitur Apostolus Corinthi fuit, & postquam Corinthum iterum reliquerat & Romam venit, ubi haec scripta sunt. Similiter, inquit, Trophimum reliqui infirmum Mileti. At cum in itinere Hicrosolymitano erat proximè ante prima vincula, non reliquit Trophimum Mileti vel sanum vel aegrotum, sed secum duxit Hierosolyma. Ibi enim Judaei viderunt Trophimum Ephesium in civitate cum ipso, quem oestimaverunt quoniam in Templum introduxisset Paulus, Act. XXI. 29. Fuit igitur Mileti Paulus postquam Româ clapsus est. Idem etiam de Troade affirmandum, ubi reliquit penulam apud Carpum cum libris & membranis. Ex his & ex iis quae ante diximus, constat S. Paulum prioribus vinculis solutum Roma exiisse, multas provincias peragrasse, Corinthi, Mileti, Troade fuisse, Nicopoli hyemasse, in Asiam & Macedoniam profectum esse, & in Insula Creta praedicasse, & denique Romam reversum esse.

IX. In hac ultima peregrinatione Pauli dicimus eum viros singulares sive speciales Presbyteriis à seipso constitutis superimposuisse cum autoritate at (que) potestate, quam Episcopi horum specialium Successores sibi vendicabant. Nam Timotheus Presbyteris Ephesinis, quocunque nomine censeantur, superimpositus est, ut eam Ecclesiam totam regeret, & Presbyteris ejusdem omnibus cum autoritate sibi demandata praeesset, eosque ubi opus erat corriperet, aliosque Presbyteros insuper, quos necessarios putavit dignosque repperit, ipse ordinaret. Acceperat Timotheus gratiam Dei per impositionem manuum Pauli, qua instructus ad illud [Page 83] officium rite perficiendum aptus & idoneus extiterat. Accepit etiam ab Apostolo admonitiones & praecepta per Epistolam, in qua omnes officii illius partes satis explicatae, & earundem administratio ipsi demandantur. Quod ad rem praesentem attinet, accepit Timotheus ab Apostolo autoritatem exercendi censuras in total Ecclesia Ephesina, Peccantes coram omnibus argue, ut & coeteri timorem habeant, V. 2. Eademque autoritas speciatim ad Presbyteros in officio continendos extendebatur. Quae co nobis evidentior est, quòd cum certa limitatione proponitur, & quasi discriminatur, Adversus Presbyterum accusationem noli recipere nisi sub duobus vel tribus testibus, V. 19. Idem etiam de potestate Sacros ordines conferendi observandum est; quae ideo magis fit conspicua, quia cum cautione traditur, Manus citò nemini imposueris; neque communicaveris peccatis alienis, V. 22. Quae de Timotheo & Epheso, de Tito & Creta dicenda sunt. Apostolus enim circa idem tempus scripsit ad Titum Epistolam, cujus statim initio de potestate Sacros ordines conferendi sic eum alloquitur, Hujus rei gratiâ reliqui te Cretae, ut ea quae desunt corrigas, & constituas per civitates Presbyteros, sicut & ego disposui, 1. 5. Eidem Tito plenam Jurisdictionem impertitur veram doctrinam cum summâ autoritate promulgandi, Haec loquere & exhortare, haec argue cum summo Imperio; nemo te contemnat, II. 15. falsis doctoribus silentium imponendi, [...], quorum oportet ora obturare, I. 11. ac denique Haereticos excommunicandi, Haereticum hominem post unam & secundam correptionem devita, III. 10. Haec de Timotheo & Tito clara sunt; sed de aliis idem affirmare secundum legem Salmasii non possumus; non quòd alios etiam alibi paulo ante Apostolorum mortem Presbyteriis superimpositos fuisse non credamus, sed quod Sacrâ historiâ eorum temporum defecti sumus. Neque verò [...] haec mutatio regiminis ab Apostolis primò instituti, quam adeò incredibilem esse vult Salmasius, sed tantùm ejusdem regiminis adimpletio, qua [Page 84] Ecclesia ab Apostolo primum fundata, & ministris sub Apostolo administrata, addito tandem singulari & speciali viro, membris suis jam completa, & numeris omnibus absoluta evaderet, itáque post Apostolorum mortem eâdem formâ & eodem vigore per ordinationis continuationem usque ad finem Saeculi permaneret.

X. Secundo temporum Apostolicorum intervallo, à Martyrio S. Pauli ad obitum S. Joannis, quod triginta circiter annorum fuit, nullae Sacrae literae exaratae esse creduntur, nisi quae ab ipso Joanne scriptae extant. Ex eo tamen idem facilè demonstratur. S. Joannes in Apocalypsi scribit ad septem Angelos septem Ecclesiarum in Asiâ. Nominat Urbes septem in quibus illae Ecclesiae constitutae sunt. Vidit Christum in medio septem Candelabrorum, dextrâ tenentem septem Stellas. Didicit ab eo harum rerum mysterium, scilicet septem Stellas esse Angelos septem Ecclesiarum, & septem Candelabra septem Ecclesias. Unde unumquemque Angelum uniuscujusque Ecclesiae separatim alloquitur, & unicuique sua bona, aut mala opera imputat. Hos Angelos Ecclesiarum dicimus fuisse viros singulares & speciales earum Ecclesiarum rectores; quorum unusquisque suam Ecclesiam per aliquot jam annos rexerat, antequam Joanni Revelatio facta est. Presbyterium certè neque quia Seniorum est, neque quia Senatus est, neque propter aetatem, neque propter numerum Angelus uspiam dicebatur. ' [...] sunt non Asterismi illi Ecclesiarum Angeli: & quidem tales quales eorum Successores, qui [...] appellabantur; non magna Elementa, sed magna Lumina.

XI. De tertio autem intervallo sententia Salmasii haec est: Politia quae oequales omnes habuit Episcopos sive Presbyteros, duravit usque ad tempora Antoninorum, vel usque ad Victorem, hoc est per annos minimùm LXXX. Tunc quasi decreto facto per totum orbem ea consuetudo immutata est. Ita scilicet interpretatur Hieronymum. Sed mens Hieronymi [Page 85] meliùs ex ipso discitur, & rei veritas certiùs ex antiquissimis Patribus, & indubitatis historiae monumentis colligitur, firmiterque concluditur ante Victoris, imò ante Imperii secundi Antonini tempora, singulares & speciales viros ubique Ecclesias Dei rexisse. Sub Victore status Ecclesiae ubique diffusae adeo manifestus est, ut ad illa usque tempora Presbyteria cum summa potestate deducere summae sit dementiae: sed & ex ejusdem Pontificis historiâ compertum est, diu ante illius Pontificatûs tempora in eadem regiminis formâ Ecclesias constitutas floruisse qua tunc florebant. Nam Polycrates septem consobrinos suos Episcopos fuisse, ipsum autem octavum tcstatur. Erat tunc Irenaeus Lugduni Episcopus, sed successor Pothini, sub quo etiam Presbyter fuerat. Inter caeteras erant etiam literae Episcoporum Ponti, quorum Palma utpote antiquissimus primo loco positus est. Erat enim ille Amastrianorum Episcopus, ad quos scribens sub Sotere Dionysius Corinthius eum eorum Episcopum nominatim appellavit. Idem enim regimen ubique tunc floruit, cum Dionysius ille Catholicas ad Ecclesias scripsit Epistolas, in quibus nominatim non tantum Palmae meminit, sed & Philippi Gortynensium, & Pinyti Cnossiorum, & Quadrati Atheniensium, & Soteris Romanorum Episcopi. Ante Dionysium cum peregrinatus est Hegesippus, qui sub Aniceto Romam venit sub Imperio primi Antonini, Corinthi Episcopus Primus fuit, teste ipso Hegesippo, qui etiam scribit se, cum Romam proficisceretur, quamplurimos Episcopos adiisse.

XII. Locus Hieronymi, quem pro fundo habent novatores, jam explicandus est.

H. D.

1. In Epist. ad Tit. cap. 1. Id sibi voluit Hieronymus, antequam studia in Religione fierent, communi Presbyterorum consilio Ecclesias fuisse gubernatas; ea verò studia cum Diaboli instinctu evenirent, [...] Episcopos Presbyteris ab ipsis usque [...] temporibus [...] existimavit. [Page 86] it a tandem toto Orbe fuisse decretum, ut unus de Presbyteris electus superponeretur caeteris, ad quem omnis Ecclesiae cura pertineret, & Schismatum initia tollerentur. Quae certè non de temporibus Victoris, sed de primis partium studiis, de ipsis illis quorum meminit in priori ad Corinthios Epistolâ S. Paulus, omnino sunt intelligenda. Occursum ait ipsis Schismatum INITIIS, cum tamen multa in Ecclesia Schismata Victoris tempora praecesserint, non modo illud de quo agimus Corinthiorum sub S. Paulo. sed & aliud brevi consecutum de quo scripsit ad eosdem Corinthios S. Clemens, sed alia illa Haereticorum sub Trajano, Hadriano, utroque Antonino, è latebris prodeuntium, inimicitiamque jam manifestam profitentiam, ne jam Schismata illa memorem quorum occasione scripsit Ignatius, quae esset pro suspectis habiturus forte Salmasius, ne & alia illa quae cavenda monet Barnabas at que Justinus. Malè Schismatum Initia sublata dixisset Hieronymus, si tanti Schismatum progressus fuissent impunè neglecti. Sed verò Paulinos illos [...] disertissimè feriunt verba ipsa Hieronymi. De illis enim loquitur Schismaticis qui dicerent, Ego sum Pauli, Ego Apollo, Ego autem Cephae. De illis (inquam) qui quos baptizaverant suos esse putarent, non Christi. Non Phraseologiam [...] Paulinam imitatus est, ut existimat Blondellus, sed causam ipsam illorum Schismaticorum designavit, verbis, quibus potuit, expressissimis. Nec enim alios legimus recentiores illis temporibus Schismaticos, qui Schismati suo Baptismi vel praetextum obtenderent. Nullos certè quos ob oculos habere potuerit Hieronymus. Sed nec ullum profert Testimonium Hieronymus Apostolicis illis temporibus [...] ad confirmandam illam, quam obtendit, Presbyterorum Episcoporumque [...]. Fateor equidem è recentioribus priori illâ ad Corinthios Epistolis illum Testimonia produxisse. Recentiores enim erant quam-dedit ad Philippenses, & quam ad Titum scripsit Apostolus. Nullum tamen adduxit quod prius illud superârit intervallum Martyrii Paulini. Nec verò paucorum erat annorum, quam per totum orbem obtinuisse [Page 87] credidit Hieronymus, Regiminis Ecclesiastici mutatio, Corinthiaci Schismatis occasione oriunda. Nec Paulinarum Epistolarum Chronologiam callebant Veteres, ut quod fuerit reverâ recentius, id illos etiam recentius existimâsse fuerit necesse. Ne quidem unum scio qui multis à Christo nato Saeculis vixerit qui vel uni Epistolae certum annum assignârit, nedum ut singulis assignare ausus fuerit. Felicioribus recentiorum inventis, si Deo grati esse velimus, haec debemus [...]. Proinde nihil est unde colligant Adversarii aliter sensisse Hieronymum, quam sensit Autor noster de praefectis, primo etiam intervallo illo quod S. Pauli Martyrium praecesserat, Episcopis. Quin potius idem sensisse oportuit si sibi saltem constare velint Hieronymum. Semper enim ille EpiscoposVid. suprá. agnoscit Apostolorum Successores, non certè agniturus si tanto ab Apostolorum excessu intervallo Praefecturam ab Episcopis arreptam credidisset. Semper ille receptos Successionis Catalogos [...] ullâ hoesitatione sequitur, qui tamen Catalogi non alios complectebantur quàm singulares Presbyterorum Praefectos. Semper eodem ab Apostolis loco Episcopos numerat quo in illis Catalogis numeratos repererat, ut proinde primos Catalogorum decessores ab ipsis numerârit Apostolis. Sic ille in Chronicis, sic in Scriptoribus Ecclesiasticis, sic & in aliis locis, quotiescunque daretur occasio. Nec verò alia illis temporibus Autoritas esse potuit [...] singulis in toto Orbe Presbyteriis Episcopos imponeret praeterquam Apostolorum, cum non aliae ex aliarum nutu penderent Ecclesiae, sed verò essent singulae, pro suâ quaeque ditione, [...], ab eo certè longissimae ut in unam de re adiaphorâ sententiam, & quidem brevi tempore, conspirarent. Estque id [...] observatu dignissimum, Ecclesiae illi consuetudini cui exortem tribuit Episcoporum in Presbyteros potestatem, dispositionem, non Apostolicam, sed Dominicam opponi ab Hieronymo. Vt proinde consuetudo illa, ut non manârit à Domino, potuerit tamen ab Apostolis manare, pro sententiâ Hieronymi. Vnde etiam Augustinum intelligimus, aliosque recentiores qui tam Augustinum, quàm ipsum etiam [...] [Page 88] Hieronymum, quoties consuetudini Ecclesiae illam assignant Episcoporum eminentiam, nihil esse proinde quod obstet quo [...] eadem consuetudo Apostolis autoribus rectè etiam potuerit assignari. Aliud est de quo agit Pseud. Ambrosius cum ait prospexisse concilium, ut non ordo, sed meritum, crearet Episcopum, nec vulgò hactenus intellectum. Non agit ille de potestate Episcopi designati, sed de modo designationis alio atque alio. Potestatem ille Episcopi utroque modo designati prorsus eandem agnoscit; modum tamen designationis novatum asserit, ut cum antea quo quisque ordine fuerat in Presbyteratum admissus, eodem porro ad Episcopatum aspirârit, constitutum deinde sit ut meliùs de Ecclesiâ meriti aliis quibusvis praeponerentur, etiam priùs ordinatis. Et cum ait, de hoc prospexisse concilium, non coetum aliquem Ecclesiasticum intellexit qui in unum fuerit locum coactus; sed Episcopos Provinciales in suâ quosque Provinciâ, seu in unum locum convenissent, seu minus. Haec enim Provincialium Episcoporum Collegia Concilia appellari alibi monuimus. [...] [...] necesse est ut moneamus pro Canonibus Nicaenis, & pro moribus illius, quâ scripsit Pseud-Ambrosius, oetatis singulorum [...] Provinciae Episcoporum constitutionem ad Provincialium Episcoporum Collegia universa spectâsse, qui perinde potuerant in designationis modo morem alium introducere. Nihil tamen illud obstat quo minùs verum sit [...] impraesentiarum agitamus, ab Apostolorum usque temporibus Episcoporum in Presbyteria Praefecturas, iisdemque approbantibus Apostolis, descendisse, saltem pro sententiâ Hieronymi. Tantum abest ut verum esse potuerit quod voluit Salmasius, à Victoris tandem Antoninorumve temporibus illas esse [...] arcessendas.

2. Sed verò videamus quibus tandem Testimoniis sententiamNon faciunt ad Salmasii [...] [...] Polycarpus seu [...] seu etiam Iren. cus. adeo paradoxam colligat Salmafius. Nempe Polycarpus duorum meminit in Ecclesiâ duntaxat ordinum. Nec verò meminit interea Salmasius quis fuerit ipse Polycarpus, non unus certè è plebe Presbyterii Smyrnaei, qui [...], non Ecclesiae, ne quidem Presbyterii solius, nomine totam illam concepit [Page 89] Epistolam. Non meminit praeterea Collectionis Ignatianarum Epistolarum Eusebianae, in quâ tanta illa Episcopalis [...] verbis plenissimis asseritur, testem in eâdem Epistolâ eundem illum esse Polycarpum. Ne repetamus interim illaDiss. Cypr. X. quibus alibi probavimus, nihil prorsus ad eorum causam facere id genus [...]. Retulit eódem illa Epiphanii quibus ostendit quid cum Ecclesiae Romanae Presbyteris disputârit Marcion ut in illius Ecclesiae Communionem irreperet. Nec vidit interim, Hygino mortuo, & sede adeo vacante, Romam appulisse Marcionem. Sed nec vidit ipsam Sedis illiusVid. Diss. III. ad Iren. [...] à Marcione expetitam, ut verbis satis manifestis prodit Epiphanius. Vnde illud praeterea colligimus, toto illo tempore quo haec disputavit cum Presbyteris Marcion, neminem [...] fuisse [...], ut proinde Episcopum communi Presbyterii nomine complecti non posset Epiphanius. Mitto interim, siquis Episcopus fuisset, & quidem talis qualem posteros fingit introduxisse Salmasius, plenario in Presbyteros jure, & [...] legibus absolutissimâ; adhuc tamen Presbyteri vocem ita hoc in loco usurpâsse Epiphanium ut etiam illum, nullo tamen ejus imminuto jure, complecti posset Episcopum. Quamvis non excludat Presbyteros etiam Officio, quod tamen ad vim vocis attinebat, Aetatis potiorem habuit quàm Officii rationem. Illos enim intellexit Presbyteros qui Tradition's Apostolicae testes per aetatem esse possent, [...]. Sic enim locum illum interpolandum esse alibi ostendimus. Senex itaque Episcopus qui aut Apostolos ipsos aut primarios Discipulos [...] audiverat, utcunque dispar à Plebeiis Presbyteris officio, hâc tamen vocis significatione rectè potuit [...] [...] Senior appellari. Eódem spectant & Irenaei illa quae adduxit Salmasius. Anicetum scilicet, Pium, Hyginum, Telesphorum, & Xystum Presbyteros Graecè in Epistolâ ad Victorem appellavit, & rectè quidem, Irenaeus. Erant enim illi Victore reverâ seniores, [Page 90] fontesque Traditionis Apostolicae propiùs attigerant, nimirum habitâ, quâ vixerant, Aetatis ratione. Conferuntur autem illi, non cum sui quisque Seculi Presbyteris, sed cum Victore, ut proinde, siqua inde sequeretur Officiorum paritas, non esset illa tamen cum Presbyteris, sed cum Victore, conferenda.

3. Haec è genuinis Ecclesiae monumentis. Addit deinde [...] 1. Victoris (que) Epistolae commentitiae. Salmasius loca similia è Pii Victorisque Scriptis commentitiis. Ita nimirum hypothesibus subserviunt Viri alioqui doctissimi, ut qui in alienis à causâ suâ testibus sunt censores oculatissimi, iidem, siqua offerantur Presbyteratui faventia, tum demum lippiant, vel potius omnino coecutiant. Quasi verò ulla sit ratio cur fidem his Epistolis adjungant qui Ignatianis [...] atque refragantur. Nec tamen illae ullis veterum Testimoniis comprobatae, sed ne quidem commemoratae. Nullus meminit earum Scriptor indubiae fidei coaevus. Nullus vitarum Pontificalium Catalogus. Nulli Epistolarum Pontificalium Collectores, non Dionysius Exiguus, ne quidem Pseudo-Isidorus. Sed nec recentiores Isidoro Canonum Decretaliumque compilatores. Nullus meminit Eusebius, nullus Eusebii in Latinis Ecclesiae Scriptoribus suppletor Hieronymus, nullus Hieronymi continuator, non Gennadius, non Isidorus, non Honorius. Sed nec alius quispiam paucis, quibus prodierint, Seculis antiquior. Sed aetatem, inquies, res ipsa loquitur, ut nullis sit proinde opus externis Testimoniis. Hoc certè dictu necessarium est siquis velit Scriptores nuper natos, atque aliunde suspectos, omnique Veterum Testimonio destitutos, defendere. Sed verò tantum abest ut in hâc, quam agimus, causâ verum sit, ut sit contrà falsissimum. Aetatem recentiorem satis prodit Impostoris in rebus Ecclesiae paulo antiquioribus imperitia. Urbem Viennensem Senatoriam appellat in utrâque Epistolâ PseudoPius, quod quo jure fecerit plane nescio. Urbem CP. Romanae [...]. Chalc. Can. 28.parem faciunt Patres Chalcedonenses, quòd ut Roma, sic & Constantinopolis, Senatum haberet. Parem Viennensem, aut aliam quamlibet Imperii Romani urbem, nemo Veterum [Page 91] affirmat. Et quidem in Coloniis non Senatum, sed Decuriones atque Duumviros praefuisse Veteres Inscriptiones manifestum faciunt. Eleutherum Aniceti Diaconum fuisse verus Autor testatur Hegesippus, quem hic sub Pio Aniceti Hegesip. ap. Euseb. H. E. IV. 22. decessore Presbyterum facit Impostor. Sed nec tempora conveniunt. Attalum cujus meminit Pseudo-Pius, eundem illum existimat Baronius qui postea sub Marco Christum sit confessus, quâ etiam Persecutione passum Justum ipsum, cui has Epistolas inscripsit Impostor, tradit Ado. Reliqua Trajani referunt potiùs oetatem, quàm Marci. Sub Trajano Verum Apostolorum Discipulum, primum Viennensem Episcopum, proximum tamen Justi decessorem, passum volunt Fabulatores. Sub eodem Trajano res novas molitum in Asiâ Cerinthum seu Ebionem testatur Epiphanius. Nec sane post Trajanum superesse potuit, quem, S. Joanne etiamnum superstite, ruina domûs oppresserit. Trajani praecipuè temporibus conveniunt Presbyteri illi quos ab Apostolis educatos ad sua usque tempora tradit pervenisse Pseudo-Pius. Iisdem Trajani temporibus Timotheus & Marcus, & Hermas, si forte eousque pertigerint. Quae tamen omnia, veluti nova, Justo suo narrat iste Pius. Nec verò melioris sunt notae quae superiori demum Seculo è Floriacensi Bibliothecâ editae sunt Epistolae Victoris, quàm sint istae Pii è Viennensium Archivo depromptae. Sunt & hae Veterum suffragiis similiter destitutae, nec meliùs agunt personam Victoris quàm egerint [...] Pii. Veteribus incogniti sunt Episcopi illi Viennenses, Desiderius, Dionysius, Paracodas, cum tamen Desiderius, si fuisset à Presbyteris qui Apostolos in carne vidissent, eruditus, tam notum eo ipso nomine fuisse oportuerit, quàm fuerit Irenaeus. Quòd verò dicit iste Victor, à SS. Petro & Paulo institutum suum illum morem Paschatis die Dominico celebrandi, recentiorum illa placitis ad amussim conveniunt, non certè Victoris. Fateor equidem adversùs Scotos Britannosque eâ ipsâ Argumentatione usos nostros Anglos. Fateor inde vulgò sic sensisse recentiores. Nec tamen sequitur ita Argumentaturum ipsum fuisse Victorem, aut [Page 92] coaevum aliquem Victori Scriptorem. Traditionem duntaxat majorum Polycarpo Apostolorum Traditionem objicienti opposuerat paulo anteà Anicetus. Nec verò majores illos ultra Xystum deducere potuit Irenaeus. Tantum aberat ut Traditionem Apostolicam obtenderent, qui etiam à Victore sentirent. Ne dicam interim è versione vulgatâ Scripturae loca illum deprompsisse planum, non è receptis illius aetatis versionibus.

4. Sed fac demum veras esse, quas supposititias probavimus,Nihil tamen testantur illae quod faciat ad causam [...]. Epistolas; nihil tamen illae dicunt de quo glorietur tantopere Salmasius. Presbyteros appellat Pseudo-Pius illos qui ab Apostolis educati ad se usque pervenissent. Presbyteros Pseudo-Victor illos qui Apostolos in carne viderant. Ecquis est quin videat de senioribus Traditionis Apostolicae testibus intelligendum esse illum utrumque fallarium? Perversè autem è secundâ ad Justum Epistolâ colligit Salmasius Episcopum non esse majorem Presbyteris, cùm id tantùm dicat larvatus iste Pius Justo suo, Presbyteri & Diaconi non ut majorem, sed ut ministrum Christi, te observent. Quibus verbis non negat ille Justum, Saltem Diaconis esse majorem, quod ne quidem negaturum puto, si expendisset, ipsum fore Salmasium. Diaconos enim alio censeri ordine agnoscit, ipsisque Presbyteris inferiores. Et tamen eâdem prorsus, quâ de Presbyteris formâ praeceperat, praecepit de Diaconis, ne & illi Justum ut majorem observarent. Id ergo personatus ille voluit Impostor quod voluit Dominus, ut qui majori esset inter Discipulos loco, is se omnium servum demissione animi atque humilitate praestaret; quod voluit Apostolus cum heros monet ne sibi etiam herum esse obliviscerentur in coelis; cum servis Praecipit quae heris suis obsequia praestarent, ea itidem ad coelestem herum officia esse deferenda; quod ipse (inquam) voluit Ignatius (quem tamen nimium credidit in Episcopalis juris assertione Salmasius) cum in visibili Episcopo invisibilem tamen at que Archetypum docet esse colendum; cum Polycarpi fastum, nequis forte oriretur, ita reprimit, ne se tam [Page 93] [...] praestaret, quàm potiùs [...], & supremo illi Episcopo obnoxium. Nec alium tamen Discipulum alio negavit majorem, sed supposuit potiùs Dominus, nec servo certè herum Apostolus, nec proculdubiò plebeiis Christianis Episcopum Ignatius Epistolicus. Id unum est quod in commentitiis illis Pii Victorisque Epistolis fortasse miremur, quòd aetatem testium Traditionum Apostolicarum Graecâ mallent Presbyterorum, quae Aequivocationi erat obnoxia, quàm Latinâ Seniorum voce designare. Non tamen deerant illius vocis, in eâdem illâ causâ, etiam apud Latinos exempla, quae habere potuit ob oculos quicunque ista confinxit. Presbyteros enim seniores illos appellaverat Latinus Interpres Irenaei, Presbyteros Eusebianae Historiae antiquissima versio Rufini.

5. Ita nimirum è singularium Praesidum Epistolis probatJura quaedam singularia primariis Presbyteris non potuit negare Salmasius. tamen Salmasius nullos fuisse Praesides singulares, duplici nimirum illâ fretus vocum homonymiâ; Aliâ quâ duplicem Episcoporum Presbyterorum que Ordinem, unicâ tamen simplicique Presbyterorum voce contineri arbitratus est; aliâ quâ ipse hallucinatus est, nec à voce officii distinxit vocem aetatis. Concedit interim non obstare vocis illam homonymiam quo minùs fuerint uni Presbytero jura quaedam singularia, nec illi cum Collegis in communi Presbyterio communia. Huc enim retulit quòd singularium duntaxat Presbyterorum ratio in Successionis Catalogis haberetur. Nec potuit negare Victoris decessores, qui quidem invicem Irenaei memoriâ successissent, fuerintque illi propterea notissimi, ita singulares saltem fuisse Presbyteros: Nec potuit negare talem fuisse Presbyterum Hyginum cujus meminerat, in loco ipso quem produxerat, Epiphanius. Sed nec ipsos illos, quorum Testimonia adduxit, singulares potuit negare fuisse Presbyteros, tam Polycarpum ipsum, quàm Irenaeum Pothini in singulari Presbyteratu successorem, quàm denique ipsum illum Pium atque Victorem. Vt proinde non potuerit Vir Doctissimus sententiam illis adeò alienam [...], siqua illi fuisset cura Consequentiarum. Cur igitu: dubitat eorundem Catalogorum [Page 94] in Apostolos Successionis origines veracitatem agnoscere? Nec enim aliud habet Argumentum quàm ipsam illam vocum homonymiam, quae si hoc, de quo agimus, Saeculo non obstet quo minùs fuerint Presbyteriorum singuli Praesides, cur, quaeso, obstabit in Saeculo Apostolico? Sin obstet, cur paritatem illam Presbyterorum Apostolicam descendisse credit usque ad Victorem? Observaverat Clementem non suo, sed Ecclesiae Romanae nomine Epistolam inscripsisse quam dedit ad Corinthios. Alienum ergo crediderit necesse est à more Apostolico morem illum recentiorum Epistolas singularium hominum nominibus inscribendi. Nec tamen vidit morem illum ab Apostolis alienum secutos ipsos illos, quos adduxit, servati moris Apostolici testes usque ad Victorem. Sic certè Epistolas inscripsêre Polycarpus, Irenaeus, & Pius quoque, Victór que Salmasianus. Sic certè quos paulo superiùs adduxit Doctissimus Cestriensis.

6. Sed verò quicquid sentiant recentiores Salmasius & Blondellus, Veterum nemo credidit quod credidêre [...] & Blondellus, paritatem illam (quam volunt) Presbyterorum ad tempora Apostolicis [...] descendisse. neminem certè habent ex Antiquis Autorem qui imparitatem Presbyterorum adeo recentem statuat, aut ab Apostolorum tempore tam longe remotam, ne quidem ex illis quos existimant Presbyteranae paritatis assertores. Vel unum nominent è Veteribus qui de Catalogis illis ab ipsis usque Apostolis arcessendis unquam dubitârit. Quare imparitatem illam ab ipsis usque Apostolorum temporibus deduxerint necesse est, in eo duntaxat ab aliis diversum sentientes, quòd non primis illam assignent, sed postremis Apostolorum temporibus. Illorum certè nemo testimonia adduxit de paritate Presbyterorum Apostolis recentiora. Illorum nemo de novando jam recepto Ecclesiae Regimine cogitavit, si unum exceperis Aerium. Id innuunt recentioribus temporibus fuisse novatum, quòd quem honorem Apostolici primario, pro ordinis ratione quo in Presbyterium fuisset allectus, Presbytero concesserant, eundem recentiores universi Presbyterii Praesidi concederent, sub nomine tamen Episcopi, nec ordinis habitâ, sed solius meriti, ratione. Id praeterea, ut è suo corpore delectum praefecerint ipsi proximi ab Apostolorum oetate [Page 95] Presbyteri; eundem recentiori more praefecerint collecti è viciniâ Episcopi. Huc spectant illa quae tradunt hâc de causâ Hieronymus & Pseud- Ambrosius, eorumque reliqui exscriptores, in eo tamen à Salmasio diversissimi, quòd & Potestatem illam primarii Presbyteri jam constituti eandem faciant quae postea fuerit Episcopi, illamque ab ipsis Apostolorum temporibus arcessant. Potestatem eandem Hieronymus Ep. ad [...]. ipse videtur agnoscere, cum ait, pro more vetustissimo Presbyteros ex se electum in excelsiori gradu collocatum Episcopum nominâsse, quomodo (inquit) si Exercitus Imperatorem faciat, aut Diaconi eligant de se quem industrium noverint, & Archidiaconum vocent. Certè Imperatoris ab Exercitu jam constituti in ipsum etiam Exercitum Potestas erat, pro Imperii legibus, absolutissima, ut monuit Exercitum Imperator ipse Valentinianus. Proinde ritum illum Episcopi à Presbyteris designandi, ad Potestatem Episcopalem minuendam trahere non potuit Hieronymus, qui ita designatum Episcopum IN EXCELSIORI GRADU COLLOCATUM fuisse verbis disertissimis agnoscit. Et verò à S. Marco ipso hunc morem repetit Episcopos deligendi, ne temerè illi excidisse putemus quòd in eâdem illâ quam tantoperè venditant Epistolâ Episcopos omnes Apostolorum faciat Successores. Tantum abest ut Apologiam suam scripserit pro Hieronymi sententiâ Blondellus. In eo tamen hallucinatum existimo ipsum Hieronymum, quòd Successionem illam primarii Presbyteri paritatis Argumentum faciat, non quidem illius quae more illo, de quo loquitur, etiamnum vigente, obtinuerit, sed quam primis credidit Apostolorum obtinuisse temporibus. Illud quidem fateor Antiquorum moribus fuisse receptum, ut quoties parium alioqui singulari tamen alicui collegae honor aliquis esset deferendus, aetatis ratio praecipuè esset habenda. Sed morem illum Veterum, quis demum fuerit, in primario Presbytero subrogando, non intellexit, ut existimo, Pseud-Ambrosius atque Hieronymus. Primitias in Episcopos ab Apostolis ipsis fuisse delectos testem habemus Apostolicorum Temporum certissimum Clementem Romanum. [Page 96] Primitiarum verò ordinem non à primis, sed secundis Baptismi Natalibus repetendum censuerunt. Illos omnium sanctissimos habitos donis que etiam Supernaturalibus instructissimos, alibi ostendimus; & quò quisque fidem Christi prior accepisset, cò [...] sanctiorem fuisse, donis que locupletiorem. Ad Miracula certè superioritatem illam retulit verbis disertissimis apud Amalarium Ambrosius. Vnde consentaneum, est ne reliqua etiam Dona Supernaturalia excludantur, ad quorum [...] spectabant illa Miracula. Ita factum ut quousque Primitiae Diss. II. ad Iren. illae in Ecclesia superessent, non alii essent [...] oemuli digniores, nec, pro meriti ratione, alium fuisse ordinem in Episcoporum electione observandum. Sed verò ubi tandem defecissent illae Ecclesiarum Primitiae, defecit etiam ratio cur primi quique coeteris digniores haberentur, & eò quisque ordine dignior quò fuerat in loco superior. Jam enim donis naturalibus relicti, supernaturalia, pro Dei gratiâ, & suo cujusque studio, consecuti sunt, non certè pro loci, quem fuerat quisque sortitus, ordine. Ita factum ut verum deinde fueritPseud Ambros. in [...]. IV. quod ait Pseud- Ambrosius, seu potiùs Hilarius Sardus, ut caeperint sequentes Presbyteri indigni inveniriad Primatus tenendos: utque ita immutata fuerit ratio, prospiciente Concilio, ut non Ordo, sed Meritum, crearet Episcopum, multorum Sacerdotum judicio constitutum, ne indignus temerè usurparet, & esset multis scandalum. Nunquam itaque senioritas ea quicquam valuit ad Ecclesiae munia capessenda, quae pares alioqui supponeret, aut quae paritatis esse posset proinde Argumentum; sed ea tantummodo quae praeviarum dispositionum imparitati, pro illius Aevi saltem esset disciplinâ, conjuncta; quaeque ad loci imparitatem esset idonea. Et post tempora tandem Hadriani, ratio illa immutata est, & à cujusque loci Presbyteriis ad Episcopos Provinciales translata est Episcopi designatio. Eò enim usque alibi probavimus illas pertigisse Primitias. Quod non ita tamen intelligi cupio, quasi universis in locis crederem illam tunc caepisse mutationem; sed quòd eo tandem circiter tempore caepta sensim deinde [Page 97] in orbe universo fuerit recepta. Seriùs in vrbe Alexandrinâ obtinuisse, nec ante Heraclae aut Dionysii Pontificatus, tertio demum Saeculo, tradit Hieronymus. Nihil tamen prorsus attinebat illa novatio ad Potestatem Episcopalem. Nec verò quicquam affert Salmasius quo probet diversam. Episcopi utrolibet modo constituti Potestatem. Nudam urget ille vocum homonymiam, quam tamen alibi nullam Saeculo secundo fuisse docuit Autor noster Eruditissimus. Siqui enimVindic. P. II. unquam Episcopi Presbyteri dicti sint, non tamen Officii, sed Aetatis ratione ita appellatos ostendit. Sed verò nullos unquam secundi Ordinis Presbyteros observavit idem, eodem illo Saeculo secundo, Episcoporum appellatione fuisse insignitos.

7. Vt tamen verè ita senserit Hieronymus, ut vult illumsensisseMulta sunt in [...] Ratieciniis infirmissima. Salmasius, non propterea tamen, quod sensit ille, verum esse concedimus. Sunt enim in ejusdem Ratiociniis multa falsissima. Imprimis, quòd institutos cred derit ab ipso Domino Presbyteros, quos tamen ab Apostolis, & quidem multis à Domini Passione annis, alibi institutos ostendimus. Deinde quòd è nominum confusione colligat nullamResp. ad Grot. fuisse officiorum, sub iisdem licèt nominibus, disparitatem. Quasi verò ea omnia singulis fuerint concessa Presbyteris quae Primario, seu Presbyterum illum appellare malis, seu potiùsDiss. Cypr. X. Episcopum. Hanc etiam sequelam nos, quàm sit infirma, alibi ostendimus. Nec verò illam vel probare conatur Hieronymus. Tum deinde quòd hanc Ecclesiae consuetudinem, quam quidem ille Ecclesiae Apostolicae intellexit, Dominicae dispositioni opponat, quasi nempe majori minorem. At quae Deo revelante praeceperunt Apostoli, ea certum est ipsum praecepisse Dominum. Nec verò ullum legimus Domini de Presbyteris praeceptum nisi mediantibus Apostolis. Ita tam Dominicae dispositioni tribuenda erat recentior illa Ecclesiae consuetudo de praefectis Presbyteriorum Episcopis quàm & prior illa, siqua unquam fuisset, Presbyterorum omnium paritas, utraque nimirum à Domino, non quidem immediatè, sed mediantibus duntaxat Apostolis. Denique & illud infirmum est, quòd priorem Ecclesiae etiam Apostolicae: [Page 98] praxim posteriori praeponendam censuerit. Non observaverat nimirum ille omnem Ecclesiae Disciplinam paulatim fuisse ab Apostolis introductam, non alios illis quàm Judaeis aliquandiu suisse conventus, nec alio usos proinde Regimine; cum secessio contigisset à Judaeorum Synagogis, tum demum proprios sibi Christianos constituisse Presbyteros; illis deinde constitutis, invaluisse tamen etiamnum illam Spiritualium Prophetarumque licentiam quorum tam multa in Epistolâ ad Corinthios primâ reprehendit Apostolus, nec facile illos, nec brevi tempore, in ordinem fuisse redactos; tot tandem gradibus constituto firmatoque Regimine, tandem fuisse opportunum ut manum illi ultimam imponerent. Quare, quòd ad Regiminis causam attinet, quò quaeque sunt in Saeculo Apostolico antiquiora, eò minùs ad usum posterorum accommodata fuisse necesse est, ut proinde à postremis Apostolorum decretis procedat viceversa omnium firmissima Argumentatio. Ita causâ cadent undiquaque Adversarii, ut nec cum illis senserit, nec de eo valde laborandum sit quid senserit, Hieronymus.

[Page 99]

CAP. X.

I. Pontificum Romanorum Successiones descripsit, ante Eusebium Anonymus qui scripsit sub Severo. II. Eusebius in temporibus Pontificum Romanorum disponendis nullum habuit Autorem. III. Multis id exemplis evincitur. De temporibus Xysti. IV. Dionysium Romanum cum Dionysio Alexandrino aliquot annis sedem tenuisse necesse est. V. Diu etiam ante Synodum illam Antiochenam quae Samosatenum deposuit. VI. Successit Romae Dionysius Gallieni sexto, Antiochiae Paulus ejusdem Gallieni octavo. VII. Synodus Antiochena in Paulum Samosatenum unica. Ea anno Gallieni undecimo primùm congregata est, duodecimo Dionysium Alexandrinum invitavit, decimo tertio Gallieni, Christi CCLXVI. deposito Paulo Domnum suffecit. VIII. Dionysius Romanus mortuus A. D. CCLXIX. Defenditur tempus Synodi Antiochenae ab Autore designatum. IX. Eusebii in reliquorum ad Caium usque succedentium Pontisicum temporibus errores. X. Non fuit alius à Marcellino Marcellus Romanae Urbis Episcopus. XI. * * Additio.

I. POstquam de Successionibus Episcoporum, earumque vi & naturâ, atque utrâque origine sententiam [...] explicuimus, & earundem autoritatem ex mente [Page 100] Sanctorum Patrum vindicavimus; tempus est ut ad ipsarum Catalogos cum suis temporibus cuique Episcopo assignatis, quae hactenus obtinuerunt, perveniamus. Ac primò ad eum Romanae Successionis Catalogum, qui ab [...] omnium primo cum certis annorum intervallis traditus est. Quippe ab antiquiori incepturum me promisi ipso secundi Capitis initio; cujus promissi memor, post tot interposita non inutilia, uti spero, capita, ad pensum Chronologicum me accingo, & ad Eusebium tanquam primum examini nostro subjiciendum progredior. Non quòd Eusebius revera primus sit qui tempora Pontificum Romanorum descripsit, sed quòd inter scriptores qui nunc extant primatum teneat. Erat enim quidam Anonymus, qui sub extremis Alexandri Imperatoris tempore floruit, Africano coaevus, quique circa An. D. CCXXXVI. libellum scripsit, de divisionibus & generationibus Gentium, cui inseruerat Episcoporum Romanorum Successionem, cum annis quibus unusquisque sedit; ut patet ex Indiculo illius Operis Praesationi praemisso, in Nova Bibliotheca MSS. librorum à Labbeo editâ, cujus hoc ultimum lemma fuit, Nomina Episcoperum Romae, & quis quot annis praefuit. Sed hoc ipsum Opusculum desideratur, & fortasse ideo à Librariis omissum est, quòd ab Eusebiano Chronico, cui adhaerebant, magnopere discrepabat.

II. Inter ea, quae Eusebio in Historiâ Ecclesiasticâ tradere propositum [...], primum ac praecipuum locum tenebant hae Episcoporum Successiones. In hujus operis argumento [...] primo loco proponit, & in fine Libri septimi concludit [...], Successorum argumentum. Sint igitur istae Successiones Episcoporum quae in Historiâ & Chronico Eusebii recensentur, maximi faciendae, utpote omnium vetustissimae ac certissimae, ut fert Valesii sententia; certè cùm eorum tempora Chronologicè disponit Eusebius, anni eorum pro certissimis haberi non debent. Constat enim Eusebium non [Page 101] ex Archivis Ecclesiae Romanae Pontificum tempora hausisse; nec ex aliquo alio scripto, quod ullam certitudinem temporum prae se ferret; nam alios in Chronico prius scripto, alios postea in Historiâ Episcopis Romanis annos saepè tribuit; &, ut nunc de prioribus Episcopis nihil dicam, de quibus in secundâ Dissertatione singulatim & copiosè disputabimus, aut de iis etiam de quibus in Annalibus Cyprianicis disseruimus; in postcrioribus quoque & suae aetati proximis, quae prioribus notiora fuerunt, manifestò lapsus est, etiam tum cùm Depositio Episcoporum Romae erat conservata. Quòd si appareat Eusebium in temporibus corum, qui suae aetati propiores erant, referendis nullum certum Indiculum habuisse, quem sequeretur; nemo, opinor, contendet ei certa magis & explorata fuisse priorum Pontificum tempora à suis longè remotiora; quod satis est ad secundam Dissertationem nostram ab omni temeritatis notâ vindicandam, cùm à sententiâ tanti viri & de Ecclesiâ optimè meriti saepius cogar recedere.

III. In Chronico Eusebii ad annum Valeriani primum vel secundum haec legimus: Romanae Ecclesiae Episcopatum tenet XXIII. Xystus annis VIII. Et ad Gallieni decimum vel undecimum: Alexandrinae Ecclesiae XXIV. Episcopus ordinatur Maximus. Ad ejusdem undecimum vel duodecimum: Romanae Ecclesiae vicesimus quartus Episcopus constituitur Dionysius annis IX. vel XII. Et rursus sub initio Imperii Probi: Romanae Ecclesiae Episcopatum suscipit XXV. Felix. Duobus igitur Romanis Episcopis Xysto & Dionysio simul sumptis annos tribuit supra viginti. Qui quidem immanis Parachronismus est. Ac ne forte error in Editionem Chronici irrepsisse videatur, idem etiam haud minor, sed potiùs major apparet in Historiâ. Illic enim l. 7. c. 27. Pontificatui Xysti tribuit annos undecim. Neque mirum; Nam quem ordinatum esse docuit sub initio Valeriani Chronicon, eundem sub Gallo ordinatum esse narrat Historia. Primo igitur ingens error ubique committitur in Pontificatu Xysti, sive initium sive finem ejus [Page 102] spectes. Nam si sub Gallo ordinatus est Xystus, successit Lucio, & Stephanus Papa nunquam fuit; si sub primo vel secundo Gallieni, error adhuc manet, qui & alium in Chronico sibi adjunxit. Nam inde in eo legimus ad annum Valeriani secundum: Cyprianus Carthaginiensis Episcopus Martyrio coronatur. Qui manifestus est aliquot annorum Prochronismus: Si Cyprianus vel proximo, vel eodem anno quo ordinatus est Xystus, Martyrium subiit, quod verum est; initium Xysti multo maturius quàm oportuit ab Eusebio ponitur. Unde constat eum non habuisse certum aliquem Romanorum Episcoporum Catalogum; quod ad annos Cornelii, Lucii, Stephani, & Xysti pertinet. Sed majorem multo [...] exhibet finis Pontificatûs Xysti, quàm initium. Post Xysti Martyrium sanè gloriosum, Dionysius Romanus Presbyter ordinatus est Episcopus. At hunc ordinatum esse anno postquam Maximus in locum Dionysii Alexandrini ordinatus fuerat, statuit Chronicon, ut diximus. Quo errore nihil potest esse apertius. Multa enim in Historiâ tum apud alios, tum apud ipsum Eusebium inter Dionysium Alexandrinum, & hunc Dionysium Romanum, Xysti jam Successorem constitutum negotia transacta memorantur. Non igitur vixit Xystus post mortem Dionysii Alexandrini, ne (que) Dionysius Romanus, anno post ordinationem Maximi, Episcopatum suscepit.

IV. Eusebius quidem in Historiâ videtur Chronicon suum aliquatenus correxisse, dum tradit Dionysium Romanum duodecimo Gallieni anno ordinatum, Alexandrinum eodem anno mortuum esse. Sed nec unius anni spacio comprehendi possunt ea, quae Dionysius Alexandrinus cum cognomine Romae Episcopo commercia habuisse noscitur. Inter Dionysii Alexandrini opera ab Hieronymo in Catalogo recensentur, Quatuor libri ad Dionysium Romanae Urbis Episcopum; quos recenset etiam Eusebius lib. 7. cap. 26. tacito Episcopi vocabulo, quod tamen subintelligendum esse docet nos. S. Athanasius: quod ita intelligo, ut [Page 103] unus ad Dionysium Romanae Urbis adhuc Presbyterum, tres reliqui ad eundem jam Episcopum scripti suerint. Hi quatuor Libri, sive Epistolae, ad Dionysium Romanum Episcopum, non ab Autore jamjam morituro scripti sunt. At Alexandrinus ille invitatus ad Synodum Antiochenam se per Epistolam excusavit propter senectutem & infirmitatem corporis. Unde Hieronymus de eo in Catalogo; Sed adversus Paulum Samosatenum, ante paucos dies quàm moreretur, insignis ejus fertur Epistola. Neque verò unius anni erat istud negotium, quod ab eo extorsit quatuor illos, vel ad minimum tres, libros ad Episcopum Romanum scriptos, ut ex illâ historiâ constat, quae ab Athanasio tum in Libro de Synodis, tum De sententiâ Dionysii narratur, & à Baronio & Binio perperàm explicatur. Binius ad autoritatem Pontificis omnia trahens, inquit, Pontifex, Episcoporum conventu indicto, Dionysium Alexandrinum ad Concilium citat, quae citatio nunquam sacta est: Praeterea, quid sentiat scripto profiteri mandat, quod mandatum etiam pariter falsum est. Baronius ex Athanasio Dionysium Alexandrinum scripsisse Librum de duplici Haeresi, quod factum est à Dionysio Romano; scribit etiam Dionysium Alexandrinum postulavisse à Romano Praesule, ut objecta sibi indicaret; quod apertè falsum est. Sed Baronius, ut solet, deceptus est malâ Athanasii Versione, quam qui edidit, Graeca non intellexit, pravâ lectione seductus. Vox enim illa [...], quae etiamnum apud Athanasium in libro De sententiâ Dionysii legitur, corrupta est, & legendum [...]. Nuda historia haec est.

V. Cùm Dionysius Alexandrinus ad supprimendam Sabellii haeresin in Pentapoli grassantem scripsisset Epistolam ad Ammonium & Euphranorem, in qua multa congesserat de humanâ naturâ Christi, de divinâ nihil dixerat; ipsi Catholici Pentapolitani, qui à Sabellii doctrinâ satis abhorrebant, inconsulto Dionysio suo, Romam profecti ad Dionysium illius Urbis Episcopum, & de suo Dionysio [Page 104] conquesti sunt, eumque accusarunt, quòd diceret Filium [...], Opus vel facturam esse, eumque Patri consubstantialem non agnosceret. Romanus Episcopus, his auditis, Synodum Romae convocat, quae rem compertam indignè tulit; & sententiam suam tum contra Sabellium, tum contra omnes, qui Verbum Dei dicerent [...], protulit. De quo argumento scripsit Dionysius Romanus, & sententiam Synodi per literas Dionysio Alexandrino communicat, & significat, quae illi objecta à sratribus suis Aegyptiis suerant. Statim igitur de his ab Episcopo Romano Dionysio certior factus, ad eum scripsit Epistolam sub titulo [...], refutationis accusatorum, & apologiae pro Epistolâ suâ. Quibus Epistolis obtinuit ut fides ejus pro Orthodoxâ haberetur. Haec fieri nullo modo potuerunt, ut nempe fratres ex Pentapoli primò cognoscerent Dionysium Romae fuisse Episcopum, & ad eum ascenderent & Episcopum suum accusarent, & Romanus Episcopus Synodum Episcoporum convocaret, ejusque sententiam exploraret, eamque Alexandrino Episcopo patefaceret, & tres Epistolas tanti momenti, tamque prolixas, ut Excerpta & Observationes Athanasii demonstrant, extorqueret; unde Alexandrini Antistitis fides etiam approbaretur, adeo ut postea ab Episcopis Orientalibus invitaretur ad Synodum Antiochenam. Quod factum non [...], nisi omnibus jamdiu notum esset fidem ejus de divinâ Christi naturâ sanam & pro Orthodoxâ habitam fuisse. Perperam igitur Baronius ex Athanasio colligit utrumque Dionysium contra Pauli impietates insurrexisse An. Dom. CCLXV. & multo adhuc pejus Petavius ex eodem statuit An. Dom. CCLXX. à Dionysio Papa Synodum super Pauli haeresi celebratam esse.

VI. Et quidem diu ante illam Synodum haec transacta fuisse disertè testatur Athanasius, cujus haec verba sunt libro de Synodis, [...] [Page 105] [...] Duo enim Dionysii diu ante eos Septuaginta fuêre, qui Samosatensem sustulerunt, quorum alter Romae, alter Alexandriae Praesul erat. Non breve igitur temporis spacium inter Synodum Romanam à Dionysio Romano coactam in causâ Dionysii Alexandrini, & Synodum Antiochenam in causâ Samosateni, cujus initio mortuus est Dionysius Alexandrinus, intercessit. Quod annos Xysto tributos ab Eusebio clarè resutat. Ille enim in Chronico Dionysium Romae primò Gallieni XI. Episcopum statuit, in Historiâ potiùs XII. At in eodem Chronico ad annum Gallieni XIII. Paulus [...] à cunctorum praedicatione desciscens, Artemonis [...] suscitavit. In cujus locum Antiochenae Ecclesiae XVI. ordinatur Episcopus [...]. Jam si Domnus Pauli loco constitutus est XIII. vel XIV. anno Gallieni, diu ante eos LXX. Episcopos Orientales non potuit esse Dionysius Romae Episcopus, nisi Eusebii [...] penitus rejiciatur, & ad certissimam de Martyrio Xysti historiam redeamus. Et hujus quidem erroris correctio ex ipso Eusebio rectè colligi posse videtur. Nam in Historiâ, in quâ maximè rerum gestarum connexionem complectitur, lib. 7. cap. 27. haec habet, [...]. Cùm igitur Xystus undécim annis Ecclesiae Romanae praefuisset, in ejus locum successit Dionysius, Alexandrino illi cognominis. Sub idem tempus [...] Antiochiae Demetriano, Paulus Samosatenus Episcopatum suscepit; hoc est, circa idem tempus, quo Xysto successit Dionysius Romae, Paulus Demetriano successit Antiochiae. At Paulus Demetriano successit Gallieni septimo, ut refert ipse Eusebius in Chronico. Vel igitur eo anno, vel priori pociùs, ordinatus est [Page 106] Romae Dionysius. Sublatus est Xystus Gallieni quinto exeunte, sub Persecutione Valeriani; sublatus est Demetrianus Gallieni sexto, sub eodem Valeriano; Gallieni sexto substituitur Dionysius Romae, Paulus Antiochiae octavo.

VII. Cum Xysti Pontificatui tot annos malè tribuisset Eusebius, etiam quod necessariò sequebatur, Dionysii Pontificatum justo longiùs extendit; novem scilicet à XII. Gallieni annos Dionysio tribuit aut duodecim: neque ei successisse Felicem tradit nisi post mortem Aureliani Imperatoris. Unde natus error maximè vulgaris de duobus Conciliis Antiochensibus, & de condemnatione Pauli non ante primum Aureliani annum factâ, aut secundum, quam factam esse, sedente adhuc Romae Dionysio, constat. Si enim Felix non successit Dionysio ante mortem Aureliani, ad quemlibet Aureliani annum Pauli condemnatio poterit referri. Sed quamvis Eusebius Pontificum Romanorum tempora male disposuerit, & deorsum justo longiùs extenderit, & sequaces in errorem duxerit, vera tamen historia illius Concilii, semotâ horum Pontificatuum pravâ dispositione, cum aliunde, tum ex ipso Eusebio, erui potest. Ostendimus ex historiâ Eusebii rectè intellectâ Paulum Samosatenum VII. anno Gallieni Episcopum Antiochiae creatum esse. Ubi cum aliquandiu sedisset, lapsus est in Artemonis haeresin, eamque tandem publicè docuit. Ad quam reprimendam Episcopi Orientales anno Gallieni undecimo excitati sunt & Antiochiae congregati. Ineunte anno XII. invitarunt Dionysium Alexandrinum ad Concilium, qui se excusavit senectutem & imbecillitatem corporis causatus. Scripsit autem suam sententiam de haeresi Pauli, eamque ad Concilium misit; & non multo post mortuus est, eodem anno Gallieni duodecimo exeunte. Anno XIII. Paulus à Synodo condemnatus est. Haec ego non tantùm vera esse contendo, sed etiam ex Eusebii Chronico confirmo. Haec enim ille ad annum Gallieni XIII. Paulus Samosatenus à [...] praedicatione desciscens Artemonis [Page 107] [...] suscitavit. In cujus locum Antiochenae Ecclesiae XVI. ordinatur Episcopus Domnus. Quem locum sic explicandum puto, non quòd tunc Paulus haereticus esse caeperit, aut Concilium adversus eum primò coactum fuerit; sed eo anno propter haeresin à Synodo condemnatus sit, & Domnus ejus loco Episcopus Antiochiae ordinatus An. Dom. CCLXVI. Sed, Mendax, inquit Baronius, omnino Eusebii Chronicon reperitur, in quo ponitur anno XIII. Gallieni Pauli Samosateni damnatio atque Domni suffectio. Unde hoc illi mendacium patefactum est? Quod ex dictâ, inquit, Synodicâ sub Aureliano Imperatore factum constat. At unde constat dictam illam Synodicam, quae apud Eusebium extat, ad Dionysium Romae Episcopum scriptam, sub Aureliano Imperatore exaratam esse? Imò scripta est ad Dionysium Romanum qui X. mensibus ante initium Imperii Aureliani, ut jam omnes fatentur, mortuus est.

VIII. In summâ, Antiocheni Patres, damnato Paulo, & substituto Domno Epistolam Synodicam scripserunt ad Dionysium & Maximum; ad Maximum scilicet anno uno vel altero post obitum Dionysii Alexandrini decessoris sui; ad Dionysium Romanum triennio ante mortem ipsius quae contigit An. Dom. CCLXIX. ut in antiquissimo Catalogo traditur, non CCLXXII. ut [...] pro arbitrio statuit. Qui ab anno CCLXXII. ad annum CCLXX. revocant, & sub Imperio Claudii collocant, fateri coguntur Epistolam illam Synodicam scriptam fuisse ad Dionysium Romanum post ipsius mortem, sed Concilio Antiocheno cùm scriberetur adhuc incognitam. Verùm nimis haec subtilia, ideoque inania, sunt. Argumentum pro hac sententia Valesius nimis infirmum affert. Libellus Cleri propositus est Consulatu Theodosii XIII. & Valentiniani (anno CCCCXXX) anno antequam Synodus in Urbe Epheso congregaretur. Ab eo igitur Consulatu, inquit, si retro numeres annos CLX. solidos, incides in Consulatum Claudii & Paterni (dicere voluit aut certè debuit, Antiochiani & Orfiti) qui est annus [Page 108] Christi CCLXX. Proinde Synodus Antiochena in qua damnatus est Paulus, convenit Claudio & Paterno Coss. anno Christi CCLXX. (dicere voluit, ut oportuit, CCLXIX.) Argumentum hoc, inquam, nimis infirmum est. Primò, constat Libellum illum An. Dom. CCCCXXX. scriptum esse. Ante Concilium quidem scriptus est Libellus ille, sive Contestatio, non à Clero sed ab Eusebio Laico ad Clerum. Non autem uno tantum anno ante Synodum Ephesinam, sed triennio, publicata est illa Contestatio, ab ipso scilicet exordio haereseos Nestorianae. Illius autem exordium satis notum est ex Apologia Cyrilli ad Theodosium sub finem anni CCCCXXXI. exaratâ, quod etiam aliunde colligitur. Ipso igitur Anno CCCCXXVIII. Felice & Tauro Coss. scripta est Contestatio. Jam si retro numeres annos CLX. solidos, incides in Consulatum Paterni & Maximiniani; An. Dom. CCLXVIII. Secundò, numerus ille CLX. in Contestatione positus, cum sit rotundus, non statim pro exacto habendus est; & qui ante annos CLXII. condemnatus est, ante annos CLX. & verè, & satis commode, & secundum loquendi modum non infrequentem accepisse condemnationem dici potest. Jam si retro numeres. CLXII. annos solidos, pervenies ad An. Dom. CCLXVI. & consulatum Gallieni & Sabinilli, quo anno dicimus Paulum Samosatenum à Synodo Antiochena condemnatum esse, ante Aureliani, imò ante Claudii Imperium, vivo & valente Dionysio Romano. Quae addunt ex Hermanno Contracto, aut etiam Methodio Episcopo apud Marianum, nimis sera sunt. Illud solummodo obiter dico, haec omnia effugia ex inveterata, sed falsissima opinione fluxisse, quae statuit duo fuisse Antiochiae de Paulo Samosateno Concilia, vel sex, vel quinque, vel ad minimum quatuor annis distincta, quae cum sit ex falsis principiis deducta, nullo modo admittenda est.

IX. Cùm haec tam perturbatè atque confusè tradidisset Eusebius de annis Xysti, Dionysii, & Felicis Romae Episcoporum; ad annum Probi Imperatoris quintum in Chronico [Page 109] ait, Romanae Ecclesiae Episcopatum suscipit XXVI. Eutychianus mensibus octo. Post quem Gaius annis quindecim. Et rursus in Historiae lib. 7. cap. 32. Felici Eutychianus succedit, qui vix decem mensibus transactis Gaio, qui nostrâ oetate vixit, sedem suam relinquit. Haec autem apertè demonstrant Eusebium non habuisse ante oculos scriptum aliquod verum de annis unicuique Romae Episcopo tribuendis. Nam Eutychianum octo tantùm vel novem mensibus sedisse affirmat, Gaium annis dein quindecim. Ubi Eutychiano eo annos dempsit, quos antè Xysto malè adjecerat. Idque tandem necessariò ab eo factum esse constat, cùm perveniret ad Pontificatum Gaii, sive Caii, explicandum, quem ipse agnoscit suâ aetate Ecclesiam Romanam rexisse. Et erat sine dubio Eusebius ipse triginta annos natus ante obitum Caii, si modò verum sit quod ipse voluit, nempe eum vixisse usque ad annum Diocletiani duodecimum. De quo minimè dubitandum est, cùm Vetustissimus Catalogus eodem anno Caium mortuum esse tradat, Dioclesiano VI. & Constantio II. Coss. Unde apparet vanitas eorum quae à secundo Catalogi autore adduntur Actis Caii: Hic fugit Persecutionem Diocletiani in cryptis habitans & confessor quievit. Quae sic postea in libro Pontificali interpolata leguntur: Hic fugiens Persecutionem Diocletiani confessor quievit Martyrio coronatus post Annos octo.

X. Expectabunt fortasse nonnulli, ut Eusebium etiam in proximis duobus Episcopis Romanis describendis pariter errasse demonstrem, quòd Marcellini quidem meminerit, Marcellum autem ejus in Episcopatu successorem prorsus omiserit. Hujus enim erroris eum manifestè reum esse volunt Romani Chronologi, graviterque & frequenter exagitant, ego non item. Fateor apud antiquissimum Catalogum Marcellinum & Marcellum, tanquam duos & distinctos Antistites nominari, & utrique annos Consulatus diversos assignari. Fateor etiam Marcellum inter Marcellini Clericos ab Augustino numerari. Non tamen asserere [Page 110] velim Marcellum unquam in Petri cathedrâ sedisse. Nam licèt Autori vetusti illius Catalogi multum uti par est tribuo, ejus tamen autoritati minimè acquiescendum puto, ubi sibi ipsi contradicit. In illis autem quae de his Episcopis & sequentibus in eo Catalogo nunc extant, manifestam contradictionem videor mihi deprehendisse, de qua alibi potiùs agendum. Hîc autem ea tantummodo addam quae ad ferendum de Chronologicis & Historicis Eusebii judicium maximè necessaria videntur.

XI. D. Blondellus in Apologia, Sectione 2. §. 19. tradit Chron. desiisse An. Dom. CCCXXVI. Historiam scriptam esse Anno CCCXXX. circiter, immani Metachronismo.

H. D.

1. Quae hoc in loco additurus erat Doctissimus Pater, ea [...] res [...] In perii parum [...]. constat ad ferendum de Chronologicis & Historicis Eusebii judicium spectâsse, i. e. si rectè illum è praecedentibus interpretari liceat, ad fidem ejus in utrisque elevandam. Praecipuè quod ad Latinorum Occidentaliumque Historias Chronologiamque attinebat, quò erant referendae illae quas hoc in [...] tractabat, Romanorum Pontificum Successiones. Id ille, ni fallor, inde colligebat, quod parum esset in Latinorum Scriptis versatus Eusebius, cum Chronicon suum Historiamque concinnaret. Id quod erat omnino verissimum. Latinorum enim quos habemus Eusebio antiquiorum Scriptorum Ecclesiasticorum neminem ille novit qui non aut Graecè scripserit, aut in usum saltem Graecorum fuerit Graecè versus. Primi Occidentalium partium Scriptores cum aut Graeci essent, aut à Graecorum saltem coloniis ipsam Christianitatem didicissent, proinde Graecè in usum Graecorum colonorum plerorumque sua Scripta concipiebant. Eâ itaque linguâ usus Clemens, Romanus licèt ipse, Romanaeque Urbis Episcopus, cum praesertim ad Graecos scriberet Corinthios. Eâdem Hermas Romanae Ecclesiae sub eodem.. Clemente Presbyter. Eâdem [Page 111] Irenaeus, licèt apud Celtas egerit, & in usum [...], ipsoIren. L. I. Praef. teste, Celtarum. Erant itaque hi Eusebio not issimi. [...] item adversùs Graecum Apollonium Tertullianus ipse Graecè in causâ Montanistarum è Graecâ Asiâ oriundorum. Nec tamen constat illudne ejus opus viderit Eusebius. Apologeticum vidisse constat, Graecè nimirum ab antiquiori aliquo Christiano Graeco versum, quippe qui communem causam egisset omnium ubique Christianorum. Scripserat ante Tertullianum Graecè Justinus Apologias Imperatori & Senatui Romae haerentibus, quae facilè proinde Eusebio innotuerint. Sed cum subjunxisset Justinus Rescriptum Hadriani ad Minucium Fundanum ipsâ quâ scripserat Hadrianus, pro Imperii Majestate, Latinâ linguâ conceptum, non illud tamen Latinè, prout in Justino repererat, sed Graecè retulit Eusebius. Cum enim ad Graecae Asiae Proconsulem illud dedisset Hadrianus, non est proinde quòd dubitemus quin Scriba à Graecis Epistolis (cujus mentionem in antiquis Inscriptionibus satis frequentem legimus) Graecè illud verterit in usum Asianorum. Eusebius tamen, cum non esset ad manumEuseb. Eccl. H. IV. 8. versio illa antiquior, Graecè ipse vertendam [...] suscepit, quâ voce satis apertè innuit mediocrem fuisse illi vertendi [...], è Latinis. Sic & in Cypriano, cujusScript. [...]. Cyprian. Opera sole clariora pronunciat Hieronymus, adeo erant apud Christianos Latinos celebria. Nec tamen alia illius Scripta Eusebio innotuere quàm quae Graecè versa fuisse verisimile est, illa nimirum quae ad Firmilianum aliosque scripsit Orientales de Baptismo Haereticorum. Vt enim Latinè versam hodieque legimus inter Opera Cypriani Epistolam Firmiliani ab ipso proculdubiò Graecè, non Latinè, conceptam; sic viceversâ consentaneum erat ut quae Latinè scripserat ad Cappadoces Cyprianus, ea Graecè verterint in usum Orientalium. Erant enim ea Scripta Encyclica, nec solis [...] Cappadocibus, sed Ecclesiis Orientalibus quà patebant, omnibus ab illis deinde communicanda. Scripsit enim de eâdem causa Dionysus Alexandrinus Epistolas aliquot quarum [Page 112] meminit Eusebius. Id nimirum [...] Afri, ut si Communionem negandam censuisset Stephanus, cum reliquâ tamen Ecclesiâ universâ Communionem servarent, datis, ut antea, receptisque invicem literis formatis. Proinde omnibus, quibuscum intercedebat illud literarum formatarum commercium, erat satisfaciendum. Et quidem Concilium Carthaginiense & Cypriani ad Jubaianum Epistolam conservârunt Graecè Graeci Canonum collectores, [...] nimirum amissis quae-eodem illo [...] miserat ad Firmilianum Cyprianus. Graeca itaque illa novit Eusebius, non item reliqua seu Cypriani scripta, seu Tertulliani, utcunque apud Latinos decantata. Proinde nullum repraesentat, (quod in Graecis Scriptoribus plerisque fecit) scriptorum ab illis Operum, seu ab alio quocunque Scriptore Latino, Catalogum. Novatiani item & Cornelii, & Stephani Scripta novit ille duntaxat Encyclica Graecè versa. Scripta alia eorundem quae Latinè duntaxat extabant, ne quidem nósse constat. Sic & Apollonii Apologiam Graecam memorat, Minucii Felicis qui Latinè scripsit, ne quidem vel de nomine meminit. Et quidem quae in Scriptoribus Ecclesiasticis supplevit Hieronymus ab Eusebio omissa, ea sunt scriptorum plerunque Latinorum. In Chronico autem adjecta ea verbis disertissimis professus est, quae ad Romanam maximè historiam spectarent. Quae credidit ille ab Eusebio minimè ignorata, utcunque tamen omissa esse vel inde satis constat, in illo etiam Historiae omnimodae Argumento in quo siqua nôsset, non erant sane praetermittenda. Ex quibus illud manifestum est, cùm Chronicon [...] & Historiam, quàm fuerit Eusebius rerum Latinarum imperitus.

2. Quae porro additurus erat Pater Eruditissimus de intervalloNulla habuit [...] nova subsidia in Historiā quibus caruerit in [...]. temporis, quod inter Chronicon Eusebii Historiamque [...], eò illa erant fortasse referenda ut ostenderet intervallum illud fuisse brevissimum. Vnde & illud praeterea fortasse collegerit, ut satis manifestos errores Eusebii in his Pontificum Romanorum temporibus ostendit in Chronico; ita nec esse secundas curas accuratiores expectandas [Page 113] in Historiâ. Cùm enim antea observaverat alias Eusebio fuisse rationes in Chronico, alias in Historiâ, inde satis verisimilis poterat oriri suspicio in nova illum & fide digniora monumenta incidisse, & ab ipsis Romanorum Archivis forte deprompta, quibus usus fuerit in Historiâ, in Chronicorum verò Canonum dispositione caruerit. Praesertim victo extinctoque Licinio, cùm uni jam parerent Imperatori Orientis pariter atque Occidentis Imperia, & in eam veniret Eusebius Constantini M. gratiam, pene dixerim amicitiam, ut & Latinorum gazas posset, atque Bibliothecas lustrare, atque inde, siquid forte in usus suos converti posset, eruere. Huic itaque Objectioni ut occurreret Pater consequentiarum providentissimus, id fortasse conatus est probare, brevius fuisse inter Chronicon Historiam que intervallum quàm quod sufficeret novis monumentis eruendis, refutavitque eo nomine Blondellum quòd intervallum illud, quàm par esset, diutius ille protraxisset. Quibus illum fuerit refutaturus Argumentis divinare nequeo, & lucem illam quae tempori thesauri Ecclesiasticae Historiae Eusebiani è Viri excultissimi Observationibus esset emersura, Reip. literariae universae interiisse doleo. Habuit fortasse ob oculos Vir Magnus illum Metachronismum quem reprehenderat in Blondello Valesius. Dixerat Blondellus, anno circiter CCCXXX. Historiam Ecclesiasticam, Blondell. Ap. pro sent. Hieren. clarumque de Demonstratione Evangelicâ Syntagma edidisse Eusebium. Hoc inde collegit, quod Chronicon desierit in An. Dom. CCCXXVI. (Numeravit nimirum ad completa Vicennalia, quae tamen etiam Vicennio inchoato celebravit Constantinus) Sed verò in Historiâ Chronicon (Hist. L. I. c. 1.) in Demonstr. Evangel. Historiam citâsse observavit Blondellus, (Dem. VI. 13.) Contrà Demonstrationem in Historiâ Eusebium ostendit citâsse Valesius, & Vales. in [...]. [...] illam cujus meminit in Demonstratione, non de HistoriarumH. E. I. 2. Libris, sed de oculorum testimonio esse intelligendam. Hunc si voluit Autor noster Metachronismum, in eo tamen illum errâsse necesse est si Historiam An. CCCXXX. [...] circiter scriptam putârit credidisse Blondellum. Blondellus [Page 114] de utraque, tam Historiâ quàm etiam Demonstratione, locutus est, ut proinde sufficiat si vel posteriorem Historiâ (ex sententiâ Blondelli) Demonstrationem eo circiter, quem signavit Blondellus, anno conscripsisset Eusebius; Historiam ipsam, medio quoque illius intervalli anno, ex mente Blondelli, conscripserit Eusebius. Nec ulla obstat ratio quo minùs confestim, absoluto Chronico, sese ad Historiam accinxerit. Constat interim ad Constantini usque Vicennalia Eusebii pertigisse Chronicon, ut proinde illud post An. Dom. CCCXXV. scripsisse certum sit, quo illa celebrata fuerint Vicennalia. Constat praeterea Chronico recentiorem fuisse, quae Chronici meminit, ejusdem Historiam. Vt verò fuerit evicturus ante An. CCCXXX. Historiam esse ab Eusebio exaratam, illud sane non video. Interim existimo nulla fuisse Eusebio, cum Historiam conderet, nova monumenta quibus caruerit in Chronicis; sed verò Librariis tribuendam esse omnem illam, quae videtur hodie, in horum Pontificum dispositione discrepantiam. De quo tamen alibi fortasse opportuniús. Caeterùm ut mentem Cl. Cestriensis minùs foeliciter attigerim, ea tamen breviter duxi esse monenda, quae quidem facere viderentur ad causae, quam agebat, exigentiam.

[Page 115]

CAP. XI.

I. Libellum de Romanis Pontificibus Blondellus in Apologiâ miris effert laudibus, cujus tamen not as Consulares in Pseudo-Isidoro reprehenderat. II. Libelli hujus meminerunt antiquiores Anastasio Autores. III. Secutus est eundem PseudoIsidorus, & quidem illum quem vulgo habemus, interpolatum, idque in ipsis etiam Librarii erroribus. IV. Idem Pseudo-Isidorus Damasum suarum Decretalium Epistolarum Collectorem haberi voluit, qui etiam Libelli de Pontificibus autor vulgò habitus est. V. Non Chronicos duntaxat Canones, sed ipsas etiam Pontificum vitas complecti voluit hujus Libelli Autor adversùs Turrianum.

I. DE Latinorum Catalogo idem mihi omninò statuendum esse videtur, praeserim quod ad priora Ecclesiae tempora spectat, de quibus nunc agimus. Blondellus quidem Libellum de Romanis Pontificibus miris laudibus effert, eo veteres Ecclesiae Romanae Tabulas contineri asserit, nihil eo scripto incorruptius, aut à falsi suspicione alienius reperiri posse affirmat; imò Autorem, quasi solis radio scripserit, veneratur. Ita enim solet ille eos quos suae causae patrocinari putat, cohonestare. Ut cùm Anonymum autorem libelli, De septem Ecclesiae ordinibus, incertae aetatis hominem (qui inter annum DCC & DCCCC, ut ipse putat, scripsit) pro sententia Hieronymi testem adducit. Hinc manifestè apparet, inquit, quasi solis radio anonymus auctor ille scripserit, &c. Unde etiam Salmasius [Page 116] Blondelli sedulus lector, ab eadem phrasi abstinere non potuit, quamvis eâ paulo modestiùs utatur dum de verbis Hieronymi in Epistolam ad Titum loquitur: Si Solis radio haec scripta essent, haud poterant esse quàm sunt clariora. Baronium aliosque tum Pontificios, tum Protestantes acriter objurgat, quòd eo calcato, Eusebium potius sequantur. Haec ille in Praefatione ad Apologiam, novus Hyperaspistes depromit. Nam cùm misellum Pseudo-Isidorum debellaret, atque confoderet, Epistolas Decretales fictas esse ex mendosâ notae Consularis confignatione saepissimè probare conatus est, nec ullum eo frequentius argumentum usurpavit; consignationes Epistolarum eos Consules habere qui Pontificibus à quibus scriptae Epistolae perhibentur, minimè competerent, graviter conquestus est. Ipse tamen in Apologiae Praefatione, multo jam senior sapientiorque factus eos ipsos annos Pontificibus Romanis ascribit, quos ascripsisse Pseudo-Isidorum apparet. Verbi gratiâ: Isidorus ille Epistolae Hygini haec subscripsit, Data XVII. Kal. Octobr. Magno & Camerino Coss. Blondelli nota est, Ad finem, notam temporis mendosissimam addidit plagiarius. Nam sedere caepit Hyginus An. Dom. CLIV. Glabrione & Variano Coss. Ita scilicet clarè refutatur Pseudo-Isidorus, qui Hygino Pontificalem Epistolam tribuit XIV. annis antequam Pontifex factus est. Sed idem Blondellus in [...] magnâ cum curâ docet, Hyginum Telesphori An. Dom. CXXXVIII. Hadriani XXI. exeunte, Camerino & Magno Coss. Januarii V. denati loco, ejusdem mensis XIII. feria I. [...]. Quidni igitur Hyginus Epistolam Pontificalem scriberet XVII. Kal. Octobres, cùm mense Januario ejusdem anni Pontifex factus fuisset? Rursus idem Impostor Epistolae Pii subscripsit, Data VII. Idus Apriles Claro & Severo Viris Clarissimis Coss. Rursus etiam Censor, Notae Consularis mendosa consiguatio; nam Severus cum Claro Consulatum non administravit Pio sedente. Sed idem Censor in Praefatione p. 31. & in Apologiâ p. 18. Pium anno XIV. Claro & Severo Coss. Martii VII. feriâ I. [Page 117] ordinatum esse docet. Pio igitur sedente Clarus & Severus Coss. fuêre, Pseudo-Isidoro tandem consentiente Blondello. Denique Victoris Epistolae haec nota Consularis apposita est: Data XIII. Kal. August. Commodo & Gravione corruptè pro Glabrione Viris Clarissimis Coss. Ad quae Censor, Falsâ Consulum nomenclaturâ farraginem suam concludit; & rationem hanc reddit, quia Commodus cum Glabrione V. Consulatum administravit An. Dom. CLXXXVIII. Eleutherii X^o. successit Victor An. Dom. CXCIV. Ejusdem tamen in Apologiâ haec verba sunt, Victorem à Consulatu Commodi & Glabrionis sedisse constat, ex priscis nempe Ecclesiae Romanae tabulis.

II. Verumenimvero videamus an tot elogiis liber ille Pontificalis meritò ornandus sit, tantaeque certitudinis ea, quae de annis Romanorum Episcoporum in illo traduntur, haberi debeant. Autor illius libri, quisquis est, incerti sanè laris homo, nec jam Damasi nomen apud eruditos sustinet, & si Anastasii Bibliothecarii nomen vindicare possit, nimis illud serum est. Ante Anastasium opus illud saepiùs laudabatur, & quidem cum suo titulo, non semper eodem, sed sine ullo Autoris nomine. Nomen erat libro Gesta Pontificalia; ita illum nominat Walafridus Strabo, lib. de rebus Ecclesiasticis c. 22. Nullum autem nomen Autoris Operi praefixum eâ aetate fuisse indieant illa Walafridi verba: Videtur autem non alias lectiones ante Evangelium fuisse tunc positas, nisi tantùm Apostoli Pauli, quas solùm nominavit, qui Gesta Pontisicum scripsit. Ante Walafridum Amalarius idem Opus saepe Gesta Pontificalia, saepe etiam Gesta Episcopalia nominavit; Autoris nusquam meminit. Ante Amalarium Rabanus Maurus de Institutione Clericorum librum vocat Gesta Patrum, cap. 28. caque saepius citat sine titulo. Ante Rabanum Beda Gesta Pontificalia appellavit, Homil. in feriâ III. Palmarum; & quod notatu valdè dignum est, quae habet de Lucio Rege Britannorum Christiano, ex eo libro transcripsit in vitâ Eleutheri, nempe, Misit ad eum Lucius Britannorum rex Epistolam, [Page 118] obsecrans ut per ejus mandatum Christianus efficeretur. Ante Bedam nostrum Agathonis Papae Legati, ut refert Humbertus contra Nicetam: Hinc in [...] mos obtinuit ut sacrificium Altaris non in serico aut in panno tincto, sed in lino terreno celebretur, sicut corpus Domini fuit in syndone mundâ sepultum. Sic & oblatio munda debet esse à fermento, juxta quod in Gestis Pontificalibus ab Sylvestro legimus esse statutum. Romani Martyrologii Autor in Pontificibus Romanis Martyrii titulo insignitis, Librum hunc sequutus est, ut tum ex re ipsâ, tum ex eo loco, VIII. Id. Augusti apparet; in quo describit Martyrium Xysti II. & sociorum, qui in coemeterio Praetextati sepulti sunt, ut in Gestis Pontificalibus legitur. [...] posterior pars sententiae nunc non comparet: sed in duobus MSS. etiamnum extat, ut testatur Holstenius. Et quidem Amalarius & Walafridus omnia, quae ad officia Ecclesiastica pertinere putabant, ex eo libro transcripserunt usque ad Sergium Papam & Gregorium secundum aut etiam tertium. Tot Pontificum vitae eorum aetate extabant.

III. Ante hos Pseudo-Isidorus librum Pontificum non nominavit quidem, semper tamen secutus est, & ad illa Gesta Episcopalia Decretales Epistolas efformavit. Nihil hac observatione certius. Nam primò Epistolas ad illos nonnunquam scriptas esse fingit ad quos solus Liber Pontificalis eum quasi manu duxit. Verbi gratiâ, Hyginus Papa Atheniensibus salutem. Multa mihi: fiducia est apud vos, fratres, & magna gloriatio pro vobis. Quare haec ad Athenienses Hyginus? Nempe quia scriptum erat in Pontificali, Hyginus natione Graecus ex philosopho de Athenis. Rursum, Pius Romanae Urbis Archiepiscopus Italicis fratribus Salutem in Domino. Quare ad fratres Italicos scribit? quia sic in Vitis Pontificum describitur: Pius natione Italus ex Patre Rufino, frater Pastoris, de civitate Aquileiâ. Quia Pius dicebatur Italus, ideo scribit illico ad fratres Italicos: Quia pro fratre Pastoris habebatur, aliam ei Epistolam tribuit, in qua omnes Ecclesias docet, Pascha [Page 119] die Dominico celebrandum esse, quia Hermae angelus Domini in habitu pastoris apparuit, & praecepit ei, ut Pascha die Dominico ab omnibus celebraretur. Sic Soter dictus est natione Campanus, ex patre Concordio, de civitate Fundis. Quare statim scribit Epistolam Campanis omnibus, miroque exordio eos [...]. Gaudere vos oportet, fratres, quòd divinâ largiente gratiâ familiares Domini vocamini, ejusque Sacrdotii dignitate fungimini. Deinde alteram etiam mittit, Dilectissimis fratribus per Italiae provincias, sanctis constitutis Episcopis. Secundò Pseudo-Isidorus Consules in libro Pontificum Papae cuique assignatos suis Epistolis subjungit; neque alios, quàm eos quos in isto libro invenerat nominatos, usurpat; quasi Papae Romani nunquam Decreta ediderint, [...] aut primo aut postremo sui Pontificatûs anno. Verbi gratiâ, in Gestis Pontificalibus de Euaristo haec legerat, Sedit à Consulatu Valentis & Veteris usque ad Gallum & Braduam Coss. Primae igitur Euaristi Epistolae, Data IX. Kal. Apriles Valente & Vetere Coss. Secundae, Data kal. Novembr. Gallo & Bradua Coss. subscripsit. Hoc illi solenne est. Quoties autem Impostor ille in ascribendis Coss. falsus esse deprehenditur, libri Pontificalis corrupto aut mutilo Codice deceptus est. Legerat in Pontificali de Alexandro, Fuit temporibus Trajani usque ad Helianum & Veterem. Hinc primò Trajanum & Helianum par Coss. comminiscitur, eosque primae & secundae Alexandri Epistolae, tertiae verò Helianum & Veterem ascribit. Neque enim eum locum in Pontificali mutilum, ex vetustiori Catalogo hoc modo supplendum esse novit: Fuit temporibus Trajani à Consulatu Palmae & Tulli usque Heliano & Vetere. Perinde in vitâ Sixti, Codex & mutilus & corruptus eum in miras angustias conjecit. Nam cùm in eo scriptum reperiret, Fuit temporibus Hadriani, usque Vero & Angulo, Hadrianum & Verum par Coss. fecit, eosque primae Sixti Epistolae subjecit; & cum mirum Anguli vel Anniculi nomen videretur, eosdem secundae etiam Epistolae subjunxit. Non enim perspexit quomodo & [Page 120] suppleri & emendari debuerat ex vetustiori Catalogo; Fuit temporibus Hadriani à Confulatu Nigri & Aproniani usque Vero & Ambiguo vel Am. Bibulo, (i. e.) Ambiguo Bibulo; Ambibulo quidem corruptè scribitur, unde Angulus & Anniculus in Pontificali multo corruptiús. Hujusmodi ferè sunt apud Pseudo-Isidorum mendosae notae Consulares ex mendoso aut mutilo Pontificalis Codice profectae: unde constat Impostorem illum cùm Decretales Epistolas finxit, Gesta Pontificalia ante oculos semper habuisse. Tertiò, Idem etiam inde confirmatur, quòd in corpore Decretalium Epistolarum saepe materia ex libro Pontificum sumatur, & verba etiam multoties recitentur. Autor Vitarum tradit Anacletum Presbyterum factum esse à B. Petro; Pseudo-Isidorus in Epistolâ Anacleti secundâ haec habet, Ut à B. Petro principe Apostolorum sumus instructi, à quo & Presbyter sum ordinatus: unde & postea de ordinationibus hac occasione arreptâ plenus tractatus instituitur. Pariter cum legisset in Gestis Alexandri, Hic passionem Domini miscuit in precationem Sacer dotum; Epistolae illius Papae primae haec inseruit, In Sacramentorum quoque Oblationibus, quae inter Missarum solennia Domino offeruntur, Passio Domini miscenda est. Et cùm de eodem ibidem scriptum vidisset, Hic constituit aquam aspersionis cum sale benedici in habitaculis hominum; Ipse pariter eidem haec addidit, Aquam enim sale conspersam Populis benedicimus, ut eâ cuncti aspersi sanctificentur & purificentur, quod & omnibus [...] faciendum esse mandamus, & praeterea miras illius ritûs rationes ex suo penu subjecit. Similiter in vitâ Sixti duo Constituta de vasibus sacris, & de Formatis cùm reperisset, utrumque in secundam ejus Epistolam conjecit. In vitâ Telesphori scriptum erat, Hic constituit ut septem hebdomadis jejunium celebraretur Paschae. Inde eidem aptata est Epistola, quae indicat à se & Concilio Romano idem statutum esse: & praeterea ob eandem rationem de Missâ nocte Nativitatis Domini celebrandâ, & de Hymno Angelico praeceptum dat. Pauca haec ex multis [Page 121] observanda esse duximus. Denique idem Pseudo Isidorus ut majorem Gestis Pontificalibus autoritatem [...], Epistolam quasi ab Hieronymo ad Damasum scriptam confinxit, aut illis ipsis antè praefixam inter suas posuit, quâ Papam sic affatur, Gloriam Sanctitatis Tuae nostra humilitas deprecatur, ut secundum Apostolicae Sedis autoritatem, quam cognovimus gubernari per [...] Sanctitatem, Actus Gestorum à B. Petri principatu, usque ad vestra tempora, quae gesta sunt in Sede tuâ, nobis per ordinem enarrare digneris. Ex quibus verbis facilè perspicitur librum illum Gesta [...] appellatum esse, quem à Damaso scriptum fuisse credi voluit Impostor. Quod etiam adhue clarius exprimitur in Epistolâ Damasi eadem manu confictâ: Veruntamen Gesta Pontisicum quae potuimus reperire in [...] Sedis studio ad tuam caritatem gaudentes direximus. Idem etiam rectè colligitur ex hoc titulo libri Thuanei MS. Incipit liber Episcopalis in quo continentur Acta B. Pontificum Urbis Romae. Nihil igitur certius est quàm librum [...] eundem [...] quem Gesta Pontificalia, vel Episcopalia mediae aetatis scriptores nominabant, quemque Damaso Papae ascribi voluere impostores: eumque ipsum librum fundum fuisse Pseudo Isidoro omnium Epistolarum quas Romanis Episcopis [...] ascripsit.

IV. Hoc autem adhuc manifestius fiet ex aliâ observatione ad hanc rem [...]. Pseudo Isidorus nontantum librum Pontificalem ascribi voluit Damaso; sed etiam Epistolas Decretales à seipso confictas credi voluit ab eodem Damaso ex Archivis Ecclesiae Romanae productas editasque fuisse. Certissimum hujus observationis argumentum est, quòd Impostor ille in suae Collectionis exordio duas Epistolas posuerit, unam quasi ab Aurelio Carthaginiensi Episcopo ad Damasum, alteram quasi à Damaso ad Aurelium scriptam. Nam in priori Aurelius à Damaso petit, ut [...] [...] reperire poterit post finem B. principis Apostolorum Petri usque ad suae. Sanctitatis, [Page 122] principium ipsi scripta mitteret; quae instituta mox etiam Decreta nominat: in posteriori respondet Damasus, Quaedam ex his quae petisti misimus, & quaedam adhuc, cum iterum miseris, mittere cupimus. Nullum tamen à B. Petri principis Apostolorum fine praedecessorum nostrorum praetermisimus, de quorum Statutis aliquid tibi non mitteremus. Quibus verbis Damasi Impostor Collectioni suae praemissis, ipsas Epistolas Decretales intelligi voluit, ut vel inde apertè colligitur, quòd à fine Petri dicat se Damasus ejus nullum praedecessorum suorum praetermisisse. Nam ipse nullam Epistolam Lino aut Cleto tribuebat, quia Linum ante Petrum obiisse putabat, & Cletum ut ab Anacleto distinctum vel non agnovit, vel eum simul cum Lino praefuisse existimavit. Voluit igitur credi Damasum à fine Petri Pontificum Decreta collegisse & à Clemente incepisse, & reverâ Epistolas tam diu postea natas edidisse, ut maximam ipsis autoritatem conciliaret. Sic enim Damasum postremò loquentem introducit, His itaque rite deliberatis, & ad Ecclesiarum notitiam nostrâ deliberatione perlatis, parere vos eorundem Sanctorum regulis summopere convenit. Cùm igitur Pseudo-Isidorus, sive Riculfus, sive Hadrianus, Librum Pontificalem sequutus sit in excogitandis Epistolarum suarum Argumentis, eundem tum autorem Pontificalis tum Epistolarum editorem confinxit Damasum, in Pontificatu adeundo minùs probatum, in administrando magis felicem, certè apud posteros magni nominis Papam.

V. Haec adeo prolixè prosecuti sumus, quòd ea necessaria esse putemus, ut rectè intelligatur quae fuerit natura Libri Pontificum, quando primùm natus & editus est. Inter eos enim qui à Damaso scriptum putant, aliqui in eodem nihil contineri contendunt praeter Canones Chronicos. Magdeburgenses dixerant, Damasum ex professo suorum antecessorum vitas descripsisse. Turrianus de antecessoribus suis Damasum scripsisse largitur, Vitas eorum [Page 123] scripsisse negat, Quia nihil, inquit, ferè aliud brevissimè scribit quàm quo loco, quo patre natus, quibus temporibus vixit, quot ordinationes fecit, quibus Coss. mortuus, ubi sepultus; quae non tam ad historiae scriptionem pertinent, quàm ad quosdam veluti Chronicos Canones. At alia multa in eo libro continentur: Quas scilicet fabricas fecit, quot Caeremonias instituit, quae Constituta edidit, quomodo Clerum [...], quam partem Missae addidit, aliaque peregit Pontificum quisque ante Damasum, in eodem docetur. Addit deinde Turrianus, Si ex professo vitas Pontificum scribebat, ubi sunt eorum Acta & Gesta? Respondeo, in ipso Libro Pontificali, quem Gesta Pontificalia sive Acta Veteres nominabant, moderni, Vitas: in illo, inquam, [...] sunt eorum Acta & Gesta.

[Page 124]

CAP. XII.

I. De Libri Pontificalis Autore. II. Alii Damaso partem priorem, posteriorem autem tribuebant Anastasio Bibliothecario; Baronius nihil Damaso, sed inc̄erto omnia tribuebat Autori, qui tamen è duobus saltem autoribus sua consarcinârit; Alii Libri universi Autorem solum credebant Anastasium; Alii priorem partem ita Damaso concedebant, ut tamen & ipsam crediderint interpolatam ab Anastasio. III. Assertio prima, Prioris partis non esse Autorem Damasum. IV. Assertio secunda, Autorem Libri, quicunque tandem is fuerit, non vixisse ante Saeculum sextum. V. Assertio tertia, Primum Libri Pontificalis Apographumesse quod sub nomine Catalogi secundi edidit Henschenius, cujus Autor sub finem sexti Saeculi scripserit; Interpolatum tamen atque continuatum ante Anastasium. VI. Assertio quarta, Incertum esse an quicquam in illo Libro interpolârit, aut continuârit, Anastasius. VII. Probatur interpolatum fuisse ante Anastasium, & viceversâ in nonnullis mutilatum. VIII Siquid boni habeat in primis Pontificibus Liber Pontificalis, id omne hausit è Catalogo primo per Cuspinianum edito, quem tamen ipsum [...] integrum, sed vitiatum duntaxat, viderit.

1. DE his Gestis Pontificalibus, sive libro de Pontificibus Romanis, ut judicium meum feram; primò [Page 125] Autores, quibus liber ille hactenus tributus est, deinde tempora, quibus eum scripsisse videantur, consideranda, & quae ante nos observârunt Viri docti, discutienda sunt. Inde enim patebit quanta autoritas tali scripto ascribenda sit: quippe si ne (que) autorem habeat, ne (que) [...] ullo modo venerandam, nescio ex quo capite assensum nostrum vendicare possit, narrationibus praesertim iis, quae vel omnem sidem superant, vel omnium Veterum testimonio defecta & destituta sunt.

II. Prima autem Virorum doctorum prioris Saeculi sententia fuit, Damasum Vitarum omnium Pontificum, qui suum Pontificatum praecesserunt, autorem fuisse: ita Onuphrius, Turrianus aliique. Sed haec sententia non diu duravit inter Romano-Catholicos: Nam eam primò Baronius rejecit, nihil omnino in eo Opere ad Damasum pertinere asserens; qui etiam addidit ejusdem Libri incertum autorem fuisse, & ex duobus saltem autoribus sua consarcinâsse; quae conjectura Ill. Annalistae erat verissima, licet ipse Cardinalis, quinam essent illi autores duo, ex quibus liber iste consarcinatus est, penitus ignoraret. Baronii sententiam statim sequuti sunt Binius, Possevinus aliique, quod ad Damasum spectat. Qui Damasum ad sua tempora Vitas Pontificum scripsisse putabant, reliquos usque ad Pontificatum Nicolai I. Anastasium Bibliothecarium addidisse asserebant; ut Onuphrius aliique. Sed nec haec sententia diu obtinuit; nam Moguntini qui Vitas Pontificum An. Dom. MDCII. ediderunt, simul significârunt se propter styli & totius scribendi rationis & methodi earum Vitarum, quae post Damasum scriptae sunt, consensum cum phrasi universâque scribendi ratione, quae est in Vitis prioribus, in eam sententiam inclinare, omnium illarum Vitarum germanum parentem esse Anastasium. Unde statim. Bellarminus eorum sententiam quasi notam amplectitur, eandemque sequitur ex nostris Gerardus Joannes Vossius. Alii etiam ex nostris, qui multum autoritatis isti Libro Pontificum tribuendum esse ut crederetur, ob rationes [Page 126] minimè incognitas maximè cupiebant, ad Damasum rursus recurrebant, & quicquid in illius Opere minus verum esse putabant, posterioribus ac praecipuè Anastasio tribuebant: quales erant viri sanè doctissimi, Blondellus & Salmasius. Necesse igitur esse sentimus, ut cùm Nos Librum illum Pontificalem in prioribus praesertim Ecclesiae temporibus enarrandis non flocci facimus, sententiam nostram de ejus autore explicemus, ejusque rationes particulatim reddamus.

III. Dico igitur primò, priorem partem Libri Pontificalis, qui Gesta Pontificum continet, non fuisse à Damaso scriptam. Quotquot ab eo natam putabant, nullam aliam rationem istius sententiae afferre unquam potuerunt, praeterquam quòd nomen illius pluribus MSS. Codicibus inscriptum fuit. Sed nimis infirmum est à titulo argumentum, cùm alia omnia refragentur. Nam primò Damasi fama hoc vetat, cujus ingenii elegantia semper agnita est, quam planè nullam fateri cogitur quisquis illum librum scabrum tam styli inconditi & ineruditi ei tribuit. Secundò Hieronymus, qui eum juvisse dicitur, hujus Operis non meminit, cùm ejus Vitam post decennium ferè scripserit. Tertiò, materia illius libri adeò novitatem redolet, & antiquitatem adeò crassè affectat, & res nemini cognitas tam securè recitat, ut nulli quarti Saeculi scriptori, quamvis rudi & inerudito, sine injuriâ ejus nomini factâ assignari possit. Et si duas partes illius Pontificalis seorsim consideremus, quamvis utraque eodem genere scriptionis similis sit, prior tamen posteriori multo incertior, imò multo pejor, fabulosior & contaminatior est, ideoque Damaso autore minùs digna.

IV. Dico secundò, nullum Papam aut alium quemcunque fuisse auctorem Libri Pontificum, sive Gestorum Pontificalium ante sextum Saeculum: imò nullum ejusmodi librum in Ecclesiâ extitisse ante annum CLX. ab obitu Damasi Papae. Cum enim tot ritus Ecclesiastici, tot opiniones de rebus fidei & disciplinae, quae ante initium sexti [Page 127] Saeculi minimè obtinuerunt, in eo libro contineantur, & ab ipso ejus initio utramque paginam faciant, maturiùs quicquam in illis Gestis scriptum fuisse nulla ratio admittit.

V. Tertiò, verisimillimum mihi videtur Librum illum Pontificum in Bibliothecâ Reginae Sueciae usque ad Felicem quartum & Justiniani tempora deductum, quem nobis exhibuit Heinschenius sub nomine Catalogi secundi, Apographum esse primi omnium Libri Pontificum, neque ulla ante eum Gesta Pontificalia, aut Vitas Pontificum extitisse. Nec tamen eum librum Pontificum sub Justiniano scriptum fuisse puto, sed sub finem sexti Saeculi ab Impostore exaratum editumque, cum Blondello sentio; autoremque vitas Pontificum post Felicem ad suam usque aetatem de industriâ omisisse, ne seipsum proderet. Eum autem Librum sub nomine Gestorum Pontificalium continuatum fuisse, atque etiam in aliquibus locis interpolatum ante aetatem Anastasii affirmare non dubito. De continuatione dubitari non potest, quia tales libri MSS. in Bibliothecarum forulis adhuc conservantur, quibus deducta sunt Gesta Pontificum usque ad Stephanum tertium ultra An. Dom. DCCL. ut testantur Freherus, Labbéus, & Heinschenius. Quae Gesta post aetatem Justiniani per modum continuationis scripta, non sunt ab Anastasio tanquam Autore profecta, quia ante Anastasium meminere scriptores haud pauci diversorum Pontificum, & ab iis gestorum usque ad Sergium & Gregorium tertium, hoc est, ultra An. Dom. DCCXL. ut cùm ex pluribus aliis, tum ex eo Strabonis loco clarè ostenditur.

VI. Quartò, Illud porrò observo, Librum illum Gestorum Pontificalium primum Saeculo sexto exaratum, in posterioribus editionibus interpolatum fuisse ante aetatem Anastasii; quod diligenter notandum est. Quia Blondellus putavit verisimile esse Anastasii temeritati nos debere omnia, quaein eo Libro à veritate aliena sunt. Ego potius primo scriptori temeritatem summam tribuo, posterioribus [Page 128] aliquam, sed minorem, an ulla omninò Anastasio tribuenda sit nescio; non enim hactenus quicquam vidi, quod Anastasium cum Librum edidisse doceat, praeter titulum in aliquibus MSS. & sanè paucis inventum. Reliqui Damasum agnoseunt, & tamen falsò omnes: Quinimò rectè à Labbéo notatum est, ante aetatem Anastasii illud Opus Damaso tributum esse in libro tempore Caroli Magni scripto. Cùm enim Liber ille, antequam Anastasius quicquam scripsit, editus sit, alii autori necessariò tribuendus est; & cùm etiam eâ aetate Liber ille sub Damasi nomine extabat, nimis serò eidem Operi etiam continuato Anastasii nomen praefixum est, praesertim cùm ille Bibliothecarius tale Opus edidisse à nemine ante Saeculum decimum quartum vel quintum perhibeatur.

VII. Interim Librum primum Pontificalem sexto Saeculo exaratum ante aetatem Anastasii interpolatum fuisse sic probari posse sentio. In primo Catalogo sive primae Editionis illius Libri Pontificum Apographo de Alexandro legimus, Hic Passionem Domini miscuit in praedicatione Sacerdotum. Quae sic interpolata apud Anastasium leguntur, Hia Passionem Domini miscuit in precationem Sacer dotum, quando Missae celebrantur. Sed haec interpolatio ante Anastasium facta est: eadem enim verba apud Walafridum Strabonem libro de rebus Ecclesiasticis cap. 22. recitantur. In vitâ Telesphori apud Anastasium legimus, Hic constituit, ut (legendum enim est ut pro cum) omni tempore ante horae tertiae cursum nullus praesumeret Missam celebrare, quâ horâ Dominus noster ascendit crucem. In Catalogo secundo haec verba non comparent: addita autem sunt ante Anastasium; legit enim eadem in suo Codice Walafridus Strabo & exscripsit cap. 23. De Eutychiano in Catalogo scribitur, Hic constituit fruges super altario benedici, apud Anastasium, ut fruges super altare tantùm fabae & uvae benedicerentur. Sed & haec interpolatio facta est ante Anastasium, ut patet ex Strabone cap. 18. Apud Catalogum in Vitâ Symmachi hymni Angelici mentio fit: apud Anastasium [Page 129] haec legimus, Hic constituit, ut omni die Dominico vel Natalitiis Martyrum hymnus diceretur Angelicus, id est, Gloria in excelsis: quae ante eum recitavit Strabo cap. 22. Sic in vitâ proximi Pontificis Hormisdae Anastasius haec habet, Hic composuit Clerum & Psalmis erudivit; quae in Catalogo non comparent; sed à Strabone memorantur cap. 25. Neque mirum esse videatur, ut à posterioribus aliqua prioribus adderentur: illud potius observandum est, nonnulla in primâ editione scripta extitisse, quae posterioribus omissa aut detracta suerunt. Verbi gratiâ in Catalogo secundolegimus de Telesphoro, Hic fecit ut Natali Domini nostri. Jesu Christi noctu Missae celebrarentur, & in ingressu Sacrificii hymnus diceretur Angelicus, Gloria in excelsis, &c. tantùm noctu Natalis Domini. Postrema autem verba tantùm noctu Natalis Domini, apud Anastasium omissa sunt; & sanè ante eum erant detracta, ut patet ex Strabone, quem locus ille mirè torsit, non ob aliam causam, quàm quòd illa verba ante sublata in suo Codice non viderat; viderat autem ea verba Symmachi de hymno Angelico, quae, ut diximus, in primâ Editione non habebantur. In Catalogo de Gelasio legimus, Hic fecit Sacramentorum praefationes cauto sermone, & Epistolas fidei elimato sermone. Horum nihil habet Anastasius, sed eorum loco substituit, Hic fecit Constitutum de omni Ecclesiâ. Denique in vitâ Hormisdae pars quaedam historiae de Concilio Constantinopoli facto, in quo reddita ratio damnationis Acacii, & ab omnibus accepta est; & deconcordiâ ab Oriente usque ad Occidentem factâ in Catalogo habetur, apud Anastasium non reperitur.

VIII. His perpensis, quis non videt fidem huic Libro Pontificali minimè adhibendam esse? Autor enim ejus Anonymus, & incertus sexti Saeculi scriptor, & statûs primitivae Ecclesiae planè ignarus fuit. Unde pluribus & foedis erroribus scatet, fictisque narrationibus plenus est, & enormem rituum doctrinarumque antiquitatem venditat. Et quod ad Chronologiam spectat, Successionis ordinemnon semel perturbat, annosque Pontificum nullâ certitudine, [Page 130] summâ negligentiâ vel inscitiâ tradit, & quicquid de eorum annis, qui ante Liberium sedebant, boni habet, illud ex vetustiori scriptore hausit, & malè plerumque expressit. Scriptorem autem vetustiorem illum non alium fuisse censeo, quàm autorem Veteris Catalogi, per Cuspinianum primò editi. Hunc primum Catalogum, quod ad rem Chronologicam spectat, exprimere conatus est autor secundi Catalogi sive Libri Pontificalis; quod ex certissimis conjecturis colligi posse videtur. Nam cùm primi Catalogi autor omnium à S. Petro usque ad Liberium Episcoporum tempora per Consules tradidisset, secundi sive Libri Pontificalis autor, iisdem fere Consulibus usque ad eundem Liberium utitur. Et cùm primus ille in Liberio desineret, & quia eo vivente scriptus est, initium ejus Pontificatus tantùm describere potuit, à Consulibus Constantio V. & Constantio Caesare, Secundi autor absurdè satis inquit, Fuit temporibus. Constantii usque ad Constantium Augustum VII. Nam cùm primi Catalogi autor Consules, sub quibus mortuus est, non addidit, qui erant Lupicinus & Jovinus, sub Imperio Valentiniani & Valentis; Utque tam abruptè duce suo destitutus in Liberio defecit, sic post Liberium per annos ferè CLX. usque ad Joannem Papam nullos Consules nominavit, cùm à Constantio VII. ad Consulatum Maximi, sub quo Joannes sedere dicitur, anni intercesserint CLXVIII. Praeterea ubi autor secundi hujus Catalogi primum, quod ad Consules attinet, sequitur, tam absurdè id facit, ut simul & prioris simiam se profiteatur, & inscitiam suam prodat. Nam cùm primi Catalogi autor S. Petrum vixisse post ascensionem Domini annos tantùm XXV. tradidisset, Autor Libri Pontificum eundem Apostolum anno post Passionem Domini XXXVIII. passum esse docuit; & tamen Lino ejus Successori eosdem Coss. tribuit, quos prior tribuerat. Et rursus cùm prior Lino Clementem, Clementi Cletum successisse tradidisset, posterior Lino Cletum, Cleto Clementem successisse docuit; & tamen mirâ securitate vel stupiditate potius eosdem utrique [Page 131] Consules assignavit, quos prior assignaverat: imò Clementem ex primo tradit sedisse usque Vespasiano VII. & Tito, hoc est, An. Dom. LXXVI. quem tamen statim ex Hieronymo scribit obiisse tertio Trajani, id est, An. Dom. Centesimo. Ex his aliisque hujus generis Ill. Annalium Conditor conjecit Librum à diversis autoribus scriptum fuisse, Ego potius Libri autorem unum fuisse, & duos autores sine judicio sequutum esse, autorem scilicet primi Catalogi, & Eusebii in Chronico interpretem Hieronymum: adeóque sententias de temporibus Pontificum planè diversas atque dissentaneas commiscuisse. Denique ne eum quidem Catalogum primum integrum vidit, sed ut opinor alicubi eodem modo mutilum & mancum, quemadmodum nos eum nunc habemus: quod vel ex illis colligere licet, quae quasi de Hygino & Pio scripta videntur. Ubi supplevit locum miserè affectum sine ullo judicio, & Consules notissimos duos Augustos, quos non intellexit, omisit: quam rem latius in secundâ Dissertatione tractabimus. Cùm igitur Libri Pontificalis autor tempora priorum Pontificum ex primo Catalogo desumserit, & plerumque malè expresserit, & cum iis alia planè dissona miscuerit, siquae primorum temporum certitudo à Latinis expectanda sit, ea ex primo Catalogo eruenda erit. De quo nunc agendum.

[Page 132]

CAP. XIII.

I. De primo Catalogo per Cuspinianum & Bucherium edito. II. Magni faciendus, si quidem incorruptum haberemus. III. Qualis hodie extat non ubique side dignus. IV. Binae Baronii Regulae refelluntur. In primis Ecclesiae Romanae Traditionibus, Graecis potiùs acquiescendum, quàm ipsis Romanis. Nec ullam faciunt, hâc in causâ, sidem adjecti, nullo tamen idoneo teste, Coss. V. Refellitur Heinschenii conjectura Anterum prioris partis Autorem statuentis usque ad Vrbanum. VI. Anterum prioris partis Autorem fuisse non est verisimile.

1. PRimum inter Latinos Catalogum Romanorum Pontificum eum fuisse omnino censeo, quem Cuspinianus Commentariis per partes & sparsim suis insertum edidit: de quo ille haec ad annum U. C. DCCLXXXI. habet, Oblatum est mihi pervetus opusculum anonymi Autoris, quo Pontifices Maximi, sub quibus Consulibus fuerint, enumerantur; in eo ita scribitur, Imperante Tiberio Caesare passus est Dominus noster, &c. Idem Opusculum, ut apparet, ex Codice paulò integriori à Bollando sibi communicato edidit Aegidius Bucherius in Commentario ad Victorii Canonem Paschalem, & post eum nuperrimè Heinschenius in Diatribâ praeliminari ad Acta Sanctorum Aprilis. Hunc Catalogum proculdubio exprimere conatus est secundi Catalogi, sive libri Pontificum Autor.

[Page 133]

II. His observationibus praemissis. Auctorem secundi Catalogi neminem, quem in assignandis Consulibus sequeretur, nisi illius Catalogi Autorem habuisse sine controversiâ patebit. Siqua igitur apud Latinos Chronologòs certitudo istorum temporum haberi posse videatur, non aliunde quàm ex ista vetustiori Catalogo petenda erit: ut nos cum Petavio, Bucherio, & Heinschenio judicamus. Enimvero eum magni nunc pretii esse fateor, & si unquam integer & incorruptus prodierit, multo pluris faciendum fore: neque dubitandum mihi videtur, quin propter hunc Catalogum speciosum Damasi nomen Libro Pontificum primò inditum sit. Quamvis enim non ab ipso, illius tamen aetate scriptus est hic Catalogus sub Pontificatu Liberii, cui successit Damasus. Fuit igitur ejus Autor ipso Hieronymo paulo antiquior. Non placet tamen Lemma illud ab Heinschenio praefixum, Elogium ex Catalogo priore à S. Damaso ad S. Hieronymum misso. Hoc enim ex duabus Epistolis, quas praefixit, tantùm collegit; eas autem fictas esse sciunt Eruditi: neque quicquam ad earum defensionem affert, praeter duas alias Epistolas illis similes, quas Sarazanius inter Opera Damasi edidit, cùm etiam illas jam dudum supposititias & ineptissimas pronuntiaverit Bellarminus.

III. Huic tamen Catalogo tam vetusto, primo inter Latinos, sed post Eusebianum Graecum nato, & in ipsâ Romanâ Ecclesiâ ante Latinam Eusebii Versionem edito, (quod omnino observandum est) in digerendis annis Romae Episcoporum haud temerè fidendum esse arbitror. Observat quidem Valesius non semel, annos Pontificum à Callisto usque ad Liberium in hoc Catalogo optimè digestos esse; quod tamen usquequaque verum esse non puto. Nam annos Pontificum sub quibus floruit S. Cyprianus malè digestos esse constat, quod fortasse ex libelli corruptione contigit: Verùm ante Callisti Pontificatum non tantùm Codex mancus & mutilus est; sed etiam si suppleatur, nullam in his rebus certitudinem parere potest. [Page 134] Queritur Heinschenius Bucherium non parum fuliginis huic primo Catalogo adjecisse, dum eum, quem confusiorem & vitiosum judicabat, non satis oestimavit. Sed haec mihi querela nimis injusta videtur; neque ille qui alterum accusat, eum Catalogum aut minus confusum, aut minus vitiosum reddidit ediditque. Nam autor ipse quisquis fuit nullis adminiculis suffultus, nullâ Tabularum autoritate nixus, prioribus Episcopis Consules tanquam Conjector tantùm tribuisse deprehenditur; illisque malè dispositis, cùm ad Hygini, [...], & Aniceti tempora pervenisset, in tantas angustias redactus est, ut quid scriberet, non haberet. Quid quòd SS. Petrum & Paulum simul passos esse docet (primo Neronis anno) Coss. Nerone & Vetere, quod & Actis Apostolorum à S. Luca conscriptis apertè contradicit, & omnes ferè S. Pauli Epistolas antevertit? Legitur quidem in Codice Bucheriano usque Nervae & Veri, sed mendosè, ut notat Bucherius ipse; neque enim tale par Consulum in Fastis reperitur. Heinschenius edidit usque Nervae & Vestini, contra fidem sui Codicis, contra Codicem Cuspiniani, contra mentem Autoris Catalogi, qui XXV. tantùm annos numerat à Consulatu Vinicii & Longini, ab eo autem Consulatu ad Nervam & Vestinum Coss. anni sunt XXXV. Et Consules, quos proximè solenni more nominat, non sunt Paulinus & Telesinus, qui Nervae & Vestino successerunt, sed Saturninus & Scipio, qui Neronem & Veterem secuti sunt. Alibi etiam malè in Catalogo Bucheriano scribitur Veri pro Veteris, ut in Euaristo, à Consulatu Valentis & Veri, Fulvii scilicet Valentis & Antistii Veteris, unde etiam apud Pseudo-Isidorum ex meliori Codice nomen Veteris retinetur. Rectè igitur ad mentem Autoris, usque Neronis & Veteris ex Codice Cuspiniani edidit Bucherius, sed pessimè illis Consulibus Petrum & Paulum passos esse tradit Autor illius Catalogi, cùm S. Paulus eo anno Romam nondum vidisset, & multae Pauli Epistolae tum scriptae non sint.

[Page 135]

IV. Reliqua non opus est hoc loco persequi, quae postea commodiùs & particulariùs perpendentur: Ex his autem, & ex iis quae nunc omittenda censui, quia postea dicentur, satis patebit non esse huic Catalogo ubique credendum: nam quod ex duabus regulis à Baronio praescribi solitis deducere conatur Heinschenius, vim nullam habet. Quippe Regula prima, quòd in his, quae sunt Ecclesiae Romanae, major fides sit adhibenda ejus Alumnis, quàm coeteris, ab ipso Baronio minimè observata est; sed ad unum Cletum statuminandum, cum aliud nullum argumentum suppeteret, usurpata est: neque hîc locum habere potest, cùm nullus Ecclesiae Romanae Alumnus per tria priora Saecula, quicquam scripsisse, quod hanc rem spectat, perhibeatur; nisi Caium excipias, quem Graecè scripsisse novimus, sed & Ecclesiae Romanae Presbyterum fuisse, & Cletum ab Anacleto minimè distinxisse alibi probamus. Alii verò nonnulla prodidere, nominatis Romae Episcopis, sub quibus ipsi vixêre; quales fuerunt Viri praeclari Hegesippus, Irenaeus, Dionysius, Bacchylides, non Romanae, sed Graecae Ecclesiae alumni. Et hîc observatione dignum est, quod ego ex verbis Irenaei de Romanâ Ecclesiâ & alumnis ejus colligo, lib. 3. c. 3. ubi de Romanorum Episcoporum Successione agit, Ad hanc enim Ecclesiam propter potentiorem principalitatem necesse est omnem convenire Ecclesiam, hoc est, eos qui sunt undique [...], in quâ semper ab his qui sunt undique, conservata est ea quae est ab Apostolis Traditio, Conservatam enim docet Traditionem ab Apostolis in eâ Ecclesiâ, ab his qui sunt undique, [...], Gloss. [...], undique, quorum scilicet ipse Irenaeus unus fuit. Cùm autem traditionem Apostolorum per Successionem Episcoporum ad sua usque tempora derivatam fuisse scribit, non tam ab ipsis Romanae Ecclesiae alumnis, quàm ab iis qui ex regionibus convenire [...], Successionem illam tunc temporis observatam esse mihi videtur asserere. Ut igitur Graeci, quales erant Polybius, Dionysius Halicarnassensis, [Page 136] [...], & Dio Cassius optimè historiam Romanam digessisse creduntur, neque Romanorum quisquam cum iis conferendus esse videatur, qui exteri erant. Adeo ut Livius ingens pellibus exiguis arctari facile potuisset, si illa excerperentur, quae ex Polybio aliisque Graecis scriptoribus hausit. Sic & mihi Graeci autores in Ecclesiâ, qui ad Romanam Urbem propter potentiorem principalitatem undique convenerunt, Successioriem Episcoporum & historiam rerum gestarum accuratiùs observasse & conservasse videntur, quàm ipsi alumni in eâ urbe nati, & educati Christiani; qui eo temporis tractu propter fidem celebres, propter doctrinam, aut literarum scientiam non adeò praeclarum testimonium nacti sunt. Facessat igitur prima Baronii regula, quae ipsum adeo abreptum tenuit, ut sententiam de natali anno Christi in priori editione à se promulgatam in posteriori revocaverit, Cassiodoro potiùs acquiescens, quem ut sequeretur illud maxime persuasit, quòd homo Romanus esset. Et secunda Regula, Quòd tempora adnumerata per Consules libentioribus sint accipienda auribus, huic causae non savet, & à Baronio malè posita est. Nemo enim unquam eam Regulam saepius transgressus, nemo tam saepe Fastos Consulares turbavit, & ad suam sententiam detorsit. Vetera quidem monumenta, ut ait ille, Consulibus consignata magnam certitudinem pariunt; quia ipsis monumentis Consulum nomina ascripta sunt, quae ipsum annum, quo scripta sunt, signabant, quem ignorare, qui scripserunt, non potuere: si autem rebus ipsis gestis quispiam nimiâ diligentiâ Consules apponat, quarum ipse ex longinquitate temporis non satis gnarus fuit, nomina Consulum apposita nullam rebus ipsis autoritatem arcessere possunt. Nos autem asserimus Autorem primi Catalogi nullam temporum priorum Pontificum certitudinem acquisivisse, aut Romae tunc cùm scriberet acquirere potuisse; & hujus ignorantiae multa specimina edidisse. Unde assignatio Consulum illis adhibita, quorum Successionem & tempora nescivit, plenam à nobis fidem extorquere non potest.

[Page 137]

V. Fateor equidem aliquid nuperrimè ab Heinschenio excogitatum fuisse, quod sententiae nostrae apertè adversatur, & ulteriorem discussionem postulat. Ille enim primum Catalogum in duas partes dividendum esse statuit, ac partem posteriorem quarto Saeculo scriptam esse fatetur circa An. Dom. CCCLIV. priorem autem sub initio tertii Saeculi usque ad Urbanum Pontificem, qui passus est An. Dom. CCXXX. ut ipse ait. Priorem partem ab Antero Pontiani successore scriptam fuisse putat, Papa Romano, non quidem sub ipsius Pontificatu, (satis cautè) sed sub Pontificatu Pontiani. Jam verò si sub Pontificatu Pontiani prior Catalogi pars scripta sit, quis ei refragari hàc aetate potest? quis contra [...] tam serò de antecessoribus ejus disputare? Sed haec conjectura quantum valeat inprimis videndum. Nomen Damasi Tabulis Ecclesiasticis praepositum diu Ecclesiae imposuit; cavendum solicitè ne Anteri nomen multo antiquius nunc tandem nobis imponat. Conjecturae suae praecipuum habet fundamentum, quia in priore parte nulli Consules bis repetuntur, in secandâ passim majora Pontificum elogia referuntur, iidem Consules repetuntur, dies ordinationis & mortis Pontificum assignantur. Sed nimis infirma est haec observatio, quàm ut ex eâ argumentum sumi possit, quo probetur duos hos esse Catalogos, à diversis autoribus scriptos, quorum unus alterum praecessit annis fermè CXXX. Satis enim facit ad methodum ejusdem Autoris discriminandam, quòd posteriora Pontificum tempora ipsi Autori notiora ex Ecclesiae monumentis fuerint quàm priora. Inde enim ratio optima & firmissima petitur, cur dies obitûs Pontificum in posteriori parte Catalogi, non autem in priori assignentur; quia idem autor habuit Depositiones Episcoporum & Martyrum eodem tempore cum Catalogo editas, priorum temporum Depositiones non habuit. Et haec clara sunt. Legimus in Catalogo de Fabiano, Passus XIII. Kalendas Februarii. Pariter in Depositione Martyrum, Decimo tertiò Kalendas [...] Fabiani in Callisti. Rursus [Page 138] in Catalogo legitur de Lucio, Decessit tertio Nonas Martias. Et in Depositione Episcoporum pariter, Tertio Nonas Martii Lucii in Callisti. Sic in Catalogo Sixtus passus esse dicitur VIII. Idus Augusti, & in Depositione Martyrum, Mense Augusto Octavo Idus Systi in Callisti. Rursus in eodem Catalogo Dionysius sedisse dicitur usque in diem septimum Kalendas Januarii. Et in Depositione Episcoporum primo loco legimus, Sexto Kalendas Januarias Dionysii in Callisti. Has Depositiones Episcoporum & Martyrum habuit Autor qui sub Liberio scripsir, & ex iis dies obitûs in posteriori parte sui Catalogi notavit: nullius Episcopi ante Lucium, nullius Martyris ante Fabianum Depositionem penes se habuit; solos igitur Pontianum & Anterum addidit, qui minori quàm annuo spacio ante Pontificatum Fabiani decesserant, quorum obitus notatos aliunde hausit; nullius ante eos obitûs meminit, quia certam dierum quibus mortui sunt notitiam non habuit.

VI. Praeterea ut priorem partem Antero ascribat Heinschenius, notat eum Gesta Martyrum diligenter à Notariis exquisivisse, & in Ecclesia recondidisse. Quod primò verum esse nihil est quod suadeat. Nam Maximinus ipso statim Imperii initio gravissimam Persecutionem Romae excitavit, qua intra paucos menses duo Episcopi Romani passi sunt Pontianus & Anterus, Hunc Anterum Gesta Martyrum recondidisse volunt. Sed unde hoc habent? à secundo scilicet Catalogo, qui sexto Saeculo primùm, si forte, prodiit. Cujus autoritas ut hîc potissimum vacillet necesse est; nam qui tradit Anterum Gesta Martyrum recondidisse, docet etiam eum per undecim annos Pontificatum tenuisse; quem uno tantum mense & decem diebus sedisse fatetur Heinschenius. Secundò, si daremus Anterum Gesta Martyrum collegisse, eo minus credibile erit, eundem etiam priorem Catalogi partem edidisse. Nam si illa ab eo diligenter collecta sunt, unde factum est ut in illa Opusculi parte, quae ipsi autori ab Heinschenio [Page 139] tribuitur, nullius Martyris aut Pontificis obitus memoretur? Certè multo verisimilius est, eum qui obitus Episcoporum non novit, dies omisisse, quàm eum qui Gesta Martyrum ante suam aetatem diligenter conquisiverat, & recondita habuit, eadem minimè memorâsse. Quis putabit Anterum Gesta Callisti conscripsisse, & diem obitûs ejus in Catalogo omittere voluisse, cùm ipso vivente & florente Antero, non tantùm Callistus, sed & ante eum Zephyrinus obierit?

CAP. XIV.

I. Hygini, Pii atque Aniceti tempora justo seriùs detrudunt receptae hactenus rationes tam Latinorum quàm etiam Graecorum. II. Extant tamen tertiae Eutychii Patriarchae Alexandrini ab utrisque diversae. III. In quibus, ut oportuit, [...] Pontisicum tempora ad anteriora promoventur. IV. Is itaque, quamvis alioqui side parum dignus, hâc tamen in causâ, Autorem aliquem secutus videtur minimè spernendum.

I. CUM igitur tempora Veterum Pontificum Romanorum nullà certâ ratione, aut apud Graecos, aut Latinos in Chronicis aut Indiculis hactenus constituta esse reperiantur; nihil omninò hâc aetate restat, [...] alia Chronologiae ratio investigetur, quae & Historiae Ecclesiasticae & dictis antiquissimorum Patrum maximè consona videatur: illis clarè refutatis, quae cùm discutiuntur stare nullo modo possunt. Et quoniam Haereticorum veterum Historica relatio praecipuè ad Hygini, Pii & Aniceti tempora [Page 140] (quod Romam spectat) ab antiquis refertur, horum Pontificum tempora tum ex priorum, tum ex proximè sequentium temporibus eruenda sunt. Nam si priorum Pontificum aetas aequo justiùs deorsum extendatur, (de quâ re maximè querimur,) & sequentium tempora, ut par est, ne usquam hiatus appareat, sursum promoveantur, necesse est ut Hygini, Pii & Aniceti aetas in arctum compingatur, ac penè in nibilum redigatur; praesertim siquis post Hygini mortem integrum Vacationis quadriennium somniaverit.

II. Primo igitur Pontificum Hygino priorum tempora limitanda sunt, ut quo anno post Martyrium Telesphori ipse ordinatus est, statuatur; dein Soteris aetas eruenda est, ut quamdiu Anicetus vixerit, cognoscatur. Porrò si fieri possit, alterius veteris Indiculi vestigia quaerenda & eruenda sunt, qui illis multo verior & Historiae Ecclesiasticae magis conformis apparere possit. Et sanè extat Chronicon à Latino & Graeco longè diversum, non diu abhinc editum, & hactenus neglectum. Nempe Said Ebn Batrick, Patriarcha Alexandrinus, Eutychius vulgò appellatus, brevem historiam scripsit Arabicè ab initio mundi usque ad An. Dom. DCCCCXXXVII. In qua de Patriarcharum Romanorum aetatibus clarè & distinctè agitur, eorumque ordinationes & exitus ad annos Imperatorum Romanorum particulatim rediguntur. Haec Eutychii Historia, dicta [...] hoc est, Contextio gemmarum, cum Latina Viri doctissimi Edvardi Pocockii versione Oxoniae edita est An. Dom. MDCLVIII.

III. Cum autem ego vulgarem Romanorum Pontificum praecipuè priorum Chronologiam valde suspectam haberem, eamque ad veritatem historiae Ecclesiasticae reformandam esse sentirem, idque aliquo modo propriâ industriâ praestitisse me putarem; vidi Annales Eutychii aliam priorum Romae Pontificum Chronotaxin, & tum à Latinis tum à [Page 141] Graecis insigniter discrepantem exhibuisse, &, quod mihi mirum videbatur, cum observationibus meis ex historiae monumentis magno labore & diligentia, sine duce, sine comite deductis maximè conspirantem. Unde sua hauserit Eutychius, sanè nescio; ab antiquiore aliquo nobis prorsus incognito ea sine dubio habuit, qui annos Pontificum cum annis Imperatorum ad modum Chronici Eusebiani contexuerat, sed cum maximo ab ipso principio discrimine, tum in initio Pontificatûs Lini, tum in annis Anacleti, ex quibus malè dispositis reliqui errores apud Eusebium praecipuè dimanâsse videantur.

IV. Haud equidem ignoro quid hactenus Viri docti de Annalibus Eutychianis senserint, eorumque judicium vidco ex Labbaeo rectè percipi posse, qui ad calcem Concilii Antiocheni haec liberrimè, ut solet, annotat. Tam crassi porro tamque frequentes in rebus praesertim Chronologicis errores Eutychianorum Annalium hoc apud eruditos lectores hactenus effecerunt, ut vix unius assis oestimentur, cùm ab Socrate, Sozomeno, Evagrio aliisque probatis Graecis Latinisque scriptoribus dissentiunt. Neque ego ab hac sententiâ multum dissentio. Ut enim in Vindiciis Ignatianis latè ostendi, erat hic Batricides veteris historiae valde ignarus, neque cum priorum Saeculorum scriptoribus, ipse decimi Saeculi scriptor conferendus. Sed non dubito quin Autorem vetustiorem aliquem in Chronologicis habuerit quem secutus est. Hujus itaque vestigia eruenda, & in iis temporibus tantummodo premenda esse censui; quorum neque Graecorum veterum neque Latinorum quisquam satis certam notitiam habuisse deprehenditur. In summâ, hujus Eutychii autoritate haud leviter confirmatus, sed observationibus nostris ex historiâ veteri Ecclesiasticâ petitis praecipuè fretus, prioribus Romae Episcopis annos suos, eo qui sequitur modo, in posteriori Dissertatione tribuendos esse putavi.

Dissertatio Posterio …

[Page]

Dissertatio Posterior, DE ANNIS PRIORUM ROMAE EPISCOPORUM SIGILLATIM,

Ex vetustis HISTORIAE ECCLESIASTICAE MONUMENTIS,

Et receptâ Arabum Chronologiâ rectiùs disponendis.

[Page]

[Page 145]

DISSERTATIO POSTERIOR, DE Annis priorum Romae Episcoporum sigillatim, ex vetustis Historiae Ecclesiasticae monumentis, & receptâ Arabum Chronologiâ rectiùs disponendis.

CAP. I.

I. In Catalogo Successionis id imprimis curandum est, ne aut falsi inserantur, aut veri è Catalogo excludantur Episcopi. II. Cletus malè in Catalogum intrusus. Eum non agnovit Ignatius. III. Non agnovit Irenaeus, non Cqius, non Eusebius, &c. nec verè Epiphanius. IV. Sed nec in [...] Latinâ Cyprianus, Optatus, Augustinus, Hieronymus, aliique vetustissimi. V. Discrepant inter se qui Cletum intrudunt, quo tandem ordine fuerit inserendus. VI. Gesta Cleti & Anacleti invicem diversa pro arbitrio consicta. VII. Erroris occasio.

1. IN hac posteriori Dissertatione idem mihi propositum est, quod vetustissimi Catalogi Autor sibi proposuit; ut scilicet ostendam per successionem quis Episcopus & quot annis praefuit, vel quo Imperatore. Hoc autem fieri non potest, nisi habeamus definitum & cortum numerum Episcoporum qui [Page 146] in antiquissimâ Successionis tabulâ repraesentabantur. Nam si aliqua persona admittatur, quae ab initio in eâ non continebatur, aut aliqua inde excludatur quae ab exordio admissa est, ut manifesta temporum perturbatio inde oriatur necesse erit. Quippe quotcunque anni Episcopo extra ordinem inserto tribuuntur, totidem Episcopus ille, qui ejus locum occupare debuit, ordine suo detrusus ad inferiora tempora deprimetur, successoresque suos loco suo dimovebit, ac in sequiora tempora pariter detrudet. Et [...] modo quotcunque anni Episcopo è verâ Successionis tabulâ excluso assignati fuerant, totidem sequens Episcopus ad superiora tempora evehetur, successoresque suos seoum ad altiorem locum efferet. Quocirca praecipuè curandum est, ne Episcopi Romani in Successionis tabulâ rite ab initio positi suo loco dimoveantur, & aut per indebitam extranei cujuspiam intrusionem dcorsum premantur, aut per injustam veri Pontificis exclusionem sursum evehantur. Cujus observationis summa necessitas ab ipso initio statim apparebit.

II. Ac priores quidem quatuor hi passim numerantur, Linus, Cletus, Clemens, Anacletus; & eorum tempora ad An. Dom. CXI. à Baronio, ad CX. à Petavio & Labbéo extenduntur, gravi, opinor, [...]; utpote quae vetustissimorum temporum & sequentium rationes prorsùs contur baverit, & plurium errorum in Historiâ Ecclesiasticâ foecunda mater extiterit. Nam primò, quatuor hi Pontifices reverâ tres tantum sunt; Cletus & Anacletus ejusdem hominis nomen diversimodè prolatum. Rectè Valesius, Cletus ex mutilato Anencleti vocabulo fictus mihi videtur. Verum hoc esse multa sunt, quae persuadent: Et quidem si S. Ignatius idem docuisset, quod vult Halloixius, alio argumento non egeremus; sed quae ex Epistolâ ad Mariam Castabalitin ille adduxit, spuria esse certò cognoscuntur; nec omninò quicquam probant, cùm tam Graeca, quàm Latina nomina in illius Epistolae Codicibus MSS. variè [Page 147] legantur. De qua lectionum varietate suo loco dicemus.

III. Nam cùm priores Romae Episcopos perspicuitatis gratiâ per tetradas considerandos esse duximus, in primo omnium quaternione hujus observationis utilitatem maximam perspeximus. Quippe quatuor Pontifices post S. Petrum & ante Euaristum vulgo commemorantur, & numerus ille non tantùm disertè & ex professo statuitur, sed etiam praefractè à Chronologis maximi nominis defenditur. Primus omnium, quos nunc habemus, Successionis horum Episcoporum meminit rerum Ecclesiasticarum curiosissimus indagator Irenaeus, apud quem hoc numero & ordine collocantur, Linus, Anencletus, Clemens, lib. 3. cap. 3. & Clementi mox Euaristus successisse dicitur. Post Apostolos igitur & ante Euaristum tres tantummodo Romae Pontifices agnovit Irenaeus, qui tantâ secundi Saeculi parte in Ecclesiâ Occidentali floruit, & tam frequens cum Episcopis Romanis commercium habuit, & Hegesippo harum rerum maximè curioso suppar fuit; à quo denique Successionem Romanam, viri tum secundi, tum tertii Saeculi, tum sequentium temporum doctissimi tanquam certam & indubitatam tam in Occidente quàm in Oriente receperunt. Irenaeo consonus est Anonymus, sive Caius, apud Eusebium lib. 5. cap: 28. ipsi suppar, & Romanae Ecclesiae Presbyter, qui adversus Artemonis haeresin sub Zephyrino scripsit. Ille enim Cletum & Anacletum non distinxit, qui dixit Victorem fuisse post Petrum XIII. cum affirmet haereticos ab Apostolis acceptam & conservatam [...] tradidisse [...]. Hunc Anonymum vocat Blondellus, cùm constet eum Caium fuisse, eumque ut à Caio distinguat, quem sub Antonino filio Severi scripsisse dixit Hieronymus, sub Victore ea scripsisse affirmat, quod apertè falsum est. Nam verbis proximè sequentibus, [...]. [Page 148] Idem autor eosdem haereticos tradit affirmasse à Zephyrino Victoris Successore adulteratam fuisse veritatem; quae verba scribi non potuerunt sub Victore, sed vel sub Zephyrino, vel Zephyrini Successore. Praeterea cum in primâ pericope ab Eusebio excerptâ, cùm meminisset Theodoti coriarii à Victore excommunicati, in secunda pericope discipulorum ejus meminit Asclepiodoti & alterius Theodoti, qui Vitalem Presbyterum suae Sectae Episcopum constituerant, qui rediens ad Ecclesiam ad pedes Zephyrini Episcopi sese abjecit; & rursus in tertia pericope, alios etiam duos condiscipulos addit. Hermophilum & Apollonidem, hosque omnes prioris Theodoti discipulos edidisse tradit varia S. Scripturae exemplaria, & veritati & sibiipsis contraria. Haec igitur vel sub extremis Zephyrini temporibus vel paulo post scripta [...]. Et quin idem hic scriptor fuit qui sub Antonino Severi filio disputationem cum Proculo Montanista iniit, nempe Caius, dubitari non debet. Quamvis enim Eusebius nec nomen Autoris nec libri titulum ex quo excerpta verbatim transcripsit, commemoret, titulum tamen libri cognoscimus [...] fuisse. Nam nol tantum Nicephorus lib. 4. cap. 20. affirmat [...] redarguisse absurditatem Artemonis & Theodoti quem beatus Victor depugnavit: sed & Theodoretus Haereticarum Eabularum lib. 2. cap. 5. trium pericoparum apud Eusebium summam ex parvo Labyrintho deducit, de Theodoto agens. Parvum autem hunc Labyrinthum Photius Codice XLVIII. [...] agnoscit, [...] quod revera ille composuit qui & [...] contra Proculum Montanistam edidit. Hunc Caium tum Eusebius tum Photius Romanae Ecclesiae Presbyterum fuisse asserunt. Habemus igitur Romanae Ecclesiae alumnum, qui asseruit Victorem Episcopum Romae decimum tertium, adeoque Cletum ex numero Pontificum rejecit, fatente Blondello, quique longe antiquior fuit alio [Page 149] quocunque Ecclesiae Romanae alumno qui duos nobis Cletum & Anacletum protulit. Neque ille vestigiis Irenaei institisse dicendus est, qui cum vir esset doctissimus ut ex ipsius scriptis patet, & in Urbe ipsâ viveret Presbyteratûs ordine insignitus, Episcoporum Romanorum Successionem, eorumque verum numerum non minus quàm Irenaeus cognitum & perspectum proculdubio habuit. Irenaeo etiam consentit Eusebius tum in Chronico tum in Historiâ; & Eusebium sequuntur Graeci omnes, Pseudo-Ignatius, qui Graecorum primus post Epiphanium in Epistolâ ad Trallianos interpolatâ Episcoporum hujus Successionis nominatim meminit, Georgius Syncellus, Indiculi Nicephoro Patriarchae tributi Autor, Photius, Nicephorus Callistus: nec quod ad hanc rem spectat, dissentit Epiphanius, qui tres tantùm hîc cum Irenaeo agnoscit, quamvis Anencletum, Cletum vocet: imò quem Cletum prius vocaverat, postea cùm Successionem enumerat, Anencletum vocasse videtur. [...] Ubi non malè Cotelerius [...] redundare observavit; sed ego potius mendum esse puto, & pro [...] legendum esse [...]. Ubi enim ea tradit Epiphanius, quae in Commentariis quibusdam viderat, Cletum appellat; cùm autem statim ad sententiam Eusebii redeat, sine dubio eodem nomine Anencletum appellare voluit.

IV. Inter Latinos eundem numerum servant in Africanâ Ecclesiâ S. Cyprianus, Optatus & Augustinus in Epistola ad Generosum, licèt in uno Codice Vaticano haec addantur, Lino Cletus, Cleto Clemens, ut testantur nuperi Editores, [...] caeteri MSS. refragantur. Eundem in Gallia Prosper, in Romanâ Ecclesiâ S. Hieronymus, & ut diximus Caius; inter Arabas Eutychius; in Ecclesiâ Hispanicâ PseudoDexter. Et tametsi Veteris Catalogi Autor cum secundo Catalogo, sive Libro Pontisicum, & Pseudo-Tertulliano, [Page 150] Cletum & Anacletum tanquam duos Pontifices nominet; Valesius tamen testatur se duos vetustissimos Indices sive Catalogos vidisse, in quibus nulla fit Anacleti mentio, sed solius Cleti. Quibus concordat ipse Canon Missae, qui Lini, Cleti & Clementis meminit, nullâ Anacleti mentione factâ. Nec non vetus Litania Ordinis Romani, S. Line, S. Clete, S. Clemens, Ora pro nobis. Et nuperrime Joannes Mabillon in egregio Opere, De re Diplomatica, specimen scripturae Saeculi VI. ex vetusto Catalogo Romanorum Pontificum qui in Vigilio desinit, nobis exhibuit:

Petrus sedit annos XX. mens. II. dies III.
Linus sedit an. XI. mens. III. d. XII.
Clytus sedit an. XII. mens. I. d. II.
Climens sedit an. IX. mens. X. d. I.
Euaristus sedit an. VIII. mens. X. d. II.

Ubi nulla mentio Anacleti tanquam Pontificis à Cleto diversi. Idem etiam aliud specimen scripturae Saeculi VIII. ex Indice affert qui desinit in Joanne VI. & deest inquit in illo Indice Anacletus. Quod nunc omnibus apparet, postquam uterque Index inter Vetera Analecta ab eo editus est, quorum posterior sie incipit:

Linus sedit annos XII. menses V. dies XII.
Cletus sedit an. VIII. mens. II. d. V.
Clemens sedit an. VI. mens. I. d. XIV.
Euaristus sedit an. XIV. mens. III. d. XII.

Viderint igitur qui in Breviariis repraesentant Cletum Romanum de Regione quintâ, Anacletum verò Atheniensem; & qui Martyrologium Romanum tantopere praedicant, quod agir de Cleto Aprilis XXVI. de Anacleto Julii XII.

[Page 151]

V. Praeterea primi illi Scriptores, qui quatuor Pontifices ex tribus fecêre, de ordine Successionis [...] convenire potuerunt. In Catalogo Bucheriano hoc ordine quatuor recensentur, Linus, Clemens, Cletus, Anacletus; in Catalogo secundo & Libro Pontificum alio, Linus, Cletus, Clemens, Anacletus; apud Pseudo-Tertullianum rursus alio, Linus, Cletus, Anacletus, Clemens. Unde apud posteriores Graecos, qui de Martyrio Clementis scripsêre, nunc [...] scribitur, nunc [...], ut observat Cotelerius. Qui etiam triplicem lectionem notat in Clementinâ Epitome, [...]. Et cautè satis Primasius Saeculi sexti scriptor, in Praefatione ad Commentarios meminit Clementis discipuli Apostolorum, & post eos Episcopi Romanae Ecclesiae ordinati. Nam haec incertitudo ordinis in Successione quarto Saeculo introducta, & quinto sextoque continuata, magnam confusionem peperit tum in Graecis Codicibus ex eo tempore descriptis, tum in eorum Versionibus postea factis. Cujus exemplum memorabile extat in Epistolâ Pseudo-Ignatii ad Mariam Castabalensem, [...] Nam pro hoc [...] non tantum in Augustano Codice legitur [...], in Leicestrensi [...], sed etiam in Medicéo [...] vel [...] legitur. Vulgatus Interpres habet Anacletum, vel Anencletum, Vetus Cletum. Ita in uno loco triplex Clementis decessor habetur, Linus, Cletus, Anacletus, ex variâ scilicet sententiâ librariorum aut interpretum. Quamvis igitur de Cleto ab Anacleto Pontifice distincto valdè soliciti sint Baronius & Blondellus, & nuperrimè [...], his tamen diutiùs immorari minimè necesse est; cùm jam Viri doctissimi Halloixius, [Page 152] Carolus à S. Paulo, H. Valesius, Cotelerius & Natalis Alexander per ista duo nomina unicum tantùm Pontificem intelligi debere doceant.

VI. Neque audiendus est hîc Onuphrius, qui nullo pacto audiendos esse vult autores tam Graecos quàm Latinos, qui Cletum cum Anacleto confundunt, quia Cletum ab Anacleto diversum nomine, Patre, patriâ, rebus gestis, mortis tempore & die referunt Damasus & traditio. Nam quae traduntur de Patre, patriâ & rebus gestis, non sunt à Damaso, sed ab Autore secundi Catalogi, sub Saeculo sexto confecti, nullâ historiae fide aut probabilitate subnixa; & diversitas dierum obitûs à Martyrologis pro arbitrio excogitata est, nè Paparum ullum omitterent; illique cùm duos dies quasi duobus Martyribus assignassent Aprilis XXVI. & Julii XII. vel XIII. utroque die alii Cletum, alii Anacletum celebrant: adeò apud eos omnia incerta & confusa. Quis enim putet patrem & patriam, & dies obitûs eorum Pontificum cuipiam post quadringentos & amplius annos innotuisse, de quibus nihil Veterum quisquam scripsisse cognoscitur? Magnum autem, inquit Heinschenius, nobis videtur pondus adferri ex antiquis Missalibus & Breviariis Romanis; sed ea mihi nullius ponderis sunt; quippe eorum Lectiones plerumque ex Libro Pontificali excerprae sunt, adeoque autoritatem omnem, siquam habent, ab illo mutuantur.

VII. Hoc tantùm addo, quòd origo hujus erroris Cletum & Anacletum, tanquam duos Pontifices in Catalogo nominandi, haec mihi fuisse videatur. Cyprianus Irenaeum secutus dixerat Hyginum, qui in Urbe nonus fuit, intelligens Petrum fuisse Episcopum primum; illi Latini, qui Irenaeana nesciebant, & Linum primum Romae Episcopum numerare solebant, coacti sunt septem distinctos Pontifices inter Linum & Hyginum ponere. Quos cùm invenire non potuerunt, & Anencietum nomen inusitatum jam antè in Cletum converterant, Cleto Anacletum addiderunt, sicque se-numerum, quem Cyprianus exhibuerat, [Page 153] optimè implêsse putaverunt. Petrum enim tantum Cathedram posuisse & in eâ sedisse, Linum autem tanquam Episcopum primum in eâ sedisse docuerunt. Incertus Autor sub nomine Tertulliani, lib. 3.

Hac Cathedrâ Petrus quâ sederat ipse, locatum
Maxima Roma Linum primum  [...] jussit:
Post quem Cletus & ipse gregem suscepit ovilis.

Ex hoc autem ordine Cleto Anacletum adjungit, Alexandrum sextum, Hyginum denique nonum appellat, cùm antea Linum primum appellasset. Ubi obiter notanda est magna Baronii hallucinatio, qui cùm hanc Tertulliani simiam pro vero Septimio haberi voluit, ad hunc ejus locum statim subdit: Haec ille numerans Romanos Pontifices ad Anicetum tantùm, quando opus illud ipse Tertullianus scribebat, quo tempore Marcion Roman ad Anicetum: venit.

[Page 154]

CAP. II.

I. Intruso Cleto, malè collocatur initium Lini. II. Linus, superstitibus etiamnum Apostolis, in sede collocatus, & ante illos etiam mortuus. III. Idem aliunde confirmatur.

I. JAm verò rempora trium horum Pontificum vulgo ultra limites suos deorsum extenduntur, non tantùm, quia unius Pontificis anni, qui nunquam fuit, à quibusdam Latinis adduntur; sed etiam quia Lini initium cum Eusebio ponunt, ubi finis Pontificatûs ejus poni debuerat: quod temporis spatium primò malè positum, & mox supposititio Pontifici additum, immane Chronicon [...] de quo diximus peperit. Lini Pontificatum à morte S. Petri incepisse volunt tum Eusebius & Syncellus, tum Theodoretus ad 2 Tim. c. 4. tum ex Latinis plerique recentiores, eique annos XI. aut XII. tribuunt, quem, vivo adhuc Petro, Romae sedisse, nec post ejus mortem in vivis fuisse potius credendum est; aut codem anno cum eo passum esse, ut vult Onuphrius, aut etiam priori, quod verisimilius est.

II. Nam primò ordinationem Lini ita disertè tradit Irenaeus, [...]. Vetus Interpres, Fundantes igitur & instruentes Beati [...] Ecclesiam Lino Episcopatum administrandae Ecclesiae tradiderunt. Non meminit Irenaeus mortis Apostolorum, aut ut jam praeteritae, aut ut mox secuturae, cùm Linus ordinaretur: sed cùm SS. Petrus & Paulus fundarent Ecclesiam, Linum ei praefecerunt; dum ipsi scilicet in alias regiones transcurrerent. Ut S. Epiphanius Haeresi XX. [Page 155] [...] Veruntamen etiam sic potuerunt alii Episcopi constitui, adhuc superstitibus Petro & Paulo; eò quòd Apostoli [...] in alias provincias profecti sint, ut Evangelium praedicarent, Roma autem non potuerit sine Episcopo esse. Eodem modo Irenaeum hîc interpretor, quo ipse alibi loquitur, lib. 3. cap. 1. ` [...] Vetus Interpres, Ita Matthaeus in Hebraeis ipsorum [...] scripturam edidit Evangelii, cùm Petrus & Paulus Romae evangelizarent & fundarent Ecclesiam. Post verò horum discessum vel (ut in MS. Vossli legitur) excessum, Marcus discipulus & interpres Petri, & ipse quae à Petro annunciata erant, perscripta nobis tradidit. Unde vel oscitantia vel fraus Petavii manifesta est, qui lib. 5. c. 5. Rationarii Temporum Petro à Nerone, inquit, interfecto Romanam Ecclesiam Linus regendam suscepit, ut antiqui scriptores asserunt; quibus suffragatur Vetus Indiculus Romanorum Pontisicum Liberii tempore contextus, quem penes nos habemus: Nam inter antiquos eos scriptores numerat Irenaeum, qui tamen non Petro à Nerone interfecto Romanam Ecclesiam [...] suscepisse Linum, sed Petrum & Paulum Lino Episcopatum tradidisse scribit; & in hâc re non Eusebio, sed Irenaeo consentire veterem Indiculum certum est, qui Linum mortuum esse tradit Capitone & Rufo Coss. hoc est, An. Dom. LXVII. cùm Petrus & Paulus passi non sint ante [Page 156] An. Dom. LXVIII. Coss. Italico & Turpiliano. Et reverâ qui, praeter Graecos, Linum mortuo Petro successisse volunt, Petrum ipsum passum esse simul tradunt secundo Neronis anno aut circiter, quod ad calculum Chronologicum perinde est; nec inde controversia rectà institui potest de Pontificatu Lini, sed de Passione Petri.

III. Secundò, Catalogus Bucherianus notat tempus, quo mortuus est Linus; Fuit, inquit, temporibus Neronis, à Consulatu Saturnini & Scipionis usque Capitone & Rufo: Capito autem & Rufus Coss. fuêre An. Dom. LXVII. quo passus esse S. Petrus putatur. Contra haec disputat Baronius, non ut ex antiquissimo Catalogo referuntur, sed ut extant in Pontisicali, cujus Autor ordinem Catalogi pervertit; unde argumentum ejus non contra rem ipsam, sed tantùm contra perversionem ordinis in Catalogo valet, & Librum Pontificalem ferit, sententiam Eusebii minimè confirmat; quod est inprimis observandum. Tertiò Eutychius, qui tradit S. Petrum à secundo Caii per XIX. annos sedisse, Linum autem post eum XII. si pro inchoatis non exactis accipiantur, in idem ferè tempus finem Pontificatûs Lini conjicit: imò Eutychius primo Catalogo rectè congruit, dum primò ait, [...] Occisus est Petrus sub annum XXII. post Dominum nostrum Christum. Quippe XXII. annus Eutychii idem planè est cum XXV. Catalogi. Tertio enim ille post Consulatum Geminorum anno obiisse Christum antè docuerat, quem passum esse putavit Autor Catalogi Geminis Coss. Secundo idem Eutychius, [...] [Page 157] Erat verò post Petrum Linus Patriarcha Romae, quâ functus dignitate duodecim annos obiit. Jam si annos XII. addas annis XXII. Eutychii, sive annis XXV. Catalogi, pervenies ad ultimum Neronis annum ineuntem, hoc est, ab An. Dom. LV. quo passum esse S. Petrum uterque credebat, ad An. Dom. LXVII. Capitone & Rufo Coss. Quem calculum rectè pridem Onuphrius, & nuper Vendelinus, Blondellus & Heinschenius secuti sunt. Neque eum diu postea superstitem fuisse docet Sixtus Senensis, qui de Lino loquens, Moritur, inquit, Romae sub Galba Imperatore anno Christi septuagesimo post expletos Pontificatûs sui annos undecim, menses tres, dies duodecim. Qui cum esset Onuphrii coaetaneus, sine dubio eodem anno cum Apostolis sub Nerone obiisse Linum dixisset, nisi pravâ opinione imbutus fuisset, quòd nempe Linus libros duos de agone SS. Petri & Pauli scripserit. Et Chronicon Metense non malè, Nisi tempora Pontificatûs Lini atque Cleti sub spatio Praesulatûs B. Petri [...], non sibi consonè respondebunt anni Pontificum Romanorum annis Imperatorum. Haec observatio de Lino peropportuna est, sed quod ad Cletum spectat, difficultas non aliter rectè solvitur, quàm ipsum è numero Pontificum eliminando, aut in ejus locum Anencletum, à quo malè distinguitur, substituendo.

[Page 158]

CAP. III.

I. Vnde ortum habuerit opinio de pluribus Romae uno tempore sedentibus Episcopis. II. Ita sensere Rusinus & Beda. III. Plures simul Episcopos non agnoverunt vetustiores, Irenaeus, Cyprianus, Cornelius, Novatianus, Pacianus. IV. Nemo ante Rufinum, cui occasionem errandi dedit supposititia Clementis Epistola a se Latine versa.

I. HIC autem observatio quaedam ad haec rectè intelligenda, & ab aliorum assertionibus vindicanda prorsus necessaria est. Cùm enim tres priores Pontifices à morte Apostolorum successivè in Hieronymiano Chronico describerentur, in Catalogo autem Romano unus illis tribus additus appareret, & ad breviora tempora quatuor reducerentur in Catalogo, quàm in Chronico, (ultimus enim eorum quatuor mortuus est An. Dom. XCV. juxta Catalogum, cùm trium ultimus vixerit ad annum C. juxta Hieronymum) aliquos ex his quatuor simul Ecclesiae praesedisse nonnulli arbitrabantur; & suas sententias Gestis Pontificum inseruêre, ut ex MSS. Codd. Libri Pontificalis apparet: in quibus omnibus Cl. Vossius haec reperiri de Petro testatur: Hic ordinavit duos Episcopos Linum & Cletum, qui praesentialiter omne ministerium Sacerdotale in Urbe Româ populo supervenienti exhiberent; B. autem Petrus ad Orationem & Praedicationem populum erudiens vacabat. Priora verba aliter ex MSS. refert Blondellus: Hic ordinavit tres Episcopos Linum, Cletum & Clementem, ex quibus Linus & Cletus praesentialiter, &c. Pag. 28. Imò Liber ipse Pontificalis, Clemens ex praecepto B. Petri suscepit Ecclesiae Pontificatum gubernandum, [Page 159] sicut ei fuerat à Domino Fesu Christo Cathedra tradita vel commissa: tamen in Epistolâ, quae ad facobum scripta est, qualiter ei commissa est à B. Petro Ecclesia, reperias: ideo Linus & Cletus ante cum conscribuntur, quia ab ipso Principe Apostolorum ad ministerium Sacerdotale exhibendum sunt Episcopi ordinati. Haec quidem in Libro Pontificali extant, sed in secundo Catalogo non apparent, ut constet non nisi serò addita fuisse.

II. Ille autem qui ista inseruit, occasionem nactus est à Russino in Praefatione ad Recognitiones Petri, ubi ait, Quidam regerunt, quomodo cùm Linus & Cletus in Urbe Româ ante Clementem suerint Episcopi, ipse Clemens ad Facobum scribens sibi dicat à Petro docendi Cathedram traditam? cujus rei hanc accepimus rationem, quòd Linus & Cletus fuerint quidem ante Clementem Episcopi in Urbe Româ, sed superstite Petro, ut illi Episcopatûs curam gererent, ipse verò Apostclatûs impleret officium. Ex his Catalogo additis Venerabilis Beda in Vitâ Abbatum Weremuthensium, duorum Abbatum in codem Monasterio praesidentiam hoc argumento approbat: Nam & Beatissimum Petrum Apostolum Romae Pontifices sub se duos per ordinem ad regendam Ecclesiam constituisse, causâ instante necessariâ, tradunt Historiae. Et idem Historiae Ecclesiasticae lib. 2. cap. 40. Successit autem Augustino in Episcopatum Laurentius, quem ipse idcirco adhuc vivens ordinaverat, ne se defuncto status Ecclesiae tam rudis vel ad horam pastore destitutus vacillare inciperet. In quo & exemplum sequebatur primi pastoris Ecclesiae, hoc est, beatissimi Apostolorum principis Petri, qui fundatâ Romae Ecclesiâ Christi, Clementem sibi adjutorem evangelizandi, simul & successorem consecrâsse perhibetur.

III. Et haec quidem à posterioribus Latinis excogitata sunt; neque tale quicquam Irenaeo notum fuit, ut ex ejus Catalogo patet. Imò nec Cyprianus, nec Cornelius, nec Novatianus, duos simul Romae Episcopos ante sua tempora unquam sedisse putârunt. [...] Cyprianus semper Unitatem [Page 160] à Petro petit, Unitatem autem intelligit Sacer dotalem, hoc est, Episcopalem, unius scilicet Episcopi in unâ Ecclesiâ praesidentiam. Cornelius Epistolâ ad Fabianum, de Novatiano, ` [...], &c. Quod Maximus & reliqui Confessores ad Ecclesiam reduees nuper agnoverant his verbis: Nec enim ignoramus unum Deum esse, unum Christum esse Dominum, quem confessi sumus, unum Spiritum Sanctum, unum Episcopum in Catholicâ Ecclesiâ esse debere. Cyprianus de Unitate: Monet ipse in Evangelio suo & docet dicens, Et erit unus grex, & unus pastor; Et esse posse in uno loco aliquis existimat aut multos pastores, aut multos greges? Ep. 41. Agnoscant atque intelligant, Episcopo semel facto & collegarum ac plebis testimonio ac judicio comprobato, alium constitui nullo modo posse. Ep. 44. ad Confessores: Cùm vos illic comperissem contra dispositionem Dei, contra Evangelicam legem, contra institutionis Catholicae unitatem, alium Episcopum fieri consensisse, id est, quod nec fas est, nec licet fieri, Ecclesiam alteram constitui. Ep. 52. ab exemplis Cornelii & Novatiani plenè hanc rem explicat: Nisi si Episcopus tibi videtur, qui Episcopo in Ecclesiâ à sedecim Caepiscopis facto, adulter atque extraneus Episcopus fieri à desertoribus per ambitum nititur; & cùm sit à Christo una Ecclesia per totum mundum in multa membra divisa, item Episcopatus unus Episcoporum multorum concordi numerositate diffusus; ille post Dei traditionem, post connexam & ubique conjunctam Catholicae Ecclesiae unitatem, humanam conetur Ecclesiam facere. Inde Pacianus diligens Cypriani Lector unum hunc Episcopatum Sacer dotium singulare vocavit, & Novatiano tanquam principale crimen objecit, quòd sedente jam Romae Episcopo adversus fas Sacerdotii singularis alterius Episcopi sibi nomen assumserit.

IV. Ita postea cùm [...] tum Felicem, tum Liberium simul Romae Episcopos sedere voluit, populus exclamavit, [...], Theodoret. [Page 161] lib. 2. cap. 17. Ita Optatus contra Parmenianum lib. 1. In Aphricâ sicut & in caeteris provinciis, una erat Ecclesia, antequam divideretur ab ordinatoribus Majorini; cujus tu haereditariam Cathedram sedes: Vidondum est, quis in radice cum toto [...] manserit; quis foràs exierit; quis Cathedram sederit alteram, quae ante non fuerat; quis altare contra altare erexerit; quis ordinationem fecerit, [...] altero ordinato. Novum igitur erat hae commentum de duobus aut tribus Episcopis simul Romae praesidentibus, nec Veterum cuiquam cognitum; antequam Ruffinus [...] Epistolâ supposititiâ Clementis, quam uti genuinam verterat, & Romano Orbi intulerat, hoc [...] excogitavit, ut merces suas vendibiles faceret. Certè si Linus & Cletus duo Episcopi ab initio Romae simul sedissent, Novatianus nunquam illud argumentum omisisset: nam eâdem ratione probare potuerat duos simul Episcopos in eadem Urbe admitti posse, quâ Beda duos Abbates in eodem Monasterio; si eo tempore idem tradidissent historiae. Sed haec nescivit vera antiquitas. Certè Cl. [...] in Apparatu, p. 51. Ne hunc quidem Clementem liquet fuisse specialem Romae Episcopum, ut tota [...] credidit. Quòd si tota antiquitas Clementem specialem Romae [...] fuisse credidit, idem etiam de Lino & [...] reliquisque sentiendum est: neque enim quisquam inter antiquos aliter de Clemente quàm de reliquis opinatus est. Et nimis jam serum est in rebus Ecclesiae [...] à totâ Antiquitate discedere.

[Page 162]

CAP. IV.

I. Praedictam de pluribus eandem sedem possidentibus Episcopis sententiam ut in usus suos detorqueant Episcopalis Regiminis Adversarii. II. Commenta Blondelli. III. Aliter de Successione sensit Clemens ipse Episcopus Romanus. IV. Hausit è Libro Pontificali Paradoxa sua Blondellus, quem nec ipse tamen bonae fidei testem agnovit; nec, si agnosceret, causae fuae favere [...]. V. Commenta Salmasii ex eodem Libro Pontificali. VI. Mirum est Librum Pontificalem tanti, [...] in causâ, fecisse utrumque, tam Blondellum quàm Salmasium.

I. QUamvis haec de duobus vel tribus Episcopis simul Romae [...] tam infirma sint, & nullo veterum testimonio suffulta; multa tamen hinc comminiscuntur Viri doctissimi, D. Blondellus & Cl. Salmasius, ad convellendam ordinis Episcopalis antiquitatem, quae hoc loco opportunè ad examen revocanda esse duxi. Ac primò quidem Blondellus in Apologiae [...] sententiam suam novam atque singularem de Presbyteris [...], qui reliquis ex ordine & jure praesidebant, tueri & illustrare conatur. Ab initio ferè Ecclesiae antiquioribus in Christo regimen plebis commissum est. Ex illis senioribus, quibus regimen fuerat commissum, ille qui caeteris prior vocatus est, reliquis sui ordinis praesuit quasi Presbyterorum praepositus, aut capituli Decanus. Penes hunc seniorem Presbyterum primae in Presbyteriis Cathedrae ac potestatis jus orbe toto fuit. Hanc ille hypothesin ex obscuris quibusdam [Page 163] incerti scriptoris Ambrosiastri verbis, iisque à mente Autoris alienâ expositione detortis expiscatus est. Et [...] ille, Autori qui Ecclesiae Tabulas ordinavit primus, hoc unum propositum fuisse putat, ut doceret tres primùm à Petro qui Romae unà Episcopatu fungerentur, urbicique Cleri Collegium constituerent ordinatos fuisse; hâc tamen lege, ut Linum seniorem, ac exinde Clementem proximè adlectum, Presbyterii primatus contingeret.

II. Haec de primi Catalogi uno proposito mirè philosophatus est, cùm Illius Autor Linum post obitum Petri sedisse tradiderit. Vult enim Petrum passum esse Nerone & Vetere Coss. Anno aerae vulgaris LV. Linum sedisse à Consulatu Saturnini & Scipionis Anno LVI. Hoc tamen uno proposito à mente Autoris Libri illius Pontificalis prorsus alieno animatus Blondellus tandem hanc nobis fabulam proponit. Primo Linus [...], eoque inter collegas senior sedit. Proximè ex iis, qui à S. Petro ordinati sunt, adlectus [...]. Clementi Chersonam deportato successit Cletus à Petro tertio loco ordinatus. Cleto mortuo Anacletus antiquitate proximus successit, pòst Cletum à Petro ordinatus. Anacleto mortuo, Clemente Chersonae adhuc haerere jusso, Euaristus aetate proximus ad collegarum [...] suo loco & ordine evectus est. Euaristi Martyrio coronati locum Alexander, Sixtus, Telesphorus, Hyginus ordine tenuerunt. Haec Blondellus ex Tabulis Ecclesiae Romanae hausisse se profitetur, quarum nulla ullam talis praerogativae prioris ordinationis mentionem facit, aut ullo modo innuit. Cùm nemo Veterum Linum inter collegas seniorem tradiderit, nemo Clementem aut Cletum aut Anacletum, nemo denique Euaristum suo ordine evectum fuisse dixerit. Putidam illam fabulam de. Clemente Chersonae Martyrium passo non tantùm [...], sed & amplificat. Vult enim eum An. LXXVI. Chersonam deportatum esse, & An. XCV. Chersonae adhuc haerere jussum, ac denique An. Dom. C. Chersonae passum, [Page 164] atque ita per XXIV. annos in exilio fuisse, quod nemo unquam aut dixit aut cogitavit. Post Clementem reliquos suo ordine promotos esse sine ullo teste, sine ulla verisimilitudine tradit.

III. Hanc quidem ille, sed aliam nobis rationem Successionis tradit Clemens Romanus, qui ignorare non potuit quomodo ipse ad Episcopatum promotus est, aut quâ ratione alii post eum jure successuri erant. Sic enim ille p. 57. [...] (MS. [...]) [...], &c. Et Apostoli nostri per Jesum Christum Dominum nostrum cognoverunt, contentionem de nomine Episcopatûs oborituram; ob hanc igitur causam cùm perfectâ praescientiâ praediti essent, constituerunt praedictos, & deinceps praeceperunt, ut cùm illi obdormiverint, in eorum munus succederent alii probati viri. Constitutos itaque ab illis, vel deinceps ab aliis viris celebribus, cum consensu totius Ecclesiae, &c. Ex his Clementis Romani verbis, non diu post obitum Petri & Pauli, & diu ante mortem Joannis Apostoli scriptis, liquidò constat ipsos Apostolos praescientiâ futuri Ecclesiarum statûs, & controversiae de nomine Episcopatûs oriturae praeditos, non tantùm Episcopos constituisse pro vitae cujusque spatio Ecclesiae praefuturos, sed insuper in mandatis dedisse, ut quoties ex iis aliquis è vitâ migraret, alius ei succederet à viris praestantissimis electus, & à tota Ecclesiâ cui praefuturus erat comprobatus. Nihil hîc de Successoris [...], nihil de ordine & succedendi jure; de probatione personae idoneae & consensu Ecclesiae tantùm agitur.

[Page 165]

IV. Anacletum post Linum, Clementem, & Cletum à Petro ordinatum esse credit, ex aperto Libri Pontificalis testimonio. Cùm nec illius Libri testimonium ad fidem in re adeò antiquâ satis valeat, nec sit per se satis apertum. Quòd non satis valeat illius Libri testimonium, habeo mihi ipsum Blondellum consentientem. Cujus haec verba sunt Apologiae pag. 221. Extant sanè de Euaristo haec in libello Pontificali verba, Hic titulos in Urbe Româ divisit Presbyteris. Nemo autem nescit longè post Damasi, cui vulgo adscribitur, tempora, anno circiter DC. ab Euaristi passione ferè D. farraginem illam [...], serò natum de re antiquissimà testem, congestam fuisse. Neque verò illius serò nati testis satis apertum est testimonium. Certè locus ille tum in Catalogo secundo, tum in Pontificali adeò obscurus est, ut nullum videatur sensum fundere. Scriptor uterque id voluit docere, Anacletum memoriam Petri construxisse; caetera vix intelligas. Primus ita de Anacleto: Hic memoriam B. Petri construxit & composuit, dum Presbyter factus fuisset B. Petro, ubi Episcopi reconderentur. Rectè Editores docuerunt, legendum esse factus certior. Quod ad praesens negotium spectat, unicum illud de quo nunc ago, satis omnes ejus rationes convellit. Graecos omnes, inquit, ut & ex Latinis veteribus multos Cleti & Anacleti nominum affinitas & Episcopatuum continuatio eò compulêre, ut ex duobus unum Urbis Papam conflarent. Siccine veró? An nominum affinitas S. Irenaeum & Eusebium compulit, ut ex duobus unum Papam conflarent? Quis aetate Irenaei, aut etiam Eusebii audivit nomen Cleti tanquam Episcopi Romani? Nemo sané. Ex Graecis nemo ante Epiphanium Cletum nominavit, nec post eum Graecorum quispiam. Et fortasse apud ipsum Epiphanium [...] corruptè legitur, ubi Catalogum sic recitat, [...]. Expungendum enim esse [...] Corelerius censet; sed fortasse [Page 166] pro [...] legendum est ' [...], ut apud Irenaeum & Eusebium, quos Epiphanius sequi solet, scribitur. An continuatio Episcopatuum compulit quenquam aut Graecum aut Latinum, ut Cletum & Anacletum pro uno Pontifice haberet, cùm qui ita senserunt, Eusebium & Hieronymum ejus interpretem sequuti sint? Imò Cleti & Anacleti nominum diversitas sensim introducta compulit Latinorum aliquos ut ex uno duos Episcopos facerent, contra vetustissimam Successionis tabulam, quam, ut puto, Hegesippus, certè Irenaeus habuit. Nec igitur vera sunt, quae de his quatuor Pontificibus tradidit Blondellus; neque si vera essent, novitiam illam de praesidentiâ & cathedrâ Presbyterorum conjecturam stabilire possent.

V. Ex his primis Romae Pontificibus Cl. Salmasius commentum suum de duobus generibus Episcoporum, sive Presbyterorum tuetur. Duûm generum, inquit ille de Trapezitico Foenore pag. 407. sub Apostolis Presbyteri, iidemque Episcopi, fuêre. Haec duo genera ita distinguit, ut aliquiessent Episcopi sive Presbyteri, quorum munus erat orationi & praedicationi vacare; alii, qui Sacramenta administrabant, & exhibebant plebi. Hanc distinctionem, omnibus inauditam, autoritate Damasi, cujus inter Episcopos Romanos magnum, nec immeritò, nomen fuit, tueri conatur. Sic enim ait, Damasus in Vitâ Clementis tradit Petrum, cùm eum Episcopum consecrâsset, eique Cathedram & Ecclesiam disponendam committeret, dixisse, Sicut mihi gubernanti tradita est à D. Jesu Christo potestas ligandi solvendique, ita & ego tibi committo, ut ordines dispositores diversarum causarum, per quos actus Ecclesiasticus profligetur, & tu minimè in curis Saeculi deditus reperiaris; sed solummodo ad orationem & praedicationem populi vacare stude. Sed quis nescit Damasum nihil horum scripsisse, quae tanto viro prorsus indigna jam ab omnibus judicantur? Haec omnia desunt, inquit Salmasius, in Editione à Sociis Moguntinis procuratâ, sed leguntur in omnibus scriptis Codicibus. [Page 167] Fortasse; in Codicibus Anastasii, non Damasi. Et nunc quidem in editione Anastasii à Fabroto adornatâ inter varias Lectiones ex MSS. depromptas eadem verba de Clemente extant. Reliqua de Lino & Cleto in Libro Pontificali semper extabant: ut haec annotatio nihili sit, quamvis à Salmasio saepe inculcata, ut in Apparatu ad libros de Primatu. Sed & verba ipsa, cujuscunque sunt, neque sensum, quem illis tribuit Salmasius, neque ullum sanum fundunt. An enim potestas ligandi & solvendi ullam similitudinem habet cum potestate ordinandi dispositores diversarum causarum? An unquam memorati sunt dispositores per quos actus Ecclesiasticus profligetur? An qui administrabant Sacramenta & exhibebant plebi, in curis Saeculi reperti sunt? Adeò haec à Salmasii Damaso tradita ab omni ratione remota sunt, ut plura dicere pudeat.

VI. Quae post argumentum tam infirmum, tam nullum, ex duobus S. Pauli locis, quasi lucem aliquam ab his tenebris accipientibus, affert, ad hoc institutum non pertinent, nisi quia si vera essent, aliquam occasionem sive praetextum inde quispiam formare posset profitendi similem expositionem Damasi. Nihil enim hîc ago, nisi ut ostendam, quàm immeritò Clementem & Linum & Cletum simul Romae sedisse dicunt Blondellus & Salmasius, & quàm prodigiosas inde conclusiones futiliter eruant. Et sanè mirum mihi semper videbatur, quòd Blondellus & Salmasius, statim postquam contra Episcopos scribere decreverant, in admirationem Damasi prorumperent, & Solis radios in Libro Pontificali repente perspicerent, & fundamentum Sententiae suae in illo mustaceo collocarent.

[Page 168]

CAP. V.

I. Ad Annos trium primorum Episcoporum acceditur. II. Sedem tenuit Linus ab An. Dom. LV. ad LXVII. III. Corrupta sunt è Platinâ, hoc in loco, Romana Breviaria recentiùs edita. IV. Linum ante Apostolos decessisse credidit Autor Constitutionum Apostolicarum. V. Anencletus ab An. LXVII. ad LXIX. VI. Non longè inde discedit Henschenius. VII. Clemens ab An. LXIX. ad LXXXIII. quo anno Euaristi ingressum ponit Eutychius, cujus inde vestigia premit Autor. Tertius Trajani Annus fatalis Veterum erroribus. * * Additio.

I. HIs praelibatis, & tum Presbyterorum [...] Cathedrâ dejectâ, tum duplici Presbyterorum genere exploso, tum recto Successionis ordine & Successorum numero stabilito, anni primorum trium Episcoporum, Lini, Anencleti, & Clementis, ex sententiâ Graecorum Eusebio vetustiorum, & Latinorum etiam sic rectè mihi digerendi videntur.

II. Cùm Petrus & Paulus fundarent Ecclesiam, hoc est, Apostolis illis adhuc superstitibus, Linus Romae Episcopus constitutus est, ut docet Irenaeus: sedit autem usque ad annum Domini LXVII. jam vergentem, Imperii Neroniani XIV. ineuntem, Coss. Capitone & Rufo, ut tradit Catalogus Bucherianus; cui consonant Catalogus secundus, Liber Pontificalis, Anastasius & Breviaria vetera, in quibus haec verba de Lino conservata erant. Fuit temporibus Neronis, à Consulatu Saturnini & Scipionis usque Capitone & Ruso. Unde Florus Lugdunensis asseruit, S. Linum tempore Neronis Martyrio coronatum. Observanda etiam hic [Page 169] sunt quae Nicephori Chronicon habet ad hanc rem spectantia, [...]. Petrus Apostolus, annos 2. Linus, annos 12. Cùm enim biennium S. Petro, Lino annos 12. tribuit, manifestè respexit Imperii Neronis annos 14. & traditionem illam, quae statuebat Petrum primò Romam venisse circa initium Imperii Neronis, ibique sedisse usque ad secundum Neronis annum, Coss. Nerone & Vetere. Observandum porrò Chronologiam Eutychii primo Catalogo exactè congruere, dum primò ait, Occisus est Petrus sub annum XXII. post Dominum nostrum Christum. Quippe XXII. annus Eutychii idem planè est cum XXV. Catalogi. Tertio enim ille post Consulatum Geminorum anno obiisse Christum antè docuerat, quem passum esse putavit Auctor Catalogi Geminis Coss. Secundò idem Eutychius, Erat verò post Petrum Linus Patriarcha Romae, quâ functus dignitate duodecim annos obiit. Jam si annos XII. addas annis XXII. Eutychii, sive annis XXV. Catalogi, pervenies ad ultimum Neronis annum ineuntem, hoc est, ab An. Dom. LV. quo passum esse S. Petrum uterque credebat, ad An. Dom. LXVII. Capitone & Rufo Coss. Quare non immeritò statui potest, Linum An. Dom. LXVII. exeunte decessisse, anno Neronis XIV ineunte, quo tempore Consules ordinarii erant L. Fonteius Capito & C. Julius Rufus.

III. Cùm verò verba illa, quae modò recitata sunt, in Breviariis Romanae Ecclesiae antiquis, tam excusis quàm manuscriptis legerentur, autoritate Sixti V. & Gregorii XIII. extrita sunt, fabulis quibusdam ex Platina, & quidem nominato, eorum loco, repositis: cujus nomen proximâ correctione authenticâ pariter extritum est, & quidem prudenter. Nam reverâ in his Platina toto coelo erravit, dum ait, Linus Natione Tuscus patre Herculàneo, ab ultimo Neronis anno usque ad Vespasiani tempora pervenit, à Consulatu Saturnini & Scipionis usque ad Capitonem & Rufum Coss. Duo enim hi Consulatus sub uno Imperio Neronis gesti sunt. Quomodo igitur idem Pontifex ab ultimo [Page 170] Neronis anno, & à Consulatu Saturnini & Scipionis, qui partim secundo partim tertio Neronis anno Consules fuerant, [...], quomodo idem ad Vespasiani tempora, & ad Captionem & Rusum, qui ejusdem Neronis partim decimo tertio, partim [...] quarto anno Consules erant, pervenire potuit? Haec sunt ab omni ratione prorsus aliena.

IV. Nimis acerbè Labbéus ad A. C. LXVII. ubi de SS. Petri & Pauli Martyrio agit, Successit S. Linus, ut quidem doctiores quique Chronologi sentiunt, hoc certè tempore. Nam Novatores non moror, qui ut in coeteris, sic in [...] Romanorum Pontificum omnia perturbant. Novatores enim non sunt nec minus docti, qui veteres tabulas consulunt, & successionem Episcoporum caeteraque ad vetustissimorum Patrum scripta & ad antiquissimae historiae monumenta disponere, simulque errores receptos detegere, & legitimis argumentis refutare conentur. Certè ante Apostolos Petrum & Paulum complures, ante Neronem mortuum fuisse Linum omnes pene crediderunt. Constit. Apostol. lib. 7. c. 46. [...] Romanorum Ecclefiae primus quidem Linus Claudiae filius à Paulo, secundus autem à me Petro post mortem Lini ordinatus fuit Clemens. Qui dixerunt post mortem Lini à Petro Clementem ordinatum esse, putabant Linum ante Apostolorum excessum obiisse.

V. Lino successit Anencletus, ut ostendimus, seditque annos duos. Ita certè Eutychius de Vespasiani Imperio agens, Porro anno Imperii ejus tertio Patriarcha Romae constitutus est Dacletius (ita Anencletum sive Anacletum nominat) & cùm biennio sedisset mortuus est. De biennio rectè eum scripsisse non dubito; duos enim testes habeo, qui ei in annorum numero disertè consentiunt. Quippe idem tradit vetus auctor Indiculi Nicephoro Patriarchae attributi, quem ita repraesentat prima Editio Scaligeri, & secunda Editio Parisiensis, ' [...] Anencletus, [Page 171] annos duos; & utrique editioni consentiunt MSS. Codices duo, Oxoniensis & Londinensis. Huic adjungendum [...] Georgii Syncelli testimonium, cujus haec verba sunt, [...]. Hoc est, interprete Goaro, Romanae Ecclesiae post Petrum coryphoeum fuit Episcopus Anacletus annis duobus. Haec cùm sint ab Eusebianis tantopere diversa atque dissonantia, unde ea habuerit Syncellus nescio, nisi fortè ex Africano, cujus brevis Historia à Christo ad sua tempora penitus deperdita est. Cujus nuspiam meminit Eusebius nisi sub Imperio Macrini, his verbis in Chronico, Abgarus vir sanctus regnavit Edessae, ut vult Africanus. Unde justa suspicio est fuisse eam brevem Africani Historiam ab Eusebianâ valde diversam. Sive autem Africanum, sive Anonymum, qui paulo post Africanum scripsit, sive alium aliquem, quem viderunt Autor Indiculi & Eutychius, sequebatur Georgius, eum habemus pro sententiâ nostrâ testem locupletem. Quare cùm Linus obierit, ut dictum est, An. Dom. LXVII. Capitone & Rufo Coss. quod [...] Henschenius, sequitur Anencletum mortuum esse An. Dom. LXIX. exeunte, Vespasiani primo, Coss. Galba & Rufino.

VI. Mira haec fortasse videbuntur, iis [...] qui Cletum & Anacletum duos Pontifices faciunt, & Anacletum non statim post Linum, sed [...] post Clementem & Cletum sedisse putant. Sed qui Cletum & Anacletum unum Pontificem fuisse arbitrantur, & ordinem ab Irenaeo positum amplecti volunt, ut certè debent, mirari confestim desinent. Benè Henschenius, Si aliqui arbitrentur Cletum praeponendum esse Clementi, nolumus funem eâ de re contentiosum ducere. Ponatur igitur Cletus, (qui idem est [...], ut probavimus) post Linum & ante Clementem; cùm ipse Henschenius fateatur Linum obiisse An. Dom. LXVII. & Cleto, (quem concedit à S. Petro [...] ordinatum) anni tantummodo sex in antiquissimo Catalogo [Page 172] tribuuntur; sequetur Cletum sive Anacletum An. Dom. LXXIII. obiisse, Vespasiani quinto, solius quadrien nii Metachronismo.

VII. Anacleto successit Clemens An. Dom. LXIX. exeunte vel LXX. ineunte, seditque ad An. Dom. LXXXIII. Domitiani secundum, Domitiano IX. & Rufo II. Coss. Eo certè anno ordinatum esse Euaristum tradit Eutychius, quem jam sequor. Certè Baronii Chronologiâ hoc maximè confirmatur, quòd, ut inquit, Eusebius ac coeteri omnes tam Graeci quàm Latini Autores testentur Clementem subiisse Martyrium tertio anno Trajani Imperatoris, idque S. Hieronymus firmiter asseveret, imò & ipse Liber de Romanis Pontificibus apertè doceat. Sed neque Eusebius neque Hieronymus Martyrii Clementis meminit; & illa apud Nicephorum Callistum & Martyrologium Bedae attributum putida fabula est. Autor Libri Pontificum secutus est Hieronymum, Hieronymus Eusebium, Eusebius si fortè Catalogum aliquem, certissimè vitiosum, unde ex solâ supputatione tradit Clementem tertio Trajani anno obiisse. Et quidem tertius hic Trajani annus Chronologis quasi fatalis fuit; unde errores in Historiam varii redundârunt. Scaliger asserit vitam Josephi ab ipso scriptam esse sub Imperio, non Domitiani, sed Trajani: Nam, inquit, in ea Agrippae Regis mentio fit, ut de eo qui adhuc in vivis non esset. Decessit autem Agrippa anno tertio Trajani. Certè post mortem Agrippae vitam suam scripsit Josephus, sed ante mortem Epaphroditi, cui extremis illius libri verbis Antiquitates suas dedicavit. Occisus est autem Epaphroditus à Domitiano An. Dom. XCV. C. Valente & C. Antistio Coss. ut accuratè notat Dio. Ante igitut eum annum Agrippa mortuus est. Eusebius ad postremum Domitiani annum in Chronico notavit, eum omnes ex genere David interfici praecepisse, ut nullus Judaeorum regni reliquus foret. Ad quae verba rursus Scaliger, Atqui reliquus erat ejus regni Rex Agrippa, quamvis non ex stirpe David, regnavitque usque ad annum tertium Trajani.

[Page 173]

H. D.

1. Vidit hoc in loco Vir Eruditissimus è Photio natam ScaligeroTertio Vespasiani, nou Trajani, anno mortuus Agrippa junior. erroris [...], cujus proinde verba repetenda duximus atque expendenda. Sic autem ille de Originibus Judaicis à Josephi oemulo Justo Tiberiensi descriptis: [...].Phot. Bibl. Cod. XXXIII. Justo itaque Autore tertio Trajani Anno Agrippae mortem assignavit Scaliger. Nec vidit Criticus alioqui perspicacissimus lectionem illam quae in Photio hodierno obtinet, à mente Justi esse alienissimam. Quorsum enim attinet tantus ille saltus à Vespasiano ad Trajanum, praetermissis tot intermediis annis atque Principibus? Quasi verò si ad Trajanum usque superstes fuisset Agrippa, nullam habuisset in tantâ fortunâ, seu [...], seu [...], hic utique commemorandam. Credidit itaque Doctissimus Pater pro [...], reponendum esse [...], [...] tertio nimirum ejusdem, cujus antea meminerat Justus, Vespasiani Anno decesserit Agrippa. Id quod erit sane verissimum [...] [...]. annos Regni Agrippae assignemus cum Syncello. Herodem Regem Chalcidis VIII. Claudii Anno defunctum constat è Josepho, sub finem Anni, ut videtur, Aerae vulgaris XLVIII. vel initium XLIX. In illius locum suffecit Claudius Agrippam, cujus proinde Anni ab An. Dom. XLIX. numerandi sunt. Ita inciderit Bellum Judaicum, mense Maio & Neronis Anno XII. Christi proinde LXVI. caeptum,Bell. Jud. L. II. c. 24. in Annum Agrippae XVII. ut incidisse idem testis est Josephus. Vnde discimus post Maii initium Regem factum à Claudio esse Agrippam. Quin & Excidium Hierosolymitanum [Page 174] mense Septembri, Vespasiani An. II. à Junio nimirum [...], Christi LXX. cum anno Agrippae XXI. conjungunt nummi. Id si verum est, non ante Anni XLIX. mensem Septembrem, Rex fuerit à Claudio constitutus. Idem tamen ante finem Januarii, aut initium Februarii Anni L. Rex suerit necesse est. Anno [...] Claudii XII. idem, Chalcide sublatâ,Ant. L. XX. c. 5. novis ditionibus donatus est, cùm tribus quatuorve annis esset Chalcide potitus. Anno itaque Claudii XII. tres annos in Chalcidis Regno expleverat Agrippa, quartum inchoaverat. Vt proinde à Septembri Anni XLIX. non longe potuerit abesse initium Agrippae. Sic itaque ut annum XXIII. attigerit, & tamen III. Vespasiani anno defunctus fuerit, ante Julii initium An. LXXII. obierit necesse est. Ita duobus fere annis Excidio Hierosolymitano superstes fuerit, quo tempore scripsisse Historiam suam potuerit Justus, quamvis non ediderit, & ad Josephum, LXII. Epistolas dare, quas memorat Josephus, Rex ipse potuerit Agrippa. Nec [...] diu post excisam urbem Hierosolymitanam scribere potuit Justus, cum jam annis XX. scripsisse illum historiam dicat Josephus antequam ediderit, & tamen Editio illa ipsa praecesserit vitam Josephi à seipso conscriptam sub finem Anni XCIII. aut initium XCIV. Et verò numero illi Syncelli nullam subesseNiceph. [...]. L. III. c. 3. mendam, summa ipsa generalis ostendit, annorum Herodi posterisque ejus Regibus attributorum: ostendunt illi qui ex eodem, unde ille, Autore descripserunt. Nec verò aliura illum, quàm Justum, Autorem fuisse verisimile est. Scripsit ille de Regibus per stemmata. Et stemma Regum ab Herode M. prognatorum universum consignatum hîc habemus. FateorSpanhem. & [...]. esse Antiquarios qui Nummos proferant in quibus annus Agrippae XXVI. & XXVII. memorentur, & quidem KZ. cum vultu Domitiani. Sed Inscriptio Graeca, non Romana, ostendit non à Domitiano ipso cusos illos nummos, sed ab Agrippâ in honorem Domitiani. Et Caesarem Domitianum, non Augustum, appellant ipsi nummi. Et vultus ipse juvenilis est, quique Domitianum repraesentet sub Vespasiani potiùs initium, quàm cum ipse esset Imperium adeptus. [Page 175] Et quamcunque demum supputandi rationem inierint, nunquam profectò id efficient ut Annus Agrippae XXVII. inciderit in Imperium Domitiani. Ego, siqua Nummis illis fides, à morte senioris Agrippae annos illos XXVII, numerandos esse censerem. Sic enim coincidet annus à morte majoris Agrippae XXVII. cum anno Regni Chalcidensis XXII. Sic etiam postea Imperator factus Domitianus Consulatus illos suffectos numeravit, quos Patre imperante, & Fratre, numerare permissus non est. Pro eodem exemplo, Agrippa ipse, aut captandae Agrippae gratiae libera fortassis aliqua Graeca civitas, inde Regni ejus annos numerârit, unde duxerit fuisse de jure numerandos. Exhibet praeterea & alium [...] Agrippae nummum, in quo habetur annus ejus [...], sed cum Vespasiani vultu, non Domitiani, conjunctum. Annus ille, si quidem ab initio Regni Chalcidici numeretur, in an. incidet Aer. Vulg. LXXVIII. & in Vespasiani tempora, recté. Tantum abest ut deducat Agrippam ad Imperium usque Trajani. Si verò à morte senioris Agrippae repetatur, exibit annus ejus XXVIII. initio Ann. LXXII. Sic itaque spatium illud quod mortem Agrippae senioris & Kal. Julias intercessit, tam anno junioris Agrippae XXIX. rectè imputari poterat quàm etiam tertio Vespasiani. Sed verò ut fuisset aliqua, ob rationes quas nescimus, inter Veteres, in Annis Agrippae numerandis discrepantia, Justi tamen sententiae explicandae rationes illae potissimùm subservient, quas ipsi Justo placuisse, & ob oculos fuisse, possit ostendi. Tales illas quas modò dedimus, fuisse probavimus. Nulla interim est ratio quae suadeat Agrippam ad tertium Trajani annum pervenisse.

2. Sed verò Librariis hunc errorem potiùs quàm Photio, S. [...] [...] tertio Trajani anno contigisse putârunt Veteres. nedum Justo, tribuendum esse verisimile est. Sunt & alia tamen quae idem, quod voluit Autor, doceant, Exempla, quàm fuerint proni Veteres ut quae sub Trajano contigisse didicerant, ea solis ducti conjecturis, tertio ejusdem anno audacter assignarent. S. Joannem Domini Discipulum apud Ephesios ad Trajani tempora permanisse prodiderat Irenaeus. Quem verò annum ejus attigerit omninò non prodidit, nec verò [Page 176] alius quispiam ab Eusebio in Historiâ memoratus, cum tamen soleat in Historiâ ea omnia diligenter excerpere quae ad tempora stabilienda spectarent. Et tamen tertio Trajani anno mortem S. Joannis tribuunt exemplaria Chronici Eusebiani hodierna, non primo, quò solet ille incerti temporis gesta referre, quoties de Principe quidem quo fuerint Imperante gesta constat, non item de certo Principis anno. Nec verò recentium Librariorum erroribus illam tribuendam esse distributionem, ex ipso illo qui Chronicon quale hodie habemus, Latinè vertit, Hieronymo colligitur. Bis enim ille LXVIII. à Christi Passione anno S. Joannem obiisse testatur,Script. Eccl. in [...]. L. [...]. in Libris de Scriptoribus Ecclesiasticis, & adversus Jovinianum. adv. Jovin. Pro rationibus Eusebianis ascendit Christus tertio anno à XV. Tiberii duorum Geminorum Consulatu insigni, Tiberii nimirum ejusdem XVIII. Aerae vulg XXXII. Addantur anni LXVIII. Sic anno Aerae vulg. C. defunctus fuerit Joannes, quo tertius Trajani exierit, si ab eo initio anni ejus numerantur quo fuit à Nerva in Imperium allectus. Nec verò aliter in Graeco Chronico lectum quàm posuit Hieronymus, Argumento sunt Autores illi Graeci qui eodem modo annos LXVIII. ab Ascensione Christi numerant ad excessum S. Joannis, ut numeravit Hieronymus. Ita Chronicon Alexandrinum, Nicephorus Callistus, alii, quamvis quarto Trajani anno locum ille habeat excessus in Chronico Alexandrino. Sed verò rectiùs numeravit Chronici illius Autor quàm numeravit Eusebius, non ab anno Tiberii XVIII. sed XIX. Christi XXXIII. quanquam notam illam ipsam anno Tiberii XVIII. apponant Codices hodierni. Idem Chronicon, pro aliorum sententiâ, eundem obitum tribuit anno Trajani* Quo anno obiit S. Joannes, codem Trajani Persecutionem, [...] omnium obitus, quos in [...] Persecutione passos credebant, contigisse existimabant. VII. Atque hinc pendet, ni fallor, occasio erroris universi quo tot alia gesta, nullo prorsus Autore teste, in eundem illum Trajani annum conjecerint.

3. *Cum enim S. Joannem Martyrem obiisse, praeterquam voluntate, nulla traderent Ecclesiae monumenta; proinde Persecutionem Trajani, non ante ejus obitum, contigisse crediderant. Iidem tamen eodem obitûs anno Persecutionem [Page 177] inchoandam censuerant, pro illâ nimirum Regulâ quam in Temporibus pro conjecturâ assignandis observârunt illius Seculi Chronologi, quâ res gestas temporis incerti cum re gestâ aliquâ cujus tempus constaret, jungendas censuere. Ita quia morte S. Joannis recentiorem credebant Trajani Persecutionem, nec interim constaret quo tandem intervallo annorum Persecutio mortem fuisset consecuta; proinde eodem tempore quo mortem Joannis & memorant, & Persecutionem censuerunt esse memorandam. Ita in Historiis. Ita etiam in Tabulis istorumSyncell. p. 346. Temporum Chronologicis. Sic certè cum Justi Tiberiensis Historiâ Persecutionem Plinii nectit Syncellus, & utramque Trajani initiis assignat, & ante Bellum Dacicum. Vnde obiter intelligimus lectionem illam de Justi Historiâ tertio Trajani anno conscriptâ Syncello ipso fuisse vetustiorem, & tertio illi, quem dixi, Trajani anno, quo scriptam credidit Syncellus Justi Historiam, Persecutionem illam Plinianam fuisse similiter, pro Syncelli mente, reponendam. Nec modò Plinianam illam, sed & alias quascunque sub Trajano Persecutiones, & Martyrum sub Trajano passorum obitus, eodem illo anno quo obierit Joannes, plerunque collocant. Eodem: illo anno quo obierit S. Joannes, Persecutionem locat Chronicon Alexandrinum, eodemque anno passum tradit Simeonem Cleopae, S. Marcum Evangelistam, Crescentem, ipsumque [...], de quo agimus, Clementem Romanum. Eosdem memorat, eâdemque occasione Nicephorus Callistus, SimeonemNiceph. Callist L. III.Cleopae, Persecutionem Plinianam, passionem Clementis & Ignatii, & quidem sub initiis Trajani. Sic itaque intelligimus cur tot Christianorum obitus uni eidemque Trajani anno Veteres assignârint. Haec illi nimirum de Martyribus, vel de illis saltem quos ipsi pro Martyribus haberent. Illos consentaneum existimabant ad Persecutionis [...] referre, quam nec aliam sub Trajano quàm unicam credebant, nec plusquam unius Anni, ab Edicto Trajani excitatam, statimque Plinii Rescripto sedatam. Et verò Persecutionem confestim à S. Joannis obitu consecutam, & cum [...] in unum eundemque Annum conferendam. Intelligimus [Page 178] praetereà quàm aptè in tertium Trajani annum referenda fuerit mors Clementis. Cùm enim Martyrio coronatum crederent, & verò mors S. Joannis, pro Eusebii sententiâ & Hieronymi, atque adeo Martyria, in tertium Trajani annum inciderent; proinde rectè, pro eorundem mente, mors Clementis eodem erat Trajani anno tertio statuenda.

4. Vidimus itaque Veterum adeo diversas de PersecutionisQuibus nixi Ratiociniis anno sententias à diversis eorundem de S. Joannis obitu sententiisVeteres tam varias de S. fuisse oriundas. Venio itaque praeterea ut ostendam,Joannis obitu sententias adinvenerint. quibus illi nixi Ratiociniis tam diversas invicem sententias invenerint. Dixi antea ex Irenaei Testimonio collegisse Veteres S. Joannem superstitem fuisse sub Trajano, nec alium testem adduxisse ipsos illos Veteres qui certo Trajani anno mortem illam [...], quam tamen certo anno ipse nonIren. L. II. c. 39. assixerit Irenaeus. Ait Irenaeus de S. Joanne, [...].L. III. 3. Graeca apud Euseb. Quae verba ita intellexerunt VeteresH. E. III. 23. quasi attigisset S. Joannes duntaxat initia Trajani. Sic certè Hieronymus, dum primorum ante Eusebium sententiam narrat, usque ad Trajanum, in Libro de Viris Illustribus. Et verò adversùs Jovinianum adhuc manifestius: ManifestissimèL. I. adv. Jovin.docent (inquit) Ecclesiasticae Historiae, quòd usque ad Trajani vixerit Imperium, id est, post Passionem Domini sexagesimo octavo anno dormierit. E quibus verbis intelligimus, à Passione Domini usque ad Trajanum, id est, initium Trajani LXVIII. annos numerâsse Ecclesiasticos Autores Eusebio vetustiores. Quae sane supputatio erat, pro eorum dogmatibus, omnino verissima. Passum enim Dominum duobus Geminis Coss. credebant Veteres plerique Eusebio antiquiores, anno [...] Aer. vulg. XXIX. Addantur anni LXVIII. fient XCVII. quo certe anno exeunte Trajanum Nerva adoptavit, sociumque fecit in Imperio. Eam Veterum Chronologiam correxit Eusebius, additis nimirum, pro tribus Festis Paschalibus, quorum meminit (post XV. Tiberii illis Coss. signatum) S. Joannes: atque ita Passionem Domini tribus praeterea Annis in anteriora [Page 179] promovit. Sic tamen numerum illum annorum LXVIII. quasi Historico aliquo testimonio traditum, Hypothesi suae adaptavit, & à primo ad tertium Trajani annum S. Joannis obitum, Persecutionemque protraxit, annum nimirum Domini C. Alii rursùs Eusebio recentiores, ut ille Veteres, sic & ipsum illi Eusebium correxerunt, seu fortè illi quartum Festum in eodem S. Joannis Evangelio memoratum, pro Paschali accepissent, seu fortè potiùs quòd Eclipsim illam Phlegontis ab ipso Eusebio huc traductum, quarto Olympiadis CCII. anno cum XIX. Tiberii, non cum XVIII. ut Eusebius, nectendam observâssent. Id vidit certè Philoponus Scriptor de hac Eclipsi accuratissimus. Ita IV. Trajani anno, Domini CI. S. Joannes ad superos evolârit, ut in Chronico Alexandrino. Nondum tamen penitùs rejecta est alia illa Chronologia, de Christo Geminorum Consulatu crucifixo, tot nimirum tantorumque nominum Autoritate venerabilis, & in Cyclis Paschalibus, Fastisque Consularibus in Cyclorum usum aptatis, etiam in vulgari usu conservata. Fuisse enim adhuc in eâ opinione etiam Eusebio recentiores, Fasti Victorii Prosperique confirmant. Hi ergo cum S. Joannis obitum quarto Trajani anno contigisse è priorum conjecturis didicissent, proinde LXXII. annis à Geminorum Consulatu, atque adeo à Domini Passione removendum collegerunt. Inde nata alia illa est opinio cujus meminit Chronicon Alexandrinum, S. Joannis obitum à Christi Passione LXXII. annis semoventium. Inde rursus natae aliae opiniones, alia Persecutionem VII. Trajani anno, alia VIII. statuentium. Erant nimirum rursus illis recentiores qui LXXII. annos ab An. XXXII., erant qui ab An. XXXIII. numerarent, utrique etiam Chronico Alexandrino antiquiores. Sic illi invicem alternis illudebant, dum vetustiorum conjecturas invicem pro Testimoniis Historicis acciperent. Nobis itaque cavendum ne & ipsi vetustiorum conjecturis similiter illudamur. Constat interim multa Veteres de certo, quo fuerit Trajanus persecutus, anno temere pronunciâsse, nec ullo fretos Historico Testimonio, quaeque adeo non sint Historicis Testimoniis opponenda.

[Page 180]

CAP. VI.

I. Ad Clementis tempora ab Eutychio designata propugnanda propius acceditur. II. Tria in contrarium Argumenta [...]. * * Additio.

I. SED cùm haec de fine Pontificatûs Clementis & initio Euaristi à nobis ex Eutychio tradita aliisque testimoniis ad decessores ejus pertinentibus aliquo modo confirmata, non nisi difficillimè fidem apud viros doctos inventura praevideam; cúmque ea non tantùm Chronologiae omni hactenus receptae adversentur, sed & Historiam Ecclesiasticam (quam ego sartam tectam hâc totâ dissertatione conservari maximè cupio) perturbare & convellere haud paucis videantur: paulo latiùs hîc disserendum esse duxi tum de obitu, tum de ordinatione Clementis, tum de iis quae historicè ad ejus Pontificatum referuntur, ut vel sic maximum sententiae nostrae praejudicium tollatur.

II. Tria praecipuè sunt quae ad historiam pertinent, & plerosque si non omnes in eam sententiam deduxerunt, quae Eutychianae sive nostrae apertè contradicit. Primum est de Domitilla cui velamen virginitatis sub extremis Domitiani Clemens dedisse fertur. Secundum de Martyrio Clementis quod Chersonae anno Trajani tertio sustinuisse dicitur. Tertium de Persecutione Domitiani, qua saeviente Epistolam ad Corinthios eum scripsisse volunt.

[Page 181]

H. D.

1. QUAE, hoc in loco, afferuntur in contrarium Argumenta,Objectio prima de tempore velatae à Clemente [...]. ea recentiorum nituntur seu Fabulatorum inventis, seu Doctiorum etiam duntaxat conjecturis, nullâ certè fide Veterum Historicâ, quaeque adeo sufficiat convellendae horum Pontificum Chronologiae ab Eutychio stabilitae. Flaviam illam imprimis Domitillam aliam volunt Fabulatores à verâ Domitilla Clementis uxore. Hanc enim ejusdem Clementis è sorore neptem, nec in Pandatariam Insulam, ut illa, sed in Pontiam, statuunt fuisse relegatam. Eam itaque Virginem existimant, & proinde, pro more recentiorum, quibus vixerint Fabulatores, temporum, velo à Pontifice solenniter induendam. Tempus autem, quo fuerit Virginitatem professa, colligunt è tempore Persecutionis Domitianeae, quae cùm in Annum ejus penultimum, teste Brutio & Dione, inciderit, Christi nimirum XCV. eam propterea eo ipso Anno putant fuisse velatam. Et verò cum Romae suerit, non ab alio proinde velatam quàm à Pontifice, quicunque fuerit, Romano. Atqui alium Romae, hoc tempore, Pontificem quàm Clementem agnoscere non potuit Fabulator, seu Librum Pontificalem consuluerit, seu Eusebium. Uterque enim tertio Trajani Anno obitum ejus assignat.

2. Sic illi Argumentati sunt, ut sibi quidem videbantur,Fictitia est secunda illa Domitilla Virgo. argutè, pro illis quae habebant monumentis. Quae tamen si pro veris obtrudantur Historiis, multa obstant quo minùs assentiamur. Id habemus in bonae fidei monumentis consignatum, fuisse Domitillam quandam Domitiani [...], quae Atheismi nomine fuerit relegata, quodXiphilin. quidem Atheismi crimen [...] intentatum tradit Dio. Christianitatis causâ exulâsse, id [Page 182] licet Dio non fuerit expressè testatus, est tamen fateor omnino verisimile. Atheismi nomine atque Judaismi accusatos fuisse Christianos è Christianorum constat Apologiis. Ap. Euseb. H. E. III. 18. & Chron. Et quod non dixit Dio, dixit tamen Autor Dione fortasse antiquior Bruttius Praesens, Christi illam fuisse causam quam Atheismo tribuerat atque Judaismo Dion. Haec ex Historiâ, reliqua omnia ex ingenio commenti sunt. Unam memorant Historici Domitillam, & quidem illam Fabii Clementis Consulis uxorem. Aliam illam quae Virgo fuerit, primi invenere Fabulatores, qui etiam Martyrem fecerunt, cum, pro recentiorum Martyrologiorum formis, foeminae nullae essent in Martyrologiis commemorandae quae non Virgines fuissent aut Martyres; & Virgines omnes antiquiores foeminas existimarent recentiores Martyrologiorum Collectores, de quibus nihil constaret in contrarium. Unicum memorant etiam exilii locum Historici Insulam Pandatariam; Pontiam recentiores, sed & illi antiquiores Hieronymo. Resp. ad Grot. Haec nos alibi observavimus, fontemque etiam errorisCap. V. §. 2. ostendimus. Quae si vera comperiantur, jam nullus usus erit Clementis nostri Pontificis in Historiâ quae contigerit sub finem Domitiani. Si enim nulla fuerit apud Veteres Domitilla Christiana Virgo, nulla erat utique quae à Clemente velaretur. Matronam enim uxoremque Consulis à Clemente velatam ne quidem ipsi vellent Fabulatores.

3. Sed fac demum esse Domitillam Virginem. Nec tamenitaNon fuit primis Christianitatis initiis in honore Virginitas, ne quidem apud Philosophos. obtinebunt fuisse ab illorum temporum Episcopo, nedum à Clemente, velandam. Foeminas omnes, etiam nuptas, sed praefertim Virgines, pro illorum temporum Disciplinâ, incessisse velatas, probavit eruditè Baron. Martyr. Maii VII. Baronius. Nuptarum tamen velum nemo dixerit ab Episcopo fuisse imponendum. Sed nec Virginum, nisi si quae fortè votum emisissent Virginitatis perpetuò conservandae, quaeque adeo Deo Virginitatem suam consecrâssent. In illis enim duntaxat consecrationibus Dei vicem repraesentabat. Episcopus, [...] solenniter Dei vice illud quod Deo esset ex [Page 183] voto consecrandum. Sic Vestales velabat Pontifex Maximus, sub cujus etiam Disciplinâ essent deinde victurae. Ergo ubi nulla erant Virginitatis vota, ibi consentaneum erat nullam fore etiam solennem Virginum Consecrationem; nullam fore, sub manu Episcopi, solennem Virginum professionem; nullam Episcopi benedictionem, nec proinde opus fore, qui velum indueret, Episcopo. Nec vero ulla fuisse illis temporibus Virginitatis vota, breviter, &, pro hujus loci modulo, ostendam. Constat imprimis apud Judaeos adeo non fuisse in laude perpetuam Virginitatem, ut contrà potiùs opprobrio daretur siqua nullos sustulisset liberos. Ita Gen. XXX. 23. Isai. IV. 1. Sed & sub primis Novi etiam Testamenti temporibus eadem illa invaluit opinio. S. Luc. I. 25. Nec modò apud Judaeos, verumetiam apud Romanos, summo in honore erat conjugium, & legitima liberorum procreatio. Gravissimam habemus in Dione, hâc de causâ, Augusti Orationem, qui tantis conjuges parentesque ornavit in Rep. privilegiis, ut jura illa ambirent qui liberos nullos creâssent, si tamen conjuges fuissent, & infoelix sortiti fuissent, nullâ suâ tamen culpâ, Matrimonium. Sed & apud Graecos, ne quidem ullum legimus Philosophum, aut insignis exempli virum, qui, virtutis excelsioris causâ, à matrimonio temperârit. Uxores habuere Pythagoras, Socrates, & reliqui plerique ab illis oriundi Philosophi. Uxores etiam Judaeorum Esseni [...], & Indorum Gymnosophistae. Nec alii inter utrosvis conjugium aversati, nisi si qui forte vitam Anachoreticam sequerentur, omnique adeo hominum consortio sibi interdixissent. Et tamen de vitâ illa Anachoreticâ semper disputatum, fueritne in laude ponenda, an Sapienti potiùs esset capescenda Respublica? Disputârunt eâ de causâ Plutarchus, Seneca, & Maximus Tyrius. Plerique vitam illam pro tempore duntaxat amplexi sunt; nullus sese voto ad eam obstrinxit, idque in perpetuum: nullus docuit laudandum, siquis ita [...] obstrinxisset. Egit in Eremo aliquot annos Josephus, egit Justinus Martyr, egit Lilybaei Porphyrius. Sed Porphyrium [Page 184] revocavit Philosophus ipse Plotinus. Josephus etiam vitam egit Politicam uxorem que duxit. Deseruit eremum Justinus Martyr, atque etiam Chrysostomus, nullo utique voto obstricti omnes ad vitam solitariam. Philosophiam etiam primis Christianismi temporibus professi sunt Antonini Imperatores, professus est privatus Euphrates, uxorati tamenLucian. [...]. omnes. Uxorem ipse non quidem duxit Epictetus, idem tamen Demonacti Autor ut duceret. Adeo vitam conjugatam ne Philosopho quidem credidit indignam. Sic etiam ante Christum viri apud Romanos Philosophiae deditissimi, uterque Cato & Brutus, ductis tamen omnes uxoribus. Nec sane inter dogmata Philosophorum, quae certè admodum aliena & Paradoxa docuerunt qui novorum dogmatum, atque [...] ambitu vellent inclarescere; ullum tamen reperio qui docuerit Sapienti suo non esse ineundum Matrimonium. Unum reperit Baronius Naumachium, nec tamen Philosophum illum, sed obscuri nominis Poetam, qui vitam coelibem laudârit. Sed alio tamen nomine laudavit ille quàm Baronius; non Virtutis, nedum Religionis, sed quòd immunis esset à molestiis aliisque Saeculi incommodis, quibus obnoxia est vita Soecularis atque conjugata.

4. Sic in Philosophis. Nec aliter in Sacerdotibus sanctissimisSed nec apud Sacerdotes. illis Religionum antistitibus. Cum in illis tamen vita illa coelebs videri posset utilior, propter [...] illam, seu castimoniam, & tori etiam conjugalis abstinentiam, quae, pro illorum temporum receptis moribus, erat Sacrificaturis observanda. Ita illam sanctè observatam constat, ut cùm per somnium cum uxore rem habuisse visus esset Matthias; duxerit, pro eâ vice a Sacrificiis esse abstinendum. Docent itaque Rabbini perpetuum fuisse Summi Pontificis vicarium, quem Segenem appellant, qui ejus vicem in Sacrificiis ob̄iret, siquando id genus somniis ipse fuisset incestatus. Sed multa istiusmodi de majorum moribus commenti sunt recentiores Rabbini. Et fictitium illum esse Segenem possem è Veteribus ostendere, si id impraesentiarùm agerem. Illud [Page 185] tamen certum, in omni Veterum, etiam Judaeorum, Sacerdotio locum habuisse illam, quam dixi, Sanctimoniam. Etiam apud Christianos in usu fuisse innuit Apostolus 1 Cor. VII. 5. nec modò celebrantes Sacerdotes, sed participes Sacrificiorum Christianos etiam Laicos, cum [...] attenderent. Nec enim aliam hoc in loco [...] intelligi consentaneum est, quàm quae esset Sacrificiis in Templo publicis adjuncta, vel saltem in Ecclesiâ Eucharisticis. Sic etiam Christianos memorat Origenes qui àOrig. cont. Cels. p. 21. commercio Venereo abstinerent [...]. Sed multa erant in ipsâ illâ castimoniâ laudanda quidem si observarentur pro tempore quo sacra illa essent obeunda, eadem tamen rursus vituperanda si observarentur in perpetuum. Sacra illa incestabat dolor quacunque ille de causâ conceptus. Ut proinde in laude esset siquis etiam propinquorum funeribus non indoluisset, vel saltem nulla edidisset doloris externa testimonia dum Sacris obeundis esset occupatus. Laudatum id in Xenophonte Socratico, & M. Horatio Pulvillo. Propterea Judaeorum Pontificibus luctûs modum constituit ipse Deus, & lugentium vestitu, externisque plerisque luctûs indiciis interdixit. Et tamen pium erat, & humanitatis officiis conjunctissimum charorum mortes accepisse cum luctu, quin & luctûs externis indiciis testatum facere quanti mortuos fecissent, cùm nullâ id Religionis munerum (que) publicorum fraude constaret. Sacra eadem incestabat contactus ipse morticiniorum, adeo ut non Sacrificiis, non precibus solennibus liceret illis interesse, non Templis, ne quidem domibus, quas, pro receptis illorum temporum moribus, consecrare solebant, qui etiam piis de causis mortuos contigissent. De Judaeorum moribus testis est idoneus Autor Apocryphus Tobit. Illum enim legimus ne quidem domum propriam intrare ausum cùm fuisset piâ mortui sepulturâ pollutus. Nec tamen se culpam admisisse ex eâdem illâ colligitur Historiâ. Volens enim, & cum ingenti vitae periculo, piaculum contraxit, [Page 186] non id proculdubio facturus si Deo credidisset ingratum, si non ingenti etiam mercede ab eodem munerandum. Sic nimirum aliis officiis implicita ipsa illa piacula laude digna habebantur, & proinde necessariò incurrenda. Ad semper autem Officia illa Praeceptorum Affirmativorum obligare ipsi existimant Scholastici, licèt non pro semper. Nunquam certè penitùs ejuranda, quod tamen illos fecisse oportebat, pro illorum quoque temporum receptis opinionibus, qui perpetuò se observaturos vovissent ipsam illam sanctimoniam.

5. Et verò in hâc ipsâ causâ Praxis ipsa Veterum oftenditNihil imminutus Sacerdotii honor legitimo Matrimonio. quàm nihil illi legitimis Matrimoniis imminutum crederent honorem illum ipsum Sacerdotii. Multi Sacerdotia haereditaria possidebant, & ad ipsam Sacerdotii sanctimoniam spectare arbitrabantur, si illud ne quis aliud, quùm de sancto etiam semine prognatus attingeret, & vicissim incestari si quis illud arripuisset alienigena. Ita Sacerdotia pleraque Asiana. Ita Judaeorum illud omnium sanctisfimum, quodque maximè ob oculos Primaevi videntur habuisse Christiani. Et verò illa Judaeorum de seminis è sanctis parentibus oriundi sanctimoniâ apud Christianos fuisse recepta constat è 1 Cor. VII. 14. De Corporis illum sanctimoniâ loqui certissimum est, quae è Corporum sanctorum conjunctione deducitur. Et quidem ratio eadem procedit si de Sacerdotali sanctimoniâ eadem urgeantur quae de Baptismali vera esse ipse ibidem concedit Apostolus. Si enim contracta illa à Parente in Baptismo sanctimonia ad filium ita transire intelligatur, non quidem ut esset sine Baptismo sanctus filius, sed ut propter Parentis sanctimoniam jus habeat filius ad similem sanctimoniam in Baptismo consequendam; Quidni etiam sequetur filium è Sacerdote oriundum, non quidem nasci sine consecratione Sacerdotem, sed inter Sacerdotii Candidatos illum, modò reliqua respondeant, vel ipso illo Natalium jure esse praeponendum? Si enim sanctior Baptizati infans reliquis omnibus habeatur Infidelium infantibus; cur non etiam Sacerdotis infans [Page 187] sanctior reliquis etiam Baptizatorum infantibus? Haec certè Ratiocinia cum fuerint in Judaeorum Peculio, seu Segullâ, probata, ea certè à Christianis improbata supponendum non est, ni id manifestis possit probari in contrarium Testimoniis. Ea nulla hic proferunt Adversarii, nos verò ea produximus quae pro receptis Judaeorum dogmatibus Argumentari videantur. Dedimusque alibi exempla quae haereditaria id genus Sacerdotia ne quidem Christianis ipsis displicuisse confirment. Primarium primis illis temporibus ostendimus Episcopum Hierosolymitanum. Eum verò probavimus, quamdiu duravit Familia Davidica, unde Dominus noster erat oriundus, Domini nostri Familiae fuisse haereditarium, ejusque etiam reliquos cognatos haereditario quodam jure Episcopo Hierosolymitano fuisse à consiliis, reliquisque adeo omnibus per orbem Ecclesiis praefuisse. Idem etiam ostendimus in Ecclesiâ Ephesinâ, octavum illi ejusdem familiae praefuisse Polycratem. Sed & aliis in locis ubi Sacerdotia non essent haereditaria, sic tamen Sacerdotibus permissa sunt conjugia ut nullâ prorsus honoris Sacerdotalis imminutione id fieri intelligeretur. Virginibus Vestalibus post XXX. annos in Sacerdotio peractos (septennes autem eligebantur) nubere concessum est. Uxoresque ducebant Romani Pontifices, liberas nimirum Virginesque. Quae etiam Disciplina valuit in Judaeorum Pontificibus. Et rari admodum fuere Sacerdotes quibus penitus negata legimus fuisse Matrimonia. Et illi etiam omnium contemptissimi, ne ad honorem illorum hanc intelligamus pertinuisse castimoniam. Cybeles Gallos, non excelsioris Disciplinae causâ, sed in memoriam Agdestis Cybeles amasii, qui sese execuerit, exectos fuisse constat, & nullo pretio apud ipsos etiam fuisse Gentiles. Sic & hierophantas quos tradit Tertullianus epotâ cicutâ virilitatem sibi ademisse. Nullos certè memini qui, integrâ virilitate, ad castimoniam perpetuam Sacerdotes constringerentur. Et verò Eunuchi quanto fuerint in contemptu apud Veteres, testantur Lucianus Lucian. [...]. & Claudianus. [...] uno verbo dicam, erant inClaudian. in [...]. [Page 188] laude Matrimonia singula, laudatosque multos eo nomine legimus tam in Libris quàm etiam in Inscriptionibus, locumque adeo habuere [...] in Disciplinâ Sacerdotali Gentilium quàm etiam Christianorum. Laudatum in illius temporis Scriptoribus neminem observavi quòd in Virginitate consenuisset. Quanquam haec fateor ad causam Domitillae parum esse necessaria. Nec enim ad foeminas attinebat causa illa seu [...], seu etiam Sacerdotii apud Christianos, ut utrovis nomine Virginitatem crederet sibi esse excolendam.

6. Ita constat non è receptis illorum temporum opinionibus,Quis Eunuchus propter Regnum Coelorum. tantam illam, quae postea invaluit, Virginitatis aestimationem haurire potuisse Christianos. Non itaque è generali illo Canone haustam fuisse oportuit, quoPhil. IV. 8. [...], pro receptis nimirum Judaeorum Gentiumve opinionibus, ea Christianis Apostolus observanda commendavit. Alia itaque ejus origo quaerenda est. Credunt Pontificii è verbis illis Domini natam quibus monet, esse Eunuchos [...]. S. Matth. XIX. 12. Quae illi sic intelligunt ut Eunuchi illi, de quibus loquitur illo in loco Dominus, tam sibi, vinculis sponte accersitis, aditus ad conjugia obstruxissent, quàm mutilatis corpore Eunuchis fuissent obstructi. Sed verò verba illa [...], non novam aliquam de Eunuchis opinionem introducere videntur, sed ad receptam potiùs alludere, talesque planè designare qui jam essent in Judaeorum, quorum erat Regnum coelorum, moribus notissimi. Nec tamen ullos legimus Judaeorum, ne quidem ipsos [...] Essenos, qui aut corpus mutilandum censuissent, aut saltem Virginitatem suam voto perpetuo consecrandam. Ad Pharisoeos autem haec disputavit Dominus, notisque adeo ab illis concessisque Principiis. Nec verò illis fuisse difficilia, exinde facilè colligimus, quòd nec offensos legamus [Page 189] rantâ illâ sermonis duritie Pharisaeos, quod tamen alibi, ubi sententiam Domini minus assequerentur, saepe contigisse legimus; nec ad novam explicationem quaerendam excitatos ipsos etiam Discipulos. Id voluit omnino Dominus quòd alibi cùm manus praecipit amputandas, oculosque S. Matth. V. 29, 30. eruendos, quoties scandalo esset unum è membris illis omnium charissimis, i. e. quoties ad peccatum solicitaret. Nec tamen quenquam legimus è Christianis qui propterea, aut manus sibi amputârit, aut oculos eruerit: Sed nec unquam legimus qui proinde sibi omni manuum oculorumque usu interdixerit. Prophetarum Dialecto constat usum esse Dominum., non utique ad literam, sed Mysticè duntaxat intelligendum. Eâ autem Dialecto qui manibus oculisque praeditus, sic tamen sibi temperârit quoties manuum oculorumque subsidiis ad cupiditates illicitas solicitaretur, quasi caecus mancusque fuisset, ei membra illa periisse, stylo illo, quem dixi Prophetico, censuit Dominus, S. Matth. V. 29, 30. [...] [...], S. Matth. XVIII. 8, 9. S. Marc. IX. 43, 45, 47. Plane his in locis idem valent, mancum fieri mutilumque propter vitam, quod in illo de quo agimus, Eunuchum fieri propter Regnum Coelorum; nec magis usum membrorum genitalium legitimum ille excludit Eunuchismus, quàm usus manuum, pedum oculorumque legitimos excludunt illae mutilationes. Nec aliò certè quàm ad concupiscentiarum illicitarum coercionem spectant horum sermonum occasiones. Qui mulierem viderat quidem, non tamen [...], S. Matth. V. 28. is oculum eruisse censetur, v. 29. Et qui duros illos de divortiis non propter [...] faciendis sermones S. Matth. XIX. 3, 9, 10. cepisset tamen, v. 11. & in vitae officiis explevisset, is ille est Eunuchus quem ait Dominus ob Regnum Coelorum sese castravisse, v. 12. Eodem sermonis idiotismo dixit apud Minucium Felicem Octavius, Nos Minut. Fel. Octav. uxoribus nostris solummodò Viri nascimur. Et Tertullianus,Tertull. A pol. c. 46. Christianus uxori suae soli Masculus nascitur. Si solis uxoribus [Page 190] Viri, & Masculi, ergo apud reliquas Eunuchi, [...] quibus nullum erat sexûs Virilitatisque commercium. Nec modò in sermone Prophetico, sed in alio quoque eundem vocis Eunuchi usum probat Athenagoras. Jungit ille [...]. Legat. p. 153. [...], quasi idem esset in virisEdit. Oxon. p. 157. [...], quod in Foeminis [...]. Rursus [...] invicem opponit, ut plane coelibatum [...] nomine intelligat. Nec enim de eviratis fuerat apud Imperatores praesertim gloriaturus, quorum legibus habebantur infames. Prohibuerat enim Domitianus illum Eunuchismum, prohibuerat genitalium mutilationem Hadrianus, ut etiam Circumcisionem illo mutilationis nomine complecteretur. Permisit quidem Pius Judaeis Circumcisionem, sic tamen ut in reliquis omnibus Decessorum decreta confirmârit. Eodemque retulerim quòd Melitonem Sardensem Eunuchi titulo quasi quodam encomio legamus exornatum. Quòd si omni conjugio abstinentes rectè possimus Eunuchos appellare; Quidni & illos qui ita sibi in legitimo conjugii usu temperant quasi omnem sibi penitùs interdixissent? qui ita habent uxores ut sint tanquam non habentes, 1 Cor. VII. 29.?

7. Novam itaque de honorandâ Virginitate opinionem [...] in [...] habebant primi Christiani. nullam introduxit ipse Dominus. Nisi fortè Dominum ita locutum arbitremur ut posteris novae opinionis occasionem praebuerit, rectiùs illum, quàm fecissent coaevi Auditores, deinde intellecturis. Fuisle causas de quibus hoc appositè rectéque dici possit, existimo. Hanc verò illis accenseri posse non arbitror. Verbis disertissimis Apostolus, quo loco Virginitatem commendandam censuit, De Virginibus autem, praeceptum (inquit) Domini non habeo. Nec itaque praedictum1 [...]. VII. 24. de Eunuchismo, nec alium aliquem Domini sermonem in illam, quam volunt Adversarii, sententiam intellexit Apostolus. Idem enim [...] pronunciat. Asserentis enim potiùs quàm Praecipientis [...] [...] verba, ostendit particula Adversativa [...] in sequentibus. [Page 191] Quasi diceret propter illam Matrimonii [...] duriorem experturos à Deo ipso poenam tori conjugalis violatores, quasi quodam piaculo constrictos. Quod honorabile connubium dicit, in eo alludit, ni fallor, ad leges Romanas, honoresque conjugibus à legibus Augusti decretos, quos quidem honores, dum ipse [...] agnoscit, proinde jure meritoque necesse est agnoverit fuisse decretos. Cùm verò Deum violati Matrimonii vindicem minatur, jam non honorem Matrimonii duntaxat apud homines, sed apud Deum asserit ejusdem sanctimoniam. Nec enim alibi quàm in flagitiis piacularibus poenas illas [...] minabantur metuebantque Veteres. Ergo [...] Apostolo [...] violatores. Nec modò ob foederis conjugalis tacitam saltem execrationem, cujus sequestrem Deum conjuges vicissim interposuerant, verumetiam ob corporum Christo sanctoque ejus Spiritui dicatorum ipsius (que) vinculi Matrimonialis sanctitatem, Sacrificiis plerunque, Sacerdotumque benedictione, accersitam. Et verò apud Christianos propria quaedam erat Matrimonii sanctitas, quòd cum vinculo illo Christi & Ecclesiae omnium sanctissimo habere quandam crederetur affinitatem. Sic enim illa invicem contendit Apostolus, quasi Typi Antitypique rationibus vicissim responderent, Eph. V. Et sic Viri caput Christum statuit, sic Christi caput Deum ut Virum caput mulieris, 1 Cor. XI. 3. Eph. V. 23. Et ab Officiis Christi erga Ecclesiam virorum erga conjuges officia collegit, Eph. V. 24, 25, 26, 27. Quin & in sacris Ecclesiae Officiis virilis sexûs honorem ex ipso illo Capitis munere collegit, 1 Cor. XI. 3, 4, &c. ne prorsus civilia jura illa, nihilque sacri in fe continere, suspicaremur. Nec verò mirum Christiana Mysteria ad conjugia adumbranda retulisse Dominum, cùm eadem foedissimis Symbolis adumbrârint recepta etiam Mysteria Ethnicorum. Is usus Phallorum & Ithyphallorum in Bacchicis, in Isiacis, in Eleusiniis, in Sacris Veneris Matrisque Dindymenis. Idque illâ ipsâ adumbratione consequebatur Matrimonium ut in coeleste [Page 192] illud conjugium redundare crederentur illius violationes, nec proinde possit sine piaculo, & quodam quasi sacrilegio temerari. Is enim erat usus sacrorum Symbolorum, non modò ut repraesentarent, sed ut unà significarent quo modo homines Symbola tractâssent, eo etiam fore ut & res per Symbola repraesentatas tractâsse apud Deum aestimarentur: & ad Typi contumeliam referendam fore Symboli contumeliam, & viceversâ honorem Symboli ad honorem Typi spectare. Quae certè faciunt ad summum Matrimonii honorem. Quod verò ad Virginitatem attinet, censetur [...] pro receptis illorum temporum opinionibus, siquis Virginem [...] non dedisset in Matrimonium, 1 Cor. VII. 36. Qui ita sentiebant [...] ratione Virginitati anteponebant Matrimonium.

8. Nec sane ad honoris diminutionem spectâsse Matrimonium Conjugium nonaspernabantur nonnulh in Ecclesiâ honoratissimi. ipsum illud ostendit, quòd viri in Ecclesiâ omnium honoratissimi fuerint conjugati. De SS. Petro & Philippo Apostolis tradit è Veterum Traditionibus Clemens Alexandrinus, Clem. Alex. additque Philippum filias suas viris elocâsse. IdemStrom. III. p. 448. & apud etiam de S. Paulo. Sic enim [...], Phil. IV. 3. intellexere [...]. H. E. III. 30. veteres, quae certè foeminis in eo ipso loco accensetur. De illo tamen fuerit id minùs fortasse certum, non tamen pugnat locus 1 Cor. VII. 7. Locutus enim fuerat de conjugatis, quos ne quidem Orationis causâ voluit invicem fraudare, ne quidem è consensu, praeterquam ad tempus, ne tentaret illos Satanas propter incontinentiam suam. Hoc ait se non secundùm imperium, sed secundùm indulgentiam dixisse, malle enim omnes esse sicut seipsum. Quibus verbis id potiùs innuit, sibi quoque fuisse conjugem, à cujus tamen commercio abstinuerit, licèt abstinentiam illam nollet aliis maritis injungere. Quod verò ait Clemens de S. Petro, non esse sine causâ dictum ex ipso constat Evangelio S. Marc. 1. 30. Nec porro de S. Philippo Evangelistâ & Diacono, sed Apostolo, verum fuisse quod tradit Clemens, [Page 193] exinde constat, quòd Diaconi filiae in Virginitate consenuerint, hujus Philippi filiae omnes fuerint viris elocatae. Errorem enim Valesii alibi refutavi, unam saltem Philippi Diaconi filiam uxorem existimantis, de quâ credidit intelligendum esse Clementem. Malè enim Philippum Apostolum Diss. I. ad [...]. n. 23. putat cum Diacono confudisse Clementem. Neque verò rectè quis Clementi opposuerit in re Historicâ, recentiores Clemente testes Tertullianum atque Hieronymum: Cùm tamen sit Tertullianus à seipso varius. Negat ille uxores habuisse Apostolos in Opere de Monogamiâ, jamDe Monog. c. 8. Montanista. Concesserat tamen licuisse Apostolis nubere & uxores circumducere in Exhortatione Castitatis, jam antea,Exhort. Cast. c. 8. ut existimo, Catholicus. Et quod ait de S. Philippo Clemens, id è folâ veterum potuit haurire Traditione. Tertullianus omnia ejusque excriptor Hieronymus è loco Apostoli 1 Cor. IX. 5. in cujus loci vero sensu indagando nullum illis fuit à vetustate praesidium. Constat denique in Matrimonium iniquiores fuisse utrumque tam Tertullianum quàm etiam Hieronymum, quàm fuerint coaevae illis Ecclesiae. Ut proinde non sit de Antiquae Ecclesiae, in hâc praesertim causâ, seu dogmatibus, seu etiam Traditionibus, ex eorum Testimonio statuendum.

9. Fateor interim, si Clementem audiamus, nullam fuisseNec [...] Conjugii à loci sui sanctimonia uxoratis Apostolis, cùm Apostolatum suscepissent, conjugale commercium. [...] (inquit) [...]. [...] censebant. Eodem nimirum in Evangelio disseminando functas putat officio Apostolorum uxores quo & Apostolicorum Temporum coaevae Diaconissae. Illarum nempe ministerio in [...], etiam in Parthenonas, quò erat Viris aditus, pro illius aevi moribus, sane difficillimus, penetrâsse Christi: Domini [Page 194] Disciplinam. Id quod sanè concedimus fuisse verisimillimum. Quod verò ait Clemens non ut uxores illas, sed ut sorores, ab Apostolis fuisse circumductas, id nec potuit è Textu colligere, nec verò, ut in reliquis solet, vel ipse se è Traditione didicisse profitetur. Et verò causam, quàm tunc agebat Clemens, vel maximè laesisset, si ab Apostolici muneris dignitate alienam censuisset conjugalis etiam tori consuetudinem. Id enim Encratitae & reliqui Nuptiarum hostes Haeretici rapturi erant avidissimè, inque ipsum Clementem, &, quam tuebatur, Ecclesiam, conversuri. In eo certè constabat vis Argumenti, quòd uxoratos Dominus fuisset Apostolatûs munere dignatus, cùm posset alioqui coelibes in ordinem illum omnium celsissimum eligere. Nec ita tamen illos admiserit, ut admisit Publicanum Matthaeum, Persecutorem blasphematoremque S. Paulum, peccatorum primum, 1 Tim. I. 15. ut Apostolos plerosque [...], teste Barnabâ. Sic enim illos ad Apostolatum vocavit, ut vocati deinceps mores pristinos exuerint, ni exuissent proculdubiò nequaquam admissurus. Sic tamen uxoratos admisit, ut liberum illis reliquerit conjugii usum, etiam post Apostolatum, si minùs abstinendum censuissent, summo tamen illo honore nequaquam depellendis. Aliter foret, nulla esset prorsus adversùs Haereticos conjugio infensos Argumentatio. Nec ipsis modò, verumetiam uxoribus eorum concessit Deus ut intercederent quo minùs etiam conjugii usum, sine earum consensu, abdicarent. Ut enim in privatorum precibus, corporis sui potestatem non habuit vir sine consensu mulieris, 1 Cor. VII. 4 ita nec Sacerdotibus concessit, nolentibus uxoribus, potestatem corporis sui Jus idem Matrimonii. Utque castimoniam Orationi, pro receptis illorum temporum moribus, necessariam non impedire tamen censebatur conjugii usus à conjuge, pro jure, postulatus; ita nec precum Sacerdotalium castimoniam violareAlexandrin. potuit idem conjugii commercium à conjuge nolente abstinereStrom. IV. p. 522. postulatum. Ita censuit etiam Vid. Ep. Thean. & ejusd. Apophthegm. apud Clem. Theano Pythagorica. Rogata [Page 195] enim, [...]; Respondit, [...]. Nec verò necesse est ut moneam quantùm valuerint apud Essenos dogmata Pythagorae, quantumque rursùs apud Christianos mores Essenorum. Observavitque idem Clemens nullam fuisse Christianis ad preces euntibus à coitu legitimo lustrationem, supplente nimirum Baptismo Christianorum universas Judaeorum Gentiliumque lustrationes.

10. Ut ergo munere suscepto abstinuerint ab usu MatrimoniiNonnullos cum Uxoribus etiam consuevisse verisimillimum est. nonnulli, cùm tamen nullo necessario officio cogente abstinuerint, abstinuisse omnes parum certè verisimile est. S. quidem Petri uxorem, adepto jam Apostolatum marito, Martyrio coronatam testatur idem Clemens, è Seniorum nempèStrom. VII. p. 736. Traditione quos ille diligentissimè consuluerat. Uxorem Euseb. H. E. III. 30. ab eo in Evangelio praedicando circumductam constat ex Apostolo, 1 Cor. IX. 5. Toro fuisse dissociatam, nec è S. Paulo, nec è Veterum expressâ Traditione colligitur, sed è conjecturis parum certis. Contrarium potius innuit S. Paulus. Qui enim abstinuit, non circumduxit uxorem. Proinde consentaneum erat ut qui circumduxerint, illi ne quidem abstinuerint. Addit S. Paulus Apostolis uxores circumducentibus Fratres Domini. De Judâ certè constat, fratre S. Jacobi quem [...] appellant, nepotes ejus ( [...] Eusebio) sub Domitiano Christum esse confessos, & sub Trajano mortuos, sub finem, ut existimo, Trajani, cùm pateretur Simeon Cleopae, stirpemque Davidis universam Trajanus penitus extingueret. Sic etiam secunda post Judam generatio filios procreârit, ne dubitemus conversos jam Christianosque procreâsse. Cùm autem Apostolis maritis Fratres hosce Domini & Cepham accenset, eâdem, ni fallor, sermonis formâ usus est quâ Homerus cum Trojanis Hectorem, quâ SS. etiam literae cum inimicis David [...] annumerat. Id vult igitur, Apostolos, & quidem notae inter [Page 196] Apostolos primariae, Fratres Domini & Cepham uxores circumduxisse. Quanquam etiàm alibi ostendimus in sede Hierosolymitanâ omnium celsissimâ cognatos Domini praecipuum quendam post Apostolos locum tenuisse, eo etiam nomine Apostolis ipsis superiorem, quòd haereditarius fuerit cognatis illis, quousque superessent, Episcopatus Hierosolymitanus. Cum enim Cleri Hierosolymitani praecipuum fuerit Collegium Apostolorum, Clero tamen universo, ipsisque adeò Apostolis praefectus est Episcopus Hierosolymitanus, ex Apostolis quidem, donec superessent Apostoli, eligendus, non aliis tamen illis quàm qui Dominum ipsum cognatione contigerant. Unde illud quoque sequitur, celsissimis etiam Ecclesiae Apostolicae locis fuisse conjugatos, nec à conjugali etiam commercio alienos. Cùm enim haereditaria illis esset Urbis Hierosolymitanae Praefectura, tam longè aberat abeo ut illos dedeceret tori conjugalis usus, ut fuerit etiam semini sancto propagando plane necessarius. Sic nimirum in Urbe Hierosolymitanâ. Nec aliter in CleroHerm. Past. L. I. vis. 2. n. 3. Apostolicorum temporum Romano. Jubetur Hermas duo Revelationum exemplaria describere, Clementi alterum adGraeca. ap. Orig. exteras Civitates transmittendum, alterum Graptae viduis Philocal. c. 1. p. 9. legendum orphanisque sub viduarum curâ institutis, suum ipse tertium lecturus exemplar Ecclesiae Presbyteris. Videmus ut similes delegerit qui Revelationes illas curaret communicandas sui quisque ordinis collegis. Clementem itaque Episcopum transmittere oportebat reliquis exterarum Ecclesiarum Episcopis; Grapten viduam legere collegis viduis. Ipsum itaque qui renunciaturus erat Ecclesiae Presbyteris, Presbyterum fuisse erat sane consentaneum. Uxorem tamen liberosque memorat aliquoties. Talem inquam uxorem quae nondum esset, futura tamen SOROR. Fieri quidemHerm. Past. L. I. vis. 2. n. 2, 3. potest ut sororis [...] Christianam intelligamus. Est tamen magis consentaneum ut dissociata à tori usu uxor sororis nomine appellata fuerit, quae ita soror sit ut non ampliùs uxoris munere fungatur. Sic sane recentiorum Saeculorum Scriptores usurpant plerique quoties [...] [Page 197] nomina sororisque invicem opponunt. Sic illis Hermae [...] propinquior Clemens [...] Alexandrinus. Sic etiam ad ipsum Hermam Virgines illae visionariae in turris aedificatione occupatae, Nobiscum (inquiunt) dormies ut Frater, non ut Maritus. Vidit haec scripsitque Hermas Herm. Past. L. III. Simil. 9. n. 11. posito jam in Romanae sedis Pontificatu Clemente ante Annum Dom. LXXXIII. post An. LXIX. si Cestriensem, post LXXIV. si Eutychium potiùs audiendum existimemus. Habemus itaque temporum illorum Apostolicorum tam Presbyterum quàm Prophetam, qui tamen à Prophetae Presbyterique honore usum quoque ipsum conjugii non censuerit alienum.

11. Ut minùs tamen Honestatis, Utilitatis saltem nomineRationes Apostoli pleraeque majorem Coelibatûs Utilitatem quàm Conjugii respiciunt, paucae potiorem etiam Honestatem. multos concedo, etiam Saeculo illo Apostolico, Conjugio Coelibatum anteposuisse. Ipsum imprimis Gentium Apostolum, non Dei tamen praecipientis, sed sui duntaxat consulentis, nomine. Utilitatem certè potissimùm respiciunt pleraeque ejus rationes. Utilitatem illa, Existimo hoc bonum esse propter instantem necessitatem, 1 Cor. VII. 26. Nempe faciliorem arbitratus est in Persecutione constantiam Coelibi quàm Conjugato. Quae certè ratio nec absolutè docet, nec semper, Conjugio Coelibatum esse anteferendum. Non absolutè, sed propter nostram duntaxat infirmitatem qui libentiùs nosmetipsos Deo Providentiaeque permittimus quàm si etiam affectus charissimi unà devovendi sint. Nec semper etiam, sed urgente Persecutione. Eódem spectat & illa, Tribulationem tamen carnis habebunt hujusmodi. Ego autem vobis parco, v. 28. Nec enim ad Virtutis laudem spectat quòd vellet illos tribulationes non tam vincere quàm potiùs effugere. Utilitatem rursùs illa, Volo autem vos sine solicitudine esse, v. 32. Denique illa verbis disertissimis, Porro hoc ad UTILITATEM vestram dico, non ut laqueum vobis injiciam, v. 35. Utque abstinentiam Utilitatis nomine commendat, sic viceversâ deprimit eodem Inutilitatis nomine Matrimonium. Imprimis propter molestias curarum Saecularium, Qui (inquit) cum Vxore est, [Page 188] solicitus est, quomodo placeat [...], & divisus est, v. 33. Sic enim legit vulgatus Interpres. Praecipuè verò propter opinionem illis temporibus receptam de imminente Saeculi universi fine. Hoc itaque dico, Fratres, Tempus breve est. Reliquum [...] ut & qui habent uxores tanquam non habentes sint, & qui flent tanquam non flentes, & qui gaudent tanquam non gaudentes, & qui emunt tanquam non possidentes, & qui utuntur hoc Mundo tanquam non utentes. Praeterit enim figura hujus Mundi, v. 29, 30, 31, 32. Cùm non praeceptum Domini, sed suum dat confilium., disputare potiùs, quàm Revelare ipse forte censendus est Apostolus. Utcunque tamen, seu ipse in humanis Ratiociniis errârit, seu alii plerique illius oetatis homines, non rectè ejus Ratiocinia intellexerint: Id tamen certum, & invaluisse primis illis temporibus illam, quam dixi, opinionem; & ita opinantes plus quàm oportuit coelibatui, minus quàm oportuit legitimo tributuros Matrimonio. Minuerit oportet opinio illa [...] fruitionem ipsius Matrimonii, quàm generis etiam humani propagandi obligationem. Minuebat ipsius Matrimonii fruitionem. Quodnam enim, quaeso, poterant è Matrimonio pereipere solatium, cùm & perpetuo Mundi protinus collapsuri terrore solicitarentur; nec possent interim spe prolis sese oblectare nunquam adulturoe? Ita factum ut qui haberent uxores tanquam non habentes essent, solutis Matrimonio ne quidem hujus vitae deliciis superiores. [...] [...] generis humani propagandi obligationem. Quorsumenim attinebat genus humanum propagare statim interiturum? Quorsum liberos suscipere nec ullis hujus Saeculi voluptatibus fruituros, & spe virtutis incertâ futuro in perpetuum fortasse cruciandos? Cùm tamen erroneam hanc fuisse constat Argumentationem, mirum est urgere illam postea potuisse, non Tertullianum modò, verumetiam Hieronymum. Haec itaque ad Utilitatem Coelibatûs referenda erant. Erant fateor & alia ejusdem Apostoli Ratiocinia quae ad potiorem Coelibatûs referri poterunt Honestatem. Eò illud, Qui sine uxore est, solicitus est quae [Page 199] Domini sunt, quomodo placeat Deo, v. 32. Et, Virgo cogitat quae Domini sunt, ut [...] sancta corpore & spiritu, v. 34. In pari itaque Corpor is utrobique sanctimoniâ, Spiritu tamen illos [...] existimavit qui sola illa cogitarent quae Domini essent. Quod proculdubio verissimum est ni molestiae illae mundanae, bono animarum publico compensentur, & ad plures redundaturo. Fieri enim alioqui potest ut inferior boni honesti gradus qui ad plures pertinear, superiori qui sit [...] [...], sit etiam honestate anteferendus. Sed [...] illos vitae conjugalis impediebant temporum circumstantiae quibus scripsit Apostolus. Sed verò Corporis majorem sanctimoniam in coelibe quàm in conjugato agnoscit Apostolus, cùm pro receptis illorum temporum dogmatibus necessariam supponit Orationi castimoniam illam quae in tori conjugalis abstinentiâ constituta est; dum rationem etiam illam adjungit cur vellet illos, peractâ oratione, ad consueta conjugii officia redire, ne tentet vos (inquit) Satanas, propter incontinentiam vestram, v. 5. ne quidem reditum illum suasurus ni metueret illorum incontinentiam in gravius aliquod flagitium, si prohiberetur, erupturam; dum proinde continenti, qui statuit in corde suo firmus, non habenti necessitatem, potestatem autem habenti suae voluntatis, suadet potiùs omnimodam castimoniam, v. 37. dum hoc à se observatum dicit, seque adeo conjugatis proponit in exemplum ne quidem redeundi ad officia conjugalia, v. 7. De conjugibus enim suprà fuerat illi sermo.

12. His itaque Ratiociniis persuasus ipse suasit etiam aliis Rationes aliae quibus factum ut Apostolicis quoque temporibus caeperit in pretio esse Virginitas. [...] nominis Apostolus negandum fuisse potius quàm indulgendum, illis praesertim Persecutionis temporibus, tori conjugalis usum. Neque verò est quòd dubitemus quin magna fuerit illius, non Praecipientis modò, verumetiam consulentis atque Ratiocinantis Autoritas. Praecipuè verò illud faciebat ad majorem Coelibatûs honestatem, quòd omnium fere gentium moribus receptum esset [...] saltem Sacerdotes tantisper dum Sacerdotii muneribus fungerentur. [Page 200] Sic enim ad Sacerdotii perfectionem spectare credebatur, si perpetuò abstinerent. Erant autem Christiani Sacerdotium sanctum, 1 S. Pet. II. 5. Regale Sacerdotium, v. 9. Sic autem opponi solebat Dispensatio Legalis Dispensationi Evangelicae, quòd non posset Lex juxta conscientiam perfectum facere servientem, Hebr. IX. 9. nec accedentes perfectos facere, Cap. X. 1. Quod itaque Legi negatum propter [...], Rom. VIII. 3. id Evangelio concedi videbatur, ut perfectos faceret illâ nimirum, quae cadit in hanc vitam, perfectione. Proinde perpetuò continentes morem [...] Origen. L. VII. cont. Cels. p. 365. observare docet Origenes. Accedebant adeo propensis ad magnificas de Abstinentiâ opiniones, verba illa Domini de Eunuchismo propter Regnum Coelorum, quae, non rectè quidem illi, receptis tamen opinionibus imbuti Veteres eò facilè traxerunt. Eò certè traxerunt verba illa non recentiores modò Patres verumetiam Haereticus antiquissimusBasilides [...]. Basilides. Accedebant praeterea Apostolicorum temporumClem. Alex. Haeretici qui erant plerique Nuptiis iniquiores, 1 Tim. IV. 3.Strom. III. init. Non equidem puto Haereticos Orthodoxis novarum opinionum Autores esse potuisse, apertè professos. Subdolè tamen atque ex insidiis agentes poterant, si praesertim alioqui ab illis opinionibus non admodum abhorrerent. Et verò exDiss. I. ad Iren. insidiis egisse omnia illorum temporum Haereticos alibi probavimus. Poterant etiam confictis Apostolorum nomine libris, novisque Evangeliis. Et verò hodieque habemus id genus antiquissima Fragmenta Operum vix dum fortasse defunctis Apostolis confictorum Matrimoniis minùs propitia.Clem. Alex. 'Fuit apud Haereticos Liber sub nomine S. Matthiae Strom. II. p. [...]. Apostoli, cui titulus Traditiones. In eo scriptum erat ita docuisse S. Matthiam, [...].— III. p. 436. Hunc locum proferebant Basilidiani, deque S. Matthiâ dogmatum Autore gloriati— VII. p. 765. sunt. Orti nimirum illi sub initium Saeculi secundi, ut [Page 201] proinde, ni ipsi confinxerint, extare illum librum primo [...] Saeculo oportuerit, ut Catholicis possit sub S. Matthiae nomine obtrudi. Iidem etiam Testimonia proferebantEpitom. Theodot. ad fin. Clem. è commentitio quidem illo, antiquissimo tamen, Evangelio secundùm Aegyptios. Finxerat Autor ille, Salome RespondisseAlex. Dominum, [...] Ap. Clem. Alex. [...]. Item, [...].Strom. III. p. 452 Et rursus respondisse Salomen, [...].— III. p. 543. Certè haec ad literam accepta Matrimonio videbantur adversa, quamvis scio id conari Clementem, ut Mysticâ interpretatione eludat, ostendatque aliter illa intellexisse Haereticos quàm voluit Autor Pseud-Evangelista. Antiquitatem autem summam, nec ipsis Apostolis inferiorem huic Evangelio astrueret secunda illa, quam Romano Clementi tribuunt, Epistola, si quidem verè esset Clementis, & si priùs à Clemente scripta quàm prima, ut putat Wendelinus. Id tamen certò ex ipso S. Lucâ constat fuisse, etiam temporibus Apostolicis, suspectae fidei Evangelia, S. Luc. I. 1. Illud etiam è S. Paulo 2 Thess. II. 2. fuisse-etiam illis temporibus Impostores qui Traditiones Apostolorum nomine, tam verbo quàm etiam Scriptis, obtenderent. Ut proinde curàrit Apostolus notam deinceps genuinis Scriptis apponendam, salutationem nimirum propriâ, non Amanuensis, manu consignandam, ib. Cap. III. 17. Erat autem eò facilius primis illis temporibus ut Scripta nominibus adeo venerandis ascripta fucum facerent etiam Orthodoxis, quòd nondum genuina Evangelia ab Apocryphis decreto publico Ecclesiae secernerentur, & proinde frequentiora ex Apocryphis Testimonia quàm è genuinis Evangeliis in Orthodoxis etiam primi Saeculi Scriptoribus advocentur, ut alibi observavimus. Sic itaque fontes, ni fallor, indicavimus unde opiniones illae de Virginitate adeo magnificae possent in Ecclesiam etiam Apostolicam emanare, praesertim adeo propensis ad dura quaeque suscipienda eorum animis, & quae viderentur Saeculo atque voluptatibus adversa.

[Page 203]

13. Illud sane constat, undecunque ortum habuerit,Caepit certè de Facto, illo quoque [...], in honore esse Virginitas. caepisse tamen illis etiam temporibus in laude haberi Virginitatem. Meminit Clemens Romanus Schismaticorum qui [...] nomine sese venditarent: [...] Ep. I. ad Cor. p. 50. Ed. Jun. (inquit) [...]. Quos etiam saepe in illâ Epistolâ eodem illo nomine perstringit. Nec enim aliò retulerim illa, [...], p. 39. [...], p. 45. [...], p. 63. Quamvis hoc postremo loco [...] legatur apud Clementem Alexandrinum. Denique in fine quòd optet illis [...], p. 57. Erat itaque jam illis quoque temporibus tanto in honore illa [...], & quidem apud Ecclesiasticos, ut Schismaticis etiam Autoritatem in Schismate conslando conciliârit. Eundem Clementem [...],Epiph. Haeres. XXX. n. 15. tradit Epiphanius, Omnem pene sermonem suum de Virginitatis puritate contexuisse, obtendit Hieronymus. Sed mihiHieronym. L. I. adv. Jovin. fateor illa esse suspecta, ne forte ex Apocryphis Clementis nomen mentientibus deprompta fuerint, qualia multa fuisse certum est aetate Epiphanii atque Hieronymi. Ut ita suspicer ipse facit Hieronymas. Eunuchis ille inscriptas illas Epistolas testatur, quales nullas habemus hodie, seu genuinas, seu etiam adulterinas. Et verò longe abest, ut in Epistola ad Corinthios primâ omnem pene sermonem contexuerit de Virginitate S. Clemens, cùm & pauca duntaxat, idque obiter, de carnis [...], memorârit, Virginitatis nullâ [...] mentione. Sed nec unum in Clemente verbum unde colligi possit [...] illa fueritne Virginum, an potiùs Viduarum. Nec verò illa quae sub finem desiderantur adeo multa sunt ut, si omnia Virginitatem extulissent, dici tamen potuerit proinde Clemens omnem pene [Page 202] in hâc Epistolâ sermonem de Virginitatis puritate contexuisse. Accedit praeterea quòd, ut laudandam Clemens Virginitatem censuisset, alienum tamen fuerit ab illius in hâc Epistolâ consilio. Laus enim illa nimia Schismaticorum studiis favebat, ut proinde non fuerit, hoc saltem in loco, nimium efferenda. Sed de secundâ, quae fertur Clementis Epistolâ intelligenda haec putat Wendelinus. Sed nec Epistolae formam servat secunda haec, quae dicitur Epistola; nec Eunuchis inscribitur; nec certò constat in eâ ullum fuisse de Virginitate sermonem. Et verò recentiorem illam esse Clemente, & pro ejus [...] potiùs habendam, alibiDiss. I. [...] [...]. n. 29. ostendimus. Sed verò Virginitatem, illis quoque temporibus, in pretio haberi caeptam docent illius Saeculi exempla. Virginitatem spernebant recentiores Ebionoei, in pretio habebant antiquiores, [...],Epiphan. Haer. XXX. n. 2. reste Epiphanio. Virgo itaque illis ipse Jacobus frater Domini & in summo Episcopatûs Hierosolymitani loco positus. Convenit certè cum durissimâ illius disciplinâ quam ex Hegesippo retulit Eusebius. Erant autem hâc in causâ fideHegesip. ap. digniores Ebionoei, quòd haec tradiderint illius. Sectae [...] Euseb. H. E. II. 23. antiquissimi Apostolis coaevi, & quidem adversùs placita recentiorum, quos utique Traditionem illam esse commentos parum certè verisimile est. Eódem spectat quòd Nuptiis fuerint infensi antiquissimi quique Haeretici, quòd illam causam favorabilem, [...] videtur, existimarent propter nimiam illam Saeculi ad Virginitatem propensionem. Eódem ut videtur quòd S. Paulus ab [...] etiam abstinuerit. Vxoratis enim, non [...] abstinentiam suam proponit in [...]. [...] [...] duntaxat illa erat abstinentia, verumetiam Mulierum. Philippi [...] Prophetissas in Virginitate consenuisse testatur [...] secundi Scriptor Polycrates, Polycrat. ap. & paulo illo recentior Caius, quos quidem ipsos èEuseb. H. E. III. 21. V. 24. Papiâ hausisse verisimile est, qui unam earum vidit, estque [...], ne [...] forte [...] illâ Traditione errorem [...] ap. Eus. suspicemur. Idem de Nicolai Diaconi filiabus H. E. III. 37. [Page 204] tradit Clemens Alexandrinus, & ex illo etiam Eusebius. Clem. Alex. Strom. III. p. 436. Ap. Euseb. H. E. III. 29.

14. Fuerit igitur in honore Virginitas; [...] etiam Clementis Non tamen sequitur Virginitatem professam esse juniorem illam Domitillam. aetate Virgines quae in Virginitate consenuerint: Non tamen inde sequitur fuisse Virgines à Clemente velandas. Credebatur enim Virginitas, ut res pulchra, sic ardua pariter atque difficilis. Utque professioni respondere gloriosum erat, sic viceversâ ignominiosum & infame si quis excidisset; imò verò tantò ignominiosius hec quo illud honorificentius. Utque Ecclesiae honori erat qui professus publicè in susceptâ professione perseverâsset, sic etiam in Ecclesiam redundabat si quis majora viribus ausus magnis ausis turpiter excidisset. Habemus in Ephesinâ Matronâ exemplum cujus meminit Petronius. Longè enim illa atrocioribus convitiis affecta est cum fidem falleret quàm si nunquam suscepisset. Sic itaque prudentissimus Apostolus laudavit illam, de qua loquimur, Abstinentiam, ut neminem tamen hortaretur illam profiteri cujus essent aut vires, aut fides ipsa, suspecta. Neminem itaque ille hortatus est, nisi qui Dono esset instructus, 1 Cor. VII. 7. noluit laqueum injicere, v. 35. nec alios voluit profiteri quàm illos qui in corde suo firmi essent, non habentes necessitatem, potestatem autem habentes [...] voluntatis, qui hoc judicassent in corde suo servare Virginem suam, v. 37. Et verò juniores omnes ab hac professione censuit arcendas, qualem suam fingunt Fabulatores fuisse Domitillam. Nec enim illas ad viduitatis professionem admittere voluit, tantum abest ut Virginitatis professionem illis permiserit. Sic enim ille Timotheo, Adolescentiores autem viduas devita, 1 Tim. V. II. [...], quâ voce indicavit à viduitatis publicâ saltem professione esse rejiciendas. Sic itaque statuit de junioribus illis in universum: Volo ergo juniores nubere, filios procreare, matresfamiliâs esse, nullam occasionem dare Adversario malèdicti gratiâ, v. 14. Non potuit itaque pro hujus Canonis normâ, juniorem illam, quam Consulis Clementis neptem volunt, Domitillam velare [Page 205] Clemens. Ea enim verba quanquam ita non intelligenda esse censeam ac si juniores foeminas obligârit ad Matrimonium; sic tamen intelligenda omnino existimo ut libertatem illis Matrimonii integram permittendam judicârit, ne quidem ullâ vel minimâ infamiae, si nupsissent, labe incurrendâ. Sed junioritatem illam quâ tandem (inquies) mensurâ circumscribes? Certè infra aetatem sexagenariam circumscripsit Apostolus, v. 9. quam sanè aetatem nolent suam illam attigisse Domitillam. Et sanè huic Apostoli normae respondisse verisimile est primi illius, quo vixit Clemens, Saeculi disciplinam. Quanquàm enim jam viderimus fuisse foeminas quae à nuptiis abstinuerint & in Virginitatis proposito consenuerint, nullas tamen legimus quae sibi viam, & quidem Ecclesiâ probante, ad nuptias praecluserint vel professione aliquâ omnibus notoriâ, nedum promissione aut voto, quod solebant recentiores. Certè locum in Ecclesiâ publicum, qualem postea habebant honoratissimum, nullum illo Saeculo habebant Virgines. Viduas memorat, deque illis praecipit, ut vidimus, Apostolus, quae pro viduarum [...] exemplo in precibus jejuniisque tempus omne in Ecclesiâ consumpserint. Virgines nullas istiusmodi habebant [...], nec à [...] poterant accipere Christiani, quas proinde nullas uspiam memorat Apostolus. Ad eundem modum conjugatas memorat cum laude Clemens Clem. Rom. Ep. I. ad Corinth. p. 3. ipse Romanus, non utique praetermissurus in laude illâ Virgines, si publicae ullae extitissent. Scripsit tamen haec fateor Clemens statim ab Apostolorum morte, cum nondum esset adeptus Episcopatum. Nec tamen memorat praeterea qui paulo post Clementem excidiumque Hierosolymitanum scripsit Barnabas. Non meminit Hermas qui Clemente scripsit Episcopo, cùm tamen viduarum meminerit verbis disertissimis. Idem tamen Hermas viduis orphanos adjungit, sub earum, ut dixi, curâ instituendos. Nullas viduis accenset Virgines, ut ne quidem viduarum Collegio adhuc videantur ascriptae. Sub finem denique primi Saeculi scripsit S. [...] Apostolus, qui cùm Patres, filios, & juvenes seorsim [Page 206] alloquatur, nullas tamen alloquitur Virgines, imprimis utique memorandas si fuissent quae spreto saeculo, se totas Divino cultui emancipassent.

15. Nullae itaque fuerunt, Clemente Pontifice, VirginitatemTrajano primùm Imperante, ad publicam Virginitatis professionem admissae, sed in Viduarum Collegio Virgines. publicè professae Virgines. Medio tandem Trajani Imperio paulatim irrepsere, ita tamen pauce ut Viduis duntaxat accenserentur, non ut proprium constituerent per se ipsae Collegium. Inde magno erant in honore, nec fere unquam in illorum temporum Epistolis omissae. Proinde ortos hoc tandem tempore recentiores illos in Asiâ Ebionoeos Presbyteris Epistolas Virginibusque inscripsisseEpiphan. Haer. XXX. n. 2. testatur Epiphanius. Sed verò nullum illis proprium fuisse Collegium ex Ignatianâ illâ salutatione colligimus.Ignat. Ep. ad Smyrn. fin. Salutat ille [...]. Cur enim viduarum nomine censerentur etiam Virgines ni fuissent ipsae Novitiae in Viduarum Collegium jam antea notissimum, ascriptae? Cujus moris vestigia è Tertulliano observavitTert. de Virg. vel c. 9. Maximus Vossius. Refert enim ille Virginem in Viduatu fuisse collocatam, & quidem ab Episcopo. Quod tamen monstri portentique loco habuit ipse Tertullianus, cujus tempore aliud à Viduis, & satis per se numerosum Virgines Collegium constituerent. Confirmantur illa porroPolycarp. Ep. ad Philipp. quae diximus etiam è Polycarpo qui eodem sere tempore scripsit quo scripsit Ignatius. Memorat ille Viduas [...], quas etiam monet recordarentur se esse Dei [...] ne dubitemus illum de sacris Viduis esse intelligendum. Virgines ibidem nullas memorat, non aliâ, ut videtur, ratione quàm quòd illas, quae sacrae essent, communi fuisset Viduarum nomine complexus. Monet quidem postea Virgines [...]. Sed verò Laicae erant, non sacrae illae Virgines, nec Viduis oppositae, fed Juvenibus.

[Page 207]

16. Quae autem Virgines ita fuissent in Viduarum ordinemVirgines in Viduarum Collcgium admissae nullae minores [...]. allectae, illas verisimile est iisdem quibus Viduae Legibus fuisse constringendas. Imprimis Annali illâ quam statuisse diximus de Viduis Apostolum, quam, suo quoque etiamnum tempore, receptam in Viduis observatamque docet, ubi suprà, Tertullianus, illudque habuit pro monstro quòd Vicennariâ minorem Virginem Episcopus Viduis [...]. Erat enim Virginitatis gloria quàm Viduitatis illustrior, lapsusque adeo perniciosior & majori cum dedecore. Et verò legem illam in Virginibus etiam fuisse observatam docet S. Justinus, qui post annum a S. Polycarpo Just. Ap. II. p. 62. scripsit circiter XXX. Sic enim ille de Christianis Virginibus: [...] Nullas hae in loco agnoscit Virgines sexagenariis minores quae fuerint Virginitatem professae. Sic & Athenagoras Athenag. Leg. p. 153. Ed. circiter annum [...] à Justino XXX. Christianis [...] Oxon. fuisse tradit [...]. Seniores solos Virginitatis nomine illustres celebrat Athenagoras, Senectutis modum è Justino didicimus. Neque porro verisimile est publicas etiam illas Viduas promissione aliquâ verbis conceptâ, nedum voto, ad illam, quam profitebantur, Abstinentiam fuisse constrictas; sed vitae duntaxat durioris professione & à voluptatibus alienae, pietatique deinde insumendae.

17. Voti certè nullam legimus in Judithâ mentionem,Vota a pud Viduas nulla. sed nec in Annâ Prophetissâ, quae Viduitatem, pro receptisExplicatur locus 1 Tim. V. 12. Judaeorum moribus, profitebantur. Eo potiùs nomine laudatas legimus, [...] tot annis primo Matrimonio superstites, & quidem in aetatis flore constitutae, secundum tamen Matrimonium nullum unquam admisissent. Quae certè laus eò erat illustrior quo votis illae promissisque [...] solutiores. Idem secutas exemplum consentaneum est receptas, ex earum exemplo, Christianorum quoque [Page 208] viduas. Verba sunt Apostoli de nubentibus viduis, [...], 1 Tim. V. 12. Quae scio aliter interpretari solere Romanenses. Fidem enim illam de perpetuae deinde Abstinentiae voto, [...] verò de oeternâ ad inferos damnatione intelligunt propter voti violati sacrilegium simul atque perjurium. Longe tamen illi aliter quàm senserit Apostolus. [...] illa [...] de primâ illâ erat intelligenda fide quam primis nuptiis & primis etiam maritis, obstrinxerant. Sic enim verba illa [...], Gen. II. 24. coaevi primis Christianis Judaei, eorumque exemplo primi etiam Christiani, quasi duorum duntaxat, unius nempe viri uniusque [...], pro primâ ejus à Deo institutione, oporteret esse Matrimonium. Vocem enim illam [...] inserendam docent, non LXXII. duntaxat Interpretes, sed, & Codex Samaritanus, sed & Novi Testamenti, & coaevi illis quotquot habemus, Scriptores qui locum illum è Veteri Testamento proferunt. Duos praeterea ita intelligebant quasi duo Viri Uxoresve, etiam invicem succedentes, cum primario illo, à Deo instituto Matrimonii exemplo pugnarent. Non quidem ita ut secunda Matrimonia prorsùs illicita existimarent, sed aliena duntaxat à primâ Matrimonii institutione Divinóque in eadem Institutione consilio, nec proinde à generosis seu Viris seu Foeminis, magnorumque exemplorum aemulatoribus observanda. Ad eundem plane modum quo & Divortia Divino consilio contraria ex iisdem verbis collegit Dominus, cùm tamen idem interim agnosceret à Lege Mosaicâ permitti ipsa illa divortia Deo adeo ingrata. Sic itaque secunda quoque Matrimonia à Lege permissa ipse censuit Apostolus, Rom. VII. 1, 2, 3 Nec proinde prohibet, 1 Cor. VII. licèt dissuadeat. Si ergo Deus unicos viros uxoresque etiam esse voluit unicas, ad fidem primo marito uxorive datam violandam spectabant secunda Matrimonia. Ita argumentatur saepe Tertullianus. Non tamen, uti [...] [Page 209] creditur, pro suorum duntaxat Montanistarum sententiâ. Ita etiam, pro sententiâ Judaeorum Christo coaevorum, Argumentatus est Alexander Herodis M. è Mariamne filius. Glaphyram ille conjugem, post mortem Alexandri, è quo liberos susceperat, duplicibus deinde nuptiis irretitam reprehendit, primis Jubae Regis Mauritaniae, secundis fratris è Patre Archelai, & tanquam suam in somnio asseruit, exprobratâJoseph. Antiq. XVII. 15. illi fidei sibi datae violatione. Quo viso somnio paucis inde diebus Glaphyra è vivis excessit. Eâdem etiam de causâ Christo recentior Athenagoras secundas Nuptias Athenag. Leg. P. 153. [...] appellat, propterea quòd primi conjugii fidem in secundo violatam crederet. Scripsit ille quidem post ortum Montani, sed antequam dissidia Ecclesiam, Montani nomine, turbâssent. Nec sane [...] fornicationem illam potuit appellare pro sententiâ Montani qui damnavit Secundas Nuptias quasi prorsus illicitas. Vox ipsa [...] satis indicat licitas quidem fuisse, pro sententiâ Athenagorae, eorumque quorum obibat Legationem Christianorum, secundas quoque Nuptias. Caeterùm crediderunt pro Dei in Matrimonio instituendo consilio, primi Matrimonii fidem, etiam decedente primo conjuge oportere constare. Unde sequebatur, pro illâ foederis conjugalis interpretatione, primi conjugii uxorem in secundo non tamnuptam esse quàm adulteram. Quae tamen interpretatio non magis efficiebat ut poenam Adulterii, per Legem etiam Divinam, secundò nuptae incurrerent oeternae damnationis, quàm efficiebat similis illa alia Domini Interpretatio eorundem Mosis, in Matrimonii institutione, verborum, ut & divortia fuerint oeternâ damnatione, in Mosaicâ Dispensatione, punienda. Sic enim collegit Dominus, Qui dimiserit [...], [...] fornicationis causâ, facit eam maechari; & qui dimissam duxerit, adulterat, S. Matth. V. 32. S. Marc. X. II. Idem valet [...] illa apud Dominum, quod [...] apud Athenagoram. Utque propter [...] Judaeorum [Page 210] indulta potiùs quàm probata esse dicit Dominus, in Lege Mosaicâ, divortia; sic & indulta potiùs quàm comprobata, propter similem in Evangelio [...], credebant primi Christiani secunda etiam esse Matrimonia. Sicut itaque in Lege Mosaica, egregii erat exempli siquis sibi, etiam in indultis, alienis tamen à mente Domini, divortiis temperandum censuisset; sic etiam in Evangelio [...] habebatur, siquis abstinuisset à secundis Matrimoniis. Sic certè habuit S. Apostolus dum non alios quàm unius Matrimonii tam viros quàm foeminas ad Episcopatûs Diaconissatúsve gradum censuit admittendos. Sic certè primoevi Christiani plerique dum receptam illam docent apud Christianos consuetudinem ut unica agnoscerent plerique aut nulla Matrimonia. Quae saepe legimus [...]. [...]. apud Patres à Montani placitis alienissimos. Frustra autem [...] illud ad oeternae damnationis sententiam referunt Romanenses. Adeò non necessariò denotat vox illa absolutè sumpta Judicium Divinum, aeternamve damnationem, ut saepe aliis vocibus adjectis ad eam significationem restrinxerit Apostolus. Nonnunquam [...], nonnunquam [...] appellat. Probra duntaxat & contumelias hominum quibus afficiendae erant deficientes à laudabili proposito viduae, earumque fortassis occasione Religio quoque ipsa Christiana, denotavit Apostolus. Dedit enim operam [...], 1 Tim. V. 7. [...], ver. 14. Sic enim ludibrium dedit Ephesina Matrona apud Petronium.

18. Fidem itaque conjugii primi, quae verè prima erat,Nec proinde, pro Viduarum exemplo, Virginibus erant Vota aut Vela ab Episcopis imponenda. cùm solam memoret Apostolus, proinde consentaneum est, ut non aliam ab illis datam, nec aliam ab illis in secundo Matrimonio laesam existimemus. Aliter sane foret, ut ne quidem junioribus Viduis, jam Viduitatem professis, licuerit nubere, quod tamen suadet, uti vidimus, Apostolus. Cùm [Page 211] enim praecipit junioribus nubere, & nullam occasionem dare Adversario maledicti gratiâ, v. 14. constat utique non de aliis illum, quàm de junioribus viduis, hoc in consilio esse praecipuè intelligendum. Nec enim aliarum quàm professarum Viduarum nuptiae Adversariis occasionem [...] erant ministraturae. Tam ergo cavet ne denuo juniores ad Viduitatis professionem admitterentur, quàm etiam ne in Viduitatis professione perseverarent, publicâ nimirum illâ, etiam jam antea professae. Exigebat enim causa, quam agebat, ipsa ut professas verbis disertissimis exciperet, si quidem ipse voluisset exceptas, indefinitâ illâ, nec limitem babente, praeceptione alioqui includendas. Atqui votum Abstinentiae professas ne quidem devitandi Adversariorum opprobrii causâ, patiuntur ad nuptias redire nostri, in hâc causâ, Adversarii. Quin potius nuptiarum credunt ignominiosius esse illis opprobrium quàm fornicationum etiam aliquoties repetitarum. Idem itaque senserit necesse est, si cum illis utique sensisset, Apostolus. Nec aliam fuisse Virginum, illis nempe temporibus, causam discimus è Cypriano, illis nimirum pariter licitas fuisse Nuptias si non possent celso illi Virginitatis consilio, pro dignitate respondere. Si autem perseverare (inquit) nolunt, aut non possunt, melius Ep. LXII. [...]. est NUBANT quàm in ignem debictis suis cadant. Idem tamen Christo illas sese dedicâsse testatur n. 1. Christo esse dicatas n. 2. nec mariti illas, sed Christi fuisse adulterds. Nullum itaque suisse in illâ dedicatione votum colligit Rigaltius. Sed nec de velatis, quarum votum erat solenne, intelligi posse concedit Romanensium partibus multò quàm fuerit Rigaltius addictior Pamelius. Quod ille etiam ex aliis harum Virginum notis colligit, tum in hâc Ep. LXII. tum praesertim in Libro de Diseiplinâ & [...] [...] memoratis. Talis illa, quòd se dicâsse dieantur, quum velatae (inquit) ab Episcopis [...] soleant, non à soipsis tantùm Deo dicari. Tales & aliae illae, quòd Virgines de quibus loquitur Cyprianus cum Masculis habitarent; quòd [Page 212] balneas promiscuas, quòd nuptias adire illis liberum erat; quòd quaedam earum divites erant; quòd certo habitu non uterentur, usque adeo ut ornatum earum superfluum taxare oportuerit Cyprianum. Quae omnia in Virgines velatas non competunt, inquit Pamelius. Doceat itaque Pamelius, doceat Romanensium alius quispiam, fuisse illis temporibus Virgines alias arctiori Disciplinâ custoditas ad illud usque Saeculum quo scripsit Cyprianus, cùm jam proprium Virgines, & à Viduis diversum constituerent per se ipsae Collegium.

19. Nulla itaque erat, quam volunt à Clemente velatam,Recapitulatio. secunda illa Domitilla. Nulla illis Clementis temporibus, Virginum, per velum ab Episcopo induendum solennis consecratio. Nullae primis Christianismi temporibus quae Virginitatem fuerint vel professae. Nullae sub Clemente ad professionem ejus publicam admissae. Nullae etiam recentioribus Clemente temporibus, praeterquam in Collegio Viduarum, & iisdem quibus Viduae proinde legibus astrictae. Nullae minores sexagenariis; Nullae promissionibus, nedum Votis aut Juramentis, aliisve ullis vinculis, praeterquam ipsâ Facti professione, ad Abstinentiam obligatae. Nullae denique postea, cùm jam aliud à Viduis collegium solae constituerent, seu velo imponendo, seu alio aliquo solenni ritu, ab Episcopo consecratae, ne quidem sesqui-Saeculo à Clementis obitu elapso, cum scriberet Cyprianus. Tantum abest ut verum esse potuerit recentiorum illud de velatâ à Clemente Domitillâ commentum, nedum ut potuerit testibus side dignioribus, melioribusque monumentis opponi. Nec verò Bedâ aliquem antiquiorem fuisse existimo qui vel meminerit, nullum scilicet qui infra annum floruerit à Clementis morte sexcentesimum. Ne dicam multa esse Eruditis suspecta, an Bedae fuerint, in Bedae illo, quod habemus, Martyrologio, à Floro nimirum, aliisque Floro fortasse recentioribus interpolata.

[Page 213]

20. Venio jam ad secundum Argumentum de Martyrio Ad [...] Obj. Resp. Verisimile non est Martyrem obiisse Clementem. Clementis quod Chersonae tertio Trajani Anno sustinuisse dicitur. Sed quo tandem idoneo Testimonio constat Martyrem fuisle Clementem? Non dixit Martyrem in Pontificum Catalogo Irenaeus, qui tamen de Telesphoro observavitIren. L. III. c. 3. illum gloriosissimè Martyrium secisse, idem proculdubio de reliquis Telesphori in Romano Pontificatu collegis observaturus si quos verè Martyres cognovisset. Nuspiam Martyrem dixere qui ejus Testimonia adduxerant antiquiores Eusebio, qui tamen aliis illum encomiis ornant libentissimé. Apostolum illum appellat Clemens Alexandrinus, nisi potiùs [...] legendum sit, eo enim nomine solent Veteres illos saepe compellare qui fuissent Doctrinae Apostolicae primarii Traditores. Apostolorum, & praesertim S. Petri Discipulum Origenes. Ne dicam alia Veterum elogia Eusebio recentiorum. Iidem tamen quoties Martyrem testem advocant, id solent notare plerunque diligentissimé. Sic enim Tertullianus, sic Polycrates, sic & alii Eusebio recentiores. Pro ingenti enim, quo fuerunt illorum temporum Martyres, honore ad Testimonium ipsum commendandum plurimum faciebat siquis Martyr testis adduci posset. Quid ergo (inquit Tertullianus) si Episcopus, si Tert. Praescr c. 3. Diaconus, si Vidua, si Virgo, si Doctor, [...] etiam MARTYR lapsus à Regulâ fuerit, ideo Haereses veritatem videbuntur obtinere? Sed nec Martyrem agnovit vetus illa Martyrum Depositio Bucheriana. Habet illa quidem Martyrem Clementem, sed alium, ut videtur, illum à nostro Clemente Pontifice. Deerant enim illi Collectori primorum Pontificum monumenta, ut probavit noster Cl. Cestriensis. Defuisse Martyres vel illud Argumento est, quòd Telesphorum Martyrem ignoraverit, quem tamen Martyrem fuisse testatur Irenaeus. Est etiam dies alius ab illo quo nostrum volunt passum esse Clementem. Nov. enim IX. ponitur Bucherianus ille Clemens, cum tamen Clementem Pontisicem Nov. XXIII. statuant Martyrologi. Alii etiam Socii Claudius, [Page 214] Nicostratus, & Sempronianus. Nisi potius fortasse legendum Symphorianus. Symphorianum enim Claudio & Nicostrato socium in Martyrio adjungunt Martyrologi, & quidem Imperante Diocletiano. Diem passionis assignant Nov. VI. qui propiùs Clementi Bucheriano, quàm Pontifici, respondet. Accedit denique & locus festi [...] omnino alius. Ecclesiam titulo S. Clementis [...] Bucherianae Depositionis Autori, qui sub Liberio scripsit, coaevus memorat Hieronymus. Proinde Natalem Clementis Pontificis, siquis illis temporibus celebratus fuisset, non alibi celebrandum fuisse verisimile est. Sed verò alteri illi Clementi in Comitatum sacra facta tradit Autor Bucherianus.

21. Sed [...] verbis illum disertis Martyrem appellatNec Martyrem disertis verbis appellavit [...]; credidit tamen, sed nullo [...], ut videtur, Veterum [...]. Eusebius. Sic enim in Historiâ: [...]. Verba mollissima, nec mortem violentam propriè exprimentia. Idem tamen Eusebius Telesphorum Martyrem observavit ex Irenaeo. Idem de Clemente proculdubiò observaturus si quem testem illiusH. E. III. 34. quoque Martyrii fide dignum adhibere potuisset. Nec duriora habet ex Eusebio Hieronymus: Obiit (inquit) tertio De Script. Eccl. Clem. Trajani anno. Primi, ut existimo, disertis verbis Martyrem [...]. de adult. agnovere Rufinus & Gregorius Turonensis Autores fabulosissimi, [...]. Origen. & Veteris praesertim Historiae Ecclesiasticae imperitissimi. Et tamen puto Martyrem credidisse aut haberi voluisse Eusebium, propriis nimirum ductum conjecturis, non disertis Veterum Testimoniis. Facit ut ita suspicer annus ille [...] tertius quo Clementem decessisse credidit, nimirum fatalis ille, uti observavit capite superiori Cestriensis, Veterumque erroribus quamplurimis insignis, in quem illi mortem S. Joannis Apostoli, Persecutionem Trajani, & incerta adeo sub Trajano Martyria omnia conferebant, quibus ducti conjecturis Nos in ejusdem Capitis Additionibus ostendimus. Quòd ergo illo Anno desunctum statuat Eusebius, non aliunde illum collegisse verisimile [Page 215] est quàm quòd Martyrem crediderit, & quidem sub Trajano. Sic enim erat in Annum Persecutionis, qùem & unicum illos agnovisse ibidem ostendimus, necessariò conferendus. Atque ita mortem Clementis, Persecutionem Trajani, & Apostoli mortem unis eisdemque COSS. assignat Autor Chronici Alexandrini. Nec enim certè solet Eusebius, quoties haberet fide dignos, quos sequeretur, Autores, eorum nomina praetermittere. Signavit ille diligentissimè annum ipsum ex Aristone Pellaeo quo debellatus est Barcochebas. Signavit etiam è Bruttio Chronographo annum quo Persecutus est Domitianus. Nec praetermisit etiam Proconsules, quibus passus est Sagaris ortusque Montanus, nec Legatum Syriae Consularem sub quo passus est Simeon Cleopae. Et cùm annum certum, quo excesserit, designare non posset, id tamen annotandum censuit, sub Trajano saltem mortuum esse Apostolum, atque Irenaei Testimonio confirmandum Clementisque Alexandrini. Nulla itaque est ratio cur credamus si vel Mariyrium Clementis certo aliquo Autoris fide digni Testimonio posset astruere, non fore utique, quod tamen in Telesphori causâ fecerat, adducturum; nedum si ipsum etiam annum ex Autore designare. Quod cum non fecerit, proinde consentaneum est ut credamus illum, haec è suis potiùs collegisse conjecturis quàm certis Veterum Testimoniis.

22. Sed unde (inquies) in errorem illum poterant incidere,Confuderunt Fabulatores Clementem Consulem vorè Martyrem cum Clemente Pontifice. ut qui verè Martyr non fuerit, habuerint tamen illi pro Martyre Clementem? Inde, ut opinor, quòd Clementem Consulem (cujus mentionem fecerat cum Domitillâ Bruttius) cum Pontifice Clemente confuderint. Verè autem Martyrem fuisse Clementem Consulem constat ex Dione. Cur ita sentiam, facit quòd cognatum Caesaris nostrum faciant Clementem Eucherius recentioresque Fabulatores. Verè enim Flavius Clemens Consul erat Domitiani Caesaris [...], sive consobrinus, teste etiam eodem Dione. Fuisse enim in Gente Flaviâ agnomen Clementis non modò ex hoc uno [Page 216] discimus exemplo, verumetiam è Clemente Alexandrino Scriptore Christiano celeberrimo. Titum enim Flavium Clementem Euseb. H. E. VI. 13. Phot. illum quoque appellabant Codices antiquissimi. Inde obiter intelligimus de Anni potius XCV. quàm XCIV. Consule Clemente Arricino intelligendum esse Dionem; & cùm duplex sit in loco Bruttii lectio, veriorem esse illam quae Persecutionem anno Domitiani XV. assignet quàm quae XIV. Intelligimus praeterea quâ fide dignus sit Autor Anonymus Fragmenti de Peregrinationibus Petri & Pauli à Patricio Junio in suis ad Clementem Notis editi. Ait. Fabulator iste captum cum S. Petro sub Nerone Clementem dimissum à militibus quia esset Caesaris [...], oblitus nimirum, non Gentis Domitiae, sed Flaviae agnomen fuisse Clementem, nec Neronis adeo, sed Domitiani, affinem fuisse, quicunque demum is fuerit, Martyrem Clementem, Nec tamen è Dione, sed potius Bruttio, deductam puto illius erroris occasionem. Dionem enim si consuluissent, jam constitisset eodem tempore quo Domitilla relegata est, etiam unà interfectum maritum ejus Consulem suisse Clementem, & ad Domitiani Persecutionem Martyrium ejus proinde fuisse referendum. Quod sane verisimile est è Dione ipso hausisse recentiores, qui ita Fastos Pontificales digesserant, ut sub Domitiano Clementem obiisse crediderint. Sed verò Eusebianus ille Bruttius ita Domitillam, Clementis, ut putavit Eusebius, [...], relegatam esse scribit, ut nihil interim significet quid factum fuerit de ipso Clemente, caedis illius nullâ prorsùs factâ mentione. Inde factum existimo ut Martyrium ejus sub Trajano potiùs quàm Domitiano collocârint. Quòd enim Martyrem crederent, ipsa ejus cum Domitillâ, quam primò Confessorem, dein Martyrem existimabant, conjunctio, satis verisimilem praebebat occasionem. Sic enim illi omnes, quicunque in Martyrum Historiâ, quâcunque tandem occasione, commemorarentur, nullo prorsùs adhibito judicio, ipsos pro Martyribus habuerunt. Sic in Historiâ Martyrum Lugdunensium & Viennensium [Page 217] Zacharias S. Joannis Baptistae Pater obiter duntaxat commemoratus occasionem dedit Fabulatoribus Zachariam Episcopum Martyremque confingendi. Sic in Martyrum Epistolâ ad Eleutherum commendatus Irenaeus, laudatusque eo nomine quòd eorum particeps fuisset, deinde Martyr habitus est & in eâdem illâ Lugdunensium Viennensiumque Persecutione credebatur esse sublatus. Sed verò nullâ etiam oblatâ occasione erant Veteres ad id satis per se proclives ut Apostolos Virosque Apostolicos pro Martyribus haberent. Quid illis S. Lucae verbis simplicius colloquium Domini cum Cleopâ alioque Discipulo commemorantis, Emmauntem proficiscentibus? Quàm illa à Martyrii mentione aliena? Et tamen hinc Cleopam illum Martyrem, & quidem Emmaunte, extuderunt Impostores. Adeo nulla illis tam sterilis est occasio quin possit, illis fingere volentibus, novos Martyres procudere. Nimius essem si vellem, hoc in loco, exempla congerere.

23. Nec solus ab Eusebio discessit Eutychius in eo quòdEst etiam aliunde suspecta receptior illa dispositio quâ Clemens mortuus sub Trajano creditur. mortem Clementis non ad illum quem dixi, Trajani annum produxerit. Discrepant etiam rationes Pontificalis quocunque tandem modo illae versentur. Tantum abest ut ad Trajanum vixerit secundùm Autorem Pontificalis, ut ne quidem Vespasiano fuerit superstes. Sed & hîc apparent vestigia Veritatis. Qui enim turbavit rationes Pontificalis omnes insititius iste Cletus, in eundem desinit annum LXXXIII. Aer. vulg. in quem desiisse Clementem testatur Eutychius. Proinde satis verisimile est, siqua habuerit Autor Pontificalis Testimonia, quae sequeretur, Historica de COSS. quibus singulorum Pontificum initia exitusque designat, nec plane illa omnia seu ipse confinxit, seu ab aliis conficta, suis tamen rationibus aptanda censuit (loquor enim de primo Catalogi Pontificalis Autore Bucheriano) est (inquam) verisimile fuisse Pontificem qui verè in illum desierit annum in quem ille Cletum fictitium intruserat. Scio quidem legi ibidem hodie, Obiit Martyr tertio Trajani, de Clemente. Sed in Bucheriano Catalogo omnium antiquissimo ea nulla [Page 218] comparent, & primus illa ex Hieronymo interpolavit secundi Catalogi Autor, qui sexto tandem Saeculo sub Justiniano floruit, securus interim quàm illa suis Hypothesibus minimè inservirent. Nobis satis est primo Catalogi Autori, qui eodem, quo Eusebius, quo etiam Hieronymus, Saeculo floruerit, alios fuisse tamen, quàm Eusebio fuerint, Autores (Latinos fortassis illos cum fuerit ipse Latinus) & ad Eutychianas nostras rationes propiùs quàm ad Eusebianas accedentes. Sic enim constabit, ne quidem fide Historicâ certum esse quod tradit Eusebius, Clementem tertio Trajani anno è vivis esse sublatum. Uni enim Eusebio duos opponimus, tam Eutychium quàm primum Catalogi Pontificalis Autorem, & antiquiores illos etiam Eusebio Autores quos illi fuerint secuti. Commendat praeterea Eutychii in primis hisce Pontificibus fidem tanta illa rationum ejus tam invicem inter se, quàm cum Imperatorum annis cum quibus conferuntur, concordia, praesertim in Autore parum alioqui per se accurato, parum etiam consequentiarum perspicaci. Alibi certè, cum suspectiores sequeretur Autores, sub Saeculi secundi finem, & tertii praesertim initium, non adeo invicem respondent Imperatorum annis anni Pontificum. Sed verò ad Errorem illum de recentiore Clementis morte fovendum, praeter Eusebium, etiam supposititiam Ignatii ad Mariam Cassobolitam Epistolam contulisse verisimile est, quam tamen nihili esse, jam facilè concedunt Eruditi. Contulit praeterea quòd ab Apostolorum morte Pontificum Annos numerandos plerique Veterum censuerint.

24. Sequitur tertium Argumentum de Persecutione Domitiani, Ad tertiam Obj. Resp. Scripsit quâ soeviente scriptam volunt nonnulli illam quamClemens ad Corinthios sub habemus Clementis ad Corinthios Epistolam. Sed nullo Veterum Testimonio confirmant ita sentientes recentiores,Nerone, non sub Domitiano. qui saltem illis in illâ sententiâ praeiverit. Non ita dixit Hegesippus, non Dionysius Corinthius, non Irenaeus, non Clemens Alexandrinus, non Origenes, sed ne quidem Eusebius, ex quo tamen pleraque quae quidem fide digna [Page 219] tradunt, hausere recentiores; sed ne quidem recentiores aliqui ante editam à Junio illam Epistolam. Quare è Clementis Epistolâ ipsa repetendum erit, siquod habeant sententiae suae fundamentum. Agnoscit quidem Clemens Clem. Ep. 1. ad Corinth. [...] quae Ecclesiam Romanam aliquandiuP. 1. Ed. Jun. à scribendo impedierint. Sed verò illas nuspiam innuit à Domitiano fuisse, nedum à Trajano. Nec debent illi haec Clementi, sed suis duntaxat, sine reste, sine fundamento, conjecturis. Tantum abest ut ita scripserit senseritve Clemens, ut plane alias [...] designet, antiquioresque Domitiano. Sic enim ille praefatur, Apostolorum SS. Petri & Pauli Martyria commemoraturus, [...] (inquit) [...] Pag. [...] [...]. Ecquis est quin videat verba haec ad praedictas [...] esse referenda? Aliter foret ne [...] haberentur Apostoli, si recentiores alios novissima illa Persecutio sustulisset. Neronis itaque Persecutionem ab eo designari constat quae praedictos sustulerit Apostolos. Sequitur de Apostolis, [...]. Quòd ait passos in ea Persecutione Christianos exemplar optimum [...] fuisse, Romae passos satis manifestò innuit, ut proinde & Apostolos Romae passos significet quibus aggregatos ait illos fuisse Martyres. Ait praeterea fuisse [...]. Et multitudinem eorum ingentem tradit Tacitus qui in eâ Persecutione perierint. Quae cum Romae perierit, proinde turbis duntaxat popularibus, atque Imperatoris injussu, contigisse, quod saepe tamen in Provinciis contigit, parum certè verisimile est. Sed nulli memorantur illis temporibus Imperatores, qui Christianos fuerint persecuti praeter Neronem atque Domitianum. [Page 220] Et quidem sub Domitiano multitudinem, quae perierit, nullam fuisse alibi probavimus. Porro [...] memorat Clemens. Nempe [...] intelligit [...], quibus nimirum non tam puniretur scelus admissum, quàm potiùs in causam sceleris & conscios inquireretur, & rei, pro moribus Romanorum, ad confessionem adigerentur. Sic enim ait Tacitus de incendio, correptos primùm qui faterentur, deinde indicio eorum multitudinem ingentem fuisse convictam. Id enim operam dedit Nero, ut in incendiarios quaereretur, utque aversam à se incendii infamiam in Christianos ipse converteret. Sunt & alia in eâdem Epistolâ multa quae de aliis quàm primis illis proximisque Apostolorum Martyrio temporibus intelligi certe vix possint. Sic enim ille de Templi Judaici officiis loquitur quasi adhuc illa in usu essent, quasi etiamnum à Christianis ipsis probata observata. [...] (Inquit) [...]. 53. [...] Rursùs: [...] PETAI, [...] Verba omnia videmus Praesentis esse temporis. Quod verò ultimo loco addit mortis supplicio luisse si quis aliquid admisisset quod Divinae voluntati minùs esset consentaneum, pacatam certè supponit urbem Hierosolymitanam, nec primis Belli initiis agitatam. Aliter, ut verum fuisset, nondum Sacra ab illis fuisse violata (quod tamen primis Sicariorum Seditionibus, constat esse falsissimum) non tamen [Page 221] potuit è tanto intervallo Clemens, hoc verum esse praesumere, & pro Argumento in Adversarios intorquere. Scripsit itaque ante Neronis annum XII. quo Bellum illud primùm erupit. Conveniunt porro Schismatis illius, cujus occasione scripsit S. Clemens, occasiones cum illis quas supremis illorum Apostolorum temporibus è Scriptis eorundem extitisse discimus. Ut plane illas brevi tempore sopitas jam denuò excitatas esse consentaneum sit. Superioris sub S. Paulo Schismatis Corinthiaci duae erant praecipuè causae, alia Spiritualium de donis suis superbientium elatio atque ostentatio; alia dubitantium de Resurrectione mortuorum, quae etiam eaedem secundos quoque illos excitabant sub Clemente eorundem Corinthiorum Schismaticos. Erant sub S. Petro [...], 2 Pet. III. 3. [...] qui de Christo dicerent, Ubi est promissio, aut adventus ejus? Ex quo enim Patres dormierunt, omnia sic perseverant ab initio creaturae, v. 4. Erant etiam sub Clemente qui dicerent, [...], Pag. 33. qui etiam Orthodoxos [...] solerent & [...], p. 51. ut solebant [...] illi Petrini. Postremis illa S. Petrum scripsisse temporibus è Cap. I. 14. colligimus. Nec diu certè ab eorum ortu potuit illis ita respondere Clemens, [...]. Herm. L. I. Certè diutiùsVis. III. n. 8. [...] distulit qui sub Clementis Pontificatu scripsit Hermas, cùm jam diutinâ expectatione fatigarentur [...] illi, quorum idem meminit Infideles. Sed & in Ecclesiae Corinthiacae Regimine plures innuit etiamnum fuisse superstites, qui locum ab ipsis accepissent Apostolis, p. 57. quanquam etiam nonnullos decessisse concedat, p. 58. aliosque in eorum locum à viris [...] subrogatos, p. 57. Fortunati meminit nominatim, qui cum Legatis Romanis Claudio Ephebo & Valerio Vitone Epistolam illam detulerit ad Corinthios. [Page 222] Ejusdem meminit ad eosdem Corinthios etiam Apostolus, 1 Cor. XVI. Venerat fortasse è Corintho ad Apostolum Schismatis nuncius Fortunatus ipse Corinthius, & sublato per Martyrium Apostolo, & Lino seu fugato seu in custodiam tradito (in Lini enim Pontificatum incidit haec Epistola, secundùm rationes Eutychianas, Anno LXIV. scripta) ita Clero Romano data fuerit occasio rescribendi, & è suis Legatos duos unà cum Fortunato remittendi.

25. Sed [...] (inquiunt) appellat Clemens Corinthiorum Pag. 62. Ecclesiam, antiquam reddit Junius, quae tamen anteQuo sensu Ecclesiam Corinthiam [...] appellârit Clemens. decennium, & quod excurrit, fundata, antiqua, ut existimant, sub Nerone appellari non potuerit. Sed Mnasonem legimus [...], Act. XXI. 16. superstitibus etiamnum Apostolis, nec magno certè à conversione Corinthiorum intervallo, primam enim eorum conversionem habemus Act. XVIII. Errârunt itaque Viri Eruditi à vera vocis [...] significatione. Ab Evangelii enim [...] dicta est Corinthiorum Ecclesia [...], quippe quae fuisset primâ illâ Evangelii [...] ad fidem Christi conversa. Proinde [...], primordialis potiùs quàm antiqua fuerat appellanda. Nempe in Ecclesiâ illâ Apostolicâ ut summo erant in honore homines etiam privati, qui primi fidem Christi in Ecclesiâ fuissent amplexi, prae aliis ejusdem Ecclesiae membris; sic [...]. Diss. II. [...] Iren. [...]. 15. erant etiam inter Ecclesias illae quoque honoratiores Ecclesiae quae conditae ante alias fuissent Ecclesias, illae [...] honoratissimae quae in ipsâ Evangelii [...] credidissent. Nec verò [...] illam intelligebant [...] omniumque verissimam, quam à Christi Baptismo inchoare [...] Evangelistae, quae [...] erat Evangelii universalis, sed localem aliam atque particularem, quâ primò Evangelium in suam appulisset Ecclesiae cujusque Provinciam. Sic enim Ecclesiae Thessalonicensi gratulatur Apostolus quòd illos elegisset [...] [...], 2 Thess. II. 13. quòd prima nimirum Evangelio credidisset Ecclesiarum Macedonicarum, ut [Page 223] ibidem ostendimus. De câdem quoque singularum Ecclesiarum [...] intelligenda etiam S. Joannis Apostoli illa, [...], 1 S. Joan. II. 7. [...], ib. & v. 24. & III. 11. & Ep secundâ, v. 5, 6. de Traditionibus nimirum à primâ [...] Evangelii susceptione susceptis. Sed verò in hâc etiam, de quâ agimus, Ecclesiâ Corinthiorum fuisse suam quoque [...], eundem, de quo agimus, habemus testem, ipsum nempe Clementem. Sic enim ille de prioriPag. 61. S. Pauli ad illos Epistolâ; [...]; Non aliam intellexit [...] quàm quâ primùm Achaiae insonuit Evangelium. Solebant enim Apostoli praedicare per [...], inquit Clemens, & [...].Pag. 54. Per [...] hîc non suburbicanas Regiones intelligo cum Blondello, sed laxiori significatione ipsas potiùs Provincias. Ergo Provinciarum conversionem ab urbibus testatur caepisse Clemens, atque ibi posita [...] prima fuisse fundamenta. Achaiae autem Provinciae Proconsularis Civitatem primariam constat fuisse Corinthum; & quidem inde Provinciae illius conversionem caepisse constat, illam sibi sedem delegisse Apostolum, totoque tempore quo in illâ fuit Provinciâ, non alibi fuisse quàm Corinthi. Act. XVIII. Sic itaque rectè illa Ecclesia in [...] conversa est, & cùm aliae quoque ejusdem Provinciae Ecclesiae ad fidem accederent, rectè tamen illa quasi proprio quoque encomio [...] potuit, primis quoque illis Evangelii temporibus, appellari. Quanquam etiam si Antiquitatem eâ voce designari concederemus, non absolutè tamen illa, sed duntaxat comparatè, fuerit intelligenda. Absolutè Ecclesia nulla antiqua appellari potuit aetate Clementis. Sed cum recentes essent omnes, alia tamen aliâ dici potuit antiquior, atque adeo antiqua, si vox ea aliarum Ecclesiarum respectu intelligeretur. Sic autem ostendimus Corinthiam Ecclesiam Achaicarum omnium fuisse antiquissimam.

[Page 224]

CAP. VII.

I. Euaristus sedit ab An. Dom. LXXXIII. ad An Dom. XCI. II. Alexander ab An. Dom. XCI. ad An. Dom CI. III. Acta Alexandri non sunt sincera; IV. Neque antiqua: V. Sed potius nova, nec ante VII. Saeculum scripta. VI. Xystus sedit ab An. Dom. CI. ad An. Dom. CXI. VII. Qui post obitum S. [...] [...] Pascha [...] instituisse videtur. VIII. Telesphorus sedit ab An. Dom. CXI. ad An. Dom. CXXII. quando gloriose Martyrio coronatus est.

I. SEquitur secunda Episcoporum Tetras, & quidem integra; Euaristus, Alexander, Sixtus, Telesphorus, de quorum numero aut ordine nulla lis. Apud Optatum deest quidem Alexander; sed vitio, ut opinor, Librarii; Augustinus enim, qui Optatum sequitur, eum non omittit. Horum tempora eo modo disponenda sentio, quo apud Eutychium digesta reperiuntur. Ille autem de Imperio Domitiani agens, [...] Anno, inquit, Imperii ipsius secundo constitutus est Euaristus Patriarcha Romae; ubi cùm octo annos sedisset, [...] est. Haec Eutychius, qui de numero annorum, quibus sedit, à Graeco Catalogo non dissentit. Sedit igitur Euaristus ab An. Dom. LXXXIII. Coss. Domitiano IX. & Rufo II. usque ad An. Dom. XCI. Coss. Trajano & Glabrione; hoc est, ad Domitiani annum decimum. Unde obiter observandum, [Page 225] quanta sides Martyrologio Romano Baronii adhibenda sit, in quo ad XXVI. Octobris scriptum est, Romae S. Euaristi Papae & Martyris, qui Dei Ecclesiam sub Hadriano Imperatore suo sanguine purpuravit. Cùm Liber Pontificum XI. Trajani, Eusebius XII. Catalogus tertius Trajani III. eum decessisse tradat: neque Veterum quisquam ad Hadriani tempora pervenisse doceat. Imò Breviaria antiqua, & illud etiam à Sixto V. editum, Euaristus Graecus, ex [...] patre, Domitiano, Nerva, & Trajano Imperatoribus pontificatum gessit. Sed ex recognitione Clementis VIII. & Urbani VIII. post editos Baronii Annales, Domitiani & Nervae nomina expunguntur; nomen Trajani remanet, Hadriani non adhibetur. Cautè satis! quia proximus Papa Alexander in Breviario, sub Trajano Ecclesiam gubernâsse, etiam post Decretum Concilii [...], dicebatur. Et Pseudo-Isidorus, qui duas spurias Epistolas Euaristo tribuit, primam datam vult Valente & Vetere Cosshoc est, A. D. XCVI. ante mortem Domitiani; alteram, Gallo & Bradua [...] est, A. D. CVIII. Trajaniundecimo. Illum scilicet Euaristi primum, hunc ultimum ex Tabulis Romanis hausit, & Epistolis, ut solet, tanquam primum, & postremum Pontificatûs annum affixit. Quae autem nostrum calculum ex Eutychii Annalibus-conscriptum propriè confirmant, ad finem [...] tetradis referuntur; ubi ea argumenta ex historiae monumentis afferentur, quae aliorum errores circa horum quatuor Pontificum tempora [...] & abunde refellent.

[...]

II. Anno Imperii Domitiani decimo Patriarcha [...] factus est Alexander, qui ibi decem annos sedit, dein mortuus est, inquit Eutychius. Sedit igitur Alexander ab An. Dom. XCI. Trajano & Glabrione Coss. usque ad An. Dom. CI. [Page 226] Trajano IV. & Paeto Coss. Et quidem Martyrologium Romanum tradit Alexandrum Papam Maii tertio sub Trajano passum esse; sed pro Trajano Hadrianum substituit Baronius, cùm tamen ipse Liber Pontificum sub Trajano eum decessisse tradat, cum Breviario & Martyrologiis, quae Veterem Catalogum sequuntur; & Catalogus tertius Trajani XIV. In antiquis omnibus MSS. & Editionibus Romani Breviarii, teste Heinschenio, & in Editione ex decreto Concilii Tridentini & Pii V. jussu factâ Anno Domini MDLXXXIV. Alexander sub Trajano gubernâsse dicitur. Sed postea ex arbitrio Baronii pro Trajano Hadrianus substitutus est, & nunc ex autoritate Clementis VIII. & Urbani VIII. error ille manifestissimus, etiam à viris Romanae Ecclesiae eruditis agnitus & reprehensus, retinetur. Dicit quidem Baronius ibidem se Alexandri Martyrium sub Hadriano contigisse in Annalibus pluribus demonstrasse; sed nè unum quidem argumentum illic affert; & Acta quae id ipsum profiteri ait, contrarium planè profitentur, Alexandrum enim sub Trajano passum esse tradunt: eaque in Annalibus nimiâ antiquitate mendosa esse fatetur; unde eum castigat Heinschenius, qui errore alio, nec minori eadem Alexandri Acta depraedicat, tanquam illustria & ob suam antiquitatem veneranda, & planè sincerissima & integerrima: unde & ex iis Chronotaxin decessorum & successorum Pontificum stabilire conatur. Neque dubitandum est, quin Acta vetustis Catalogis consentiant; non tamen [...] cum Heinschenio ea sincera esse, quia isti Catalogi veri non sunt, & ad eorum normam conformata sunt Acta.

III. Priusquam igitur de tempore Pontificatûs Xysti quicquam statui rectè poterit, de sinceritate, & antiquitate horum Actorum disserendum: praecipuè cum tantopere iis confidat Heinschenius. Quod ad sinceritatem attinet, an ea Acta sincerissima dici debeant, quae tradunt Episcopum Romanum sub Imperio Trajani Senatorum maximam partem convertisse ad Dominum? Nonne hoc tam apertè [Page 227] falsum est, ut qui hoc asserit, fidem mereri in aliis non potuerit? An illa Acta pro sincerissimis haberi debent, quae sub Trajano nobis repraesentant Praefectum Urbi, nescioquem, Hermen vel Hermetem cum servis suis MCCL. cum uxoribus & filiis eorum ad fidem conversum, servosque omnes confestim libertate donatos, imò ingenuos esse factos? An illa Acta adeò sincera sunt, quae Euentium quendam Presbyterum proponunt, qui cùm esset viginti annorum Presbyter ordinatus est (ipsis Apostolicis temporibus, secundo vel tertio Neronis anno) & Alexandrum passum esse dicunt, cùm esset annorum XXX. adeoque Cathedram Petri occupasse cùm fuisset annorum XXII. Quis enim feret, ut Blondellus rectè observavit, Venerabili Ecclesiae toto orbe celeberrimae Presbyterio juvenculum circa annum XXII. praeditum caput tunc datum fuisse? An illa Acta pro sincerissimis habenda sunt, quae docent Xystum Alexandri successorem ipso statim initio Imperii Hadriani, in via Numentana in praedio Severinae ordinasse Episcopum, qui omni die quae sunt sancta Martyribus celebraret? An credibile est Trajanum utriusque militiae Comitem (si quis eâ dignitate praeditus ipsi adfuisset) in Occidentem mittere voluisse ad interfectionem omnium Christianorum, eo ipso tempore quo omnia in Oriente retro relapsa sunt, exercitus fusi, duces occisi, aut à Judaeis ubique pressi? Non haec vera, non sincera, sed potiùs ficta & falsa omnia, nec tam mendosa quàm mendacia esse videantur. Idque nos decet profiteri, qui apud antiquissimos legimus, quid paulo ante ad Plinium, quid paulo post ad relationem Tiberiani rescripserit, feceritque.

IV. Ad antiquitatem horum Actorum quod spectat, quam volunt esse venerandam; certè quicunque Antiquitatem ipsam venerandam esse putant, nunquam aut haec aut his similia antiqua esse largientur. Laudem primaevae antiquitatis ipse Actorum autor respuit, indicatque ea omnia quae tum gesta esse narraverat, diu postea à se scripta fuisse: quamdiu postea, non immeritò quaeritur. [Page 228] Heinschenius ea proponit ob suam antiquitatem veneranda utpote ante persecutionem Decianam Saeculo tertio conscripta. Sed quo argumento tanta antiquitas iis vindicatur? Nempe quia legitur in Actis, Ideoque locus ipse habet proprium Sacerdotem usque ad hodiernum diem. Nimirum primò supponit Sacerdotem hoc loco significare Episcopum, secundò eum fuisse Episcopum Nomenti; sed utrumque improbabile est. Primò quia Sacerdos qui ad eum remansit, opponitur Episcopo, qui primò ordinatus est; nec potuit esse Episcopus Nomenti, erat enim tantummodò proprius Sacerdos illius loci, hoc est praedii Severinae. Ratio utcunque sic procedit; Quandoquidem non est verisimile, quod sub S. Sylvestro habuerit locus ille Episcopum, verisimile fit, haec Acta esse scripta Saeculo tertio in ea Ecclesiae pace quae Decii persecutionem praecessit. Nihil hîc nisi verisimile praefertur, & hoc verisimile tantummodo ex alio non verisimili deductum. Idque tandem desinit vel in Decianâ vel Diocletianeâ persecutione. In confesso igitur est, quicquid Alexandro Episcopo contigit, id omne centum & viginti aut septuaginta annis factum, antequam haec Acta scriberentur; unde magna pars venerationis verae antiquitati debitae deteritur.

V. Mihi autem alia argumenta suppetunt quibus rectè probari puto, Acta haec non ante Decianam, vel ante Diocletianeam persecutionem esse conscripta. Quirinum tribunum, ut Acta referunt, Christiani in via Appia sepelierunt in coemeterio Praetextati. At haec Actorum autor scribere non potuit ante obitum Praetextati. Ille autem non ante Diocletianeam persecutionem, sed in ipsa sub Maximiano passus est. Nominant Acta Aurelianum Comitem utriusque militiae; quisquis autem ille fuit, eo titulo describi non potuit, antequam talis titulus inventus est, hoc est antequam magna formae Reip. Romanae mutatio per Constantinum facta est, post quem tandem Comitatûs rei militaris mentio saepe fit. Hanc Comitatûs dignitatem durasse notat Heinschenius ad tempora Arcadii & Honorii, quod [Page 229] nemo negat. Sed ad suam sententiam propugnandam ostendere debuerat, summam illam dignitatem sub Imperio Trajani, aut saltem ante Persecutionem Decianam in usu fuisse. Denique non tantum post primum Catalogum & primaevum Martyrologium Romanum, in quibus nulla harum rerum memoria est; sed & post Catalogum secundum, nec ante septimum Saeculum scripta haec Acta fuisse puto. Scripsit ad Gregorium Magnum VI. Saeculo exeunte Eulogius Patriarcha Alexandrinus, petiitque ut sanctorum Martyrum Gesta ab Eusebio collecta ad se transmitteret. Respondit Gregorius lib. 7. Ep. 29. se adhuc nescivisse, an ea ab Eusebio collecta fuerint. Praeter illa enim, inquit, quae in ejusdem Eusebii libris de gestis sanctorum Martyrum continentur, nulla in Archivis hujus nostrae Ecclesiae, vel in Romanae urbis Bibliothecis esse cognovi, nisi pauca quaedam in unius Codicis volumine collecta. Hoc igitur tempore nullum Martyrologium vel sub Eusebii, vel sub Hieronymi nomine Romae extabat. Interim quale fuerit quo Romani utebantur, sic describit; Nos autem pene omnium Martyrum distinctis per dies singulos Passionibus collecta in uno Codice habemus nomina, atque quotidianis diebus in eorum veneratione missarum solennia agimus. Non tamen in eodem volumine, quis qualiter fit passus indicatur, sed tantummodo nomen, & locus, & dies passionis ponitur. Cum jam Gregorius Codicem Romanum tam disertè explicuisset, in caeteris Ecclesiis Occidentalibus ad eam amussim conformata sunt Martyrologia, & plerumque sub Eusebii vel Hieronymi nomine edita. In his Martyrologiis, die tertio Maii haec legebantur; Alexandri, Euentii, & Theodoli; vel, SS. Alexandri, Euentii, & Theodoli; vel, Romae natalis Ebenti, Alexandri, Theodoli. Haec secundi Catalogi Autor sub initio septimi Saeculi statim arripuit, & ad Alexandrum primum Romae Episcopum retulit. Unde secundus Catalogus in Gestis Alexandri Papae haec habet, Martyrio coronatus cum eo Euentius Presbyter & Theodolus Diaconus. Quae cum brevissimè scripta essent, in secundo Catalogo, [...] [Page 230] eodem septimo Saeculo, ex zelo pietatis isti aetati convenientis in Acta haec omnibus circumstantiis & loci, & temporis, & personarum vestita prodierunt.

Hanc ego legitimam horum Actorum antiquitatem fuisse sentio, si modò antiquitas potiùs quàm novitas dicenda sit, qua Autor ignotus mira quaedam & planè incredibilia de Alexandro, ante quingentos annos denato tradidit; & simul etiam largior Martyrologiorum confectores ex his Actis sua hausisse, sive Bedam Saeculo octavo, sive Rabanum & Adonem Saeculo nono, aut etiam Notkerum. Cùm enim constet eorum Actorum exemplaria per Occidentem ubique fuisse dispersa, ex illis omnino excerpta fuisse par est credere, quae hi Martyrologi breviter tradiderunt; praesertim cum ea talia sint, qualia aliunde habere nullo modo potuisse videntur. Nec igitur Actorum horum exemplaria ante sexcentos annos scripta, nec Martyrologia ante octingentos aut nongentos forte annos ex antiquioribus exemplaribus desumpta probant horum Autorem ante septimum Saeculum vixisse. Et quamvis Eutychius post eum scripsit, ea tamen Chronologiae suae non intexuit quae sunt ab omni ratione aliena. Sub eodem quidem Imperatore Alexandrum obiisse narrat, sed multo maturiùs, adeoque veriùs, quod proximo capite demonstrabitur.

Interim omittenda non sunt quae nuperrimè scripsit in Nova sua Collectione Conciliorum eruditissimus Baluzius, qui ut Operi suo [...] apponeret, sic incipit,

CONCILIUM SICULUM habitum circa-annum Christi CXXV.

Hoc Concilium celebratum fuisse vult, & An. Dom. CXXV. & sub Pontificatu Alexandri. Quae si vera sint, nostra Chronologia admitti nullo modo posset, quae docet Alexandrum XXIV. annis antea obiisse. Sed haec aut vera esse aut verisimilia nemo concedet, qui noverit quàm inidoneus Autor sit ille, à quo haec Baluzius hausit, ad sidem de tam antiquo Concilio Siculo, cujus nulla apud Veteres [Page 231] memoria extat, faciendam; & simul reputaverit, quantum res ipsa ab illo tradita ab omni antiquitate discrepet atque dissentiat. Nam primò unicus hujus inauditi aliàs Concilii conditor & inventor est Anonymus nescio quis Libri Categorici de Haeresibus autor, Hyginus perperam Hincmaro dictus, quòd ex Hygino nescio quo multa descripsit, (quem forte Hyginum Papam credi voluit) ab aliis Primasius ex inani conjectura cognominatus; qui cùm Praedestinatorum haeresin publicare institueret, omnium haereticorum in unum librum sectas collegit, ut scirent Praedestinati ipsum cunctis haeresibus adversari. Secundò, historia ipsa quam narrat planè incredibilis est. Post Ptolemaeum, Marcum & Colarbasum Augustini methodo usus Heracleonem nominat decimae sextae haereseos patrem, eumque sub Alexandro Episcopo Romano virus suum sparsisse in Sicilia scribit. At post Alexandrum in Romanâ Cathedrâ sedit Sixtus, post Sixtum Hyginus, post Hyginum Pius, ante cujus Pontificatum non apparuit haeresis Heracleonis, praesertim in Occidente. Praeterea nominat Episcopos Siculos Eustachium Lilybaeorum & Panormenorum Theodorum, qui omnium per Siciliam Episcoporum Synodum exorabant, quorum nulla mentio est apud Veteres. Neque mirum videri debet haec ab eo tradita fuisse, qui docere veritus non est Marcum decimae quartae haereseos patrem ante Alexandrum & Euaristum à Clemente Apostolorum discipulo, fuisse coram omni plebe in Ecclesia detectum & aeternâ damnatione punitum. De anno quidem CXXV. nihil habet Anonymus ipse, ideoque de eo aliunde judicandum.

[...]

VI. Anno Imperii Trajani quarto Xystus Patriarcha Romae constitutus annos decem sedit, dein moritur, inquit Eutychius. [Page 232] Sedit igitur Xystus ab An. Dom. CI. Trajano IV. & Paeto Coss. usque ad An. Dom. CXI. Pisone & Rustico Coss. Hunc obiisse volunt Baronius, Petavius & Labbéus sub Antonino Pio An. Dom. CXXXIX. immani Metachronismo. Quem Eusebius & Martyrologia omnia obiisse tradunt sub Hadriano, & quidem secundum vetustissimi Catalogi autorem Vero & Ambiguo Coss. An. Dom. CXXVI. Baronius Martyrologium suum hic manifestè interpolavit, in hunc modum, Romae natalis B. Sixti Papae & Mariyris, qui temporibus Hadriani Imperatoris [regens Ecclesiam, demum sub Antonino Pio] ut sibi Christum lucrifaceret, libenter mortem sustinuit temporalem. Illa enim verba quae unculis inclusa sunt, Baronius ipse inseruit, ut suam Chronologiam omnibus dissentaneam, autoritate Martyrologii Romani, hoc est suâ, stabiliret. Ego Xystum primum Romae Episcopum, nec Antonini, nec Hadriani tempora vidisse sentio; & Eutychio nostro prorsus adhaereo, qui eundem numerum annorum cum Graecis & Latinis, decem scilicet, Pontificatui ejus assignat. Et Heinschenius cùm appendiculam mensium & dierum addit, nihil aliud obtinet, quàm ut diligentius & accuratius errare videatur. Ex illis enim cum diebus obitûs Alexandri & Xysti collatis, statuit Xystum superstite adhuc Alexandro, fuisse Episcopum, circa XIII. diem aut proxime sequentes mensis Decembris anni CVI. consecratum, & vicarium egisse S. Alexandri. Immemor sanè hic fuit Actorum Alexandri, quae hunc Vicariatum prorsus respuunt. Xystus enim, cum Alexander erat in carcere & cum passus est, Romae non fuit, si illis Actis fides habenda sit, sed in Oriente. Nam Severina uxor Aureliani, quae sepelivit Alexandrum, cum [...], vestivit se cilicio & tam diu jacuit ante limina Sanctorum quos ipsa sepeliverat, donec venisset ex [...], sanctus Sixtus Episcopus. Recte fecit Heinschenius quòd obitum Alexandri ad tempora Trajani retulerit, & initium Pontificatûs Xysti sub ejusdem Imperio posuerit; sed in anno assignando multum ab Eutychio & veritate dissentit, [Page 233] dum Xystum Pontificatum iniisse vult anno vel ultimo, vel penultimo Trajani, quem sedisse diximus ab anno Trajani quarto, An. Dom. CI.

VII. Haec de Xysto vera esse videntur, quia paulo post mortem S. Joannis eum sedisse verisimile est. Idque inde colligi posse puto, quòd eum Irenaeus inter Episcopos Romanos primum ponit, qui Festum Paschatis aliter, quàm Asiani, observabant. Illi enim suum observandi modum à S. Joanne recepisse se dicebant; Xystus autem & qui eum sequuti sunt, eum morem non observabant, neque Romanis eo uti permittebant. Xystus igitur primus post S. Joannis obitum Romae Episcopus constitutus Romanae Ecclesiae morem stabilivit: quod ante S. Joannis mortem nemo facere ausus est. Haec ego observanda duxi ex Epistolâ Irenaei ad Victorem, in quâ ostendit Anicetum Polycarpo persuadere non potuisse, ut non observaret diem Paschatis Judaici, quem acceperat à Joanne aliis (que) Apostolis, quibuscum versatus est, ne (que) Polycarpum Aniceto persuadere potuisse, ut eum diem observaret, [...], dicenti se morem praedecessorum debere retinere. Nullam ab Apostolis in eâ re traditionem asserebat Anicetus, sed tantummodo morem apud Praedecessores [...] obtinentem. Quinam autem illi, & quot Praedecessores Aniceti fuerint, apud quos mos iste obtinuit, Irenaeus ipse etiam ostendit his verbis, Victorem alloquens, [...]. Presbyteri ante Soterem qui Ecclesiae, cui tu jam praees, praeficiebantur, Anicetum dico, Pium, Hyginum, Telesphorum, Sixtum, licet neque ipsi hoc festum eo die quo Episcopi Asiae, observarent, neque aliis post se ita observare permitterent. Sic ego interpretor illa Anatolii verba, quae in Canone ejus Paschali Latine tantùm extant; Non acquiescentes auctoritati quorundam, id est, Petri & Pauli Successorum, qui omnes [Page 234] Ecclesias, in quibus spiritalia Evangelia solennitatem [...] Domini in die tantùm Dominicâ posse celebrari docuerunt. Clarè enim morem Pascha celebrandi die Dominico non esse ipsis Apostolis Petro & Paulo, sed quibusdam [...] Successoribus tribuendum.

[...]

VIII. Anno Imperii Trajani decimo quarto Romae Patriarcha factus est Telesphorus, qui cum annos undecim sedisset, diem obiit, inquit Eutychius. Sedit igitur Telesphorus ab An. Dom. CXI. Pisone & Rustico Coss. usque ad An. Dom. CXXII. Aviola & Pansa Coss. Atque hic est, quem primum inter Episcopos Romanos Martyrium gloriosè subiisse apud Veteres legimus: & quidem, ut videtur, anno Hadriani sexto, quo tempore Imperator ille Christianos persecutus est, post famem, pestilentiam & terrae-motum. Quarta sub Hadriano Persecutio numeratur, quam tamen pòst exerceri prohibuit, ut loquitur Severus. Post Hadrianum, Antonino Pio imperante, pax Ecclesiae fuit, ut idem ait. Sub Hadriano igitur Telesphorum obiisse tradit Autor antiquissimi Catalogi Caesare & Balbino Coss. An. D. CXXXVII. & verba illa Antonini Macrini nihili sunt: unde eum obiisse [...] Heinschenius A. D. CXXXVIII. Tertius Catalogus A. D. CXXXI. Prosper CXXII. ut editur, ut Victorius CXXXVIII. Eusebius in Chronico, Antonini Pii secundo An. Dom. CXL. Nuperi Chronologi Antonini XV. An. Dom. CLII. ut disertè Petavius, & Labbéus. Hic primò pedem figere placet, & quid quantúmque haec ad historiam praestent considerandum proponere. Non sunt gratis haec à nobis dicta, aut ex solâ auctoritate Eutychii scriptoris aevi sequioris, sed quàm verè quámque necessariò infrà patebit. Certè Telesphorum ultra An. Dom. CXXII. non sedisse liquet ex iis, quae in historiâ de ejus Successore Hygino traduntur. Nemo enim adhuc Telesphoro Hyginum successisse negavit.

[Page 235]

CAP. VIII.

1. Tempora priorum Romae Episcoporum confirmantur. II. Ante An. Dom. CLII. quo mortem Telesphori statuunt alii, Haereses suas vulgârunt Valentinus, Cerdo & Marcion. III. Quod verum esse de Marcione omnium recentissimo concedit ipse etiam Petavius. IV. Post mortem Hygini Haeresin suam primò docuit Marcion. V. Non vixit Hyginus ad annum CLII. ut existimat Petavius. VI. Sed nec usque ad annum CXLII. ut putat Blondellus. VII. Explicatur [...] Tertulliani. Epocha Tertulliani, de ortu Marcionis, in initio Pii terminanda est; Et quidem Pii Imperator is, non Pontificis. VIII. A Tiberii XII. Aer. Vulg. XXV. inchoanda IX. varia tempora, variique gradus, quibus Haeresin suam vulgavit Marcion. * * * Additio.

1. AD confirmationem temporum prioribus Episcopis attributorum, & alterius cujuscunque Chronotaxeos hactenus notae refutationem opportunius aliquod aut certius excogitari nequit argumentum, quàm quo probari possit B. Telesphorum post An. Dom. CXXII. superstitem non fuisse. Neque hoc probari melius potest quàm ostendendo ejus successorem Hyginum eo anno in Cathedra Petri sedisse. Nam post initum Hygini Pontificatum sedisse adhuc Telesphorum nemo dixerit. Et si tam maturè quàm volumus Hyginum ordinatum esse etiam aliunde constiterit, Eutychii Chronologiae in priori tetrade [Page 236] disponenda refragari nemo debet. Nulla enim ratio afferri queat, quae ullius ex illis quatuor Episcopis proximè prioribus, annos in dubium vocare meritò potest. Quare sententiam Eutychii contra aliorum omnium opiniones, à seipsis & à veritate plurimùm discrepantes sic corroboramus.

II. Dicimus Telesphorum Martyrio coronatum An. Dom. CXXII. Alii CLII. Ingens discrimen! Nostram sententiam dicimus esse veram, aliorum falsissimam. Falsitas eorum sententiae plurimis ex historiâ argumentis iisque certissimis convincitur. Primò, si Telesphorus ante An. Dom. CLII. non est mortuus, tum Valentinus ante annum (ut Petavius inde docet) CLIII. Romam non venit, & Cerdo ante annum alterum, & Marcio ante annum CLVI. Romam non vidit. Nam sub Hygino Romam venit Valentinus, & post eum Cerdo ejus discipulus; ac non nisi post mortem Hygini Urbem adiit Marcio, cùm jam nondum haereticus, sed adulter tantùm esset. Haec sunt ex historiae monumentis explorata: haec Irenaeus & Epiphanius disertè tradunt, quae ab aliis confirmantur. Irenaeus lib. 3. cap. 4. [...], Valentinus enim venit Romam sub Hygino. [...], Cerdon autem, qui ante Marcionem, & hic sub Hygino. Eusebius haec ex Irenaeo notat. Epiphanius Anacephalaeosi de Cerdone, [...], Qui [...] Syriâ Romam profectus dogma suum Hygini Episcopi temporibus exposuit. S. Hieronymus, Sub Hygino Romanae Urbis Episcopo Valentinus Haeresiarches, & Cerdo magister Marcionis Romam venerunt. S. Cyprianus, Cujus [Marcionis] magister Cerdon sub Hygino tunc Episcopo, qui in urbe nonus fuit, Romam venit. Nec illa adhuc in dubium vocata sunt, nè ab iis quidem, qui haec de aetate Telesphori docent. Jam verò Valentinum [Page 237] Romam nonnisi anno demum CLIII. [...], pro monstro haberi debet: diu enim ante eum annum scripsit Justinus contra Valentinianos, quos à Valentino nomen traxisse ait, mortuumque tunc satis Valentinum significat, cùm priorem Apologiam scripsit, dum Marcionem adhuc vivere testatur. Si igitur Valentinus Romam venerit An. Dom. CLIII. ab inferis excitatus illuc venit. Multo magis mirum est Marcionem non ante annum CLVI. haeresi infectum esse, quem Haeresiarcham vidit Polycarpus ille, qui diu ante eum annum mortuus est, ut postea probabimus, & contra cujus haeresin tot libros scripsit ante eum annum Justinus Martyr. Hujus argumenti vis ex ipso Petavio clariùs elucescet.

III. Ille enim in Libro de Doctrinâ Temporum decimo tertio, qui Chronologiam & usum doctrinae fructumque continere dicitur, ad An. Dom. CXXXIV. Hadriani Imperatoris 17/18, Sixti Papae V, haec habet, quae & repetit in Rationario Temporum: Marcio per id tempus haeresin suam vulgare caepit. Et rursus ad An. Dom. CXLVI. Antonini IX. Telesphori VII. Sub hoc tempus Marcio Ponticus dogma suum vehementiùs propagare caepit. Ac demùm ad An. Dom. CLII. Antonini XV. In locum Telesphori creatus est Hyginus. Annis igitur XVIII. ante Pontificatum Hygini, secundùm Petavium haeresin suam vulgare caepit Marcio, quem constat non haereticum fuisse, cùm Hyginus post Sixtum & Telesphorum, mortuus est; & dogma suum vehementiùs propagavit sub Telesphoro, secundùm eundem Petavium; cùm Irenaeus doceat eum floruisse sub Aniceto. Quis enim credet Marcionem sub Sixto suam haeresin vulgâsse, sub Telesphoro vehementiùs propagâsse, sub Hygino, sub Pio etiam perstitisse, & cùm per tot annos notissimus Haeresiarcha fuisset, demum sub Aniceto floruisse, (ut disertè tradit Irenaeus, qui & Marcionem pro aetate & Anicetum noscere potuit) sub Sotere etiam & Eleuthero, si modernis credamus? Marcionis magister Cerdon sub Hygino tunc Episcopo, qui in Urbe nonus fuit, [Page 238] Romam venit; quem Marcion secutus est, inquit Cyprianus Epistolâ ad Pompeium. Ita Cyprianus ex Irenaeo lib. 3. c. 4. [...]. Quomodo igitur Marcio discipulus Cerdonis sub Sixto Papâ ante Hyginum, imò ante Telesphorum haeresin suam vulgare potuit, ut asserit Petavius? Quis crederet Virum adeò oculatum in tam manifestum tamque immanem errorem incidere potuisse? Sed hujus erroris fundamentum aequè manifestum est.

IV. Initium haereseos Marcionis ex historiâ, & quidem certissimâ hausit Petavius, & ad annum suum quàm proximè redegit; erroremque Baronii optimè correxit; sed dum Chronologiam Pontificum vitiosissimam à Baronio acceptam secutus est, planè [...] scripsit. Et cùm in Animadversionibus ad Epiphanium nonnulla enucleatè de Justino scripserat, & ex ipso de Marcione aliqua etiam benè observaverat & modestè protulerat; unum tamen, quòd erat falsissimum, asseveranter censuit, Hygino verò demum mortuo primitus dogma Cerdonis interpolasse Marcionem, nullo modo censeo. Illud autem omninò censendum fuit: neque enim quicquam aut certius, aut exploratius in Historiâ. Epiphanius Haeresi XLII. de Marcione: [...], Fugit ex eâdem urbe [Sinope] & ipsam Romam profectus est post obitum Hygini Episcopi Romani. Idem Epiphanius eâdem Haeresi, [...] Hoc est, interprete Petavio, Ex quo Marcion [...], qui tanto intervallo prodierit, nimirum post Aniceti Romani Pontificis tempus; qui ab Apestolorum Petri ac Pauli passione nonus ordine numeratur. Mirum est eruditum illum interpretem haec concoquere [Page 239] potuisse, eademque in Animadversionibus intracta reliquisse. Qui ferre non potuit, ut post Hygini mortem Marcion prodierit; quomodo post Pii, imò post Aniceti, mortem ejusdem haereseos initium referentem tulit? Sed idem hîc docet Epiphanius, quod priùs docuerat, & pro [...] legendum est omnino [...], quem hoc loco, ut priori, nonum Romae Episcopum vocat. Quod & in haeresi XLI. fecerat; [...]. Hic igitur Cerdo extitit tempore Hygini Episcopi, qui nonum locum à successione Jacobi & Petri & Pauli tenuit. Haec Epiphanius habuit ex Irenaeo, cujus verba Graecè extant apud Eusebium, quae Interpres Vetus sic expressit, Cerdon cùm venisset Romam sub Hygino, qui nonum locum Episcopatûs per successionem ab Apostolis habuit. Haec Irenaeus lib. 1. cap. 28. eademque repetit lib. 3. cap. 4. [...]. Ubi minùs rectè Interpres, Et hic sub Hygino, qui fuit octavus Episcopus. Unde ad Chronologiam nostram confirmandam firmissimum ducitur argumentum.

V. Cùm primùm Romam venit Marcio, nondum haereticus aut haeretici cujuspiam discipulus fuit; imò rejectus à Presbyterio Romano fuit, priusquam de haeresi cogitavit: extra Ecclesiam positus Cerdoni se adjunxit, & quidem Romae. Cerdo autem Romam adiit sub Hygino Pontifice, & quidem post Valentinum Magistrum suum, qui ad Urbem sub eodem Pontificatu etiam venit. Sub initio Pii Pontificis Cerdoni conjunctus haeresin ejus didicit & Cerdonianus fuit: tum verò haeresi Cerdonis in characterem suum translatâ, extitit Marcio Haeresiarcha, & virus suum sparsit, ut Petavius, circa annum CXXXIV. Quis igitur hinc non colligit non vixisse Hyginum usque ad annum CLII. quod tamen idem Petavius statuit, qui quantum esset in [Page 240] Chronologiâ XXX. ferè annorum discrimen, satis novitSed perversâ de annis Pontificum persuasione praeoccupatus, quàm absurda inde sequerentur perspicere non potuit.

VI. Blondellus quidem negat Telesphorum ultra annum CXXXVIII. vixisse, & rectè admittit Marcionem Romam venisse post mortem Hygini & [...] Pontificatum Pii; & meliùs quàm Baronius & Petavius Hyginum defunctum esse dicit An. Dom. CXLV. longè tamen etiam adhuc à veritate abest: Tertullianum quidem advocat, Chronologiam ejus de initio haerefeos Marcionis usquequaque àvero alienam esse pronunciat; ut autem ad suum propositum trahat, nunc hoc, nunc illud initium; nunc hunc, nunc illum finem, Tertulliani computo assignat; & tandem mentem Tertulliani ad normam Pseudo-Tertulliani exponit, Apologiae Sect. 2. §. V. Enimverò ipse Tertullianum minimè intellexit. Quoniam autem locus ille, quem adduxit, insignis est, & à nemine, quantum scio, rectè explicatus, & ad sententiam nostram non labefactandam, sed confirmandam potiùs facit, cum haud gravatim hic explicabo.

VII. Verba Tertulliani sunt Lib. I. adversus Marcionem cap. 19. A Tiberio autem asque ad Antoninum anni ferè CXV. & dimidium anni cum dimidio mensis; tantundem temporis ponunt inter Christum & Marcionem. Pamelius quidem diligentissimus scriptor pro CXV. scribendum putavit CV. sed perperam. Locus ille non correctione, sed interpretatione indiget: unde incipiat, ubi desinat illa computatio ex mente Tertulliani quaerendum est. Illa igitur verba usque ad Antoninum, non ad liunc aut illum Imperii ejus annum; non ad septimum (quod amplexus est Alexander) aut decimum tertium, aut alium quemlibet. Patet hoc primò ex. verbis antecedentibus; Marcionis salutem, qui ita [...], quoto quidem anno Antonini Majoris de Ponto suo exhalaverit aura canicularis, non curavi investigare. Non igitur ad ullum certum annum Imperii Antonini computum suum perducere cogitavit. Neque ad praecisum [Page 241] initium haereseos Marcionis respicere voluit quo primùm à Cerdone eam accepit; sed cum constaret eum sub Antonino praecipuè virus suum evomuisse, satis esse putavit si tempora ab initio computaret ad initium Imperii Antonini. Et hanc fuisse mentem Tertulliani satis apertè ostendunt verba quae sequuntur: De quo tamen constat, Antoninianus haereticus est sub Pio impius. A Tiberio autem ad Antoninum, &c. Et quamvis illa verba, sub Pio impius, duplicem interpretationem admittant, unam de Imperatore, alteram de Episcopo (Marcion enim sub utroque, tum Episcopo Romae Pio, tum Imperatore Pio, impius, hoc est haereticus fuit) puto tamen Tertullianum ad Antoninum Pium potiùs respexisse, quia Episcopi Romani sub eo nomine nusquam meminit, Antoninum autem solo Pii vocabulo indigitavit, in Apologetico, cap. 5. quas nullus Pius, nullus Verus impressit.

VIII. Secundò, verba illa dimidium anni cum dimidio mensis initium Imperii ejus apertè respiciunt. Nam ut Spartianus testatur, Hadrianus, accersito Antonino, in conspectu ejus apud ipsas Baias periit die sexto Iduum Juliarum. Cùm igitur mense Julio ferè medio, qui est anni Juliani mensis septimus, Antoninus Hadriano successerit; ideò dimidium anni cum dimidio mensis apposuit, ut ad ipsum initium Imperii, computum deduceret. Quod autem ad Epocham, à quâ computus incipit, spectat; illa verba à Tiberio neque initium, neque finem ejus Imperii respiciunt; quod primò patet ex verbis sequentibus tantundem à Christo, cujus neque nativitas, neque baptismus, neque passio cum initio vel fine Tiberii convenit. A Tiberio igitur ad Antoninum dixit, ut libro adversus Judaeos cap. 13. Ab illis enim incepit infamia & tempus medium à Tiberio usque ad Vespasianum, id est, ab illo anno Tiberii, quo passus est Christus, ad primum annùm Vespasiani quo Hierosolymorum excidium alibi posuit; adversus Judaeos cap. 8. vespasianus anno primo Imperii sui debellavit Judaeos. Praeterea ipse Tertullianus idem indieat, cùm docet hane [Page 242] supputationem ideo à se factam esse, ut probaret Deum Marcionis non fuisse in Christo Jesu revelatum, sed à Marcione computatum. Vulgò quidem putant respexisse Tertullianum XV. annum Tiberii, quia paulò ante dixerat, Anno XV. Tiberii Christus de coelo manare dignatus est: sed his verbis perstrinxit Marcionem, ut ex proximè sequentibus patet, qui ita voluit: nam ab illis verbis apud S. Lucam incepit ejus Evangelium, ut testatur Epiphanius; & fententiam ejus, quòd Christus tunc de coelo emanaverit, latè refutat Tertullianus, lib. 4. cap. 7. Incipit igitur ab eo anno, non quo Marcion, sed quo ipse, putavit Christum fuisse revelatum, & Evangelii praedicationem inchoâsse. Quis autem annus ille fuerit, ipse satis indicat lib. 1. cap. 15. At nunc quale est, ut Dominus XII. Tiberii Caesaris revelatus sit; quare omninò ab illo anno ad initium Imperii Antonini supputatio facta deprehenditur. Jam duodecimus Tiberii in Annum vulgaris Aerae Christi XXV; initium Imperii Antonini in annum CXXXVIII. incidit, intervallum sunt anni ferè CXV. si uterque terminus includatur, quod fit saepissimé. Neque mirum est Tertullianum, qui putavit Christum XV. Tiberii passum esse, asseruisse XII. Tiberii baptizatum esse: Nam sine dubio, cùm alios sequeretur in anno Passionis, Irenaeum tamen secutus est in anno Baptismi. Irenaeus autem tria Paschata diligenter observaverat inter Baptismum & Passionem Christi; quod qui non animadverterunt, in graves errores inciderunt: Verbi gratiâ, Georgius Syncellus Africanum accusavit, quòd ab Adam ad Baptismum putaret annos 5530; ad Passionem 5531: ad quam observationem Syncelli haec annotat [...] in Prolegomenis. Rectè quidem, inquit, Georgius Syncellus ab Adam ad Baptismum 5530. annos putari; sed quòd erroris de anno uno inter Baptismum & Passionem interjecto autorem facit Africanum, ostendit se ignorasse non aliter omnes, qui ante Africanum scripserunt, sensisse; qui ex illis verbis [...] colligebant [...] Christi fuisse. Sed [Page 243] mirè hîc Scaliger ut Africanum aliquo modo excusaret aut sugillaret Georgium, omnes qui ante Africanum scripsere, idem sensisse affirmabat: Cùm Irenaeus multo senior Africano non tantùm idem non senserit, sed etiam eam sententiam accuratè refutaverit: Erat enim hoc Valentini Commentum ad confirmationem Aeonum suorum excogitatum tam de speciali XII. Aeonum, quam de generali XXX. Aeonum numero ex Isaiâ petitum, quod Irenaeus lib. 2. cap. 38, & 39. latè & accuratè refutat & [...] Isaiae meliùs interpretatur. Sed & Tertullianus cum Irenaeo tres annos praedicationis agnoscit, quamvis eos ponat ante annum XV. Tiberii, neque enim ubi poneret, novit; cùm Irenaeus qui complures annos praeter illos tres Christo attribuit, XV. Tiberii annum nusquam observat. Sed neque quisquam inter Catholicos, qui ante Africanum scripsit, meminit illius anni acceptabilis eo sensu, quo eum usurpaverat Valentinus, praeter Clementem Alexandrinum, qui Haereticorum scriptis nimium addictus fuit, cosque sequi nonnunquam solet: Restat igitur Tertullianum statuisse Christum XII. Tiberii baptizatum fuisse, & XV. ejusdem Imperatoris passum esse. Haec mens Tertulliani, qui concedit Marcionem ab initio Imperii Antonini Majoris haeresin suam vulgâsse, quod post mortem Hygini factum est. Ita historia Marcionis maximè confirmat Chronologiam Eutychii.

IX. Venit Marcio Romam post mortem Hygini A. Dom. CXXVII. nondum haereticus, & à Presbyteris rejectus se mox adjungit Cerdoni anno CXXVIII. Pii Pontificis primo: qui nunc per Exhomologesin in Ecclesiam receptus, nunc haereseos convictus & abstentus est. Ab hoc Cerdone haeretico suae doctrinae principia hauriens, Cerdonista suit; cùm autem illa in suum proprium characterem transtulisset, circa annum CXXXIV. haeresin suam vulgare caepit, ut rectè observat Petavius. Circa annum CXXXVIII. vehementiùs propagavit, Antonini Imperatoris primo, Pii [Page 244] Pontificis undecimo. Inde Justinus An. Dom. CXLII. Antonini V. ut vult Eusebius, vel paulo pòst (putà anno CXLIV. vel CXLV.) cùm jam invaluerat Marcio, ac diu virus suum sparserat, adversus eum scripsit, [...] inquit, [...], nunc usque docet, Apologiâ primâ, paginâ 7, & 92. Et Irenaeus Marcionem sub Aniceto invaluisse refert, sub quo contra [...] scripsit Justinus. Haec Chronologi nostrae maximè consentanea sunt, nec aliam ferre possunt. Et hinc satis jam manifestè patet Telesphorum An. Dom. CXXII. & non seriùs Martyrio coronatum esse. Unde ulteriùs patet, quàm imprudenter Baronius [...] & Zonarae sententiam, (qui putabant Antoninum Pium Justini Apologiâ permotum pro Christianis Edictum scripsisse) refellere conatus est in Annalibus, hâc ratione propositâ, quòd post eam Apologiam Romae religionis causâ partratae sint coedes, ut Telesphori Romani Pontificis & aliorum. Mira haec sunt de Telesphoro post Apologiam Justini passo; cùm etiam ipse ad Martyrologium haec habeat, Respondemus Martyrium Telesphori contigisse ante scriptama à Justino Apologiam. Quis enim ferre potest Annalistam Martyrium Telesphori referentem post Apologiam S. Justini? Ex his, ut opinor, satis elucescit, Telesphorum, qui Hygini decessor fuit, non ad annum Domini CLII. aut CXXXVIII. superstitem fuisse, sed potiùs CXXII. gloriosè Martyrium obiisse. Unde ego, qui antiquissimorum lectione diu occupatus fui, non immeritò queri mihi videor Telesphorum tam insignem Martyrem nullum ab ea Ecclesia cui praefuit, honorem obtinuisse ante Pontificatum Clementis VIII. qui primus omnium Romanos B. Telesphori annuâ solennitate laetificare conatus est, insertâ Breviario commemoratione hujus Martyris ad Vigiliam Epiphaniae.

[Page 245]

H. D.

1. HUnc Ego locum Tertulliani minùs quidem adEpocha Tertullianea à XV. mentem, magis tamen ad causam, Cl. Autoris explicariTiberii [...]. posse censeo. Vix est certè ut hanc Epocham aliunde quàm è XV. Tiberii anno, duobus Geminis signato, inchoandam esse dubitemus. Hunc ipsum annum verbis proximè praecedentibus designavit, quasi citimum ejus terminum. Nec ullum innuit sententiae suae à Marcionis sententiâ diversae indicium, seu hoc in loco, seu in alio illo quo Marcionis sententiam ex professo impugnavit, L. IV. adv. Marcion. c. 7. quò nos retulit ipse Cestriensis. Sed nec ullam fingere potuit Tertullianus, Marcioni errandi occasionem. Erant enim verba S. Lucae disertissima, annum Domini XXX. cum Tiberii XV. conjungentis, & utriusque cum Baptismo quo Spiritus S. in Dominum sub columbae specie descenderit. Hunc enim Spiritum cum [...] non ipse modò confudit Marcion, sed alii quoque illorum temporum Haeretici Valentiniani, sed & nonnulli etiam Catholici, in eo tamen ab Haereticis diversi, quòd primam illam Spiritûs descensionem crederent Haeretici in hominem antea Spiritu destitutum, primam illam Catholici crederent [...] duntaxat [...], non qui in homine tunc demum esse coeperit, sed duntaxat apparere. Sunt enim in hanc sententiam verba praecedentia satis manifesta: Anno XV. Tiberii, Christus Jesus de coelo manare dignatus est, SPIRITUS SALUTARIS. Sed alium putat annum Cl. Cestriensis, quo fuerit revelatus Dominus, à Tertulliano ipso designari, L. 1. adv. Marc. c. 15. Sed verò nihil est in illo quoque loco, unde possit colligi, de anno Christi manifestati, diversum quid à Tertulliano sensisse Marcionem. Et profectò Librario, potiùs quàm Tertulliano, ipsam illam puto imputandam [Page 246] esse lectionem. Nemo est in MSS. versatus quin intelligat quàm facilè binarii numeri notae Romanae in quinarii notam coalescant, si infrà decussentur, habeantque invicem aliquam inclinationem, & quàm frequentia occurrant id genus exempla. Erratum certè hoc in loco ostendunt verba ipsa sequentia. Sic enim habent: At nunc quale est ut Dominus à XII. Tiberii Caesaris revelatus sit, substantia verò ad decimum quintum jam Severi Imperatoris nulla comperta sit, &c.? Ecquis est quin videat committi hoc in loco similes Severi Imperatoris annos atque Tiberii? nec respondere XV. Severi anno annum Tiberii alium quàm qui fuerit & ipse Tiberii decimus quintus?

2. Sic itaque habemus initium. Finis Epochae non aliusIn initio Marcionis terminanda. est quàm initium Marcionis quo haeresim docuit, primúmque ab Ecclesiâ discessit. Id enim voluerunt illorum temporum Scriptores Ecclesiastici in designandis Haereticorum temporibus ut recentiores probarent Haereses, & Catholicis Ecclesiae dogmatibus inferiores. Id autem efficiebant validissimè si non tempus quo Haereses vulgâssent, & longe illas latéque disseminâssent, sed illud potius notarent quo primùm evulgare illas atque disseminare caeperint. Sic enim praecludebant Haereticis omnem Respondendi praetextum obtenturis alioqui se idem ante tempus illud signatum quod posteà docuisse. Sic itaque omnes Haereticorum progressus notabant diligentissimè Ecclesiastici. Caepit (inquit Irenaeus de Valentino) sub Hygino, crevit sub Pio, perseveravit usque ad Anicetum, L. III. c. 4. Et de eo cum reliquis Clemens Alexandrinus: [...]. Circa tempora Adriani Imperatoris fuerunt qui Haereses excogitârunt, & pervenerunt usque ad [...] Antonini natu majoris. Quorsum illa tanta [...], ni etiam prima Haeresum initia sibi explorata esse innuerent Ecclesiastici? Cur verò initia signarent, & [Page 247] quidem eo, quo dixi, consilio convincendae Haereticorum novitatis, ni etiam de initiis novitatem illam intellexissent Orthodoxi? ni etiam ad initia Epochas illas novitatis indices perduxissent? Sed verò initium Marcionis hoc in loco intelligendum, verba ipsa Tertulliani convincunt. Tantundem (inquit) temporis ponunt inter Christum & Marcionem. Non certè inter Christum & Marcionem, si ante Epochae finem docuisset Marcion, & Haeresin suam per aliquot jam annos antea disseminâsset. Idem indicant & verba illa alia: Anno XV. Tiberii Christus Jesus de coelo manare dignatus est, Spiritus SALVTARIS: Marcionis SALVTEM qui ita voluit, quoto quidem anno Antonini majoris de Ponto suo exhalaverit aura canicularis, non curavi investigare. Opponit Spiritui salutari salutem Marcionis. Salutem enim solùm animarum esse futuram, earum, quae ejus doctrinam didicissent, è sententiâ Marcionis, docuit Irenaeus. Ergo eousque EpochamIren. LI. c 29. suam deduxit Tertullianus, & in illo anno terminavit quo novum hoc de salute dogma Marcion professus est. Sed nihil est quòd dubitemus quin primo statim Haeresis initio hoc docuerit Marcion, cum fuerit ad Discipulos in novam Scholam adducendos omnino accommodatissimum.

3. Cum initio Marcionis Pium junxit Epocha Tertulliani. Quod quidem Marcionis initium cum Pio concurrerit, non Imperatore, Quis verò ille Pius fuerit, ambigitur. Imperatorem Antoninum Pium fuisse censet Dominus Cestriensis. Et quidem in [...], quâ fuit Cl. Cestriensis, sententiâ concedo ipsum fuisse Tertullianum. Hinc enim ille Antoninianum Haereticum colligit fuisse Marcionem quòd sub Pio fuerit impius. Verba enim illa Autoris fuisse intelligo unde illa desumpserit, quicunque tandem is fuerit, seu Graecus, seu etiam Latinus. Fert enim utraque lingua illam Paronomasiam. Tam enim Graecè dici potuit [...], quàm Latinè, sub Pio fuit impius. Utcunque tamen ita illum à Tertulliano intellectum esse constat, cum Antoninianum proptereà Marcionem aliquoties inculcet, tum hoc in loco L.I. adv. Marcion. c. 19. tum L. V. c. 19. Nimirum qui [Page 248] de anno Pii, quo fuerit impius Marcion, non curavit investigare, idem nec quem Pium designare voluerit Autor, investigandum censuit. Id sane certum est, falsissimum esse pro Antoniniano Haeretico habendum Marcionem, si quidem is Antoninianus habendus sit qui sub Antonino caeperit. Contra Clemens Alexandrinus, certior Tertulliano testis, Marcionem illis Haereticis accenset, qui sub Hadriano quidem ortiClem. Alex. ad seniorem Antoninum usque pervenerint. Idem Clemens Strom. VII. fin. tradit Marcionem cum Basilide esse versatum tanquam cum seniore juniorem. Atqui Hadriani anno XVII. mortuus est Basilides, teste Eusebio, atque Hieronymo, & quidem ex. Agrippae Castoris Basilidi coaevi Testimonio, ut videtur, Hieronymus. Scripsit praeterea posteriorem, quae verè prior est, sub initium Antonini, Apologiam S. Justinus, certè priusquam Marcus Caesar factus esset, idque ex Adoptione consequutus ut in gente Aureliâ censeretur, quae utraque anno Aer. vulg. CXXXIX. Pii secundo consequutus est. Et planè Pii titulum recentem, Adoptionemque Marci & Lucii nuper factam supponit Justinus, nullo adhuc edito boni malive Regiminis specimine, ut proinde in primâ novi Principis gratulatione Apologiam illam à Justino oblatam fuisse verisimile sit. Et tamen ita Marcionem memorat, quasi plures jam Discipulos seduxisset, [...], omne genus hominum, p. 70. [...], p. 92. Ergo longe Haeresin suam lateque jam disseminaverat, quod certe non paucorum opus annorum fuisse verisimile est.

4. Quare Pii Imperatoris temporibus signatum Marcionis sed Pontifice, & quidem cum Pii Pontificis initio. initium consentaneum non est. Pii Pontificis signatum fuisse, moribus illorum temporum receptissimis est sane maximè consentaneum. Recentiorem sane, quae sub Antonino erupit, Haereticorum colluviem Imperatoris anno, quo primum apparuerint, designare solebant Ecclesiastici. Sic Tatianum XII. Pii, Montanum XIX. ejusdem ortum tradit Epiphanius. Priorem aliam quae sub Hadriano, primisque Pii initiis prodiit, Pontificum potiùs quàm Imperatorum annis [Page 249] designabant. Sic Valentinum sub Hygino, & Cerdonem; Marcellinam sub Aniceto, ponit Irenaeus. Pro eodem igiturIren. L. III. c. 4. exemplo, sub Pio Marcion collocandus erat. Et quidem rectè, ne ipso quidem diffitente Cl. Cestriensi. In illo enim, quod Hygini mortem excepit, Interpontificio Romam venisse Marcionem discimus ex Epiphanio, nondum scilicet Haereticum, sed duntaxat Adulterum. Tum rixas illum cum Presbyteris, sede vacante, concitâsse, & refutatum à Presbyteris, sic demum ad minas, à minis tandem ad apertam manifestamque discessionem esse progressum, & Scholam sibi propriam Disciplinamque constituisse. Sed annum (inquit Tertullianus) non curavi investigare. Inde colligunt Eruditi certum Pii annum, quo caeperit Haeresis, nullum à Tertulliani Autore esse designatum. Perperam illi. Nec enim illum numerum adliibuit, quo solet multitudo indefinita signari, quales sunt Graecis [...], sexcenti Latinis. Sed nec denarius est, adeóque rotundus. Certum itaque annum notavit quo caeperit Marcion, qui cum certo etiam Pii anno concurrerit. Idque supponit, potiùs quàm negat, ipse Tertullianus, dum se negat curâsse ejus investigationem, frustrà nimirum alioqui negaturus ejus se curâsse investigationem, qui nullâ posset investigatione deprehendi. Potiùs è contra colligendum erat id ipso Pii initio contigisse quod quoto ejus anno contigisset, non fuisset ab Autore observatum. Quod sane erat in hâc, de quâ agimus, causâ verissimum. In illâ enim quae mortem Hygini secuta est Sedis Romanae vacatione, non Communionem duntaxat [...] Romanae, sed ipsum etiam Pontificatum à Marcione expetitum, verbis satis manifestis innuit Epiphanius. SicEpiph. [...]. 42. n. 1. enim ille de refutato à Presbyteris Marcione: [...], &c. Tam itaque [...], sive Praesidatum Ecclesiae Romanae ambivit, quàm ejusdem Communionem. Spe illâ duplici dejectus, sic deinde verba illa edidit Schisma [Page 250] immortale minantia: [...]. Cum itaque Episcopatum ipsum ambiret, uti dixi, Marcion; proinde verisimile non est propriae sibi illum Factionis conscripsisse satellites, Communionemque propriam constituisse, dum suffectus fuisset in Hygini locum Pius. Tum demum autem ambitio prorsùs desperata in Schisma erat protinus eruptura, ut proinde quamprimùm Pius fuisset in sede constitutus, & primo adeo Pii anno, non sit quòd dubitemus Schisma ipsum fuisse conflatum.

5. Ita certè consentaneum est sensisse, si minùs TertullianumIncldit Epocha Tertulliani in eundem Annum, quo coeperit Pius, pro rationibus Cl. ipsum, at Autorem sane quem secutus est, Tertulliano ipso vetustiorem. Quo tamen modo aptandi sint Tertulliani numeri, hoc inquies esse difficillimum. Fateor hoc in loco hallucinatos esse viros alioquin eruditissimos.Cestriensis, Eutychianis. Ego ab eodem Autore haec Tertullianum existimo [...] à quo & alium numerum desumpserat in Opere adversùs Judaeos. Habet enim ibi nonnulla cum rationibus ejusdem hoc in loco traditis communia, unde sint proinde intelligenda. Numerat illic annos à natali Christi, Augusti, ut existimavit, anno XLI. absoluto (XLII. inchoato) adTertull. adv. initium Vespasiani hunc in modum:Jud. c. 8.

Ann.	Mens.	Dies.
Augusti post nat. Christ.	15	0	00
Tiberii	22	7	20
Caii	03	8	13
Neronis	09	9	13
Galbae	00	7	06
Othonis	00	3	05
Vitellii	00	8	10
49	42

[Page 251] Pergit Tertullianus: Vespasianus anno primo Imperii sui debellavit Judaeos, & fiunt anni numero quinquaginta duo, menses sex. Summam illam anni XLIX. cum mensibus XLII. conficiunt accuratissimè, neglectis nimirum diebus qui in menses inaequales Julianos distribui adeo commodè non poterant. Intelligimus itaque ipsos calculi hujus errores ad mentem tamen esse Tertulliani, eorumque, quos secutus est, Autorum. Nec verò alium fuisse illi, cum Libros scriberet adversùs Marcionem, ob oculos calculum, ipsum illud, quod adjunxit, Anni dimidium è mensibus supernumerariis conflatum; ipsum mensis dimidium è diebus itidem supernumerariis, faciunt omnino, ut suspicemur; seu mensem justum non absolverint dies illi supernumerarii (discrepat enim in diebus qui Tertulliani locum integrum exscripsit in IX. Danielis Hieronymus, cum in aliis tamen hujus Summae numeris omnino non discrepet) seu (quod potiùs verum esse crediderim) quòd dies supervacuos non retulisset in mensium censum, ut retulerat menses supervacuos ad annos, Autor Tertulliani. Intelligimus denique nihil esse quòd nos frustrà fatigemus in termino mensium dierumque investigando. Hinc enim constat non in Epochae fine, sed ante Vespasianum illos ab Autore insertos parum alioqui per se accurato. Desinit haec Summa in An. LXIX. quo exiit Vitellius, inivit autem Imperium Vespasianus. A XV. Tiberii, Aer. vulg. XXIX. verum intervallum annorum XL. Sed, pro hujus calculi rationibus, VII. reliqui Tiberii cum III. Caii, IX. Neronis, efficiunt in universum annos XIX. Adde menses XLII. tres annos cum dimidio. Prodibunt anni XXII. cum dimidio. Desunt itaque è primo illo ante Vespasianum quadragenario, anni XVII. cum dimidio. Claudii enim annos omnes Autor ille praetermisit, similibus, ut videtur, Tiberii Claudii, Neronisque Claudii, nominibus deceptus, ut pro uno illos eodemque Claudio habuerit. Omisit praeterea annos Neronis ultimos, quod gestum aliquod memorabile Christianorum sub Nerone illo anno consignatum in priori aliquo Autore repererat, quem ille de ultimo [Page 252] Neronis anno perperam intellexerit. Nec enim longe aberit Neronis annus IX. si menses praeterea IX. dicsque XIII. anni XI. addantur, ab Urbis incendio, Christianorumque Persecutione, Apostolorumque, pro meis quidem rationibus, Martyrio. Quacunque tamen occasione id evenerit, omissos esse constat. Anno itaque Tiberii XV. Coss. duobus Geminis, Aer. vulg. XXIX. addantur CXV. prodibunt anni CXLIV: Detrahantut inde anni XVII. cum dimidio, XVIII. nimirum annus dimidio truncatus, excepto mense dimidio; sic incidet Natalis Marcionis, initium Pii Pontificis, in annum Aer. vulg. CXXVII., X. nimirum Hadriani, ante Aug. IX. cui anno illum, pro Eutychii etiam rationibus, assignaverat Cl. Cestriensis, accuratissimé. Habebitque Cestriensis astipulatorem non Eutychio modò, sed Tertulliano quoque ipso antiquiorem, & quidem tam in Anno quàm in Anni etiam parte consentientissimum.

[Page 253]

CAP. IX.

I. Proponitur locus Epiphanii de ortu Cataphrygum. II. Sententia Petavii. Malè ille Montanum XIX. Marci ortum existimavit. III. Episcopus Romanus, quem ait Tertullianus à Praxeâ in Montanistas fuisse excitatum, erat Eleutherus.

I. AD illustrandam ulterius hanc historiam locus Epiphanii valdè notabilis hic explicandus & à Petavii Animadversionibus vindicandus est. Initio haereseos XLVIII. sive Cataphrygum, haec habet Epiphanius ad Chronologiam inprimis spectantia. [...]. Interprete Petavio: Ab his alia rursum efflorescit Haeresis, quae Phrygum dicitur, sub idem fere producta tempus, eique successione proximâ. Nam isti sub Antonini Pii, qui post Adrianum imperavit, annum XIX. emergere caeperunt. Marcio verò, Tatianus, & Encratitae horum Discipuli sub Adriano, ac post Adrianum prodierunt.

II. Ex his verbis hanc ego Chronologiam eorum temporum rectè institutam esse puto. Circa annum Antonini Pii XII. Christi CXLIX. passus est Justinus Martyr. Circa annum Pii XIII. Christi CL. Tatianus haereticus factus in Mesopotamiam se contulit. Circa annum Antonini Pii XIX. Christi CLVII. Tatianus aliis haeresibus adhuc infectus [Page 254] cum Priscillâ & Maximillâ sibi adjunctis Encratita factus est, & circa idem tempus Montanus caepit evulgare novam haeresin. Haec ego ex mente Epiphanii dicta puto, quae & veritati consentanea esse non dubito. Petavius autem prositetur manifestam hic esse temporum perturbationem, idque ex triplici capite se deprehendisse. Primò, quod Justinus, post cujus Martyrium Tatianus haereticus evasit, sub Marco Antonino passus est. Secundò, Cataphryges orti non sunt ante XI. annum Marci secundum Eusebium, aut etiam XIX. secundum Epiphanium. Tertiò, Encratitae post Cataphrygas orti sunt. De priori agimus ex instituto in Vitâ Justini, ubi probamus eum sub Antonino Pio obiisse. De secundo hic agendum est. Petavius lib. II. de Doctrinâ Temporum haec habet: A. C. CLXXIX. Marci Aurelii XIX. Eleutheri III. Montanus cum Priscilla & Maximilla haeresi [...] initium dedere. Epiphanius. Mira haec mihi primò videbantur, quòd tam serum illius haereseos ortum tradiderit, cùm ipse Eusebius octennio antè incepisse dixerit. Illud verò multo magis, quòd ex autoritate Epiphanii ejus initium XIX. Marci tribuit, cùm Epiphanius ipse XIX. Pii idem assignet. [...] Sub Antonini Pii, qui post Adrianum imperavit, annum XIX. Utcunque sit, haec sententia ferri non potest. Primò, quia ipse Petavius An. Dom. CLXXVIII. dicit Irenaeum Lugduni Episcopum factum esse. Constat autem Montani haeresin extitisse, dùm Irenaeus adhuc Presbyter fuit. Hoc enim ipsae Lugdunensium literae testantur. Unde Labbéus Eusebium potiùs secutus est: sed neuter persecutionis Lugdunensis in Chronico suo meminit, quia nullum annum habebant cui eam affigerent. Secundò, Exortus haereseos Montani pessimè sub Pontificatu Eleutheri statuitur. Nam Tertullianus, qui sub Eleuthero vixit, & postea acerrimus Montanista fuit, sic adversus Praxeam loquitur cap. 1. Nam idem tunc Episcopum [Page 255] Romanum, agnoscentem jam prophetias Montani, Priscae, Maximillae, & ex eâ agnitione pàcem Ecclesiis Asiae & Phrygiae inferentem, falsa de ipsis Prophetis & Ecclesiis eorum adseverando, & praecessorum ejus autoritates defendendo, coëgit & literas pacis revocare jam emissas, & à proposito recipiendorum Charismatum concessare.

III. Hunc Episcopum Romanum putat Baronius Anicetum fuisse; sed omnino malè, ut recte observavit Valesius: qui & Eleutherum hunc Episcopum fuisse putat, & quidem recté. Praxeas enim Anicetum vidisse minimè putandus est. Et Eleutherum pacem intulisse Ecclesiis Asianis quis dubitat, postquam ad eum perlata est Lugdunensium Epistola in favorem Montanistarum, sive quod idem est, pro pace Ecclesiarum scripta. Orta est enim eâ tempestate seditio propter Montanum & Alcibiadem & Theodotum, ut narrat Eusebius. Martyres in Galliâ, dum adhuc in carcere erànt, plures literas dedêre ad fratres in Asiâ & Phrygiâ degentes; & ad Eleutherum pariter pro pace Ecclesiarum legatio instituta est. Eleutherus his permotus pacem Ecclesiis intulit agnoscendo prophetias Montani, Priscae & Maximillae, ut loquitur Tertullianus Montanistarum errore penitus imbutus. Jam verò Tertullianus ostendit ante hunc Episcopum sc. praecessores ejus Montanistas rejecisse; hi autem erant Anicetus & Soter. Anonymus de Cataphrygibus agens, Scripsit contra eos, inquit, librum S. Soter Papa Urbis. Sub Eleuthero igitur haeresi suae initium non dedit Montanus, cùm Montanistae non tantùm à Sotere, sed & ab Aniceto refutati fuerint; & eodem tempore Pontificatûs Eleutheri cum Prisca & Maximilla, tum Alcibiades & Theodotus Montano se adjunxerant: quod diu factum est postquam Montanus ipse prophetare caepit.

[Page 256]

CAP. X.

1. Commentum Blondelli de translato in electitios Praepositos, sub Hygino, seniorum primatu. II. Interpontificii quadriennium, quod renixûs Argumentum credidit Blondellus, inter Hyginum & Pium, nullum. III. Falsò observavit è Libro Pontificali Blondellus [...], ante Euaristum, in Ecclesiâ Romanâ fuisse Diaconos. IV. Varia Archontum Atheniensium genera. V. Nulli Atheniensium Archontes similes Christianorum Episcopis. VI. Quo sensu Episcopos Archontas dixerit Origenes. VII. Episcopi Collegas, quales habebant Archontes, in eâdem Urbe nullos habebant.

I. HIC iterum examinanda est nova Blondelli sententia de Presbyteris sive Episcopis [...] ut enim consuetudinis illius fictae initium refutavimus, ita hîc finem ab eo assignatum refellemus. Veterem illam consuetudinem seniorem Presbyterum in locum defuncti subrogandi durâsse ait usque ad Hyginum, sed illo sedente novum quid admissum esse docet; & post ejus tempora Romae Episcopum non ulteriùs ex successione sed electione factum esse. Multa ad hanc rem observat, sed ex libro Pontificali omnia, quem Solis radio scriptum fuisse autumat. Quid autem est illud novum quid, quod sub Hygino admissum est? Nempe hic, Pontificali teste, composuit Clerum, & distribuit gradus. Fortasse. Quid autem inde sequitur? audiamus Oraculum. Quae verba, inquit ille (novus Pontificalis [Page 257] interpres) inauditum antea inter Latinos de Seniorum primatu in electitios praepositos deinceps transferendo decretum innuere videntur. Certè si inauditum antea fuit tale decretum, etiam tum inauditum fuit; nullum enim his verbis inest decretum, nihil omnino hic dicitur quod vel successionem, vel electionem vel significet, vel innuat. In eodem libro Pontificali de Hormisda dicitur, Hic composuit Clerum. An igitur ille Decretum fecit de Seniorum primatu transferendo? Quid Hormisdas fecerit in componendo Clero haud satis scio: illud autem quidquid fuit Hygino ascribere veritus non est Autor secundi Catalogi. Sic tamen Romae anno circiter CXL. novam regiminis formam introductam esse vult, cùm nulla novae regiminis formae, Episcopi tunc locum tenente Hygino, mentio fiat. Neque verò eo anno Hyginus Episcopus fuit, ut ostendemus. Certè Blondellus, qui hic Hyginum sedisse dixit Camerino & Magno Coss.; ad Epistolam PseudoIsidori eidem Papae attributam, & iisdem Coss. signatam, haec annotavit, Ad finem notam temporis [...] addidit plagiarius. Sit autem Pseudo Isidorus ille plagiarius, sit Baronianus calculus vitiosissimus, quem tum secutus est Blondellus; fiat istius Chronologiae reformatio, & reducatur Plagiarius ad libri Pontificalis Autorem, unde sua haurit, tempora Hygini utriusque tenebrionis autoritate (quantacunque illa sit) confirmentur; neuter tamen decretum de Seniorum primatu in electitios praepositos deinceps transferendo, aut tradere aut innuere videtur.

II. Porro haec regiminis mutatio, quocunque tandem decreto stabilita fuit, Sine pertinaciori, inquit, prisco regimini assuetorum renixu [...] obtinuit. Sed unde hic renixus apparet? Unde viro docto innotuit? An hunc etiam ex Pontificali didicit? imò certé. Quandoquidem abruptum Romae successionis filum obiter insinuat Liber Pontificalis quadriennii solidi Inter pontificium fuisse notans. Novum [...] hoc est de quadriennii solidi interpontificio, & quomodo illud in Pontificali notatur nondum didici. Sed [Page 258] tradit ille Hyginum fuisse Episcopum usque ad Orphitum & Priscum, (annum scilicet CXLII.) & idem docet Pium fuisse à Consulatu Clari & Severi, ab anno scilicet CXLVI. Ergo post Hyginum quadriennii solidi interpontificium fuit; idque ideo contigit, quia Romani novae regiminis formae renitebantur, & electionem novi Pontificis tamdiu impediebant. Fabulosa omnia. Liber quidem Pontificalis refert Hyginum sedisse usque ad Orphitum & Priscum; sed nec illius libri Autor, nec alius quispiam dixit Orphitum & Priscum consulatum gessisse An. Dom. CXLII. Illo enim anno Fasti nobis exhibent Rufinum & Quadratum. Orphitum autem & Priscum septennio postea, An. Dom. CXLIX. Sed de hâc re latiùs postea disserendum est.

III. Expositionem praeterea suam sic confirmat, Nequà compositum ab Hygino clerum gradusque distributos ob institutos novos Clericorum ordines, & assignatas functiones suspicio sit, diversimodè cavetur. Cautus igitur admodum scriptor fuit Autor libri Pontificalis. Sed unde haec cautela apparet? Inde nempe, quòd docet constitutos Euaristo sedente (id est post annum LXXXIII.) in Romano Clero diaconos septem. Quàm hoc verum sit nescio: quid inde sequatur haud scio; me doceat novus interpres, qui hinc clarè colligit, Veteris Ecclesiae Romanae primordialem formam adeò simplicem fuisse, ut per annos XXX. diaconis (sub solo Presbyterorum regimine constitutis) caruerit. Ut Ecclesia aliqua, praesertim Romana, per tot annos nullum Diaconum haberet, mirum haud immeritò videatur. Praeclarè ab Euaristo factum est, ut Ordinem ab Apostolis institutum in Urbem induxerit. Sed haec laus Euaristo non debetur. Nam ante Euaristum Anacletus Pontifex fuit, de quo Liber Pontificalis haec habet, Hic fecit ordinationes duas per mensem Decembrem, Presbyteros quinque, Diaconos tres; Episcopos per diversa loca numero sex. Ante Anacletum, ut illi volunt, Clemens Pontifex fuit, de quo Liber Pontificalis, Hic fecit or dinationes duas per mensem Decembrem, Presbyteros decem, Diaconos duos, [Page 259] Episcopos per diversa loca quindecim. Solus deinde Cletus, qui ut ab Anacleto distinguitur nullus fuit, nullos Diaconos fecit. Apage igitur illam primordialem regiminis formam, in quâ nullus ordo sacer praeter Presbyteros fuit. Neque mirum est eum nullos ante Euaristum in Pontificali Diaconos vidisse, qui in Epistolâ Cornelii nullos Subdiaconos vidit, quique asserit de Subdiaconorum creatione vel nullum à Fabiano decretum conditum, vel si conditum est ullum, necdum An. Dom. CCLI. executioni mandatum fuisse. Quique hoc constare ait ex Epistola Cornelii, in quâ disertè scriptum est de Ecclesiâ Romanâ, [...] Interprete Rufino, Ubi videbat esse Presbyteros quadraginta & sex, Diaconos septem, Subdiaconos septem. A page igitur totam illam sententiam, quam ex Pontificali collegit mali libri malus interpres. Episcopi aut Presbyteri [...] non sub Hygino finierunt, qui nunquam incepisse, nusquam durasse, leguntur; si eo nomine viros intelligas singulares qui [...] jure reliquis omnibus praesiderent in eodem Presbyterio constitutis.

IV. Qui nunquam, inquam, fuerunt; nam ut ad originem Blondellianam horum [...] redeam, quos Archontum Atheniensium similes fuisse statuit, ex ipsâ similitudine [...] resutatur. Nam Presbyter ille [...], quem ipso [...] jure reliquis ejusdem ordinis. Presbyteris praesedisse vult, eâ potestate dum viveret gavisus est; neque illo jure aut loco excidere potuit, quia consortes omnes illo posteriores esse supponuntur, neque [...] quisquam evadere primo prior. Jam quaeramus quis huic similis Archon apud Athenienses, vereor ne inveniamus nullum. Nam si quis collegas in [...] habuit, [...] officio, durante vitâ, functus non est; si quis dum viveret Archon fuit, collegas in officio nullos habuit. Nullus igitur Archon [Page 260] Praesidi Blondelliano similis fuit. Tria Archontum genera diversis temporibus Atheniensium Rempublicam administrasse legimus; ex quibus intelligere possumus quàm verum sit, quod affirmat Blondellus, unicum Athenis Archontem nunquam fuisse. Athenienses, inquit S. Augustinus de Civitate Dei lib. XVIII. cap. 20. habere deinde reges post Codri interitum destiterunt, & magistratus habere caeperunt administrandae Reipublicae. Qui qualesque hi magistratus fuerint sic accepimus. Velleius Paterculus lib. 1. cap. 2. Hujus (Codri) filius Medon primus Archon Athenis fuit. Ab hoc posteri apud Atticos dicti Medontidae: sed ii insequentesque Archontes usque ad Charopem, dum viverent eum honorem usurpabant. Nempe quia dum viverent Rempublicam administrabant; ideo dicti sunt Archontes perpetui, interprete Hieronymo, quos mors finiebat. Hi Graecis dicti sunt [...], ut Plato loquitur de Cyro, [...]. & Vetus autor apud Suidam, v. [...] de virginibus Vestalibus, [...]. Quam phrasin sic explicat Hesychius, [...]. Hi autem tredecim erant qui successivè Athenis praeerant, quorum nomina, & annos accuratè describit Eusebius in Chronico. Hos perpetuos Archontas quorum ultimus erat Alcmaeon, sequuti sunt decennales, quorum primus fuit Charops. Velleius lib. 1. cap. 8. Tum Athenis perpetui Archontes esse desierunt, cùm fuisset ultimus Alcmoeon, caeperuntque in denos annos creari; quae consuetudo in annos LXX. mansit. Nam septem erant hi Archontes, Graecis [...] dicti, quorum nomina apud Eusebium extant, eorundemque anni in ejus Canone digeruntur. Velleius primi & ultimi meminit: Ex iis qui denis annis praefuerunt primus fuit Charops, ultimus Eryx, sive Eryxias. Post hos decennales annui Archontes facti sunt Graecis dicti [...]. Velleius, Dein annuis commissa est Magistratibus Resp. Annui hi Magistratus erant numero [Page 261] novem, quorum unus specialiter in modum praecedentium Archontis nomen retinebat, cum reliqui octo aliis nominibus distinguerentur. Et sic nova planè Reip. forma instituta est, in qua novem Archontes praesidebant. De quâ Hesychius, [...]. De his Georgius Syncellus, [...]. Interpres, His sublatis annui Magistratus excogitati sunt, & ex Patriciis assumpti. Sed pro [...] legendum fuit [...], vertendumque, non excogitati, sed electi sunt. Pergit Syncellus ex Africano, [...]. Ad quae verba Goar, Qui novem isti [...], incognitum. Planior lectio [...], Nova Magistratuum potestas Athenis instituta. Perperam [...]. Qui fuerint novem illi Magistratus, omnibus notum. Archon scilicet, & [...], & [...], & 6. [...], Ex his autem novem Archontes complentur, inquit Pollux. Eusebius in Canone, Novem Principles exnobilibus urbis electi praefuerunt annuo Imperio Reipub. Ex his novem unus vetus nomen Archontis retinuit, & quia quotannis ut reliqui electus, non tantum [...], sed & signanter [...] dictus est, nec eo sensu quo alii apud Athenienses [...] dicebantur, sed restrictè [...], ut loquitur Pollux, qui à Philone Judaeo sic describitur, [...]. Cujus nominis ratio sic explicatur in Argumento secundo Orationis Demosthenis adversùs Androtionem, [...], cujus nomine annus in Fastis signabatur. Sic sub quo Archonte idem Atheniensibus quod quo anno. Clarè Aeschines contra Ctesiphontem, [...] [Page 262] [...], ac si dixisset, quo anno, quo anni mense, quo mensis die.

V. Haec ego prolixius explicanda putavi, ut quivis facilè judicare possit an Episcopi qui unquam in Successionum tabulis nominati sunt, his Archontibus assimilari debuerint. Ex tribus his generibus Archontum unicum amplectitur Blondellus, reliqua duo negat contra omnia Veterum testimonia quae adduximus, quod facere coactus est, ut hypothesin de collegis à se inventam tueretur, quae tamen contradictionem manifestè involvit. Nam [...] Archontes annui uno tantùm anno Magistratum eum tenuerunt, eoque absoluto exierunt, aliisque eligendis locum vacuum reliquerunt, cùm rationem officii gesti apud [...] decem reddiderunt, [...], cùm praefecturas suas deponerent, ut loquitur Harpocration [...] Julius Vestinus. Blondelli autem Episcopi [...] ex ipso [...] jure, durante vitâ, suam auctoritatem, qualiscunque illa fuit, necessario retinuerunt, nec successores ipsis superstitibus habere potuerunt, quia primo prior nemo esse potuit, sed quisque primo posteriorem se agnoscere debuit. Jam si velis Episcopum aliquem in Successionis Tabulâ nominatum suisse Arehonti Atheniensi similem, nulli Archonti similis [...] erit nisi Archonti perpetuo, sive [...]. Sed hic Archon [...] nullos unquam collegas in eo officio habuit, primus enim fuit Medon Codri filius, qui reliquis Codri filiis in alias [...] partes profectis solus eum Magistratum tenuit, & qui post eum eundem tenuerunt, erant omnes [...], hoc est, Medontis posteri. Neque igitur Medon, neque ejus posteri, collegas in officio habuerunt. Sed neque nomen anno certo in Fastis dare potuerunt, quia annuatim non praesidebant, ideoque Chronologi, qui ad eorum Magistratum actionem aliquam referebant, non inde voluerunt [Page 263] certum aliquem annum designare, nisi quando annum certum illius Magistratûs nominarunt. Ut in Marmore Arundeliano, .. [...], Aeschyli Archontis anno XXI. qui Athenis praefuit annis XXIII. teste Eusebio. Ita de decennalibus Archontibus statuendum, quòd Archonte nominato nihil certi inde colligi potuit, nisi annus [...] indigitaretur, ut Dionys. Hal. l. 1. [...]. Pausanias, [...]. Nempe annus Charopis decennii primus, & Aesimedis quintus satis certi habebantur.

VI. Agnosco quidem Episcopos dictos fuisse aliquando [...], ut loquitur Origenes contra Celsum l. 8. sed qualis [...] in Ecclesiâ fuerit, ipse explicat in Homil. 11. in Jeremiam, ubi describit Episcopum tanquam [...]. Est igitur [...] Ecclesiastica & [...] Episcopus, ut ex eo loco clarè constat. Sed qui Episcopum in Ecclesiâ Archonti annuo Atheniensium comparaverit, inventus est nemo. Tlesiam quidem comminiscitur Blondellus, tanquam qui cum Creonte uno anno inter reliquos octo collega fuerit, ei postca successerit in loco Archontis [...], sed contra omnem fidem historiae. Nam omnes Archontes annui ad finem anni Praefecturam posuerunt. Et Solon postea ex iis qui Archontes fuerant, constituit Concilium Areopagitarum. Quae consuetudo postea viguit, neque unquam apparet aut Regem aut Polemarchum, aut Thesmothetam aliquem fuisse Archontem [...]. Tales igitur Collegae quorum unus alteri succederet, neque Athenis, neque in Ecclesiâ, usquam reperti sunt.

[Page 264]

VII. Episcopi quidem Romani habuerunt suos collegas, sed non in Urbe; in aliis civitatibus, ut in Antiochenâ, Hierosolymitanâ, Alexandrinâ, caeterisque illorum collegae extiterunt; hoc est Episcopi ejusdem ordinis in suâ Urbe collegam habuêre neminem. Iniqua igitur postulatio estiut nos ostendamus Episcopos in Successionum tabulis nominatos non fuisse Presbyteros [...] Atheniensium Archontibus annuis similes, cùm-iis similes esse nullo modo potuerint, quippe qui omnes, qualescunque essent, praefuerint [...], nec quisquam successorem admiserit, dùm ipse viveret. Proinde illa regiminis forma pòst cum Hygino moriente expirare non potuit, quae neque sub Hygino, neque ante eum vitalis fuit.

[Page 265]

CAP. XI.

1. Hygino successit Pius, Pio Anicetus, Aniceto Soter. II. E vero horum Pontisicum ordine convincuntur imposturae Epistolae Pii ad Justum Viennensem. III. E commentitiâ Pii Epistolâ prodiit Decretum apud Gratianum ipsum quoque commentitium. IV. Erant etiam è Latinis qui ordinem horum [...] [...] sequerentur.

1. SEquitur tertius Pontificum quaternio, de quorum ordine Successionis rursus inter Graecos & Latinos discrepantia est. Apud Graecos omnes hoc ordine recitantur; Hyginus, Pius, Anicetus, Soter: apud Latinos aliter; Hyginus, Anicetus, Pius, Soter: ita Optatus, Augustinus, Liber Pontificum, & Gesta Pontificalia priora nuper ab Heinschenio edita, & fortasse antiquissimus Catalogus, qui his omnibus praeivit. Nec tamen de Successionis ordine dubitandum est; neque eum parvi pendere debuit Heinschenius, cum illius controversiae determinatio sit ad veram Chronologiae & Historiae Ecclesiasticae intelligentiam inprimis necessaria. Graecorum enim successio, quae Pium Hygino, Anicetum Pio subjicit, pro certissimâ haberi debet. Quippe Irenaeus, qui sub Pio & Aniceto vixit, & cum Ecclesiâ Romanâ magnum sub Eleuthero & Victore commercium habuit, eum Successionis ordinem disertè tradit lib. 3. cap. 3. [...]. Vetus Interpres, Deinceps Hyginus, pòst Pius, post quem Anicetus: cùm autem successisset Aniceto Soter. Idem postea in Epistolâ ad Victorem [Page 266] Papam eandem successionem ordine retrogrado sic expressit; [...], Anicetum dicimus & [...], [...] & Telesphorum & Xystum. Neque dubitari potest, an apud eum successio his locis corrupta sit; cùm ipse alibi doceat Valentinum Romam venisse sub Hygino, viguisse sub Pio, & permansisse usque ad Anicetum. Idem etiam Marcellinam Romam venisse ait sub Aniceto, cui addit Epiphanius [...], qui fuit post successionem Pii, & Superiorum. Pio igitur proximè successit secundùm sententiam Epiphanii, cui in Catalogo hi tres hoc ordine numerantur; Hyginus, Pius, Anicetus. Praeterea Hegesippus, qui sub Aniceto Romam venit, testatur Aniceto non Pium, sed Soterem successisse, [...], Post Anicetum succedit Soter, post quem Eleutherus. Verba sunt Hegesippi apud Euseb. lib. 4. cap. 22. Cùm duo scriptores adeo celebres Hegesippus & Irenaeus, qui Pii & Aniceti & Soteris temporibus vixêre, & sub Eleuthero scripsêre, hunc Successionis ordinem de industriâ tradiderint; quos Eusebius secutus est, & eum omnes Graeci: prope stultus habeatur is, qui horum testimonio non acquiescit. Et tamen Salmasius, post mortem Hygini, inquit, Anicetus erat Presbyterorum Romae primus Presbyter, cui Pius in illo primatu successit. Quibus verbis non tantùm primatum Presbyterorum post tempora à Blondello designata deducit, sed & contra vetustissimorum & contemporaneorum Patrum apertissima testimonia ordinem perturbat.

II. Primus omnium, quos novimus, Optatus Pio Anicetum praeposuit (nisi antiquissimus Catalogus ei praeiverit) cùm nondum Eusebii Chronicon in Latinum sermonem versum fuit: primus inter Latinos qui Pium suo loco posuit, erat Prosper in Chronico à Labbéo edito, quem [Page 267] secutus est Catalogus tertius Pseudo-Tertullianus, cujus [...], ignota est, lib. 3.

Jamque loco nono Cathedram suscepit Hyginus,
Post hunc deinde Pius,
Aque Pio suscepit Anicetus ordine sortem.

Lego enim áque, non atque, ut editur. Nihil igitur certius hoc ordine Successionis haberi debet, quo Hygino Pius, Pio Anicetus sufficitur; & quicquid alio ordine nititur, vel inde falsum esse deprehenditur. Verbi gratia; In Tomo tertio Bibliothecae Patrum extant duae Epistolae Pii Papae ad Justum Viennensem, ut aiunt, Episcopum, (quas Baronius in Annales suos, Binius in Concilia transtulit, easque miris commentariis uterque illustravit) has constat esse fictas & supposititias, non planè aureas, ut Baronius. Quod cùm multis facile probatu sit, inpraesentiarum hoc tantùm dico, fictum illum Pium repraesentari tanquam Aniceti successorem: Salutant te, inquit, Soter & Eleutherus digni Presbyteri: Anicetum non nominat, quasi jam mortuum, Eleutherum nominat quasi sub se Presbyterum jam existentem; cùm Eleutherus sub Pio Presbyter esse non potuit, qui sub Aniceto, Pii indubitato successore, adhuc Diaconus erat, ut testatur Hegesippus oculatus testis apud Eusebium lib. 4. cap. 22. [...]. Undè etiam in Breviario Romano Maii XXVI. Eleutherius Nicopoli in Graecia natus Aniceti Pontificis Diaconus, Commodo imperante praefuit Ecclefiae. Ab aliquo igitur Impostore haec Epistola conficta est, qui vel ex secundo Catalogo vel ex Libro Pontificum, solenni illo imposturarum fundo, falsò didicerat Pium Aniceto successisie. Et liber iste Solis radio scriptus adcò praestrinxit Blondelli oculos, ut perspicere non posset Epistolas illas esse planè spurias; sed ex ipsis tanquam authentieis Pii tabulis disputat contra ordinem [Page 268] Episcopalem, Apologiae Sect. 2. §. 4. ut & ex Victoris Epistolis ad Dionysium & Paragodam Viennenses Episcopos, qui nunquam fuêre, conscriptis pariter disputat §. 10. Etiam Walo Messalinus pag. 155. Pius in Epistolâ ad Justum Viennensem Episcopum, Senatum Christi apud Romam constitutum, Presbyterium Romanum vocat: imò pag. 176. mira hinc colligit, eadem in Apparatu repetit. Ex hâc Blondelli incuriâ & Salmasii confensu difputat Cardinalis Bona pro antiquitate nominis Missae: Extat primo loco Epistola Pii ad Justum Viennensem Episcopum quam recipiunt Orthodoxi, nec audent omninò reprobare Sectarii, scripta, ut Baronio visum est, Anno Christi CLXVI. Certè si à Pio scripta est, largior nomen Missae antiquius esse quàm Bona ipse ponit: si enim à Pio data sit illa Epistola ad Justum Viennensem Episcopum, scripta est ante annum CXLIII. & vocabulum Missae eo anno antiquius fuisset. Verùm illa non est Pii, sed Impostoris Epistola post Pontificale, ut opinor, certè post quartum Saeculum aut etiam quintum & Catalogum secundum scripta, cujus aetas ex falsâ successione Episcoporum satis innotescit. Impostor ille cùm videret Eleutherum in Rufino Aniceti Diaconum, & perspiceret in Pontificali sive secundo Catalogo Pium successisse Aniceto, statim eum facit sub Pio Presbyterum, & sic imposturam suam prodit, & Pium producit nescium Antecessoris sui. Salmasius qui tantam vim in Epistolis Pii ponit, semper Anicetum ante Pium collocat, unde illa apud eum imperitissima Episcoporum enumeratio, Episcopi Romani sub duobus Antoninis Hyginus, Anicetus, Pius, Soter, Eleutherius, Victor. Apparatu pag. 59.

III. Ex eodem fonte & alia non absimilis impostura; nam cùm Missae vocabulum in Epistolâ Pii legeretur, maleferiatus aliquis etiam Decretum condidit, quod à Gratiano Distinctioni secundae de Consecratione insertum est, in quo Altare cum omni suâ paraturâ, & cum quatuor linteis proponitur; sed explicatio illius Decreti, & vocis ipsius [Page 269] [Altaris] significatio Viros tres doctissimos vehementer torsit, Latinum Latinium, Franciscum Toletum & Franciscum Turrianum, ut patet ex Epistolis Latini Latinii. Latinius autem ipse, cùm attulisset quidquid potuit ad Altaris illius explicationem, satis modestè concludit; Pii autem Pontificis tempore an ita usus obtineret, aut quâ omninò ratione Sacra perficerentur, in tantâ temporum obscuritate non facile quisquam affirmârit: Ego quidem nihil unquam certum de ejusce rei observationibus ritibusque memini legere. Cui illud addendum, Certissimum illud commentum est, de quatuor Linteis super Altare Pii Pontificis aetate positis, cùm CC. fermè annis postea Sylvester Papa constituerit Sacrificium Altaris non in ferico neque in panno tincto celebraretur, nisi tantum in lineo. Praesertim si considerare placeat quid fieri solebat in Africâ, etiam post Sylvestri tempora, quod satis indicat Optatus libro sexto his verbis, Quis fidelium nescit in peragendis Mysteriis ipsa ligna linteamine cooperiri? Inter ipsa Sacramenta velamen potuit tangi, non lignum. Aut si tactu potuit penetrari velamen, ergo penetrantur & ligna. Nam si plura fuissent linteamina sive velamina, multitudinem eorum non omisisset Optatus, quippe fortius argumentum contra Donatistas praebuisset.

IV. Haec adeò certa sunt, ut etiam inter Latinos Pseudo-Tertullianus Pio Anicetum substituerit, & multi Codices Libri Pontificum MSS. Pium Aniceto praeposuerint, quales sunt Regius, Mazarinus, & Thuanéus. Et cùm Baronius putet Hieronymum Latinorum sententiae astipulari, dùm post Petrum decimo loco numerat Anicetum, fugit eum ratio. Nam Hieronymus in libro de Scriptoribus Ecclesiasticis sequitur Eusebium, cujus Chronicon decennio antè verterat; Eusebius autem Pium numerabat post Petrum, nonum; adeóque decimum Anicetum. Denique eundem successionis ordinem cum Graecis secutus est inter Arabas Eutychius. Quare ordo Successionis apud Latinos luxatus, nullo modo probandus est.

[Page 270]

CAP. XII.

I. Hyginus sedit ab An. Dom. CXXII. ad An. Dom. CXXVI. Non Martyr. II. Vacatio fere annua. Inde Pius ab An. Dom. CXXVII. ad An Dom. CXLII. Nullum erat, post Hyginum, Interpontificii quadriennium, ut credidit Blondellus. III. Solus, hoc in loco, verisimilia tradit Eutychius.

I. DIximus de Successionis ordine; jam de annis quatuor horum Pontisicum quid statuendum sit, videamus. [...]. anno Imperii Hadriani sexto constitutus est Eugenius (sive Hyginus) Patriarcha Romanus, qui cum annos quatuor sedisset, mortuus est, inquit Eutychius. Sedit igitur ab An. Dom. CXXII. Aviola & Pansa Coss. usque ad An. Dom. CXXVI. Vero & Ambiguo Coss. Haec mihi videntur veritati maximè consentanea & ad veterem Ecclesiae historiam rectè intelligendam optimè comparata, ut ante diximus. Decimo Hadriani mortuus est Hyginus. Baronius, Petavius & Labbéus ordinatum esse statuunt Antonini Pii XV. triginta scilicet annis seriùs quàm Eutychius. Qui immanis Metachronismus maximam in Historiâ Ecclesiasticâ confusionem peperit, de quâ etiam ante diximus. Quanta igitur fides Martyrologio Romano adhibenda? ex quo legimus ad undecimum Januarii, Romae Natalis S. Hygini Papae, qui in persecutione Antonini gloriosè Martyrium consummavit. Cujus rei nec vola nec vestigium extat. An Martyrium Hygini tacuisset Irenaeus, qui Telesphori passionis meminit? [Page 271] An hoc ignorare potuit, qui persecutioni Antonini interfuit? an ille aut Episcopus aut Presbyter sub Hygino fuit? Haec nullo modo ferri possunt. Martyrologorum nemo antiquior ista docuit, non Beda, non Florus, non Usuardus, non Ado. Unde Molanus & Onuphrius, qui de ejus Martyrio nihil legerant, Martyris titulum Hygino dari putant, quòd multa pro Christi confessione passus fuerit, ut videtur, scilicet. Baronius ad Martyrologium suum, Sub persecutione Antonini Hyginum coronatum esse Martyrio, liber de Romanis Pontificibus, Eusebius in Chronico, & alii omnes testantur. Sed illi neque de persecutione Antonini loquuntur, neque de Martyrio Hygini quicquam habent aut illi, aut alius quispiam. Paulo modestiùs Heinchenius; Forsan melius diceretur Martyr, quòd quadriennio inclusus carceri vitam finierit, quo tempore S. Pius ejus Vicarius Ecclesiam rexit. Sed unde habuit Hyginum toto quadriennio carceri inclusum fuisse? Ex qua historia hausit Episcopum Romanum carceri mancipatum tam diu miserè vixisse? Unde habuit S. Pium toto eo quadriennio ejus Vicarium Ecclesiam rexisse? Certè sperandum non fuit, ut haec hactenus inaudita, sub uno vocabulo Forsan ab eruditis admitterentur. Blondellus satis acutus, haec non vidit, quamvis aliàs oculatus satis.

[...].

II. Anno Hadriani decimo constitutus est Marcus (pro Pio) Patriarcha Romanus, qui annos quindecim sedit, dein mortuus est, inquit Eutychius. Ubi observandum sedecim reverâ annos ei tribuere, cùm pòst dicat Anicetum anno Antonini quinto constitutum esse Patriarcham; unde annum Vacationis Sedis post obitum Hygini hîc inserendum esse omnino censeo, astipulante Epiphanio. Anno igitur CXXVI. Hygino denato, per annum ferè unum sedes vacat. Ab [Page 272] An. Dom. CXXVII. Hadriani XI. Gallicano & Titiano Cosssedet Pius usque ad An. Dom. CXLII. Antonini quintum, Rufino & Quadrato Coss. Blondellus quidem hîc quadriennium vacationis statuit, sed ex conjecturis maximê infirmis & minimè tolerandis: docet enim Hyginum [...] ab An. Dom. CXXXVIII. Camerino & Magno Cossusque ad An. D. CXLII. Orphito & Prisco Coss. Rufino & Quadrato suffectis: Sedem vacasse ab Anno CXLII. ad An. CXLVI. Pium ordinatum esse An. Dom. CXLVI. Claro & Severo Coss. Martyrio coronatum An. Dom. CL. Gallicano & Vetere Coss. Haec se hausisse ex veteribus Ecclesiae Romanae tabulis indicat, ex libro [...] Pontificali. Sed neque illi libro, hoc in loco, ulla fides adhibenda est; neque ex illo ista, quae docet Blondellus, ullâ arte exculpi possunt. Non animadvertit Librum Pontificum Coss. suos ex Autore Catalogi multo vetustioris insertos habuisse, qui quid hîc scriberet, non habebat. Unde qui Gesta Pontificum scripsit, quid hîc diceret, minimè novit; Coss. tantùm pro more apposuit; ultimos tamen duos scilicet, Augustos, omisit. Sedisse Hyginum dicit à Consulatu Magni & Camerini usque Orphito & Prisco, quos Coss. sine dubio habuit à Vetustissimo Autore Catalogi, qui Hygino duodecim annos tribuebat, totidem enim à Magno & Camerino orsi in Orphito & Prisco desinunt. Dum autem Cossab eo acciperet, annos Pontificatûs in [...] convertit, & cum Hieronymo quatuor tantùm Hygino assignavit, ac proinde planè [...], ut solet, scripsit; ac sidixisset, Hyginum quatuor tantùm annis Pontificatum administrâsse, nempe ab An. Dom. CXXXVIII. ad An. Dom. CXLIX. quod quàm absurdum sit, quis non videt? Blondellus, ut Libri Pontificum tueretur autoritatem, Orphitum & Priscum, (qui Consulatum ordinarium An. Dom. CXLIX. gessisse noscuntur) An. Dom. CXLII. Coss. fuisse, Rufino & Quadrato suffectos, docuit, nullâ autoritate fretus, sed pro arbitrio ordinarios Consules in suffectos vertens, [Page 273] aliosque ex suo loco longè dimovens. Post hanc importunam conjecturam, Pium cum libro Pontificum sedisse docet Claro & Severo Coss. obiisse autem sub Gallicano & Vetere, contra illius fidem. Autor enim libri Pontificalis tradit à Claro & Severo per annos XVIII. [...] aliquot mensibus sedisse Pium, usque scilicet duobus Augustis, qui in primo Catalogo disertè nominantur, eosdemque spectasse Autorem libri Pontificum constat, quia Soterem, quem Pio successisse vult, sedisse ait à Consulatu Rustici & Aquilini, qui duobus Augustis in Consulatu successerunt. Reverâ illa confusio nullâ arte sanari potest. Nam tempus illud à Consulatu Gallicani & Veteris usque Praesente & Rufino, quod tribuitur Pontificatui Aniceti, intra illud tempus continetur, quod tribuitur Pio. Unde certissimè [...], quod ante diximus, Autorem Catalogi annos priorum Pontificum deorsum extendisse, ut cùm ad illa tempora perveniret, quid scriberet non haberet.

III. Gratis igitur & sine ullo fundamento Vacationis quadriennium hinc exculpsit Blondellus; gratis [...] [...] quadriennio integro carceri inclusum vitam finivisse docuit: frustra uterque librum Pontificum appellavit, qui tum suis, tum Catalogi erroribus adeò scatet, ut nulli veritati patrocinium praebere possit. Quare relinquamus hoc ulcus apud Latinos prorsus [...], & sequamur potius Eutychium, qui Pio suum ordinem restituit, & annos XV. Pontificatui ejus cum Eusebio tribuit; [...] tempore Valentinum maximè invaluisse tradit Irenaeus, quod ad annos pauciores minimè restringendum videtur. Quae autem de Vicariatu ad hunc locum nuperrimè excogitavit Heinschenius, adeò inaudita sunt, ut refutatione non indigeant, suo indicio statim, ut puto, peritura. Neque simplicem hic adhibet [...] Heinschenius, sed duplicem, unum Vicariatum alio tegens ne perpluat. Pium [...] sub Hygino tanquam ejus Vicarium sive Chorepiscopum statuit; dein eundem Pium, toto Aniceti Pontificatûs tempore [Page 274] Aniceti Vicarium sive Chorepiscopum fuisse vult, ac defuncto demum Aniceto, eum verum & ordinarium Pontificem creat.

CAP. XIII.

I. Caepit Anicetus ab An. Dom. CXLII. sub Pio, aliis etiam suffragantibus praeter Eutychium. II. Tam maturè caepisse in sequentibus probandum.

[...]

I. ANno Imperii Antonini quinto factus est Anicetus Patriarcha Romanus, inquit Eutychius. Ordinatus igitur est An. Dom. CXLII. Rufino & Quadrato Coss. Hucusque Eutychium sequor: neque enim dubito quin Anicetus tam maturè Pontificatum inierit, ex scriptoribus Ecclesiasticis, qui ejus aetate vixerunt, decessoribus suis multò nobis notior. Baronius quidem ingressum ejus deprimit ad An. Dom. CLXVII. Marci Antonini quintum, & eundem annum Imperatoris agnoscit Petavius, immani metachronismo; quem tamen hujus aetatis Chronologi ferè sequuntur, ut Labbéus & Ricciolus. Haec à me nunquam probata sunt, ut in Vindiciis nostris obiter subinnui his verbis, Scripsit autem ille [Justinus Martyr] ante Eleutherium, ante Soterem, imò ante Anicetum, ut nunc Aniceti tempora à Chronologis ex Eusebio disponuntur. Quem autem illi quinto Antonini junioris anno ordinatum volunt, hunc ego Antonini senioris quinto sedisse arbitror, XXIII. ferè annorum intervallo. Et habeo quidem ego quem sequor [Page 275] Eutychium, illi verò neminem. Ante Baronium Onuphrius statuit Anicetum sub Antonino Pio An. Dom. CLIII. Pontificatum iniisse, mortuum autem esse Rustico & Aquilino Coss. triennio antequam eum ordinatum putavit Baronius: ita inter Onuphrianum & Baronianum calculum XIII. ferè annorum discrepantia est. Neque Veterum quisquam Aniceti initium sub Marci Imperio collocavit. Eusebius in Chronico, Anno Antonini Pii XVI. Anicetum Episcopatum tenuisse dicit. Hieronymus in Catalogo de Polycarpo scribens Eusebio suffragatur; Hic, inquit, propter quasdam super die Paschae quaestiones sub Imperatore Antonino Pio, Ecclesiam in Urbe regente Aniceto, Romam venit. Latini quidem Anicetum Pio malè praeposuerunt; neutrius autem infra Consulatum vel Clari & Severi, hoc est, Antonini Pii IX. vel Gallicani & Veteris, hoc est, Antonini Pii XIII. initium ponunt.

II. Pro certo igitur haberi debet Anicetum sub Antonino Pio Pontificatum iniisse; quoto autem ejus Imperii anno inierit, quaeri potest, & quidem non inutiliter: Interim tam maturè eum sedisse ex certissimis Ecclesiasticae historiae monumentis probatum dabimus.

[Page 276]

CAP. XIV.

I. Roman venit sub Aniceto Polycarpus, & quidem Imperante Pio, quo etiam Imperante passus est. II. Scripsit Irenaeus adversùs Haereses circa An. Dom. CLXXX. post aliquas tamen à Polycarpo in sede Smyrneâ Successiones. III. Vidit Irenaeus Polycarpum, sed puer ipse admodum senem. IV. Multis proinde, antequam scriberet, annis.

I. HAec autem Quaestio de Pontificatu Aniceti diu mihi visa est ex aetate S. Polycarpi optimè determinari posse, & multo antequam Eutychii Chronologiam consideratione dignam putaveram; & nunc rationes nostras afferam, rem ipsam, ut puto, certissimè confecturas. Constat enim Polycarpum Romae fuisse sub Aniceti Pontificatu: hoc asserit Irenaeus, qui Polycarpi discipulus fuit, & sub Aniceto vixit, lib. 3. cap. 3. [...] Vet. Interp. Is enim êst, qui sub Aniceto cùm advenisset in Urbem, multos ex his quos praediximus haereticos convertit in Ecclesiam Dei. Idem etiam affirmavit in Epistolâ ad Victorem Papam Romanum scriptâ, [...] Et cùm Beatus Polycarpus sub Aniceto Roman venisset, atque inter illos de quibusdam aliis rebus modica esset controversia, statim inter se pacem fecerunt, apud Euseb. lib. 5. cap. 24. Adventum hunc sub Antonino Pio collocat Eusebius lib. 4. cap. 14. quem sequitur Hieronymus (ut diximus) in Catalogo. Et Fasti Siculi ponunt sub Tertullo & Sacerdote, [Page 277] qui An. Dom. CLVIII. hoc est, Pii XX. Consulatum gessêre. Hieronymus in Catalogo, Romanae Ecclesiae Episcopatum tenet Anicetus annos XI. Sub quo Polycarpus Romam veniens multos ab haeretico errore correxit. Unde & Halloixius & Valesius & Heinschenius meritò Baronium reprehendunt, quòd Aniceti initia tam serò, ad Marci quintum referat. Verùm non adventum hunc tantùm, sed & Martyrium Polycarpi sub Antonino Pio contigisse memoratur. Certè apud Chronographum veterem MS. quem mihi commodavit Vir eruditissimus Isaacus Vossius, haec legi, [...] Post Hadrianum autem imperavit Antoninus annos XXII. sub quo Polycarpus Joannis Evangelistae discipulus & Justinus philosophus Martyrium subierunt.

II. Vera haec esse de Justino putat doctissimus Valesius, Ego etiam de Polycarpo, ut ex sequentibus patebit. Irenaeus scripsit Libros contra Haereses circa An. Dom. CLXXX. extremis Marci temporibus & sub initio Commodi; neque enim omnes simul scripsit. Priores quidem duos primò exaravit, & ad Amicum transmisit, dein tertium, & ad eundem misit; postea quartum addidit transmisitque; denique quintum quatuor priùs editis subjecit, ut ex Prologis patet. Tertium autem Librum sub Pontificatu Eleutheri scripsit, ut ipse ostendit cap. 3. [...] Vet. Interp. Cùm autem successisset Aniceto Soter, nunc duodecimo loco Episcopatum ab Apostolis habet Eleutherius. Eleutherus autem An. Dom. CLXXXV. Coss. Materno & Bradua obiit. Unde verissima mihi videtur sententia Feuardentii; & Marca longè aberrat, qui putat eum scripsisse An. Dom. CXC; ante quem annum defunctum fuisse Eleutherum satis certum est. Vixit enim tantùm usque Materno & Bradua, hoc est, [Page 278] usque ad An. Dom. CLXXXV. ut ex antiquissimo Catalogo constat. Quibus observatis vulgaris sententia de anno obitûs S. Polycarpi facilè refutatur. Vel enim statuunt Viri docti cum Eusebii Chronico anno Marci Aurelii VII. An. Dom. CLXVII. vel anno Marci IX. An. Dom. CLXIX. S. Polycarpum Martyrio coronatum esse; ut Bucherius & Usserius voluerunt; vel denique An. Dom. CLXXV. ut probare nititur Samuel Petitus Var. Lect. lib. 4. cap. 7. At tam serò passum. esse Polycarpum ut putemus [...] Irenaeus ejus discipulus. Ipse enim lib. 3. cap. 3. de Polycarpo sic scribit, [...], ut habet Editio Valesii, ut autem prior Roberti Stephani, [...]. Vetus Interpres, Haec docuit semper, quae ab Apostolis didicerat, quae & Ecclesia tradidit, & sola sunt vera: testimonium his perhibent, quae sunt in Asiâ, Ecclesiae omnes, & qui usque adhuc successerunt Polycarpo. Plures igitur novit Irenaeus successores Polycarpi, qui ab obitu Polycarpi usque ad illud tempus, quo ipse scripsit, in Cathedrâ Smyrnensi sederant, & quorum autoritas magnum doctrinae Catholicae contra haereticos patrocinium praebuit. Qui quidem erant, opinor, Papias Camerius aliique fortasse inter Camerium & aetatem, quâ scripsit Irenaeus.

III. Haec ad arctum quinquennii aut duodecennii spatium nullâ verisimilitudine restringi possunt; sed ad triginta minimùm extendi & possunt & debent. Quod ex iis, quae ab Irenaeo eodem capite & alibi dicuntur, facilè intelligitur; [...] [Page 279] [...] Vet. Interp. Et Polycarpus autem non solùm ab Apostolis edoctus & conversatus cum multis ex iis, qui Dominum nostrum viderunt, sed etiam ab Apostolis in Asiâ, in eâ quae est Smyrnae Ecclesiâ, constitutus Episcopus; quem & nos vidimus in primâ nostrâ oetate; multùm enim perseveraverat & valdè senex gloriosissimè & nobilissimè Martyrium faciens, exivit de hâc vitâ. Duo hîc dicit Irenaeus, Polycarpum fuisse Apostolorum discipulum, se autem eum vidisse, & ea quae docuit novisse. In libro, quem scripsit de Octonario, referente Eusebio, lib. 5. cap. 20. [...] Rufinus Interpres, In quo significat consecutum se esse quosdam ex successoribus Apostolorum: multo cautiùs Valesius; primam se Apostolorum successionem contigisse significat. Quod ad unum fortasse Polycarpum pertinebat. Solebat quidem Irenaeus saepius Presbyterorum, quibuscum conversatus fuerat, testimonia proferre; sed eorum, qui audierant ab illis, qui Apostolos viderant. Ut autem doctrinam aliquam ab eo, qui ab Apostolis ipsis edoctus & Episcopus factus est, ipse suis auribus hauriret, non potuit non eâ aetate, quâ scripsit, mirum videri: Ut igitur id verum esse, quod dixerat, apparere posset; duo iterum dixit, tum se puerum fuisse, tum Polycarpum diu permansisse, cùm eum videret. Quis haec unquam dixisset, qui quinquennio aut duodecennio circiter post tam clarum tanti Viri Martyrium scripserit? Polycarpum senem audivit Irenaeus puer, nunquam postea. Agnoscit Halloixius, Irenaeum fuisse quidem discipulum Polycarpi, & (ut ipse scribit) admodum [...] valdè senis. Sed vulgari Chronologiâ miserè deceptus eundem à Polycarpo primò Diaconum, dein Presbyterum ordinatum esse asserit; cùm Irenaeus nunquam Polycarpum vidit, postquam ad Ephebos transierat ipse.

[Page 280]

IV. Patet hoc, tum ex iis, quae diximus, tum praecipuè ex Epistolâ ad Florinum scriptâ, cujus fragmentum extat apud Euseb. lib. 5. cap. 20. In quâ docet Haereticum illum non ab aliquo Apostolorum discipulo sua hausisse, non certè à Polycarpo, quem aliquando audiverat: [...], Vidi enim te, cùm puer adhuc essem, in inferiore Asiâ apud Polycarpum. Et nequis dubitaret, an & intelligere doctrinam ejus & retinere posset, statim subjungit, [...], Etenim ea, quae tunc temporis gesta sunt, meliùs memoriâ teneo, quàm ea, quae nuper acciderunt. Cujus effati philosophicam reddit rationem. Tum verò profitetur posse se adhuc dicere, quomodo Polycarpus in eo conventu se gesserit, quales sermones ad populum habuerit, qualem consuetudinem se cum Joanne habuisse dixerit, & cum aliis, qui Dominum viderant; ac tandem haec addit, [...], Haec ego per Dei erga me misericordiam studiosè tunc audiebam, non in chartâ, sed in corde audita describens, eademque per Dei gratiam assiduè repeto ac revolvo. Notanda obiter ea verba sunt [...], studiosè audiebam; hinc enim Eusebius Historiae lib. 5. cap. 5. haec de Irenaeo scripsit; [...], Rufinus Interpres, Quem Irenaeum Polycarpi auditorem in pueritiâ comperimus. Idem etiam vel ex iis colligi posse videtur, quae habet Irenaeus lib. 5. cap. 33. Haec autem & Papias Joannis auditor, Polycarpi autem contubernalis, vetus homo per Scripturam testimonium perhibet; quae Graecè extant apud Eusebium. Malè igitur Vir eruditus [Page 281] nuper asseruit Irenaeum ipsum dixisse, vidisse se modò Polycarpum, cùm multa se ab eo audivisse tam diligenter tradat. An Irenaeus haec dixisset, si adultior factus Polycarpum audiisset, si ab eo Diaconus & Presbyter ordinatus in Galliam missus fuisset? An misericordiae Dei, quòd eum puer adhuc studiosè audiverit, & gratiae etiam imputâsset, quòd quae ab eo tunc audierat, assiduè recoluerit, si ejus doctrinâ & institutis per multos annos postea fuisset imbutus? Ferri haec non possunt. Irenaeus Polycarpum audivit adhuc puer & in primâ aetate; admiratione tam venerandi Viri captus ejus personam, gestus & verba in animo semper habuit, ejusque autoritatem omnibus Haereticis opposuit. Sive....

H. D.

Desunt hoc in loco nonnulla, sed nec multa illa, nec novum, ut videtur, Argumentum praebentia. Moneo itaque deinceps Lectorem nè in istiusmodi locis nostras Additiones expectet.

[Page 282]

CAP. XV.

I. Polycarpi Martyrium maturius suadet Aetas LXXXVI. vitae annum, cum pateretur, agentis. II. Annos illos de Professione Christianâ, aut Ministerio, intelligunt qui Martyrium ejus recentius existimant. III. Qui annum egerit, cum pateretur, LXXXVI. rectè dici potuit [...].

1. DEnique ego censeo S. Polycarpum non XV. vel IX. vel VII. Marci Antonini, sed diu ante, IX. scilicet Antonini Pii anno Per. Jul. 4860. Cyclo Lunae 15. Solis 16. L. Dominicali B. passum esse; idque ex ipsis Actis Passionis demonstrari posse contendo. Viri hujus aetatis sanè doctissimi aliter senserunt: Nos igitur sententiam & rationes nostras cum eorum sententiâ & rationibus conferemus, unde veritas clariùs elucescat. Optimus Usserius constare ait ultra LXX. annos Episcopatum Smyrnensem obtinuisse Polycarpum; & in Appendice Ignatianâ asserit inter Polycarpum & Clementis Alexandrini excessum non multo plures quàm triginta annos intercessisse: quod Veterum quisquam nunquam asseruit. Imò Autor Fastorum Siculorum disertè asserit S. Polycarpum LXXXVII. aetatis anno (ita enim ille, [...], vivus combustus est, cùm esset annorum LXXXVII.) passum esse: ipsa Passionis Acta ita interpretatur, [...]. Vet. Interp. Octogesimum jam & sextum annum ingredior nomini ejus probatus & serviens semper. Sed Autor Chronici, [...] [Page 283] [...], De annis autem suis dixit Proconsuli dicenti, Blasphema Christum, dixit, Per octoginta sex annos servio Christo, & nunquam mihi injurius fuit. Ita Graeci veteres de aetate Polycarpi, cùm pateretur, ex ipsâ Passionis historiâ judicabant. Ita etiam Latini, ut Gregorius Turonensis lib. 1. Hist. Franc. cap. 28. Octuagesimo sexto oetatis suae anno, velut holocaustum purissimum per ignem Domino consecratur. Planè ut Polycrates in Epistolâ ad Victorem apud Eusebium lib. 5. cap. 24. ' [...] Rufinus, Unde, Fratres charissimi, sexaginta & quinque annos oetatis gerens in nomine Domini. Et ante Rufinum Hieronymus, Sexaginta quinque annos [...] meae natus in Domino. Certè haec de annis aetatis, quos jam moriturus egerat Polycarpus, intelligebant Veteres. Jam verò si anno aetatis suae octuagesimo septimo passus est, sub Marco Antonino pati non potuit. Cùm enim constet eum ab Apostolis edoctum, & à S. Joanne Episcopum ordinatum esse; si plures quàm septuaginta annos post S. Joannis mortem vixisset, ut illi volunt, ante annum aetatis decimum sextum totius Asiae princeps fuisset, ut loquitur Hieronymus. Imò si sententiam Petiti admittamus, vix decennis esse potuit, cùm Episcopus fuit.

II. Primus omnium, cùm videret haec cum vulgari stare non posse sententiâ, Halloixius locum hunc interpretatus est non de annis aetatis, sed Christianae professionis; & exemplum Hilarionis adducit, sed minus idoneum: constat enim Hilarionem habuisse parentes idolis deditos, & Alexandriae in Scholâ Grammaticâ ad annum vitae decimum quintum Gentilem planè fuisse, quale nihil de Polycarpo traditur. Archiepiscopus Armachanus Halloixium hic secutus constare ait ultra LXX. annos Episcopatum Smyrnensem obtinuisse Polycarpum; quod Veterum quisquam nunquam asseruit, quódque tantummodo ex sententiâ, quam de tempore Martyrii ejus defendunt Viri eruditi, [Page 284] gratis dicitur. De suo quidem adducit exempla eorum quos à Christo sanatos, aut ex mortuis suscitatos ad sua usque tempora vixisse, in Apologiâ Hadriano Imperatori oblatâ Quadratus [...]. Sed haec nihil omnino probant. Nam Quadratus ille, Apostolorum discipulus ab Eusebio dicitur X. Hadriani, hoc est Christi CXXVII. anno eam Apologiam obtulisse, & ex iis verbis antiquitatem suam ostendisse: quare diu ante Imperium Hadriani, imò diu ante obitum S. Joannis eos videre prae aetate potuit. Neque necesse est eorum quempiam ultra annos LXXXVII. vixisse, ut ad Quadrati tempora durasse dicantur. Blondellus verò & Halloixium & Armachanum longè superat, & Polycarpum exactis in sacro ministerio annis LXXXVI. anno Christi CLXVII. passum esse tradit, quasi An. Dom. LXXXI. Presbyter sive Episcopus factus sit. Ad has angustias Viri docti redacti sunt, qui Polycarpum tam serò passum esse crediderunt: neque alium suae sententiae fundum habent, quàm quòd Irenaeus eum valdè senem vocat, & Acta debilem fuisse, cùm pateretur, referunt.

III. Sed neque quia Irenaeus eum [...], valdè senem appellavit, inde concludi potest ultra annum LXXXVII. vixisse. Ita Dionysius Halicarnasséus scriptor accuratus de Dinarcho Rhetore in ejus Vitâ, [...]. Adiit Josephum quendam Epiphanius ex Judaeo Christianum factum, [...], in senili ejus oetate, utpote qui natus esset annos LXXVII. aut etiam plures. Si autem Septuagenarius [...] rectè dicatur, certè qui annum octuagesimum sextum transegit, rectè [Page 285] dicetur [...], valdè senex. Ipse Epiphanius in extremâ senectute scripsisse dicitur Hieronymo, An. Dom. CCCXCII. cùm octuagenarius esset. Doctissimus Valesius hîc haerebat, ad Euseb. lib. 5. cap. 24. Mortuus est, inquit, Polycarpus, cùm sextum & octogesimum oetatis annum jam exegisset; ita enim scribitur in Epistolâ Ecclesiae Smyrnensis, [...] Quòd si annos illos non à primo statim ortu, sed à pueritiâ ordiri lubet, quando primùm homines ratiocinari incipiunt; sequetur omninò Polycarpum centenario majorem aut proximum è vivis abiisse. Aetatem Martyris Vir perspicacissimus secundum Veteres libenter amplexus est; sed cùm Martyrium ejus septimo Marci anno alligaverat, novam expositionem superaddere coactus est, quam alibi tueri noluit. Nam cùm Publium Athenarum Episcopum secundum sub Marco Antonino passum esse malè putaret, contendit eum contra communem sententiam, Dionysio Areopagitae haud proximè successisse, quia plusquam LXX. annis in Episcopatu eum vixisse dicendum esset. Nos veteri expositioni adhaeremus, quam omnia, quae sequentur, ex iisdem Actis desumta confirmabunt. Reliqui autem temporis Characteres ad Martyrium Polycarpi pertinentes summâ cum curâ & diligentiâ examinandi & explicandi sunt; quia Vir maximus Henricus Valesius omnia hîc nobis adversa amplectitur, & Characteres omnes magnâ industriâ aliorsum trahit.

[Page 286]

CAP. XVI.

I. Idem colligitur ex aetate Nicetae, & L. Statii Quadrati Proconsulis.

I. PRoximus autem temporis Character in notâ Proconsulis Asiae continetur. Nam Herodis Irenarchae Niceta pater ibi nominatur valdè senex, ut videtur, & in curru sedens; & de Nicetâ Smyrnaeo legimus apud Philostratum, qui sub Nerva floruit; potest ipse esse, si nostros calculos quis fequatur; si communes, minimé. Sed huic haud insistendum reor. Cùm Proconsularis annuus Magistratus sit, quanta certitudo erit Proconsulis in Actis nominati, tanta [...] & anni, quo Polycarpus mortuus est. Erat autem eo anno Asiae Proconsul Statius Quadratus, ut Acta testantur. Nequis dubitationi locus sit, sententiam nostram verbis exprimere statui H. Valesii, quia melioribus uti non possum. Sic enim ille ad haec Eusebii lib. 4. cap. 15. [...]. Hic Proconsul Asiae vocabatur Statius Quadratus; sic enim rectè scribitur in veteri interpretatione Latinâ hujus Epistolae, quam primus edidit Jac. Usserius Armachanus: Malè in Graeco textu [...], nec rectiùs in Chronico Alexandrino [...] exaratur. Is est, ut opinor, L. Statius Quadratus, qui Consul fuit principatu Antonini Pii, anno Urbis conditae 895. ut legitur in Fastis Onuphrii. Certê ex ipsis Actis statuendum est ipsum Statium Quadratum & non alium, eo anno Asiae Proconsulem fuisse, quo passus est S. Polycarpus: Statius Quadratus Romae Consul fuit cum Cuspio Rufino, quinto Antonini Pii, anno Domini CXLII. Quorum Consulum mentio facta est in antiquâ Inscriptione, tum apud Panvinium, tum apud Gruterum MLXXXII, 18.

[Page 287]

DEDICATUM K. OCTOBR. L. CUSPIO RUFINO L. STATIO QUADRATO COSS.

Et hi fuere ante Torquatum & Herodem Coss. ut Fasti referunt: sed paulo seriùs, si ante eos Bellicius & Herodes consulatum gesserint; quod Falconerius Vir eruditus demonstrasse se nuper (Ann. Cypr.) putavit, de quâ re nos alibi egimus. Interim pro certo haberi debet Torquatum & Herodem immediatè ante Avitum & Maximum Coss. fuisse: id enim constat ex Inscriptione apud Gruterum p. 301. ubi haec duo paria Consulum saepius repetuntur. At post Avitum & Maximum, nemo Rufinum & Quadratum numerabit. Statuendum igitur est secundùm ordinem Fastorum Statium Quadratum Consulatum gessisse An. Dom. CXLII. Consules autem ex jure ad quinquennium Proconsulatum sortiti sunt: non immeritò igitur statuendum censeo Statium Quadratum Proconsulatum Asiae gessisse An. Dom. CXLVII.

[Page 288]

CAP. XVII.

1. Titum Quadratum in Chronico Alexandrino scriptum fingit Petitus, & de T. Numidio Quadrato Asiae Proconsule intelligit; Titum Numid. Quadratum intelligit etiam Blondellus, sed non Asiae Procos. sed Romae Cos. cum L. Vero Aug. III. Cos. De eodem Veri Imp. Collegâ intellexerunt Bucherius etiam & Vsserius. Perperam. II. Quadratus Vari Magister erat Numidius Quadratus. Incertum est quod è Peste collegit Valesius, Quadrati Rhetoris Proconsulatum in VII. Marci incidisse. III. Numidius Quadratus, cujus meminit Aristides, erat Asiae Proconsul anno CLXX. Pollio an. CLXXI. Severus an. CLXXII. IV. Recapitulatio.

1. MUlta hic, & Viris doctis prorsus indigna, comminiscuntur illi, qui sub Marco passum esse Polycarpum volunt. Samuel Petitus Chronicon Alexandrinum Titum Quadratum scripsisse fingit, & securè de Numidio Quadrato interpretatur, quem Proconsulem Asiae post quinquennium exactum An. Dom. CLXXV. fuisse & Martyrii coronam Polycarpo imposuisse statuit. Blondellus verba agnoscit, sed mirâ correctione utitur, Apologiae Sect. 2. §. 8. Tatii seu veriùs Lucii Statii Quadrati qui An. Dom. CXLII. Antonini Pii quinto, L. Cuspium Rufinum collegam habuit, Prcconsulatus in annum CLXIII. à Consulatu vicesimum primum nullâ ratione differtur. Rectè haec quidem & admodum appositè, dum contra [Page 289] Chronici Alexandrini autorem disputat, qui Polycarpum & sub Statio Quadrato Proconsule & sub Imperio Marci Antonini passum esse statuebat: quae autem inde elicit, pessimi commatis sunt. Non igitur, inquit, quo mortalitatem exuit Polycarpus tempore Quadratus ullus Asiano Proconsulatu functus est (mira haec sunt) sed Titus Numidius Quadratus cum L. Vero Augusto tertium Consulatum administravit, adeóque in Fastis non [...], sed [...] scribendum fuit. Primò pro Tatio vel Stratio Titum legit, ut Petitus; secundò pro [...]. Docet igitur veterem Autorem quid scribere debuerit; docet eum, qui ipsa Acta viderat, quomodo ea interpolare oportuit; docet denique ea scribere, quae nemo unquam scripsit; scilicet nè nomine Proconsulis illa quae gesta erant in provinciâ Proconsulari signaret, quod solenne est; sed nomine unius eorum, qui Romae Consules tunc temporis fuerunt, quod insolens est. Aegidius Bucherius qui primus ad An. Dom. CLXIX. passionem Polycarpi deduxit, multò modestiùs, sed nihilo veriùs, Acta correxit: Proconsul, inquit, sub quo passus dicitur, Tatius Quadratus, poterit esse T. Numidius Quadratus biennio antè Consul, L. Aurelio Collegâ, qui peracto Consulatu Proconsul Asiae administrandae commodè mitti potuerit. Reverendus Usserius Statium Quadratum in Actis agnoscit, Est autem, inquit, idem quem suo tempore Asiae Praefecturam suscepisse memorat Aristides, idemque ut videtur, qui ante biennium cum L. Aurelio Vero Aug. Romae ordinarium gesserat Consulatum. Est autem ille, qui cum L. Aurelio Vero Aug. Consulatum gessit T. Numidius Quadratus; & ut idem & L. Statius Quadratus & Titus Numidius. Quadratus esset, mirum videbatur.

II. Quare H. Valesius paulò cautius Statium Quadratum, ut Acta referunt, Proconsulem Asiae tunc fuisse statuit, cùm Polycarpus passus est, eundemque esse, qui Consul fuit cum Rufino An. Dom. CXLII, & cujus meminit Aristides: [Page 290] sed ex Aris [...]ide probare conatur eum Proconsulatum Asiae gessisse An. Dom. CLXVII. Haec quidem ad mentem Eusebii, qui eo anno passum esse Polycarpum tradit, optimè excogitata sunt, sed nullâ ratione constant. Nam Proconsulatus, ut rectè ajebat Blondellus, in annum CLXIII. à Consulatu vicesimum primum malè differtur, pejus verò in annum CLXVII. à Consulatu vicesimum quintum. Praeterea Quadratus, cujus meminit Aristides, Statius Quadratus non dicitur. Rhetorem eum vocat Aristides, & ideo eundem esse purat Valesius cum eo, quem Vari Magistrum dixit Philostratus; sed nec ille Statius appellatur, & reverâ Numidius esse videtur. Varus enim ille Philostrati Pergaeus, juvenis mortuus est; audivit autem Quadratum jam Consulem, & Alexandro junior fuit, qui erat Marco ab Epistolis in bello Marcomannico, quod susceptum est post Consulatum Numidii Quadrati. Multis probare nititur Valesius Quadratum illum Asiae Proconsulem fuisse An. Dom. CLXVII. quo anno Numidius Quadratus Romae Consul fuit, atque inde concludit Polycarpi mortem in eum annum necessariò conferendam esse. Sed nimis debili fundamento hoc argumentum nititur; sic enim procedit: Severus fuit Proconsul Asiae anno post pestem, quae ibi grassata est; Quadratus Proconsul fuit biennio antè; Eusebius eam pestem confert in annum octavum Marci (annum scilicet, qui intercessit Proconsulatum Quadrati & Severi) ergò Quadratus Proconsul Asiae fuit anno Marci septimo. Sed hoc argumentum prorsùs invalidum est; Nam illa pestis per multos annos grassata est; Romae maximè invaluit XII. Marci, eodem Eusebio teste: in Oriente caepit, & per Provincias grassata est; quando circa Aesepum saeviit, nescitur: Nullius igitur anni Character certus ex istâ lue deduci potest.

[Page 291]

III. Cùm autem Valesius rursus colligit Severum nono Marci Proconsulatum Asiae administrâsse, quia eo Proconsule Aristides literas accepit ab Augusto & ejus filio, hoc mihi minimè probatur. Verba Aristidis sunt Sermonum Sacrorum quinto, [...], Post paucos dies venerunt ad me ex Italiâ literae à Regibus, tum Imperatore ipso, tum ejus filio. Quibus satis clarè indicatur duos tunc temporis tantùm Reges Romam tenuisse, Augustum unum, alterum Caesarem. Imperatorem & Caesarem duos Reges vocat, ut Libanius in Panegyrico Juliani de Constantio Augusto & Gallo Caesare, [...]. At anno nono Marci duo Augusti fuêre: Lucius enim mortuus est anno Imperii nono exeunte, medio hyemis (i. e.) mense — post cujus mortem aliquamdiu duo Caesares fuêre Commodus & Verus; & post mortem Veri Marcus in Pannoniâ fuit, mansitque Sirmii anno Imperii XI. Non igitur anno X. Marci Severus Asiae Proconsul fuit, sed neque XI. tunc enim ipse Consul iterum erat. Verisimillimum igitur mihi videtur Severum XII. Marci Proconsulem Asiae factum esse An. Dom. CLXXII. cùm fuisset secundùm Consul anno priori; Pollionem eum praecessisse in Consulatu anno Marci undecimo, cùm Consul fuisset anno Marci sexto; Quadratum praecessisse Pollionem in Proconsulatu anno Marci decimo, qui Consul fuerat (ut Valesius putavit) anno Marci septimo. Quadratus igitur Aristidis Anno Dom. CLXX. Proconsul Asiae fuit; proinde L. Statius Quadratus ille non erat, qui Consul fuit ordinarius An. Dom. CXLII. annis priùs duodetriginta; sed [Page 292] potiùs T. Numidius Quadratus, qui Consul ordinarius fuit An. Dom. CLXVII. Nam si, [...] observat Bucherius, T. Numidius Quadratus biennio antè Consul peracto Consulatu Proconsul Asiae administrandae commodè mitti potuerit, An. CLXIX.; certè triennio antè Consul mitti potuit An. CLXX. Haec cum Sermonibus Aristidis maximè cohaerent, qui tradit Severum anno morbi decimo Proconsulem fuisse, ipsum verò ab ipso morbi sui initio multa de Vologeso somniâsse, quod illi maximè tempori congruit, quo Lucius in Vologesum exercitum duxit, decennio ferè ante Marci duodecimum. Quare nihil obstare de prehenditur, quin Statius Quadratus, sub quo passus est Polycarpus ex veteri jure Proconsul [...] fuerit An. Dom. CXLVII.

IV. Cùm igitur Argumentum à peste deductum nihil probet, nostrum autem à certo morbi Aristidis anno sit certissimum, .....

[Page 293]

CAP. XVIII.

I. [...] Sabbatum illud quod diem Paschatis proximè praecedebat. II. Sic etiam è sententiâ Judaeorum. III. Incidit hoc Sabbatum in VII. Kal. April. quo anno passus est Polycarpus. Aliae Lectiones exploduntur. IV. Incidit etiam in secundum Xanthici. V. Secundus Xanthici non incidit in Februarium, contra Valesium. VI. Emendatur fortasse locus Epiphanii. VII. Cum aequarentur mensibus Julianis menses Macedonici, ad eum mensem Julianum accommodatus est totus mensis Macedonicus quem longe maximâ ejus parte antea occupabat. Aprili autem, non Martio respondebat aequatus Xanthicus.

I. DEnique illi ipsi Anno Domini CXLVII. optimè congruit diei, quo passus est S. Polycarpus, in ipsis ejus Actis descriptio: Dies enim ille triplici charactere insignitur, [...], Xanthici mensis die secundo, septimo Calendas Apriles, Sabbato magno. Hi [...] characteres primò explicandi, dein cum opinionibus aliorum, & cum nostrâ sententiâ conferendi sunt. Incipiam à Sabbato magno, qui temporis character in ipso Actorum corpore diligenter expressus est, [...]. Cùm jam hora adesset exeundi, asino eum imponentes in civitatem deduxerunt, die magni Sabbati. Perperam omninò Blondellus, Magnum Sabbatum [Page 294] est Festum quodcunque in feriam septimam incidens. Nam eâ phrasi nihil indicâssent Smyrnaei de die, quo passus est Polycarpus, si sic intelligi deberet. Scripta est Epistola à Smyrnaeis aliquanto tempore post Martyrium S. Polycarpi, sed ante anni finem. Cùm igitur significant eum Sabbato magno passum esse, unum aliquem illius anni diem, illumque omnibus notissimum indicabant. Hujus igitur Sabbati magni vera notio hîc necessariò indaganda: Sabbatum autem Magnum [...] dicebatur Sabbatum illud, quod diem Paschatis proximè praecedebat, neque ullus alius dies Sabbati eo nomine insignitus est. Constitutiones Apost. lib. 5. cap. 19. [...], De pervigilio Magni Sabbati, & de die Resurrectionis. Canon Apostolicus 66. Sabbato, praeter unum solum, jejunare vetat; ita hunc Canonem explicat Aristenus: [...], Deponitur qui aliud praeter Magnum Sabbatum, aut Dominicam jejunat. Et Balsamon, [...], pariter interpretatur secundum solum magnum Sabbatum. Unum igitur tantùm & solum Magnum Sabbatum. Quod & hodierni Graeci [...] [...] Sanctum & magnum Sabbatum vocant. Et vetustiores [...] in Nomocanone nuper per Cotelerium edito, [...], p. 137. & S. Chrysostomus Oratione de magnâ Hebdomade Tom. 5. Orat. 78. [...] Et in vitâ S. Chrysostomi, nuper Graecè editâ, p. 82. [...] [Page 295] [...] Cùm dc eadem re pag. 18. ita locutus esset, [...]. Rectè igitur Josephus Scaliger hoc loco magnum Sabbatum [...] dixit, malè autem ad Pascha [...] restrinxit; maléque argumentatus est, Si Sabbatum fuit 7. Kal. ergò Pascha 6. Kal. in literâ B. Nam ubi Pascha non semper, imò rarò die Dominico celebrabatur, Sabbatum sive feria septima, quae diem Paschatis proximè praecessit, Sabbatum magnum dicebatur.

II. Ita hodierni Judaei, ita veteres illud Sabbatum, quod quartamdecimam mensis Nisan praecedit, [...] Sabbatum magnum vocant. In libro Schulchan Aruk, Tractatu Orach Chajim [...] Sabbatum quod ante Pascha vocant ipsum Sabbatum magnum, [...] propter miraculum quod in eo factum est. Haec excerpta sunt ex Baal Hatturim, ubi ratio hujus nominis apertè traditur: Pascha, quo egressi sunt ex Aegypto Israëlitae, die quinto hebdomadis contigit, ut testatur Seder Olam Rabba: decimus igitur mensis dies erat tunc Sabbatum. Eo die sumpsit Israëlita quisque agnum sibi; quod cum intelligerent Aegyptii factum esse, ut agni illi omnes mactarentur, dentes eorum obstupuerunt, adeo ut Israëlitis nihil regerere potuerint. [...] Et ob hoc miraculum vocant hunc diem Sabbatum magnum. Idem etiam traditur in libro Lebush, & in libro Col Bo. At cùm Epistola Smyrnensium scripta est, illi cum Judaeis Pascha celebrabant, ut notissimum est. Illud igitur Sabbatum hîc intelligendum, quod proximè praecessit Pascha Judaicum, quod festum Paschale tunc cum Judaeis observabat Ecclesia Smyrnensis.

III. Secundus autem temporis character planè ostendit quis dies in anno Juliano illud Sabbatum Antepaschale fuit; nempe [...], hoc est, 7 Cal. Apriles. Septimus autem Cal. Apriles est vicesimus sextus [Page 296] dies Martii. Et cùm vicesimus sextus Martii dies Sabbatum [...], necesse est, ut vicesimus septimus suerit dies Dominicus, adeóque litera Dominicalis ejus anni B. Quod magnam nobis lucem in anno indagando praefert. Sed hîc nobis objicitur, in Actis Polycarpi non legi [...], ut in Fastis Siculis, sed [...], 7 Cal. Maii. Et praeterea H. Valesius legendum censet [...]. Sed sine dubio Chronici Alexandrini Autor sua habuit ex correctiori Actorum Codice; cùm neque vulgati, Codicis [...] lectio, neque Valesii emendatio admitti ullo modo possit. Nam 7 Cal. Maii esset XXV. Aprilis; 7 autem Cal. Martii esset XXIII. Februarii. At Sabbatum Magnum, quod Pascha Judaïcum proximè praecedit, nunquam tam maturè potuit contingere, ut in XXIII. Februarii incideret, nunquam tam serò, ut cum XXV. Aprilis concurreret. Valesius quidem pro novâ suâ Lectione hactenus inauditâ autoritatem affert Veteris Interpretis Latini: Sic enim ille, In Epistolâ Smyrnaeorum disertè scribitur Polycarpum passum esse die secundo mensis Xanthici, id est, ante diem 7 Cal. Martias, ut rectè vertit Vetus Interpres. Et rursus, In Epistolâ Smyrnaeorum de Mantyrio Polycarpi scribendum est [...], ut legit Vetus Interpres. Sed hoc merum est maximi Viri [...]. Nam vetus Versio ex tribus veteribus Latinis MSS. à Bollando adornata habet 7 Cal. Maias, ut Graeca. Eadem etiam Versio ex Codicibus Sarisburiensi & Cottoniano ab Usserio edita habet pariter 7 Cal. Maii. Nullibi aut in Graecis aut in Latinis Calendarum Martiarum mentio fit. Cùm igitur lectio Valesii ex errore manifesto orta sit; & cùm lectio tum Graeca, tum Latina de die 7 Cal. Maias à nemine jam defendatur, aut defendi possit; tutissimè lectioni Fastorum Siculorum acquiescimus, & Polycarpum passum esse die 7 Cal. Apriles, hoc est, XXVI. Martii affirmamus.

[Page 297]

IV. Tertium addo characterem, qui in iisdem Actis exprimitur, & tum rem ipsam, tum lectionem Fastorum Siculorum maximè confirmat. Ille enim dies, qui & Sabbatum Magnum & 7 Cal. Apriles dicitur, à Smyrnaeis etiam [...], dies secundus Mensis Xanthici appellatur. Vetus Interpres Mense Aprilio malè transtulit, & post eum Halloixius, secundo mensis Aprilis, perperam & pejus adhuc, haec ab ignaro quopiam ad calcem Epistolae Martyrii adjecta censeri debere asseruit; cùm haec potiùs explicanda quàm rejicienda fuerint. Xanthicus autem Mensis tunc incepit die Martii vicesimo quinto: secundus ergo Xanthici dies fuit Martii vicesimus sextus; qui eo anno erat Magnum Sabbatum, quo passus est S. Polycarpus. Hoc ab Usserio primò assertum, mox à Gulielmo Lango confirmatum, & à Beveregio nostro explicatum, ae tandem ab Acciolio in Chronologiâ Reformatâ laudatum atque confirmatum est. Sed doctissimus Valesius secundum Xanthici diem, non in septimum Cal. Apriles, sed in septimum Cal. Martias, Februarii vicesimum tertium incidisse contendit: pro sententiâ suâ nihil affert, praeter autoritatem Veteris Latini Interpretis (quam nullam esse jam ostendimus) & Passionem Pionii, de quâ mox disputabimus. Interim sententia nostra duplici Argumento confirmatur, quorum primum ab iis petitur, qui nomina mensium Macedonicorum usurpabant, mensibus Julianis inaequalium; secundum ab iis, qui eosdem menses postea Julianis aequabant.

V. Primò si secundus Mensis Xanthici dies incidisset in aliquem Februarii diem, tum vicesimus tertius Xanthici incidisset in Martium: non incidit in Martium, sed in Aprilem, ut testatur Marcus in Vita Porphyrii. Certissimum est in Laterculo mensium Macedonicorum Xanthico Artemisium proximè successisse. Quare si Xanthicus inceperit 7 Cal. Martias, Artemisius incepit 7 Cal. Apriles: sed Artemisius non incepit ante 7 aut 8 Cal. Maias. [Page 298] Epiphanius libro de ponderibus & mensuris, obitum Valentiniani junioris contigisse tradit Idibus Maiis; diem proximum ita describit, ut fuerit, [...], secundum Graecos Artemisii mensis XXIII.; secundum Romanos XVII. Kal. Junias, hoc est, XVI. Maii: ergo Artemisius non incepit ante 8 Cal. Maias, & proinde nec Xanthicus ante VII. Cal. Apriles. Petavius quidem hoc Epiphanii loco pro [...] legi vult [...], cùm ante eum Scaliger legendum esse monuisset [...]. Voluit enim ille Artemisium apud omnes tunc fuisse purum putum Maium Julianum. Quod falsum esse deprehenditur. Ipse Scaliger ibidem vidit Epiphanium docuisse Apellaeum Macedonicum non fuisse purum putum mensem Julianum Haeresi LI. ubi VI. Id. Novembris dicit fuisse diem Apellaei XVI. Unde haec verba statim subjungit, Nam hîc decem dies supra formam Julianam [...], ut suprà septem. Quare non intelligo. Ubi Maximum Virum hallucinatum esse clarè perspicitur. Nam VI. Idus est VIII. dies Novembris: XVI. igitur Apellaei VIII. tantùm diebus formam Julianam superat. Ideò autem nihil hic intellexit Scaliger, quia Menses Macedonicos & Syro-Macedonicos semper fuisse verè Julianos putavit. Hic enim primus dies Apellaei Macedonici idem est cum XXIV. Octobris Juliani. Rursum Artemisio Daesius, Daesio proximus mensis erit Panemus, ut omnes norunt: [...] igitur Xanthicus inceperit. VII. Cal. Martias, Panemus incepit VII. Cal. Junias: Non incepit ante VII. Cal. Julias, ut apparet. Nam extat Martyrium S. Pauli Oecumenii Commentariis praefixum, quo traditur Apostolum passum esse [...], quinto die Panemi mensis secundum Syromacedonas, apud Romanos autem III. Cal. Julias, mensis Junii vicesimo nono. [Page 299] Quòd si quintus Panemi dies fuit III. Cal. Julias, primus erat VII. Cal. easdem, sive Junii dies XXV. Scriptum est hoc Martyrium An. Dom. CCCXCVI. Arcadio IV. Honorio III. Coss. CCCXXX. anno, ut inquit, post passionem S. Pauli. Ubi obiter observanda est magna Scaligeri hallucinatio, qui malè excusum esse tradit [...] pro [...]. Nam Autor ille disertè tradit Apostolum passum esse An. Dom. LXIX. à quo tempore post annos CCCXXX. Arcadii & Honorii Consulatus contigit, hoc est, An. Dom. CCCXCIX. Quòd si pro triginta legas cum Scaligero sexaginta, jam illi non erunt Consules ante An. Dom CCCCXXIX. quos Consulatum gessisse ipse Scaliger agnoscit anno CCCXCVI. Atque haec certissima est numerandi methodus apud eos Graecos, qui veteres Menses Macedonicos unius mensis spatio sequebantur, neque eos alio modo mutabant.

VI. Rursus si Xanthicus inceperit VII. Cal. Martias, Audynaeus incepisset VII. Cal. Decembres: Nam inter Xanthicum & Audynaeum duo erant menses Macedonici. Non incepit VII. vel VI. Cal. Decembres, sed VI. Cal. Januarias. Marcus in Vitâ Porphyrii Gazensis Episcopi apud Bollandum, Pluit autem Dominus noster assiduè ab octavo Audynoei usque ad decimum. Est autem Audynaeus apud Romanos Januarius. Praecedunt autem quinque diebus eorum menses Romanos. Undecimo verò die peregimus diem Theophaniorum. Unde nostra emendatio Epiphanii, quam ex conjectura aliquando fecimus, manifestò confirmatur. Sic enim ille Haeresi LI. de Nativitate Christi, [...]. In quo loco ut Viri docti pro [...] legunt [...], ita ego pro [...] legendum putavi [...]. Cùm enim Januario mense natus esset VIII. Id. [Page 300] Jan. qui est apud Romanos Januarii dies VI. Aegyptiis Tybi XI. Syris sive Graecis Audynoei XI. Sed dubito. Nam postea VIII. Dii secundum Graecos est VIII. Nov. Idem rursus in eâdem Vitâ, Navigavimus Gazam vicesimo tertio Xanthici, qui est apud Romanos octavus decimus Aprilis.

VII. Secundò idem probatur ex iis, qui Menses Macedonicos Mensibus Julianis aequabant, & initia utrorumque eadem fecêre. Nam ubi haec aequatio facta est, Mensis Macedonicus, qui aliquâ sui parte menses duos Julianos attingebat, ad eum mensem totus accommodatus est, quem longè maxima ejus pars antè occupabat. Quare si Xanthicus inceperit VII. Cal. Martias, post hanc aequationem incepisset ab ipsis Calendis Martiis, & Xanthicus mensis Macedonicus idem omninò fuisset cum Martio Juliano. Verùm non idem fuit cum Martio, sed cum Aprili. Ante igitur non VII. Cal. Martii, sed VII. Cal. Aprilis incepit, & maximam tum partem Aprilis occupabat. De mensibus Macedonicis, postquam Julianis aequati sunt, res est explorata. De his mensibus Graecorum Macedonicis optimè disserit Venerabilis Beda, lib. de Temporum ratione cap. 12. ubi laterculus mensium Macedonicorum & Romanorum valdè corruptus, sed à Cl. Seldeno ex Codice Cottoniano MS. bene restitutus est. Vocatur autem apud eos ipse December Apileos (id est, [...]) Januarius Eudynios, (id est, [...]) Februarius Peritios, Martius Dustros, Aprilis Xanthicus, Maius Artemisius, Junius Desios, Julius Panemus, Augustus Lous, September Gorpiaeus, October Hyperberetaeos, November Dios. Haec ad mentem Bedae reformata esse constat ex ipsius Ephemeride, in quâ unicuique [...] Romano sigillatim mensis Graecorum iisdem planè verbis apponitur; eademque prorsus apud Rabanum libro de Computo nuper curâ Baluzii edito repraesentabantur. Ordo & conspiratio horum mensium innumeris locis ex antiquorum scriptis confirmari possunt. Ex his duo ad hanc controversiam praecipuè [Page 301] spectant, [...], qui & Martius, & Xanthicus, qui Aprilis. Sic Aëtius Amidenus, [...] & [...] Suidas, [...]. Sic vicesimus secundus Dystri concurrit undecimo Cal. Apriles, sive vicesimo secundo Martii apud Euseb. Hist. lib. 7. cap. 26. ex [...] Paschali Anatolii. Et apud ipsum Eusebium lib. de Martyribus Palaestinis cap. 3. pariter 24. mensis Dystri idem est cum IX. Cal. Apriles; & cap. 9. quintus Dystri cum tertio Nonas Martii, & septimus Dystri cum ipsis Nonis Martii. S. Chrysostomus Oratione 72. [...]. Sic apud Euagrium legas lib. 4. cap. 9. [...]. Eusebius in Proaemio libri de Martyribus Palaestinae. [...] Annus hic erat Imperii Diocletiani decimus nonus: mensis Xanthicus, qui dicatur Aprilis secundum Romanos. Quando igitur menses pares erant, Dystrus cum Martio, Xanthicus cum Aprili idem plané. Ante aequationem, aut ubi aequatio illa nondum recepta est, Dystrus Martii, Xanthicus Aprilis maximam partem occupabat; quorum prior VII. Cal. Martias, posterior VII. Cal. Apriles incepit. Duplici ergo argumentorum genere demonstratum est diem secundum mensis Xanthici in Actis Polycarpi memoratum, Martii vicesimum sextum diem fuisse.

[Page 302]

CAP. XIX.

I. Pionius eâdem, quâ Polycarpus, Persecutione passus est, non sub Decio. II. Acta Pionii [...] vidit Eusebius periisse videntur ante Metaphrastem. III. Recentiorem faciunt Polycarpum recentiores quàm reverâ fuerit. IV. Idem de Carpo & Papylo statuendum quod de Pionio.

I. UNicum restat Valesii argumentum ab Actis Pionii petitum, quod nimis seriò his verbis urget: Cùm paulò ante Pionii Martyrium, principatu Decii Augusti, id est, octoginta circiter annis à passione B. Polycarpi constet Smyrnoeos Natalem B. Polycarpi celebrasse VII. Cal. Martias, nefas jam esse existimo de die passionis ejus ampliùs dubitare. Ego interim de passione Pionii sub principatu Decii Augusti dubitare nefas esse non puto. In quâ re licet ab Usserio nostro destituamur, tamen illo argumento nihil sententiae nostrae derogatum iri veremur. Pionium beatissimum Martyrem fuisse indubitanter asserendum est; sed an Acta Martyrii ejus, quae nunc extant, vera & sincera sint, dubitari non immeritò potest. Baronius haec Acta aliquando Aristarchi staterâ expenderat & contemserat, sed postea: sincerissima judicavit, & Annalibus suis inseruit, sed priùs à se diligenti studio emendata, hoc est, resectis iis quae putavit eorum suppositionem nimis manifestè indicare. Sed eadem Acta contemsit etiam postea Aristarchus melior Petavius, & ante [...] Aristarchus alter Josephus Scaliger. Admisit quidem Usserlus, Valesius autem adeò amplectitur, ut asserat Eusebium à nemine excusari posse, qui Pionium non sub Decio, sed sub Antonino, passum esse docet. Sic se [Page 303] res habet. Primò in Chronicis Eusebii Latinis haec ad septimum annum Marci annotantur, Persecutione ortâ in Asiâ Polycarpus & Pionius fecêre Martyrium. Idem Hist. lib. 4. cap. 15. agens de Martyrio Polycarpi & aliorum, [...]. Rufinus Interpres, Inter coeteros autem, qui per idem tempus Martyres extiterunt, famosissimus inibi refertur quidam Pionius nomine. Ejusdem igitur temporis Martyr erat Pionius, cujus & Polycarpus; sed cum hoc discrimine, [...] hoc est, intra eundem circuitum anni; Ita Nicephorus Callistus Eusebium interpretatur, qui [...], eodem anno, Carpum & Papylum passos esse docet. Eusebium sic intellexerunt & secuti sunt Pseudo-Dexter & Ado Archiepiscopus Treverensis. Plurima igitur Martyrologia Latina sub Antonino passum esse Pionium tradunt, quae apud Bollandum videri possunt. Imò idem in Latinis omnibus Martyrologiis positum esse ipse fatetur Baronius.

II. Verùm enimverò deceptum fuisse Eusebium & exinde omnes, qui eum secuti sunt, asserunt Viri docti. Neque enim eodem anno, aut sub eodem Imperatore passos esse volunt, sed unum sub Marco, alterum sub Decio. Cùm tamen nemo unquam dixerit eos sub diversis Imperatoribus passos esse. Qui dicunt Polycarpum sub Marco passum, tradunt & Pionium sub eodem Principe Martyrio coronatum esse. Qui tradunt Pionium sub Decio passum, sub eodem Decio & Polycarpum passum esse volunt. Cùm igitur Polycarpum, aut sub Marco, aut ante, passum esse constet, quaecunque de passione sub Decio traduntur, certissimè falsa sunt, tum quod ad Polycarpum, tum quod ad Pionium, tum quod ad Carpum & Papylum, spectat. Volunt illi Eusebium, qui Acta Pionii & vidit & apud se habuit, & suis Commentariis inseruit, deceptum: Simeonem autem Metaphrastem post sexcentos ferè annos, eadem Pionii Acta habuisse & rectius repraesentâsse; quod [Page 304] nec verum, nec verisimile est. Nam illa Eusebii scripta tamdiu durasse, & in manibus eruditorum fuisse nibil est quod fidem faciat. Liber ejus de Martyribus Palaestinae extat; sed librum eum De Martyriis Veterum qui legerit aut vidisse se dixerit, post Hieronymum novi neminem. Imò an eum Hieronymus viderit nescio; nomen enim libri ex ejus Historiâ, in quâ saepius memoratur, habere potuit. Cùm singula Acta in aliquorum manibus essent, & tot tamque prolixa [...] ex iis Historiae Eusebii insererentur, credibile est Collectionem haud diu durâsse. Ante Simeonem sine dubio Acta aliqua Pionii Latina prostabant; ex quibus ille, utpote Metaphrastes, sua concinnavit. Benè haec Bollandus, de his Actis Pionii: Eadem jam olim, ante ipsius etiam fortassis Metaphrastae oetatem apud Latinos extitêre S. Pionii Acta. Actorum ille Latinorum Consarcinator, qui ante Metaphrastem vixit, ad Decium omnia retulit, ut solebant mediae aetatis Latini, quod saepius à nobis observatum est.

III. Neque mirum videri debet posteriores aut Graecos aut Latinos eò erroris delapsos esse, ut Polycarpum sub Decio passum esse putarent. Nam post Martyrium Irenaei in vivis eum fuisse refert Chronicon S. Benigni. Cum [...] Romano Episcopo eum vixisse tradit Sozomenus, lib. 7. cap. 19. [...], Exortam autem olim de hoc Festo Paschatis controversiam sapientissimè dissolvisse mihi videntur Victor tunc temporis [...] Episcopus, & Polycarpus Smyrnaeus. Marca quidem pro Polycarpo illic legit Polycratem; sed quis Polycratem dixit Smyrnaeum, qui fuit Episcopus Ephesinus? Frustra haec omnino tentantur in Sozomeno, cùm Socrates Polycarpum usque ad Imperium Gordiani vixisse tradat lib. 5. cap. 22. [...] [Page 305] [...], Quod Polycarpus Smyrnae Episcopus, qui postea sub Gordiano Martyrium perpessus est. A Gordiano mitissimo principe facilis ad Decii crudelissimi Christianorum hostis tempora lapsus seu descensus est; unde Menaea de Polycarpo, [...], Polycarpus in persecutione Deciana comprehensus ad Proconsulem ductus est, & igne agonem consummavit. Hanc sententiam secutus est, qui Acta Pionii Latinè scripsit, tradiditque eum C. Messio Q. Trajano Decio, Vicio Grato Coss. Martyrio coronatum: quod ex Actis primaevis Graecè scriptis habere non potuit; quae Proconsulem, non autem Consules, in provinciis nominare solebant. Neque mirum est, si aliqui scriptores, Martyres eos qui diu ante Decium passi sunt, sub eo obiisse tradant, cùm ii etiam qui diu post Valerianum, ipsâ decimâ persecutione, passi sunt, ab aliquibus sub Decio & Valeriano obiisse putentur. De S. Methodio Hieronymus in Catalogo, Ad extremum novissimae persecutionis, sive, ut alii affirmant, sub Decio & Valeriano in Chalcide Graeciae Martyrio coronatus est. Scripsit multa Methodius, non tantùm contra Origenem diu post Adamantii mortem, sed & contra Porphyrium sub Diocletiani Imperio; & tamen nonnulli etiam aetate Hieronymi, non verebantur passionem ejus Decii & Valeriani persecutioni ascribere. Er Suidas cùm reliqua omnia è Sophronio exscripsisset, eam sententiam, quae certissimè falsa esse deprehenditur, amplexus est, [...], extritis illis apud Sophronium, [...].

IV. Idem de Carpo & Papylo sentiendum est, de quibus post Epitomen Martyrii Pionii haec statim addit Eusebius, [...] [Page 306] [...]. Haec verba malè primùm à Rufino versa sunt, Post haec etiam aliorum apud Pergamum Asiae urbem Martyrum gesta referuntur, Carpi cujusdam & Papyrii & Agathonicae optimae foeminae aliarumque multarum, quae pro beatis confessionibus Martyrio coronatae sunt. Ubi pro Papylo habes Papyrium, & pro multis eorundem confessionibus, multas alias foeminas Martyres. Et hane versionem Rufini secuti sunt Martyrologi Latini, qui etiam eos sub Marco Antonino passos esse putabant. Graeci autem sub Decio & hos & Pionium & Polycarpum Martyrio coronatos esse tradebant. Et certè prodigii loco habendum est, quod Menaea docent, Polycarpum sub finem primi Saeculi fuisse S. Joannis discipulum (imo & Episcopum) ac demum sub medio tertii Saeculi tulisse Martyrium: centum annorum, ut ego puto, Metachronismo. Tanta autem fuit apud posteriores temporum confusio, ut hi Polycarpum, illi Methodium sub unâ Decii persecutione obiisse tradiderint, ut diximus; inter quorum Martyria CLX. annorum distantia suit.

[Page 307]

CAP. XX.

I. Anni Martyrii Polycarpiani Lit. Dom. B. primis Marci annis non convenit. II. Paschatis character non convenit anno CLXIX. convenit autem anno CXLVII. accuratissimè, seu per Tabulas fiat supputatio, seu per Phasin. III. Convenit quidem anno CLVIII. Paschatis character; Sed non conveniunt reliquae anni notae quo passus est Polycarpus. Colligitur itaque ante annum CXLVII. rectè ab Eutychio constitutum esse initium Aniceti.

I. HAeC adeo clarè & prolixè de anno & die Martyrii S. Polycarpi disputata tandem ad propositum nostrum de Pontificatu Aniceti applicanda sunt. Ac primò cùm ex ipsis Actis S. Polycarpi maximè genuinis constet beatissimum Martyrem passum esse die vicesimo sexto Martii, & quidem Sabbato Magno, constat pariter eo anno quo passus est Literam Dominicalem fuisse B. quae vicesimo septimo Aprilis semper adhaerere cognoscitur. Inde autem necessariâ consequentiâ deducitur eum passum non esse septimo anno Imperii Marci Antonini, quod voluit Eusebius, quem nunc plerique Viri docti malè sequuntur. Septimus enim Marci est annus Domini CLXVII. ut ipsi fatentur; quo anno non B, sed E Litera Dominicalis fuit, ut notum est. Unde Calvisius, cùm rectè Acta intelligeret de Sabbato Pascha praecedente, vicesimum secundum diem Martii pro vicesimo sexto ex arbitrio posuit, neque aliter Anno CLXVII. aptare potuit, cujus litera Dominicalis E vicesimo tertio die Martii est [Page 308] affixa. Sed neque Martyrium Polycarpi ulli anno Imperii Marci ante septimum competere potest, ob eandem rationem, quia eorum nullus mense Aprili vel Martio habuit Literam Dominicalem B.

II. Quare Aegidius Bucherius omnium primus passionem Polycarpiad annum Marci IX. Domini CLXIX. depressit, tum ob literam Dominicalem B. tum ad suam Periodum confirmandam; sed infeliciter: Periodus enim ab ipso confecta exhibet An. Dom. CLXIX. primum diem Mensis Nisan duodecimum Martii; decimus quartus igitur dies Nisan quo Pascha cum Judaeis celebrabant Smyrnenses, erat Martii vicesimus quintus, qui eo anno fuit feria sexta; unde sequitur Sabbatum magnum eodem anno secundum Periodum Bucherianam fuisse diem Martii decimum nonum. Optimus Usserius, qui in anno assignato ob literam Dominicalem Bucherium secutus est, de Tabularum ejus fide dubitat (quod ipsi necessarium erat) nullum autem alium initii Nisan diem assignat, quod ad rem ipsam conficiendam prorsus necessarium fuit. E contra Periodus Bucheriana An. Dom. CXLVII. quo nos Polycarpum passum esse statuimus, optimè convenit: in quâ eo anno primus dies Nisan est Martii decimus sextus, decimus quartus Nisan Martii vicesimus nonus, feria tertia: ac proinde Sabbatum Magnum eum diem proximè praecedens vicesimus sextus Martii, VII. Cal. Apriles, ut Acta referunt. Neque haec tantùm per Tabulas rectè procedunt; sed etiam si Lunae phasin computemus, eódem res recidit. Nam An. Dom. CXLVII. primus dies Nisan erat Martii vicesimus.

Gr.	Min.
Longitudo Solis	34	28	32
Longitudo Lunae [...]	15	01
Distantia Lunae à Sole occid.	16	19

[Page 309] Quare decimus quartus Nisan, sive Pascha Judaïcum fuit secundus dies Aprilis, quem cum Judaeis celebrabant Smyrnenses feriâ septimâ; proinde Sabbatum magnum illud Pascha Judaïcum proximè praecedens fuit vicesimus sextus dies Martii, VII. Cal. Apriles, ut Acta referunt. Et haec supputatio inde confirmatur, quòd eodem anno CXLVII. tertius dies Aprilis fuit Pascha [...] in Occidente celebratum. Nam eo anno Cyclus Lunae fuit 15. Hic aureus numerus respondet in Calendario Juliano, diei Martii 19. Ille igitur decimus nonus Martii fuit eo anno Novilunium Paschale; ejus enim quarta decima, Martii 21. seu quodcunque aliud Aequinoctium câ aetate concipias, sequitur & incidit in Aprilis secundum. Litera Dominicalis eodem anno fuit B. quae ad Aprilis tertium apponitur. Ergò tertia Aprilis fuit Dominica Paschalis, quam celebrabant Romani.

III. Fateor equidem characteres diei omnes in Actis Polycarpianis etiam optimè convenire An. Dom. CLVIII. Lunae 7. Lit. Dom. B. Antonini Pii XXII. Eo enim anno [...] Sabbatum magnum incidit in XXVI. Martii. Sed annus non tam benè convenit Proconsulatui Statii Quadrati, minus etiam Successoribus Polycarpi, quos memorat Irenaeus, & multo adhuc minus aetati Irenaei quae vidit Polycarpum senem. Quare cùm characteres diei & anni optimè conveniunt anno Domini CXLVII. cúmque annus ille apprimè congruat Proconsulatui Statii Quadrati, qui Consul ordinarius fuerat An. Dom. CXLII. atque etiam cum temporis illius spatio amicè concordet, quod tum ex Successoribus Polycarpi in Episcopatu Smyrnensi, tum ex primâ suâ aetate cum Polycarpi extremâ senectute, satis manifestè indicat Irenaeus; cúmque anni illi, qui vel Chronologis vetustioribus, vel à viris doctis hujus Saeculi tam illustri Martyrio hactenus assignati sunt, nimium quantum ab his characteribus, quos Acta praeferunt, & observationibus ex Historiâ depromptis, discrepent atque dissentiant; [Page 310] asserere non dubito S. Polycarpum ipso An. Dom. CXLVII. Martyrio esse coronatum. Et cùm sine omni controversiâ idem Polycarpus Romae fuerit sub Pontificatu Aniceti, inde clarè & certò deducitur Anicetum aliquanto tempore ante annum Domini CXLVII. Pontificatum iniisse; quod quinquennii ferè spacium fuisse haud immeritò statuatur, cùm jam Polycarpus aetatis ageret annum octuagesimum secundum: neque post eum annum Polycarpum ad Urbem iter instituisse verisimile est, quem adeò debilem fuisse antequam passus est, ex ipsis Actis constat. Certè Autor Fastorum Siculorum sexennium posuit inter tempus quo Romae Polycarpus fuit, & quo passus est. Quare tandem concludo, Chronologiam Eutychii, qui statuit Anicetum anno Imperii Antonini quinto, hoc est, An. Dom. CXLII. eo ipso anno quo Statius Quadratus Consul fuit, ordinatum fuisse, reliquis omnibus anteferendam & omninò recipiendam esse.

[Page 311]

CAP. XXI.

I. In Aniceto ab Eutychio disceditur, cui tribuit Annos XVIII. integros. II. Aniceti tempus confirmatur ex Historiâ. III. Mortuus Anicetus initio Anni CLXI.

I. HUcusque Eutychii Chronologiae consentio; de fine Pontificatûs Aniceti, & Soteris initio non item. Aniceto enim ille undecim tantùm annos tribuit; Soterem autem Patriarcham factum esse docet anno Antonini Pii decimo sexto, An. Dom. CLIII. unde in manifestos errores postea incidit, & historiae repugnantes. Quis enim ferre potest Soterem decimo sexto Pii anno ordinatum esse, Eleutherum verò Marci secundo, Victorem decimo septimo? Quod si septennium reddatur quod à Pontificatu Aniceti abstulit, satis benè omnia decurrunt. Ego igitur non XI. tantùm annos cum Eutychio, sed XVIII. integros Pontificatui Aniceti tribuendos esse planè censeo. Neque hoc ex meo arbitrio permotus, sed rationibus, quae mihi satis idoneae videntur, adductus statuo. Nam Autor vetustissimi Catalogi totidem annos ei Pontifici, qui Soterem proximè praecessit, satis disertè tribuit, ut ex Consulatibus eidem assignatis patet. Quippe de proximo Soteris decessore intelligenda sunt illa verba, Fuit temporibus Antonini Pii à Consulatu Clari & Severi usque duobus Augustis. Quae sententia in secundo Catalogo & Pontificali truncata legitur, à Consulatu Clari & Severi. .... & Consules omissi sunt certissimè duo Augusti; quia iidem docent Soterem sedisse à Consulatu Rustici & Aquilini, qui duobus Augustis in Consulatu successêre. Liquet igitur decessorem Soteris usque duobus Augustis Pontificatum tenuisse. Nihil enim ex historiâ certius afferri potest, quàm eum qui in Pontificatu proximè Soterem praecessit, fuisse ipsum Anicetum, [Page 312] ut est antè à nobis abunde demonstratum. Anicetus autem An. Dom. CXLII. exeunte ordinatus est, & defunctus duobus Augustis Coss. An. Dom. CLXI. ineunte. Quare sedit annos XVIII. & menses aliquot. Quod & adhuc magis confirmatur. Nam qui ordinem Pontificum immutabant, annos mutare non solebant; ideò quot Pio tribuuntur, tot Aniceto assignandi sunt. Catalogi autem duo, secundus & tertius, Pio tribuunt annos XVIII. menses IV. dies III. Pontificale annos XIX. menses IV. dies III. Quod qui non observabant, antiqui Breviarii confectores, utrique, Pio & Aniceto, eundem annorum numerum tribuebant, undecim nempe. Reformatores Baroniani Pio octo, Aniceto novem pro arbitrio substituebant. Prudenter Onuphrius, cùm in has angustias incidisset, Hygino nullos, Pio alios Consules assignavit; sed Anicetum decessisse ait duobus Augustis Coss. Sub iisdem etiam Heinschenius obiisse vult decessorem Soteris, sive eum Pium, sive Anicetum putes. Hîc igitur Autori [...] tiquissimi Catalogi rectè explicato assentior; quem, si opportunè ubi hiulcus est suppleatur, & ubi depravatus est emendetur, in Pontisicibus, qui sequuntur, tutissimè sequendum esse existimo.

II. Est praeterea aliquid in Historiâ nobis relictum, quod huic Chronologiae suffragari videatur. Irenaeus qui sub Pio & Aniceto vixit, lib. 3. cap. 4, observat Valentinum Romam venisse sub Hygino, increvisse sub Pio & permansisse usque ad Anicetum. Cerdonem venisse pariter Romam sub Hygino, Marcion autem, inquit, illi succedens invaluit sub Aniceto. Unde ego colligo Marcionem sub extremo Aniceti Pontificatu periisse; quia non dicit cum usque ad Soterem permansisse, ut de Valentino dixerat, increvisse eum sub Pio & permansisse usque ad Anicetum. Colligo etiam Pio & Aniceto praesertim plures annos tribuendos esse, quàm vulgò tribuuntur, quia post obitum Hygini Marcion nondum haereticus fuit; sub Aniceto [Page 313] mortuus est, & tamen diu in haeresi vixit. Et haec etiam inde confirmari videntur, quòd Marcion ad annum Domini centesimum sexagesimum minimè vixisse videatur. Certè Tertullianus agens de Valentino & Marcione, libro de Praescriptionibus ad finem secundi Saeculi scripto, Adhuc in Saeculo supersunt, inquit, qui meminerint eorum, etiam proprii discentes, & successores ipsorum, ne se posteriores negare possint. Sic enim loqui solebant de iis qui ultra XL. imò L. aut plures annos antè mortui sunt. Ita Hieronymus adversus Luciferianos, Supersunt adhuc homines, qui illi Synodo [Nicaenae] interfuerunt. Et si hoc parum est, quia propter temporis antiquitatem rari admodum sunt. Haec ille scripsisse videtur circa annum CCCLXXX, LV. annis post Concilium Nicaenum. Ita Cyrillus Catechesi sextâ, [...]. Odio habe omnes haereticos, eum praecipuè qui à maniâ nomen habet, qui sub Probo Imperatore exorsus est. Nam septuaginta annos integros error ille incepit; & hucusque supersunt homines, qui haereticum illum suis oculis conspexerunt. Cùm Probum nominat, sine dubio secundum ejus Imperii annum innuit, quem tot characteribus insignem fecerat Eusebius in Chronico; erat autem An. Dom. CCLXXVII.; unde sequitur Cyrillum hanc Catechesin scripsisse circa annum CCC XL VII. ut non immeritò dixerit Hieronymus eum Catecheses in adolescentiâ composuisse; siquidem sub Theodosio Principe octo annis inconcussum Episcopatum tenuerit usque ad An. Dom. CCCLXXXVI. Catecheses autem intelligo tum Illuminatorum, tum Mystagogicas; mihi enim videntur omnes eodem anno à Cyrillo nondum Episcopo scriptae. Et penè sexaginta anni à nece Manichaei effluxisse videntur, [Page 314] quando illa scripsit Cyrillus, & etiam tum restatus est aliquos superfuisse, qui ipsum Haeresiarcham viderant. Sic omnino intelligendus est Tertullianus, aliquos in Saeculo tum fulsse, qui non [...] Marcionem, ante XL. sed & Valentinum, ante plures quàm L. annos defunctum suis oculis conspexerant.

III. Non igitur immeritò concludo, Anicetum, cujus Pontificatus toties in Historiâ Ecclesiasticâ obiter commemoratur, Romae sedisse per annos octodecim & menses complures, ab An. Dom. CXLII. ad annum CLXI. [...] euntem, & tum demum defunctum esse, Antonini Pii XXIII. Coss. duobus Augustis, cùm jam expirasset Marcion haereticus Antoninianus, sub Pio impius.

[Page 315]

CAP. XXII.

I. Soter tenuit annis IX. ab anno CLXI. ad CLXX. II. Numeri Ordinationum, in primis hisce Pontificibus, nec fidem merentur, nec solent annis quibus sederint Pontifices, respondere. III. Soterem nemo unquam veterum Martyrem agnovit. IV. Conclusio.

1. ANiceto succedit Soter, ut superiùs dictum est, ordinatus anno CLXI. seditque annos novem usque ad annum CLXX. Coss. Cethego & Claro. Ita Catalogus secundus de Sotere, Fuit temporibus Severi, à Consulatu Bustici & Aquilini usque Cethego & Claro. Per Severum intelligendus Verus Imperator, qui saepe Severus appellatus est, ut alibi ostendimus; & in Pontificali etiam legitur, Fuit temporibus Veri & Marci. Haec ex primo Catalogo, qui nunc hoc loco mutilus est, sine dubio desumpta sunt, ut ex anteoedentibus & sequentibus Consulibus liquidò apparet. Unde Pseudo Isidorus primam Soteris Epistolam à se confictam datam esse ait, Nonis Maii Rustico & Aquilino viris Clariss. Coss. Ad quae verba Censor Blondellus, [...] datam fingit, an. XI. [...] Aniceto succedit Soter. Quod falsissimum est. Tempus satis benè ejus Pontificatûs [...], quamvis Epistola Pontifici minimè conveniat. Idem impostor more suo secundam Soteris Epistolam datam scribit, Cethego & Claro Coss. ultimo scilicet illius Pontificis anno. Ubi iterum Censor, Ad finem addita [...] [...] tempori, quo sedit Anicetus, congruit, non Soteris Pontificatui. Quod perabsurdum est. De eodem Catalogus tertius à Schelstratio editus, Soter sedit annos IX. menses [Page 316] VI. dies XVII. Annos eidem VIII. integros in Chronico & in Historiâ tribuit Eusebius, VIII. etiam Eutychius, IX. Indiculus Nicephoro tributus, & Syncellus, & Ado. Cùm haec tanto omnium Chronologorum tum Graecorum tum Latinorum consensu firmarentur; nihilominus Baronius Pontificatum Soteris mirâ licentiâ amputavit, eique assignavit annos tantùm quatuor minus diebus duodecim, resectis planè quinque annis. Et Petavius in Rationario Temporum, solâ ejus autoritate permotus, Soter post Anicetum cùm sedisset annos quatuor, agonem implevit. Labbéus etiam sequax paulo accuratiùs, ut putavit, S. Soter Papa Martyrium subiit, die XXII. Aprilis, cùm sedisset annis III. mensibus XI. & diebus XXI. quem secutus est in Chronico magno Acciolius. Neque mirum. Tanta enim autoritas Ill. Cardinalis, ob causas minimè ignotas apud Ecclesiam, vel saltem Curiam, Romanam fuit, ut omnia Breviaria, quae apud eos adeò sacra sunt, statim corrigerentur, vel potiùs ad ejus mentem corrumperentur. Nam cùm Pius V. ex Decreto Concilii Tridentini Breviarium Romanum An. Dom. MDLXVIII. restituisset, Libri omnes editi An. Dom. MDLXIX. ut observat Halloixius, ad XXII. Aprilis haec de Sotere habuerunt, Sedit in Pontificatu annos novem, menses tres. Eadem etiam legebantur in aliis Editionibus post aliquot annos factis, quae mihi visae sunt, ut in illâ Parisiis An. Dom. MDLXXXIII. Antverpiae MDLXXXVIII. Salmanticae MDLXXXIX. Quae verba ex libro Pontificum, sive Pontificali Damasi, ut in ipso Breviario notabatur, sumpta sunt. Sed postquam Baronius [...] Pontificalis elevasset, & Annales suos Sixto V. dedicasset, in eorum verborum locum, extrito Pontificalis Damasi titulo, haec irrepserunt, Sedit in Pontificatu annos tres, menses undecim, dies decem & octo; scilicet ex arbitrio Ill. Cardinalis, & mandato Clementis VIII.

[Page 317]

II. In Annalibus quidem rationes aliquot hujusce mutilationis, sed tam parcè & tam timidè referuntur; ut se ipsas prodere videantur. Quòd tres tantùm, inquit, ordinationes fecisse reperiatur, haud longiori tempore sedisse possumus opinari. Planè ficulneum est hoc argumentum. Nam Numerus Ordinationum sexto Saeculo excogitatus, gratis tantummodo & sine ullo fundamento prioribus Romae Pontificibus assignatus est. Ac praeterea, si daremus hunc numerum trium ordinationum Soteri rectè tributum fuisse, nullo modo sequitur eum vix quatuor annis sedisse. Nam ipse secundi Catalogi Autor, qui tres tantùm ordinationes Soteri attribuit, annos eidem novem assignavit; adeoque ex numero ordinationum de duratione Pontificatûs judicandum esse voluit. Et si anni Soteris, aliorum etiam Pontificum, ob eandem rationem amputandi erunt. Verbi gratiâ, Alexander tres ordinationes fecisse dicitur, sedisse autem annos decem, & idem traditur de Sixto. Eleutherus dicitur sedisse annos quindecim, ordinationes autem fecisse tantummodo tres. Haec igitur nihili sunt. Sed necessitas Annalistam compulit ut Pontificatum Soteris amputaret; nempe quia constat ex Historiâ sub Persecutione Lugdunensium Romae sedisse Papam Eleutherum. Ergo ante eam persecutionem Soter mortuus est. Et quidem hujusmodi necessitas saepe corrupit Annales Ecclesiasticos; ut aera Diocletiani, & annus primus Valentiniani Baronium duos annos absorbere coëgerunt. Sed haec necessitas de Pontificatu Eleutheri ex antecedentibus erroribus, & quidem pluribus, nata est; nec intercidendo aliquot Soteris annos removeri debuit.

III. Quamvis etiam hinc subdolè Baronius Martyrium Soteris expiscatus est. Statuit enim hâc persecutione, quâ Lugdunenses passi sunt, sublatum fuisse Soterem Papam; ut illud ex falsâ suâ Chronologiâ obtineret, quod aliunde haurire non potuit. Quis enim unquam ante autorem [Page 318] Breviarii sive Correctorem Soterem Papam Martyrium subiisse legit? In Breviario quidem ex Decreto Concilii Tridentini restituto, & jussu Pii V. edito, ad diem XXII. Aprilis extat Lectio ex Pontificali Damasi & Gratiano desumpta, in quâ Soter disertè dicitur Martyrio coronatus. Sed neque apud Gratianum, neque in Libro Pontificali, qui illic Damaso tribuitur, Martyrii Soteris ulla mentio facta est. Sed postquam ipse cum aliis viris doctis Martyrologium Romanum, ut vocant, restituisset, & ex jussione Sixti V. recognitum, & notis suis illustratum, edidisset; tum demum sine ullâ dubitatione lectum est, Romae viâ Appiâ Natalis S. Soteris Papae & Martyris.

IV. Haec hubui quae dicerem de annis veterum Romae Episcoporum, ac praecipuè Hygini, Pii, & Aniceti, ad quorum tempora multa quae ad Historiam Ecclesiasticam pertinent, à seriptoribus coaevis aut supparibus disertè referuntur. Unde constat Annales Ecclesiasticos maximae secundi Saeculi partis immanibus & foedis Metachronismis seatere, nec sine hâc similive novâ Pontificum Romanorum Chronologiâ à tantâ labe liberari & redintegrari posse. Et quamvis Heinschenius novam nobis Pontificum Chronologiam nuperrimè excuserit, multosque Ill. Annalistae errores liberè detexerit, non tamen verae historiae satisfacit. Neque cùm illa scriberet, Historiae Ecclesiasticae monumenta in consilium adhibuisse videtur; sed tantummodo veterum Tabularum ab alumnis Ecclesiae Romanae serò delineatarum naufragia compingere, & ubi inconstantes sunt conciliare, ubi manifestò falsae aut corruptae aut mutilae apparent, fupplere atque dealbare, maximâ supputationis habitâ ratione, veritatis aut etiam verisimilitudinis minimâ.

DISSERTATIO SINGULAR …

[Page]

DISSERTATIO SINGULARIS, DE PONTIFICUM ROMANORUM Primaevâ Successione, Us (que) ad Annales Cl. Cestriensis Cyprianicos,

AB HENRICO DODWELLO, A. M. Dubliniensi.

Quâ, Fontibus Chronologiae Pontificiae purgatis restitutisque, nova Cestriensis Chronologia, partim novis Pontificum notis Historicis illustratur firmaturque, partim etiam emendatur.

[Page]

Reverendo admodùm in CHRISTO PATRI, ET Chronologiae Ecclesiasticae peritissimo,

DOMINO

GUIL. LLOYDIO

Divinâ Providentiâ Episcopo

ASAPHENSI

Meritissimo, S.

SAnctitatis tuae manus, vel pedes potiùs, exosculatur nostra ista Dissertatio, indigna quidem illa tuo tanto Patrocinio, de quo tamen ne diffidam, facit eximius tuus in me candor, atque benevolentia. Faciunt (inquam) illa ne desperarem vel meo nomine; quanquam nihil effet in illâ non meum, nihilque adeo quo mereri possem illud, quod ambio, PatrociniumSuppetunt tamen majora alia quae spem faciant [Page] gratam fore acceptamque. Imprimis, Fratris tui & Collegae praestantissimi memoria, Magni nimirum Cestriensis, quam tibi scio longe esse charissimam. Est enim illa, quam damus, Romanorum Pontificum Chronologia ab illo Ecclesiae nostrae decore inventa; à me firmata duntaxat & exculta, novisque Notis Historicis locupletata, & ad certam in Historiâ metam perductâ. Placebit tibi ipsum quoque Argumentum, quòd in eo studio versetur, in quo Tu tantopere excellis, Chronologico; quòd eam Chronologiam excolat quae, ut utilissima est, sic Tu expertus nôsti omnium esse difficillimam: quod Ecclesiae Primaevae tempora seu constituat, seu normas saltem, quibus constituantur, ostendat, quà quidem licet in tantâ monumentorum, tam Secularium quàm Ecclesiasticorum, clade. Primas hasce Traditionum matrices Ecclesias utinam hodiernae omnes Ecclesiae aemularentur. Fide ejus utinam contentae essent simplicissimâ, satis tamen amplâ illâ ad humanae vitae usus omnes Conscientiaeque praestandos. Vtinam Disciplinâ & Regimine prorsus Apostolicis, quibus nec deerat vigor ille qui satis esset ad proprios cujusque Ecclesiae Subditos in officio continendos; nec aderat typhus ille Seculi, qui Christianitatem hodiernam in tot frusta comminuit, aegrè unquam (ni succurrat Deus insigni quâdam Providentiâ) coalitura. Dederunt Ecclesiae illae Patres, Episcopos, [Page] Doctores, Martyres, summo etiamnum Communionum omnium honore florentes. Dederunt etiam servatae, per eorum Principia, Catholicae Pacis & Communionis, illustria specimina, cum nemotamen sese Episcopum Episcoporum venditaret Episcopus, teste Cypriano, cum nullum agnosceretur in Ecclesiis aliis Jus alias obstringendi, sed suae quisque Ecclesiae potestatem plenam haberet Episcopus, nec judicare alios nec judicari ab aliis solitus, sed soli Deo actûs sui rationem redditurus. Faxit Deus ut redeant Christianis omnibus Primaeva illa Pacis studia, & quidem cum primaevis illis Pacis Communionisque conditionibus. Hae si conditiones retineantur, Hi si Sequestri Pacis audiantur; nihil certè video cur à Communione Ecclesiarum nostrarum abstineant Ecclesiae aliae quaecunque, nedum illa cujus Origines his nostris Dissertationibus eruimus. Ecclesiae enim Primaevae studium cum profiteantur omnes, nullae tamen sunt Ecclesiae quae studium illud luculentiùs indicent quàm nostrae indicârint Ecclesiae. Fidem illius custodiunt illibatam nullis posterorum novis adinventis, non tam auctam, quàm potiùs contaminatam. Regimen habemus verè Apostolicum, & quale obierunt primaevi illi Martyres Doctoresque Christianitatis universae celeberrimi. Vocationem etiam Successionemque possidemus sine dubio legitimas. Passivae autem Obedientiae [Page] primaevum illud dogma soli fortasse retinemus invicti cum rerum quoque Secularium dispendio, à quo tamen alienissimi sunt qui dici magis ambiunt quàm esse Catholici. Det nobis Deus animos in hâc fide, his Ecclesiis, hac Communione firmos atque inconcussos. Per nos utique nihil obstabit quo minùs redeant aurea illa Pacis Catholicae Pietatisque Saecula. Ita vovet precaturque

Sanctitatis tuae cultor studiosissimus Henricus Dodwellus.

Prid. Non. Jun. MDCLXXXVII.

[Page 1]

DISSERTATIO SINGULARIS, DE PONTIFICUM ROMANORUM Primaevâ Successione.

CAP. 1. De hujus Dissertationis Consilio.

§. 1. In novâ hac Pontificum Romanorum Chronologiâ investigandâ consilium Cestriensis. §. 2. Consilium nostrum.

NOVAM hanc inventamque à Magno Cestriensi § 1 Chronologiam Pontificum Romanorum confirmavimus hactenus, emendavimus, locupletavimus, quà dedit per lacunas occasiones ipse Cestriensis. Majora jam aggredimur, ut rem omnem ab initio ordiamur, & cum certo aliquo [...], nectamus. Sic enim meliùs de causâ summâ [Page 2] judicabimus si Principia ipsa penitiùs excussa fuerint explorata; si ordine suo Sequelam quamque, quo sequitur, à Principiis, ob oculos ponamus. Id quo minùs faceret ipse Cestriensis, à causae quam agebat limitatione factum existimo. Nec enim id agebat ex professo ut Chronologiam Ecclesiasticam excoleret, sed ut Meditationes suas potiùs Ignatianas. Objecerant Ignatio Blondellus & Salmasius [...] illam cujus meminit Epistola ad Magnesios, nondum fuisse, vero Ignatio superstite, excogitatum, sed à recentioribus, & post ejus tandem exitum ortis, Haereticis Valentinianis. Huic Objectioni sic occurrit in Vindiciis ornatissimus Praesul, simul ut docuerit, nec primos [...] illam excogitasse Valentinianos, sed ab antiquioribus potiùs Haereticis Simonianis acceptam ad suum characterem accommodâsse, quod antea monuerant Viri Maximi, Vsserius & Hammondus: & verò aliam fuisse [...] illam Valentinianorum ab eâ quam perstrinxit Ignatius. Sic locus nullus reliquus fuisset Disceptationibus, de Valentini tempore, Chronologicis. Nec tamen hanc Defensionis partem prorsus negligendam censuit Vir Eruditissimus. Duo ergo hîc reponenda existimavit: Imprimis recentius fuisse, quàm vulgò creditur, Ignatii Martyrium, & proinde propiùs attigisse tempora Valentini; nec Anno CVII. sed potiùs CXV. esse passum. Nec enim citiùs in Orientem venire potuisse Trajanum, è Nummis collegit atque Inscriptionibus, quibus Belli Dacici finem, aut Parthici initium, consignatum repererat. Accedit Cestriensi Johannes Malela Scriptor ineditus, qui eo ipso anno CXV. quo contigerit terraemotus Antiochenus, Decembris XIII. feriâ primâ, Anno Antiocheno (qui ab Indictione caepit Antiochenâ) CLXIV. passum vult Ignatium. Sic enim habent verba Malelae, Lib. XI. [...] leg. [...], [Page 3] [...]. Et nonnullis interpositis: [...]. Verba ipsa dedi quia nondum extat Autor Conveniunt, praeter feriam, reliqua satis accuraté. Pedonis enim, qui in eo perierit, Consulatu fuisse illum terraemotum è Dione discimus. Quàm vera haec sit sententia impraesentiarum non decernimus, sed quid censerit Cestriensis, & quid Nos è Viri Maximi colloquio Adversariis (que) didicerimus, hoc Orbi literario judicandum proponimus. Succurrebat & alia hujus difficultatis expediendae ratio, si Valentinus probari posset, quàm vulgò creditur, antiquior, propiusque adeò admoveri temporibus Ignatianis. Fecit hoc noster in Vindiciis aliquatenùs, sed verò ex professo in his, quas damus, Dissertationibus. Est enim illo praecipuè nomine utilis Romanorum Pontisicum omnis illa Successio, quòd cùm Romam Primaevi illi petere solerent Haeretici, inde faciliùs compendiosiusque pestes suas per orbem Romanum universum disseminaturi; inde factum sit ut per Pontifices, sub quibus Romam venerint, Haerecticorum ortus Ecclesiastici consignârint. Hygini autem & Pii atque Aniceti Pontificatus, horum, qui quidem Romam venerint, Haereticorum ortus atque incrementa attigere. Horum itaque Pontificatus si antiquiores, quàm vulgò haberentur, propioresque temporibus Ignatianis, demonstraret; id unà sequebatur, fore etiam Haereticos, quàm crederentur, antiquiores, ipsumque adeo Ignatium breviori intervallo contigisse. Sic potuerit Ignatius vel ortum in Provinciis Valentinum perstringere, quod credidit Cestriensis; vel latitantem adhuc, nec apertam inimicitiam professum, clam tamen & in angulis insidiantem; vel Praeceptorem fortasse Valentini Theodadim, [Page 4] qui eorundem illorum Valentini dogmatum Apostolum Autorem venditavit, serior nimirum ipse Valentino, ipsique suppar Ignatio. Nec enim nomen Sectis dabant semper primi dogmatum Inventores, sed clarissimi propagatores, quanquam alioqui recentiores. Marcionis dogmata, ante ipsum Marcionem, professus erat Cerdon, cum tamen in Haereticorum illorum designatione Marcionis quàm Cerdonis nomen longe fuerit celebrius. Accedebat & alia ratio cur à Valentino potiùs quàm Theodadi, nomen acciperent Haeretici Valentiniani. Primus enim secessum manifestum fecit professusque est ipse Valentinus. Communes habuit cum Catholicis coetus Theodadis & cum illo sentientes, nullo proinde adhuc nomine proprio secernendi. Cum ergo Haereticorum illorum temporibus constituendis soli inservirent Hyginus, Pius atque Anicetus; & verò ad causam illam Ignatianam praecipuè hoc in Opere respexerit Cestriensis; inde intelligimus cur non ultra Soterem Aniceti Successorem produxerit illam omnem, quam dedimus, Successionem. Memini itaque cum de Hygini, Pii, atque Aniceti temporibus solis Dissertationem unicam designaret.

Nos Successionem universam ab initio ad Annalium Cyprianicorum § 2 tempora, ubi certiora suppeditant, pro virili constituemus. Proinde veros tam Pontificalis, quàm Eusebii, numeros ab ipsis utriusque fontibus, quà licet, indagabimus. Sunt enim illi hodie non modò admodum mendosi, verumetiam invicem diversissimi. His constitutis, tum & illud investigabimus quot sint in utriusque Hypothesibus diversorum Autorum indicia, & qui demum illi fuerint, vel quo saltem tempore vixerint; quid illi vicissim ex aliis antiquioribus hauserint, & bonae fidei Autoribus, quidve suis debuerint conjecturis. Sic intelligemus quae fide digna, quaeve meritò pro suspectis, habenda sint. Quae enim diversa sunt, ea à propriis conjecturis in diversorum Autorum sententiis in unam Sequelam committendis profluxisse verisimile est; Quae verò in tantâ discrepantium sentent a rum pugnâ ipsa tamen non pugnant, ea à communibus [Page 5] probabile est manâsse monumentis. Veros itaque tam Pontificalis, quam Eusebii, numeros cum Eutychianis tandem comparabimus, & quâ parte quique aliis verisimiliores sunt ita tandem statuemus. Addemusque praeterea & Notas alias Temporum Historicas, siquae fortè occurrerint à Viro Maximo neglectae penitusque praetermissae. Haec omnia difficilia esse fateor, penitusque (quod quidem sciam) ab Eruditis intacta, quò sperem fore & nobis ad veniam faciliores Viros doctos si & ipsi nonnunquam cespitemus atque lapsemus, in eo praesertim loco in quo Eruditi hactenus ad unum omnes tam graviter erraverint. Digna est profectò haec primorum Pontificum Chronologia quae studiosè excolatur, cum aliam fere nullam habeamus rerum Ecclesiasticarum (in his praesertim quae Cyprianum praecesserint temporibus) notam Chronologicam quàm Pontificum qui gestorum Ecclesiasticorum pars maxima fuissent; nec verò Sedium reliquarum Successiones nobis conservârit Eusebius, praeterquam Romanae, Alexandrinae, Antiochenae atque Hierosolymitanae; nec porro alias integras, atque intervallis Chronologicis perpetuò conspicuas praeterquam Romanae atque Alexandrinae; nec denique alia fuerit in universo orbe Romano Successio illustrior quàm Romana, propter ipsam Civitatis (quam appellat Irenaeus) potentiorem principalitatem, cujusque adeo res gestas oportuerit ubique fuisse notissimas, praesertim in Provinciis Occidentalibus. Et tamen Successionem Alexandrinam illustrandi occasionem dabit ipsa haec Successio Romana, ut sic utrobique habituri simus tam in Occidente, quàm etiam in Oriente, normam aliquam Chronologiae Ecclesiasticae. Quòd si, ut Nos majorum errata correxerimus, sic alius quispiam nostris etiam erratis corrigendis rem Chronologicam Ecclesiae, in his praesertim obscurissimis temporibus, locupletiorem fecerit, Nos verò seriò gratulabimur, modò, id fiat quo decet literatos candore, quâ Christianos aequanimitate. Veritati enim Nos, & Ecclesiae verè Catholicae Paci, non Partium studiis, nostra omnia dicamus.

[Page 6]

CAP. II. Nostra, in Eusebii mente indagandâ, subsidia.

§. 1. Habuit Eusebius in hac Pontificum Chronologiâ Autores; §. 2. Nec alios tamen illos in Historiâ quàm quos fuerat secutus in Chronico. §. 3. Lectionum Eusebianarum antiquissimarum testes habemus Rufinum, Hieronymum, Prosperum. §. 4. Quo pacto Prosper sit ad usum accommodandus. §. 5. Testem etiam, de Chronici lectionibus, ipsum in Historiâ habemus Eusebium. In sententiâ Eusebii indagandâ Chronico potiùs fidendum quàm Historiae: Sic tamen ut nonnunquam Chronico subsidium viceversâ afferat Historia.

ORdiemur ab Eusebio, cujus nullas fuisse rationes Historicas § 1 noster suspicatus est, quas quidem ab antiquiori aliquo Autore ipse hauserit Eusebius. Nempe ex hodiernis Eusebii Codicibus judicavit noster de Eusebio, quos fateor ita esse corruptos, ita invicem in Chronico & Historiâ dissentaneos, ita inconsultò fortuitoque dispositos; ut ni primùm repurgentur Codices, atque ipse sibi restituatur Eusebius, certasne fuerit secutus rationes, & quae tandem illae fuerint, aegrè certè possit intelligi. Nec tamen propterea temerè haec, nullisve prorsus Autoribus, ab Eusebio consicta esse arbitror. Animum enim à fingendi libidine alienissimum prodit, quòd Episcoporum Hierosolymitanorum tempora, quae nulla uspiam in Archivis memorata reperit, ea ne quidem commemoranda susceperit: [Page 7] quin potiùs Lectorem de eo verbis disertissimis monuerit, nuspiam illa se in monumentis reperisse. Idem innuit in Episcoporum Antiochenorum Catalogo, quorum tempora nulla designat in Historiâ, in Chronico unici duntaxat Erotis annos designatos legimus, vel eo nomine suspectos fuerintne Eusebii, quòd nullos in Historiâ ipse designârit Eusebius. Idem tamen in Catalogis Episcoporum, tam Romanorum, quàm etiam Alexandrinorum, non annos modò, quibus sedem quisque tenuerit, annotavit; sed & concurrentes plerunque, quibus caeperint, annos Imperatorum. Quàm facilè illi fuisset reliquarum sedium Successiones, pro eâdem formâ supplere, si Romanae Successionis Alexandrinaeque tempora ipse excogitasset Eusebius? Sic certè solebant Impostores, siqua nova in recentioribus & sui temporis Pontificibus sibi explorata commemoranda censuissent, ea etiam in antiquioribus, ubi nulla suppetebant monumenta, suis tamen supplere commentis. Sic dies Pontificum emortuales, Patrias, Parentes, Ordinationes, Sedisque vacationes adjunxerunt Catalogo Bucheriano recentiores Pontificalis Libri Editiones, in suis nimirum quibus vixerit Editor temporibus, compertissimos, quos tamen in Antiquioribus, sine ullis prorsus Historicis subsidiis, ne operis forma mutari videretur, suis quisque commentis censuit interpolandos. Sic & in ipsis hisce, de quibus agimus, Successionibus quae sibi incomperta ipse est ingenuè confessus Eusebius, ea tamen omnia tanquam sibi compertissima supplevere recentiores. Antiochenam enim Successionem atque Hierosolymitanam singulorum etiam Pontificum annis absolutissimam exhibent Syncellus, Nicephorus, & Eutychius, qui tamen alia ne quidem venditant monumenta quae ignoraverit Eusebius. Unde quaeso haec omnia praeterquam è recentiorum illis, uti dixi, commentis? Caeterùm qui nullos annos, ubi monumenta nulla suppeterent, annotandos duxit Eusebius; idem tamen, ubi suppeterent, annotavit diligentissimè; id unà innuit, siquos annotârit annos, fuisse sibi, unde haurirentur, Autores. Praesertim [Page 8] cum & Synchronismos Imperatorum, aliarumque Sedium Episcoporum, annotârit.

Habuit itaque Eusebius in hâc universâ Pontificum Chronologiâ § 2 Autores. Nec alios tamen illos in Historiâ quàm quos fuerat secutus in Chronico. Id quod alibi Nos obiter monuimus. Aliter fuisset, de eo fuerat Lectorem necessariòAddit. ad Diss. I. Cap. X. §. 2. moniturus, cur adeo diversas invicem rationes, adeo pugnantes invicem Synchronismos, tradidisset, siquam ipse diversitatem observâsset, siquam ipse deditâ operâ tradidisset. Monuisset Lectorem qui tandem essent novi Codices quos sibi tanquam duces in novo Opere Historico proposuisset omnium tutissimos atque fidelissimos. Monuisset quo tandem modo in illos incidisset, in quibus reperisset Bibliothecis, & ubinam Lector reperire posset mutati consilii rationes. Monuisset cur nuperis illis Testibus fidem potiùs quàm prioribus adhibuisset, & quae demum verisimilitudines illum antea in errorem seduxislent. Sic de gestis Athanasii fecit in secundâ Historiae suae Editione Socrates. Tantum verò abest ut de his Lectorem monuerit Eusebius, ut plane nullam observârit, de quâ esset reddenda ratio, in utrovis Opere discrepantiam. Unas itaque, & sibi consentaneas, utrobique rationes tradiderat Eusebius. Et quae hodie apparet discrepantia, ea Librariis potiùs, & Eusebii ipsius novis conjecturis, quàm ipsis tribuenda videtur Autoribus Eusebii.

Sed verò unde (inquies) utriusque Operis Eusebiani, in § 3 tantâ hodiernorum Codicum discrepantiâ, veras Lectiones indagabimus? Nempe imprimis ex antiquissimis utriusque Operis descriptoribus. Adeo enim antiqui sunt utriusque Operis errores, adeo nullum recentioribus Librariis Judicium Criticum quo recepti ab antiquioribus errores possent emendari; ut parum admodum subsidii à MSS. seu Historiae, seu etiam Chronici, Codicibus expectandum sit. Proximi itaque Excriptores consulendi sunt à quibus quae fuerint lectiones antiquissimae utrobique discamus. In illis est Rufinus qui infra XC. ab Eusebio annum [Page 9] Historiam ejus Latinè convertit. In illis Hieronymus qui infra L. quàm ederetur annum ejusdem Chronicon eâdem quâ Historiam Rufinus, linguâ est interpretatus. Quas tamen Hieronymi lectiones non tam è receptis Chronici Codicibus hauriendas existimo in quibus pervertendis multa poterant recentiorum temporum Librarii; quàm ex aliis potiùs ejusdem Hieronymi Operibus, praecipuè verò è Catalogo. Ut enim Chronici à se conversi numeros secutum constat in aliis ejusdem Operibus Hieronymum; sic nulla ratio est cur suspicemur perversos à Librariis Hieronymi numeros, cum rem Chronologicam obiter duntaxat, non autem ex professo, tractaret. In illis denique Prosper qui conversum ab Hieronymo Chronicon non magno ipse intervallo secutus est.

Prosperum autem non mutilum illum, qui vulgo habetur,§ 4 intelligo Eusebii continuatorem atque Hieronymi; sed integrum qualem in suâ MSS. Codicum Bibliothecâ primus edidit Philippus Labbaeus. Transfudit ille in Chronicon suum multa ex Eusebio, & in illis has, de quibus agimus, Successiones. Habet etiam Fastos Consulares ad Cycli Paschalis usus accommodatos, vitiosissimos quidem illos, qui tamen vera Chronici intervalla rectissimè designent. Confirmant enim illos Cyclorum Paschalium initia & fines LXXXIV. annorum ab eo diligentissimè signata, ut proinde quantumvis illos vitiosè descripserit Prosper, vel inde tamen constet rectè illos haberi pro mente Prosperi quòd vitiosis [...] Hypothesibus plerunque respondeant. Iisdem Fastis Imperatorum quoque annos distinxit, vitiosissimè quidem illud, sic tamen ut ostendant quomodo sint anni Prosperi ad Eusebianos componendi. Quae enim gesta certo Imperatoris anno ligavit Eusebius, ea per Coss. designavit Prosper, non quidem suo loco positos, sed à primo memorati Imperatoris apud Prosperum loco numerandos. Quae certè erant necessariò monenda ut usum Chronici Prosperiani intelligamus.

Suppetunt & alia ex ipso Eusebio subsidia ad rectè capiendas § 5 [Page 10] ejusdem rationes. Mutuâ enim operâ & Chronicon ex Historiâ, & vicissim Historia è Chronico corrigenda erit. Major enim erat expectanda, in Autore parum alioqui accurato, diligentia in numeris aptè invicom appositeque, pro Canonis lege, componendis, cum rem Chronologicam tractaret ex professo, quàm cum numeros eosdem Chronici in Historiam transferret, novâ nullâ adhibitâ, uti dixi, curâ, sed ex eodem illo ordine quo fuerant à se antea dispositi. Sic Chronico fuisser potiùs fidendum si quidem utrumque Opus, quale illud scripsit Eusebius, sincerum hodie incorruptumque haberemus. Sed verò antiquissimarum in Chronico Lectionum Testis optimus & fide dignissimus in recentiori Opere Historico idem est Eusebius, & proinde hoc nomine utilissimus. Quid quòd etiam numeri in Historiâ, non signis, ut in Chronico, numeralibus, sed vocibus integris fuerint, utplurimùm descripti, nec linearum tam scrupulosam exigerent in descriptoribus diligentiam ut suis aptarentur Imperatorum annis quàm exigebant in Chronico. Sed nec adeo frequentes habebat Historia seu Continuatores, seu etiam Interpolatores, qui pro arbitrio omnia quae mutanda viderentur esse mutarent. Ita factum ut in Historiâ ne quidem ipsorum Librariorum adeò essent proclives errores. Ut proinde de antiquissimis Chronici Lectionibus certiùs possit nonnunquam ex Historiâ, quàm ex hodiernis Chronici Codicibus pronunciari. Accedit denique quòd, siquid novum in communium utrobique numerorum saltem dispositione consignârit Eusebius, secundas tamen ejusdem cogitationes [...] in Historiâ, ut siquem lapsum admisisset in Chronico, seu Scriptionis ille, seu mentis fuisset, hic fuerit sane corrigendus. Suppeditat praeterea in Historiâ & alia quoque verorum numerorum eruendorum adminicula, dum & illud animadvertit in quem Imperatoris nonnunquam annum, pro antiquissimâ Chronici dispositione, Romanorum Pontificum initia inciderint, dum & illud animadvertit qui fuerint illis in eodem illo ejusdem Imperatoris anno coaevi in sede [Page 11] Alexandrinâ. Quanquam saepenumerò aliam in solidis Imperatorum annis supputandis rationem ostendemus secutum in Historiâ quàm fuerat secutus in Chronico. Eâ tamen detectâ, constabit unà quid sit de Pontificum annis [...] [...]. Quare restitutis [...], pro Eusebii mente, annis; [...] etiam Alexandrinae Successionis Episcoporum; sic deinde constabit quae tandem intervalla Romanis Pontificibus assignanda sint, ut in illos Imperatorum annos incurrant quibus illos alligavit Eusebius, utque in eosdem eorundem Imperatorum annos illi etiam concurrant quos idem statuit coaevos in sede Alexandrinâ. Et quidem maxima erit illa quae à sede Alexandrinâ accedit confirmatio, cum sit illa Successionum ab Eusebio traditarum consentientissima pariter atque adeo longe etiam certissima. Non est tamen quòd in tot erroribus nullum prorsus etiam in Synchronismis errorem expectemus. Si tales itaque dederimus numeros qui & intervalla universa accuratè expleant, qui etiam efficiant ut in illos inciderent Imperatorum annos Praesules Romani quibus illos, pro suâ nimirum Chronicorum Canonum dispositione idem [...] Eusebius, & eosdem habuerint in sede Alexandrinâ coaevos quos idem tradit uno eodemque tempore successisse: (Et tamen illud etiam ostendemus non semper dispositionis in Chronico testem esse Historiam nisi quando anni Imperatorum solidi invicem utrobique respondent) Si quidem Synchronismi omnes accuratè conveniant, aut nulla sit illorum praeterquam in Codicum Eusebianorum discrepantiâ, pugna; aut pugna ipsa hoc efficiat ut reliqua omnia longè meliùs accuratiusque conveniant, aut Codicum etiam antiquissimoram Autoritate confirmetur: vix erit certè cur dubitemus quin illos redivivus fuerit agniturus Eusebius. Sic tres habebimus Chronologiae Ecclesiasticae in Chronico Eusebiano normas ad quas poterunt res [...] Ecclesiasticae referri annos [...] Imperatorum pro [...] mente dispositos, & Pontificum Romanorum atque [...].

[Page 12]

CAP. III. Eusebiana Pontificum Romanorum dispositio ad finem Xysti.

§. 1. Quibus tandem conjecturis ductus Eusebius S. Petri initium II. Claudii anno assignaverit. §. 2. Chronici Prosperiani integri à Labbaeo editi intervalla è Cycli Paschalis Judaici Fastis constituenda. Cycli Judaici initium à III. Claudii anno, pro Judaeorum mente, repetendum. Claudii II. erat Sabbaticus. §. 3. Cycli primi intervalla omnia, pro mente Prosperi; [...]. §. 4. Tenuit Sedem Romanam Linus, pro Principiis Eusebii, ab Anno Neronis XIII. ad II. Titi. §. 5. Vnde factum ut annos Imperatorum aliter in Historiâ, in Chronico aliter numerârit Eusebius. §. 6. [...] à II. Titi ad Xi. Domitiani. §. 7. Clemens ab XI. Domitiani ad III. Trajani. §. 8. Euarestus à III. Trajani ad annum ejusdem XI. §. 9. Alexander ab an. Trajani XI. ad II. Hadriani. §. 10. Xystus à II. Hadriani ad XII.

A S. Petro Catalogum suum exorsus est Eusebius. § 1 Cujus quanquam tempora nulla repererant Veteres Eusebio coaevi à Traditionum originibus paulo remotiores, [Page 13] conjecturis tamen suis, quantulaecunque tandem fidei illis, id assequi conabantur, ut quot annis sedem tenuerit Romanam, pro virili designarent. Qui primi S. Petro XXV. annos tribuebant, à Christi illos numerabant Ascensione usque ad initium Neronis, à Tiberii nimirum XV. duobus Geminis COSS. insignito, Aerae vulg. XXIX. (quo Christum ascendisse crediderunt plerique ante Eusebium, & post illum multi Veteres) ad An. LIV. quo decessit Claudius successitque Nero. Cum enim S. Petrum pro ordinario Romae Episcopo haberent, à quo Successionis Romanae originem deducerent; proinde intervallum illud omne quod à Christi Ascensione fluxerat ad primum Romae Episcopum, id S. Petro tribuendum existimabant, & locum nullum numero illi reliquum fecerunt quem fimilibus conjecturis ducti Posteri sedi ejusdem Antiochenae assignabant. Hoc è Lactantio discimus Eusebii coaevo, quo neminem vetustiorem Lactant. de mort. Pers. n. 2. habemus qui hujus numeri meminerit. Hoc etiam ex Idatio, qui ad eosdem Coss. (quos primos numerant Neronis Fasti Prosperi vitiosissimi) S. Petri Martyrium apposuit. Ad Neronis autem initium propterea numerandum censuerunt, quòd quoto fuerit Neronis anno passus Apostolus, exploratum non haberent. Haec itaque Eusebio antiquiores. Cum verò receptae illius sententiae errorem ipse detexisset. Eusebius, & Festa aliquot Paschalia praeterea addenda observâsset quibus superstes fuerit post illum Geminorum Consulatum Dominus; jam non constabat prior illa [...] ratio. Et tamen jam Historici Testimonii vicem obtinuerat decessorum illa de annis S. Petri XXV. conjectura, ad eundem plane modum quo etiam similes Veterum de S. Joannis Apostoli morte conjecturas Testimoniorum Historicorum locum apud recentiores obtinuisse jam suprà observavimus. Hunc itaque numerum jam vulgòAddit. ad Diss. II. c. V. §. 2. receptum suis etiam accommodandum censuit Eusebius Hypothesibus, & cum ad initium Neronis numerare non posset, proinde ab ejusdem fine retrorsum numeravit. Sic autem retrorsùm ducti numeri à Claudii anno II. incipiunt, [Page 14] pro calculis Eusebii. Cum enim XIV. annum nec Claudius, nec Nero impleverit; sic annos eorum solidos numeravit Eusebius in Chronico ut Claudio XIV. annos integros assignet, Neroni duntaxat XIII. Fateor Neronis annos XIV. in hodiernis legi Chronici Eusebiani exemplaribus. Sed verò annus iste XIV. ad Galbae Othonisque tempora spectat & Vitellii, quorum nulla alioqui tempora recensuit Eusebius, in emendatissimis pro illius mente exemplaribus, teste Pontaco. Quos tamen illum minimè praetermisisse constat ex Historiâ, ubi ratio hujus numeri paulo accuratior habetur atque distinctior. XIII. enim in Historiâ annos Neroni concedit; Galbae, Othoni atque Vitellio, annum I. menses VI. plane ad rotundum illum XIV. annorum calculum utique referendos. Detractis itaque Neronis annis XIII, Claudii XII, ad II. Claudii pertinget retrorsum numeratus S. Petri annus XXV. Commodissimè nimirum illud pro Ratiociniis Eusebii. Justinum enim, Irenaeum, aliosque Veteres, secutus est Eusebius, qui Inscriptionem in Insulâ Tiberinâ Semoni Sancto, Claudio Imperante, dicatam de Simone Mago interpretati fuerant. Et ad Claudii initium illa rectè, pro illorum temporum more retulit, quae quoto Claudii anno gesta essent ignoravit. Quanquam hic quotum Claudii annum ex illâ, quam dixi, retrorsum actâ numeratione collegit. Porro Simonem jam Romae celebrem, secutum credidit Eusebius Apostolum, quam etiamEnseb. H. E. II. 14. sententiam ante Eusebium receptam esse discimus ex Arnobio. At nullus meminit Apostoli Romam venientis in Simonis causâ Justinus, nullus Irenaeus, nullus fortasse Veterum Arnobio antiquiorum. Ergo si primo Claudii anno Romam venerit Magus, secundo S. Petrum, si quidem fuerit Simonem secutus, eodem appulisse consentaneum erat. Nec aliunde numerum illum quàm ex Eusebio, quem Latinè converterat, hausit Hieronymus. Non est itaque quòdHieronym. Script. Eccl. Petr. dubitemus annos XXV. S. Petro tribuisse Eusebium, & quidem illos à Claudii II. pro ejus mente inchoandos, in Neronis verò XIII. ut dixi, terminandos.

[Page 15]

Confirmat tamen praeterea quae diximus, Excriptor Eusebiani § 2 Chronici Latinè versi antiquissimus Prosper Labboeanus, si tamen & illum emendemus, ejusque intervalla, utcunque alioqui non vera, pro Autoris tamen Principiis atque sententiâ, constituamus. Sic enim intelligemus, quos ille numeros secutus fuerit, quosque adeo in sui temporis Chronici Eusebiani exemplaribus repererit. Chronici illius norma sunt Fasti Consulares mendosissimi quidem illi atque extra veros locos plerunque dispositi, qui tamen intervalla designent in Eusebiano Chronico à Prospero observata, si tamen nec redundent ipsi, nec Consulibus ullis mutilati sint quos quidem scripserit ipse Prosper. Posuit enim Autor ipse normam, unde hoc intelligamus, Cyclos nimirum Annorum LXXXIV. Paschales, quorum initia atque fines diligentissimè designavit. Ipsum enim illum Cyclum in Ecclesiâ Romanâ, obtinuisse, quo scripsit Prosper Saeculo, observavit è Paschasino Bucherius. Fastos quidem ille, pro Cyclorum more jam recepto à Geminorum Consulatu deducendos censuit, cum tamen Cyclum primum non altiùs quàm à tertiis demum Claudii Coss. inchoârit. Quod fecit ille [...] propterea quòd à Judaeorum moribus receptum illum Cyclum pro eorundem calculis supputandum existimaret. Certè septenariis duodecim constat universus ille Cyclus. Unde facilè intelligimus ad annorum Sabbaticorum circuitus esse accommodatum, & proinde septimum quemque illius Cycli annum fuisse Sabbaticum. Sic ultimus quisque superioris Cycli annus fuerit etiam & ipse Sabbaticus. Nec certè longe abest annus Claudii II. Aer. vulg. XLII. ab anno Sabbatico I. annus Sabbaticus, qui quidem in certas incidat Chronologiae rationes, ille est de quo legimus Jer. XXXIV. 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, &c. VIII. circiter ejusdem Zedekiae anno, Nabonasari CLIX. Jam enim Judaeos oppugnabat Nabuchodonosorus, v. 17. sic tamen ut nondum ad secundam Urbis Hierosolymitanae obsidionem venisset, quò rediturus praedicitur v. 22. Fidem etiam ante secundam illam obsidionem fefellerant, redegerantque [Page 16] in servitutem fratres antea dimissos, quâ occasione minatus est secundam illam obsidionem, nondum scilicet caeptam, Propheta, cum tamen è reliquarum Urbium oppugnatione jam constet in secundae obsidionis procinctu fuisse Regem Babylonis. Atqui Urbem ipsam supremâ illâ obsidione IX. Zedekiae anno cinxit Nabuchodonosorus. VIII. illi Zedekiae anno respondet annus Seleucidarum CL. & ipse VII. ac proinde Sabbaticus, DLXXXVI. pro iisdem rationibus Nabonasari. Ab illo rursus VII. est Simonis ultimus Aerae Seleucidarum CLXXVIII. (ab CLXXVII. anni Tisri incipiens, sic tamen ut, maximâ ex parte, in sequentem Epochae Seleucidarum annum incurreret) Nabonasari DCXIV. quem etiam fuisse Sabbaticum testis est Josephus. Idem tradit annum, quo expugnata est ab Herode Urbs Hierosolymitana, Sabbaticum fuisse, U. C. DCCXVIII. Nabonasari DCCXII. rectè etiam & illum septeno loco respondentem. Ita fiet ut & secundus Claudii, Christi XLII. U. C. DCCXCV. Nabonasari DCCLXXXIX. fuerit & ipse quoque Sabbaticus. Sic etiam annus Aer. vulg. MCLXXXIX. pro eorundem Judaeorum rationibus septenus erat atque Sabbaticus, à superioris nimirum anni Juliani mense Septembri caeptus, quo Rex Angliae Ricardus I. fuerat coronatus, teste Matthaeo Parisiensi. Hinc itaque corrigendi Bucherii de hoc Cyclo errores sane frequentissimi. Constat interim quàm rectè Prosper Cyclum hunc Judaicum à III. Claudii anno inchoaret. Quanquam illi per Coss.numeranti alium errorem oboriri necesse erat, ut Fastos habuisset incorruptiores. IV. enim Claudii annum maximâ ex parte designabant III. ejusdem Coss. cum primi anni pars longê maxima in supremos Caii Coss. inciderit. Fieri tamen potest ut Romanae Successionis initium Cycli hujus initio designârit. Respondent enim accuratissimé.

Sic itaque Cycli hujus initium habemus. Ad Coss. Hadriani § 3 undecimos finem primi Cycli, & secundi initium, ponit idem Prosper, ita nimirum intelligendus, ut primum sequentis Cycli annum numerârit illum Hadriani XI. [Page 17] Sic enim tertium Claudii primi Cycli primum numeravit. Respondet rectè intervallum. Implent enim illud spatium Imperatorum anni, si, pro Prosperi mente, per Coss. numerentur. Sic enim habent:

Claudii restant Coss. praeterea paria	12
Neronis	14
Vespasiani	9
Titi	3
Domitiani	16
Nervae	1
Trajani	19
Hadriani	10
84

Nulli itaque desunt aut redundant, pro mente Prosperi, hucusque Consules. Proinde metus ex hac parte nullus est ne in supputandis per Fastos illos qualescunque Romanorum Praesulum temporibus, ab ejusdem mente aberremus. Cum ergo Lini Successionem, & Apostoli Martyrium decimis tertiis Neronis Consulibus assignet; sequitur à II. Claudii anno sic numerâsse Prosperum, ut tertius ejusdem Claudii sit S. Petri primus. Sic enim fiet ut decimus tertius Neronis S. Petri XXV. respondeat. Atque ita in sui temporis Codicibus Eusebianis constat reperisse Prosperum. Quem etiam confirmat alius antiquissimus Eusebiani Chronici excriptor Cassiodorus. Claudii enim secundis Coss. S. Petrum Romam venisse monet, atque inde XXV. ejus annos esse numerandos.

Sequitur Linus cui XI. duntaxat annos tribuit Chronici § 4 Eusebiani Editio Scaligerana. Sed intervallum ab An. Dom. LXIX. ad LXXXI. pro numeris Scaligeranis, justum annorum XII. spatium amplectitur. Nec est sane cur dubitemus quin ita scripserit Eusebius. Sic enim habebant Codices nonnulli apud Pontacum. Sic Eusebianum Chronicon exscripsit Contractus. Sic etiam Syncellus, Epiphanius, & uterque Nicephorus, tam Historicus Callisti filius quàm [Page 18] Patriarcha Constantinopolitanus. Sic idem in Historiâ scripserat Eusebius, nullâ prorsus Codicum discrepantiâ. Sic & in sui aevi Codicibus reperit Historiae vetustissimus Interpres Rufinus. Metus erat potiùs, è dispositione Eusebii, ne plures Lino anni cederent quàm ne pauciores. Secundo enim Titi anno Anencleti introitum assignant, consentientibus hoc in loco suffragiis tam Historia quàm Chronicon in plerisque Pontaci MSS. quem etiam Titi annum in sui temporis Codicibus videtur reperisse Rufinus. Erant tamen Pontaco Codices qui primo potiùs assignarent, suffragante etiam Zonarâ. Erant etiam alii qui tertio. Nec nuperam hanc esse difcordiam è Prospero colligimus. Lino enim tribuit annos XII. sive XIII. pro vario, ut videtur, Successoris Anencleti situ in coaevis sibi Chronici Eusebiani Codicibus, quem proinde ad XIII. à morte S. Petri Consules transferendum credidit. At qui Lino annos plusquam XII. assignent disertis verbis, neminem habemus. Etiam ex illis qui Successionem Anencleti ad XIII. ab Apostoli Martyrio annum proferrent, erant tamen qui Lino annos duntaxat XII. tribuendos esse censerent. Sic illa certè exemplaria quae XIV. illo Neronis anno, quem Galbae, Othonis & Vitellii fuisse diximus, Linum successisse volunt. Eo id fortasse consilio ut sic constaret numerus annorum XII. accuratissimè, è X. Vespasiani & Titi reliquis duobus conflatus. Unde id nisi Codices in eo numero XII. annorum consentientissimos ipsi quoque reperissent? Favere etiam fortasse videbatur quod dicit Eusebius, Post Apostolorum SS. Petri & Pauli Martyrium tum demum successisse Linum, si in eam sententiam intelligeretur, ut non eodem quo passi illi fuissent anno, ipse successerit. Sed Linum reponebant XIII. Neronis anno Codices tres eorum quibus usus est Pontacus. Reponunt etiam notae bonae Mertonensis, & Oxoniensis alius recentior quos vidi, Edvardi Bernardi Viri doctissimi Amicissimique beneficio. Nec verò ulla erat ratio cur alio quàm quo passi sunt Apostoli anno Lini successionem statueret Eusebius. Praesertim cum Veteres non Linum modò & Anencletum, sed ipsum quoque [Page 19] Clementem, ab Apostolis ipsis in sede collocatum velint, aliter illi (fateor) sentientes quàm senserit Eusebius. Inde tamen constat nullum fuisse de Lini, post Apostolorum Martyrium Successione Testimonium Historicum quod locum conjecturis faceret de Anno inter illud Martyrium Successionem (que) interponendo. Contradicit etiam ipse Prosper qui Lini successionem eidem anno tribuit cui & Apostoli Martyrium.

Quid ergo hîc dicemus? Oblitumne illius anni Eusebium § 5 quem, cum Galbae esset, Othonis & Vitellii, Neroni tamen solitus fuerat imputare, à Neronis proinde fine, Vespasiani que initio, XII. illos Lini annos numerâsse? An ab Eusebii Excriptoribus postremo illi, qui Neronis nomen tulerat, anno XIV. Apostoli mortem esse assignatam, quam primo omnes vel ultimo Neronis anno assignare solebant? An errore aliquo inducto anno qui Galbae nomen ferret Othonis que & Vitellii, sic luxata esse spatia, ut qui antea locum XII. occupaverat annus jam XIII. occuparet? Fieri quidem potest ut contigerit horum aliquid, etiam ante Prosperum, proximisque adeo Eusebio Codicibus. Vetat tamen Codicum tantus ille consensus ne aliunde sedis initium quàm à secundo Claudii anno inchoemus, aut in alium terminemus XXV. S. Petro assignandos annos quàm Neronis XIII. Vetat ne aliunde Pontificatum Lini arcessamus quàm ab Apostoli Martyrio. Vetat idem ne plures XIII. annis Neroni attribuerit Eusebius, neve novus alius, ab illo qui Neronis XIV. habetur, Galbae, Othonis & Vitellii nomine sit interpolandus. Vetat porro ne Lino plures paucioresve quàm XII. annos tribuisse credamus Eusebium. Vetat denique ne in alium illos quàm secundum Titi terminârit. Siqua itaque poterit excogitari ratio quâ haec omnia tanto Codicum Excriptorumque consensu firmata concilientur invicem atque consentiant, vix erit certè cur alienam illam à sententiâ suspicemur Eusebii. Erit autem haec illa, ni fallor. Aliam Eusebius in Historiâ rationem secutus est Imperatorum annos solidos supputandi quàm fuerat secutus in Chronico. Historia Claudio tribuit annos XIII. mens. VIII. [Page 20] nimirum annos solidos duntaxat XIII; Neroni item XIII. solos; Galbae, Othoni & Vitellio annum unicum, menses VI. E Chronici constitutione didicerat XXV. annos S. Petro assignandos esse, qui quidem si, rejectis mensibus, solidi numerentur, in Galbae annum Othonis que & Viteltii desinant oportet. Oblitus enim est Eusebius ad justum annum consurgere menses illos addititios. Oblitus rursus ita fieri ut post mortem Neronis Linus ipse successerit. Sed & Vespasiani annos atque Titi solidos aliter in Historiâ numerat quàm numerârat in Chronico. Superavit nonum annum Imperii Vespasianus, sic tamen ut decimum non penitus absolverit. Superavit biennium Titus, sic item ille ut nec tertium consummârit. Ambos tamen annos integros XII. absolvisse constat. Eusebio itaque per annos numeranti duntaxat solidos, arbitrarium erat ut tertium illum ex utriusque Fragmentis conflatum annum, seu Tito ipse, seu Vespasiano, imputaret. Et quidem X. Vespasiani, Titi duos duntaxat, agnoscit in Historiâ; Vespasiani XI. & Titi III. recensuerat in Chronico. Fateor equidem sie utriusque tempora distinguere Chronici Codices plerosque hodiernos ut X. Vespasiano, Tito duo duntaxat assignentur. Sed verò in proximis Eusebio Codicibus aliter distributos existimo. IX. Vespasiano, III. Tito tribuit Prosper, non alio, ut videtur, Autore quàm Eusebio. Suffragatur Prospero Codex optimus Mertonensis. Suffragabantur duo Pontaci quà tertium numerabant Titi annum. Maximè verò suffragatur, quòd II. Titi anno successionem Anencleti assignârint, duobus exceptis, Codices alii universi Chronici Eusebiani quibus usus est Pontacus, atque Editio [...], qui tamen nec hiatum ullum agnoscunt, nec plures Anencleto annos quàm XII. attribuant, nec fere aliunde illos quàm è XIII. Neronis arcessunt. Non certè aliunde nostri Oxonienses, nec alii tres quibus usus est Pontacus. Ita facilè errorum occasiones apparebunt. Qui primo Titi anno Anencleti successionem reponebant (quo anno [...] Zonaras, reponebant editi Pontaci) X. Vespasiani annos [Page 21] numerabant, quod erat sane admodum proclive, cum pauci admodum illi deessent dies quin decimum annum absolvisset. Et quidem à Neronis anno numerabant XIII. Jam enim antiquitus diversas in Chronico lectiones pepererat Eusebii ipsius tam diversus in Historiâ calculus, Librariis Chronicon rectè quidem, ut sibi videbantur, ex Historiâ corrigentibus. Totidem Vespasiani annos cum & alii numerarent, & tamen Titi II. Lini exitum collocatum observarent; inde factum ut XIII. loco sejunctum existimarent. Inde nata illa Codicum Eusebianorum diversitas à Prospero memorata, aliorum XII. aliorum XIII. Lino annos tribuentium, non quidem è numeris sed è diverso duntaxat Historiae atque Chronici situ numerantium. Si enim à XIII. Neronis initium Lini repetatur, & Vespasiano X. anni solidi concedantur; sic erit Titi annus II. Lini XIII. cum sit tamen idem XII. duntaxat pro Historiae rationibus à XIV. illo, quem Neroni accenset Historia, anno numerantis. Si tamen, pro Chronici calculis à XIII. Neronis Lini Pontificatum inchoemus, & Vespasiano annos solidos IX. duntaxat assignemus; fiet ita ut rectè procedat supputatio, incidatque II. Titi annus in Lini annum duntaxat XII. Ita nimirum Eusebii negligentiâ factum est ut ne quidem unum eundemque in Chronico locum II. Titi annus occupet. Id cum non observaret Prosper, & tamen Vespasiani annos & Titi, pro Chronici Eusebiani mente, distribueret; proinde ut XIII. annorum numerum expleret, finem [...] III. Titi anno reposuit. Omnino ille contra verba & sententiam Eusebii.

Anencleto annos XII. in Historiâ tribuit Eusebius, & in § 6 plerisque Chronici, pro Editione Pontaci, Codicibus; suffragantibus praeterea duobus illis, quos dixi, Codicibus Oxoniensibus, suffragante Historiae vetustissimo Interprete Rusino, suffragante ejusdem vetustissimo Excriptore Epiphanio, & recentiore Nicephoro Callisto; suffragante etiam Chronici vetustissimo Excriptore Prospero, tam in summâ generali quàm in intervallo Fastorum etiam Consularium. [Page 22] Sic itaque supplenda erit Editio Scaligerana. Rectè etiam procedit calculus in Canonis quoque dispositione, si quidem à postremo Titi illius repetatur exordium. XII. enim Domitiani Clementis successionem ponunt pari concordiâ tam Historia quàm Chronicon. Sed prior illa discrepantia proximis etiam Eusebio nata temporibus id effecit ut II. Titi alii pro ejusdem ultimo haberent, alii III. ultimum numerarent. Et quidem si à II. Titi initium arcessamus Anacleti, pro eorum sententiâ qui III. Tito annos attribuerunt, jam XIII. erit [...] annus qui Domitiani erat XII. Constat autem discrepantiam illam undecunque ortam in solis tamen Lini temporibus, pro Autorum mente consistere, nec ipsum quoque Prosperum qui tres Tito annos assignârat, plures tamen Anencleti annos numerare. Quare corrigendus est in dispositione Canonis Eusebius, & Anencleti anni in anno potiùs Domitiani XI. terminandi. Jam enim vidimus quàm fuerit proclivis error ut qui Vespasiano annos tribuerat duntaxat IX, idem rursus I. Titi pro Vespasiani X. haberet, utque idem semel admissus error ad recentiora aliquantisper tempora procederet. Quod semel monuisse sufficiat. Videmus interim quàm licenter alios Imperatorum annos atque alios Pontificum successionibus assignet Eusebius. Ut proinde numeros annorum quibus sedem tenuerint Pontifices è Vetustiorum Testimoniis hauserit, annos autem Imperatorum quibus numeros Pontificum alligârat, è propriis duntaxat conjecturis Eusebius.

In Clemente rursùs, pro more suo, idem à seipso est § 7 diversus Eusebius, sic tamen ut vestigia, ni fallor, utrobique Veritatis appareant. IX. illi annos assignat Historia, tam Graeca quàm Latina Interprete vetustissimo Rusino. Novem etiam Chronici Editio Pontaci, suffragante quoque nostro Codice utroque Oxoniensi, suffragante item Prospero tam in numero ipso quàm in Fastoram quoque Consularium intervallo. Et tamen VIII. duntaxat annos ejus agnoscit Editio Chronici Scaligerana, quibus certè plures Clemens tenere non potuit, si quidem XII. Domitiani anno [Page 23] sedem adeptus, tertio Trajani anno decesserit. Tertio autem Trajani anno decessisse in Historiâ pariter ac in Chronico tradit Eusebius, plures certè Chronici vetustissimique Codices; tradit Chronici vetustissimus Interpres Hieronymus; Hieronym. Script. Eccl. Clemente. tradit Historiae Excriptor Zonaras, ut proinde de Eusebianâ hoc in loco dispositione vix possit certè dubitari. Octonarium autem duntaxat numerum attingent si à XII. quem dixi, Domitiani numerentur, pro Chronici rationibus; ne quidem septenarium superabunt, si pro calculis Eusebii numerentur Historicis. Est enim rursus in annorum Domitiani solidorum supputatione à se diversus Eusebius. Annos enim Domitiani numerat XV. menses V. dies XV. in Chronico, pro quibus tamen annos solidos XVI. numeravit in Canone. Malè quidem ille cum vix uno mense annum XV. superârit. Sic tamen annum Galbae, successo rumque Galbae antea detractum compensavit. Detractis itaque Domitiani annis XII. supersunt IV, quibus si Nervae unicum, Trajani tres addideris, numerum certè octonarium excedere non poterunt, ut agamus, pro Eusebii mente liberalissimé. Idem Domitiani annos solidos XV. duntaxat agnoscit in Historiâ. Ita nimirum VII. duntaxat annis sedem tenuerit Clemens, apparetque in Historiae calculis anni solidi duplicis defectus; alterius quem Claudio, alterius quem Domitiano, uti dixi, detraxerat. Restituantur illi, sic rectè procedent omnia, fietque ut à Domitiani anno XI. Clemens inceperit. Numerum enim Clementis novenarium confirmant Eusebii Codices Excriptoresque & numero plures, & fide etiam digniores. Atque ita illum implet proximus Eusebio Prosper ut in Trajani quartis terminet Consulibus. Illum secuti sunt Contractus & Albertus, quos existimat Eusebiano Chronico sua debuisse Pontacus.

Euaresto viceversâ anni VIII. tribuuntur in Historiâ, IX.§ 8 in Chronico. Sic habet utrobique rectiùs Historia ex Autoribus descripta, non è vitiosâ Canonis dispositione. Faver Historiae lectio etiam vetustissima repraesentata à Rusino. Et tamen aliam Chronici suo quoque Saeculo lectionem, non [Page 24] modò Codices hodierni confirmant, sed etiam Prosper qui IX. annos in initio, & IX. etiam Coss. paria Euaresto concedit, à IV. nimirum Trajani Coss. ad XIII. Confirmant Nicephorus & Syncellus, si quidem ipsi ex Eusebio sua desumserint. Confirmare etiam ipsum Historiae ipsum videtur intervallum. A tertio enim Trajani ad ejusdem XII. non octo duntaxat, sed novem, numerantur anni. Illo autem Trajani anno Pontificatum Euaresti terminabant non nuperi duntaxat Historiae Eusebianae Codices quos viderit Nicephorus, sed & alii illi antiquissimi quos viderit proximus Eusebiano Saeculo Rufinus, sed & Chronici Codex quo usus est Contractus, cum nostro quoque Codice Mertonensi. Nec aliunde natam crediderim hujus erroris occasionem, etiam apud antiquissimos, qui sitûs tamen potiorem habebant, quàm summae generalis, rationem, in quibus ipsum quoque Prosperum constat esse numerandum. Vitiosam tamen illam supputandi rationem, (quocunque tandem patrocinio [...]) & ab Eusebii mente alienam, existimo. Nec enim laxiores numeros patiuntur numeri sequentes. Nec plures Euaresti annos agnovit quàm octo Contractus. Nec plures agnoscere potuisset ipse Prosper, si quidem infra annum Trajani XII. consistendum censuisset. Id cum non fecerit, exinde constat non illo Trajani anno collocatum esse Euaresti exitum in coaevis sibi Chronici Eusebiani Codicibus. Est itaque meritò cur dubitemus itane scripserit Eusebius, itane fuerit (pro Canonis sui dispositione) scribendum. Praesertim cum nec annorum summae VIII. respondeat quam in eâdem Historiâ ipse tribuit Euaresto; cum & aliorum numerorum mentionem habeamus in Chronico. X. Trajani anno Euaresti tempora concludit Chronici Editio Scaligerana. Habuit praeterea Pontacus Codices qui XIII. ejusdem Trajani successisse vellent Alexandrum, quibus etiam Prosperum astipulari vidimus. Habuit & alios, nec facilè spernendos illos, qui XI. quem etiam numerum in vulgatis antea Editionibus receptum observavit. Hunc nos potiùs numerum sequimur, [Page 25] cum & meliùs conveniat annorum summae in Historiâ designatae, & sequentibus ejusdem Eusebii (etiam in Historiâ) rationibus; & verò longe facilior Eusebii fuerit error in anno Imperatoris quem è Canonis situ descripsit, quàm in summâ universâ quae unico apparebat intuitu, & verbis integris utplurimùm fuerit expressa. Eandem dispositionem confirmat Eusebius dum eodem tempore, quo Romae Alexander, Primum Alexandriae successisse testatur. Nempe ille quo tempore successit Alexandriae Primus [...] Romae successisse tradit Alexandrum. Atqui annoEuseb. H. E. IV. 1. Trajani XI. successisse Alexandriae Primum, infrà luculentiùs constabit, ubi de Alexandrinâ Successione ex profeslo tractabimus.

In Alexandri annis (quod gratulandum est) nulla est vel § 9 Codicum discrepantia. X. enim illi annos utrobique assignat Eusebius, tam in Historiâ quàm in Chronico. Historiae vetustissimam lectionem firmat Rufinus, ne recentiores nominem Zonaram atque Nicephorum Callistum. Chronici vetustissimam lectionem conservavit Prosper tam in summâ universâ, quàm in Fastorum Consularium intervallo, à XIII. Trajani ad quartos Hadriani Coss. Convenit etiam intervallum in annis Imperatorum, pro rationibus Eusebianis, accuratissimé. Annos enim Trajano XIX. menses VI. solidos nimirum in Canonis constructione XIX. solos concedit Eusebius. Suffragabitur etiam Historia si quidem, pro Historiae more, menses excludamus. Detractis XII. supersunt VII. Sic III. Hadriani anno successerit Xystus, quo illum successisse tradit Historia & Chronici Editio Scaligerana, quibus accedit Rufinus, accedit Nicephorus, accedunt MSS. Codices quibus usus est Pontacus omnes, & nostri quoque Codices Oxonienses. Rectè quidem illi quoad intervallum. Nobis tamen à Trajani XI. numerantibus in II. potiùs Hadriani terminandus est Pontificatus Alexandri. Et quidem magis pro mente & principiis Eusebii, ut è dictis partim constat, partim è dicendis ultrà [Page 26] constabit. Favent etiam Editi quos secutus est in suâ Chronici Editione Pontacus.

In Xysto tandem superioris calculi in annis Alexandri § 10 cum Imperatorum annis committendis apparet error. X. enim annis in Pontificatu sedisse Xystum convenit utrobique, suffragantibus invicem tam Historiae quàm Chronici Codicibus, suffragantibus item Zonarâ & Nicephoro Historiae, & plerisque Chronici Excriptoribus. Habet equi. dem Rufinus XII. Sed errore Librarii manifesto, ut ex intervallo ab eo ipso ibidem assignato constat. Prosper IX. duntaxat agnoscit, & quidem à IV. Hadriani Coss. ad Coss. ejusdem XIII. ne temere numerum illum excidisse suspicemur. Accedunt Prospero Nicephorus Patriarcha & Georgius Syncellus. Autorum hic est, non Librariorum, error. Nec aliunde natum existimo quàm è vitioso Canonis situ, & vitiosâ etiam Historiae in superiori numero lectione. Cum enim III. Hadriani pro Alexandri fine accepissent; Cum item magno Codicum consensu Xysti finem in annum ejusdem Hadriani XII. relatum viderent: Jam inde facilè intelligimus quàm fuerit illis proclivis error, ut novem Xysti duntaxat annos ex hoc intervallo colligerent. Vidimus enim in Lini annis & correctum à Prospero Eusebium, & è vitiosâ Historiae dispositione correctum. Sed verò alienus à Canonis situ numerus, quique adeo non posset inde colligi; vel eo nomine potiùs Autorum fidei erit assignandus. Et tamen Hadriani XII. Xysti Pontificatum terminat Historia, terminant Rufinus & Nicephorus, terminat Chronici Editio utraque tam Scaligerana quàm Pontaci, terminabant Pontaci etiam Codices tam impressi quàm manu etiam exarati, quibus & noster accedit Codex alter Oxoniensis. Nimirum Canonis situm hoc in loco consuluerat Eusebius. Ita factum ut biennium illud hoc in loco reddiderit quod antea exclusum diximus. Legebant sane XIII. Hadriani annum tres Codices eorum quibus usus est Pontacus, suffragante & nostro melioris notae Codice Mertonensi, non tamen illi Prosperum secuti, sed ut Xysti X. [Page 27] annum absolverent. A tertio enim Hadriani initium ejus arcessunt. Sed ne ultra annum Hadriani XII. Xysti exitum prorogemus, saltem pro rationibus (quas quaerimus)Euseb. H. E IV. 5. Eusebianis, ipse vetat Eusebius. Annum enim unum ille & menses aliquot à Xysti morte, & Telesphori in Romanâ sede successione intercessisse testatur ante quàm Eumenes succederet Alexandriae. Quis est qui non videat secundi à Xysti morte anni partem saltem aliquam per menses illos incertos designari ab Eusebio? Et verò anno Hadriani XIV. successisse Alexandriae Eumenem vult Eusebius. Retinuerat nimirum in Successionis Alexandrinae supputatione superiorem illum biennii errorem. Ita factum ut Successio Eumenis biennio integro in anteriora protruderetur. Ita rursùs ut Primo annos plures, quàm oportuit, [...] assignârit. Plures certè Primi quàm X. annos non esse pro Eusebii Principiis, non esse, pro Autorum calculis, quos ipse est secutus Eusebius, agnoscendos, infrà pluribus in Successione Alexandrinâ probabimus.

[Page 28]

CAP. IV. Fasti Coss. pro secundi tertiique Cycli intervallis, ex Prosperi mente, constituti.

§. 1. Cycli Annorum LXXXIV. Christiani apud Prosperum initium ab initio Judaici triennio sejunctum. §. 2. Redduntur ejusdem Cycli, initii tamen adeo diversi, rationes. §. 3. Anni Imperatorum in secundo Cyclo, pro mente Prosperi, constituuntur. §. 4. Emendantur etiam, & in tertio Cyclo, ex ejusdem sententiâ, anni Imperatorum.

HUcusque primum absolvimus Prosperi Cyclum, quem § 1 ad Hadriani X. pertigisse diximus. Videamus porro num & reliqui ejus Fasti, qui quidem ad nostrum institutum attinent, nec redundantiae nec defectûs vitio laborent, sed rectè accurateque pro Cyclorum lege, respondeant. Sic enim intelligemus, num & Romanorum Alexandrinorumque Pontificum intervalla pro Autoris mente disponantur. Duplicem autem habet Prosper ejusdem Cycli seriem alio nimirum atque alio initio repetitam diversoque adeo fine terminandam. Alia Judaeorum erat à III. Claudii anno, Aer. vulg. XLIII. deducta, & Sabbaticis Judaeorum annis accommodata, uti jam superiùs oftendimus. Alia Christianorum Romanorum, quibus nulla erat Sabbaticorum annorum observatio, nec proinde ratio ulla quae posset illos ad mores Judaeorum accuratè observandos obligare. Quare ut [Page 29] Judaici Cycli initium tertiis alligavit Claudii Coss. sic cum sextis ejusdem Romani initium atque Christiani. Sed verò illud est in hoc loco difficile, itane VI. Calaudii annus pro Christiani Cycli initio habendus sit ut tertium ejusdem annum pro Judaici Cycli initio habitum ostendimus? num primum scilicet Cycli sui VI. illum Claudii annum numerârint Christiani, ut tertium ejusdem numerabant primum in Cyclo suo Judaei? An potius pro superioris Cycli ultimo habuerint, unde novi Cycli initium in sequenti anno esset numerandum? Ego Cycli novi primum numerandum existimo, ad eundem plane modum quo & tertius Claudii primus fuerat in Cyclo Judaico. Certissimam hujus rei probationem à supremi Cycli, quo scripsit Prosper, initio petendam arbitror. Hunc enim ille exploratissimum habuisse censendus est. Hujus autem Cycli primum annum illum numeravit qui Coss. habuit Antonium & Syagrium Aer. vulg. CCCLXXXII. Detrahantur ex hoc numero Claudii anni VI. Aer. vulg. XLVI. & reliqui per aequales LXXXIV. annorum Cyclos dividantur. Ita fiet ut numerum reliquum absolvant aequales Cycli, nullis relictis fractionibus. Quare ut primum Cycli V. numeravit annum illum Aer. vulg. CCCLXXXII. sic etiam Claudii VI. Christi XLVI. primum Cycli primi numerâsse necesse est. Conveniunt etiam laterculi hujus Cycli MSS. quos habemus, cum feriis & diebus Paschalibus notis annorum omnino certissimis, V. ut videtur Saeculo consarcinati quo Romanis illum in usu fuisse è Paschasino discimus.

Convenit etiam, ni fallor, hujus Cycli ratio à nemine § 2 hactenus (quod quidem sciam) explicata. In trium enim illorum annorum intervallo quo discrepabat à Cyclo Judaico Cyclus ille Romanus, unus occurrébat Bissextus. Ita factum ut in Cyclo Romano quaternis diebus feriae Romanorum Judaeorum ferias anticiparent, ut qui mensis dies pro Cyclo Judaico in quartam feriam incidisset idem incideret in feriam primam pro Cyclo Romano. Caeterùm ut annorum Sabbaticorum nullam prorsùs rationem habebant [Page 30] Christiani, ita nec Judaei feriarum. Novum itaque illud Cycli Judaici, & à Cycli Judaici initio diversum, initium feriae causâ institutum ad Christianorum potiùs Cyclum eundem Judaicum usurpantium dissidia spectâsse videtur, quàm Judaeorum à quibus Cycli illius communis usus ad Christianos emanavit. Constat autem à primo rerum exordio Cyclorum suorum rationes, & à Christi Passione, desumpsisse antiquissimos quos habemus Paschalium Epistolarum Autores, & quidem utrobique ad diem Aequinoctii accommodâsse. Id enim existimabant, ita tandem rectè constitutos esse Cyclos suos, si in eundem Aequinoctii & feriae diem concurrerent novae veterisque Creationis exordia. Inde factum ut Mundi Chronologiam ab initio usque repeterent, quo nimirum ita constaret recténe illa pro Cyclorum suorum retrò numeratis rationibus responderent. Nec aliâ fortasse, Prosper opus hoc, de quo agimus, Chronologicum auctius, quàm Cycli sui, causâ conscripsit. Erat autem in his omnibus quatuor omnino feriarum discrepantia. Qui à Mundi exordio Cycli sui causam repetendam arbitrati sunt, in duplici omnino classe censendi sunt. Alii à feriâ quartâ Solaris Lunarisque motûs initia deducebant, quo nimirum die legerant creata illa fuisse magna luminaria. Alii à primo potius Creationis die numerandum censebant quo lucem ipsam creatam docuerat Moses, quippe sine quâ nulla esse posset diei noctisque distinctio. Ita nimirum Hippolytum correxit Autor Epistolae Paschalis coaevus Cypriano à Patre Oxoniensi [...] nuper Editus. A primo enim Creationis die numerârat Hippolytus, à quarto Autor Anonymus. Et verò eo magis favebant primo diei Primaevi Christiani, quòd lucem illam primo die creatam [...] intelligendam censuissent Hellenistae cui arctior esset cum [...] affinitas quàm Soli isti visibili. Favebat rursus in contrarium quòd Solaris Lunarisque motuum concurrentium [Page 31] ratio praesertim haberetur in constructione Tabularum Paschalium, qui concursus à communi utriusque initio deducendus erat in IV. omnino Creationis diem referendo. Erat praeterea & illis occasio quatuor seriarum intervallo dissentiendi invicem qui Cyclorum Paschalium normam à Paschate illo, quo passus est Dominus, desumendam existimarent. Erant enim in Primaevâ Ecclesiâ, de anno quo passus esset Dominus, duae sententiae omnino celeberrimae. Alia eorum qui XV. Tiberii, duorumque Geminorum Consulatu crucifixionem Domini constituerent. Horum numero noster erat fortasse Prosper qui inde Fastos suos Consulares orditur Paschalis Cycli usibus accommodatos, erat sine dubio Victorius. Nec enim alios nomino quàm illos quorum extant hodieque Fasti in illum ipsum usum concinnati. Alia erat eorum qui Eusebium sequerentur, Christumque adeo anno inde III. Tiberii XVIII. propter tria Paschata à S. Joanne memorata, passum existimarent. Quod certè intervallum, licèt trium esset duntaxat annorum, quatuor tamen erat feriarum. Binas enim ferias ipse ille Annus Tiberii XVIII. Aer. vulg. XXXII. cum Bissextus esset, jam antea quàm Pascha celebraretur, addiderat. Idem & in Aequinoctio statuendo quatuor feriarum discrimen occurrebat. Qui enim Aequinoctium, pro Anni Juliani à Sosigene constituti formâ, in VIII. Kal. April. seu Mart. XXV. referrent, illis potiùs prior illa Veterum sententia placuit Eusebio Antiquiorum. Anno enim Tiberii XV. Geminis Coss. Aer. vulg. XXIX. Cycl. Solis X. Lit. Dominic. B. Pascha [...] Parasceue peractum in illum ipsum incurrit diem Martii XXV. pro Aequinoctii Romani legibus accuratissimé. Qui verò potiùs Alexandrinorum sententiam in Aequinoctio sequerentur, quae hodieque obtinet, in XII. Kal. April. seu Mart. XXI. illud conferentium; His posterior illa sententia potiùs arrisit Eusebii. Anno enim Tiberii XVIII. Aer. vulg. XXXII. Cycl. Sol. XIII. Lit. Dom. F E. in Parasceuen incidit illud Aequinoctium. Nec aliam puto [...] fuisse quo vixit Prosper Saeculo rationem [Page 32] cur Cyclum eundem à novo tamen initio arcesserent quàm quòd etiam apud ipsos Romanos jam obtinuisset Aequinoctium illud Alexandrinum. Firmare id videtur quòd duplicis hujus de anno Christi crucifixi sententiae meminerit ipse Prosper; & soleat idem, ubi sententias invicem diversas reperisset, ambas tamen in Fastos suos Paschales referre. Sic enim duplicem de Lini Pontificatu sententiam è situ duplici natam in Fastos illum retulisse vidimus. Constat itaque ex his omnibus discrepantium sententiarum Principiis, discrimen hoc ut quatuor fuerit feriarum, sic trium fuisse duntaxat annorum; recteque adeo, & pro mente Prosperi novi hujus Cycli Romani initium in sextis Claudii Coss. esse constitutum.

Age itaque videamus num etiam in secundo Cyclo Fastorum § 3 Consularium intervalla respondeant. Incipiemus autem non a novi Cycli Romani initio, sed à superioris fine Judaici. Porro Eusebianam etiam Imperatorum Chronologiam unà repraesentabimus, tam ex Historiâ & Historiae Interprete vetustissimo Rufino, quàm etiam è Chronico. Inde enim constat sua desumpsisse Prosperum, adeoque Prosperi, siqui fuerint errores, ad Eusebium esse exigendos. Post X. itaque, Hadriani, eidem tribuit Hadriano Prosper.

Prosp.	Euseb. Hist.	Rufinus.	Euseb. Chron.
Coss. paria	11	11	11	11
Pio	22	22	22	23
Marco 19. per Coss.	20	19	19	19
Commodo 13. per Coss.	12	13	13	13
Severo	18	18	18	18
Caracallae ante novi Cycli initium	3	3	3	3
86	86	86	87

Anni solidi è Chronico potiùs Eusebii, quàm. ex Historiâ, petendi sunt, quorum etiam constat rationem in intervallis [Page 33] praecipuè habendam esse. Ita constat calculus accuratissimè, ut nimirum novus ille Cyclus Romanus tertio demum, uti dixi, pose Judaicum anno terminetur. Nec occurrunt in Pontaci Codicibus ullae discrepantiae quae numeros, quos dedimus, suspectos faciant. Quinetiam ad verae Chronologiae rationes propiùs accedunt illae Chronici Eusebiani rationes. Si enim An. Aer. vulg. CXXVII. quo X. terminatur Hadriani, addantur anni LXXXVII, efficient annum Aervulg. CCXIV. qui tertium terminat similiter Caracallae. Deest igitur, hoc in intervallo, Prospero annus unus omnino ex Eusebiano Chronico supplendus. Sed & locum ipsum, quo supplendus est, manifestum facit praedicta illa, quam dedimus, cum Eusebiano Chronico collatio. Pio enim Coss. paria XXII. sola concedit Prosper, cum tamen, pro Eusebiani Chronici sententiâ, XXIII. essent tribuenda. Nec enim damnum illud resarciunt Coss. XX. Marco perperam assignati. Quos enim Marco Coss. plures, quàm oportuit, adjecit, eosdem Commodo detractos esse constat. E Cycli certe initio & fine satis liquet Eusebiani Chronici intervalla [...] numerâsse Prosperum. Si tamen postea Chronicon ex Historiâ corrigendum censuerit, praesertim in Annis Imperatorum, videmus etiam quàm fuerit error ille proclivis. Nec tamen apparet ille, in hodiernâ Prosperiani [...] dispositione, si quidem Pii supremos Coss. examinemus. Et tamen illud apparet, vacuum esse in fine Pii locum novis Coss. insititiisque supplendum. Sic enim respondent Episcoporum intervalla qui supremis Pii annis ita successerunt ut ad Marci etiam tempora pervenerint, quasi deessent in Pii fine Coss. XVII. Pii Coss. Celadionis Alexandrini Successionem apponit Prosper, Agrippini rursus in eâdem Alexandrinâ sede Successionem VI. idem Marci Coss. assignat. Celadioni annos XII. utrobique tribuit [...] tam in Historiâ quàm etiam in Chronico. Non aliter hoc in loco respondet spatium quàm si Pio XXIII. Coss. attribuantur. Idem rursus Aniceti Successionem Romanam in Coss. Pii contulit XX. mortem in Coss. Marci [Page 34] VIII. Atqui X. Aniceti annos duntaxat agnoscit hodiernus Prosper. Quòd si illum ex Eusebio emendemus, & Aniceti annos XI. cum Historia Eusebii, & plerisque Chronici Codicibus numeremus; Ita rursus hoc etiam in loco constabit deesse Pio XXIII. illos quos dixi, Coss. Et tamen quinam Prospero Coss. restituendi sint, divinari non possumus. Si Fastos Prosperi vitiosissimos cum Victorii Fastis atque Cassiodori componamus ex eodem lutoso fonte deductis, nullos reperiemus addititios qui locum illum vacuum possint commodè supplere. Sed ne quidem è veris Fastis ullum suppetit auxilium si ab illis Coss. fiat supputatio quos pro Pii XVII. habet ipse Prosper ad illos usque Coss. quos idem Marci numerat octavos. Addit quidem ille supposititium Antonini III. & Aurelii III. Postconsulatum, cui veri Fasti refragantur. Nullos omisit aliunde inserendos. Prospero igitur ipsi hunc errorem tribuendum censeo potiùs quàm Librario. Qui certè Prosperi Fastos à paucis annis postea quàm ab ipso Prospero ederentur excripsit Victorius primos Prospero Marci Coss. duos Augustos uno loco citiùs quàm oportuit sitos reperit, ut manifestò constabit si quis veros Fastos cum illis contendat in Editione Bucherianâ. Nullos tamen in spatio universo defuisse inde colligimus quòd primos horum Fastorum Coss. duos Geminos uno rursus loco priùs quàm in veris Fastis numerarentur, idem rursus recensuerit Victorius. Non est tamen operae pretium investigare ubi Coss. Pio detractos alibi Prosper inferuerit, cum nullum faciant alibi inserti discrimen in designandis Pontificum intervallis. Supremos verò Marci Coss. Commodo potiùs, pro mente Prosperi, assignandos inde colligimus, quòd quae ad VIII. Commodi Coss. apposuit Prosper, eadem anno Commodi IX. assignata reperiamus in Chronico Eusebiano.

Superest jam ut & tertii Cycli Fastos, pro mente Prosperi, § 4 constituamus. Utemur autem eâdem, quâ in superiori Cyclo, methodo, ut Prosperum nimirum ad Eusebium exigamus. A tertio itaque illum Caracallae anno sic inchoat [Page 35] Prosper ut finem ponat in XIII. Coss. Diocletiani, sitque adeo ob oculos repraesentandus. Post tertios Caracallae Coss. addit

Prosp.	Euseb. Hist.	Rufin.	Euseb. [...].
Praeterea Coss. paria	3	4	4	4
Macrini	1	1	1	1
Elagabali	4	4	4	4
Alexandri	12	13	13	13
Maximini	3	3	3	3
Gordiani	6	6	6	6
Philippi	6	7	7	7
Decii	2	2	2	1
Galli	2	2	2	2
Gallieni	14	15	15	15
Claudii	2	2	2	2
Aureliani	5	6	6	6
Probi	6	6	6	6
Cari cum filiis	2	3	2	2
Diocletiani	13	13	13	13
81	87	86	85

Videmus hoc in loco deesse Prospero tria Coss. paria ad justam Cycli sui mensuram, & reliquis omnibus redundare annos aliquot in annorum utique solidorum, (quos solos quaerimus) censum neutiquam recipiendos. Quare & illis detrahendi, & Prospero addendi qui Cycli numerum accuratè consumment. Anni Prospero addendi sic habent: Unus Caracallae, alius Alexandri, tertius Gallieni, quartus Aureliani, si quidem annos solidos numeremus, & Taciti atque Floriani tempora Aureliano accenseamus, qui ipsi annum solidum non soli, sed cum Aureliani temporibus accensiti, absolverunt. Detrahendum viceversâ Philippi annum unum infra probabimus. Chronicon Eusebianum si quis velit, pro Eusebii mente, constituere, detrahendi imprimis Philippi anni duo, & Decio annus unus addendus. Sic numeri utrobique constabunt. Inde etiam liquet quo pacto sit in reliquorum emendatione procedendum. Quae [Page 36] quidem emendationes ob oculos [...] sunt, non modò in Pontificum annis, quod agimus, exaequandis, verumetiam si quis velit res gestas, à Prospero ex Eusebio acceptas, Eusebiano Chronico accommodare.

CAP. V. Successio Romanae Ecclesiae Eusebiana à Xysto ad finem Fabiani.

§. 1. Tenuit sedem Romanam Telesphorus, pro Principiis Eusebii, à XII. Hadriani ad I. Pii. §. 2. Hyginus à I. Pii ad V. §. 3. Pius Pontifex à V. Pii Imperatoris ad XX. §. 4. Anicetus à XX. Pii ad VIII. Marci. §. 5. Soter à Marci VIII. ad XVI. §. 6. Eleutherus à Marci XVI. ad Commodi XII. §. 7. Victor à XII. Commodi ad IX. Severi. §. 8. [...] à IX. Severi ad I. Elagabali. §. 9. Callistus à primo Elagabali ad II. Alexandri. §. 10. Urbanus à II. ad X. ejusdem Alexandri. §. 11. Pontianus à X. Alexandri ad II. Maximini. §. 12. Anteros mense uno. §. 13. [...] à Secundo Maximini ad I. Decii. §. 14. Philippi anni V. duntaxat numerandi sunt, proverâ sententiâ Eusebii. §. 15. Certus hic est hujus Successionis terminus in I. Decii, tam pro verâ Historiâ, quàm pro sententiâ [Page 37] Eusebii. §. 16. Annos Pontificum, è Testimoniis; annos Imperatorum, quibus jungendi essent Pontifices, è conjecturis, didicit Eusebius. §. 17. Temporum minutias [...], in hâc Pontificum Successione, exploratas habuit Eusebius.

XYstum in Pontificum Catalogo sequitur Telesphorus. § 1 Hujus annos XI. utrobique agnoscit Eusebius. Sic illum vertit in Historiâ Rufinus, sic descripsere Nicephorus Callistus & Zonaras. Sic Chronici exemplaria omnia tam MSS. quàm Edita, quibus & nostri quoque accedunt Codices Oxonienses. Sic etiam Chronici vetustissimus Excriptor Prosper in summâ generali quae non ita facilè solet imponere Librariis. In Imperatorum annis quibus hi Telesphori anni attribuendi sunt, non item ita conveniunt, qui proinde rectiùs ex annis Telesphori, quàm ex illis viceversâ anni Telesphori, erunt corrigendi. Nos illis potiùs assentire diximus qui XII. Hadriani inchoarent. Tenuit Hadrianus Imperium pro Eusebii sententiâ, tam in Chronico quàm in Historiâ, annis XXI. Sic annus Telesphori XI. in II. Pii incurrerit. Rectè nimirum pro Editione Chronici Scaligeranâ, rectè pro Editorum lectione & unius MS. Pontaci, quibus suffragatur Albertus. Primo tamen Pii anno Telesphori tempora terminat Historia; Primo Nicephorus & Zonaras; Primo Chronici Eusebiani Codices quamplurimi eorum quibus usus est Pontacus; Primo Contractus, quibus & nostri quoque suffragantun Codices Oxonienses. Nec alium certè numerum patiuntur numeri sequentes. Non itaque Librario, sed Eusebio potiùs ipsi erit illa tribuenda dispositio. Num autem in summa generali, an potiùs in dispositione peccârit Eusebius, de eo infrà opportuniùs erit disserendum. X. interim duntaxat ejus annos in Tabulis, pro Eusebii mente, repraesentandos duximus.

[Page 38]

Hygino nescio quo errore Scaliger in suo Chronici Eusebiani § 2 Textu VIII. annos assignat. Sed errore satis manifesto. Pii enim introitum post III. annum ponit. Id quoque nimis parcé IV. enim annos illi tribuit Historia, ejusdem Lectionem hodiernam confirmante Rufino, confirmantibus Zonara atque Nicephoro Callisto; tribuere Chronici Editiones Codicesque quibus usus est Pontacus; tribuit ejusdem Chronici descriptor antiquissimus Prosper; tribuunt denique Codices etiam Oxonienses, ut proinde dubitandum non sit quin ita scripserit Eusebius. Sequentes enim numeri auctiori illi numero locum prorsus nullum in ipsius Canonis dispositione relinquunt. Adeo tamen hic Imperatorum annos contraxere Librarii, ut IV. illum Pii anno decessisse velint Codices nonnulli Pontaci, V. reliqui omnes tam Scaligeri quàm Pontaci, Editionesque atque Excriptores, cum nostris quoque Codicibus Oxoniensibus. Ita nimirum in anno Telesphori praetermittendo sibi constat Eusebius.

Par etiam est in Pio Codicum consensus, quod quidem § 3 ad ipsius annos attinet; error autem immanior in annis Imperatoris. Anni ejus XV. numerantur in Historiâ, & Historiae Interprete Rufino atque Excriptore Zonarâ. Totidem etiam leguntur in plerisque Chronici Codicibus tam Editis quàm MSS. cum Codice etiam Mertonensi. Unus illi X. annos duntaxat assignat, sed solus ille, & deterioris notae, Codex Oxoniensis. Correxit tamen, ut videtur, ille Pontificis annos ex annis Imperatoris, quod factum non oportuit. Initium à V. Pii Imperatoris anno jam deduximus. Quod inde etiam, pro Eusebii mente, colligimus,Eus. H. E. IV. 11. quòd eodem tempore Romae Pium successisse testetur in Historiâ quo & Marcus successerit Alexandriae. Variant quidem in illâ quoque Marci successione Chronici Codices. V. tamen Pii anno illam tribuendam in Alexandrinâ Successione ostendemus. Suffragatur etiam (quod maximi faciendum) series ipsa Successionis illius universae, ut infrà constabit. Nondum itaque ab Eusebii Hypothesibus alienum [Page 39] quippiam admisimus. In fine pugnant [...] exemplaria. XVI. Imperatoris Pii anno Pii Pontificis exitum adscribit Chronici Editio [...], adscribunt multi Pontaci Codices cum nostro quoque Mertonensi. Quasi nimirum nullus prorsus inserendus esset Hyginus. Alii XVII. Nonnulli etiam XVIII. Longe tamen [...] illi qui XX. volunt, nec numero illi, nec oetate, inferiores, quibus etiam consentit Prosper, consentiunt Contractus atque Nicephorus.

Aniceto annos XI. tribuit Historia, confirmantibus lectionem § 4 tam Rufino quàm Nicephoro, suffragantibus etiam plerisque Chronici Codicibus, suffragante etiam, ut vidimus, Prospero, si tamen Pio annus ille XXIII. adjiciatur qui pro Cycli, quem secutus est, rationibus erat necessariò addendus. Convenit etiam intervallum Chronici in annis Imperatorum, si quidem à Pii XX. inchoetur supputatio. VII. quidem Marci anno Pontificatum Aniceti terminat Codex unicus Mertonensis. VIII. alii omnes quos habuit Pontacus, quibus accedit Editio Scaligerana, & Codex Oxoniensis alius, & ipse etiam Eusebius in Historiâ. Inde facilè colligitur rectiùs habere plures illos Codices qui XI. annos Aniceto magno consensu largiuntur. Et quidem VIII. Marci anno successionem Soteris ab Eusebio constitutam esse exinde etiam colligimus, quòd Romae eodem tempore illum Aniceto successisse scribat quo Alexandriae Celadioni successerit Agrippinus. Agrippinum autem successisse monet [...] VIII. itaque Marci annum Anicetus egredi non potuit si quidem eodem tempore, quo Agrippinus, Soter etiam successerit. Eundem nimirum Marci numeravit utrobique annum, quanquam vitiosis Historiae in Successione Alexandrinâ calculis, ut infrà ostendemus. Numeravit itaque à XX. Pii anno Eusebius annos Aniceti. Ita intelligimus omnes hosce à Telesphori anno praetermisso errores adeo sibi invicem consentaneos, utcunque ejus hypothesibus adversissimos, non utique Librariis, sed Eusebio potiùs ipsi esse tribuendos.

[Page 40]

Soteri VII. duntaxat annos concedit Editio Chronici Scaligerana.§ 5 Sunt qui etiam VIIII. Marian. scilicet & Albert. cum Codice recentiori Oxoniensi. Errore nimirum in Romanis numerorum notis longe facillimo. XIIII. alii, errore, ut videtur, numeri X. pro V. Sed VIII. Codices Pontaci omnes, quibus etiam suffragatur Prosper, & noster melior Mertonensis, & verbis luculentissimis suffragatur Historia. E IX. Marci verè (insito nimirum anno Telesphori) illos inchoandos diximus in XVII. ejusdem proinde desituros. Et quidem hîc quasi è veterno quodam evigilasse videtur Eusebius, restituto hypothesibus [...] anno quem antea detraxerat. XVII. enim ipse agnoscit in Historiâ, agnoscunt etiam ex Historiae fide Rufinus & Nicephorus; quin & in Chronico [...] multi Pontaci Codices cum nostro quoque Mertonensi. Favet etiam Prosper, omisso licèt Eleuthero, sitamen spatium numeremus ab initio Soteris VIII. Marci Coss. ad initium sub Pertinace Victoris. Sunt & alii tamen qui XVI. reponant, tam Editus ille à Scaligero, quàm & alii apud Pontacum MSS. Et quidem vereor ne pro Eusebii mente hi potiùs audiendi sint. Necdum enim errorem deposuisse è sequentibus constabit Eusebium.

In Eleutheri temporibus antiquum obtinent Codic̄es § 6 Eusebiani invicem diversissimi. XIII. illi duntaxat annos concedit Historia, & qui Historiam sequuntur Rufinus & Nicephorus. XV. Chronici Codices, ut puto, omnes cum nostro quoque Mertonensi. Posteriorem numerum vero propiorem existimo, si quidem rem spectemus ipsam, aut Princi pia Eusebii; priorem tamen, si ejusdem mentem in Historiâ atque sententiam. Novum enim, hoc in loco, è novâ observatione Historicâ admisit errorem. Nimirum anno Commodi X. Victoris initium ponit Historia, ponunt Historiae Excriptores Zonaras & Nicephorus. Annum Commodi nescio quo praetermiserit errore Rufinus. Non alium tamen ab Eusebio designatum annum quàmEuseb. H. E. V. 22. Commodi X. exinde liquet quod eodem tempore dicat [Page 41] Alexandriae successisse Demetrium. Verba enim [...] ad praecedentia verba [...] videntur [...]. Sed IX. Commedi anno successisse Demetrium postulant omnino Successionis Alexandrinae rationes, susfragantibus etiam plerisque Pontaci MSS. Sic convenient verba [...] non cum [...] quod praecesserat, sed cum [...], vel id genus verbo aliquo laxioris significationis, quod subintelligitur, ut nimirum id voluerit Eusebius, non quidem eodem anno, sed spatio temporis non admodum remoto, successisse Romae Victorem, & Demetrium Alexandriae; in animo tamen praecipuè annum habuerit [...] Romae successisse oportuerit Victorem, si quidem illi anni XII. tribuendi essent, quod quidem illi tribuendos ex Autore suo accuratiùs consulto didicerat. A IX. enim Severi anno XII. annos si retrorsum numeres, ab illo incipient, quem dixi, Commodi X. Incipient iidem ab anno Commodi IX. pro eorum calculis, qui mensium nullâ habitâ ratione, Commodi annos solidos XII. duntaxat agnoscerent. Fieri satis facilè potuit ut id genus error in anno Imperatoris, novum Eusebio in Pontificis annis pepererit errorem. Ita factum ut XIII. annos Eleuthero tribuerit, cum tamen pro illius calculis XII. duntaxat his terminis circumscripto reverâ conveniant. Annos mutilos apud Eusebium, in [...] Pontificum Successione, nullos agnoscimus, cui nullas videmus ex Autorum fide memoratas unquam annorum [...] minutias. Rursus itaque à Marci XVI. quò superioribus erroribus constaret, initium supputandi deduxit. Ita [...] Eleuthero XIII. duntaxat anni assignabuntur si annum Commodi X. non fuisset egressus; sed XV. si ad annum ejusdem XII. pertigerit. Quanquam autem novos [...] nullos in Historiâ ob oculos habuerit Eusebius, quod quidem ad Pontificum annos attineret, habuit [...] de rebus gestis. Nempe in Conciliis, ni fallor, de Paschate habitis, non modò Victoris nomen, sed annum etiam Commodi X. notatum invenerat. Inde didicerat hoc anno [Page 42] non Eleutherum, sed Victorem in sede constitutum esse. Nec tamen de annis quibus sedem tenuerit Eleutherus, novos illi in Historiâ fuisse testes vel illud ostendit, quòd & eosdem numeros Successoribus in Historiâ tribuerit, quos in Chronico tribuerat; & iisdem etiam Imperatorum annis plerunque assignârit. Ad eundem plane modum Persecutionem sub Marco quam rectè Marci anno VII. assignaverat, in Historiâ ad annum Marci distulit XVII. quòd & Eleutheri mentionem in eâ observavit, nec verò ante annum illius XVII. pro suis hypothesibus successisse potuerit Eleutherus. Sed verò annos XV. pro Eusebii Principiis, Eleuthero esse concedendos, & Commodi potiùs XII. quàm X. exinde colligimus, quòd numerum illum [...] Codices Chronici hodierni cum pleri (que) nostro quo (que) Mertonensi. XXV. nonnulli Pontaci Codices, in quo tamen veri numeri XV. vestigia comparent. Convenit etiam quòd Victori X. annos duntaxat etiam in Historia tribuat Eusebius, etiam in Chronico legerit ejusdem Interpres vetustissimus Hieronymus; quòd sub Severo illum rexisse Hicronym. Script. Eccl. Victor. Ecclesiam idem tradat Hieronymus, & quidem ad annum Severi IX. teste etiam ipso in Historiâ [...], qui retrò numerati ad annum illum, quem dixi, Commodi penultimum pertingent. Nec multùm discrepant in fine Eleutheri Chronici Codices hodierni qui illum tribuunt Commodi XIII. aut [...]. Pertinacis aut Severi. Eundem prorsus annum tres illae notae designant. In eo tantùm diversum sentiunt quòd annos Eleutheri à Marci XVII. inceperint. Sed non viderunt ita annos Victoris X. constare non posse Severi IX. finiendos, sed nec aliorum omnium Pontificum annos Victore recentiorum. Vidit itaque hoc in loco errorem suum Eusebius Eleutheri Victoris que tempora plusquam oportuit deprimentem, ut tamen emendari possit illud plane non vidit, adeoque negligendum censuit, eamque quam in Chronico dederat supputationem adhuc omnino retinendam. Illud etiam constat praetermissum suprà Telesphori annum XI. sic illum oblitum esse ut nullum prorsus [Page 43] locum habere possit in ejusdem rationibus. Ita enim conveniunt in sequentium Pontificum ad Fabianum usque temporibus tam Historia quàm Chronicon; Ita sese invicem excipiunt nectúntque invicem tempora Pontificibus assignata: ut locus plane nullus supervacuus appareat cui inseri possit annus iste praetermissus.

Victori X. duntaxat annos ascribunt [...], quotquot § 7 habemus, Eusebii Codices, tam in Chronico quàm in Historiâ. Ascribunt etiam utriusque Operis fere quotquot habemus Excriptores, Historiae Rufinus, Zonaras & Nicephorus; Chronici Hieronymus, multique alii, cum nostris quoque Codicibus Oxoniensibus. Eidem annos XII. assignant Syncellus & Nicephorus Patriarcha, quin & antiquior utroque Prosper, propiorque temporibus Eusebianis. Numeraverant nimirum illi, cum Eusebio in Historiâ, à X. Commodi ad IX. Severi. Id verò quantùm aberat ab Eusebii, etiam in Historiâ, calculis modò admonuimus. Sic enim detrahendum erit biennium istud seu Eleuthero, seu Zephyrino, quorum neutrum patiuntur, in Historiâ quoque, traditae rationes. Et quidem apud Prosperum manifestus est error in temporibus Zephyrini apud illum mutilatissimis. Sunt quidem qui ad annum Severi XI. apponant exitum Victoris, in quibus & noster Codex Mertonensis. Hi biennium illud Zephyrino detrahendum existimabant. VIII. ponunt Editi cum Mariano. [...] quoque etiam pro VIIII. errore facillimo.

Zephyrino XVIII. annos [...] assignat Historia. Conveniunt § 8 etiam plerique Chronici Codices, cum Excriptoribus Contracto Alberto que. Conveniunt & alii etiam ab Eusebio Autores. Malè itaque XVII. duntaxat, Editi, à Marci, ut videtur, XVII. Eleutheri, & à Commodi XIII. Victoris tempora numerantes. Sed verò illam sententiam, ut sit Eusebianis Principiis conformior, calculis tamen ejusdem minùs consentaneam ostendimus. Qui autem XX. reposuerit, unicum reperit solumque Pontacus, qui quidem [Page 44] biennium illud Victoris supervacuum Eleuthero detractum, adjecit Zephyrino. Pessimè verò omnium hoc in loco Prosper qui XIV. Zephyrini duntaxat annos agnoscit, quod quidem peperere ejusdem in superioribus vitiosissimae rationes. Confirmat numerum ipsum intervallum, si quidem ab anno Severi IX. initium ejus arcessamus. Supersunt enim Severi anni IX. pro calculis Eusebii. His si adjicias annos Caracallae VII. Macrini unicum; sic desinet in I. Elagabali annus Zephyrini XVIII. Ipsum autem illum annum Elagabali Zephyrini ultimum recenset Historia. Confirmat Historiae lectionem Rusinus. Confirmat & Chronici Excriptor antiquissimus Prosper qui Callisti Successionem primis tribuit Elagabali Coss. Confirmat & recentior ejusdem Chronici Excriptor Albertus, suffragante etiam sequentium Pontificum Successione. Nondum igitur à calculis Eusebii aberravimus. Magnum tamen fateor Chronici Codicum fuisse consensum, tam Scaligerani quàm etiam Pontaci, II. potiùs Elagabali anno Zephyrini obitum assignantium, quibus & nostri etiam consentiunt Oxonienses. Redibat nimirum rursus in rationes Excriptorum annus Telesphori ab Eusebio praetermissus. Sed verò de Eusebiani Chronici lectione antiquissimâ testis est Prosper hodiernis Codicibus antiquior. Vix itaque est cur dubitemus quin ita scripserit primitùs Eusebius.

Callisto anni V. utrobique assignantur, tam in Historiâ § 9 quàm etiam in Chronico, consentientibus & nostris quoque Chronici Codicibus Oxoniensibus. Hi à I. Elagabali supputati in II. desinent Alexandri. IV. enim in universum annos solidos Elagabalo assignat Canon. Idem initium Callisti eundemque finem agnoscit etiam Prosper, proinde errore manifesto VI. tamen annis eidem assignatis. Sic etiam Chronicon excripsere Contractus & Albertus. III. tamen Alexandri anno consignant Codices Pontaci plerique obitum Callisti, quibus & nostri accedunt Oxonienses, à II. viz. Elagabali numerantes. IV. etiam ipse Pontacus. Sed refragantibus Successorum intervallis.

[Page 45]

Urbano annos VIII. tribuit Historia, IX. Chronicon, & § 10 quidem consentientibus utrobique Codicibus. Historiae lectionem firmat Rufinus. Chronici lectionem Exemplaria hodierna omnia tam Scaligerana quàm Pontaci, cum nostris etiam Oxoniensibus. Firmat etiam Prosper, & quidem respondente Fastorum intervallo à II. nimirum Alexandri Coss. ad ejusdem Coss. XI. Adeo vetusti sunt Eusebianorum Codicum errores. Rectiùs enim habet Historia. Desinunt nimirum illi à II. Alexandri anno inchoati in ejusdem X. Et quidem ita pro mente Eusebii. Eo enim tempore ait Eusebius successisse Pontianum quo per Caesaream in Graeciam profectus est Origenes; eo (inquam) quo Caesareae Presbyter ordinatus est [...] (inquit) [...], Theoctisto nimirum Caesariensi & Alexandro Hierosolymitano Episcopis, Hist. Eccl. VI. 23. quod X. Alexandri contigisse idem agnoscit, ib. c. 26. quod X. etiam Alexandri assignavit Excriptor Chronici Marianus. Quare audiendi non sunt Codices illi Chronici qui vel XI. ejusdem Alexandri, vel XII. eandem illam Ordinationem ascribunt, ne quidem audiendus ipse Prosper qui XI. Ne quidem audiendi Eusebianae etiam Historiae Codices MSS. quos duos refert Valesius, qui Ordinationem de quâ loquimur, Expeditionemque Origenis XII. Alexandri anno adscribunt, suffragante etiam Historiae Excriptore Nicephoro Callisto. Confirmat praeterea quae diximus, quòd, post illam Ordinationem mortem Demetrii [...] consecutam esse idem tradat Eusebius, celebratis tamen antea, de illâ Ordinatione, duabus in Origenem Synodis. Satis hinc nimirum verisimilis apparet occasio cur anno Alexandri X. Christi nimirum, pro Eusebiano annorum solidorum calculo, CCXXXII. Successionem Pontiani assignârit Eusebius. Malè nimirum ille. Sic enim factum ut ad III. usque Maximini Thracis annum differretur Martyrium Pontiani. Sed tertii anni partem aliquam ut concedamus Maximino, Romae tamen nullum ejus fuisse Imperium alibi ostendimus,Diss. Cypr. [Page 46] nec ullos adeo Romae Martyres facere potuisse, quin tertii potiùs anni partem maximam è Pupieni & Balbini temporibus Maximino accensitam esse. Sic rursus factum ut annus unus detraheretur Fabiano cui XIII. duntaxat annos perperam attribuit Eusebius. Malè nimirum ille annum Alexandri X. cum sui calculi X. confudit. Incidit enim X. Alexandri anni pars multò maxima in annum superiorem Aer. vulg. CCXXXI. Malè rursùs Demetrii finem in sui calculi X. retulerat qui erat potiùs in superiorem CCXXXI. reverâ conferendus, ut in Successione Alexandrinâ infrà probabimus. Malè praetereà Pontiani initium eidem anno tribuit quo Expeditionem illam susceperit Origenes, quo & mortuus fuerit Demetrius. Vivo certè Demetrio profectus est in Graeciam Origenes. Et cum profectione illâ conjunctam legerat mentionem Pontiani Romani & Zebini Antiocheni. Inde rectè collegit Eusebius illis Pontificatum gerentibus iter illud ab Origene fuisse susceptum. Sed nuper illos Pontificatus iniisse, vel eodem saltem anno, recténe collegerit, illud sane non constat. Utcunque tamen cum Eusebio ipsi hos errores imputandos esse constet, proinde non est dubitandum quin numeros saltem Eusebianos, hoc in loco, rectè repraesentaverimus. Fieri quidem potest ut ante X. Alexandri annum Demetrio successerit Heraclas. Recentiorem ejusdem Successionem excludunt tempora Successoribus assignanda. Rectè itaque Chronicon Eusebianum excripsit Contractus qui X. anno successionem illam tribuit Pontiani. XII. tribuunt Codices Pontaciani plerique cum nostris etiam Oxoniensibus. XIII. Codices & numero & Autoritate inferiores. Pessimè verò omnium Zonaras qui distulit ad I. etiam Maximini.

In Pontiano discrepant rursus invicem Codices Eusebiani. § 11 VI. annos tribuit Historia, IX. Codex recentior Oxoniensis. Rectiùs V. alii plerique Chronici Codices, quibus suffragatur Prosper, tam in numero quàm etiam in intervallo sibi consentientissimus, & noster quoque Mertonensis. Sic [Page 47] in II. desierit Maximini. XIII. enim solidos annos Alexandro in universum assignat Canon. Malè Codices Chronici alii qui III. potiùs Maximini anno, aut qui I. Gordiani terminant, quanquam in hunc posteriorem censum veniant, non noster modò Mertonensis, cum Codice Scaligerano, sed & Prosper Chronici ejusdem Excriptor antiquissimus.

Anteroti mensem unicum utrobique concedit Eusebius, § 12 qui certè Eusebio per annos solidos numeranti annum mutare non potest. Malè rursùs illum cum III. Maximini conjungunt nonnulli, cum I. Gordiani Prosper & plerique Chronici Codices cum nostris Oxoniensibus.

Fabiano annos XIII. ascribit Chronicon insigni exemplarium § 13 consensu. Sic enim reperit in sui aevi Codicibus Prosper tam in numero sibi, quàm etiam in intervallo consentaneus. Sic & in suis Scaliger atque Pontacus, quibus & nostri quoque suffragantur Oxonienses. Quot annis tenuerit nullibi meminit Historia. Quo autem anno decesserit errant plerique Codices hodierni. I. Galli & Volusiani tribuunt ejus Martyrium non modò Codices Pontaci, sed & Oxonienses, sed & illi antiquissimi unde sua hausit Prosper. Atqui certum est non modò passum esse sub Decio Fabianum, verumetiam ita sensisse pariter Eusebium. Tradit illeEuseb. H. E. VI. 39. verbis disertissimis Decium [...] intulisse, [...] (inquit) [...]. Satis inde manifestum est (quod est etiam sane verissimum) & sublatum esse à Decio Fabianum, & suffectum, eodem Imperante, in Fabiani locum fuisse Cornelium. Idem etiam Ecclesiae Romanae Successionem subEuseb. H. E. VII. 2. Gallo talem recenset ut sub illo successerit Cornelio Lucius, Lucio deinde Stephanus. Cornelio autem tres [...] annos, spatium nimirum Interpontificii, quod erat post Fabiani mortem sane diutissimum, Cornelio accensens; Lucio etiam VIII. fere menses, fere quadrienni spatium à [Page 48] Fabiani Martyrio ad Successionem Cornelii. Inde duo colligimus, & primo Decii anno attributum esse ab Eusebio Martyrium Fabiani; & binos eundem tam Decio annos, quàm Gallo, assignâsse.

Atqui non attingent (inquies) Fabiani anni XIII. à II.§ 4 Maximini caepti ad I. Decii. Restat enim praeterea annus Maximini unus, cui si adjicias Gordiani VI. non I. Decii, sed Philippi VI. numerabitur XIII. Fabiani. VII. autem Philippo annos tribuunt utriusque Operis, quotquot habemus, Codices, etiam antiquissimi. Illum certè numerum reperit in Historiâ Rufinus, illum in Chronico Prosper, ne recentiores nominem utriusque Operis Codices atque Excriptores, hâc saltem in causâ, invicem consentientissimos. Eundem Syncellus, eundem Nicephorus Patriarcha & Eutychius. Id unum est in uno Prospero suspectum quòd Coss. paria sub Philippo VI. duntaxat agnoscat. His tamen omnibus minimè obstantibus omnino sentio errorem hunc non ipsi tamen esse tribuendum Eusebio, sed proximis potiùs antiquissimisque ejus Amanuensibus. Id certè ex Historiâ certissimum est, & legibus in Codice exploratissimum, ut V. annum paulò ille fortasse superârit, adeo tamen exiguo superâsse spatio ut non sint illi plures quàm V. solidi proinde assignandi. Nec verò plures ipsum tribuisse Eusebium ex hoc ipso colligimus Argumento. Sic enim incidet XIII. Fabiani in I. Decii accuratissimé. Initium enim Fabiani rectè nos, & pro Eusebii mente, constituisse, jam suprà satis manifestò, ni fallor, ostendimus. Idem Dionysium Alexandrinum III. Philippi consecratum, annos XVII. tenuisse docet, ad XI. Gallieni, si Chronicon; ad annum ejusdem XII. si potiùs Historiam audiendam existimemus. Quòd si Philippo annos VII. cum receptâ lectione assignemus, jam IX. potiùs Gallieni necesse erit obiisse Dionysium. Viderunt hoc fortasse Librarii qui V. potiùs Philippi initium in Chronico Dionysii apponendum censuerunt. Sic enim factum ut ad XI. Gallieni pervenire potuerit. Sed verò hoc quò minùs esse potuerit ab Eusebio [Page 49] per annos, uti dixi, duntaxat solidos numerante, reclamat Successionis illius à primo usque Aniano universa series, tam ipsa sibi, quàm anno Philippi in Historiâ designato consentientissima. Nescio etiam an viderit Eutychius Scriptor alioqui negligentissimus. Dempsit enim ille Gordiano biennium illud quod in Philippo superadditum invenerat. Nec aliter constabunt anni ab Eutychio Fabiano assignati, ne potiùs Librario tribuendum suspicemur. Sed verò quicquid sit sentiendum de Eutychio, Eusebio tamen ipsi non esse imputandum supervacuum illud Philippi biennium è duplici illo Fabiani atque Dionysii calculo, satis invicem alioqui consentaneo, manifestum est. Sunt & aliae tamen praeterea rationes quae suspectum reddant. Jam vidimus in Prospero Cycli sui leges ab insititio illo biennio esse violatas. Unum tamen annum compensavit detractum Gallieno quem illi assignaverat Eusebius. NumeratEuseb. H. E. VII. 32. fin. praeterea Eusebius à Christi Natalibus anno Augusti XLII. ad Persecutionem Diocletiani annos CCCV. Et quidem Persecutionem cum XIX. Diocletiani conjunxit in Historiâ, conjunxit & in Chronici Editione vetustissimâ Mediolanensi, conjunxit Autor Anonymus apud Photium qui SS. Metrophanis atque Alexandri gesta conscripsit, &Vid. Vales. quidem ex eodem, ut videtur, Eusebio. Conjunxit etiam & alius quem habemus in MS. [...]. 241. Redundabit autem biennium istud si quidem reliquorum Imperatorum annos solidos, pro Eusebii mente, supputemus, Philippo utique omnino detrahendum. Annos illos à II. Claudii, Aer. vulg. XLII. repraesentant Tabulae nostrae ad Eusebii mentem concinnatae, in universum 262. Sic itaque habent: [Page 50]

A secundo Claudii ad 19. Diocletiani	262
Adde post Augusti 4 alios ejusdem Augusti annos	15
Tiberii	23
Caii	4
Claudii	1
	305

Rectè itaque, & pro mente Eusebii, biennium istud Philippi addititium è nostrâ supputatione rejecimus.

Sic itaque Successionem Romanorum Pontificum Eusebianam § 15 ad fixum aliquem certumque terminum deduximus. Fixum nimirum in Historiâ quòd sit prorsùs exploratissimum I. Decii anno passum esse Fabianum; Fixum etiam in calculis Eusebii, quòd eo ipso anno passum ipse existimârit Eusebius, concurrantque adeo hoc in loco cum veris Historiae rationibus rationes Eusebii. Inde etiam Successionis universae temporibus à nobis assignatis magna accedit confirmatio quòd talia illa voluerit Eusebius quae hunc terminum nec egrederentur, nec ab eodem etiam deficerent. Recentioribus inde temporibus adeo nihil explorati habuit Eusebius, ut ne quidem operae pretium fuerit, quid ipse senserit, indagare. Quod si tamen indagari posset, Nobis consilium esse monuimus hanc Successionem ad Cypriani duntaxat tempora deducere.

Ex hâc ergo Pontificum dispositione constat, non temere § 16 haec ab Eusebio esse conficta, cum & illis, magnâ ex parte, consentiat quae ex Eutychio noster hausit Doctissimus Cestriensis. Numeros itaque Pontificum, annorumque quibus sedem tenuerint, hausit Eusebius plerunque ex Autoribus, non item annos Imperatorum quibus exitus eorum introitusque consignavit. Mitto alia impraesentiarum Argumenta quae infrà sumus opportuniori loco commemoraturi. Ipsa illa tam immanis Eusebii ipsius à seipso in Historiâ & Chronico discrepantia, major certè quàm quae in rebus certo quodam consilio Testimonioque digestis, esse tamen soleat [Page 51] à Librariis; Ipse ille tandem anni, quo successerint Pontifices, Eusebii neglectus, vel rarior, in progressu Operis, Observatio, quasi quò progrederetur longiùs eò magis se innexum implicatumque sensisset; Ipsi denique enormiores frequentioresque in Imperatorum annis connectendis, quàm designandis Pontificum, errores: Faciunt (inquam) haec omnia ut non immeritò suspicemur, ut annos quibus sederint Romani Pontifices ex Autorum Testimoniis didicerit Eusebius, omnem tamen illam eorundem in Canone dispositionem, omnem illam eorum cum Imperatorum annis connexionem, seu ab Eusebii ipsius fuisse conjecturis, seu antiquioris alterius, à quo acceperit Eusebius, Autoris. Sic itaque illos invicem conferendos censui ut potiùs ex Episcoporum annis colligerem quotis Imperatorum annis decesserit quis (que) aut successerit Episcopus, quàm ut ex Imperatorum annis viceversâ colligerem quot anni singulis Episcopis essent tribuendi. Non tamen erant propterea inutiles anni Imperatorum. Quanquam enim inde non intelligamus sub quibus Imperatoribus illi floruerint Episcopi; ex intervallis tamen Imperatorum discimus quot sint anni singulis Episcopis, pro Eusebii saltem mente, assignandi.§ 17

Quod verò ad temporum minutias spectat, nullas exploratas habuisse videtur Eusebius. Imperatorum non modò annos, sed & menses etiam & dies quibus Imperârint, saepe designavit. Sic enim solebant illorum quoque temporum Scriptores Imperatorum tempora designare. Episcoporum menses diesve supernumerarios, quibus sedem tenuerint, nuspiam memorat Eusebius. Ait ille quidem Xystum Romae anno & mensibus aliquot antea defunctum esse quàm succederet Eumenes Alexandriae. Quot illi menses fuerint, non item indicavit, nedum dies, indicaturus, ut videtur, hâc saltem occasione, si quidem ipse compertum habuisset. Id ergo duntaxat voluit, non integrum fluxisse biennium à morte Xysti ad initium Eumenis. Annos nimirum Imperatorum Romanos, cum solidos numerat in Canone, à communi deducit Romani anni, ut videtur, initio Januario. [Page 52] Sic non distabat annus ille Hadriani XII. qui incidit in Januarii initium, ab initio XIV. quo caepit Eumenes, plusquam uno anno & aliquot mensibus quos tamen accuratè designare non potuit Eusebius. Solidi itaque [...] anni illi Pontificum qui numerantur in Canone, nec defectu laborent, an potiùs excessu, ex ipso colligi poterit Eusebio. Sed nec ex illâ ejus eorum cum Imperatorum annis commissione. Nec enim aliâ ratione videtur illos cum Imperatorum annis composuisse quàm è suis duntaxat conjecturis, supponendo utrobique annos solidos, nec excessu defectuve variantes, tam in Pontificum Successionibus quàm etiam Imperatorum: Et sic quidem in annis Imperatorum, ut non illi à decessorum mortibus, sed à perpetuo Romani anni principio Januario, repetantur. Inde factum ut anni Imperatorum veri anno illi Canonis Eusebiani cui toti affiguntur, dimidiâ duntaxat ex parte respondeant, aliquando ne quidem vel ex parte dimidiâ. Ita redditur incertum, si quidem anni illi Pontificum non solidi fuerint, quos tamen pro solidis numerat Eusebius, num ad annum illum Romanum pertigerint, quem illis Canon assignavit; incertum rursùs, si eousque verè pertigissent, num tamen verè illum Imperatoris annum aliquâ ex parte attigerint quem totum illi Canonis loco assignavit Eusebius. Sic erunt primi ultimique Pontificum anni admodum incerti. Nec quicquam nos hâc in causâ juvabunt anni Imperatorum, nisi quòd veros, uti dixi, numeros indicabunt quos Pontificibus attribuerit Eusebius. Emendabunt etiam atque definient, siqua fortè Lectionis varietas Textûs numeros reddiderit incertos.

[Page 53]

CAP. VI. Successio Sedis Alexandrinae.

§. 1. In Successione Alexandrinâ Veterum neminem habemus qui possit cum Eusebio, cui sit potiùs fides adhibenda, contendere. §. 2. Ad explorandos Romanorum Pontificum in Canone Eusebiano locos, etiam errores Eusebii, in Pontificum Alexandrinorum dispositione, sunt tamen ipsi non inutiles. §. 3. Distinguendi itaque à numeris Eusebii Historicis numeri ejusdem conjecturales. §. 4. Tempus Aniani. §. 5. Abilii. §. 6. Cerdonis. §. 7. Primi. §. 8. Justi. §. 9. Eumenis. §. 10. Marci. §. 11. Celadionis. §. 12. Agrippini. §. 13. Juliani. §. 14. Demetrii. §. 15. Heraclae. §. 16, 17. Dionysii. Notae Historicae è quibus colligitur vixisse Dionysium ad An. CCLXIV. §. 18. Tres erant in Paulum Samosatenum Synodi, quarum I. initio defunctus est Dionysius. §. 19. Tempus Maximi. §. 20. Theonae. §. 21. Petri. §. 22. Annos Episcoporum, ex Autoribus; Imperatorum è Conjecturis, hausit Eusebius.

PRogredimur jam ad Successionem Alexandrinam quam § 1 saepe cum Romanâ contulisse vidimus Eusebium. Eâ enim, pro Eusebii mente, constitutâ, unà inde constabit [Page 54] num & Romanam, pro illius mente, constituerimus, si nimirum concurrant in utrâque sede Pontifices illi, & quidem in eundem circiter Imperatoris annum, quos quidem ipse in suâ Canonis dispositione concurrisse observaverat Eusebius. Jam enim suprà monuimus concursum accuratissimum, ne quidem pro Eusebii mente, hoc in loco expectandum esse. Et quidem meretur haec Successio propterea magis illustrari quòd sit omnium accuratissima, quaeque adeo tutissimè adhiberi posset ut norma reliquarum. Minùs enim pugnant hoc in loco Codices Eusebiani, seu in annis Pontificum, seu etiam Imperatorum. Quin & praecipuam quandam hoc in loco diligentiam ipse etiam meretur Eusebius, quòd non alium habeamus hujus Successionis testem primarium. Non alium certè secutus est Prosper, nec alium Patriarcha Nicephorus atque Syncellus, nec alium denique, ut videtur, Eutychius. Recentiores enim omitto remotiores ab Origine, qui alium neminem illorum temporum testem, quem sequerentur, habuisse putandi sunt. Inde sequitur aliorum Veterum Testimoniis ita locum esse, non quidem ut aliam quandam hujus Successionis oemulam Chronologiam eliciamus quae possit cum Eusebianâ de side contendere, sed ut si quem numerum dubium fecerit Lectionis hodiernae varietas, de verâ antiquissimâque Eusebianorum Codicum lectione possit ex illis pronunciari. Fuit certè Eusebius ipse Alexandriae; habuit amicos Alexandrinos, imprimis Professorem celeberrimum Anatolium, & [...] Martyrem coaevum Dionysio; multa didicit de Origenis gestis etiam Alexandrinis è sermone coaevorum Origenis discipulorum; nec aliunde Successionem, de quâ agimus, accepisse credendus est quàm ex illius Ecclesiae, siqua fuerint, Archivis, peritissimorumque hominum fermonibus. Ut proinde ne quidem Eutychio, ipsi licèt Alexandrino, exploratior tamen suae quoque Patriae Successio esse potuerit quàm fuerit Eusebio. Sinceriora enim, & à recentiorum commentis inter polationibusque puriora Ecclesiae illius [...] habuit Eusebius quàm tot Saeculis [Page 55] deinde junior habere potuit Eutychius. Nec tamen aliam venditat diversamque ab Eusebianâ Successionis hujus Chronologiam, nec alia etiam, unde sua hauserit, aut side digniora, monumenta. Siquid itaque diversum ab Eusebio proferat Eutychius, id calculorum, aut Codicis quo usus est Eutychius Eusebiani, potius erroribus, quàm ipsi tribuendum videtur Eutychio.

Est autem duplex Alexandrinae Successionis usus. Alius § 2 ille, quem dixi, ut intelligamus inde quo pacto etiam Romanam Successionem disposuerit Eusebius. Huc etiam inservient errores Eusebii, ubi etiam ab Autorum, quos secutus est, sententiâ discesserit, & à certis verae Chronologiae rationibus; si tamen verè Eusebio tribuendos esse constabit. Nec enim (in primis praesertim Sedis utriusque Synchronismis) commercium aliquod harum Sedium memorat Historicum, unde possit colligi verè coaevos fuisse quos ille pro coaevis habuit. Quin potiùs certum est, cum primos Pontifices Romanos aliter quàm oportuit, disposuerit Eusebius, ne quidem coaetaneos esse potuisse Sedis Alexandrinae Pontisices illos, si quidem minùs in eorum distributione peccârit, propiusque ad Historiae veritatem accesserit. Ut ergo coaetanei non erant Alexandrinis Pontificibus Pontifices illi Romani quos tamen [...] coaetaneos recensuit Eusebius, si nullum prorsus in Canonis constitutione errorem admisisset [...]; Sic etiam [...] constructioni tribuendum est quòd locum illum in Canone obtineànt [...] Alexandrini quem illis [...] Eusebius. Quoties [...] in [...], quos tribuit [...], [...] supputatione peccat, ut sane [...] aliquoties Eusebius; errorem tamen illum sequi necessario oportebat locum Alexandrinis ab [...] in [...] constitutum. Quare ut è Canonis loco [...] illi Synchronismi quos finxit Eusebius; sic etiam looum illum quem tenuerint in Canone explorare non possumus, ni etiam errores Eusebii habeamus exploratos. Alius usus hujus Successionis Historicus est, ut quibus verè temporibus Pontifices Alexandrini floruerint [Page 56] intelligamus, quibusque adeo limitibus res gestae Ecclesiasticae, quas quidem aliunde constat illis sedem moderantibus contigisse, fuerint proinde concludendae. Et quidem hunc posteriorem usum praecipuè impraesentiarùm promovere decrevimus. Sic tamen ut ne priorem quidem alium prorsus negligendum esse censeamus.

Illum verò non ex Eusebianis in disponendo conjecturis,§ 3 sed ex Autorum fide, colligendum esse constat. Cum verò alios nullos habeamus Autores quàm quos ipse secutus est Eusebius; nec porro aliunde quàm ex ejusdem Eusebii fide intelligamus quid ipsi quoque senserint: proinde necessariò distinguendum est quid ipse ex Autorum fide, quid item suis ductus scripserit incertis fallacibusque conjecturis. Quem enim locum tenuerint Episcopi Alexandrini in verâ Chronologiâ ex Autorum fide discendum est, ex Eusebii autem conjecturis, quantumcunque fallacibus, quem tenuerint in Canone Eusebiano. Itaque videamus ut illos disposuerit Eusebius.

Initium Aniani ex VIII. Neronis arcessit Eusebius, § 4 [...]. Sic enim scribit in Historiâ. Primo tamen Neronis Imperii anno Rufinus. Historiae tamen numerum confirmant pleraque Chronici exemplaria, confirmat Chronici Interpres Hieronymus. [...]. Script. Eccl. Marc. Non est itaque audiendus Prosper qui VII. tribuit Neronis Coss. suffragante Mariano. Nedum alii illi Codices audiendi qui IX. anno Neronis assignant. Rufini fortasse versionem aliquam secutus est Eutychius, qui primo etiam ipse Neronis anno statuit. Fuisse enim apud Orientales Historiam Rufini facilè è Socrate colligimus. Annos illi XXII. concedunt omnes, ipse in utroque Opere Eusebius, Interpres etiam Historiae Rufinus, Chronici exemplaria omnia, Prosper, Nicephorus Patriarcha editus, suffragantibus ejusdem MSS. duobus, Oxoniensi altero, altero Londinensi Collegii Sionensis. Astipulantur etiam Eutychius & Syncellus, ne reliquos nominem minorum gentium innumeros. [Page 57] Desinunt hi, pro rationibus Eusebii supputati, in annum IV. Domitiani. Illo autem ipso Domitiani anno Abilii Successionem constituit Eusebius ipse in Historiâ, suffragante etiam Interprete Rufino ad saniorem jam reverso mentem. Consentiunt Chronici exemplaria pleraque tam Edita quàm etiam MSS. in quibus Codex alter Oxoniensis. III. Domitiani pauci cum nostro Mertonensi, & Prospero. V. Marianus. Eutychius IX. Vespasiani, pro calculi prioris errore.

Abilii annos XIII. utrobique numerat Eusebius, lectionem § 5 confirmante Interprete Rufino, confirmante etiam Eutychio. Malè itaque XII. duntaxat concedunt Syncellus & Nicephorus Patriarcha tam excusus ille quàm in nostris quoque MSS. Desinunt in I. Nervae, pro calculis Eusebii, cui tribuunt ejusdem finem Chronici Codices omnes, cum antiquissimo Chronici Excriptore Prospero. Historia I. Trajani, illam quoque lectionem confirmante Rufino, & Contracto. Nullâ fortasse sententiae discrepantiâ, si quidem annos Trajani à primo ejus sub Nervâ initio numeremus. Sed oblitum esse Nervae in Historiâ Eusebium, ex ipso loco & sequenti Successione constat, vel XV. duntaxat annos Domitiano solidos in Historiâ assignavit. Inde factum ut quem numeravit in Chronico annum Domitiani XVI. eundem Nervae in Historiâ tribuerit, ut Galbae, Othonis & Vitellii annum Neroni attributum esse monuimus.

Cerdonis anni nulli memorantur in Historiâ, XI. in Chronico, § 6 & quidem rectè pro sententiâ Eusebii. Malè itaque X. duntaxat agnoscunt Eutychius, Syncellus & Nicephorus Patriarcha cum duobus ejusdem MSS. Confirmant illum, quem dixi, calculum Eusebii ambae tam in Historiâ quàm in Chronico rationes, si tamen invicem accommodentur. Primi Successionem IX. quidem Trajani constituunt Libri Pontaci cum nostris etiam Oxoniensibus. Rectiùs Editi anno Trajani XI. repetito nimirum ab anno Nervae Cerdonis initio. Suffragatur Historia quae ejusdem Trajani XII. Jam enim à Trajani I. illam numerare diximus. Suffragantur [Page 58] etiam & numeri sequentes qui ita invicem rectè respondebunt. Malè itaque Prosper qui IX. Trajani Coss. successorem apponit Primum, secutus nimirum vulgarium Codicum errorem longè facillimum, notas numerales IX. pro XI. transponentium. Eutychius Domitiani XV. Unum enim Cerdonis annum ab illo praetermissum esse diximus.

Primo annos XII. utroque Opere largitur Eusebius, & § 7 quidem consentientissimis utrobique Codicum lectionibus. Sic enim Rufinus, Eutychius, Syncellus, Nicephorus Patriarcha cum duobus ejus, quos dixi, Codicibus MSS. Unus VII. duntaxat concedit Mertonensis, Librarii vitio ut videtur, quinarii ut videtur numeri notam pro denarii notâ reponentis. Sic anno Hadriani IV. Justum successisse oportebit, cui anno illum apponit Prosper, proinde XI. annis Cerdonis, Primi XII. agnitis. Tot enim anni intercedunt à Nervae Imperio ad IV. Hadriani. Eusebius III. utrobique tribuit, & quidem hoc in loco consentientissimis etiam Codicibus atque MSS. ad unum omnibus. Sic [...] errorem Chronico interpolandum censuere Librarii, praetermissi anni ultimi Domitiani. Nec viderunt sic X. duntaxat Primi annos constare posse si à Trajani XII. numerentur. Nec plures Ego Eusebium in Autore quem secutus est reperisse crediderim, refragantibus licèt hodiernis Eusebii exemplaribus. Nec enim aliter fieri potuit ut Alexandrum Romae & Primum Alexandriae pro coaevis haberet Eusebius, & Successores utriusque Justum Alexandriae, Xystum que Romae coaevos itidem numeraret. Nemo est quin videat ita Alexandri annos & Primi concurrere invicem atque respondere oportere, ut uno pariter ejusdemque Imperatoris anno caeperint, & uno etiam & communi ejusdem Imperatoris anno Successores acceperint, & proinde non plures Primo annos concedi posse quàm fuerant [...] Alexandro. X. autem annos Alexandro illum concessisse jam fuprà manifestum est. Ita fiet ut II. Hadriani anno succesferit uterque tam Xystus Romae quàm Justus Alexandriae. [Page 59] Et quidem si quis annos Pontificum Alexandrinorum ab initio Aniani Aer. vulg. LXII. ad initium Petri [...]. CCC. recenseat, biennium redundare sentiet, hoc utique in loco detrahendum. Id quod etiam è sequentium Pontificum numeris constabit adhuc manifestiús. Errat autem immaniùs Eutychius qui quo anno caepit Primus eundem desiisse, Successoremque Justum accepisse credidit, Trajani XI. Erat tamen erroris occasio quòd non deessent Autores qui Alexandro Romano, pariter ac Primo Alexandrino, XII. annos concederent, ut infrà videbimus. Hos habuit ob oculos fortassis Eusebius. Et cum observâsset, in Canonis dispositione, sic demum respondere numeros suos universos, sic etiam concurrere initia utriusque & fines, si X. utrique assignarentur; aliunde etiam [...] fuisse qui Romano etiam Episcopo XII. annos attribuerent, inde forte XII. annos Alexandrino Episcopo attribuerit, propterillum nempe Synchronismum. Oblitus nimirum in alio duntaxat X. annorum numero contigisse illum Canonis Chronici concursum. Oblitus etiam, propter depressum plusquam oportuit initium Euaresti, factum ut contractiores potiùs inde numeri sibi viderentur eligendi. Id sane certum est biennio illi, in verâ, ut dixi, Chronologiâ nullum prorsus esse locum.

Justo annos XI. utrobique tribuit Eusebius, & quidem § 8 suffragantibus utriusque Operis Excriptoribus, Rufino, Prospero, & Codicibus omnibus cum nostris etiam Oxoniensibus. Et tamen X. duntaxat agnoscunt Eutychius, Syncellus & Nicephorus tam editus quàm in nostris quoque MSS. hic utique miminè audiendi ubi de Eusebianâ lectione constat. Desinent illi anno Hadriani XIII. Eusebius anno cjusdem Hadriani XIV. Successionem assignavit Eumenis, anni unici duntaxat errore. Et tamen biennium postulabat biennium Primi addititium è duobus illis, ut videtur, Claudii atque Domitiani praetermissis annis, pro Historiae calculis, in anteriora protrusum. Ita factum ut quos uno eidemque anno Hadriani attribuerit Chronicon Xystum [Page 60] Romae, Justumque Alexandriae, illi, ex novis hisce Historiae erroribus, duobus essent annis ab invicem sejungendi. Sed vel inde constat II. Hadriani Xysti initium assignâsse Chronicon. Nec enim aliter fieri potuit ut XIIII. Hadriani succedens Alexandriae Eumenes, anno uno mensibusque aliquot seriùs successerit Alexandriae quàm successerit Romae Telesphorus, quod tamen de suâ in Historiâ dispositione idem ipse affirmat Eusebius. Hoc tamen ut biennium explerent, XV. potiùs Hadriani Eumenem apponunt nonnulli, sed pauciores illi, Pontaci MSS. cum nostris etiam Oxoniensibus. XV. etiam ejusdem Hadriani Coss. Prosper. Sed errorem satis manifestò produnt numeri sequentes.

Eumenis annos XIII, magno rursus utriusque Operis § 9 consensu, agnoscit Eusebius, etiam suffragante Syncello. XII. duntaxat Eutychius, X. Nicephorus excusus, VIII. Codex ejusdem Nicephori Patriarchae Londinensis. Sic illi invicem dissident Excriptores cum semel à veritate discesserint. XIV. tribuit intervallum Prosperi, à XV. nimirum Hadriani ad VIII. Pii Coss. Errore tamen manifesto. Detraxit enim Marco annum illum quem Eumeni assignavit. Sic itaque V. Pii decesserit Eumenes. Nec aliter illam Successionem repraesentant Codices impressi. VI. quidem ejusdem Imperatoris anno tribuunt Codices quamplurimi Pontaci, VII. alii cum Codice nostro [...], suffragante etiam Prospero. Jam enim monuimus VIII. illos Pii Coss. Successori Eumenis Marco potiùs esse annumerandos. IX. denique Contractus. Tantam nobis confusionem peperere Librarii. Firmant tamen receptam impressorum Codicum lectionem numeri sequentes, ita certè constringunt ne possit ad ulteriora promoveri. Firmat & illud quod Pium Romae Marcumque Alexandriae Pontifices pro coaevis habuerit Eusebius, non aliâ proculdubio de causâHist. Eccl. IV. 11. ille quàm quòd in unum eundemque Pii Imperatoris annum, pro Chronici sui dispositione concurrissent. Rectè itaque, & pro mente Eusebii, Telesphori annum unum, & [Page 61] Primi duos è nostris Tabulis exclusimus. Sic enim fiet ut intervalla respondeant.

Nec minor est in Marci etiam annis utriusque Operis § 10 Eusebiani consensus. X. enim illi annos tribuit, & quidem etiam consentiente Syncello, consentiente etiam Prospero, si tamen Coss. ejus, eo quo dixi modo, pro ejus mente, restituantur. Celadionis enim Successionem XVII. Imperatoris Pii Coss. apponit. XV. largitur Eutychius, à X. nimirum Hadriani anno ad Pii IV. XIII. Nicephorus Patriarcha, suffragantibus ejusdem Codicibus MSS. Sed verò Eusebianae lectionis antiquitatem confirmat Rufinus. Quo Pii Imperatoris anno successerit decesseritve Marcus, nihil in Historiâ tradit Eusebius. Tradit equidem in Chronico, sed, ut fieri solet in locis suspectis, pro exemplarium diversitate diversissimé. XII. ejus anno Celadionis successionem statuunt impressi, & plerique Pontaci Codices MSS. cum nostro etiam recentiore Oxoniensi. XIV. alii, & bono numero, Codices in quibus & noster quoque Mertonensis. Sunt etiam qui XVI. XVII. Pii Coss. Prosper. IV. Pii Eutychius. Nemo recté. XV. statuendam suadent quae suprà diximus. Nec adeo procul aberrant qui XIV. reponebant aut XVI.

Celadioni anni XIV. utrobique assignantur, hic etiam § 11 Historiae lectionem confirmante Rufino, Chronici item lectionem confirmantibus quotquot habemus Chronici exemplaribus, etiam confirmante Syncello. X. duntaxat Nicephorus Patriarcha tam Editus, quàm in MS. etiam Londinensi. XI. Eutychius. XII. Prosper, à Pii nimirum XVII. ad VI. Marci Coss. Jam enim suprà probatum dedimus, pro mente Prosperi, XXIII. Coss. paria esse Pio assignanda. Et quidem rectè ille annum designavit quo saltem obierit Celadion. VI. enim Marci Successorem accepisse testantur plerique Codices Pontaci cum nostro etiam recentiore Oxoniensi. V. Marci alii cum nostro Mertonensi, non longe illi à veritate recedentes. Longius certè Contractus qui Marci X. Nec enim Eutychius fortasse [Page 62] nominandus qui Pii XV. Sed verò inquies, VIII. Marci Celadionis obitum constitutum ab Eusebio in Historiâ, H. E. IV. 19. [...], & quidem eodem anno quo etiam decesserit Anicetus, quod Marci VIII. pro rationibus Eusebianis contigisse supra in Romanâ Successione probavimus. Atque obitum Aniceti primo loco memoratum è Chronici situ desumpsit Eusebius. Celadionis obitum quo anno esset statuendus, è vitiosis collegit Historiae ratiociniis. Omissum antea in Successionis Alexandrinae supputatione unum Domitiani annum jam antea monuimus. Inde factum ut Successiones in Historiâ memoratas, uno, quàm per Chronici seriem oportuit, seriùs anno reposuerit. Accedit jam in Antonini Pii temporibus error alius. Cum enim XXIII. annos solidos illi tribuisset in Chronico, non plures tamen quàm XXII. eidem assignavit in Historiâ. Inde colligimus annum illum Marci VIII. in Historiâ eundem esse reverâ qui VI. recensetur in Canone, recteque adeo, & pro Principiis Eusebii constitutum à nobis obitum Celadionis utcunque videamur à verbis ejus in Historiâ discessisse. Colligimus praeterea non à notis Historicis, sed supputatione, collegisse Eusebium coaevos fuisse quos ille tanquam coaevos uni eidemque alligavit ejusdem Imperatoris anno. Videmus enim qui, pro veris calculis coaevi non erant, cum tamen supputationis vitio in eundem Imperatoris annum viderentur incidere, ab illo tanquam verè coaevi fuissent, eidem anno fuisse assignatos. Et cum annus ille Marci pro Historiae calculis VIII. sit tamen VI. pro accuratioribus Chronici rationibus; colligimus denique duos illos Primi annos, rectè nos, & pro verioribus ipsius Eusebii rationibus, à Tabulis nostris exclusisse.

Par etiam est Eusebii in annis Agrippini utrobique consensus,§ 12 cujus annos numerat XII. Eidem XIV. tribuit Eutychius & Nicephorus editus, & Codex ejusdem Nicephori Oxoniensis. Errorem inde natum existimo quòd, in annis Imperatorum Chronici rationes cum rationibus Historiae [Page 63] confuderint. Nempe à VI. Marci quo ejus initium à Chronico constitutum modò ostendimus anni intercedunt XIV. ad I. Commodi quo obitum statuunt falsae Historiae rationes. Convenit tamen in intervallo Eutychius, à XV. Pii ad V. Marci. Annos enim Pio cum Historiâ XXII. duntaxat tribuit Eutychius. Confirmat praeterea lectionem Historiae Rufinus, Chronici Syncellus & Codex Nicephori sincerior Londinensis. Finem Agrippini XVII. Marci apponebant multi Pontaci Codices, XIX. alii cum nostris Oxoniensibus atque Editione Pontaci. I. Commodi statuit Historia, pro recepto jam biennii errore cujus modò meminimus, qui etiam error in nonnullos etiam Chronici Codices irrepsit. Nobis à VI. Marci numerantibus in XVIII. ejusdem finis erit statuendus Agrippini. Suffragante nimirum Mariano, suffragantibus etiam Historiae rationibus, si quidem detrahatur biennium illud quod malè additum probavimus.

Juliano rursùs idem nurnerus utrobique tribuitur, tam in § 13 Historiâ quàm in Chronico, X. nimirum annortum. XV. tamen Nicephorus Patriarcha Editus & Codex ejusdem Oxoniensis. Lectioni Eusebianae receptae astipulantur Rufinus, Eutychius, Syncellus. Sic IX. Commodi successerit Demetrius. Ita impressi Chronici Eusebiani Codices. Ita plerique Pontaci MSS. Ita Co. dex alter recentior Oxoniensis. Ita denique Prosper, si tamen rectè intelligatur. Demetrii enim Successionem VIII. apponit Commodi Coss. Noni illi sunt Commodi Coss. si quidem Marci Coss. vigesimos Commodo accenseas, quod suprà faciendum ostendimus. VIII. tamen tribuunt Codices alii Pontaci, cum nostro quoque Mertonensi. Plures X. cum Contracto, cui etiam suffragatur Historia. Eodem enim anno Demetrium ait successisse Alexandriae quo Romae: Victor, post annum Eleutheri (ut in Historiâ voluit Eusebius) XIII. quem X. Commodi fuisse constat è nostrisEuseb. H. E. V. 22. Tabulis ad illius mentem concinnatis. Eodem etiam anno unde anni Demetrii XLIII. inchoati in X. Alexandri annum desinent, pro calculis Eusebii, quem etiam Commodi [Page 64] X. fuisse ex iisdem constat Tabulis. Inde satis manifestò constat Eusebio ipsi, non Librariis, errores hosce tribuendos esse, tam quòd Eleutheri finem praedicto anno Commodi X. assignârit, quàm quòd etiam Demetrii Alexandrini initium. Sic ille nimirum supinâ admodùm negligentiâ, diversitate calculorum Posteros implicuit. Nec vidit tamen ita utique constare non posse numerum à se Juliano paulo antea assignatum. X. cnim ejus anni à I. Commodi accersiti in alium ejusdem annum desinere non poterunt quàm XI. Atqui annum, pro falsis Historiae calculis XI. eundem esse monuimus qui IX. erat in Chronico, duobus nimirum annis in anteriora protrusis. Ita vel ex hoc Eusebii errore colligimus rectè habere Tabulas nostras, pro Principiis Eusebii. Perit tamen iste Synchronismus è vitiosâ duntaxat supputatione ejusdem natus Eusebii.

Demetrio annos XLIII. utrobique tribuit Eusebius, lectionis § 14 veritatem confirmante Rufino, confirmante Prospero, omnibusque utriusque Operis Codicibus, quinetiam Eutychio, Syncello & Nicephori quoque Patriarchae Codice Londinensi. X. tamen duntaxat annos eidem concedit Nicephorus editus à Goare & Codex Nicephori Oxoniensis; XI. editus à Scaligero Nicephorus. Ita Librariorum mendis conspurcatum illum habemus Nicephorum. Hoc autem Pontificatu nulla est in annis Imperatorum Historiae à Chronico discordia. Sic itaque Demetrio successerit Heraclas anno IX. Alexandri. Et quidem illo ipso anno Successionem illam consignant Codices plerique Pontaci, nostris etiam suffragantibus Codicibus Oxoniensibus. VII. Alexandri Coss. apponit Prosper, [...] anno Eutychius prorsus hoc in loco qui audiatur indignus. Erant tamen Pontaci Codices duo qui X. potiùs reponendum censerent. Numerum illum hausit forte ex Historiâ Librarius. X. aitHist. Eccl. VI. 26. Eusebius annum fuisse Alexandri cùm ab Alexandriâ Caesaream migraret Origenes. Hoc illum è Scripto aliquo Origenis adversùs Demetrium didicisse verisimile est, ut proinde notam inde Historicam habeamus, ad quam haec [Page 65] Alexandrinorum Pontificum Successio omnino exigenda sit. Ait enim non multò postea, [...], defunctum Demetrium, suffectumque esse Heraclam. Origenis illam expeditionem XI. Alexandri nonnulli, alii XII. tribuebant Pontaci Codices. Marianus rectè X. Nec est quòd dubitemus ex Historiâ corrigendos esse Chronici Codices, in his praesertim numeris qui non è Canonis dispositione, sed ex Autorum fide, colliguntur. Et verò è nostrarum Tabularum situ constat annum Alexandri, pro Eusebiani Chronici dispositione IX. X. tamen ejusdem Principis anno, pro parte ejus maximâ, reverâ respondere. Ipso enim illo anno Martii VI. X. annum Alexander inchoavit. Ita fieri potuit, ut post illum Martii diem Expeditionem in Graeciam caeperit Origenes. Et cum obiter in Palaestinâ ordinatus esset, inde nata est occasio Demetrio primae adversùs Origenem sententiae quae Ecclesiâ Alexandrinâ &phot. Biblioth. Cod. 118. Catechistico munere illum exuebat. Ea satis commodè ferri potuit in Synodo Paschali, & in Epistolâ [...], quae erant ut plurimùm Encyclicae, & de rebus agebant ad Ecclesiae disciplinam spectantibus. Ita certè Epistolis Paschalibus Origenis memoriam doctrinamque damnavit recentior Theophilus. Hâc occasione cum Origenis etiam Ordinatores perstringeret Demetrius Theoctistum Caesareensis Alexandrumque Hierosolymitanae Ecclesiae Episcopos; illi autem factum suum, ipsumque adeo Origenem, defenderent: inde secunda nata ejusdem Demetrii in Origenem sententia, quâ etiam Presbyterio pulsus est. Et quidem reversus ex Hellade per Ephesum atque Antiochiam [...] jam [...] illas reperit à Demetrio de suo nomine lites Alexandrinas, scripsitque ipse ad Amicos in Aegypto Epistolam illam cujus partem nobis conservavit in suâ, pro Origene, Apologiâ Rufinus. Secundam autem hanc sententiam in secundâ Synodo decretam esse constat, Autumnali nimirum, ut videtur illâ, pro receptâ temporum illorum consuetudine. Ita partem hujus Anni maximam constabit [Page 66] superâsse Demetrium, nec ad finem anni tamen pertigisse, qui à Synodo Autumnali, non multò postea sit mortuus. Rectè itaque, & pro mente Eusebii, & pro Historiae veritate, Primi duos annos superfluos exclusimus. Rectè etiam alios omnes hujus Successionis annos rotandos numeravimus. Nec longe ab Historiae veritate hucusque discessisse verisimile est veras genuinasque Eusebii rationes.

Heraclae annos XVI. tribuit utrobique sibi satis consentaneus § 15 Eusebius. Receptae etiam Lectioni suffragantur Syncellus, & Codex Nicephori Patriarchae Londinensis. Prosper à VII. Alexandri Coss. ad Coss. Philippi VI. Annos nimirum Alexandri V. duntaxat numerat praeterea vitiosus Prosper, quibus si VI. Gordiani, & VI. alios Philippi adjeceris, XVII. conficient in universum. Rufinus nescio quo denarii omissi errore, VI. tantummodó. Eutychius XIII. Nicephorus editus, & Codex ejusdem Oxoniensis XLIII. Historia Miscella & Contius ex codem Nicephoro XLVI. Qui certè Codices Nicephori, errore aliquo Librarii Demetrii annos Heraclae tribuebant. Sed non faciunt ut de receptâ Lectione dubitandum sit Excriptores isti negligentissimi, ipsi praesertim adeo etiam invicem diversi. Et quidem annos illos Heraclae III. Philippi Imperatoris anno terminat in Historiâ Eusebius, praeter morem in nectendis Imperatorum annis accuratus. Firmat etiam lectionem Rufinus. Fieri potuit ut notâ aliquâ Hïstoricâ, Magni, cujus toties cum laude meminit, Dionysii initium insignitum repererit Eusebius. Praesertim cum idem fuerit, etiam in Historiâ Origenis, quam omnium diligentissmè tractavit Eusebius celebratissimus. Quid si Origenis gestum aliquod memorabile ita consignatum fuerit quòd eodem tempore sit gestum quo Pontificatum susceperit ille Dionysius? Quid si illo ipso tempore ad Philippum Imperatorem & Severam Hist. Eccl. VI. 36. ejusdem conjugem scripserit Origenes? Facit certè cur suspicemur ex Historiâ potiùs quàm è calculis is annus emanârit, quòd nec cum vitiosâ biennii supputatione, (quam [Page 67] secutum diximus in Historiâ) [...] cum Chronici numeris conveniat. V. potiùs Philippi tribuehant Codices quamplurimi Pontaci tam editi quàm MSS. quibus & noster suffragatur Mertonenfis. VI. alii, in quibus & Prosper. VII. demum alii quibus locum omnem in superioribus exclusimus. Quòd si hoc non è calculis, sed ex Historiâ didicerit Eusebius: Sequetur sic anno Philippi III. Eusebiano tribuendum esse finem Heraclae, ut fuerit etiam anno ejusdem Imperatoris verè III. includendus. Arqui initio III. anni Eusebiani III. Philippi annum verum è nostris Tabulis concludendum esse constat. Inde colligimus XVI. Heraclae annum inchoatum esse duntaxat; sic illum nimirum à superioris anni Autumno esse repetendum, ut ab hujus anni Martio mense aut Aprili caeperit Dionyfius. Quae certè Observatio erit in sequentium Pontificum temporibus definiendis omnino utilissima.

Dionysio annos XVII. largiuntur omnes qui quidem numerum memorant, Eusebius, tam in Historiâ quàm in Chronico,§ 16 Rufinus, Eutychius, Syncellus, Nicephorus Patriarcha tum editus tum in utroque ejusdem MS. Prosper numerum nullum habet, sed contrahit in majores quàm par erat angustias, è vitiosâ duntaxat, ut videtur, Chronici dispositione. Caeptum enim illius Pontificatum VI. Philippi Coss. IX. terminat Gallieni. Pessimè Eutychius, in hâc omni Alexandrinâ Successione prorsus ille qui memoretur indignus. II. enim Maximini Dionysii tribuit initium, finem verò I. Gallieni. Atqui certum ex Athanasio per aliquot annos [...] fuisse cognomines Dionysios, Romae nimirum Pontificem cum nostro Alexandriae; Certum idem est è Scriptis Dionysii nostri Alexandrini tam Eusebio quàm etiam Hieronymo memoratis, quae quidem Dionysio Romano jam Pontifici noster inscripserit: cum tamen I. Gallieni nondum sedem adeptus fuerit alius ille Dionysius Romanus. Quinetiam IX. Gallieni anno scripsit noster ad Hermammonem fratresque in Aegypto degentes. Sic enim ait, Religiosissimus Apud Euseb. H. E. VII. 22, 23. verò Deique amantissimus Imperator septennalem [Page 68] circulum emensus nonum Imperii annum degit, [...]. E verbis postremis discimus illam quoque Epistolam fuisse [...], & paulo ante Festum Paschale anni Gallieni IX. scriptam. Caepit autem sub finem anni CCLIII. cum Patre Gallienus. Sic Pascha anni ejus IX. in annum inciderit CCLXII. qui etiam Eusebio IX. numeratur Gallieni. Sed & aliam habemus temporis Dionysii notam adhuc recentiorem. Scripsit enim non quidem ad Paulum Samosatenum, sed illius tamen occasione Epistolam ad Antiochenos, teste Synodo ipsâ Antiochenâ quae Paulum deposuit. Quinetiam ad Synodum invitatus est, cui tamen quo minùs interesse posset senio sese excusavit. Ergo ante obitum Dionysii jam Haeresim suam palam professus fuerat docueratque Paulus. Sed verò Haeresim suam in gratiamVid. Athanas. Ep. ad Solitar. [...]. l. II. Haeret. Fab. Zenobiae, quae Judaea erat, Paulum ait excogitâsse Nicephorus. Id si verum est, non antea illam excogitatam oportuit quàm profligatis Persis atque omni ditione Romanâ pulsis, Syriâ omni, ipsâque adeo potiretur Antiochiâ Zenobiae maritusTrebel. Poll. in Gallien. duob. c. 1. Odenatus. Gallieno & Volusiano Coss. anno nimirum Aer. vulg. CCLXI. factus est Augustus in Oriente Macrianus. Hujus L. B. in numo Graeco legimus, unde illum II. saltem anni partem aliquam attigisse sequitur. Et tamen Paschate anni Gallieni IX. jam extinctum esse testatur Dionysius non ipsum modò Marcianum, sed & stirpem ejus utramque, tam Macrianum juniorem filium unà ab Aureolo cum Patre caesum, quàm & Quietum filium alterum in Oriente relictum Odenato proditum à Balistâ. Sunt enimApud Euseb. H. E. VII. 23. verba illa Dionysii, [...]. Et alibi, ex eâdem tamen ejusdem ad Hermammonem Epistolâ, [...].Apud Euseb. ib. c. 10. Occisus est Valens (qui ipse Pisonem occiderat adversùs se missum à Macriano) Jul. 1. Unde discimus anno Aer. vulg. CCLXI. nondum affecto expeditionem adversùs Gallienum à Macriano esse susceptam. Transiit ipse [Page 69] postea per Orientem Illyricum versùs cum exercitu Macrianus, ut proinde initio anni CCLXII. occisum oporteat, si quidem II. annum ipse inchoârit. Porro Macriani Consecrationem repraesentant apud Occonem numi. Ea certè ab aliis esse non potuit quàm à filio Quieto & amico Balista, nec à Balista post mortem filii à seipso proditi. Et quidem auditâ Macriani caede Quietum Odenatus aggressus est, sic tamen, ut videtur, repente, ut & illum confecerit, & confecti nuncius Aegyptum, ante Pascha pervenerit. Caeso Quieto sic demum Antiochiâ potitus est Odenatus, sic Paulum Antiochiae Episcopum obnoxium potuit habere Zenobia.

Sunt & alia à Dionysio nostro memorata quae eundem § 17 annum dénotent, imprimis Bellum Alexandriae, quod tamenApud Enseb. H. E. VII. 21. non fuerit utique diutinum, Paschali nimirum tempore ortum pariter atque profligatum. Sumpsit nimirum hoc ipso anno, post caedem Macriani, purpuram Aemilianus Alexandriae, debellatus tamen captusque hoc Bello à Theodoto. Post Bellum [...] & [...] idem memorat Dionysius. Et quidem Gallieno Faustino que Coss. terroemotus, Poll. duob. Gallien. c. 5. pestilentiam que fuisse testatur Trebellius Pollio. Hucusque itaque illum pervenisse certum est. Ego illum annum CCLXIV. etiam attigisse mihi persuadeo. Vocatus est ad primam de causâ Samosateni Synodum Dionysius, tempore utique pacato & Synodis adeo colligendis idoneo. Par illa aegrè tandem supremo Odenati anno illo constituta est, profligatis Persis, acceptoque demum à Gallieno in Imperii participationem Odenato. Pacem illam cum Romanis post decennalia Gallieni factam testis est Trebellius Pollio. Decimos nimirum intelligit Gallieni Natales qui quidemIn Saturnin. Gallien. fin. annum ejusdem nonum exeuntem proximè exceperint, sub finem anni CCLXIII. Proinde Gallieno & Saturnino Coss. hoc ipso nimirum, de quo agimus, anno totius Orientis ImperiumDuob, Gallien. c. 10. adeptum Odenatum observavit idem Pollio. Volente nimirum Gallieno, à quo etiam Augustus Ib c. 12. appellatus [Page 70] est. Tradit praeterea Joannes Malela Autor [...] anno Antiocheno [...] (sic enim habet Codex MS. pro [...] ann. nimirum CCCXIV.) capto jam Valeriano direptam esse à Sapore Antiochiam. Errore nimirum, quod quidem attinet ad tempus capti Valeriani, Scriptoris indiligentissimi crassissimo. Id potiùs, ut opinor, voluit Autor ejus, quicunque fuerit, Antiochenus, tempus nimirum consignare quo Antiochiam tanquam Orientis Metropolim cesserit Odenato Gallienus. In eo tamen erravit quòd anni finem signârit quo caeperit ab Octobri sive Hyperberetoeo Macedonico annus Antiochenus CCCXIV. cùm initio anni cesserit Gallienus, qui cum anno Antiocheno concurrebat duntaxat CCCXIII. Hoc nimirum anno absolutis Odenati Bellis, jam poterant etiam è Regionibus longinquis accersiri ad Synodos rem Catholicam universam spectantes Episcopi, qui tamen ex Oriente praesertim conveniebant, cujus universi jus legitimum, hoc primùm anno, adeptus erat Gallienus. Poterant etiam è Romanâ ditione vocari quae adhuc Gallienum Dominum agnoscebat, cum jam Odenatum amicum sociumque Imperii agnosceret ipse Gallienus. Aliter foret, suspecta fuisset Dionysii in Regionem alienam migratio dum fuerat Odenatus etiam ipse suspectus.

Hucusque igitur Dionysium vixisse consentaneum est, nec § 18 verò quicquam est quod suadeat feriùs illum fuisse superstitem. Vetat imprimis, quòd hujus anni mense Martio aut Aprili XVII. annum nostrum oporteat complevisse Dionysium. Nec verò plures ejus annos patiuntur Successorum, ut videbimus, rationes, quae contrahendae potiùs quàm ampliandae sunt. Vetat praeterea quòd hoc ipso anno caesus ipse fuerit Odenatus. Annum certè ejus IV. duntaxat memorant numi, nec gestum ejus aliquod memoriâ dignum legimus, quod non prioribus ejus annis praestiterit à Valeriani Captivitate inchoandis. Proinde partem hujus anni non magnam illum emensum esse verisimile est. Illo sublato unà periit concordia ditionis Palmyrenae [Page 71] cum Imperio Romano, ut ne quidem potuerit ad Synodum Antiochenam noster vocari Dionysius. Post mortem enim Odenati misit Gallienus adversùs Persas Heraclianum, qui tamen in expeditione victus est à Zenobiâ, spoliatusque militibus. Vetat denique quòd ad primam duntaxat Synodum Antiochenam in causâ Pauli noster fuerit accersitus. Tantùm enim absum à Viri Maximi sententiâ qui unicam agnoscit in causâ Samosateni Synodum, ut tres etiam agnoscendas existimem. Prima illa erat cui interfuit non Firmilianus modò sed Gregorius etiam Thaumaturgus cum fratre Athenodoro, quorum nulla tamen mentio in supremâ illâ quam agnoscit Cl. Pater Cestrienfis. Secunda alia cui adfuit Firmilianus, quem bis Antiochiam venisse testantur tertiae Synodi Antiochenae Patres qui unà ipsi aderant in tertiae Synodi Epistolâ Encyclicâ. Tertiae Synodi quo minùs adfuerit Firmilianus obstabat ejus mors. Tarsi enim in itinere [...] est. Tribus defunctus Synodis aderant etiam è Ponto & Cappadociâ & Ciliciâ Episcopi, & universâ adeo quà patebat Orientali Dioecesi, non Syriae duntaxat Antiochenae Provinciales qui bis solebant quotannis, pro illius aevi Disoiplinâ, convenire. Ad primam vocatus duntaxat noster Dionysius, tompus tamen ipsum quo Synodus ipsa convenerit, non videtur attigisse. Sententiam enim suam duntaxat Scriptis indicavit, nec illis tamen ad Paulum missis, sed ad Orthodoxos Antiochenos, ad Synodum ipsam proculdubio scripturus si quidem Synodi tempus attigisset. Malè itaque anno Gallieni IX. successionem Maximi assignant nonnulli Codices Chronici, suffragante Prospero, & nostro quoque Mertonensi. X. alii cum Codice secundo Oxoniensi. Et illi quoque perperam. Rectiùs alii plerique qui XI. potiùs attribuunt. Qui XII. attribuerit, Codicem nullum, seu editum, seu MS. invenimus. Cum itaque Anno Gallieni XII. Dionysii obitum reponere videtur Historia id ego ita intelligendum arbitror quòd illo praesertim Anno fuerit de Pauli causâ disceptatum. Ait enim Eusebius, [Page 72] [...].Hist. Eccl. VII. 28. Interprete Valesio, Omnibus vario tempore diversimodè ac soepenumerò in unum coeuntibus, multae Disputationes & Quoestiones in unoquoque consessu agitatae sunt. Haec ille ita intellexit quasi nimirum haec diversis ejusdem Synodi duntaxat consessibus fuissent disputata, cum Graeca tamen de Synodis diversis [...], tribus nimirum, quas dixi, illis loquantur manifestissimé. Atque ita omina facilè conciliantur. Primam enim Synodum quò accersitus, non adfuit tamen, Dionysius, hoc ipso anno Gallieni XI. Odenati ultimo, Christi CCLXIV. celebratam existimo. Secundam anno sequenti Gallieni XII. Zenobiae filiorum tutelam administrantis I. quò etiam venerit secundâ vice Firmilianus. Nec enim bis eodem anno è partibus adeo longinquis Episcopos convenisse verisimile est. His itaque primis Synodis, praesertim posteriore, cum Samosateno disputatum est. Disputantibus autem illis, necdum sententiam decretoriam proferentibus, nostrum esse defunctum Dionysium, non quidem quòd ad Disputationes ipsas pervenerit, secundâ nimirum Synodo praesertim agitatas, sed quòd ante sententiam decesserit. Sic quidem Autor Eusebii ut existimo, quae tamen ita ipse intellexerit Eusebius quasi nimirum ipso Disputationis anno Gallieni XII. decessisset Dionysius, nec vidit Scriptor indiligentissimus cum suis hoc pugnare rationibus. Tertia demum Synodus quae Samosatenum deposuit, Domnum que in ejus locum [...], XIII. Gallieni anno coacta est, pro rationibus, in Chronico, etiam Eusebianis, Christi nimirum CCLXVI. jam rerum potiente Zenobiâ, quae proinde passa non est ut motum officio suâ causâ Samosatenum Orthodoxi etiam aedibus Ecclesiasticis expellerent. Quae etiam causa infensiorem Samosateno fecit Aurelianum, quòd Zenobiam expertus fuerat propitiam.

[Page 73]

Maximo annos XVIII. in utroque Opere concedit Eusebius, § 19 suffragante etiam Rusino, suffragante Prospero pro hodierni Codicis vitiosis rationibus, suffragantibus [...] Eutychio & Syncello, & Nicephori Codice emendatiore Londinensi. Nescio tamen quo errore exciderit denarius numerus Nicephoro edito & Codice Oxoniensi & mendoso alibi Syncello. Ita VI. Probi anno successerit Theonas, & quidem rectè pro Chronici Codicum plurimorum lectione, in quibus & nostri Oxonienses. Suffragatur Prosper & Contractus. Habuit Pontacus Codicem qui IV. Probi anno, habuit & alium qui V. attribuerent, sed nec numero illos, nec Antiquitate cum nostris, nec ipso etiam consensu, conferendos. Convenit porro VI. tam veris Historiae rationibus, quàm etiam Eusebianis. Cum enim VI. ille Probi annus Eusebianus VII. ejusdem Probi, quam attigit, partem, & primi etiam Cari partem complectatur; Maximus tamen XVIII. suum annum priori ejus parte absolvit quae ad Probi VI. referenda erat. Et quidem postremis hisce & coaevis Eusebio Pontificibus cum & accuratiores habeamus Eusebii rationes, poterunt etiam ab eodem anni verè Historici designari.

Theonae annos XIX. utrobique numerat Eusebius, numerant § 20 Rufinus, Nicephorus, tam editus ille quàm etiam in utro (que) MS. numerant praeterea Eutychius atque ipse Syncellus, quanquam [...] XVIII. duntaxat largiatur, non minùs ipse à seipso quàm à veritate diversus. Finem ejus ex initio Petri discimus. Petri autem initium XVII. Diocletiani apposuit Chronicon, nullâ, hoc in loco, Codicum discrepantiâ. Sic ille nimirum consignatum repererat pro rationibus verè Historicis. Incipit autem annus Diocletiani Historicus XVII. à Sept. XXVII. illius anni fine qui annus ejusdem solidus XVI. numeratur in Canone. Sic videmus anni XIX. menses aliquos duntaxat attigisse Theonam. Et quidem hoc ipso anno terminandum esse Pontificatum Theonae è notis Petri manifestis constabit.

[Page 74]

Petri enim finem adeo exploratum habemus in Historiâ,§ 21 ut sit proinde pro universae hujus Successionis normâ statuendus. X. ejus annos duntaxat Eutychius, XI. Syncellus & Nicephorus, tam editus ille quàm etiam in Codicibus,Hist. Eccl. VII. 31. quos dixi, MSS. Eusebius XII. quos etiam sic distribuit ut tribus ante Persecutionem exactis, IX. ipse Perfecutionis anno sit passus. Et quidem de tribus illis, quae Persecutionem praecesserint annis ita loquitur, quasi nondum illos Petrus absolvisset. [...] (inquit) [...], &c. Rectè nimirum pro illis, quas modò dedimus, rationibus. A Sept. enim XXVII. anni solidi Diocletiani XVI. quo tamen caepit annus ejusdem Historicus XVII. ad Terminalia Feb. XXIII: quo die caepit Persecutio secundum Lactantium (idem erat mensis Dystri, pro novatâ Syro-Macedonum ratione III. VII. verò Kal. Martii Romani, quos quidem calculos sequitur Eusebius) annus numeratur III. duntaxat inchoatus.Euseb. H. E. VIII. Passus idem est Nov. XXV. ut ex Excerptis Scaligeri Barbaro Latinis discimus, & quidem anno Persecutionis IX. ut ipse etiam fatetur Eusebius, eodem nimirum anno quo decessit Galerius, ageretque jam Nicomediae in Galerii ditione Maximinus. Hae notae alteri anno non conveniunt quàm qui numeratur in Aerâ vulgari CCCXI. Proximus enim November anni CCCXII. in X. Persecutionis annum incurrit ab ejusdem anni Terminalibus inchoatum. Sic annos solidos XI. duntaxat absolverit Petrus, partem anni XII. admodùm modicam attigerit, quae suerit nimirum inter Sept. XXVII. & Nov. XXV. contenta. Ad eundem plane modum quo & in anno Theonae XIX. factum ostendimus. Ātque ex hoc fine Successionis Alexandrinae certissimo illud etiam constat rectè nos supradictum Primi biennium à rationibus Eusebianis exclusisse, utcunque refragantibus hodiernis Eusebii antiquissimisque, quotquot habemus, Exemplaribus.

[Page 75]

Credideram equidem aliquando annos Imperatorum quibus § 22 Pontifices Alexandrinos conjunxit Eusebius, ex Autoribus illum didicisse; atque ita annos illos redundantes in universâ ab Aniano ad Petrum Successione conciliari posse, quòd cum annos solidos duntaxat numeret Eusebius, minutias annorum nullas ex Autoribus ipse didicisset, ita factum sit ut annos nonnunquam mutilos pro solidis numerârit, redundentque adeo in summâ universâ duo tresve anni, quos ille mutilos pro solidis accepisset. Fecit ut ita crederem quòd sic fere solerent Scriptores Orientales res in Oriente gestas Successionesque certis Imperatorum annis alligare, quas quidem in Romani Imperii usum conscriberent. Nec enim aliam habebant Epocham, quaeque adeo posset per universum, quà patebat, Imperium intelligi. Desiit fere in usu esse Epocha ab Urbe Condita post Imperatores. Seriùs autem innotescebant in Oriente singulorum annorum Consules quàm ut per illos possent res in Oriente Historicae commodè accurateque designari. Sic itaque reliquis Palaestinae Principibus annum Tiberii tanquam omnium notissimum adjunxit S. Lucas quo caeperit Evangelium praedicare Dominus. Sic multis in locis Josephus. Agrippae majoris Principatum Caii annis & Claudii designat; Philippi obitum anno, quo decesserit, Tiberii Herodis [...] Regnum annis similiter conclusit quibus fuerit ingressus mortuusque Claudii. Sic & initium Belli Judaici XII. Neronis anno, & captam Urbem Hierosolymitanam II. anno Vespasiani, & clausum, in Aegypto quoque, Templum Judaeorum Heliopolitanum IV. etiam ejusdem Vespasiani. Unde intelligimus sic etiam tempora sua [...] solitos Aegyptios. Mitto alia, quae ex uno Josepho colligi plura possent quàm quae hîc commemorare vacet, exempla. Sic anno Hadriani Belli sub Barcochebâ Judaici tempus notavit Ariston Pellaeus. Ejusdem Hadriani anno mortem etiam Basilidis Haeretici, seu Agrippa Castor, seu alius quispiam antiquus Autor qui rem gestam proximè attigerit. Sic & Praefecturas Alexandrinas Caii annis Philo. [Page 76] Haec equidem habemus exempla è paucis illis quae extant veterum Scriptorum Orientalium monumentis, è paucis rursùs rerum gestarum notis Chronologicis. Refragatur tamen quo minùs id credamus hâc, de quâ agimus, causâ fuisse verum, quòd tantam viderimus in annis Imperatorum cum Pontificum Alexandrinorum annis committendis, Historiae Eusebianae atque Chronici discordiam, quae certè tanta non est in annis Pontificum ex Autorum fide depromptis. Refragatur praeterea quòd siquando annos Imperatorum solidos aliter numeret Eusebius in Historiâ quàm numerâsset in Chronico, discrepantia illa in annis Imperatorum similem prorsùs pariat in Pontificum annis consignandis discrepantiam, quae tamen nulla utique futura erat si annos ipsos Imperatorum quibus successerint Episcopi, Eufebius ex Autoribus hausisset. Annos itaque Pontificum è Libris habuit Eusebius plerunque in utroque Opere invicem consentientissimos, solidos tamen illos & rotundos, non utique cum minutiis accuratos. Annos etiam Imperatorum quibus successerint Pontifices recentissimi proximique suae memoriae, hos etiam è Traditione colligere potuit & Archivis, siqui tamen fuissent in Archivis annotati. Reliquos ad initium Aniani è retrorsum actâ supputatione collegit, non notis Historicis. Nec enim gesta Alexandrinorum Pontificum ante Demetrium ulla legimus, ne quidem in Paschali illâ controversiâ celeberrimâ quae Ecclesiam Catholicam fere universam exercuit, unde notam aliquam Historicam, quae postea perierit, saltem ipse colligere potuerit Eusebius. Ita duplici errori obnoxia erit omnis illa per annos fere CLXX. retrorsum acta supputatio, seu solidi non fuerint anni Pontificum, seu etiam Imperatorum, qui solidi omnes supponuntur.

[Page 77]

Romanorum Pontificum Alexandrinorum que Chronologia Eusebiana, ad annos Imperatorum tam Eusebianos quàm veros, annosque Christi veros, comparata.

Roman. Pontificum.	Imperatorum pro rationibus Eusebii.	Imperatorum pro rationibus veris.	Christi pro Aer. vulg.
S. Petrus annis XXV.	Claudii.	Claudii.
S. Petrus annis XXV.	[...]	2	½	42
½	3	⅔	43
⅔	4	¾	44
¾	5	⅘	45
⅘	6	⅚	46
⅚	7	6/7	47
6/7	8	⅞	48
⅞	9	8/9	49
8/9	10	9/10	50
9/10	11	10/11	51
10/11	12	11/12	52
11/12	13	12/13	53
12/13	14	13/14	54	Neron. [...]
12/13	13/14	Neronis.
1	13/14	½	55
14/15	2	⅔	56
15/16	3	¾	57
16/17	4	⅘	58
17/18	5	⅚	59
18/19	6	6/7	60
19/20	Pontif. Alexan.	7	⅞	61
20/21	Anian. an. xxii. /1	8	8/9	62
21/22	½	9	9/10	63
22/23	⅔	10	10/11	64
23/24	¾	11	11/12	65
24/25	⅘	12	12/13	66
25/	⅚	13	13/14	67
25/	Linus an. xii. /1

[Page 78]

Christi pro Aer. vulg.	Imperatorum pro rationibus veris.	Imperatorum pro rationibus Eusebii.	Pontificum Romanor.	Pontificum Alexandrinor.
68	Neron. [...]	Neronis	Lini	½	[...]	6/7
68	Galb. /1	14
69	Galbae 1/	Vespasiani
	Otbon. &	1	⅔	⅞
	Vitel. 1/
	Vespas. /1
70	½	2	¾	8/9
71	⅔	3	⅘	9/10
72	¾	4	⅚	10/11
73	⅘	5	6/7	11/12
74	⅚	6	⅞	12/13
75	6/7	7	8/9	13/14
76	⅞	8	9/10	14/15
77	8/9	9	10/11	15/16
78	9/10	Titi 1	11/12	16/17
79	10/	2	Anencl.	12/	17/18
79	Tit. /1	an. XII.	/1
80	½	3	½	18/19
81	⅔	Domitian.	⅔	19/20
81	Domit. /1	1
82	½	2	¾	20/21
83	⅔	3	⅘	21/22
84	¾	4	⅚	Avil. an. xiii. 22/1
85	⅘	5	6/7	½
86	⅚	6	⅞	⅔
87	6/7	7	8/9	¾
88	⅞	8	9/10	⅘
89	8/9	9	10/11	⅚
90	9/10	10	11/12	6/7
91	10/11	11	Clemens	12/	⅞
91	an. IX.	/1
92	11/12	12	½	8/9
93	12/13	13	⅔	9/10
94	13/14	14	¾	10/11

[Page 79]

Pontificum Romanor.	[...] Alexandr.	Imperatorum pro rationibus Eusebii.	Imperatorum pro rationibus veris.	Christi [...] Aer. vulg.
Clementis ⅘	Avilii 11/12	15	14/15	95
⅚	12/13	16	15/16	96
⅚	Nervae /1
6/7	[...]/	Nervae.	½	97
6/7	Cerdo an. XI. /1	1	Trajani /1
⅞	Trajani	cum	post	98
	½	1	Nero.	Nero.
	½	/1
8/9	⅔	2	⅔ ½	99
Euarestus an. VIII. 9/1	¾	3	¾ ⅔	100
½	⅘	4	⅘ ¾	101
⅔	⅚	5	⅚ ⅘	102
¾	6/7	6	6/7 ⅚	103
⅘	⅞	7	⅞ 6/7	104
⅚	8/9	8	8/9 ⅞	105
6/7	9/10	9	9/10 8/9	106
⅞	10/11	10	10/11 9/10	107
Alexander an. X. [...]	l'rimus an. X. 11/1	11	11/12	10/11	108
½	½	12	12/13 11/12	109
⅔	⅔	13	13/14 12/13	110
¾	¾	14	14/15 13/14	111
⅘	⅘	15	15/16 14/15	112
⅚	⅚	16	16/17 15/16	113
6/7	6/7	17	17/18 16/17	114
⅞	⅞	18	18/19 17/18	115
8/9	8/9	19	19/20 18/19	116
9/10	9/10	Hadrian	[...]	19/20	117
9/10	1	Hadrian /1
Xystus an. X. 10/	Justus an. XI. 10/	2	½	118
Xystus an. X. 10/	/1	/1	[...]
½	½	3	⅔	119
⅔	⅔	4	¾	120
¾	¾	5	⅘	121

[Page 80]

Christi pro Aer. vulg.	Imperatorum pro rationlbus veris.	Imporatorum pro rationibus Eusebii.	Pontificum Romanor.	Pontificum Alexandr.
122	⅚	6	Xysti ⅘	Justi ⅘
123	6/7	7	⅚	⅚
124	⅞	8	6/7	6/7
125	8/9	9	⅞	⅞
126	9/10	10	8/9	8/9
127	10/11	11	9/10	9/10
10
128	11/12	12	Telesphorus an. XI.	10/11
128	in Tabulis X. /1
129	12/13	13	½	Eumenes an. XIII. 11/1
130	13/14	14	⅔	½
131	14/15	15	¾	⅔
132	15/16	16	⅘	¾
133	16/17	17	⅚	⅘
134	17/18	18	6/7	⅚
135	18/19	19	⅞	6/7
136	19/20	20	8/9	⅞
137	20/21	21	9/10	8/9
21	10
138	Pii	Pii	Hyginus an. IV.	9/10
	/1	1	/1
	139	½	2	½	10/11
140	⅔	3	⅔	11/12
141	¾	4	¾	12/13
4	13
142	⅘	5	Pius an. XV.	Marcus an. X.
	/1	/1
	143	⅚	6	½	½
144	6/7	7	⅔	⅔
145	⅞	8	¾	¾
146	8/9	9	⅘	⅘
147	9/10	10	⅚	⅙
148	10/11	11	6/7	6/7

[Page 81]

Pontificum Romanor.	Pontificum Alexandr.	Imperatorum pro rationibus Eusebii.	Imperatorum pro rationibus veris.	Christi pro Aer. vulg.
Pii ⅞	Marci ⅞	12	11/12	149
8/9	8/9	13	12/13	150
9/10	9/10	14	13/14	151
10
10/11	Celadion an. XIV.	15	14/15	152
	/1
	11/12	½	16	15/16	153
12/13	⅔	17	16/17	154
13/14	¾	18	17/18	155
14/15	⅘	19	18/19	156
15	⅚	20	19/20	157
Anicetus an. XI. /1
Anicetus an. XI. /1	½	6/7	21	20/21	158
⅔	⅞	22	21/22	159
¾	8/9	23	22/23	160
Marci	23
⅘	9/10	1	Marci	161
	/1
	⅚	10/11	2	½	162
6/7	11/12	3	⅔	163
⅞	12/13	4	¾	164
8/9	13/14	5	⅘	165
14
9/10	Agrippinus an. XII.	6	⅚	166
	/1
	10/11	½	7	6/7	167
11	⅔	8	⅞	168
11	Soter an. VIII. /1
½	¾	9	8/9	169
⅔	⅘	10	9/10	170
¾	⅚	11	10/11	171
⅘	6/7	12	11/12	172
⅚	⅞	13	12/13	173
6/7	8/9	14	13/14	174

[Page 82]

Christi pro Aer. vulg.	Imperatòrum pro rationibus [...].	Imperatorum pro rationibus Eusebii.	Pontificum Romanor.	Pontificum Alexandr.
175	14/15	15	Soteris ⅞	Agrippini 9/10
8
176	15/16	16	Eleutherus an. XV.	10/11
/1
177	16/17	17	½	11/12
178	17/18	18	⅔	Julianus an. X. 12/1
179	18/19	19	¾	½
19
180	Commodi	Commodi	⅘	⅔
	/1	1
	181	½	2	⅚	¾
182	⅔	3	6/7	⅘
183	¾	4	⅞	⅚
184	⅘	5	8/9	6/7
185	⅚	6	9/10	⅞
186	6/7	7	10/11	8/9
187	⅞	8	11/12	9/10
10
188	8/9	9	12/13	Demetrius an. XLIII.
	/1
	189	9/10	10	13/14	½
190	10/11	11	14/15	⅔
191	11/12	12	15	¾
	Victor an. X. /1
	192	12/13	13	½	⅘
193	Severi	Severi	⅔	⅚
/1	1
194	½	2	¾	6/7
195	⅔	3	⅘	⅞
196	¾	4	⅚	8/9
197	⅘	5	6/7	9/10
198	⅚	6	⅞	10/11
199	6/7	7	8/9	11/12
200	⅞	8	9/10	12/13

[Page 83]

Pontificum Romanor.	Pontificum Alexandr.	Imperatorum pro rationibus Eusebii.	Imperatorum pro rationibus veris.	Christi pro Aer. vulg.
Victoris 10
	Zephyrinus an. XVIII.	Demetrii 13/14	9	8/9	201
	/1
½	14/15	10	9/10	202
⅔	15/16	11	10/11	203
¾	16/17	12	11/12	204
⅘	17/18	13	12/13	205
⅚	18/19	14	13/14	206
6/7	19/20	15	14/15	207
⅞	20/21	16	15/16	208
8/9	21/22	17	16/17	209
9/10	22/23	18	17/18	210
10/11	23/24	Caracallae	[...]	211
10/11	1	Caracal. /1
11/12	24/25	2	½	212
12/13	25/26	3	⅔	213
13/14	[...]	4	¾	214
14/15	27/28	5	⅘	215
15/16	28/29	6	⅚	216
16/17	29/30	7	6/7	217
16/17	Macrin. /1
17/18	30/31	Macrin.	½	218
17/18	1	Elagab. /1
18	31/32	Elagabali	½	219
18	Callistus an. V. /1	1
½	32/33	2	⅔	220
⅔	33/34	3	¾	221
¾	34/35	4	4	222
¾	Alexandr. /1
⅘	35/36	Alexandri	½	223
⅘	1
Urbanus an. VIII. [...]	36/37	2	⅔	224
½	37/38	3	¾	225
⅔	38/39	4	⅘	226

[Page 84]

Christi pro Aer. vulg.	Imperatorum pro rationibus veris.	Imperatorum pro rationibus Eusebii.	Pontificum [...].	Pontificum Alexandr.
227	[...]/6	5	Urbani ¾	[...] 39/40
228	6/7	6	⅘	40/41
229	⅞	7	⅚	41/42
230	8/9	8	6/7	42/43
231	9/10	9	⅞	Heraclas an. XVI. 43/2
232	10/11	10	Pontianus an. V. 8/ [...]	½
233	11/12	11	½	⅔
234	12/13	12	⅔	¾
235	13/	13	[...]/4	⅘
235	Maxim. /1
236	½	Maximini	⅘	⅚
236	1
237	⅔	2	Anteros mens. 1. 5/	6/7
237	Mar. & Balb.	[...] an. XIII. /1
238	Gordian /1	3	½	⅞
239	½	Gordiani 1	⅔	8/9
240	⅔	2	¾	9/10
241	¾	3	⅘	10/11
242	⅘	4	⅚	11/12
243	⅚	5	6/7	12/13
244	[...]	6	⅞	13/14
Philip. /1
Philip. /1	245	½	Philippi 1	8/9	14/ [...]
246	⅔	2	9/10	15/16
247	¾	3	10/11	Dionysius an. XVII. 16/2
248	⅘	4	11/12	½
249	⅚	5	12/13	⅔
249	Decius /1
250	½	Decii 1	13/	¾
[...]
	251	Gal. & Vol.	2	4/ [...]
	/1
252	½	Galli & Volusiani 1.	⅚

[Page 85]

Pontificum Alexandr.	Imperatorum pro rationibus Eusebii.	Imperatorum pro rationibus veris.	Christi pro Aer. vulg.
Dionysii 6/7	2	⅔	253
Gallienus /1
⅞	Gallieni	½	254
1
8/9	2	⅔	255
9/10	3	¾	256
10/11	4	⅘	257
11/12	5	⅚	258
12/13	6	6/7	259
12/13	Gallien. solus
13/14	7	⅞	260
14/15	8	8/9	261
15/16	9	9/10	262
16/17	10	10/11	263
17/
	Maximus an. XVIII.	11	11/12	264
	/1
½	12	12/13	265
⅔	13	13/14	266
¾	14	14/15	267
⅘	15	[...]/	268
⅘	Claudius /1
⅚	Claudii	½	269
⅚	J
6/7	2	⅔	270
6/7	Aurelian. /1
⅞	Aurelian. &c	½	271
⅞	1
8/9	2	⅔	272
9/10	3	¾	273
10/11	4	⅘	274
11/12	5	[...]	275
11/12	[...] /1

[Page 86]

Christi pro Aer. vulg.	[...] pro rationibus veris.	Imperatorum pro rationibus Eusebii.	Pontificum Alexandr.
1/
	276	Florianus	6	Maximi 12/13
	Probus /1
277	½	Probi 1	13/14
278	⅔	2	14/15
279	¾	3	15/16
280	⅘	4	16/17
281	⅚	5	17/18
6/7	18/
	282	Carus, &c.	6	Theonas an. XIX.
	/1	/1
Carus cum [...]
Carus cum [...]	283	½	½
1
2/
	284	Dioclet.	2	⅔
	/1
285	½	Diocletianus	¾
285	J
286	⅔	2	⅘
287	¾	3	⅚
288	⅘	4	6/7
289	⅚	5	⅞
290	6/7	6	8/9
291	⅞	7	9/10
292	8/9	8	10/11
293	9/10	9	11/12
294	10/11	10	12/13
295	11/12	11	13/14
296	12/13	12	14/15
297	13/14	13	15/16
298	14/15	14	16/17
299	15/16	15	17/18

[Page 87]

Pontificum Alexandrinor.	Imperatorum pro rationibus Eusebii.	Imperatorum pro rationibus veris.	Christi pro Aer. vulg.
Theonae	18/19	16	16/17	300
Theonae	Petrus an. xii.	/1
½	17	17/18	301
⅔	18	18/19	302
¾	19	19/20	303
4/ [...]	20	20/21	304
Galerius	[...]
	[...]/6	solus	Constantius Chlorus.	305
	1	/1
1/
	6/7	2	Constantinus M.	306
	/1
[...]
[...]	⅞	1	½	307
8/9	2	⅔	308
9/10	3	¾	309
10/11	4	⅘	310
11/12	5	⅚	311

[Page 88]

CAP. VII. Occidentalium Catalogorum fontes.

§. 1. Primus Catalogus, si verè fuisset aevi Liberiani, recentiorum interpolationes meritò suspecti habendi essent. §. 2. Sed multa in eo suspecta ne fuerint aevi Liberiani. §. 3. Menses & dies in primo etiam Catalogo probabile est fuisse fictitios. §. 4. Primus Catalogus admodum diversus ab eo qui fuit (si tamen ullus fuerit) aevo Liberii. §. 5. Latinorum Catalogorum hodiernorum omnium fons Autor Anonymus, qui scripsit sub Alexandro Severo. §. 6. E Cyclis recentiorum Paschalibus ad usus Chronologicos accommodatis, accesserunt postea Imperatores & Coss. Cyclum Hippolyti, adhibuisse videtur Anonymus sub Alexandro Severo. §. 7. Anonymum secutus est Autor Computi S. Cypriano attributi. §. 8, 9. Africani Chronicon per Fastos Consulares ad sua tempora deductum, novis deinde Fastis Consularibus continuârunt recentiores. Probatur è Fragmento Codicis MS. Mertonensis. §. 10. Inde recentiorum Fastos emanâsse verisimile est. Cum Fastis Idatianis maximè conveniunt Catalogi Latini.

SIC itaque Eusebianam Romanorum Pontificum Chronologiam § 1 exploravimus. Age, jam alterius quoque [Page 89] Catalogi Latini numeros similiter exploremus. Mira autem erat hoc in loco recentiorum audacia, ne quidem monumenta quae habebant [...] exscribentium, sed pro suo, ut videtur, arbitrio nunc hoc nunc illo ordine transponentium, additis subinde novis, quae in antiquissimis Catalogis nulla prorsus extabant, commentis. Tres enim habemus hujus Catalogi omnino fontes unde reliquae exscribentium omnes quasi scaturigines oriuntur, alium alio commentis auctiorem atque locupletiorem. Recentissimus ille est qui vulgò Damaso & Anastasio tribuitur, sub Saeculi Octavi finem, aut Noni, ut videtur, initium, à nescio quo Anonymo Autore concinnatus. Hunc vulgo, Martyrologia, Breviaria, aliique id genus Libri Ecclesiastici fontem agnoscunt, ipsi nimirum plerique postea concinnati, quique adeo nobis alio nomine utiles esse non possint quàm ad indicandas recentiorum, quibus vixerint eorum Autores, temporum Lectiones. Prodidit hic Pontificum non modò [...] & tempora, sed & Parentes etiam atque Patrias & loca ipsa quibus fuerint sepulti; quin & Ordinationes & Decreta, ipsa quoque è Pseudo-Isidori mercibus utplurimùm desumpta, eorundem nempe temporum imposturis; denique & dies quibus sedes vacaverit. Secundum Catalogum primus edidit Heinschenius, Justiniano Imperante scriptum, in quo dies vacationis nullos, Decreta pauciora, legimus, addita nimirum illa à tertii Catalogi Impostore. Primus omnium simplicissimus habetur quem primus Fastis suis inseruit Cuspinianus, seorsim deinde edidit Bucherius, scriptum nempe sub Liberio, paulo post Eusebium. Nullos hîc habemus seu Parentes seu Patrias, nec loca sepulturae, nec dies vacationis; sed nec Ordinationes nec Decreta postea pleraque conficta. Unde intelligimus haec omnia, nullo prorsus Historico Testimonio, cum in sui temporis Pontificibus fuissent notissima, etiam in vetustioribus confinxisse recentiores. Hîc sola legimus Pontificum nomina atque tempora cum Imperatoribus & Coss. quibus Pontificatum acceperint aut in Pontificatu ipso Successores. [Page 90] Et cum nulla extent Veterum monumenta unde Additamenta sua haurire possent recentiores illi hujus vetustissimi, qui habetur, Catalogi interpolatores, sed nec memoria quidem extet ulla monumentorum deperditorum eâ Interpolatorum aetate extantium quae non viderint Bucheriani Catalogi collectores; nec verò prorsùs verisimile sit, siqua olim extitissent id genus monumenta, seu ignorari ea potuisse ab antiquissimo Bucheriani Catalogi Autore, seu datâ etiam operâ praeteriri: Proinde fateor mihi, in antiquissimorum, de quibus agimus, Pontificum temporibus ea omnia esse suspecta quaecunque sua addiderint secundi tertiive Catalogi Interpolatores. Si tamen illi potiùs Interpolatores, quàm primi Catalogi Autor Contractor, fuerit appellandus.

Quare si sincerum haberemus Catalogum illum primum, § 2 & qualis potuit è Liberiani aevi monumentis hauriri, non aliunde meliùs Ecclesiae Romanae Traditiones de suorum Pontificum successione disceremus. Nunc in eo multa allter concepta legimus quàm fuerint pro illorum temporum monumentis concipienda, multa invicem pugnantia, & de manifeslâ ordinis perturbatione suspecta, partim illa oscitantissimis Librariis, partim etiam imperito Autori fortasse tribuenda, dum suas Veterum Testimoniis conjecturas immisceret, & quidem illas futilissimas. Longe certè illum à Liberianis Latinorum Pontificum Fastis discessisse facilè colligimus è coaevis aliis illorum temporum Testimoniis. Faciunt id manifestum Augustinus & Optatus. Optatus (inquam) Latinâ Eusebiani Chronici versione senior, ne aliunde illum sua quàm è Latinorum Catalogis deprompsisse suspicemur. Cletum illi alium neminem agnoscunt ab Anacleto, quod tamen facit hic Anonymus Bucherianus. In quo etiam suffragatores habent duos quoque alios Catalogos editos à Mabillonio, quorum alius ad Vigilium usque pertingit, sub Justiniano, ut videtur, proinde conscriptus, respondetque fere CatalogoAnalect. Tom. III. secundo Heinscheniano sub eodem Justiniano similiter [Page 91] confecto; alius vetus ille quidem, sed illo tamen aliquanto recentior. Hi proinde è sincerioribus emanâsse videntur Latinorum Catalogorum Exemplaribus quàm sit illud Bucherianum. Graecam tamen, fateor, in priore illo Catalogo Mabillonii prodit originem nomen ipsum Pii quem Osum Autor appellavit. Idem enim valet Graecis [...] quod Latinis Pius. Sed fieri potest ut è Graecis fontibus prodierint primi quoque illi Latinorum Catalogi. Fieri etiam ut Graecè Catalogos conceperint Latini quoque illorum temporum Autores. Graecè enim scripserunt vetustissimi Romanae Ecclesiae Scriptores quos habemus primi Saeculi omnes, Clemens atque Hermas. Graecâ enim linguâ usi videntur Libertini illi Judaei qui maximam Ecclesiae Romanae partem, primis illis praesertim nascentis Ecclesiae temporibus, constituebant. Qui enim Libertini appellantur Act. VI. 9. iidem Hellenistis accenseri videntur, V. I. Et fieri potest ut ad Hadrianum usque, sub quo primos Haereticos ortos diximus, atque eâ occasione primos succedentium Episcoporum Catalogos confectos, unà lingua quoque Graeca, antea vernacula, descenderit. Nomina certè Romanorum Pontificum ad initium Saeculi tertii, vix alia fere quàm Graeca legimus. Et quidem si ab Hegesippo aut Hippolyto primi Latinorum Catalogi descenderint; cum Graecè illos scripsisse manifestum sit, proinde non est quòd miremur Hellenismi reliquias in primis quoque Latinorum Catalogorum Excriptoribus apparere. Sed nec Cletum illum insititium agnoscit Hieronymas, dum Clementem, pro sententiâ Graecorum IV. numerat à Petro, II. duntaxat, pro sententiâ Latinorum. Linum nimirum atque Anacletum, unicum nimirum illum, non à Cleto alium inserebant medios inter Petrum Clementem que Graeci, postpositos in Catalogis Latinorum. Cletum itaque ut primus inseruerit Autor iste Bucherianus, non tamen ille pro fide receptissimorum apud Latinos Catalogorum inseruit, nec fuit ipse apud Latinos illius Saeculi Scriptores receptissimus. Tantum abest ut pro Archivorum Romanorum Testimonio publico reciperetur.

[Page 92]

Neque verò hoc unum novavit Autor Catalogi Bucheriani, § 2 quòd supposititium illum Cletum primus inseruerit, omnemque adeo Catalogi universi Chronologiam ita perverterit; Sed & illud quoque, quòd praeter annos, menses etiam & dies addiderit. Hos certè illum confinxisse vel illud argumento est, quòd supposititio suo Cleto menses etiam diesque assignaverit, & quidem alios illos à mensibus diebusque Anacleti, quos utique ab antiquioribus Catalogis habere non potuit qui ne Cletum quidem agnoscebant alium ab Anacleto. Dies primorum Pontificum, seu Consecrationis, seu emortuales, nullos habuisse compertos vel inde intelligimus, quòd, cum recentiorum dies, quorum memoriam Fasti & Catalogi conservârant, notet ille diligentissimè, idem tamen non faciat in primis antiquissimisque Pontificibus. Nullos illorum dies notat, seu quibus mortui fuerint, seu etiam quibus Consecrati. Nec in Catalogo illos memorat, nec in Episcoporum Martyrumve depositionibus, cum tamen ex quo exploratos habebat, deinde in Episcopis plerisque memorârit. Mortem Domini notavit, pro Cycli nimirum quem secutus est, Paschalis initio. Mortem etiam S. Petri, pro recepto itidem suâ aetate Apostoli Anniversario, quo tamen die, non Martyrii sub Nerone, sed Translationis sub Valeriano, memoriam, è Martyrum Depositionis mense Junio, celebratam esse constat. Reliquorum dies in Catalogo nullos legimus, seu Consecrationis illos, seu emortuales, ante Pontianum. In Depositione item Episcoporum Lucius memoratur omnium antiquissimus, Callistus autem in Depositione Martyrum. Qui autem dies quibus caeperint Episcopi, obierintve, penitùs nescivit, quo, quaeso, modo ille mensium dierumve minutias scire potuit? Nescitos itaque cum tradiderit tamen, oportet confinxisse. Repererat nimirum in sui aevi Catalogis menses etiam & dies quibus sederint Pontifices, pro exemplo Imperatorum quorum tempora ita etiam tradiderant vetustiores, cum tamen dierum nullam conservaverant, memoriam in Kalendariis Christiani, ut conservaverant in [Page 93] Kalendariis Gentiles Imperatorum. Hoc ille tamen exemplo & reliqua supplere commentis suis ausus est, ad primam usque Successionis illius originem. Nuspiam certè sibi constare decessorum successorumque nexus jampridem experti sunt hujus Catalogi veneratores addictissimi, etiam ubi satis inter se Codices Excriptoresque consentiunt. Nedum ut cum diebus vacantis sedis consentiant, quos primus excogitavit, ut vidimus, Catalogi recentioris interpolator. Novis enim indies, uti dixi, commentis auctior in Librum illum, quem habemus, Pontificalem Catalogus iste Bucherianus excrevit. Sed cum dies adderet mensesque Impostor, memorias plerorumque in Depositione Episcoporum: Martyrologioque addito nullas fuisse constat. Visum posteris & illis quoque dies in Kalendariis suis assignare, non quidem emortuales, quos nullos conservaverant monumenta; sed Reliquiarum seu inventarum, seu depositarum, seu translatarum, qui non erant utique ad Successionem illam accommodandi.

Quare Catalogum illum Bucherianum, quanquam Latinorum § 4 hodicrnorum fortè antiquissimum, ut tamen illum qualem reliquit Autor, haberemus; non tamen censeo pro normâ statuendum esse. Chronologiae Pontificiae quae quidem illo Saeculo obtineret apud Latinos. Liberandus est ab Autoris conjecturis ante quàm constare possit quid ipse apud suos repererit Autores, Liberandus etiam à mendis Librarii quas hic foedissimas habemus. Possent hoc in loco utiles esse alii ejusdem Operis Codices MSS. quos cum nactus-esset Labbaeus, miror ille cur in MSS. CodicumLabb. [...] MSS. Bibliothecâ praetermiserit. Nobis adeo felicibus nondum esse contigit. Unicum habemus Nos editum ab Heinschenio, à Bucheriano Codice diversissimum, quanquam ipse id non observaverit Heinschenius. Possent etiam utrobique utiles esse recentiores alii Catalogi, si & ipsi sinceri essent atque incorrupti, recteque saltem illorum Autorum sententiam repraesentarent quos ipsi sequerentur. Menses. certè & dies nullos Pontificum memorant Graeci, nec [Page 94] Eusebius ipse, nec alii illi quos secutus est Eutychius. Proinde ab iisdem fontibus verisimile est manâsse mensium etiam ac dierum Catalogos Mabillonianos, unde sua etiam hausit Autor Bucherianus, Latinis nimirum illis atque Occidentalium. Et tamen Cletum illi ab Anacleto alium neminem, ut vidimus, agnoscunt. Proinde tales illorum Autoribus ob oculos Catalogos fuisse consentaneum est, quales fuerunt Augustino, quales etiam (ante Eusebiani Chronici versionem) Optato. Non ergo à Catalogo Bucheriano sua immediatè hauserunt, sed à communi potiùs & sinceriori monumento. Quanquam etiam eódem redeat si Bucheriani Catalogi Excriptores, errores tamen Autoris sui ex antiquioribus Bucheriano Autore monumentis judicio ipsi proprio correxerint. Sic enim Latinorum Traditiones, quas quaerimus, antiquissimas repraesentabunt. Nec illi modò, etiam recentiores Catalogi Bucheriani interpolatores alium tamen nonnunquam ordinem exhibent quàm Autor Bucherianus. Id illi Librariorum erratis, propriisne freti conjecturis, an fide etiam antiquiorum secerint, suo loco disquirendum est.

Praecipuam verò huic omni, quo versamur, Argumento § 5 lucem foenerabitur si & Bucheriani Catalogi fontem & coaevorum Liberianis temporibus Latinorum altiùs indagemus. Inde enim intelligemus quid illi ex Autorum fide, & quàm firmâ illâ didicerint, quid verò propriis debuerint conjecturis. Fontem Latinorum ego Anonymum illum qui scripsit sub Alexandro Servero, primùm à Canisio, tum & à Labboeo editum. Caput ipsum quo egit de Romanis Episcopis periit in utriusque MSS. ingenti Chronologiae Ecclesiasticae detrimento. Extat tamen Capitis Lemma Lemmati Bucheriano adeo simile, ut vix locum dubitandi relinquat quin inde sua mutuatus fuerit Autor iste Bucherianus. Sic enim habet Lemma Anonymi sub Alexandro Severo: Nomina Episcoporum Romae, & quis quot annis praefuit. Sic autem Lemma Autoris Bucheriani: Ex quo tempore per Successionem dispositum, QUIS Episcopus, & QUOT ANNIS [Page 95] PRAEFUIT, vel [...] Imperante. De mensibus ita (que) & diebus, de Imperatoribus & Coss. sub quibus sedem inierint Episcopi Romani, aut Successores acceperint, nihil illum, quicunque fuerit, Autorem prodidisse, ex ipso Capitis illius Lemmate colligimus, sed recentiorum novis aliis inventis haec esse assignanda. Haec itaque etiam unde accesserint jam porro disquirendum est.

Ego novis recentiorum Cyclis Paschalibus accessiones illas § 6 deberi suspicor. Postquam enim esset de Paschate sub Victore disputatum, & in eo convenissent Occidentales Dominico duntaxat die Pascha [...] fuisse celebrandum; proxima cura erat ne in Dominico illo die ipsi à se invicem dissentirent Occidentales, propter varias quas sequerentur supputandi rationes. Quae certè discrepantia Occidentalium eò magis erat pro illorum temporum sensu receptissimo cavenda quòd aegrè Orientalium Ecclesiarum diversos mores tolerandos censuissent, tam locorum intervallo, quàm commercio magis dissitarum. Inde factum ut peritissimi quique motuum coelestium deligerentur, qui non modò Solarem Lunaremque motum certo quodam annorum circuitu conciliarent, sed etiam feriarum. In antiquissimis equidem Victorique ipsi coaevis Synodis Cycli Canonisve nullam legimus mentionem, ne quidem in illâ Theophili, si quidem verè Synodum illam Theophili conservârit Beda, quam mihi fateor esse suspectam. Canonem constituit paulo postea Clemens Alexandrinus. Quis verò Canon ille fuerit, & quibus tandem in Regionibus obtinuerit, penitùs nescimus, nedum an in Occidentalibus receptus fuerit. Primus eorum quos quidem scimus Latinis Canonem confecisse fuit Hippolytus, Graecus ille quidem, ut videtur, origine, Episcopus tamen sedis Occidentalis Portuensis. Hic vetustissimam anni Graeci formam imitatus est, qui singulis annorum octonariis Solis Lunaeque motus aequari invicem arbitrati sunt. Sed ferias invicem respondere XIV. tandem Octonario, seu sedecennitate VII. credidit Hippolytus. Sic [Page 96] annis constabat in universum CXII. Cyclus Hippolyti. Et quidem Mysticis illorum temporum Ratiociniis mirum in modum gratificabatur Cyclus ex Octonariis compositus. Tam enim apud Judaeos Hellenistas, quàm apud Christianos ex Hellenistis oriundos, numerus Octonarius habitus est omnino sacerrimus, & Oeconomiae Evangelicae accommodatissimus. Et quidem Cyclos suos ita retrorsum numerabant Cyclorum conditores ut à primo usque Orbis initio illos arcesserent, atque illud calculi bene positi validum credebant Argumentum, si quidem Orbis initium in Cycli sui initium incurrisset, quo etiam concurrisset locus Solis in Verno Aequinoctio positi cum Plenilunio. Illis enim locis posita duo illa magna Luminaria lucem tenebrasque ex oequo dispertiri credebant, quod quidem in Creatione contigisse videbantur sibi è Graecâ veteri Scripturarum Interpretatione colligere. Illud rursus pro alio habebant [...] Argumento si & nova Creatio veteri illi Creationi respondisset, incurrissetque adeo Christi Pascha in Solis Aequinoctium Lunaeque Plenilunium. Sic itaque retrò numeravit Hippolytus ut unà etiam notârit in quem Cycli sui annum incurrissent Paschata omnia in Veteri Instrumento memorata, non illud modò Exodi, sed & alia illa Ezechiae, Josiae, Esdrae, sed praecipuè illud quo passus est Dominus, Pascha nimirum [...]. Perperam enim voces illas Tabulae Hippolyteae insertas de nescio quibus Judaeorum Lectionibus intellexit Magnus Scaliger. Nec aliam Hippolyto qui à primo Alexandri anno Canonem [...] est, ob oculos Chronologiam fuisse verisimile est quàm recentissimam illam Africani, quae fuerat ad annum superiorem Gratum nimirum & Seleucum Coss. perducta, Aerae scilicet vulgaris annum CCXXI. Nec aliam illi, de quo agimus, Anonymo qui XIII. scripsit ejusdem Alexandri anno, Aer. autem vulg. CCXXXV. & vestigia pressisse videtur Hippolyti.

[Page 97]

Anonymum illum, post paucos annos, secutus est § 7 Anonymus alius Afer, ut videtur, de Paschate, quem edidit Cl. Pater Oxoniensis in Cyprianicis. Indignum certè qui periret, quicquid sentiat Oudinus. Inde enim intelligimus quo tempore contigerint Festa Paschalia aerate Cypriani, & Synodi proinde Paschales quas, pro more illorum temporum, statim à Paschate celebratas esse nos docet ipse Cyprianus, quae certè sunt ad rem Chronologicam Ecclesiasticam locupletandam utilissima. Est enim usus ille Veterum Scriptorum longe praecipuus, non quòd facundiam doceant, aliunde facilè hauriendam; sed quòd res aetate suâ gestas, quae aliunde disci non poterant. Sequitur ille, quicunque fuerit, Cyclum Hippolyti, paulo tamen, ut sibi videbatur, excultiorem. A primo enim Creationis die calculos suos deduxit Hippolytus; Noster potiùs à IV. quo Solem ipsum Lunamque creatos legerat. Inde factum ut singuli anni Canonis illius singulis Hippolytei Canonis annis non respondeant. Idem etiam Chronologiam ab Orbe Condito ad suum usque, quo scribebat, annum deducit Coss. Ariano & Pappo insignitum, Aer. autem vulg. CCXLIII. & celebres in V. T. Festos Paschales, pro Cycli sui Hypothesibus, ostendit, non aliâ, ut opinor, usus Chronologiâ quàm quâ fuerat usus Hippolytus. Erant & alii apud Latinos Cycli ante Victorium, primus ille Judaeorum, quem annorum LXXXIV. fuisse diximus, Alexandrinorum alius à Cyrillo Alexandrino, ut videtur, excogitatus annorum XCV. Sed verò Occidentalium omnium antiquissimus ille est quem dixi annorum CXII. & quo tempore scripsit ille sub Alexandro Severo Anonymus, in Occidente etiam receptissimus. Alius itaque quaerendus non est ad quem vetustissimas illorum temporum Traditiones oporteat exigere.

Cur verò postea Imperatores & Consules adjungerent, ea erat, ni fallor, occasio. Dixi à Paschate quo passus est § 8 Christus Cyclorum illorum Ecclesiasticorum nova repetita esse exordia. Annum illum designâsse illis visus est Evangelista [Page 98] Tiberii XV. quem quidem illi duobus Geminis Coss. in Fastis consignatum repererant. Proinde Posteri inde Cyclos suos deducebant, alii ab anno Tiberii XV. per annos Imperatorum, alii à duorum Geminorum Consulatu per Fastos Consulares, alii utrisque invicem commissis & in unum eundemque Canonem aptatis. Sic. enim factum est ut res gestas Canonis Eusebiani, quas fere folas habebant Scriptores Ecclesiastici, reciperent ita constituti Canones. Nec enim illas Pontificum annis, nec etiam Coss. sed annis duntaxat Imperatorum, designaverat Eusebius. Inde Coss. Fastos Cyclo suo DXXXII. annorum accommodatos deducit Victorius. Inde etiam Prosper Cyclum suum alium per Fastos deducit similiter Consulares, quos tamen altiùs ille non arcessit quàm à duobus Geminis. Ut proinde intelligamus illam Chronici illius partem non aliunde natam esse quàm è Cyclis Paschalibus. Erant enim apud Latinos, antequam Eusebianum Chronicum verteret Hieronymus, qui Africani Chronicon Latinè verterant, Fastisque Consularibus [...], & diversis deinde [...] ad suam cujusque, quâ vixit, aetatem continuârant. Hoc è praedicto bonae notae Chronici Eusebiani Codice Mertonensi discimus, ad cujus finem ista subjuncta legimus:

‘Item secundùm Africanum’

‘Qui de Temporibus & Historiis Hebraeorum & Graecorum E Cod. MS. Collegii [...]. & Persarum & Macedonam cum Alexandrinorum itemque Romanorum V. libris omnia complexus est, ab Adam usque ad Cataclysmum Nae anni IICCXLII. Item à Cataclysmo usque ad Abraham & transmigrationem in terram Chanaan [...] MXV. Habitatio omnis generis Israhel in terra Chanaan & in terrâ Aegypti, anni CCCCXXX. Moyses in heremo anni XL. Hiesus Nave & qui post ipsum Presbyteri an. LV. Judicum & sine principibus & pacis tempore anni CCCCXC. Sacerdotum [Page 99] & Judicum anni XC. Regum Hebraeorum anni CCCCXC. Captivitatis & destructionis Hierusalem anni LXX. Persarum Regnum anni CCXXX. Macedonum Principatus cum Alexandrinis & Ptolemaeis anni CCC. Et Imperium Romanorum usque ad Salvatorem & Resurrectionem ejus anni LXXIV. In se omnes anni in tempus supra scriptum anni VDCCXXVI. Exinde ad Imperium Alexandri, hoc sic est, Moricaviti qui Antoninus cognominatus est anni CLXXXIV. Et in Gallum V. & in Volusianum anni XXXI.’

‘Fit summa omnis in Cons. SSS. anni VDCCLXLIII. sic secundùm cursum Solis & XII. menses. Secundum autem Lunares menses & computationem Hebraeorum qui facient sic in se menses XII.D.XI. & quadrantem ad electione facta, qui fiunt anni Lunares CLXXXV. M. IIII. Secundum quam computationem efficiuntur anni in se VDCCCCXX. M. X. D. IIII. Item ex Consule Gallieno secundum & Volusiano usque in Consulatum Limenii & Catulini anni CXVIII. Fit summa omnis anni VDCCCXXXVIII. secundum cursum Solis. Item à Liminio & Catulino usque in Consulatum Mameritini & Nevittae CONSS. anni XIII.’

‘Fit in summa omnis anni VDCCCLI.’

Errores ipsos repraesentavimus sane foedissimos imperitissimi § 9 Librarii. Nec enim vacat impraesentiarùm alia annotare quàm quae faciant ad illam, de quâ agimus, causam. Illud itaque imprimis constat è Syncello, annum ipsumSyncell. p. [...] quo Chronicon suum terminavit Africanus, fuisse primum Olymp. 250. quo fuerit Archon Philenus, [...] III. Coss. Grato & Seleuco, à primis nimirum Coss. pro Africani rationibus, vitiosis tamen illis, DCCXXV. Hae notae annum Christi designant CCXXI. pro Aer. vulg. Hucusque igitur Chronicon suum tam Archontibus quâm Coss. à primis [Page 100] usque Archontum & Consulum initiis insignitum deduxisse ipse videtur Africanus. Et quidem si pro hâc formâ & reliqua deduxerit, cum annis etiam Imperatorum Coss. alios illum conjunxisse consentaneum est, cum hos ipsos Coss. cum III. Antonini Elagabali anno conjunxerit: Nimirum annum illum intelligit, non quo Monarchiam Alexander adeptus est, sed quo primùm adoptatus est ab Elagabalo, & Caesar factus, & socius in Imperio. Huic Coss. paria XXXI. addidit proximus Africani continuator ad Consulatum Galli II. & Volusiani, annumque Aer. vulg. CCLII. Inde numerat Excerptor ad Consulatum Limenii & [...] annos CXVIII. numeris nimirum transpositis pro XCVIII. Sic etiam unitate detractâ (qui quidem error erat in Librario adeo mendoso facillimus) respondebit intervallumCoss. enim erant Limenius & Catulinus anno Aer. vulg. CCCXLIX. quousque Chronologiam illam eandem Fastosque deduxit secundus ille Continuator. Tertius inde ad decimos tertios Coss. [...] est, scripsitque adeo anno CCCLXII. sub Juliano, ut videtur, Apostata. Hinc itaque Coss. accepit fortasse Scaligeri barbarus Excerptor, qui ut Africani Chronographiam habuit, sic etiam habuisse videtur ejusdem continuatores. Sed vero Imperatorum annos ille per Coss. distinxit. Sic ergo. videmus fuisse Occidentalibus Fastos Latinos diversis Autorum temporibus continuatos post Anonymum illum quem sub Alexandro Severo scripsisse diximus, quibus Fastos Pontificales ab illo eousque deductos ad sui deinde temporis Coss. recentiorum Catalogorum Pontificalium concinnatores possent etiam ipsi deducere. Nec alios crederem Autori Bucheriano Fastos fuisse, si quidem verè scripsisset sub Liberio. Jam enim vidimus paucis admodum ante illum annis scripsisse secundum. Africani continuatorem.

Et quidem Eastos hosce Africani perpetuâ Successorum § 10 serie continuatos recentiorum Fastorum. omnium fontes fuisse crediderim. Latinos illorum temporum Fastos habemus à Prospero, habemus à Victorio, habemus à Cassiodoro, [Page 101] habemus ab Idatio, nec enim Fragmenta illa memoranda censeo quae conservavit Barbarus excerptor, nec notae melioris illa Bucheriana. Horum Fastorum duo cum annis etiam conjunguntur Imperatorum, Prosperi nimirum illi atque Cassiodori. In Victorio res gestas nullas legimus unde possit colligi an illos quoque cum annis Imperatorum conjunctos repererit Victorius. Sunt tamen in Idatio paucae quae ex Eusebio fuerint aut Prospero desumptae, unde suspicio est satis verisimilis cum Eusebiano Canone illos, ante Idatium fuisse commissos. Ad Coss. anni LVIII. hanc apponit notam, Petrus & Paulus passi III. Kal. Jul. Quae ille nimirum è Prosperi potiùs quàm è suâ dispositione collegit. Eosdem enim Coss. Neronem III. & Messalam primos numerat Neronis Prosper. Et primo Neronis anno terminare S. Petri Pontificatum debuit Idatius quem à Tiberii XV. inchoârat. Sic Trajan. VI. & Africano Coss. ita observavit Idatius: his Coss. Persecutio Christianorum. Atqui X. Trajani anno, & quidem veris X. anni Coss. illam Persecutionem tribuunt Acta Ignatii, tribuit Eusebius eorundem Actorum, ut videtur, Testimonio. Et quidem X. Trajani Coss. Trajanum VII. & Africanum numerat Prosper, additque eodem anno fuisse Persecutionem. Inde rursus colligimus res gestas Ecclesiasticas seu ex Eusebiano Chronico, seu è Prospero, seu ex aliquo Chronographo accepisse: Idatium, qui Fastos Consulares cum annis Imperatorum ita conjunxisset, ut tamen non ad Coss. sed ad annos potiùs Imperatorum, quibus Coss. fuissent per errorem appositi, res gestae fuerint, pro Autoris mente, referendae. Porro Coss. cum annis Imperatorum licentissimè nectunt, Prosper, Excerptor barbarus & Cassiodorus, nec res gestas ab Eusebio desumptas cum Coss. sed cum Coss. potius [...] committunt. Ita omnia incerta reddiderunt, nec fidem illam merentur, hâc in causâ, Coss. appositi quam mereri censuit Baronius, Heinschenius atque Papebrochius, duplici nimirum nomine fallaces. Imprimis quòd Fastos ipsos Consulares perverterint recentiores Fastorum descriptores, [Page 102] omissis nimirum, insertisque atque transpositis, pro arbitrio, Consulibus, sic illi nimirum ut recentior nemo eundem Coss. repraesentet ordinem quem in superioribus invenerat. Alium enim habet Prosper, alium Victorius, alium Cassiodorus & Idatius, ne recentiores nominem alios tantò corruptiores quò fuissent à primis horum Fastorum originibus remotiores. Fallunt iterum quòd, ut eodem ordine Coss. invicem ubique respondissent, Imperatorum tamen annis, pro arbitrio, rursùs illos adjunxerint Chronicorum Autores, sic illi videlicet invicem varii ut non eundem Imperatoris ejusdem annum designent, in diversis Chronicis, iidem Coss. Ita factum ut & ordo ipse Consulum incertus sit, & annus etiam Imperatoris incertus à Coss. designandus. Melius tamen cum Pontificum Catalogis conveniunt [...] Idatiani quàm Fasti alii, quos habemus, illorum temporum, hodierni. Meliùs item illi, si pro ordine Chronici Eusebiani, ad annos Imperatorum accommodentur, quàm pro ordine illo quo illos accommodârint vetustiores, quot habemus, Chronographi. Quod eâ fortasse de causâ factum est quòd illos praesertim suo Saeculo notissimos cum Chronico Eusebiano contulerit secundi Catalogi primus sub Justiniano concinnator. Nec enim primum illum Bucherianum ego antiquissimum, ut vulgò creditur, existimo, sed è secundo illo natum. Quod quidem infrà observanda facient manifestius.

[Page 103]

CAP. VIII. Tempora S. Petri, Lini, & Anencleti.

§. 1. Annos S. Petri ut variè supput ârint, & quibus demum conjecturis ducti, Veteres. §. 2. Variorum Autorum numeros in unum imperitè confudit Autor Catalogi Bucheriani, Liberio proinde non coaevus. §. 3. De Lini annis variae Veterum sententiae, quibus tandem ratiociniis collectae. §. 4. Etiam de annis Anencleti. §. 5. Ecclesiam Romanam non fundabant, nec Linum adeo illi praeficiebant, ante annum quo passi sunt, Apostoli, Christi nimiruns CLXIV. §. 6. Ex Historiâ Sacrâ colligitur, [...] Romanam, ante annum praedictum, nondum fuisse fundatam. §. 7. Vivis Apostolis sedem Romanam non adepti sunt, seu Anencletus, seu etiam Clemens. §. 8. Graecis paulò antiquioribus paucis admodùm imposuit supposititia Epistola Clementis ad Jacobum Latinè versa à Rufino.

SAncti Petri initium à morte Domini repetebant Latini. § 1 Hanc mortem veteres ante Eusebium XV. Tiberii anno duobus Geminis Coss. insignito reponebant. Quae quidem sententia quàm fuerit apud Latinos etiam post Eusebium longe receptissima rectè docuit Heinschenius, & quidem è Prospero, qui utriusque sententiae meminit, tam [Page 104] hujus quàm Eusebianae, satis constat. Ipso illo anno Crucifixionem Domini constituit Anonymus ille quem dixi, qui floruit sub Alexandro Severo. Numerat enim à Passione Domini ad illum, quo scribebat, annum annos CCVI. Rectè nimirum ille qui XIII. scripsit Alexandri, Aer. autem vulg. CCXXXV. Ita convenit accuratè cum Catalogo quem Catalogi fontem esse dixi. Cum Anonymo convenit etiam Hippolytus à quo sua mutuatus est, ni fallor, Anonymus. Annus Aer. vulg. XXIX. idem est Periodi Julianae 4742. Rejectis (per perpetuam Regulam) 6, & reliquis per Cyclos integros divisis annorum 112. reliqui erunt anni 32, quo ipso Cycli anno, versu secundae Sedecennitatis ultimo [...] (sic enim explicandae notae) reposuit Hippolytus. Ab hoc anno Aer. vulg. XXIX. ad Claudii finem & initium Neronis Octob. XIII. anno ejusdem Aerae LIV. anni numerantur, ut dixi, XXV. Primo enim Neronis anno, cum de quoto anno minimè constaret, Apostoli Martyrium assignabant Latinorum vetustissimi. Lactantium hujus rei testem suprà dedimus, & superiori Capite Idatium, cum ad illos ipsos Coss. Apostoli Martyrium eum retulisse observaremus quos primos Prosper Neronis numeraverat. Eusebius crucifixionem Domini ad III. deinde annum, Tiberii XVIII. propter paschata, potiùs differendam censuit. Qui itaque superiorum conjecturam pro Testimonio habebant, & duo inde tanquam inconcussa retinenda censerent; alterum, à Domini morte inchoandos esse annos quibus sedem tenuerit Apostolus; alterum, Neronis primo esse finiendos: proinde colligebant XXII. duntaxat annos S. Petro esse concedendos. Nec enim plures poterant in Chronico Eusebiano numerari à Crucifixione Domini Eusebianâ. Hos sequitur Eutychius, ut observavit Cestriensis, Diss. II. Cap. V. §. 11. nullus tamen secutus est fortasse Scriptor Occidentalis, cùm priori sententiae illi mordicùs adhaererent. Rectè quidem illi quoad calculos verè & Historicè supputandos. Cum verò Coss. numerarent, annosque adeo solidos, sic primum Neronis annum illum numerabant qui [Page 105] primis Neronis Coss. fuerat insignitus. Ita factum ut S. Petri annos anno LV. terminarent, quo fasces acceperunt primi Neronis Coss. aliter fore metuentes ut ante Neronis initium passurus videretur. Inde factum ut ab Aer. vulg. XXX. Coss. Vinicio & Longino S. Petri initium repetendum crederet primus Catalogi Pontificalis Autor. Ita exierit anni LV. Coss. Neronis primis, Nerone & Vetere. Rectè quidem, pro sententiâ eorum, quos secutus hoc in loco est Catalogi Autor, Autorum. Proximos enim Coss. anni LVI. Saturninum & Scipionem Lini primos numerat, pro more nimirum suo quo proximos à decessoris morte Coss. primos solet numerare Successoris. Hos tamen anni LV. Coss. nullos memorat disertis verbis Autor Catalogi.

Nec his anni LV. Coss. sed aliis anni LXV. Nervae & § 2 Vestino finem Apostoli assignat Autor Catalogi Bucheriani. Ecquis est quin videat Eusebianas rationes cum veterum Latinorum rationibus permiscere invicem hunc Autorem? Parum certè discedunt Coss. anni LXV. à calculo Eusebii sedis Romanae initium ab initio Claudii repetentis, XXV. nimirum annorum Apostolo tribuendorum. Hinc itaque constat è diversis Fastis haec sua collegisse Autorem Bucherianum, vel secundi potiùs Catalogi, quem ego Bucheriani fontem existimo, quorum alteri initium, pro veterum Latinorum sententiâ repraesentârint, alii finem pro sententiâ Eusebii. Id si verum, Liberio certê par esse non potuit, cujus tempore nondum extabat apud Latinos versio Chronici Eusebiani. Fuisse enim hos Coss. à primo Catalogi Bucheriani Autore exinde constat, quòd Tiberii Caesaris temporibus, & Caii, & Tiberii Claudii & Neronis Apostolum fuisse testatur. Quod certè verum esse non potuit nisi prioris Hypotheseos initium cum posterioris fine conjunxisset. Nec enim de vitâ S. Petri haec, sed de Romano ejus, qui credebatur, Episcopatu intelligenda sunt. Sic enim quoties de reliquorum Pontificum, sub quibus floruerint, Imperatoribus agit, nunquam est de vita eorum, sed de Pontificatu, intelligendus. Idem indicat in Proaemio ubi [Page 106] docet, post ascensum [Domini] Beatissimum Petrum EPISCOPATUM suscepisse; Sic deinde subjungens, EX QVO TEMPORE per successionem dispositum, quis Episcopus, & quot annis praefuit, vel quo Imperante. Accedit etiam quòd nemo alium Episcopatûs quàm vitae finem, Apostolo assignârit. Tam enim illi qui primo Neronis anno Episcopatum ejus terminabant, & vitam quoque eodem anno terminandam credebant, ut modò è Lactantio & Idatio ostendimus, quàm & alii illi qui cum Eusebio vitae pariter & Episcopatûs finem ad suprema potiùs Neronis tempora differendum existimabant. Certè in secundo Catalogo ita esse deditâ Autoris operâ scriptum vel inde colligimus, quod hinc X. alios S. Petri annos Autor elicuerit, praeter sedem Romanam, sedi ejusdem Antiochenae, [...].

Atque è permistis harum diversarum [...] unmeris,§ 3 facile deinde colligimus quibus tandem conjecturis freti Successorum S. Petri tempora constituerint Veteres quarto certè Saeculo non antiquiores. Lino proximo ejus Successori annos duntaxat XI. mens. III. dies XII. assignat Catalogus secundus & Liber Pontificalis, parum alioqui dissentiente Catalogo III. atque Mariano; XII. annos, mens. IV. dies X. Catalogus Bucherianus ex Editione Heinschenii, refragante in dierum mensiumve numero Editione ipsâ Bucherianâ, Adone, Bedâ, & secundo Catalogo [...], quas quidem mensium dierumque minutias jam suprà negligendas ostendimus. Qui XI. Lini annos numerabant, Fastorum Consularium eorundem ordinem servabant. Cum [...]. S. Petri anni XXV. à Coss. duobus Geminis anni XXIX. caepti in anno LIV. terminarentur, inde ad Coss. anni LXV. annorum duntaxat XI. spatium intercedere manifestum est, quo anno S. Petri finem reposuit Autor Bucherianus. Atque illum quidem numerum Ego veriorem puto, pro eorum nempe Principiis qui id genus Catalogos Pontificales confecerunt. Sic enim Latinorum Catalogorum vetustissimi Clementem ita Lino [Page 107] proximum numerabant, ut nullum Anacleto inter illos spatium reliquerint. Tales certè Catalogos vidit Optatus atque Augustinus. Iidem Clementem ab Apostolo proximum numerabant, quin & ab Apostolo ipso tradebant illum in throno constitutum. Sic illa nimirum supposititia Clementis Epistola ad Jacobum à Graecis equidem conficta, Latinis tamen à Rufino communicata. Sic etiam diu ante Rufinum Tertullianus, etiam & ipse Latinus. Ita communem Lino & Apostolo exitum fuisse necesse erat, ut posset utrique Clemens, nullo mediante, succedere. Quare cum Apostoli Martyrium anni LXV. Coss. attribuerint primi illi omnium, qui jamdiu exciderunt, Latinorum Catalogi; sequebatur & Lini mortem iisdem Coss. fuisse pariter attribuendum. Nec aliter credo habuisse Catalogos Optati atque Augustini, si quidem unà cum Pontificum nominibus & annos eorundem similiter consignârint. Qui verò Lini annos XI. non ab ultimis Claudii, sed à primis potiùs Neronis Coss. anni nimirum LV. pro calculi prioris errore, potiùs numerandos esse censebant; anni LXVI. Coss. necessariò terminabant. Inde ortam credo alterius sententiae occasionem quae Lino annos solidos XII. concedebat. Repetatur enim à Geminis Coss. annoque Aer. vulg. XXIX. Romanae sedis exordium. Demptis S. Petri annis XXV. reliqui erunt anni XII. Lino utique proinde imputandi. Nec alium Ego Hieronymi aut Bedae calculum fuisse puto,Hieronym. Script. Eccl. in Paulo. cum XXXVII. annos à Christi Passione hic numerat ad mortem S. Petri, ille ad Martyrium S. Pauli. In eo enim consentiebant illius Saeculi Autores uno eodemque anno & die contigisse utriusque Apostoli Passionem. Nec enim constat numerus iste si ab anno vero Crucifixionis, seu etiam ab Eusebiano, repetatur. Ab utrovis initio deductus Neroniani Imperii limites egredietur. Quòd si Catalogi secundi errorem istum, qui videbatur, correxerit Autor Catalogi Bucheriani, ut Testimoniis correxerit antiquioribus, inde tamen suspicio est Catalogo secundo fuisse juniorem. Cùm praesertim [...] conster reliquos ejus [Page 108] numeros ita cum secundi Catalogi numeris convenire, ut errore ipso à se correcto niti videantur. Convenit porro tempus Imperatoris. Sub Nerone enim Linum ponunt Catalogi, unde discimus rectè adhuc Imperatoribus respondere Fastos, quibus usi sunt Catalogorum Autores.

Atqui non Linum modò, sed & Anacletum Clementi § 4 anteponendum didicerunt tandem ex Irenaeo recentiores Latinorum Catalogorum Autores. Sic tamen interponendum, pro receptâ illâ quam dixi opinione, ut posset Clemens Apostolo proximus esse Successor. Ita colligebant, qui Lino supererant ad Martyrium S. Petri anni, eos Anacleto esse imputandos. Et cum è Canone Eusebiano, non anno, ut crediderant LXV. sed LXVII. Neronisque XIII. passum didicissent Apostolum, duo exinde restabant anni Anacleto accensendi. Nec enim aliò retulerim hiatum illum inter annum LXV. quo Apostolum, & LXVII. quo Linum tradit obiisse Catalogus. Hiatum illum impleverat in Fastis Anacletus, quorum rationes confuderint Catalogorum Autores invicemque permiscuerint. Praesertim cùm alio loco, pro aliorum Hypothesibus, collocatum reperisset Anacletum. Anacleto duos certè annos tribuunt Nicephorus Patriarcha & Syncellus & Eutychius, non aliâ tamen omnes quàm quâ dixi causâ. Nempe annos Neronis, cujus primo statim initio caesum crediderant Apoftolum qui primo cjusdem anno S. Petri Episcopatum terminandum censuissent, inter Linum atque Anacletum partiti sunt. Qui XI. annos Lino tribuebant, biennium Anacleri Neronis XIII. [...]. Qui autem XII. illis Pontificatus Lini Neronis erat XIV. finiendus. Sed priorem potiùs sententiam Catalogi Autori placuisse puto. Anni enim LXVIII. Coss. qui Neronis [...] XIV. Galbae imputat, non Neroni. Planè ille pro sententiâ Eusebii, qui annos Neronis solidos XIII. duntaxat, uti vidimus, agnoscit. Hîc itaque videmus in Catalogo vestigia numeri Eutychiani. Sunt [...] Eusebiani. Quoties enim de Anacleto loquuntur, seu proprio [Page 109] illum, seu Cleti potiùs nomine, appellent; non duos duntaxat, sed XII. annos attribuunt plerique Latinorum Catalogi. Hunc illi numerum ab Eusebio, qui ipse ab antiquiori forsan Autore didicerit, qui Anacletum, superstite eriamnum Apostolo, decessisse crederet, ut possit Clemens ab ipso Apostolo in throno collocari. Is nimirum cum è Lini exemplo didicisset, pro superiorum conjecturis, vivo Apostolo sedem possidentis, non ipsum utique per se Apostolum sedem Romanam administrare solitum, sed susfectis in suum locum aliis; nec videret tamen cur postremis potiùs temporibus id fecerit Apostolus, praesens ipse proculdubiò cum pateretur, quàm tot aliis annis prioribus quos etiam ipsos negotiis frequentissimis Expeditionibusque transegerit; proinde & illi tempus S. Petri sic inter Linum Anacletumque distribuendum censuerunt, ut quod Lino superesset id attribuerint Anacleto. Sic autem (inquies) è XXV. S. Petri annis detractis Lini XII. supererunt XIII. alii Anacleto assignandi, quos tamen nullus assignavit unquam Catalogus. Sed fieri potuit ut unum saltem annum fundandae [...] [...] ipse (pro eorum sententiâ) Apostolus impenderit ut [...] Corinthi, triennium Ephesi, impendit S. Paulus. Vel nasci potuit numerus annorum duntaxat XXIV. inter illos dividendorum ex vitiosâ duntaxat annorum solidorum supputatione, quam etiam ipsam satis hactenùs frequentem ostendimus. Claudii certe annos solidos XIII. duntaxat in Historiâ agnoscit Eusebius, quo pacto si numeres, anni restabunt ad Neronis XIII. duntaxat XXIV. Quid quòd etiam Lini annos non ab ipso annorum XXV. Apostolo [...] exordio repeterent, ne ita [...] ejus ante Neronis initium poneretur. Passum enim sub Nerone Linum jam aliorum conjecturis ducti crediderant, qui nimirum Anacleto suo biennium duntaxat assignaverant. Sic itaque ante primum saltem Neronis pati Linus non potuit pro eorum hypothesibus. Inde ad Nen's [...]. quem soli dum ultimum Neronis numeraverat Eusebius, numeraverant etiam Catalogorum [Page 110] Fasti ad Eusebiani Chronici methodum accommodati; XII. supererant duntaxat anni qui Anacleto possent imputari. Quem quidem numerum licèt hujus, ante obitum Neronis loci, (pro ratiocinantium conjecturis) proprium, transposito etiam Anacleto, assignabant. Sic colligi potuit is quoque numerus non è Testimoniis, sed è ratiocinantium duntaxat conjecturis.

Atque ita intelligimus quibus tandem ratiociniis freti § 5 Veteres collegerint, vivo etiamnum S. Petro successisse Linum & Anencletum, Intelligimus praeterea qui ita senserint malè tamen infirmiterque esse ratiocinatos, nec pro testibus Historicis esse proinde usurpandos. Non ita certè Irenaeus testis hac in causâ fide dignissimus. Ait enimIren. L. III. c. 3. ex Eusebio Graec. Apostolos [...] Lino Episcopatûs [...] tradidisse. Atqui [...] illa tum demum contigit cum his Apostolis SS. Petro & Paulo praedicantibus sanctéque versantibus [...] ipso nimirum teste Lini successore Clemente. CoeetumClem. Ep. I. ad cor. p. 7. enim Corpusque Politicum indicat vox ipsa [...], talem nimirum Sacrorum Officiorum causâ coetum qualem solemus Ecclesiam appellare. Et verò nova illa hominum fidelium quae Apostolis facta est [...] aliud esse non potuit quàm quod Irenaeus [...] appellat atque [...]. Nec enim Ecclesiam quamcunque [...] hominum multitudinem vocamus, sed eam demum quae jus habeat propriorum sibi conventuum distinctorumque à coetibus Judaeorum. Opponitur enim vox Ecclesiae Synagogae, conventusque indicat haec Judaeorum, illa Christianorum. Dum igitur Judaeorum conventus frequentarent primaevi Christiani, nec sibi ullos proprios haberent, Synagogae accensendi erant, nec constituebant, quam propriè dicimus, Ecclesiam. Ecclesiam enim ita propriis Christianorum coetuum praesidibus circumscribit Ignatius, ut quoscunque demum credentium coetus, ni tamen ad Christianorum [Page 111] coetuum praesides aggregarentur, Ecclesiam certè neget appellandos. [...] (inquit) [...].Ep. ad Smyrn. Et rursus, [...]. Et verò alibi verbis disertissimis, de Episcopis locutus, Presbyteris & Diaconis, statim ista subjungit, [...] ' [...] [...]. Habet etiam in eandem sententiamEp. ad Trall. & alia Cyprianus. Ut ergo nulla erat ante coetuum distinctionem Christianorum Ecolesia, sed nec ulla-postea praeterquam eorum qui legitimis Christianorum coetuum praesidibus adhaererent, Episcopis nimirum legitimis Apostolorum postea Successoribus; Ita nec primis illis Apostolorum temporibus Ecclesiae nomen usurpatum legimus nisi de distinctis à Judaeorum conventibus Christianorum Conventibus, & quidem de illis qui divisi à Judaeis Apostolis adhaererent. Quae enim Hierosolymis Ecclesia dicitur Act. II. 47. ii erant qui in Apostolorum doctrinâ firmiter & Communione permanerent. Sic & alibi pars ea quae Judaeis adhaereret à parte illâ distinguitur quae adhaereret Apostolis.Act, XIV. 4. Quare verba Clementis ita intelligenda arbitror, ut [...] illa sive coetus Christianorum tunc primùm segregârint à Judaeorum Romanorum coetibus Apostoli, Ecclesiae deinde Romanae jure proprio deinceps appellandae fundamenta ponentes. Et quidem hoc eodem anno factum quo ipsi passi fuerint Apostoli. Nempe Apostolis, non uni duntaxat Apostolo, haec [...] Christianorum testatur aggregata Clemens. Unde colligimus de alio tempore intelligi non posse quàm de illo quo in urbe simul ambo fuerint Apostoli S. nimirum Petrus pariter ac S. Paulus, loquitur enim de ambobus hoc in loco Clemens. At simul ambo Romae vix esse poterant nisi [...] anno quo simul ambo Romae perierint. Et quidem si Clementis [...] idem fuerit cum multitudine ingenti Taciti quos memorat incendiariorum [Page 112] nomine sublatos; fieri sane vix potest quin eodem anno Apostolis aggregati fuerint quo & illud contigerit incendium. Neronis nimirum X. Christi autem LXIV. Et quidem satis consentaneum erat ut occasionem dederit Judaeis tum demum facta Christianorum ab eorum coetibus segregatio Persecutionis in Christianos concitandae. Sic enim legimus in Actis quotiescunque contingerent istiusmodi Christianorum in proprios coetus secessiones, infensiores factos eâ occasione Judaeos novas proinde, cum licuit, Persecutiones concitâsse. Favebat autem Judaeorum consiliis, quòd Nero de Romanae Urbis incendio suspectus, factusque eo nomine odiosissimus, invidiae illius declinandae occasiones captaret avidissimé. Praedixerat autem S. Paulus saepissime poenam impiorum per ignem, Mundi scilicet conflagraturi illum, tum in Epistolis ejusdem genuinis, tum in Libro Apocrypho antiquissimo [...], cujus meminit Lactantius. Idem fecerat & S. Petrus secundâ Epistolâ Cap. III. 10. paulo antea scriptâ. Quae quidem eò trahebant Judaei ut Christianos, & praecipuos inter Christianos Coryphaeos Apostolos de Urbis redderent incendio suspectos, pronis nimirum Neronis auribus haurienda. Nec enim de Religione, sed de Urbis incendio punitos à Nerone Christianos testatur Tacitus, quò suspicionem illam vulgi à se propulsaret & in Christianorum capita ipse converteret. Convenit porro quòd vincula sua illi causae imputare videatur Apostolus, quòd [...] haberetur 2 Tim. II. 9. cum tamen Christiani causam aliam quàm [...] in patiendo distinguat S. Petrus 1 Ep. IV. 15, 16. Convenit praetereà, quòd ante hyemem maturandum esse Timotheo iter in supremâ illâ quam paulo ante obitum scripsit Epistolâ idem moneat Apostolus 2 Tim. IV. 21. Maris nimirum clausi tempus quod in Octobrem incidere solebat, intelligit. Quod quidem illum admonere oportebat nempe post incendium, Augusto mense, in vincula conjectum. Haec si vera fuerit rerum in Apostolorum Martyrio gestarum Historia; constabit [Page 113] inde manifestò non magno ante obitum Apostolorum intervallo & fundatam ab Apostolis Ecclesiam Romanam, & praefectum adeo ab iisdem fuisse Linum, pro testimonio illo, quod dixi, Irenaei. Estque illa Historia è rerum gestarum circumstantiis, ut ostendi, verisimillima.

Nihil certè occurrit in Sacrâ N. T. Historiâ unde colligere § 6 possemus Ecclesiam Romanam ante annum Neronis X. co, quo dixi, sensu fuisse sundatam. Erant quidem antea Romae, fateor, Christiani, sed quos nullos constat sibi proprios habuisse Conventus, nullos proinde propriorum conventuum Praesides, seu Episcopos illos, seu etiam Presbyteros, sed nec aliquid in externo cultu proprium quo possent à Judaeis internosci. Lini nomen & Anencleti (sic enim illum appellat Irenaeus quem alii nomine longe alio Anacletum vocant) Graecum facit omnino ut suspicemur non illos Civitate duntaxat, sed & stirpe fuisse Graecâ, non Judaicâ. Linum Italum, Anacletum Graecum faciunt secundi Catalogi Fabulatores. Nec sane aliâ origine quàm Romanâ verisimile est fuisse Clementem. Atqui primis Christianitatis initiis ne quidem Proselytos ex aliâ aliquâ gente admittendos esse concederent, non tamen utique credebant solicitandos, nisi si qui forte sese libentes ad Proselytismum obtulissent. Sic illi nimirum ad annum usque XLV. quo primam illam SS. Pauli & Barnabae ad gentes convertendas Expeditionem contigisse arbitror. Et quidem aliquot deinde annis ita obtinuit, apud ipsos etiam Apostolos, praeconcepta illa de Judaeorum prae Gentilibus potiori saltem dignitate atque sanctimoniâ opinio, ut praefecturi sane vix fuerint Ecclesiis stirpe Ethnicâ oriundos; nedum Ecclesiis quae Judaeis origine maximâ saltem ex parte constarent, qualis illa fuit Libertinorum Romanorum; nedum denique ut id facturus fuerit S. Petrus Judaeorum nimirum ipse, atque Circumcisionis, Apostolus. Sic porro Claudius Judaeos impulsore (inquit Suetonius) Chresto assiduè tumultuantes urbe expulit, ut uno eodemque Edicto Christianos incluserit. Pulsum enim eâ occasione cum Priscillâ Aquilam [Page 114] ex Actorum Historiâ discimus. Non aliâ utique, ut videtur, causâ quàm quòd communes adhuc cum Judaeis conventus celebrârint Christiani, ut proinde fuerit in Judaeorum Synagogis Christi de causâ tumultuatum. Contigit hoc anno Claudii IX. Christi XLIX. Scripsit praeterea ad Romanos S. Paulus anno Claudii ultimo, Christi LIV. nullâ tamen Ecclesiae adhuc fundatae significatione. Erant quidem rursus Romae Christiani & tanto quidem numero illi ut fides eorum per universum, qui patebat, orbem esset Romanum longe celeberrima. Nullum tamen salutat Episcopum, ne quidem Presbyteros ullos aut Diaconos aut quemvis alium coetuum Ecclesiasticorum Officiarium. Sed nec Ecclesiae nomine dignatur uspiam illos, ad quos scribit, Christianos, sed tantùm [...], cum tamen aliarum Vrbium Christianos Ecclesias idem soleat appellare, cum & Episcopos salutet & Diaconos Philippensium quibus nimirum Episcopos fuisse noverat & Diaconos, cum & singulis Ecclesiarum Praesidibus Epistolas inscribat, Tito nimirum ac Timotheo, quae quidem suissent singulis instructae Praesidibus, pro eodem scilicet exemplo quo & in Apocalypsi Spiritus Epistolas non ipsis quidem Ecclesiis, sed Ecclesiarum Angelis inscribit. Et quidem ad coetuum communitatem suadendam faciunt omnia quae in ipsâ Epistolâ disputat Apostolus. Probat nimirum adversùs Judaeos non esse pro impuris habendos incircumcisos. Quorsum illa nisi de incircumcisorum ad Synagogas admissione fuisset disputatum? Idem viceversâ probat adversùs Gentiles, nondum Judaeos omnes penitùs à Deo fuisse reprobatos, se [...], & praetereà [...] seu reliquias, superesse salvandos. Id quoque minùs opportunè si Judaei etiam Romani fuissent, pro illius sententiâ, à Christo rejecti. Supponit equidem, ut alibi ostendimus, Judaeos, maximâ exResp ad Grot. de Sacerdot. Laic. cap. 3. parte, jam hactenùs à Deo fuisse reprobatos. Supponit item ab eorum quos reprobatos fuisse constitisset, communione discedendum. Id quod ipse jam in quamplurimis [Page 115] Asiae Ecclesiis fecisset, saciendumque docuisset. Et quidem propriis illum Principiis concessionibusque videntur oppugnasse Gentiles Romani. Sed cum reliquias salvandas docet, id eo nimirum docuit consilio ut unà innueret à salvandorum communione Judaeorum non esse secedendum. Et cum Judaeos Romanos in illis [...] reliquiis censendos innuit, id rursus indicat, ne quidem ab eorum Synagogis fuisse temperandum. Jam enim loco memorato probavimus, etiam cum inciperent illae discessiones, non primo statim impetu universales, sed, pro Judaeorum cujusque Civitatis pervicaciâ, partiarias duntaxat fuisse atque locales. Ita factum ut cum Romam Apostolus S. Paulus anno LVII. à Palaestinis Judaeis provocans veluti captivus appelleret, amicè tamen à Judaeis Romanis acceptus fuerit Act. XX VIII. 21. Et cum illos de Gentilium vocatione monuisset v. 28. novitate quidem ipsâ illius dogmatis perculsos videmus, & ad novas invicem disceptationes, eâ occasione, conversos, quae tamen ipsa novitas nulla utique fuisset, si alios Gentiles Christiani à Judaeorum conventibus conventus celebrâssent. Sed verò nullam novam Judaeorum simultatem ortam, ad finem Captivitatis istius biennalis innuit ipse S. Lucas. Quare liberatus illis vinculis Apostolus anno LIX. exeunte placido illo Neronis quinquennio nullam adhuc fecit Christianorum discessionem à communibus [...] Synagogis. Sed nec facere ullam potuit usque ad illum, quo passum diximus, annum Martyrii. V. enim anno reversum testatur Fragmentum Autoris Anonymi apud Patricium Junium in suis ad Clementem Notis, & quidem testibus fide omni dignissimis, Justino atque Irenaeo. Si enim ab illo anno, quo primis vinculis solutus est, LIX. V. annos numeres, in annum LXIV. desinent accuratissimé. Illo itaque anno nova facta est Christianorum Gentilium à Judaeorum conventibus secessio, illo nova eorundem ad Apostolos [...], sive aggregatio. Inde novum jam constituebant per se ipsi corpus, & novos adeo habebant propriosque sibi conventus, [Page 116] sub propriis proinde Rectoribus. Jam tandem necessarii erant Rectores Christianorum Romanorum Ordinarii, necessarii Presbyteri & Diaconi, & proinde necessarius qui Presbyterio praesideret Episcopus. Hoc certè tempore fundatam esse, quae propriè vocari posset, Ecclesiam à Clemente, in quâ primâ Ecclesiae Romanae fundatione praefectum Linum ex Irenaeo didicimus.

Tantum certè abest ut, quod crediderunt his conjecturis freti recentiores, hoc dixerit unquam testatusve fuerit § 7 Irenaeus, ut contrarium prodat suadeatque validissimé. Monet imprimis Irenaeus de hoc Lino intelligendum esse S. Paulum in Epistolâ ad Timotheum. Secundam nimirum intelligit2 Tim. IV. 21. Epistolam paulo ante Martyrium exaratam. Inde igitur intelligimus jam adhuc in vivis fuisse Linum cujus nomine Timotheum salutaret Apostolus. Facessat igitur biennium istud quod S. Petro demptum Anencleto recentiores, ut vidimus, assignârunt. Facessat (inquam) alius quispiam à superstitibus Apostolis post Lini mortem suffectus, cujus mentionem adeo disertam legimus in Postremis Apostoli salutationibus. Addit deinde Irenaeus, [...]. Ecquis est quin videat haec verba [...] non ad vocem, [...], sed ad illas potiùs, [...], esse referenda? Ut nimirum ad tertiae Successionis tempus pertinuerit Clemens ex quo ipsi praefuissent Apostoli. Sic nimirum rectè intelligimus quò spectârint sequentia Irenaei verba, [...]. Interprete Valesio, qui quidem beatissimos Apostolos viderat, & cum iisdem familiariter versatus fuerat, & praedicationem Apostolorum adhuc [Page 117] auribus suis insonantem Traditionemque prae. oculis habebat. Nec verò ipse [...], sed & alii plurimi etiam tum supererant ab Apostolis instituti. Verba illa [...] & [...] praeteriti sunt omnino temporis, non utique illius qui, quo tempore Episcopus factus est, Apostolos viderit aut cum illis fuerit familiariter versatus, nedum illius qui ab illis ipsam Consecrationem acceperit. Cum verò addit [...], qui ab ipsis Apostolis fuissent instituti, verbis quibus potuit expressissimis distantiam illam indicavit quae tertiae esset Successionis ab Apostolis. Ut enim multos Apostolorum Discipulos asserit etiamnum [...] fuisse superstites; Sic multos utique non omnes, multos nimirum innuens prae temporis ipsâ diuturnitate sublatos. Adeò nimirum ille longe abest ut de Clemente asserat quod de Lino asseruerat, Apostolos ipsos illi [...]. Sed quid opus est ut haec à mente [...] aliena probemus, cum ne quidem ullum primarium supputationis Autorem habeant Adversarii qui ipsis superstitibus Apostolis crediderit ullos factos Apostolorum [...]? Qui primo Neronis anno Apostolos sublatos credebant, Linum deinde rectè &, pro Successionis [...] bona defunctorum lege, sub Nerone ponebant. Qui verò-ad Neronis annum ultimum Martyrium Apostolorum differebant, rectè etiam & illi, & pro Successionis lege, Lini Pontificatum à Neronis ultimo inchoabant. Nec aliunde nata est aliter sentientibus erroris occasio quàm quòd prioris sententiae initium cum Posterioris fine componerent. Cum ergo Constitutionum Apostolicarum Autor à vivo etiamnum S. Petro suffectum in defuncti Lini locum credidit Clementem, aetatem prodidit Impostor notis manifestissimis. Supposititiâ enim Clementis ad Jacobum Epistolǎ juniorem esse verisimile est è quâ proximum ab Apostolo Successorem in [...] Sede didicerat fuisse Clementem. Tum & tanto intervailo à Chronici Eusebiani [...] vixisse, ut possent invicem confundi rationes Romanorum Pontificum Occidentales atque [...].

[Page 118]

Et quidem commentitia illa Clementis Epistola ad Jacobum § 8 non diu apud Graecos extitisse videtur, cum Latinè illam verteret Rufinus. Graecos enim, etiam Rufino juniores, paucissimos reperies quibus imposuerit, vix alios fortasse quàm Epiphanium & quem dixi Constitutionum Apostolicarum Impostorem. Eusebium alii fere sequuntur omnes, quartum que ab Apostolo numerant Clementem. Sic certè vulgò receptissimam Graecorum sui temporis sententiam repraesentat Hieronymus. Sic etiam Ignatianae ad Trallianos Epistolae Interpolator dum ita Stephanum vult ministrâsse Jacobo, ut ministrârit Linus Paulo, ut Petro etiam ministrârint Anencletus atque Clemens. Idem tamen, si fortè idem, ad Mariam Cassobelitin ita scribit Pseud-Ignatius, [...]. Sed pro Lino Cletum reponit vetus Interpres, sincerioribus usus, ut videtur, Codicibus Graecis. Eusebianam enim Chronologiam secutos oportuit qui Clementem ad Martyrii Ignatiani tempora cum Chronico Alexandrino deprimebant. Eusebio autem non Linus, sed Anencletus proximus Clementis est decessor. Latinis autem sui Saeculi plerisque secundum à Petro Clementem numerari solitum testatur Hieronymus, sic nimirum à Petro secundum ut quartus numerari solebat à Graecis, ut proinde Petrum ipsum primum numerârit oportuerit. Quae quidem ita intelligenda sunt non quasi Linum quispiam aut excluserit à Successione, aut Clementi postposuerit (agnoscunt enim & Clementi anteponunt coaevi Hieronymo Scriptores Latini Optatus atque Augustinus) sed quòd à S. Petri morte secundum proximumque S. Petro Latini Clementem numerârint. Sic enim eundem Clementem à S. Petro quartum numeravit Eusebius, & post illum Graeci.

[Page 119]

CAP. IX. Successio reliqua ad Fabianum pro Latinorum Catalogis.

§. 1. Coaevi videntur Catalogus Bucherianus & secundus Heinschenii. §. 2. Cletus, pro Fastorum Consularium rationibus, Clementi postponendus. §. 3. In tempore Clementis Eusebii etiam errorem secuti sunt Fasti Catalogorum Consulares. §. 4. Clementis personam annosque habet Cletus quem tamen Clementi postponunt Catalogi. §. 5. Anacleti finis idem quem Clementi attributum reperisse videtur primus Catalogi Autor. §. 6. Initium Euaresti suum cum fine ejusdem Eusebiano conjunxit Autor Catalogi Bucheriani. §. 7. Tempus Alexandri. §. 8. Xysti. §. 9. Telesphori. §. 10. A fine Telesphori ad initium Zephyrini Catalogi Pontificales vitiosissimi. §. 11. Tempus Hygini. Autor Catalogi Bucheriani sequitur errores Catalogi secundi, Proinde secundo Catalogo recentior. §. 12. Horum errorum occasiones. §. 13. Tempus Aniceti. §. 14. Pii. §. 15. Soteris. §. 16. Eleutheri. §. 17. Victoris. §. 18. Zephyrini. §. 19. Pontificum eorundem ab Hygino ad Zephyrinum dispositio [Page 120] alia pro Catalogorum numeris, non Coss. & quidem illa sine hiatibus. §. 20. Tempus Callisti. §. 21. Urbani. §. 22. Pontiani. §. 23. Anteri. §. 24. Fabiani. §. 25. Catalogorum Latinorum rationes omnes unâ operâ restitutae.

SEquitur in secundo Catalogo Clemens, uti etiam in § 1 priori illo, qui vulgò creditur, Bucheriano. Et tamen paulò postea ordinem immutatum esse satis constat, praepositumque genuino Clementi Cletum supposititium. Anno enim DXXX. secundum Catalogum collegit Autor incertus sub Justiniano, ad finem Felicis IV. Illum redegerunt in Epitomen locupletaveruntque ad sua usque tempora, finem nempe Vigilii, annum nimirum circiter DLVI. Autores Membranarum Papebrochii & Catalogi primi Mabilloniani, qui primi Cletum praeposuerunt, quos alii deinde omnes imitati sunt hujus Catalogi seu Excriptores, seu etiam Continuatores. Sic enim & secundus Mabillonii Catalogus ad finem circiter Johannis VI. annumque DCCV. scriptus. Sic & tertius iste Schelstratii ad finem Paschalis, annumque circiter DCCCXXIV. ne recentiores nominem Anastasium, receptique Libri [...] sectatores. Hinc itaque colligimus, ut è secundo illo Catalogo Saeculi Justinianei Bucherianum illum collectum concedamus, ad recentiora tamen tempora vix potuisse referri, cum mutationes paulò recentiores in Bucheriano Catalogo prorsus nullae compareant. Colligimus praeterea duos hosce antiquissimos Catalogos praecipuè invicem esse conferendos, mutuâque operâ emendandos, recentiores autem quà deditâ Collectorum operâ nonnunquam variant, ad horum fidem esse exigendos.

[Page 121]

Docent ipsi certè Coss. è Fastorum Consularium, unde § 2 desumptus esset Cletus, ordine mutatum esse ejusdem locum. Coss. enim assignant recentiores illi eosdem initio Cleti quos fini Clementis assignatos repererant. Et tamen agnosco, hoc etiam in loco, Veritatis nonnulla vestigia. Fastos enim Coss. unde illi manarint Catalogi, ad Chronici Eusebiani numeros appositos legerant illorum Catalogorum concinnatores. Ita factum ut utrarumque rationum numeri invicem permiscerentur, tam Occidentalium quas in Fastis Cyclorum Consularibus ab Alexandri Severi usque temporibus conservatas esse diximus; quàm etiam & Orientalium quae numerorum fuerant Eusebianorum situ distincta. Sic enim Prosperum habemus hodieque qui numeros Eusebianos Paschalium Fastorum appositione distinxerit, aliorum tamen, atque alio ordine sitorum, ab illis quos conservavit Idatius. Atqui Anacletum Graeci Clementi. praeposuerunt, quem etiam eundem Cletum non Graecus modò Epiphanius, sed Prosper etiam Scriptor Occidentalis, appellat. Hinc itaque confirmatur hiatum illum biennalem à fine S. Petri in primis Catalogis Coss. anni LXV. Nervâ & Vestino consignato, ad finem Lini Consules (que) anni LXVII. Capitonem & Rufum Nos rectè hactenus ad Anencletum retulisse. Quod etiam facilè ex utro (que) Catalogo Mabilloniano discimus. Sic enim illi referunt hoc in loco Cletum ut alium deinde post Clementem neminem agnoscant seu Cletum seu etiam Anacletum. Nec aliter noster Catalogus Oxoniensis. Habent praeterea post Clementem Cletum porro nullum Membranae Papebrochii priori Catalogo Mabilloniano coaevae, sed duntaxat Anacletum. Sed nec tertius Catalogus Schelstratii. Accessit tandem à recentioribus post Clementem secundus iste Cletus. Priorem itaque, qui Graecis fuerat Anencletus, Clementi antepositum repererant Catalogorum Latinorum Autores antiquissimi. Qui tamen cum plerunque Lini Coss. ad annum usque LXVII. producerent; Ita factum ut locum nullum Anacleto ante Clementem reliquerint, eodem nimirum quo decessit S. Petrus, pro corum Principiis, anno [Page 122] successurum, quem quidem annum ultra Coss. Capitonem & Rufum ne quidem ipse produxisset Eusebius. Et quidem ex erroneo illo, quem dixi, numerandi calculo errorem illum profluxisse verisimile est.

Progredior itaque ad Clementem. Hujus primos Coss.§ 3 anni LXVIII. Trachalum & Italicum recensent Catalogi duo priores, postremos anni LXXVI. Vespasianum VII. & Titum. Sic enim veriorem Catalogi primi lectionem repraesentat Codex Heinschenii quàm alius ille quo usus est Bucherius ab Heinscheniano saepenumero diversissimus. VI. enim Vespasiani duntaxat Consulatum cum Tito conjunxit Codex Bucherianus. Sic anno superiori LXXV. decesserit Clemens. Sed verior illa est, ut dixi, lectio Codicis Heinscheniani, astipulante praesertim secundo Catalogo & in Fastis Idatio, suffragantibus etiam, ut videbimus, Successoris Coss. Hinc itaque corrigendus non modò Codex Bucherianus, sed & recentiorum quoque Catalogorum collectores. Sic tamen intelligendi sunt primi illi Catalogi, non ut Trachalo demum & Italico Coss. Clementem successisse crediderint, sed quòd superioris anni Coss. Capitone & Rufo, ut S. Petri mortem disposuissent, pro rationibus nimirum Eusebianis, sic & Clementis etiam Successionem. IX. enim annos Clementi tribuunt ambo illi Catalogi, qui ab anni LXVII. Coss. inchoati sic demum desinent in Coss. anni LXXVI. rectè pro Fastis Idatianis. Estque hoc, quod [...] monuisse sufficiat, in his Catalogis fere perpetuum, quòd Successorum tempora ad Fastos Consulares distincta, non primo, quo verè caeperint, repetantur, anno, fed à primis eorundem, qui in Julianum annum proximum incidunt, Consulibus. Quod quidem ex annorum per Coss. distinguendorum serie contigisse verisimile est. Lineam enim plerunque unicam admittebant unius anni Coss. Ita factum ut in alios Coss. incurrerit mors decessoris, in alios mentio Successoris. Primi itaque cujusque Pontificis Coss. non annos eorundem inchoatos, sed absolutos indicant, annos nimirum illos in quos primi cujus anni finis inciderit. [Page 123] Addunt praeterea Catalogi; Fuit temporibus Galbae & Vespasiani. Rectè itaque, pro rationibus Eusebianis, dispositos fuisse Coss. inde colligimus in Fastis illis quibus usi sunt primi horum Catalogorum Autores. Aliter fieri non potuit ut qui Capitone & Rufo successisset, non fuerit tamen Neronis, sed Galbae duntaxat Vespasianique, temporibus imputandus. Certò enim constat ad sequentis anni Coss. Trachalum & Italicum pertigisse Neronem. Jam tamen vidimus XIII. annos Neronis solidos numeratos ab Eusebio. Sic itaque anni XIIII. Coss. & Christi LXVIII. pro Chronici Eusebiani situ, non utique Neroni sed Galbae accensuisse Fastos Catalogorum. Et quidem longè rectiùs annis Imperatorum Eusebianis respondebant Fasti illi Catalogorum quàm responderint Fasti alii Prosperi, seu etiam Cassiodori, qui ambo Coss. quos dixi non Galbae imputant, sed Neroni.

Sequitur rursus in primorum Catalogorum dispositione,§ 4 post Clementem, supposititius iste, uti dixi, Cletus, à Consulatu Vespasiani VIII. Domitiani VI. Sic enim legit Catalogus secundus, & primi etiam Codex Heinschenianus. Consulatus iste Domitiani suffectus erat, V. rectè tamen VI. si etiam Consulatus ejusdem Ordinarius anni LXXIII. numeretur, ut Domitianum postea numerâsse certum est. Malè itaque V. Domitiani Consulatum cum VIII. Vespasiani conjungit primi Catalogi Editio Bucheriana. Nec quidem rectè hoc in loco V. Domitiani Consulatum cum Vespasiani VII. conjunxere recentiores. Anni enim LXXVII. Coss. intelligunt Catalogi, pro more nimirum illo quo proximos à decessorum morte Coss. successorum primos numerare diximus. Finem ejusdem Coss. Domitiano IX. & Rufo anno nimirum Aer. vulg. LXXXIII. ponunt Catalogi omnes qui quidem Coss. adjectos habent. VI. ejus nimirum annos solos agnoscit Catalogi primi Editio utraque tam Heinscheniana quàm Bucheriana. Oblitus nimirum erat hujus Catalogi Autor non à primis hujus Pontificis Coss. sed à superioris ultimis, annos ejusdem esse numerandos. Rectiùs itaque membrana Papebrochii VII. etiam suffragante Chronico Virdunensi. Nec longe [...] [Page 124] Catalogus secundus. Mabillonii qui VIII. annos Cleto tribuit errore facillimo. Sed mirabitur fortasse Lector unde supposititii Pontificis annos eruerint Catalogorum Autores. Ego è Personâ ductos existimo quam gesserit variam idem ille Cletus. Nunc enim illum Clementis loco habent, [...] etiam Anacleti. Hoc autem loco Clementis vicem potiùs sustinuisse crediderim. Qui enim Linum ab Apostoli potiùs obitu successisse debuisse compererant, finem proinde XI. ab Apostoli Martyrio anno erant assignaturi, pro antiquissimis nimirum secundi Catalogi rationibus. Apostoli finem Coss. anni LXV. Catalogos tribuisse vidimus. Sic Lini obitus anni LXXVI. Coss. erat proinde tribuendus. Clementem autem Lino proximum numerabant primi Catalogi. Qui ergo ab hoc anno caepit LXXVI. quo oportuit, pro hac calculorum ratione caepisse Clementem, eum proinde pro Clemente habitum fuisse consentaneum erat. Inde & illud consequi par erat, Clementis nimirum annos eidem fuisse imputandos. Sed IX. (inquies) Clementis annos, pro primorum Catalogorum sententiâ numeravimus. Rectè nimirum illud si Lini finem eidem anno assignemus cui etiam Apostoli Martyrium primos Catalogos assignâsse vidimus. Quòd si Apostoli Martyrium cum Eusebio anno potiùs LXVII. tribuamus, & biennium medium proximo Lini Successori Clementi detrahamus, supererunt deinde anni duntaxat VII. Clementi concedendi. Sic itaque corrigendus in Cleti hujus annis secundus est Catalogus, & alii deinde recentiores, Mariano etiam suffragante, Catalogi. XII. illi Cleto largiuntur annos eundem nimirum cum Anacle to Fastis prioribus illum, ut videbatur, existimantibus. Nec tamen intervallum à primis Cleti ad ultimos ejusdem Coss. septennio auctius agnoscunt, suo se nimirum gladio jugulantes. Firmat praeterea quae dixi, quòd Cleti tempus ita circumscribat Catalogus Bucherianus, Fuit temporibus Vespasiani & Titi & INITIO Domitiani. Dissimulandum tamen non est vocem initio praetermitti in secundo Catalogo, qui tamen Coss-retinuit rem eandem designantes [...] vidimus.

[Page 125]

Anacleti primos Coss. Domitianum X. & Sabinum, anni.§ 5 nimirum LXXXIV ultimos Domitianum XVII. & Clementem repraesentant Catalogi. Huic annos ambo tribuunt. XII. temporibus Domitiani, idque suffragiis consentientissimis. Ut proinde initio Domitiani finis Cleti necessariò fuerit assignandus, recteque habeat secundi Catalogi, quam modò dedimus, emendatio. Numerum illum eundem annorum XII. confirmant membrana Papebrochii atque Ado. Respondetque intervallum à fine Cleti an. LXXXIII. ad an XCV. Sed IX. annos ejusdem duntaxat agnoscunt Beda atque Anastasius, XIIII. Catalogus tertius Sehelstratii, sed facili, ut existimo, errore pro VIIII. Marianus X. ne id quidem errore admodum difficili. Plane hoc in loco Clementinorum temporum vestigia agnosco. Et quidem finem Clementis Pontificis in hunc annum aptissimè. contulerint quo caesus est Flavius Clemens Consul quem pro Clemente Pontifice acceperint qui nostrum Martyrem fecerunt,Addit. ad Cestr. Diss. II. Cap. VI. §. 22. ut alibi ostendimus. Et quidem certum est, ut dixi, Clementi Anacletum fuisse anteponendum. Qui hoc in loco obitum Clementis ponebant, Successionem in Fastis ita constituisse arbitror: ut nimirum eodem anno Linus quo Apostolus obierit, Aer. Christi LXVII. Cletus inde annis VII. ad annum LXXIV. tenuerit; Huic Anacletus annis XII. ad annum LXXXVI. inde Clemens annis IX. ad illum quem diximus XCV. Quo verò ratiocinio hunc quoque numerum collegerint, destituti nimirum disertis Veterum [...], Cap. VIII. §. 4. jam suprà observavimus.

[...] primos Coss. Valentem & Verum, anni nimirum § 6 XCVI. exhibet Catalogus primus. Veri loco Veterem reponit Catalogus secundus & Pseudo-Isidorus. Omnino rectiús. Postremos ambo, Gallum legunt & [...], anni nimirum CVIII. Ita floruerit temporibus novissimis Domitiani & Nervae & Trajani, teste utroque Catalogo, nisi quòd vocem novissimis secundus praetermiserit. Intervallum à fine Anacleti XIII. constat annis, totidemque tribuit [...] Catalogus primus. XII. tribuit Breviarium; à [Page 126] primis nimirum Euaresti ad postremos ejusdem Coss. Malè itaque IX. legit Catalogus secundus qui tamen in Coss. cum primo consenserat. Suffragantur Catalogo secundo Catalogi sequentes, Beda etiam atque Ado. Nec longè discrepat Marianus qui X. annos Euaresto concedit. Et quidem utilis hic etiam est numerus, quem verè in Autoribus repererit Catalogi Autor, ut in Alexandro infra opportuniùs oftendimus. Quod verò ad alium illum XIII. annorum numerum attinet, verè quidem ita Autorem Catalogi scripsisse constat, non quòd verè numerum illum in uno aliquo Autore Euaresto attributum reperisset, sed quòd illum è variis variorum Autorum sententiis ad Fastos Consulares annotatis, ipse pessimis ratiociniis imperitè collegerit. Nempe initium Euaresti suum an. XCV. cum fine ejusdem Eusebiano conjunxit an. CVIII. Inde numerum Euaresto non illum tribuit quem tribuerant utriusvis Hypotheseos Autores, sed quem inter hosce diversarum Hypotheseon limites situm invenerat. Ita rursus intelligimus post Eusebiani Chronici versionem Latinis Fastis accommodatam primi quoque hujus Catalogi Autorem, qui vulgò creditur coaevus Liberio, vixisse pariter atque scripsisse.

Alexandri primi Coss. sunt Palma & Tullus anni viz.§ 7 CIX. in Catalogo primo, desiderantur enim in aliis. Postremi Aelianus & Vetus anni nimirum CXVI. Sic annos VIII. rectè numerat Catalogi primi Editio Heinscheniana, si quidem mentem illius spectemus qui Catalogum confecerit. Et quidem omnes tribuit temporibus Trajani. Inde factum ut Trajanum & Aelianum pro primis Alexandri Coss. acceperit Pseudo-Isidorus. Ad eundem plane modum quo in successore Alexandri Xysto Hadrianum & Verum primos illius fuisse Coss. idem credidit Impostor. Atqui VII. ejus annos duntaxat agnoscit ejusdem Catalogi Editio Bucheriana, & secundus Mabillonii Catalogus, à primis nimirum Alexandri ad ultimos ejusdem Coss. Decem annos tribuunt Catalogus secundus, tertius aliique deinde recentiores horum Excriptores. Decem antiquissima membrana [Page 127] Papebrochii cum Beda etiam, Adone atque Mariano. Pro numero nimirum Eusebiano. Alium tamen, ut existimo, Autorem ab Eusebio secutus est hoc in loco Autor Catalogi. IX. certè Euaresti annos, XII. Alexandri exhibent, & quidem consentaneis admodum suffragiis, Nicephorus & Syncellus. Et quidem suprà vidimus IX. annos Euaresto tribuisse hodiernum secundi Catalogi exemplar cum aliis quoque recentioribus ejusdem Excriptoribus, non pro consarcinatoris mente, sed quòd numerum illum ex ipsis fontibus acceperint, è quibus sua perversissimis ratiociniis depravaverat consarcinator. Sic etiam ex iisdem, ut videtur, fontibus annos Alexandro XII. attribuit primus Mabillonii Catalogus. Respondetque spatium accuratissimè, si quidem ab initio Euaresti inchoentur numeri ad finem Alexandri. Ab anno enim XCV. novem anni Euaresti desinent in annum CIV. Inde rursus si Alexandri annos duodecim incipias, iisdem desinent Conss. quibus Alexandri Pontificatum concludunt Catalogi, anni nimirum CXVI. Nec aliter constituendos existimo pro genuinis Catalogorum Hypothesibus. Nec aliunde factum verisimile est quòd, cum Primum Alexandrinum, & Romanum Alexandrum iisdem pariter initiis atque finibus, pro Chronici nimirum dispositione, circumscribi comperisset Eusebius, proinde annos Primo XII. largitus fuerit, quàm quòd totidem Alexandro concessissent Autores à quibus sua fuerat mutuatus. Utque annos Primi non plures tamen quàm X. patiuntur ejus Canones, sic etiam annos Alexandri ab eo in denarium numerum redactos fuisse verisimile est.

Xysti, sive Sixti, Coss. primos Nigrum & Apronianum § 8 habet Catalogus primus anni nimirum CXVII. in recentioribus tamen Catalogis omissos. Postremos Verum III. & Ambibulum anni CXXVI. plane ut Idatius. nisi quòd Ambigulum illum appellet Idatius quem primus ille Catalogus Ambibulum. Ambo malè pro Ambiguo Bibulo. Peccant quidem recentiores Catalogi in scribendis postremorum illorum Coss. nominibus, sic tamen ut alios nullos [Page 128] designent quàm illius, quem dixi, anni Coss. Annos X. ei largiuntur Catalogi ferè omnes cum vetustissimâ membranâ Papebrochii. IX. duntaxat Syncellus & Nicephorus, pro Fastorum Consularium fortasse methodo, à primis ejusdem Coss. Monstrosissimè secundus recentiorque Catalogus Mabillonii annos XXV. solus tamen & errore manifesto. Fuit (inquiunt Catalogi) temporibus Hadriani. Hinc nimirum intelligimus cur eodem anno, quo passus fuerat Alexander, Vid. Cl. Cestriens. Diss. II. Cap. VII. §. 3, 4, 5. Trajanum etiam defunctum tradiderint Acta Alexandri. Haec Acta ego tanti non facio, ut Historicam aliquam Veritatem inde confirmari posse sperem. Et verò certum est anno illo cui Martyrium Alexandri tribuunt Catalogi, Christi nimirum CXVI. nondum è vivis sublatum esse Trajanum. Id tamen fateor ex Actis etiam commentitiis rectè colligi posse, quo nempe situ dispositos Coss. invenerint Actorum commentitiorum Impostores. Praesertim cum Trajani nullam habeamus temporibus Xysti in Catalogis mentionem. Nempe annum Trajani solidum ultimum in annum CXVI. contulit, pro nostris Tabulis, Eusebius. Sic ille nimirum ut CXVII. primum numeret annum, nempe solidum, Hadriani. Accedebant & illi qui annos Hadriano XXII. tribuebant. Hos enim abApp. ad Diss. Cyprian. anno CXVI. supputationis initium duxisse alibi oftendimus.

Telesphori Coss. tam primos quàm ultimos omittunt § 9 Catalogi alii omnes, excepto primo. Hic autem primos recenset Titianum & Gallicanum, anni nimirum CXXVII. ultimos Caesarem & Balbinum, anni CXXXVII. Addit etiam fuisse temporibus Hadriani, & quidem annis XI. Sic habet primi Catalogi Editio Heinscheniana, rectè proculdubio, pro Catalogorum hypothesibus. Pessimè Editio Bucheriana, cum eosdem utrobique assignâsset Coss. temporibus tamen imputat Antonini Macrini. Filium certè Macrini Diadumenianum Antoninum intelligere non potuit. Antoninum potiùs (Pium scilicet) & Marcum voluit, ut è secundo colligimus Catalogo, & è Decretalium Impostore, qui solenni rursus errore pro Coss. accepit ipsos Imperatores. Sed nullam [Page 129] prorsus partem Imperii Pii, nedum Marci, ingrediuntur praedicti Coss. Nullam attingunt anni Telesphoro ascripti pro Catalogorum hypothesibus. Conveniunt enim in numero annorum XI. Catalogus primus, secundus, Liber Pontificalis, antiqua Papebrochii membrana, Catalogus uter (que) Mabillonii, Beda quoque, & Ado, Anastasius atque Marianus, ne recentiores alios sine numero recenseam. Error itaque manifestus est Catalogi tertii qui solus annos XXI. & sine ullo prorsus alio teste suffragante concedit. Sed ne illi quidem ad Marci tempora pervenient. X. numerant Nicephorus & Syncellus, quod etiam suprà fecisse vidimus Tabulas Chronici, pro Autoris mente dispositas. Sed ne pro genuino Catalogi numero agnoscatur, vetat tantus ille Catalogorum Exemplariumque consensus, suffragante etiam summâ generali ipsius Eusebii, suffragantibus Eusebianis Codicibus Excriptoribusque, ipsoque etiam Eutychio. Erat tamen Nicephoro & Syncello erroris occasio, pro horum Catalogorum consuetudine facillima, non à primo anno quo caeperit Telesphorus, sed à primo ejusdem anno solido numerantibus. Quòd verò eundem numerum annorum iisdem caeptum, iisdemque terminatum, pro eorundem, ut videtur, Fastorum ordine, Coss. aliis tamen aliisque imputent Imperatoribus, & quidem illis imputent Catalogi quorum ne partem quidem ullam is numerus attigerit, illum viceversâ Imperatorem omittant prorsus cui totus fuerat imputandus: Plane, inquam, haec omnia ostendunt quàm temerè hoc in loco omnia, nulloque seu judicio, seu consilio, novârint Catalogorum Autores. Frustrà itaque obtenduntur diversorum temporum nescio qui Vicariatus aut Chorepiscopatus aut id genus alia quaecunque ingeniosa magis, quàm solida, effugia conciliandis invicem Scriptorum indiligentissimorum in eorundem temporum designatione manifestis erroribus.

Porro à Telesphori fine ad initium Zephyrini Catalogos § 10 omnes hodiernos habemus vitiosissimos. Transponuntur hic pro libito Pontifices. Minus est quòd miremur Pio [Page 130] antepositum Anicetum. Sic enim anteponunt Catalogus secundus, & primi etiam Editio [...]. In Bucheriano Codice quis ordo suerit nescimus, quippe in quo penitus desideratur Anicetus. Minus, inquam, est quod hoc miremur quòd etiam illos ita transpositos in sui quoque aevi Codicibus invenerint Optatus atque Augustinus. Hîc tamen etiam variant Catalogi. Pium enim suo, ante Anicetum loco, reponunt Catalogus tertius Schelstratii & uterque Mabillonii. Cur Anicetum superiori quàm oportuit ordine veteres illi recensuerint, causa esse poterat quòd sub Aniceto Romam Polycarpum venisse legerant. Sunt & aliae in loco hoc transpositiones. Pium temporibus [...] Pii assignant Catalogus primus & secundus; Telesphorum Antonini & Marci temporibus assignatum modò vidimus è primi Catalogi Editione Bucherianâ & Catalogo secundo: Hyginum sub vero ponit Catalogi primi Editio Bucheriana. Sic Pium ante Telesphorum & Hyginum Pontificatu functum oportuit, quem tamen ordinem Catalogorum hodiernorum nullus agnoscit. Porro Hygini initium Gallicano & Vetere Coss. finem Praesente & Rufino designat Catalogi primi Editio Bucheriana, nulli tamen Coss. leguntur in Editione Heinschenianâ. Desunt vicissim in Bucherianâ. Editione Coss. Aniceti, cujus initium finemque iisdem Coss. designat Editio Heinscheniana quibus Bucheriana designaverat Hyginum. Sic & Soteris initium Vero & Erenniano Coss. finem Paterno & Bradua Coss. ponit Editio Bucheriana, Heinscheniana contrà iisdem utrobique Coss. initium Eleutheri finemque distinguit. Sic denique [...] atque Zephyrini Coss. permutant invicem Catalogi primi, qui habetur antiquissimus, Editiones illae variae Bucherii & Heinschenii. E quibus omnibus illud, ut opinor, abunde liquer, Catalogi primi Excriptores Exemplaria sua ad Fastos potiùs Catalogi illius Originales exegisse quàm ad Codices à se fideliter excribendos. Redeat autem nostra, unde deflexit, oratio.

[Page 131]

Hygini primos Coss. longe veriores repraesentat Catalogus § 11 secundus quàm primi Catalogi Editio Bucheriana. Sunt enim illi Magnus & Camerinus, anni CXXXVIII. proximi nimirum à fine Telesphori. Hos etiam reperit in sui aevi Codicibus Pseudo Isidorus. Nec alios fortasse ullos Coss. ultimos. Duas enim quas sub Hygini nomine confinxit Epistolas non aliis tamen signavit quàm prioribus illis, quos dixi, Coss. IV. autem illi annos tribuunt Catalogus secundus Heinschenii, tertius Schelstratii, Pontificalis Liber, Catalogus prior antiquiorque Mabillonii, Membrana Papebrochii, Anastasius, Beda. Ado, ne Eutychium addam & Graecos, Eusebium, Nicephorum atque Syncellum. Corrigendus itaque secundus Mabillonii qui VI. tribuit, notis numeralibus forte transpositis. Nec enim recentiores moror ad hos fontes utique exigendos. Sic fuerint Hygini Coss. ultimi, M. Peducaeus Syloga Priscinus, & T. Hoenius Severus, anni nimirum CXLI. Nec alios intelligere potuit secundi Catalogi Autor, si quidem constare vellet, nec plures Hygino annos quàm quatuor attribuere, dum tamen Orfitum & Priscum eorum loco reponit, Prisci, ut videtur, & Priscini nominum similitudine hallucinatus. Accessit praeterea quòd agnomen Priscini in anni CXLI. Coss. rarò occurrat. Non certè in Fastis Prosperi, nec Victorii, nec Cassiodori, nec Idatii, sed ne quidem in Chronico Alexandrino. Ita factum ut si alios Fastos consuluerit Librarius quàm illos è quibus Catalogum primus confecit Autor, proximus Priscus in alio illo anno CXLIX. compareret. Fefellit certè Catalogi primi Autorem error hic Catalogi secundi. Quanquam enim alios legamus in primi Catalogi Editione Bucherianâ Coss. (qui quidem Coss. in Heinschenianâ defiderantur) quàm legamus in Catalogo secundo: non tamen illos primi Catalogi Coss. sed Catalogi secundi indicare voluit Autor ipse Catalogi primi. Finem enim Telesphori proximè excipiunt primi Hygini Coss. non quidem in Catalogo primo sed secundo memorati. [...] numerus annorum Hygino in Catalogo primo attributus, falsus ille quidem, designat [Page 132] tamen spatium à morte Telesphori ad supremos Hygini Coss. non pro primi Catalogi, sed secundi, rationibus. XII. annos Hygino tribuit Catalogi primi Editio utraque, qui quidem accuratè ab anno ultimo Telesphori, Aer. nimirum Christianae CXXXVII. ad ultimos Hygini pro secundi Catalogi hypothesibus Coss. Aer. nimirum Christianae CXLIX. annum attingunt. Inde discimus primum illum Catalogum qui habetur omnium antiquissimus, reverâ esse secundo recentiorem, cujus etiam sequitur atque imitatur errores. Addit praeterea de Hygino Catalogi primi Editio Bucheriana: Fuit temporibus Veri. Alio nimirum Prisco Coss. deceptus est, qui Collegam habuit Apollinarem, anno Aer. vulg. CLXIX. temporibus Veri, seu Veri nomine Marcum, seu Lucium potiùs fratrem intelligere velimus. Fieri tamen potest ut L. Aelium Verum Hadriani Caesarem intellexerit eodem illo anno Coss. quo, pro Catalogi rationibus, decesserit Telesphorus, & successerit Hyginus.

Sed verò numerum Hygini verum indicat Priscinus § 12 Coss. quarto inde loco respondens, pro secundi Catalogi rationibus. Longe enim erat facilius ut [...] Priscini nomen non occurreret, & Priscus XII. loco sequeretur, pro numero quaternario duodenarius reponeretur, major nempe pro minore, quàm ut viceversâ pro duodenario quaternarius. Indicant praeterea intervalla ad Zephyrinum, veris, ut videbimus, numeris satis aptè respondentia, & tot aliae indicant ex hoc uno errore ortae Pontificum sequentium confusiones. Cum enim sequentes Catalogorum descriptores qui ad Fastos omnia pro arbitrio exigebant, numerum illum annorum XII. animadverterent propiùs accedere ad numerum Telesphori quàm Hygini: inde factum arbitror, ut, cum Hygino annos Telesphori assignatos comperissent, pro eodem & illi etiam exemplo, Hygini annos Hygini decessori imputarent. Ita certè de facto contigisse manifestum est Sequebatur enim pro secundi Catalogi ordine Anicetus, & pro primi Catalogi [Page 133] Editione Heinschenianâ, in Bucherianâ enim ejusdem Catalogi Editione nullus omnino comparet Anicetus. Et quidem sequi oportebat pro inveterato Occidentalium Catalogorum Optato etiam atque Augustino coaevorum errore, quem tamen alii correxerunt recentiores, tertius nimirum Catalogus Schelstratii & uterque Mabillonii. [...] certè, & quidem proximè, Anicetum, vel ex ipso Coss. ordine satis constat. Primos enim Aniceti Coss. Gallicanum & Veterem repraesentant Liber Pontificalis, Catalogus secundus, & primi etiam, qui habetur, Editio Heinscheniana, nimirum anni CL. proximos Orphito & Prisco Hygini ultimis, pro superiori illo, quem dixi, Catalogorum errore. Postremos Aniceto Coss. Praesentem & Rufinum iidem tribuunt Catalogi, anni viz. CLIII. A fine anni CXLIX. ad CLIII. Ecquis est qui non Hygini quadriennium agnoscat? Agnovit certè Catalogi primi Autor Bucherianus qui hos eosdem Coss. primos ultimosque assignat Hygino quos illi Aniceto assignaverant, non illos utique aliâ causâ assignaturus, cum jam in XII. annis Hygino tamen assignandis fuisset astipulatus. Hinc itaque factum ut cum verum Hyginum confudissent cum Telesphoro, duplicem proinde commenti fuerint Hyginum, & duplicem adeo annorum Hygini censum. Commentitii Hygini tempus numerârunt ut vidimus, ab An. CXXXVII. ad An. CXLIX. veros Hygini annos inde inchoantes, à fine. scilicet illius qui putabatur Hyginus, quos tamen Aniceto imputabant. Inde factum puto ut & à Vero Hygini fine anno CXLI. aliud commenti fuerint Hygini quadriennium, Aniceto tamen similiter attribuendum, quod quidem anno desierit CXLV. A sequentibus [...] Coss. Claro & [...] anni CXLVI. initium Pii repetit Catalogi primi Editio utraque, pro more scilicet quo proximos à decessoris morte Coss. primos Successoris solet numerare Catalogus. Sic contigit ut & annos XV. Pio attribuerit Catalogi primi Editio Heinscheniana ab anni nimirum CXLVI. Coss. ad Coss. anni CLXI. oblitus nimirum non à [Page 134] primis Successoris, sed ab ultimis decessoris Coss. numerari solitum; & tamen eidem Pio an. XX. tribuat ejusdem Catalogi Editio Bucheriana, cum Pii initium atque finem iisdem consignet Coss. quibus consignaverat Codex Heinschenianus. Ratio discriminis haec est, quòd Anicetum nullum agnoverit Autor Codicis Bucheriani. Inde factum ut Pii annos numeret à vero Hygini fine, pro horum rationibus, CXLI. ad An. CLXI. Idem tamen cum primos Coss. pro alterius supputationis methodo recensuerit; inde discimus quàm licenter numeros, pro suo cujusque captu, Librarii mutaverint, ut proinde non sit à receptis eorum numeris, sed ex eorum potiùs hypothesibus, de primariis, quos ipsi ab Autoribus acceperint, numeris pronunciandum. Sic itaque errores primi Catalogi errorumque fontes ad annum CLXI. deteximus.

Remotis autem qui quidem pro eorum hypothesibus § 13 removeri possunt numeris erroneis, jam seriem integram Successionis ad praedictam Epocham, pro illis saltem, quibus usi sunt primorum Catalogorum Autores, Principiis disponemus. Hygino itaque annos IV. & quidem anno CXLI. finiendos assignâsse satis constat. Successit proximus, pro hujus Catalogi rationibus Anicetus. Huic autem ita Hygini annos illi attribuerunt Autores, ut quos verè repererint Autores illi in suis item Autoribus annos Aniceto proprios, è primis hisce Catalogis omnino disci non possit. Sic itaque desinent anni Aniceti quatuor anno CXLV. Sic certê respondent numeri sequentes ut veros Anacleti annos inseri minimè patiantur. Et tamen Anacleti annos XI. agnoscit Catalogus secundus, agnoscit uterque Mabillonii cum Libro Pontificali, Bedâ, Adone, Anastasio, Mariano, & Graecis quoque suffragantibus Nicephoro & Syncello. Qui quidem numerus quo minùs convenit cum Coss. eò minùs illum è Fastorum intervallis errorum plerorumque fontibus, sed potiùs è disertis Veterum testimoniis descendisse verisimile est. Quae verò illa Testimonia fuerint, an Chronici Eusebiani, [Page 135] an propria Latinorum alia, illud sane non constat. Remotis tamen conjecturis, [...] etiam ab Aniceto personâ Hygini, nihil est quòd suspicemur alias fuisse de Hygini tempore Graecorum Latinorumque Traditiones. VIII. ejus annos duntaxat agnoscit membrana Papebrochii, non quidem ex Historico Testimonio, sed è proprio Autoris ratiocinio. Detractis enim è falso Hygini numero duodenario vero ejusdem quaternario, supererant anni VIII. Aniceto imputandi. Quòd verò X. annos tertius numerat Catalogus, error est facillimus frequentissimusque id genus Autoribus à primis Pontificum Coss. uti dixi, numerantibus.

Pio XV. duntaxat annos tribuere voluerunt Autores § 14 Catalogorum, à Claro & Severo Coss. anni CXLVI. ad duos Augustos Coss. anni CLXI. Priores Coss. reperit in sui temporis Catalogis Pseudo-Isidorus. Et tamen per errorem annos ei XV. tribuerunt, obliti nimirum non à primis Pii sed ab ultimis decessoris numerandum esse Coss. Hunc certè numerum agnoscit Catalogus primus Heinschenianus; agnoscit ejusdem Catalogi Editio Bucheriana in Coss. intervallo, licet summam generalem aliam repraesenter; agnoscit Catalogorum imitator Marianus. Ne dicam jam Scriptores Orientales qui uno omnes ore & suffragio agnoscant, Eusebium, Nicephorum Patriarcham, Eutychium, Syncellum. Hic ergo numerus Historicus est, reliqui hallucinantium duntaxat conjecturis assignandi. Qui annos XVIII, XIX, aut XX concedunt, sub uno Pii nomine Anicetum, sub Hygini tamen personâ, complectuntur. Inde fortasse factum quòd Anicetum primò omiserint, tandem deinde, pro Orientalium methodo, Pio postposuerint. XI. largiuntur membrana Papebrochii & Breviarium, numerum scilicet Aniceti, cujus personam apud illos Pius gerere hoc in loco visus est, Hygino nempe: proximus.

[Page 136]

Sequuntur jam Pontificum tempora minùs impedita.§ 16 Soteris Coss. primos Rusticum & Aquilinum secundus exhibet Catalogus & Liber Pontificalis, anni nimirum CLXII. postremos Cethegum & Clarum, anni CLXX. Sic & Pseudo-Isidorus. Intervallum à fine Pii annorum IX. Rectè quidem illud, & pro mente Catalogorum. Totidem enim Soteri annos assignat Catalogi primi Editio utraque, Catalogus secundus, tertius, & primus Mabillonii. Quin & membrana Papebrochii vetusta, Beda, Ado, Nicephorus Patriarcha atque Syncellus. XIIII. tribuit secundus Mabillonii, sed errore notarum numeralium facillimo, pro VIIII. Non est itaque quòd dubitemus quin, pro veterum Scriptorum Occidentalium traditionibus, hic numerus illi fuerit assignandus. Addit Catalogus secundus, Fuit temporibus Severi, cum tamen Severi Imperio non conveniant praedicti Coss. Sed facilis est emendatio. Pro Severi reponendum Veri, quo nomine Marcus solet appellari saepissimé. Tribuit porro Soteri Consulatus Eleutheri Catalogi primi Editio Bucheriana, corrigenda tamen ex ejusdem Catalogi Editione Heinschenianâ, ex quâ discimus finem illum Soteris Bucheriani Eleuthero ipsi tribuendum esse, in quâ alioqui integer desideratur Eleutherus.

Eleutheri ergo Coss. primi memorantur Verus & Erennianus § 17 anni CLXXI. postremi autem Paternus & Bradua anni CLXXXV. Ita Catalogi primi Editio utraque, si quidem Soteris Bucheriani postrema ad Eleutherum retuleris. Desunt tamen in secundo Catalogo & Libro Pontificali Coss. priores. Et quidem olim defuisse quando imposturas suas commentus est Pseudo-Isidorus vel illud argumento est, quòd postremos duntaxat Coss. habuerit quibus Epistolam signaret tribuendam Eleuthero. Occasionem cur exciderint primi Coss. ex illis secundi Catalogi verbis repetendam existimo: Fuit temporibus Antonini & Commodi usque Paterno & Bradua. Antoninum nimirum & Commodum pro primis Coss. habebant recentiores. Inde [Page 137] factum ut primos Coss. excluderent quos in primo Catalogo statim ab Antonini Commodique mentione etiam hodie legimus. Hoc autem in loco de numero Historico nihil est quòd dubitemus. XV. [...] annos Eleuthero tribuunt Catalogus secundus & tertius & Liber Pontificalis, & prior antiquiorque Mabillonii. Quin & membrana Papebrochii, & Beda quoque atque Marianus, suffragantibus etiam Orientalis Ecclesiae Scriptoribus, Eusebio, Nicephoro Patriarcha & Eutychio. Syncelli enim & secundi Catalogi Mabilloniani error V. duntaxat annos Eleuthero tribuentium manifestior est quàm ut ullam moveat vel levissimam de Lectione variâ suspicionem. Rectè denique Antonini & Commodi temporibus, pro horum Coss. spatio, assignatur Eleutherus.

Victoris Coss. primi recensentur Commodus V. & Glabrio, § 17 anni CLXXXVI. ultimi Lateranus & Rufinus, anni CXCVII. Ita Catalogus secundus, & Liber Pontificalis, etiam in coaevis Pseudo-Isidoro Codicibus. Inde factum ut priorem Victoris Epistolam Commodo & Grabione Coss. signârit, secundam Laterano & Rufino. Desunt autem Victoris Coss. in utrâque Catalogi primi Editione. Sufficiuntur autem eorum loco, in Editione Bucherianâ, Coss. Zephyrini, qui ipse desideratur, ad eundem plane modum quo etiam finem Eleutheri omissi cum Victore conjunctum suprà observavimus. Quare Editionem Bucherianam hoc in loco rectè rursus ex Heinschenianâ, aliquâ saltem ex parte, suppleveris. Constat nimirum hoc omne intervallum annis omnino XII. pro Nicephori numeris & Syncelli, quin & Prosperi etiam & Graecorum nonnullorum, ut suprà ad Eusebianos numeros observavimus. Nec aliam Ego Catalogi utriusque Mabilloniani sententiam existimo. Concedunt illi Victori annos XV. errore nimirum facillimo pro XII. & in MSS. frequentissimo. Et tamen IX. Victoris annos solos agnoscit primi Catalogi utraque Editio. X. Catalogus secundus & tertius, iisdem tamen, uti dictum est, agnitis Coss. qui annorum XII. ambitum [Page 138] complectuntur. X. Liber Pontificalis, membrana Papebrochii, & Beda etiam atque Marianus. Sic nos relinquunt in incerto quem potiùs numerum tradiderint Latini. Temporibus illum Commodi & Pertinacis & Severi tribuit Catalogus secundus, quod satis aptè conveniet quemcunque tandem illi numerum assignaveris.

Zephyrini primi sunt Coss. Saturninus & Gallicanus anni § 18 CXCVIII. ultimi Praesens & Strigatus, seu Extricatus potius, anni CCXVII. Sic primi Catalogi Editio Heinscheniana, & Bucheriana etiam si posteriorem partem Victoris Zephyrino rectiùs tribuendam avulseris. Sic etiam Catalogus secundus, & Liber Pontificalis, & in primis etiam Coss. Pseudo-Isidorus. Spatium est XX. annorum si quidem à Victoris Coss. ultimis numerus, pro horum Catalogorum more, inchoetur. Et tamen neminem habemus qui numerum illum tribuat Zephyrino, nisi forte in Fastos unius in hoc loco anni Coss. mutilatos inciderint Catalogorum Autores. Potius crediderim oblitum moris sui Autorem Zephyrini annos à primis Zephyrini exorsum esse Coss. Sic sedem annis tenuerit XIX. quem numerum agnoscunt Graeci Nicephorus Patriarcha & Syncellus quos cum Catalogi nostri numeris consentaneos saepe sumus experti. Latinorum agnoscit nemo, ni unum exceperis fortasse Marianum, & loco IX. XIX. potius reponendum censeas. Alios omnino numeros legunt plerique horum Catalogorum Excriptores. XVI. membrana Papebrochii, XVIII. Catalogus uterque Mabillonii. Quin & ipsi horum Coss. Autores alios tamen tribuunt numeros quàm qui conveniant cum Fastorum Consularium intervallo. Zephyrini numerum omisit Catalogi primi Editio Bucheriana. Heinscheniana annos numerat XVII. Sed VIII. duntaxat (XVIII. tamen loco, ut videtur) Catalogus tertius, Liber Pontificalis & Beda cum Adone. Quocunque autem modo numerum caeperis, verum erit quod tradit Catalogus [Page 139] secundus: Fuit temporibus Severi, & Antonini, nimirum Caracallae.

Sic equidem se res habere debuit, & hiatus illi omnino § 19 agnoscendi si quidem ad Coss. numeros illos exigamus. Nec id fortasse mirum videbitur in Scriptorum genere alioqui indiligentissimo. Quòd si malis hiatus illos supplere, & numerorum potiùs à Catalogis memoratorum quàm Coss. habere rationem, sic illi fortasse ab Hygini morte erunt constituendi. Successerit imprimis Hygino anno CXLI. defuncto, (pro Catalogorum serie) Anicetus annis XI. Sic Aniceto anno CLII. mortuo successerit Pius. Et quidem Aniceti annos XI. agnoscunt ipsi Catalogi & Catalogorum genuini plerique descriptores, quanquam Coss. non respondeant. Pii solius annos XV. duntaxat agnoscit Catalogi primi Editio Heinscheniana & Marianus, Scriptoresque Orientales omnes. Sic sedem tenuerit ad annum CLXVII. Soteris annos IX. numerant plerique Latini. Ita successorem acceperit Eleutherum anno CLXXVI. In Eleutheri annis ferè nullus est dissensus, seu Occidentalium seu etiam Orientalium. XV. enim ejus annos plerique recensent, anno proinde XCI. utique finiendos. Victoris annos IX. & quidem solos, agnoscit Catalogi primi Editio utraque tam Bucheriana quàm Heinscheniana. Cui anno proinde CC. successerit Zephyrinus. Zephyrini numeros nullos habet Catalogus primus, sed XVII. tribuit secundus Catalogorum reliquorum sine dubio antiquissimus. Sic nullus erit hiatus, sed rectè omnia accurateque respondebunt, eodemque obierit anno Zephyrinus quo erat pro Fastorum lege obiturus, anno nimirum CCXVII. Et cum duplices hoc in spatio rationes secutos constet Catalogorum Autores, aliam per Coss. per numeros aliam & à Coss. ratione diversissimam: non aliam fuisse crediderim illis numerorum rationem. Ex utraque illud certè discimus, quàm variae fuerint, hoc in loco, etiam primi Catalogi aetate, quámque incertis ratiocinantium conjecturis fultae, Latinorum [Page 140] Traditiones. Nec aliunde fortasse factum quòd primum hunc Catalogum adeo, hoc in loco, mancum habeamus. Jam satis visum est quantâ illum licentiâ descripserint recentiores, & dum illum, ut sibi videbatur, emendarent, quàm longe aliam in formam mutârint quàm quâ fuerit à primo ejus Autore conceptus. Cum ergo numeros à Coss. intervallis diversissimos, pro diversis nimirum Autorum hypothesibus, invenirent, illam sibi emendationis methodum ineundam credebant, ut nunc numeros omitterent, nunc Coss. ut veritati nempe consentaneum judicabant. Certè ubi invicem accuratè constant, nullam videmus istiusmodi hujus Catalogi mutilationem. Sed verò ad Callistum jam progrediamur.

Hujus primi Coss. sunt Antoninus & Adventus, anni § 20 CCXVIII. ultimi, Antoninus III. & Alexander, anni nimirum CCXXII. Sic enim utraque Catalogi primi Editio invicem consentientissima, unde recentiores Catalogi corrigendi sunt. Nec minùs illa in tempore consentit. V. enim annos utrobi (que) tribuit, pro Fastorum Consularium ratione accuratissimé. Convenit porro in Imperatoribus quibus Callisti Pontificatum assignat. Fuit (inquit) temporibus Macrini & Heliogabali. Caepit nimirum ab eodem illo anno quo [...] est Caracalla, successitque Macrinus. Desiit illo quo desiit Elagabalus, suffectusque est in ejus locum Alexander Severus. Hujus autem depositionem conservavit nobis depositio Martyrum à Bucherio edita Octobr. XIV. Suffragatur Catalogus secundus, vetus etiam membrana Papebrochii, & reliqui deinde recentiorum Catalogi atque Martyrologia. Ita factum ut etiam de annorum minutiis recentiorum Pontificum, propiùs deinde possumus ad veritatem accedere atque pronunciare.

Urbani primos Coss. tradit Catalogus primus Maximum § 21 & Aelianum anni CCXXIII. ultimos Agricolam & Clementinum anni CCXXX. nullâ utriusvis Editionis discordiâ. Desunt tamen utrique Coss. in Catalogis recentioribus, & quidem usque à Saeculo Pseudo-Isidori. Inde [Page 141] factum ut Epistolam Urbani Antonini & Alexandri Consulatu, Callisti nimirum ultimo, signârit. Hinc itaque recentiores illi Catalogi supplendi sunt. Et quidem spatium annorum VIII. Urbano tribuunt ambae primi Catalogi Editiones, tribuit Catalogus secundus & membrana Papebrochii. VII. duntaxat Nicephorus & Syncellus, errore utique facillimo si quidem à Fastis Consularibus desumptum numerum supponamus, & primum Urbani annum à primis ejusdem Coss. inchoemus. Numero certè octonario etiam astipulatur Eusebius. VIIII. concedunt Catalogi Mabilloniani, id etiam errore facillimo si illis, quas descripsi, notis numerum Autores ipsi designârint. Annos ejusdem plus aequo contractiores faciunt qui IV. duntaxat tresve annos Urbano concedunt, quod tamen faciunt recentiores Catalogorum [...]. IV. tribuunt Catalogus tertius & Liber Pontificalis. Tres tamen solos agnoseit Beda. Hanc contractionem eâ occasione ortam esse crediderim, non quòd Autores ulli fuerint qui numeros illos ab origine tradiderint; sed quòd numeros aequo auctiores Urbani decessoribus, suis nimirum ducti conjecturis, assignârint. Convenit porro cum praedicto, quem dedimus, numero satis aptè quòd temporibus Alexandri Vrbanum tribuat Catalogus primus, & quidem in utrâque Editione satis concorditer, quanquam verba illa in secundo Catalogo omissa sint.

Pontiani primi Coss. sunt Pompeianus & Pelignianus § 22 Anni CCXXXI. ultimi Severus & Quintianus Anni CCXXXV. Sic enim Catalogi primi Editio utraque. Sic & secundus Catalogus & Liber Pontificalis. Et quidem ultimis Coss. Severo & Quintiano Epistolas Pontiano tribuendas signavit Pseudo-Isidorus. Rectè itaque, & pro hujus calculi legibus, V. ejus annos numerat Catalogus primus tam Bucherianus quàm Heinschenianus, atque inde Marianus. Totidem certè agnoscunt Eusebius & Eutychius. Quòd tres duntaxat assignent Nicephorus & Syncellus, inde fortasse contigit quòd tertio ejus anno Pontificum [Page 142] Successionem terminârit Hippolytus. VII. tribuit Catalogus Mabillonii primus, VIII. Catalogus secundus, IX. Catalogus tertius, Liber Pontificalis, & secundus Mabillonii, cum Bedâ etiam & Adone, nullo tamen Testimonio freti, ut videtur, Historico; sed quòd per aliquem ordinis errorem Pon̄tiano annos Urbani attribuerent. Praedicto certè numero convenit quod addit Catalogus primus Editionis utriusque, Fuit temporibus Alexandri, agnoscente etiam Catalogo secundo, nec vidente tamen quàm id cum suo, quem dederat, numero pugnaret. Porro hujus Pontiani memoriam diebus diversissimis assignant Ecclesiae Archiva diversissima. Idibus Augusti celebratam, & quidem Romae in Callisti (Basilicâ nimirum) oftendit Autor Bucherianus Depositionis Martyrum qui verè scripsit sub Liberio, eodem nimirum die quo & Hippolytum celebrârunt in Basilicâ Tiburtinâ. Non mortis memoriam, sed exilii, diem qui communis erat cum Hippolyto, hunc intelligo. Discinctum ait noster Catalogus IV. Kal. Octobr. quasi nimirum miles noster fuisset Pontianus. Sic enim Autor imperitissimus discinctos aliquoties Martyres, nimirum milites militari nempe cingulo exutos. Meliùs defunctum legit Catalogus secundus, sed die rursus admodum diverso III. [...]. Novembr. i. e. Octobr. XXX. Sed Novemb. XIX. defunctum tradit Liber Pontificalis; XX. ejusdem Novemb. mactatum Ado, astipulantibus Autoribus Adone antiquioribus, veteri [...] Romano atque Bedâ, & juniore Mariano; XXI. alii; XXIII. Catalogus secundus depositum, die nimirum à Depositionis Bucherianae die longe alio. Inde constat quàm diversas Ecclesiarum etiam diversarum commemorationes in unum congesserint Martyrologi. Quòd etiam in Romano veteri Martyrologio, seu potiùs Kalendario, factum, testis est in suâ ad Eulogium Epistolâ Gregorius. Sunt tamen horum dierum plerique de mendâ potiùs fortasse suspecti.

[Page 143]

Anteri mortem Maximino & Africano Coss. apponit § 23 utraque primi Catalogi Editio, anni nimirum CCXXXVI. Suffragatur secundus Catalogus cum Libro Pontificali. Et quidem ita suo quoque Saeculo consignatam reperit Pseudo-Isidorus. In eo tamen oblitus est Impostor quòd XII. Kal. April. Epistolam Anteri datam finxerit, cum tamen III. Nonas Januarias dormitionem Anteri locârit Catalogus primus nullâ utriusvis Editionis diversâ lectione, & membrana Papebrochii, quin & Martyrologia vetera, Romanum, Bedae & Adonis. Sepulturam IV. Non. Januar. assignat Catalogus secundus, è primo potiùs, ut videtur, emendandus. Minutias hoc in loco non excutimus quas accuratè executus est in Cyprianicis Annalibus Cl. noster Cestriensis. Dies alii XI. alii XII. numerant quos pro mensibus acceperunt alii.

Fabiani primi sunt Coss. iidem qui suprà Maximinus & § 24 Africanus anni CCXXXVI. ultimi Decius II. & Gratus, anni CCL. Ita Catalogi primus & secundus, & deinceps alii. Intervallum annorum XIV. quos illi tribuunt iidem Catalogi. Sic fuerit temporibus Maximini & Gordiani & Philippi, quorum temporibus assignatur in Catalogo primo.

Sic equidem hujus Hypotheseos seriem constituendam § 25 arbitror pro Coss. intervallis, quae & [...] supposititii insertione, & immistis aliarum [...], rationibus, praesertim Eusebianis, à primaevâ constitutione mutata est. Et quidem sic mutata ut his ipsis erroribus Coss. fuerint accommodati. Quòd si sinceram illam cupias, qualis fuerat aetate Optati atque Augustini, nedum Liberii, & Cleto illo insititio, & cujuscunque generis hiatibus purgatam, quaeque possit intervalla omnia replere: sic illam ecce repraesentamus.

[Page 144]

An. Dom.
S. Petrus ab anno 29. ad	54	An. 25
Linus ad	66	12
Anencletus ad	78	12
Clemens ad	87	9
Euarestus ad	96	9
Alexander ad	108	12
Xystus ad	118	10
Telesphorus ad	129	11
Hyginus ad	133	4
Anicetus ad	144	11
Pius ad	159	15
Soter ad	168	9
Eleutherus ad	183	15
Victor ad	195	12
Zephyrinus ad	214	19
Callistus ad	222	8
Urbanus ad	230	8
Pontianus ad	235	5
Anterus ad	236	mens. 1
Fabianus ad	250	14

Numeros, hâc in serie, nullos habemus quorum non apparuerint, etiam in corruptissimis hodiernorum Catalogorum exemplaribus, satis luculenta vestigia. Et cum principiis quibus usi sunt in Ratiociniis suis Catalogorum conditores, adeo accuratè respondeant; cum spatia Historica ad Fabiani finem in Historiâ certissimum ita expleant ut nullos prorsus relinquant Interpontificiorum hiatus, quos nullos memorant, in hoc saltem spatio, Catalogi; cum adeo manifestò pugnent invicem, ubi ab his numeris discedunt, Occidentales Catalogi, ut se plane prodant, erroremque convincant: vix est sane quin hos numeros fateamur ex Autorum Testimoniis haustos, reliquos autem omnes ab incertis fuisse ratiocinantium conjecturis, indignosque adeo quibus, in hâc, de quâ agimus, Pontificum [Page 145] Romanorum successione, credamus. Et quidem in postremis ab initio Zephyrini Pontisicibus longe omnium proximè ad veritatem accedunt hae Catalogorum rationes, in prioribus ex Eutychio, ut videbimus, emendandae, non quidem pro numeris, sed pro situ saltem atque dispositione.

CAP. X. Romanorum Pontificum rationes Eutychianae.

§. 1. Eutychianae Imperatorum rationes, cum Pontisicum intervallis accuratè respondeant, sunt tamen ipsae vitiosissimae. §. 2. Eutychius nec Eusebio, nec Pontificum Catalogis, in Successionis initio, consentaneus. §. 3. Deficiunt etiam rationes Eutychianae Pontificum. §. 4. Rationes Eutychianae eaedem cum Eusebianis. Quid sit in Eutychii Chronologiâ certum, utque ea emendanda sit.

NEC verò adeo sibi constant rationes etiam Eutychianae quin & illae. quoque mereantur expendi.§ 1 Aliter fiet ut & ibi conjecturas Autoris cum ejusdem Testimoniis confundamus Historicis, Illud certè proprium est Eutychii beneficium quòd, ut alii numeros nonnunquam rectiùs, quam ille, tradiderint; ad situm tamen Pontificum priorum nemo propiùs accesserit. Pendet autem situs ille ab annis Imperatorum, & quidem illis non verè & Historicè, sed pro Eutychianâ methodo dispositis. [Page 146] Id certè manifestum est ad Eutychianos Imperatorum annos accommodatos esse annos Pontificum Eutychianos. Id rursus manifestum est Imperatorum annos non minutè, sed solidos ab Eutychio esse supputatos. Id denique manifestum est, in annorum solidorum supputatione ita hallucinatum esse Eutychium, ut annis nonnunquam integris deficiant à veris Imperatorum annis anni eorundem Eutychiani, & quò longiùs in supputatione progreditur, eò illum errare longius. Si ergo annos Imperatorum à veris & fide dignis Autorum Testimoniis didicerit, Pontificum numeros falsos esse necesse erit, qui annis Imperatorum veris non respondent. Sin contrà numeros Pontificum è genuinis hauserit monumentis, Imperatorum annos nothos esse oportet, qui numeros Pontificum non absolvant. Neutro certè in loco peccâsse Librarios exinde constat, quòd falsi utrobique numeri plerunque respondeant; pugnent autem dissentiantque plerunque si veros numeros eorum vice reposueris. Sed rectiùs haec è tabellis constabunt, quibus anni Imperatorum Eutychiani cum veris eorundem annis quibus obierint, ob oculos repraesententur. Incipiemus autem à Tiberio à cujus Principatu S. Petri Pontificatum [...] Eutychius.

[Page 147]

Secundùm Eutychium	obitus	obit. verus	discrimen
	A. D.	A. D.
	Tiberius tenuit annis	22	36	37	anni 1.
Caius annis	4	40	41
Claudius	14	54	54	nullum.
Nero	13	67	68	anni 1.
Galbae, &c. nullus annus solidus Eutychio.
Vespasianus	9	76	79	anni 3.
Titus	3	79	81	anni 2.
Domitianus	15	94	96
Nerva	1	95	98	anni 3.
Trajanus	19	114	117
Hadrianus	20	134	138	anni 4.
Pius	22	156	161	anni 5.
Marcus	19	175	180
Commodus	12	187	192
Severus	17	204	211	anni 7.
Caracalla	6	210	217
Macrinus	1	211	218
Elagabalus	3	214	222	anni 8.
Alexander	13	227	235
Maximinus	3	230	237	anni 7.
Gordianus	4	234	244	anni 10.
Philippus	7	241	249	anni 8.
Decius	2	243	251

[Page 148]

S. Petri Martyrium anno à Christi crucifixione XXII.§ 2 assignat Eutychius. Sic ille, pro Catalogorum hypothesibus, ut rectè observavit Cl. Pater Cestriensis, Autor unde numerum hunc acceperat, Tiberii XVIII. Christi XXXII. crucifixionem attribuerat. Inde XXII. anni inchoati ad annum LIV. pertingunt, quo excessit Claudius, caepit autem Nero. Sed alium ipsius Eutychii calculum exigunt numeri sequentes. Ut nimirum Tiberii XIX Christi XXXIII. veriùs, cum Chronico Alexandrino, Domini crucifixionem apposuerit, & S. Petro non annos duntaxat XXII. sed XXV. concesserit, anno Aer. vulg. LVIII. Neronisque IV. finiendos. Sic ille Hypothesin nec Eusebianam, nec Librorum Pontificalium secutus fuerit; sed aliam quandam inter utrasque mediam. Causa esse potuit quod in illos Fastos incidisset, in quibus quarti Neronis Coss. Nero ipse III. & Messala primo Neronis anno fuissent appositi. Ita certè apposuit Prosper, atque ita appositos, cum his ipsis Coss. SS. Petrum & Paulum passos memorat, invenisse suprà observavimus Idatium. Sic ille discrepantiam nullam à Catalogorum initiis reverâ voluisset, sed calculi vitiosi errore in discrepantiam illam praeter mentem sententiamque incidisset. Vel fieri fortasse potuit ut à veris numerorum Historicorum initiis retrorsùm ducta supputatio in aliud, quod dixi, initium incidisset.

Lino annos XII. disertis verbis tribuit Eutychius. Hi à § 3 praedicto initio ducti desinent anno Christi LXX. Vespasiani III. pro calculis Eutychii. Inde etiam verbis disertissimis Anencleti initium repetit Eutychius. Inde numeros tum Pontificum tum Imperatorum continuâ serie invicem conjunxit.

Anencleti anni duo finientur anno LXXII. Vespasiani V.
Clementis IX. anno LXXXI. & II. Domitiani.
Evaresti VIII. anno LXXXIX. & X. Domitiani.
Alexandri X. anno XCIX. & IV. Trajani.
Xysti X. anno CIX. & XIV. Trajani.
[Page 149]Telesphori XI. anno CXX. & VI. Hadriani.
Hygini IV. anno CXXIV. & X. Hadriani.
Pii XV. anno CXXXIX. & V. Pii.
Aniceti XI. anno CL. & XVI. Pii.
Soteris VIII. anno CLVIII. & II. Marci.
Eleutheri XV. anno CLXXIII. & XVII. Marci.
Victoris X. anno CLXXXIII. & VIII. Commodi.
Zephyrini XVIII. anno CCI. & XIV. Severi.
Callisti VI. anno CCVII. & III. Caracallae.
Urbani IV. anno CCXI. & I. Macrini. Hoc primùm incipit in loco à se dissidere Eutychius qui Urbani finem & Pontiani initium primo, non Macrini imputat, sed Elagabali: Omisso nimirum anno illo Macrini.
Pontiani V. anno CCXVI. & II. Alexandri, pro rationibus Eutychii prioribus. Sed III. ejusdem Alexandri, pro posterioribus.
Anterotis XII. anno CCXXVIII. & I. Maximini, pro rationibus prioribus; III. pro posterioribus.
Fabiani XIII. anno CCXLI. ultimo Philippi, pro prioribus; I. Galli & Volusiani pro calculis posterioribus.

Ita certò constat rationes Eutychianas omnes esse insanas,§ 4 tam Imperatorum illas quàm etiam Pontificum. Nec enim ab altioribus illis initiis deductae eousque pertingunt quò pertigisse oportuit pro Historiae veritate. Vidimus in serie Imperatorum, ad I. Decii quo passus est Fabianus, deesse Eutychio annos solidos VIII. Vidimus praeterea in serie Pontificum cum Imperatoribus committendà praetermissum esse praeterea annum unum Macrini. Sic deerunt in universo Pontificum spatio anni solidi IX. detrahendi utique pro veris Historiae rationibus. Sic itaque Martyrium S. Petri novennio feriùs constituendum erat quàm illud constituerit Eutychius. An. IV. autem Neronis anni additi IX. ad XIII. ejusdem annum pertingent, quo ipso anno Apostoli passio ab ipso collocatur Eusebio. Sic erit suspicio, [Page 150] emendatis Eutychiani calculi erroribus, pravisque adeo annorum Pontificiorum Imperatoriorumque commissuris, an rationes alias ab Eusebianis ullas tradere voluerit Eutychius: Quin potiùs nullas Pontificum diversas tradere voluisse mihi sane, hâc ipsâ etiam de causâ, suspectissimum est. Nec tamen temerè factum existimo quòd alios tradiderit Imperatorum Pontificumque Synchronismos Eutychius quàm tradiderit Eusebius. Annum quo caeperit Pius insignem fecerat ortus, ut ostendi, Marcionis, quem quidem ortum Imperatoris anno consignatum verisimile est, ut in sequentium quoque Haereticorum ortu factum ostendimus. Ex hujusmodi ergo aliquo Autore annum didicit Eutychius Imperatoris quo successerit Romae Pius, Aniano fortasse aut Panodoro, qui erant, ut Eutychius ipse, Alexandrini. Aliter certè fieri vix potuit ut tam accuratè conveniret cum Tertulliano, & cum aetate Irenaei, ut in nostris ad Irenaeum Dissertationibus ostendimus. Ab illo itaque anno Hadriani quo successit Pius, retrorsùm numeros eorum qui Pium in Pontificatu praecesserant, duxit Eutychius; ab illo etiam Successorum, sed vitiosis Imperatorum plerunque rationibus. Sed verò quod ad annos Pontificum attinet, cum non alii illi fuerint Eutychio quàm Eusebio; non est proinde quod plus tribuamus numeris Eutychianis quàm Eusebianis. Sed si quando videbitur ex Autorum meliorum fide corrigendus Eusebius, non erit prorsus quòd dubitemus quin ex eorundem Autorum fide sit etiam corrigendus Eutychius.

[Page 151]

CAP. XI. Romana ad Clementem usque Successio.

§. 1. SS. Petri, Lini, Anencleti, Clementis, anni nullis fulciuntur Testimoniis, sed conjecturis tantummodò, & quidem falsissimis. §. 2. Incertum est scripseritne ad Corinthos Clemens jam Episcopus. §. 3. Non er at certè Episcopi nomine Epistola illa inscribenda. §. 4. Episcopum tamen fuisse, cum scriberet, testari videntur Hegesippus atque Irenaeus. §. 5. Scripsit sub Clemente Episcopo Hermas, ante Excidium forte Hierosolymitanum. §. 6. Conveniunt satis aptè notae temporis quaecunque in hoc Opere occurrunt.

SIC itaque è tribus hisce, tamque invicem diversis,§ 1 rationibus illud saltem intelligimus, in primorum Pontificum temporibus nulla fuisse Testimonia Historica, nedum ulla quae cum Imperatorum temporibus Pontificum tempora conjungerent. Quin & ipsas conjecturas deteximus, quibus ducti primorum Pontificum tempora cum Imperatorum annis conjunxerunt, nullo utique modo necessarias, si qua meliora suppeditâssent & side digna Testimonia. Nec modò deerant idonea Testimonia, sed & conjecturae ipsae, ut variae erant, sic & fundamentis nitebantur admodum incertis, & plerunque falsis. Anni S. Petri nulli apud primos Traditionum fontes, & constituti apud posteros ratiociniis omnino falsissimis. Locum [Page 152] in Collegio Apostolorum Hierosolymitano nunquam deseruit ut uni certae praeficeretur Ecclesiae. Jam enim alibi observavimus post excidium Hierosolymitanum, ad eligendum Episcopum Hierosolymitanum convenisse undequaque è peregrinationibus Apostolos. Inde colligimus locum quem tenuerant in Collegio Apostolorum Hierosolymitano, ne quidem sublato per Martyrium S. Petro, deseruisse reliquos Apostolos. Quod verò reliqui fecerint Apostoli, idem & S. Petrum fecisse consentaneum est. Nec dicunt primi ante Constantinum Veteres sic fuisse Apostolorum Successores Episcopos, quasi certis quibusdam sedibus affixi essent Apostoli; sed quòd doctrinam ab Apostolis acceptam ipsi fidelissimè custodierent Episcopi, potestatémque Ecclesiae regendae Apostolis acceptam retulissent. Tum ut fuisset verum fixos fuisse in Ecclesiis nonnullis Apostolos; de Româ certè dici id non potuit, nedum de S. Petro. Aegrè probabitur ante annum ipsum quo passus est, Romae fuisse S. Petrum. Tum ut Ecclesiae Romanae Episcopus fuisset; at certè non priusquam Roma haberet Episcopum, non certè antequam Christiani Romani in Ecclesiam coaluissent quae foret ab Episcopo regenda, quòd hoc eodem postremo anno factum superiùs ostendimus. Ut rectè illum à Christi morte Romanum Episcopum agnovissent; non rectè tamen numerabant annos ejus XXV. à vero mortis anno ad initium Neronis. Christum enim XV. Tiberii anno passum jam apud omnes constat esse falsissimum. Et verò ex hoc numero falsissimis vetustiorum conjecturis eruto argumentati sunt plerunque recentiores. Inde nimirum colligebant, cum de prioris sententiae quae ad Neronis initium XXV. annos numerabat, falsitate constaret, proinde ab ejusdem Neronis fine retrorsùm esse numerandum. Deinde permistis utrius (que) sententiae rationibus, & commisso superioris sententiae initio cum posterioris fine, nata inde constat nova ratiociniorum monstra, sublato superiori ratiocinio penitus & ipsa lapsura. Constat praeterea & falsam fuisse illam Pseudo Clementis Epistolam, unde Clementem S. Petro nullo [Page 153] alio mediante successisse didicerant; & falsos propterea Lini & Anacleti numeros è S. Petri temporibus erutos. Nos enim contrà probavimus eodem anno, quo decesserunt Apostoli,Cap. VIII. §. 5, 6. & formatam esse Ecclesiam Romanam, & praefectum adeò illi primum Episcopum fuisse Linum. Constat denique & malè Cos. Clementem cum Clemente Episcopo confudisse Veteres, & malè nostrum proinde Martyrem existimâsse, & malè rursus Martyrii tempus in tertium Trajani annum contulisse. Malè itaque Clementis tempus ex intervallo collegerunt ab Anencleti fine post mortem Apostolorum cum Lino positi ad tertium Trajani. Primorum ergo Pontificum ad finem Clementis annos omnes incertos esse necesse est.

Quae tamen ita intelligo, ut quanquam nullis Historicis § 2 Testimoniis colligi possit quot anni singulis assignandi sint, intervallum tamen ab initio Lini ad finem Clementis non absurdis ex Historiâ ratiociniis colligendum existimem. Initium Ecclesiae Romanae fundationemque ab eodem, quo decesserant Apostoli, anno, jam suprà arcessendum esse probavi, Aer. nimirum vulg. LXIV. hoc etiam anno Ecclesiae ita fundatae praefectum esse Linum. Hinc itaque deducenda est Pontificum Romanorum omnis illa successio: Lini autem & Anencleti gesta nulla legimus in probatae fidei monumentis Historica, unde disci possit, sedemne diu tenuerint, an brevi postea ab Ordinatione tempore decesserint. Habemus equidem de Clemente monumenta, sed & illa, rejectis fabulis, & pauca admodum, & obscura, in re praesertim Chronologicâ. Clementis Epistolam eidem, quo sublati sunt Apostoli, anno jam tribuendam suprà observavimus: Sed an illam scripserit Episcopus, quanquam asserat Vir doctissimus, nihil tamen occurrit in Epistolâ unde possit astrui. Quae certè Ecclesiarum communi nomine conceptae sunt Epistolae, nec in titulo praeferunt Episcopi nomen, vix certè ab Episcopo conceptas esse constare potest. Singulari nomine Epistolas insignivit Ignatius, singulari Polycarpus, singulari Joannes saltem senior, [Page 154] singulari Barnabas, ne & S. Paulum nominem & S. Petrum. De primariis enim Apostolis omnes id verissimum agnoscunt. Sic etiam & S. Jacobus, & S. Judas, de quibus tamen addubitant nonnulli an fuerint Apostoli, me tamen ego minimê dubitare profiteor: Quin & Silae, & Timothei nomina in suarum Epistolarum Inscriptionibus adjunxit S. Paulus. Adeo ab illius quoque Saeculi non abhorrebat more, ut aliorum ab Apostolis hominum singulorum nomina Epistolarum titulis inscriberentur. Habemus etiam in primaevâ Antiquitate exempla Epistolarum conceptarum, qualis haec est de quâ agimus ad Corinthios, quas aliunde scimus non ab Episcopo, sed à Presbytero fuisse conceptas. Epistolam Lugdunensium & Viennensium Martyrum ab Irenaeo Presbytero conceptam fuspicatus erat doctissimus Valesius; & quidem Irenaei nomine citari illam ab Oecumenio monuit me Cl. amicus Colomesius. Sic & Ecclesiae Romanae Epistolam unam à Novatiano, tunc ejusdem Ecclesiae Presbytero scriptam docet S. Cyprianus. Quòd ergo hanc [...] nomine Epistolam conceperit Clemens, non est proinde quòd colligamus ejusdem fuisse Episcopum. Potiùs aliunde colligendum erat quòd Epistolam à seipso scriptam, nullo tamen singulari, sed communi nomine duntaxat insignierit, ne quidem adhuc Episcopum fuisse.

Tantum verò abest ut à Clemente jam Episcopo scriptam § 3 hoc uno saltem Argumento colligamus, ut ne quidem fuerit, in causâ illâ quam tunc agebant Corinthii Epistola ab Episcopo scribenda, aut ejus nomine insignienda. Jam alibi ostendimus Schisma illud Corinthiorum conflatum esse ab hominibus [...], donis nimirum Spiritûs Extraordinariis De Sacerd. Laic. adv. Grotium. insignitis, adversùs Ecclesiae Rectores Ordinarios. Inde factum ut non fuerit Ecclesiae Corinthiacae Clero, nedum Episcopo inscribenda, cum ad Schismaticos ferc omnis illa pertineret Epistolae illius Exhortatio. Aptè itaque Ecclesiae communi nomine Epistolam illam inscribebant [Page 155] Romani, ut & rebelles ipsos complecterentur, nondum certè separationem professos. Suspectos enim fecisset Romanos Rectorum Ordinariorum nimis apertum studium, ut non fuerit proinde Epistola Schismaticorum causâ scripta Rectoribus Ordinariis inscribenda. Sic etiam viceversâ illos omni apud Schismaticos gratiâ privâsset, si soli ad illos scripsissent Ecclesiae Romanae Rectores, ejusdem nimirum loci atque Ordinis cum suis etiam Rectoribus quibus insultabant Schismatici. Rectè autem prudenterque Ecclesiae totius, non Cleri solius nomine, non Episcopi Romani illam inscribebant Epistolam. Sic enim omnium ordinum non monita modò, verum etiam exempla, Schismaticis Corinthiis proponebant. Complectebatur enim Ecclesiae nomen & Laicos Romanos, & [...], non loco nimirum illos, sed Donis duntaxat Extraordinariis illustres, quales innuit, ut ostendimus, Clemens, Schismaticos illos fuisse Corinthios. Aiunt se in eodem [...], eodemqueEp. 1 ad Cor. §. 7. versari agone cum Corinthiis. Quod nimirum haberent & ipsi Laicos suos donis Spiritualibus insignes qui de praefectis sibi Rectoribus Ordinariis, non ita, ut volebant, donatis conqueri atque indignari pari jure possent quo indignati fuerant Schismatici Corinthii. Haec illi modestissimè, & sine ullâ jactationis invidiâ, [...], in suo nimirum exemplo suggerentes, quid oporteret imitari Schismaticos Corinthios. Eâdem nimirum formâ, atque arte oratoriâ, quâ & S. Paulus Apostolus [...], I Cor. IV. 6. quae voluit iisdem commendare Corinthiis. Aiunt praetereà Ecclesiam Corinthiacam [...] § 46 fuisse, suam nimirum novitatem eâ voce innuentes, & eâ ipsâ novitatis causâ faciliùs excusandos si sese minùs morigeros praebuissent. Cujus Argumenti vis in eo sita est, ni fallor, quòd assuetis licentiae in Extraordinario Regimine Spiritualibus proclivius esset in primâ Ordinariorum Rectorum impositione rebellare, quae causa erat Spiritualium [Page 156] Romanorum quos hoc ipso anno in ordinem redactos jam superius ostendimus. Qui autem aliquandiu jugo assuevissent, multisque adeo annis humilitatem, quam commendant, Obedientiamque exercuissent, turpiùs illis & majori cum dedecore futurum esset, si ab initiis adeo generosis exciderent. Nempe ante annos X. quàm illa scriberet Clemens Rectores Ordinarios Corinthiis impositos observavimus,Resp. ad Grot. Cap. 3. §. 18. anno nimirum LIV. Inde intelligimus quàm jure merito [...] Ecclesia Corinthiaca, si ad Ecclesiam Romanam eo ipso anno fundatam compararetur, esset appellanda. Sed verò Argumenta id genus omnia constat quàm essent Laicorum propria, quamque Rectorum Ordinariorum Personis aliena. Quare ut S. Paulus Gentium Apostolus Personam suam Judaizantibus eo nomine minùs acceptamEp. ad Hebr. supprimendam censuit: Sic & Ecclesiae Romanae Rectores nomina sua Schismaticis Corinthiis ingratissima Prudentiâ simili supprimenda censuerunt.

Ex hâc igitur Epistolâ colligi non potest, verbis nimirum § 4 expressis, habuerintne ullos Ecclesiae Rectores Ordinarios, ne quidem an Presbyteros, nedum an Episcopum. Tantum abest ut colligi possit, suóne, an Lini potiùs aut Anencleti, Episcopatu scripserit illa Clemens. Majoris est momenti quòd hujus Clementis Pontificatu Seditionem illam commotam testari videantur Hegesippus atque Irenaeus, Hegesip. ap. Euseb. H. E. III. 16. Iren. ap. Euseb. H E. V. 6. cujus occasione scripta illa est Epistola, [...], inquit apud Eusebium Hegesippus, [...], inquit apud eundem Irenaeus. Hoc si verum, brevi admodum tempore sedem tenuisse oportet consecratum, hoc ipso quo scripsit Clemens anno LXIV. Linum, cum Successore etiam Anencleto. Facitque etiam ut ita suspicemur sensisse Irenaeum, quòd ubi ordine Successionis Romanae tertio loco Clementem subjunxisset, tum demum verba illa scripserit Irenaeus, [...] Seditionem Corinthiacam contigisse. Quasi nimirum post Lini & Anencleti mortem, ipsoque adeo Clementis [Page 157] Pontificatu Seditio illa contigisset. Quae quidem ille è sententiâ scripsit fortasse Hegesippi, qui primus Successionis Romanae seriem ad sua usque tempora deduxit. Fieri enim potuit, ut ubi ad Clementem pro [...] à se confectae ordine, pervenisset Hegesippus, verbis illis [...], &c. usus suerit; utque verba Hegesippi de Saeculo Clementis possint, non de officii Episcopalis tempore, intelligi; at sane verba Irenaei [...], ut possint forte intelligi de Saeculo, officium tamen propriissimè designant. Sic enim solent Graeci res Magistratu aliquo gestas Chronologicè denotare. Sic enim Christus passus dicitur [...], non quòd Saeculo duntaxat Pilati Crucifixus fuerit, sed quòd eo etiam tempore quo Procuratorium gesserit officium in Judaeâ Pilatus. Exempla passim obvia sunt, viris eruditis notiora quàm ut produci mereantur. Et verò cum hujus Pontificatui potiùs quàm aut Lini aut Anencleti Seditionem Corinthiacam tribuunt Hegesippus atque Irenaeus: Vix certè poterunt aliter intelligi, quàm ut ipso Pontificatûs tempore Seditio illa fuerit excitata. Sic itaque biennium ambo vix compleverint tam Linus quàm etiam Anencletus; utcunque agamus laxè atque liberaliter. Erat quidem [...] Corinthiorum [...], cum scriberet Clemens hanc ad illos, de quâ agimus, Epistolam: Atqui temporibus certè Neronis, & quidem ante annum ejusdem XII. quo caepit Bellum Judaicum, an. nimirum LXVI. Ante nimirum, non modò quàm excinderetur Templum, sed quàm Sacrificiorum ritus ipsi aut Ceremoniae perturbarentur. Ante (inquam) quàm vel ipsae Sacerdotum [...] essent vel minimâ ex parte violatae: Talem enim Templi Judaici cultum repraesentat, cum scriberet, ipse Clemens. Ante annum illum mori potuit Anencletus: Superare illum certè non potuit, si haec quae dixi vera esse concesseris. Vereor tamen ne haec potiùs è ratiociniis suis collegerit Hegesippus, quem fuerit temerè secutus Irenaeus, [Page 158] quàm è disertis Seniorum Traditionibus; proclive enim erat tam ex eo quòd Epistolam illam scripserit Clemens, proinde illius temporibus Schisma illud Corinthiorum contigisse, colligere. Facile rursùs ex eo quòd ejus tempore contigerit Schisma, proinde Pontificatui ejusdem esse assignandum.

Aliud habemus quod Clementis meminerit, & quidem § 5 jam Pontificis, ut videtur, genuinum Antiquitatis coaevae monumentum. Pastorem scilicet, intelligo Hermetis. Jubetur Hermas duo Visionis suae exemplaria describenda curare, aliud Grapte, legendum Viduis Orphanisque à Grapte, Herm. Past. L. I. Vis. II. nimirum, ut videtur, ipsa Viduâ; aliud Clementi ad exteras Civitates missuro. Suum enim exemplar Ecclesiae Romanae senioribus ipsum legere oportebat Hermam. Ut ergo Grapte vidua legebat viduis, & Hermas ipse Presbyter Presbyteris; sic consentaneum erat ut ad exteras Ecclesias mitteret Ecclesiae Romanae Praeses Episcopus, id quod munus ipsum mittendi ad exteras Ecclesias videtur omnino supponere. Rectè enim observavit Cl. Pater [...] Oxoniensis ad morem Epistolarum Systaticarum & formatarum allusisse Hermam, quas solus mittere solebat Episcopus, & ad solos etiam ejusdem Ordinis Collegas Episcopos. Quare sub Episcopo Clemente scripsisse Hermam mihi fateor videri verisimillimum. De tempore autem quo scripserit illud sane non adeo habemus exploratum. Credideram olim tribulationem illam superventuram, cujus figuram, seu Symbolum Propheticum vidit Vis. IV. de Domitiani Persecutione, intelligendam esse. Sed nihil est profectò cur de eâ potiùs intelligi debeat quàm de aliâ quâque quae minis fuerit quàm nocumentis, praesertim in Fideles, terribilior. Quas verò sustinuerint Christiani Persecutiones à fine Actorum Apostolicorum ad Imperium Domitiani, nulla fere habemus Historica monumenta. Inde factum ut Hermae Prophetiae adeo nobis obscurae sint. Potuit fortasse Praedictio illa ad Excidium Hierosolymitanum aptiùs referri. Quò enim aptiùs tribulationem superventuram retuleris [Page 159] quàm ad [...] illam [...], & [...], toties in N. T. praedictas, tanquam illa ipsâ generatione futuras? Huc certè retulit Doctissimus Hammondus. Et quidem satis aptè conveniunt illi Judaeorum cladi notae tribulationis ab Hermâ praedictae. Tribulationem enim illam non propriam fuisse Ecclesiae Romanae exinde constat, quòd exterae Ecclesiae essent de eâ à Clemente monendae. Tribulationem illam effugiebant Fideles, quinetiam effugituros verbis disertissimis antea praedictum erat. Sic (inquit) praeparaveritis Ib. Vis. IV. §. 20. vos, poteritis effugere illam, si cor vestrum fuerit purum ac sine maculâ. Et quidem cladem Hierosolymitanam Divino Oraculo moniti ut Pellam concederent, evadebant Christiani. Et quidem colores illos bestiae Symbolicae quae pressuram illam superventuram figurabat, rectiùs ad Bellum, quàm ad Persecutionem, retulerimus. Habebat enim bestia in capite cum coloribus aliis igneum quoque atque sanguinolentum. Propterea, inquit, apud Hermam, Virgo Visionaria,Ibid. §. 3. Quoniam oportet Saeculum hoc per sanguinem & ignem deperire. Perditio equidem per ignem satis aptè conveniet supremae illi impiorum in [...] perditioni; non item illa tam aptè quae futura erat per sanguinem. Cladem potiùs Bellicam, designant colores illi quâ gentem quidem Judaeorum gladio, Urbem Hierosolymitanam incendio, perdiderunt Romani.

Media certè tempora inter Regimen Ecclesiae Ordinarium § 6 Extraordinariumque indicant mixta illa Rectorum Ordinariorum Extraordinariorumque, apud Hermam, nomina. Nec enim ille Apostolorum duntaxat, Prophetarum, Pastorum, [...]; nomina sola recenset, ut fere solent V. T. Scripta Canonica: Nec Episcoporum, Presbyterorum, Diaconorum, ut ferè solent Scriptores Ecclesiaslici, stabilito jam firmatoque Ordinario Ecclesiae Regimine: Sed mista invicem Apostolorum, L. I. Vis. III. Episcoporum, Prophetarum, Doctorum, Ministrorumque. Quasi nimirum ita jam constituti fuissent in Ecclesiis Rectores Ordinarii; ut tamen Extraordinarii nondum in [Page 160] desuetudinem abiissent. Perstringit etiam dubios, sive [...], de fidei nimirum Christianae veritate haesitantes;L.I.Vis. 1.§.1. perstringit & divites qui quidem de Divitiis gloriarentur; quos ambos etiam ante Martyrium S. Petri perstrinxerat Martyr ipse S. Petro antiquior S. Jacobus. Quae certè indicant tempora à S. etiam Jacobi temporibus non admodum remota. Movit praeterea Quaestionem de [...], sive [...], à Scriptoribus N. T. clade Hierosolymitanâ antiquioribus moveri solitam, cum adhuc Mundi finem, & Christi adeo adventum propinquum Christiani expectarent. Nectamen Responsiones advertit à N. Testamenti Scriptoribus datas, de signis Adventûs, aut die uno pro mille annis habendo. Necdum enim collecto N.T. Canone, devenerant illae in publicam Christianorum notitiam. Quinetiam plures Apostolos adhuc in vivis fuisse innuit cum scriberet Hermas. Turris Visionariae lapides quadratos & albos de Apostolis interpretatur, & Episcopis Vis. III. §. 5. & Doctoribus, & Ministris, qui ingressi essent in clementiâ Dei, & Episcopatum gesserint, & docuerint, & ministraverint sanctè & modestè Electis Dei qui dormierant, QVIQVE ADHVC SVNT, &c. Et quidem illos mortuis opponit. Lapides enim de profundo tractos, alios nimirum à quadratis & albis, de illis explicat qui jam dormierant & passi Diss. I. ad [...]. essent causâ nominis Domini. Probavimus equidem ad finem Saeculi primi, nonnullos Apostolorum adhuc fuisse superstites. Sic tamen loqui videtur Hermas quasi plures adhuc superstites essent Apostoli quàm defuncti. Et tamen certum est ante Clementis Pontificatum excessisse Jacobum utrumque tam Zebedei filium ab Agrippâ caesum, quàm Cleopae à Judaeis Hierosolymitanis, sed & Romanae Traditionis Autores summos Apostolorum Coryphaeos SS. Petrum & Paulum. Nec sane verisimile est in recenti cladis Hierosolymitanae memoriâ tantam illam luxuriam, & fiduciam in Divitiis, de quibus queritur Hermas, in mores Christianorum irrepere potuisse. Quanquam enim illos clades illa, [Page 159] uti dixi, non attraxerit; dubium tamen non est quin maximo affecerit dolore, Urbis nimirum Hierosolymitanae, & Templi Sacrificiorumque, & gentis etiam Judaicae, studiosissimos, & quidem his ipsis nominibus in fide Christianâ nutantes, & ad defectionem inclinantes, ut è Barnabae Epistolâ colligimus de hoc ipso Argumento, modico admodum à clade illâ intervallo, conscriptâ. Praesertim cum & stirpe Judaicâ oriundi essent primi plerique Ecclesiae Romanae Christiani. Longe itaque verisimilius est excidium illud gentis Judaicae hoc in loco ab Hermâ esse praedictum, quod & impios plerosque sustulerit, piis autem pepercerit, quàm Persecutionem Domitiani quae ut impiis nullis, sic piis admodum paucis nocuerit. Ita etiam ante idem illud excidium jam Pontificatum adeptus fuerit Clemens, & brevi admodum, ut dixi, tempore sedem possederint uterque Clementis decessor, tam nimirum Linus quàm etiam Anencletus. Sic uno alterove anno à Martyrio Apostolorum sedem adeptus Clemens ad initium tenuit Euaresti. Quod quo anno contigerit, accuratiùs in sequentibus indagabimus.

[Page 160]

CAP. XII. Successio ab Euaresto ad Hyginum.

§. 1. Ab Euaresto incipiunt anni Pontisicum Veri & Historici. Initium ejus inter An. LXXVI. & Cl. §. 2. collegit Hegesippus Pontisicum Romanorum non sola nomina, verum etiam tempora, & quidem ad annos Imperatorum accommodata. §.3. Vix potuit, per aetatem, Hegesippus Romanorum Pontisicum Successionem, ultra Euarestum, Orali Seniorum Traditione, deducere. §. 4. Annos duntaxat Imperatorum quibus Successerint Pontifices, annotâsse videntur primi veteres. Inde calculorum diversitas apud recentiores. §. 5, 6. Duae horum Pontisicum rationes. §. 7. Quarum posteriores potiùs nobis probatae.

IN Euaresto desinunt tempora Pontificum commentitia, § 1 incipiuntque ab eodem Historica. Nullam enim habet ille cum aliis in Historiâ certâ memoratis connexionem quae faceret commentis conjecturisque locum. Quo verò anno, & cujus Imperatoris, caeperit, jam vidimus quantùm discrepent invicem Historici Ecclesiastici. Ratio nimirum erat discrepantia eorundem in primorum Pontificum temporibus commentitiis. Quò enim quisque altiùs S. Petri atque Lini tempora arcessebat, eò [...] necesse erat Clementis finem, initium autem Euaresti altiùs arcessere. [Page 161] Quò rursus commentitia tempora ab initio recentiori deducebant, eo etiam viceversâ necesse erat commentitiorum temporum finem producere longiùs, & Historicorum initia inferiùs deprimere. Inde factum ut, pro commentitiorum temporum duabus illis, quas ostendimus extremis Hypothesibus, duas similiter habeamus extremas Hypotheses quibus concludendum sit initium Euaresti. Qui enim initium S. Petri ab anno XXIX. deducebant ad ultimum Claudii, initium autem Neronis LIV. hi Lini atque Anencleti annos sic XIII. Neronis anno finiebant, ut XI. annos Lino, duos Anencleto assignarent. Sic anno LXVII. coeperit Clemens, decesserit LXXVI. & successerit Euarestus. Hoc initium Euaresti omnium antiquissimum est. Qui autem Eusebianâ methodo, à secundo Claudii S. Petri initium sic repetendum censebant, ut finem Clementis in III. Trajani conferrent, annum nimirum Aer. vulg. C. Inde etiam numerabant annos Euaresti. Hoc ejus initium viceversâ recentissimum est. Nisi forte quis alius Neronis finem anno verè Neronis ultimo, viz. Aer. vulg. LXVIII. attribuerit, sic enim initium Euaresti anno CI. tribuendum erat. Atque ex his tam diversis remotisque invicem commentitiorum temporum Hypothesibus. ortam illam existimo omnem, quam experimur hodie Chronologiae Ecclesiasticae confusionem. Cum enim medio aliquo anno inter hos extremos Euaresti initium collocâsset vera Chronologia Ecclesiastica; è medio illo loco in anteriora transferebant rationes priores, posteriores autem ad posteriora detrudebant. Sic itaque qui initium S. Petri nec à priori illo antiquissimo repeterent, nec à posteriori recentissimo, sed è medio aliquo anno conjecturis utique minus consentaneo; hos verisimillimum est à vero Euaresti anno ad sedis initium retrorsum numerâsse. Id cum fecerit Eutychius, proinde ab eo verum Euaresti initium, ni fallor, optimè discendum erit.

[Page 162]

Sed verò haec quò meliùs intelligantur, operae pretium § 2 erit indagare quâ tandem occasione collecta fuerint prima haec, de quibus agimus, Pontificum Romanorum tempora, quamque [...] proinde fidem. In eo Patri Maximo assentior collectas primùm ab Hegesippo has fuisse [...] In eo verò non assentior, quod putet nominum duntaxat, non item temporum has Hegesippi fuisse [...]. Certè annum ipsum Pontificis Pii quo caeperit Haeresim docere Marcion, à Tertulliani Autoribus, quicunque demum fuerint, fignatum ostendimus. Et verò per seriem Imperatorum seriem illam Pontificum fuisse dispositam inde colligo, quòd non aliter primam ejus partem in suo adversùs Judaeos Opere distinxerat Tertullianus. Ut enim Aeram illam eandem ad Excidium Templi, primumque, ut numerat ille, Vespafiani per annos Imperatorum deduxit, sic itidem ad ortum Marcionis per Imperatorum Chronologiam deduxisse verisimile est: Atque inde natam Tertulliano errandi occasionem Pium Imperatorem cum cognomine [...] confundendi, quòd nimirum annos Pontificum ad annos Imperatorum redegerat Autor ille, quicunque fuerit, Tertulliano vetustior. Vix certè credo aliunde hausisse haec antiquissimum illum Autorem quàm è [...] Hegesippi, aut, quod [...] redit, è vetustissimis Latinorum Traditionibus, occasione Disquisitionis illius ab Hegesippo susceptae in lucem prolatis. Illud enim praecipuè agebat Hegesippus, ut antiquiorem probaret Ecclesiae Traditionem quàm fuisset illa quàm tantopere venditabant Haeretici. Quod quidem fecit tum Pontificum temporibus sub quibus Romam venerunt Haeresiarchae, tum etiam temporibus Imperatorum. Utrâque certè Chronologiâ usi sunt veteres Ecclesiae Scriptores dum Haereticorum novitatem redarguunt, priori illâ Irenaeus, posteriori Clemens Alexandrinus. Unde illud, in utramque conjunxisset qui primus hujus Argumenti adversùs Haereticos fundamenta posuit Hegesippus? Nec sane aliter tam utilis esse potuit Pontificum [Page 163] Chronologia, ni Chronologiâ Imperatorum Provinciis Romani Imperii fulta innotuisset. Et sane Haereses secutas, Tatiani sub Aniceto, Montani sub Sotere, & Manichoei sub Eutychiano, non Pontificum tamen, sed Imperatorum, temporibus insigniunt, quasi nimirum omnium maximè notoriis. Quòd si Tatiani Haeresim sub Aniceto ortam, Imperatoris tamen anno designârint; Quidni & Marcellinae quae Romam venerit sub Aniceto? Quidni & Valentini qui eousque prorogavit? Quidni & Marcionis orti sub initium Pii? & Valentini & Cerdonis, qui Haereses professi sunt, tenente sedem etiamnum Hygino? Sic enim ortum Haeretici indicavit annus, sub quo ortus est, Pontificis, quà etiam annum Imperatoris annus ille Pontificis indicavit.

Atque ita intelligimus cur ad initium Euaresti, nec ultrà,§ 3 pertigerint primorum Pontificum tempora Historica. Confecit nimirum Romae [...] illas Hegesippus sub Aniceto, X. nimirum ab Apostolis Pontifice. Proinde Successionem illam nondum scriptis mandatam, sed ex Orali Seniorum Traditione hauriendam, vix potuit ultra VII. ante se Pontificem accuratè deducere, eâ nimirum [...] quae & annos ipsos designârit, quibus caeperit quisque, Successoremve in sede Pontificali acceperit. Certè Polycrates LXV. annos natus cum VII. haberet in suâ sede cognatos decessoresAp. Euseb. H. E. V. 24. Episcopos, ipse nimirum octavus, omnium tamen Traditiones deducere ipse non potuit, sed ex aliorum fideli Testimonio. Sic & Hegesippus. Eum, fateor, [...] attribuit Eusebius, quòd nimirum illos convenerit Seniores, qui ipsos viderint audiverintque Apostolos. Sed aetate admodum provectâ fuisse oportuit Apostolorum Discipulos quos quidem ipse convenerit Hegesippus; & aetate admodum juvenili Apostolos audivisse. Certè Romanae Ecclesiae fundatores SS. Petrum & Paulum, maturiùs nimirum passos quàm reliqui plerique excesserint Apostoli, aegrè admodum per aetatem audire potuerunt. Jam enim [...], cum Romam veniret Marcion post obitum Hygini ante [Page 164] initium Pii, senes admodùm fuisse, & filium Marcionem appellâsse, docet Epiphanius. Et sane anni plusquam LX, pro nostris etiam rationibus intercesserunt ab initio Euaresti ad initium [...], de quo spatio minores octogenarii testes esse vix poterant. Aegrè certè de anno quo [...] Euarestus testari poterant etiam nonagenarii, utcunque firmam de rebus in [...] gestis memoriam illis fuisse supponamus. Nec est profectò quòd miremur nullam fuisse decessorum Euaresti, quod quidem ad eorum tempora attineret, memoriam accuratam; aut caeptam ita ab Hegesippo Successionis Chronologiam, ad Tertullianum deinde, & recentiora deinceps tempora fuisse continuatam.

Hanc porro Chronologiam primorum Pontificum ego § 4 ita conceptam existimo, ut annos duntaxat Imperatorum annotârint Veteres quo quisque Pontifex aut obierit aut successerit, annos verò nullos aut numeros Pontificibus [...], sed reliquerint illos è Chronologiae Imperatoriae spatiis facilè colligendos. Ita deinde factum ut modica illa in rationes eorum à recentioribus memoratas [...] discrepantia. Facilè nimirum errare poterant in annis Pontificum seorsim colligendis. Facilè scilicet in annis Imperatorum solidis supputandis, ut saepe vidimus errâsse Eusebium. Facilè primum Successoris alium numerabant à decessoris ultimo, praesertim in Tabulis, quo genere erroris saepiùs hallucinati sunt Latinorum Catalogi. Facilè numeros ex Imperatorum serie collectos, seorsim deinde supputari solitos, male rursùs annis Imperatorum, aut Fastis Consularibus, aut aliis quibusvis Chronologiae normis, committebant Scriptores alioqui plerunque indiligentissimi. Praesertim cum à verâ Imperatorum Chronologiâ verisque annis, vitiatis deinde Imperatorum rationibus applicarentur. Age vero jam veros Hegesippi numeros, annosque, quibus adjuncti fuerint, Imperatorumpro virili exploremus.

Diximus modò medias potiùs rationes, quae nec à § 5 Tiberii XV. nec à II. Claudii, S. Petri initium arcessant, videri potiùs ab Historicorum numerorum initio in medio [Page 165] sitorum, retrorsùm acta supputatione, deductas, eoque nomine Eutychianas nobis omnium videri verisimillimas. Addo jam praeterea primum Historicorum numerorum initium videri posse omnium sincerissimum. Hunc enim numerum acceperunt plerunque ex Historiâ, reliquos plerunque ex concursu, quos, (si in vitiosos Imperatorum numeros incidissent) oportebat deinde reliquos à veris Imperatorum annis aberrare, & quidem eò graviùs quò longiùs essent ab origine progressi. Exemplum vidimus manifestum in Chronologiâ Imperatorum Eutychianâ. Incipit itaque Euarestus II. anno Domitiani, si Eutychium audiamus, qui quidem incidit quoad maximam ejus partem in anni LXXXIII. & quidem Cleti supposititii finem illius anni Coss. assignant Catalogi Latini. Inde verisimilis suspicio erat, pro veris rationibus Chronologicis, Pontificis veri finem [...] anno reponendum esse. Praesertim cum nec pleni Anencleti, nec Clementis anni Cleto tribuantur, ut in illum annum desinat. Et tamen Clementis potiùs, hoc in loco, personam illum repraesentâsse jam probavimus, cui proximo loco succedere debuit Euarestus. Addit. ad Diss. II. Cap. VIII. Porro Pii initium anno CXXVII. pro antiquissimis Tertulliani rationibus, jam suprà tribuendum ostendimus. Sic ergo Pontificum mediorum tempora distribuenda sunt, ut & ab anno LXXXIII. incipiant, & in anno CXXVII. terminentur. Et quidem rectè supplent hoc intervallum Eutychiani numeri, quos [...] eosdem cum Eusebianis, pro hoc saltem spatio, fuisse constat. Sic [...] supplent ut non eodem quo successerit anno Pius, mortuus fuerit Hyginus, nimirum Juliano. Sed annum [...] vacationis adeo non postulant, ut ne quidem patiantur [...] rationes: X. enim Hadriani utramque imputat tam Hygini mortem, quàm Pii [...]. Sic decesserit Hyginus post Aug. IX anni CXXVI. & ante Aug. IX. anni CXXVII. sedem possederit [...], si quidem accuratè calculum, quod non puto, posuisset Eutychius. Quin satis verae esse possunt [...] rationes, si vel [...] [Page 166] anni CXXVI. obierit Hyginus, & Pius initio anni CXXVII. successerit.

Sed Euaresto annos IX. Alexandro XII. tribuunt Syncellus § 6 & Nicephorus, (tam editus ille quàm MS.) tribuunt etiam rationes Catalogorum Pontificalium, tam illae nimirum quae nullos relinquunt, ut vidimus, hiatus, quàm & aliae quoque illae quae Fastis Consularibus aptantur, si tamen illas dextrè interpretemur, ut ostendimus: Quin & reliquias quasdam & vestigia ejusdem supputationis in annis Alexandri etiam Eusebianis observavimus. Haec siquis negligenda non existimet (minoris enim fidei discrepantias singularium recentiorúmque Autorum, ne quidem memorandas hoc in loco duximus) sic ducti retrorsum à Pii initio An. CXXVII. numeri ad annum LXXX. ascendent, quo caeperit Euarestus. Estque ille secundus Domitiani, non quidem, fateor, pro verae Historiae rationibus, sed pro Tabulis vitiosis, uti constat, Eutychii. Sic itaque habebunt duae illae, quas dixi, hucusque rationes:

Eutychius.	Alii.
Clementis [...] an.	83	81
Euaresti	91	90
Alexandri	101	102
Xysti	111	112
Telesphori	122	123
Hygini	126	127

Mihi, fateor, posteriores illas magis placere rationes § 7 quae Euaresti initium ab anno repetant LXXXI. Placent (inquam) quòd unum illum Pii annum, quo caeperit CXXVII. Historicâ fide probandum existimem in rationibus Eutychianis. Quòd enim II. Domitiani initium ponat Eutychius Euaresti, non aliunde illum collegisse puto quàm ex retroactâ supputatione. Infirmiora sunt Catalogorum, & recentiora etiam ratiocinia quàm ut quid solidum suppeditent quo possit fides Historica stabiliri. Placent praeterea [Page 167] quòd dignioribus fide Testimoniis nitantur numeri illi Euaresti atque Alexandri, quibus ad [...] Euaresti initium assurgitur quàm numeri alii, seu Eutychii, seu etiam ipsius Eusebii. Jam enim vidimus indicia quibus appareat illos ipsos numeros Eusebium in suo Autore reperisse, utcunque illos conjecturis suis ratiociniisque perverterit. Placent porro quòd nullum relinquunt ante Pium Interpontificii hiatum. Quanquam enim esse, fateor, ex Epiphanio quòd suspicemur, vacâsse Sedem post mortem Hygini aliquandiu antequam succederet Pius; vacationum tamen tempora nulla uspiam, his in locis, memorare solent Autores, cum nec minutias ullas haberent, ut vidimus, exploratas. Solidos potiùs ubique annos numerant, & siqua uspiam Interpontificia intercesserint, Successoribus accensent. Sic certè accensuit Eusebius cùm Cornelio triennium attribuit, caeptum nimirum à Martyrio Fabiani, ut proinde vacationem illam fere annuam complectatur quae mortem Fabiani secuta est, ut è [...] discimus & Catalogis [...]. Notas, porro temporum Historicas ad initium Pii nullas habemus praeter ortum Haereticorum, de quo latè Pater Maximus Cestriensis. Firmant tamen hunc quem dedimus situm quae de Hereticorum illorum ortu, & de Irenaei aetate, in nostris disputavimus ad Irenaeum Dissertationibus.

[Page 168]

CAP. XIII. Tempus Aniceti.

§. 1. De tempore Aniceti errores Cl. Cestriensis. §. 2. Mutatis Pontificibus suos tamen annos largiri solent Latinorum Catalogorum Autores. §. 3. Sub Eleuthero mortuos Valentinum Marcionem que credidit Tertullianus. Malè quidem ille, cum sub Aniceto mortui fuerint Pontifice, Imperatore autem Antonino Pio. Et quidem sub initium Aniceti, nec longe ab initio Pii. Inde ad tempus quo Praescriptiones scripsit Tertullianus, anni circiter LX. §. 4. Eleutherum intelligere non potuit Tertullianus, cujus decessores [...] Montanistis infensos. Primus potiùs Montanistarum Ecclesiis Communionem negâsse videtur Eleutherus. De Zephyrino potiùs videtur intelligendus esse Tertullianus.

TEnuit porro Pius fedem ab anno CXXVII. ad § 1 CXLII. Inde caepit Anicetus, sub quo primùm [...] collegit Hegesippus. Sic tamen ille, ut fortasse non ediderit ante initium Eleutheri, sub quo Commentarios edidisse vel ipso teste discimus. Proinde non est quòd suspicemur annum Aniceti non ultimum Pontificatûs, sed quo Catalogum ediderit ab eo esse consignatum. Putat tamen Pater Maximus non XI. duntaxat, sed XVIII. annos [Page 169] integros Aniceto assignandos. Hoc inde colligit, Quòd annos XVIII. proximo Soteris decessori tribuat vetustissimus, ut putat, Catalogus. Cum enim initium ejus An. CXLII. apponant rationes Eutychianae, finem An. CLXI. Coss. assignat Catalogus iste, quem putat antiquissimum. Sed multa hîc Patrem [...], nec à nobis sine omni, quo decet, honore nominandum, fefellerunt. Fefellit imprimis, quòd Catalogum istum Bucherianum pro antiquissimo habuerit, quem nos è recentiorum conjecturis imperitissime invicem commissis consarcinatum ostendimus. Fefellit deinde quòd proximum Soteris decessorem Anicetum crediderit. Verum id quidem fateor pro veris Historiae rationibus, non item verum pro vitiatâ methodo Catalogorum Latinorum. Deest in Catalogi primi Editione Bucherianâ Anicetus, quam quidem Editionem solam viderat eruditissimus Pater. Sed Pio Anicetum anteponit Catalogi ejusdem Editio Heinscheniana, integrior aliquantò & sincerior. [...] Catalogus secundus cujus etiam errores nonnullos à primo mutuatos ostendimus. Anteponunt denique Latini vetustissimi Optatus atque Augustinus, & veris Liberii temporibus propiores quàm ulli quos habemus Latinorum Catalogi. Non est itaque quòd dubitemus proximum Soteris, pro Catalogorum serie, decessorem Pium fuisse, non verò Anicetum. Pium certè appellat Editio ipsa Bucheriana verbis disertissimis. Pium indicant, non Anicetum, ut existimat Cl. Cestriensis, ipsi Coss. primi nimirum anni CXLVI. postremi anni CLXI. Intervallum XV. annorum, quem numerum Pio solent Autores, non Aniceto attribuere. Fefellit praeterea Patrem Optimum quòd Autorem Catalogi vetustissimi crediderit annos XVIII. ei assignâsse, quem proximum putavit ipse Aniceti decessorem. Pio enim, quem proximum ponit, verbis disertissimis annos duntaxat XV. tribuit Catalogi primi Editio Heinscheniana, cum mensibus aliquot & diebus, non aliam utique Personam quàm suam hoc loco repraesentanti. XX. tribuit cum mensibus diebusque Editio [Page 170] Bucheriana, XVIII. non Catalogus primus, sed secundus, cum mensibus itidem & diebus. Sed [...] & hoc Patrem Cestriensem, quòd Aniceti potiùs, quàm suâ personâ, hunc numerum Pio crediderit attributum. Jam suprà ostendimus quàm confundant hoc in loco omnia invicemque permisceant Latinorum Catalogorum imperitissimi fabricatores. Ostendimus praeterea ut cum Hygino confuderint non alium utique quàm Pium proximum Hygini successorem. Ostendimus denique hos ipsos Pii majores, quàm par erat, numeros non aliunde ortos quàm ex Hygini & Pii numeris in unum aliquem tertium numerum conflatis. Fefellit denique ut verus fuisset Anicetus qui Soterem proximè antecesserat, quòd tamen annos Aniceti colligerit Pater Eruditissimus ex initio Aniceti Eutychiano cum fine ejusdem commisso pro Catalogorum Occidentalium rationibus.

Certè Aniceti annos XI. nec plures, agnoscunt veterum § 2 monumenta omnia quotquot habemus incorrupta, & pro Autorum mente sincera. Agnoscit Eusebius, Eutychius, Nicephorus, Syncellus; agnoscunt etiam qui quidem numeros conservârint plerique Latinorum Catalogi; agnoscunt intervalla ipsa, tam in annis Imperatorum, quàm in universâ serie, sic enim nos ubi mutila sunt, pro Autorum mente supplevimus, ut primi ultimique termini accuratè respondeant. XVIII. annos qui Aniceto tribuerit ne unum quidem Veterum habemus Testimonium. Ne quidem qui Pontifici alicui tribuerit, qui vel Personam sustinuerit Aniceti. Fallit autem quod observavit Pater Maximus,Di. [...]. II. Cap. XXI. §. 1. qui ordinem Pontisicum immutabant, annos tamen mutare non solitos Immo solent in hoc Scriptorum genere etiam alieno loco positi annos tamen habere non alienos, sed proprios. Sic positus post Anencletum, Anencleti nimirum loco, Clemens, annos tamen proprios habet, non Anencleti. Sic & Anicetus post Hyginum, Pii nimirum loco, in Catalogo II. antiquissimo annos tamen XI. habet, non Pii certè, fed potiùs Aniceti proprios. Et viceversâ, Pio ante Soterem, [Page 171] loco nimirum Aniceti, annos tamen XV. non Aniceti, sed Pii, tribuit Catalogi primi Editio Heinscheniana, quem quidem Catalogum credidit Cestriensis omnium antiquissimum. Immo verò hi ipsi numeri auctiores ex Hygini numero conflati, non Anicetum indicant, sed ipsum Pium, qui proximè successit Anacleto.

Sed verò Argumenta ex Historiâ deducta credit Vir § 3 Maximus, nec immeritò, omnium firmissima. Ait quidemTertul Praeser. adv. Haer. c. 30. Tertullianus, adhuo, cum scriberet, in Saeculo superfuisse qui Valentini Marcionisque meminissent, etiam proprios discentes & successores eorum. Sic autem loqui solere observavit Pater de iis qui ultra XL, imò L, aut plures, annos ante mortui sunt. Sed verò sub Aniceto periisse tam Valentinum quàm Marcionem colligit S. Pater, & quidem rectè ut existimo, ex Irenaeo. Inde rursus colligit à temporibus Aniceti ad finem Saeculi secundi quo scripsit Tertullianus, spatium XL. fuisse aut L. circiter annorum. Sed incertiora sunt haec omnia quàm ut possit de VIII. duntaxat annorum intervallo, quos solos lucratur Pater Doctissimus, inde quidpiam certi pronunciari. Imprimis haec non de Valentino duntaxat atque Marcione, verum etiam de Apelle & Philomenâ, quos nominaverat Haereticorum ultimos, testatur [...]. Ut illos quoque supponat mortuos, sic tamen recenti memoriâ mortuos, ut & illorum quoque Discipuli fuerint etiamnum superstites. Successit Apelles Marcioni, reversus nimirum ex Alexandriâ quò fuerit, propter stuprum, à Magistro fugatus. Hunc senem convenit Rhodon cum doceret ipse Rhodon, institutus olim à Tatiano qui Justini fuerat etiam ipse Discipulus. Passus est, pro nostris rationibus, S. Justinus anno CXLIX. Ut proinde ad Commodum usque superstes fuerit Apelles cum senem illum refutaret Rhodon. Aegrè itaque ante XX. annum decesserit Apelles quàm scriberet illa Tertullianus. Et tamen de eo etiam scribit, illius. Discipulos adhuc in Saeculo superfuisse. Sed sat demum Haereticorum, quos meminit, antiquissimos convicerit tamen [Page 172] novitatis hoc in loco Tertullianus, ipsos nempe quos vult Pater, Valentinum atque Marcionem. Prima tamen eorundem tempora ex ultimis colligit, ultima duntaxat è superstitibus etiamnum Discipulis. Atqui ultima eorum tempora non in Aniceti Pontificatum, sed Eleutheri, contulit Tertullianus: Sub Episcopatu (inquit) Eleutheri Benedicti, ob inquietam semper eorum curiositatem semel & iterum ejecti. Inde itaque sequeretur initium Eleutheri altiùs, quàm vult Pater Cestriensis, esse repetendum. Fateor mihi potiùs placere Testimonium Irenaei, ut sub Aniceto potiùs, Valentinus & Marcion, quàm sub Eleuthero, decesserint. Praesertim accedente Testimonio Clementis etiam Alexandrini. Ut enim illos usque ad Anicetum pertigisse testatur Irenaeus, sic ad senioris Antonini Principatum pervenisse Clemens Alexandrinus. Sic Antonini fere Principatu fuisse ait, Antoninianumque Haereticum Marcionem non uno in loco appellat ipse Tertullianus. Sed verò Tertulliani rationes, utcunque vitiosae, sunt tamen in subsidium advocandae, si ipsum rectè explicare velimus, si id tantum quaeratur quae verè fuerit illius sententia. Sic erit non Anicetus, sed Eleutherus, à Tertulliani tempore remotiùs in anteriora separandus. Sed nec illud certum quotum Aniceti annum attingerint Valentinus atque Marcion. Primi ejus anni XI. concurrunt pro utriusque calculis tam Cestriensis quàm nostris. Ni itaque illos superârint hi Haeretici, nihil inde elicietur quod aut nostram oppugnet, aut confirmet Patris maximi sententiam, quâ discrepat à nostrâ. Et verò longe verisimilius est primis illis Aniceti annis utrumque decessisse Haereticum. Et quò propiùs ab initio Aniceti contigerint eorum obitus, eò majus erit intervallum (quod augendum credidit Cestriensis) ad tempus illud quo scripsit Tertullianus. Verba certè Veterum id potiùs indicant, non longe ab initio Aniceti fuisse superstites. De Valentino ita Irenaeus: [...] de Marcione, invaluit [Page 173] sub Aniceto. De utroque Clemens Alexandrinus, [...]. Quae quidem indicant adeo eorum obitus non diu contigisse post initium Aniceti ut ne quidem longe distârent ab initio Antonini Pii, quem tamen ante Anicetum caepisse supponunt nostrae utriusque rationes. Scripsit Tertullianus Apologeticum, anno, ut videtur, quo caesus est Plautianus, nimirum CCIII. Ad Plautianum enim retulerim verba illa, Qui armati Palatium irrumpunt, & ad Amicos Plautiani racemationem, cujus meminit idem in eodem Apologetico Tertullianus. Multos enim Plautiani amicos testatur postea sublatos Dio. Paulò ante Apologeticum scripsit, ut videtur, Praescriptiones, post annum tamen, ut videtur, CC. Antea enim nihil, ut existimo, certè constat scripsisse Tertullianum. Caepit Anicetus an. CXLII. Intervallum est annorum circiter LX. Sic rectè potuit Discipulos Valentini Marcionisque memorare Tertullianus qui adhuc in Saeculo superessent; quos tamen multos non fuisse, propter ipsam temporis longinquitatem, phrasis indicat. Atque hinc egregia confirmatur Viri Maximi Chronologia quam & nos sequimur in initio Aniceti. Nullum enim verbis illis locum saciunt vulgus Chronologorum qui initium Aniceti statuunt multò recentius.

Habet praeterea & aliud Pater, & quidem ex eodem § 4 Tertulliano, Historicum, ut putat, sententiae suae Argumentum.Diss. II. cap. IX. Sic enim ille de PraxeâAdv. Prax. cap. 1.: Nam idem tunc Episcopum Romanum, agnoscentem jam Prophetias Montani, Priscae, Maximillae; & ex eâ agnitione pacem Ecclesiis Asiae & Phrygiae inferentem, falsa de ipsis Prophetis & Ecclesiis eorum adseverando, & PRAECESSORUM ejus Autoritates defendendo, coegit & literas Pacis revocare jam emissas, & à proposito recipiendorum charismatum concessare. Hunc Episcopum quem coegit Paxeas revacare literas Pacis jam emissas Eleutherum existimat praestantissimus Cestriensis, motum nimirum ad literas Pacis emittendas à literis Martyrum Lugdunensium atque Viennensium in gratiam Montanisticarum [Page 174] Ecclesiarum datis ad Eleutherum. Et cum Praecessores memorârit Tertullianus Montanistis adversos, exinde colligit, non sub Sotere, sed decessore Soteris Aniceto, ortum esse Montanum. Ortum Montani anno Pii XIX. assignat Epiphanius, Christi nimirum CLVI. exeunte, aut ineunte CLVII. Proinde anni CLVI. saltem fine necessarium putat ut sedem possederit Anicetus, cum nostrae tamen rationes finem Aniceti tribuant anno CLIII. Sed verò incertiora sunt haec omnia quàm ut in Argumentum converti possint. Episcopus Romanus ille quis fuerit non designat apertè Tertullianus, & quicunque tandem is fuerit, vix tamen esse potuit Eleutherus. Montanum cum suis [...] turbas dedisse testatur Eusebius, cum scriberent ad Eleutherum Martyres Lugdunenses atque Viennenses. Non itaque secundo ante Eleutherum decessore, & ante annos ad minimum Soteris VIII. ne & alios addam Aniceti sub quo primùm fuerit grassatus. Scribant illi quidem Martyres Asianis pariter ac Phrygibus, ut Asiae Apud Euseb. Hist. Eccl. V. 13. pariter ac Phrygiae Ecclesiis pacem agnitione Paracleti futuram dicit Tertullianus. Sed plane tanquam fratribus, tanquam Communionis ejusdem participibus. Quod satis indicat Eusebius verbis modò recitatis. Id enim vult, ni fallor, tum primùm tanta dissidia concitâsse Montanum ut visus fuerit Eleuthero minimè tolerandus. Et quidem eò inclinâsse constat Eleutherum ut Pacis literas negaret, cùm Pacis conservandae causâ literas ad Eleutherum datas à Martyribus Lugdunensibus Viennensibusque testetur Eusebius. Sunt enim illa ejusdem verba: [...].Euseb Hist. Ec. V. 3. Jam enim antea Montanum scriptis refutaverat Soter, si quidem fides habenda sit Autori Catalogi Haereseon à Sirmondo editi, quem quidem Codices nonnulli Primasio inscribunt. Sic tamen Scriptis decertaverat Soter ut Communionem non negaverit Ecclesiis illis quae Montani [Page 175] Prophetias suffragiis suis approbabant. Primus hoc fecisse videtur Eleutherus, quem tamen, quo minùs faciat, dehortantur illi Martyres Asiani nimirum ipsi atque Phryges, quique adeo ut causam Montani non probabant, Pacem tamen cum [...] Asiae Phrygioeque studiosissimè conservandam arbitrati sunt. Id quod videmus postea factum ab iisdem Gallis in controversiis Asianarum Ecclesiarum cum Victore Paschalibus. Rectiùs itaque Zephyrino convenient omnia quae scribit de Episcopo Romano Tertullianus quem revocârit Praxeas à Communione Ecclesiarum quae favebant Prophetiis Montani. Propterea hesternum Praxeam appellat Tertullianus, & quidem aliorum Haereticorum respectu hesternum, non ita illum proculdubiò appellaturus qui ortus fuisset sub Eleuthero. Haereticos alios quorum comparatione hesternum Praxeam appellavit, ad Eleutherum credidit, ut suprà vidimus, pertigisse Tertullianus. Sic tamen illos à suorum temporum memoriâ removit ut non multos agnoverit in Saeculo superstites qui illorum meminissent. Eleutheri itaque tempora hesterna non potuit censere Tertullianus. Ne quidem si rectè, atque ut oportuit, Haereticorum priorum ortum assignâsset Aniceto.

Sic itaque Respondimus Historicis praestantissimi Cestriensis Argumentis. Nostra in contrarium Argumenta, itidem Historica, infrà opportuniùs in singulorum Pontificum successione proferemus.

[Page 176]

CAP. XIV. Tempora Soteris & Eleutheri.

§. 1. Soter Episcopus sub Pio, coaevus Persecutionibus illis quarum meminit Dionysius Corinthius sub Pio. §. 2. Coaevus item ortui Montani qui etiam sub Pio. §. 3. Sub initium Marci successisse oportuit Eleutherum. §. 4. Objicitur unici Caesaris in Persecutione Lugdunensi mentio, ut proinde VII. Marci convenire non potuerit. §. 5. Resp. qui, hâc in causâ, à nobis dissentiunt, alium tamen annum huic [...] magis idoneum assignare non posse. §. 6. Incertum praeterea, illis temporibus, [...] in more ut Augusti omnes in Legum titulis apponerentur. §. 7. Eorum nomina in Legum Inscriptionibus memorari solebant, è quorum tamen arbitrio Leges ipsae constitutae non sunt. §. 8. Senioris Augusti jussis refragandi Jus nullum habebant juniores, etiam Augusti. §. 9. Lucius ipse, licèt Augustus, Marco tamen seniori Augusto debuit obsequia. §. 10. Rescripta Imperialia primi Augusti solius arbitrio edita. §. 11. Nullum Augustorum in Legibus condendis Collegium unde fieri possit, ut non possit [Page 177] senior Augustus Legem sine Collegae suffragio condere. §. 12. Nec poterant juniores Augusti, per Tribunitiam Potestatem, senioris Augusti placitis intercedere. §. 13. Marci hoc Rescriptum non de Jure agebat, sed de Facto Civis appellantis. §. 14. Erant certè Attalus cum sociis Cives Romani, & ad Imperatorem provocaverant. §. 15. His Cognitionibus de causâ civium Appellantium solus Marcus interesse potuit, & solum de Facto interfuisse verisimile est. §. 16. Eleutheri tempus colligitur ex Hegesippo: §. 17. & Irenaeo. §. 18. Chronologiam Pontificiam usque ad Eleutherum conservâsse videtur Hegesippus. §. 19. Eandem Chronologiam ab Eleuthero ad Pontianum continuâsse videtur seu Hippolytus, seu [...] quispiam coaevus Hippolyto. §. 20. Chronologiam Pontificum Hippolyteam probabile est tradidisse Georgium Syncellum. §. 21. Cur Pontificiam [...] contraxerit Eusebius, qui ipse recentioribus in errore praeiverit.

SUccessit Aniceto Soter, pro rationibus Cl. Cestriensis, § 1 An. Aer. vulg. CLXI. pro nostris CLIII. Ita nimirum ille Soterem Antonini Pii temporibus exclusit, nos contrà plures ejusdem annos Pii temporibus assignamus, & quidem assignandos ex Historicis monumentis evincimus. Coaevus erat Soteri, ad quem scripsit, proculdubiò Dionysius Corinthius. Is in illâ ipsâ, quam ad Soterem scripsit, [Page 178] Epistolâ Soterem ait, jam nimirum Episcopum (cui jureAp. Euseb. H. E. IV. 23. quodam peculiari propria erat Eleemosynarum dispensatio) pro Ecclesiae Romanae more, multis Ecclesiis [...] misisse, fratribusque per metalla constitutis. Ecquis est qui dubitet ad Persecutionem haec spectare quae fuerit per plerasque Graeciae Civitates universalis, quâ nimirum proscripti fuerint Christiani, bonisque exuti per Decreta Civitatum? Nec verò aliam Persecutionem fuisse verisimile est, quàm cujus meminerit Melito, cujus nimirumAp. [...]. H. E. IV. 26. occasione scripserit pro Christianis Pius ad Larrisaeos, ad Thessalonicenses, ad Athenienses, ad universos, quà versabatur Dionysius, Graecos. Si quis duas illas Persecutiones invicem contulerit, vix ovum ovo similius invenerit. Civitatum videntur illae fuisse Persecutiones quarum meminit Dionysius, non Edictorum Imperialium. Et ad Civitates scripsit, non ad Praefectos suos, Pius apud Melitonem. Bonis praecipue fortunisque exuebant Christianos Persecutores Dionysiani, fortunis Romanorum eleemosynisque proinde sustentandos. Et [...] Civitatum memorat Melito Christianis adversa, Sycophantas [...], quin & [...] etiam [...]. Ait quidem haec de sui temporis Persecutionibus Melito, quas tamen prioribus illis sub Pio similes supponit, dum & Pii in causâ simili exemplum Marco proponit observandum. Ad bona autem haec fortunasque spectâsse manifestum est. Quòd verò ad Athenienses scripserit Pius, vix est certè ut aliâ de causâ contigisse suspicemur quàm ob gravissimam illam, cujus meminit Dionysius, Atheniensium Persecutionem, in eâ nimirum Epistolâ quam scripsit ad Christianos Athenienses. Sustulit Persecutio illa Publium Atheniensem Episcopum, Ecclesiamque Atheniensem universam ita prostravit ut à fide Christi illos propemodùm deficere coegerit. Proinde Quadratum Publii Successorem eodem nomine laudat [Page 179] Dionysius quo & Varronem Romanus laudavit post praelium Cannense Senatus, quòd Christianorum coetus denuò coegerit, nec de re Christianâ universâ desperârit. Nec alia metalla Dionysii quibus damnatos Confessores sustentârunt Soteris Eleemosynae, quàm Atheniensium illa omnium celeberrima. Et quòd scripserit denique ad universos Graecos Pius, inde etiam contigisse consentaneum est quòd [...], Graeciae nimirum ubi agebat Dionysius, saevierit Persecutio illa cujus idem meminit Dionysius. Ut proinde Melitonis meliorem Interpretem neminem habeamus quàm ipsum illum Dionysium. Inciderunt hae Pii literae in ea tempora quibus Marcus cum Pio [...]. Rectè nimirum post annum CXLVII. quo Faustinam duxit uxorem Marcus, particeps factus Tribunitiae Potestatis, Pii X. Natali, Urbisque DCCCC. in eundem illum annum concurrentibus. Dotem enimCapitolin. vit. Marc. c. 19. cum Faustinâ Imperium Marcus se accepisse confessus est.

Idem etiam aliunde colligimus. Scripsit enim adversus § 2 [...] Soter, siqua fides Autori Catalogi HaereseoonPraedestinat. Haer. 26. 86. quem Primasio attribuunt Codices nonnulli MSS. Et verò nulla est ratio cur illi etiam Autori fidem, hâc saltem in causâ, derogemus. Respondit enim Soteri Tertullianus, & quidem in eodem Opere Respondit quo etiam refutavit Apollonium. Quod cum illo tempore extaret, falli proinde Autor ille vix potuit. At Pii Imperatoris XIX. ortum Montani tribuisse jam suprà observavit Cl. Pater Epiphanium, Christianae nimirum Aerae vel CLVI.Epiph. Haer. XLVIII. n. 1. fine, vel initio CLVII. Et primo ejus initio, etiam sub Grati, quo ortus est, Asiano Proconsulatu, [...], Montanum ipsum pro Energumeno, & Spiritum ejus pro Daemoniaco habebant, eumque adeo [...] & [...] Ap. Euseb. H. E. V. 16. [...], teste apud Eusebium Apollinari Hierapolitano Antistite. Sic enim Daemoniacos excipere solebat Dominus, [Page 180] sic & Christianorum deinceps Exorcistae. Et quidem hoc primo ejus initio contigisse vel illud Argumento est, quòd solus adhuc insanierit Montanus, nondum nimirum nactus erroris socios Theodotum & Alcibiadem, nedum Pseudo. Prophetissas Prijcam & Maximillam. Satis itaque verisimile est à Sotere illa scribi potuisse, atque adeo in ejus tempora Montani ortum incidisse, quae etiam proinde in Pii tempora incidisse oportuerit. Soteris annos IX. agnoscunt Catalogorum Pontificalium rationes tam per Fastos illae quàm etiam hiatibus expeditae, agnoscunt Nicephorus & Syncellus. Non sunt itaque audiendi hoc in loco, seu Eusebius, seu qui Eusebium in numeris plerunque sequitur Eutychius. Eusebius certè cum à recentiori S. Petri initio Romanae Successionis initium repeteret, proinde evitare non potuit quin in progressu numeros contractiores faceret quàm oportuit. Ita desierit Soter pro nostris rationibus Aer. vulg. an. CLXII.

Et quidem Eleutheri quoque tempora altiùs repetenda § 3 sunt, propiusque ab initio Marci, quàm ferunt rationes Cl. Doctissimique Patris, nedum aliae illae recentiorum plerorumque Chronologorum. Illud certum, cum vigeret Lugdunensium Viennensiumque Persecutio, jam constitutum in Pontificatu fuisse Eleutherum. Scripserunt enim illi è carcere Martyres, commendâruntque Irenaeum. Eam nos Persecutionem Marci anno VII. Christi CLXVII. statuendam alibi ostendimus. Id quod alibi in Chronico Dissert. Cypr. XI. verbis disertissimis ipse docuit Eusebius. Et cum aliud in Historiâ sentire videatur, non tamen aliud reverâ sentit nisi ex consequenti, ut solet error ex errore nasci, etiam invitis errantibus. Cum meminit anni Marci XVII. non Persecutionem, sed initium Eleutheri, cum illo Marci anno conjungit. Id quod è Libri IV. fine, & V. initio invicem connexis constat manifestissimé. Sic enim habent ultima L. IV. verba, [...], Sequitur deinde initio L. V. [Page 181] [...], &c. In quo nihil ille à Chronico diversum sensit, cum & Canones eundem Marci annum XVII. Eleutheri initio assignent. Et quidem hoc verè exigebant rationes, uti vidimus, Eusebianae, si cum annis Imperatorum conferantur anni illi Pontificum quos ille conjungendos censuit. Quare primus ille Eusebii error est, quòd malè Eleutheri initium disposuerit. Tum & alius ille, quòd unà Persecutionem, quam quidem tenente Pontificatum Eleuthero contigisse certum est, ad inferiora detrudendam non viderit, quam ipsam tamen ille è veris monumentis in Chronico constituerat. Huic certè potiùs anno à nobis assignato conveniunt temporis adjuncti characteres. Agonalis erat Lugdunensibus annus Marci non XVII. sed VII. ut in Cyprianicis ostendimus. Egit praeterea Irenaeus, anno Marci VII. pro nostris rationibus, annum Aetatis LXX. XVII. LXXX. Prior aetas Expeditionibus adeo longinquis tolerandis longe magis erat idonea. Nec verò gratulantur Eleuthero Martyres novam ejus in sede Pontificali successionem, quod erat tamen, pro calculis Eusebianis, faciendum. Supponunt potiùs aliquantisper Episcopum. Supponunt potiùs specimina edidisse alieni ab Ecclesiis Montanisticis Ib. ap. Eus. H. E. V. 4. animi. Supponunt aetatem ejus grandaevam forte dum Patris illum nomine salutant. Quae certè affectum potiùs quàm duntaxat inchoatum illius Episcopatum designant. Convenit praeterea quòd [...] [...] agnoscat Eusebius proIbid. c. 3. Prophetis haberi caepisse Montanistas. Quod certè rectiùs dixisset de eo qui ante annos X. caeperit, quàm qui ante annos XX. eam opinionem hominum adeptus fuerat. Adjuncti sunt Montano socii in furore Theodotus & Alcibiades. Et quidem horum alterum Theodotum, [...] [Page 182] [...] Ap. Euseb. H. E. V. 16. appellat Asterius Vrbanus. Nondum adjunctae Prisca & Maximilla, quae ut spatium denotant primo Montani exordio recentius, sic fine ejusdem antiquius, cum & Prisca obierit ante Montanum, & tamen illum fuerit aliquantisper secuta. Non est itaque initium Eleutheri ab anno Pii XIX. spatio nimis longinquo dirimendum.

Maximè verò movit in contrarium Viros aliquot Eruditissimos,§ 4 quòd de Attali supplicio, civis nempe Romani, Euseb. H. E. V. 1. scripsisse dicatur Provinciae Praeses ad Caesarem, & à Caesare literas accepisse. Caesarem nimirum unicum utrobique memorant Lugdunenses Viennensesque, cum tamen anno, cui hanc Persecutionem assignavimus, CLXVII. duo essent, & quidem pari potestate Augusteâ, Caesares, Marcus & Lucius; cum etiam rediisset ex Oriente Lucius, ne forte, propter moram Lucii in Oriente, solum in hâc causâ Marcum consultum fuisse suspicemur. Est quidem Lucius Capitelin. Marc. c. 8. secundo Imperii anno adversùs Parthos in Orientem profectus, quo etiam tempore II. Imperator appellatus est. Unde praeterea intelligimus eodem illo secundo anno jam etiam Orientem appulisse Lucium, & caepto bello secundum illum titulum Imperatorium adeptum esse. Rectè id nimirum, cum titulum secundum Imperatorium cum [...] Lucii Trib. Pot. etiam conjungant numi. Secundo itaque anno ineunte, post mensem Martium aut Aprilem, expeditionem illam susceperit Lucius, Aerae nimirum vulg. CLXII. Inde post quinquennium reversum tradit Capitolinus, quod [...]. c. 13. etiam de quinquennio inchoato duntaxat, non absoluto, intelligendum est. Quadriennii enim spatio absentiam Lucii bis concludit in Lucii vitâ Capitolinus, quibus locis innuit quinti anni partem admodùm modicam duntaxat accessisse. Inierit itaque annus quintus, post Martium similiter aut Aprilem, anni CLXVI. Ejusdem certè anni mens. Oct. 12. filiis Marci Caesaream dignitatem impetravit à Marco Lucius, [...]. c. 12. redux nimirum, ut videtur, ab Expeditione Parthicâ, & [Page 183] tamen ante Triumphum. Id certè confirmare videtur quod ait Capitolinus, profligato tandem Bello illo utrumque Parthicum Ibid cap. 9. appellatum. Et quidem cum Marci Trib. Pot. XX. & Lucii Trib. Pot. VI. titulum Imperatorium IV. cum cognomine Parthici conjungunt numi; Inde facilè colligimus his tandem horum Principum Tribunitiis Potestatibus huic Bello finem ultimum esse impositum. Nec enim V. legimus titulum eorundem Imperatorium ante Tribunitiam Potestatem Marci XXII. Lucii autem VIII. Sic tamen Marci Pot. Tr. XX. & Lucii VI. hunc IV. titulum Imperatorium assignant numi, ut plane initio Potestatis Tribunitiae titulum illum Imperatorium nondum assecutos esse constet. Sunt enim numi Marci qui III. duntaxat titulum Imperatorium cum ejusdem Tribunitiâ Potestate XX. connectant, & Lucii quoque numi qui titulum similiter Imperatorium III. cum ejusdem Tribunitiâ Potestate repraesentent VI. Medio itaque saltem anni CLXVI. finem Bello impositum necesse est. Certè ante initium anni CLXVII. quo IV. Coss. processit Lucius. Sunt enim illius numi qui Tr. Pot. ut dixi, VI. & Cos. IV. duntaxat designato, IV. tamen illum titulum Imperatorium attribuant. Idem confirmat quòd Pacem repraesentent & Quadrigas Triumphales numi his iisdem Tribunitiis Potestatibus signati. Non Belli modò finem Pax illa satis luculenter indicare videtur; sed actum etiam Triumphum Quadrigae illae triumphales, non alibi tamen illum à Lucio proculdubiò actum quàm in ipsâ Româ. Quare anni seu CLXVI. aut CLXVII. initio Lucium rediisse necesse est. Certe ante mensem Julium aut Augustum quo ludos Lugdunenses agebant Provinciales Galli, quo Christianos illorum ludorum etiam occasione persecuti sunt. Cujus tamen quoniam nulla occurrit, seu in Relatione, seu in Rescripto mentio; proinde colligunt alium potiùs aliquem huic Persecutioni annum esse quaerendum.

[Page 184]

Sed aegrè alium aliquem invenient annum Persecutioni § 5 idoneum qui hunc refellunt quem nos dedimus è verbis Chronici Eusebiani disertissimis. Modò ostendimus annum Marci XVII. Christi CLXXVII. ne quidem in Historiâ Persecutioni ab Eusebio assignatum, sed initio potiùs Eleutheri; & quidem pro rationibus calculi vitiosissimis. Et ne possit assignari obstat quòd non fuerit annus ille Lugdunensibus agonalis. Obstat praeterea quòd socium habuerit Marcus anno illo, tam in Tribunitiâ Potestate quàm in Augusteâ quoque dignitate Commodum, simili utique, quâ fuerit Lucius, tam in Relatione, quàm etiam in Rescripto, & ipsum quoque, ratione memorandum. Anno itaque CLXXV. Persecutionem, qui verè agonalis fuerat, imputandam censuit Pater Cestriensis. Sed ut nondum fuerit Tribunitiam Potestatem adeptus Commodus (qui illo ipso anno adeptus est) nullo certè Eusebii testimonio nititur illa sententia, nec Chronici illo quo VII. Marci anno assignatur Persecutio. nec Historiae alteri, quo putant Adversarii tribui XVII. Adeo, qui à manifesto illo Eusebii testimonio discedunt, conjecturas suas illius loco substituunt nullo prorsus testimonio suffultas. Sic itaque & illis quoque suum expendendum erit Argumentum, rectene fuerit ab anno aliquo excludenda Persecutio, quòd cum duo fuissent illo anno Augusti, unius tamen fuerit, tam in Relatione, quàm in Rescripto, mentio.

Ego hoc Argumentum non adeo tamen certum existimo § 6 ut sit propterea ab Eusebii testimonio tam diserto discedendum, praesertim cum & characteri ludorum Lugdunensium adeò accuratè conveniat. Habemus certè Marci Rescriptum, Lucio etiamnum superstite, & in partibus Occidentalibus agente, & quidem Potestate Augusteâ jam titulis aliquot victarum gentium triumphisque ornatâ, in quo tamen Lucii nulla mentio compareat. Extat illud Cod. L. VI. tit. 27. l. 1. Prisco & Apollinare Coss. anno nimirum CLXIX. Feb. 23. cùm Trib. Potestatem IX. nondum attigisset Lucius, quam tamen attigisse constat è Numis Inscriptionibusque, [Page 185] aliisque Veterum disertis Testimoniis. Solum tamen Imp. Antoninum A. in illius Legis Inscriptione legimus. Tribui hoc fortasse potest Collectorum oscitantiae qui primos illos, ante Theodosium, Codices collegerint. Sic enim cum Severo Patre semper Antoninum Caracallam in Codicis [...] junctum legimus, & quidem cum Augusti elogio; cum tamen nec Potestatem Augusteam, nec Tribunitiam, ante primum Patris quinquennium, fuerit adeptus. Sic Getae A. nomen in nullis uspiam Legum titulis habemus, sed solius Caracallae; etiam cum viveret Geta, & par esset in [...] dignitate cum fratre Caracallâ. Severi Patris cum Antonino legem ultimam habemus Gentiano & Basso Coss. anno nimirum CCXI. Aprilis 26. propositam, Cod. VI. 37. 3. Maii 1. datam solius Antonini legimus Cod. II. 4. 1. Setp. 29. aliam acceptam Cod. VII. 59. 1. ne recentiores alias ejusdem anni Leges urgeamus, quae cum ferrentur, non adeo certum est in vivis fuisse Getam. Sed nec Legem ullam Severi legimus trium AAA. nominibus insignitam, cum tamen pluribus ante Patris mortem annis Getam quoque Patri atque Fratri in Augusteâ collegam fuisse manifestum sit tam è Tertulliano, quàm ex Historiae Augustae Scriptoribus, quàm è Numis etiam Inscriptionibusque. Ex his fortasse aliisque, quae dari poterant, exemplis, colligi potest non esse admodùm Codicis Inscriptionibus fidendum. Esset potiùs suspicio Inscriptiones adeo erroneas ab aliis fuisse potiùs quàm à primis Legum conditoribus. Ut proinde ne id quidem certum sit fueritne illis temporibus in more ut Imperatorum omnium nomina in Legum Inscriptionibus apponerentur. Tantum abest ut certum aliquod habeamus Argumentum unde colligi possit, Inscriptio illa Augustorum omnium, in Legum titulis, fueritne perpetua. Est quidem, fateor, in Pandectis frequens illarum Legum mentio quas tulerit cum [...], quem appellant, Patre Caracalla. Id tamen observavi illorum fere Jurisconsultorum fuisse proprium qui ipso Caracallâ Imperante scripserint, aut filio ejus fortassis Alagabalo. Ut proinde intelligi non [Page 186] possit idne dederint Principis [...] auribus, an hauserint potiùs è Legum ipsarum Inscriptionibus. Nulla ibi mentio legum quas ediderit cum Pio Marcus, aut cum Marco Commodus, aut cum Getâ fratre ipse Caracalla, cum formam, in harum quoque Legum Inscriptionibus unam fuisse & ubique sibi consentaneam omnino verisimile sit. Sic itaque nulla prorsus Sequelae est necessitas, ut qui [...], quo tempore Leges conderentur, Augusti, iidem fuerint in Legum Inscriptionibus necessariò memorandi.

Ut tamen suissent; illud etiam in Romani Imperii disciplinâ § 7 erat satis frequens ut Imperatorum nomina illis Legibus inscriberent quae tamen non fuerint ab ipsis conceptae, sed nec ex eorum arbitrio constitutae. Nec verò ulla erat ratio cur ad illos fieret Relatio è quorum arbitrio non erant expectanda Rescripta. Responsa Jurisprudentum, quòDigest. L. 1. tit. 2. [...]. 2. majorem Juris Antoritatem haberent, ab Augusto ad Hadrianum usque è Principis nomine concepta sunt, non tamen Principis, sed Jurisperitorum, consilio constituenda. Sic & in Imperii divisione, communi utriusque Imperatoris nomine, tam Orientalis quàm Occidentalis, Leges inscriptas legimus, cum tamen juniori saltem Imperatori nulla esset potestas in alterius ditionem. Quin & pueros Patribus, in Augusteâ quoque dignitate, collegas datos saepe legimus, non certè arbitros quid foret pro Reipublicae bono constituendum, cum nec propriarum rerum administrationem, sine Tutorum Cur̄atorumque Autoritate, oetati illi Leges Romanae permitterent. Natus est Gratianus Feb. 16. anni CCCLIX. factus Augustus anni CCCLXVII. mensis Augusti 24. IX. viz. aetatis anno. Sic & Valentinianus II. Gratiani frater natus Januarii 18. anni CCCLXVII. Augustus itidem appellatus est Nov. 22. anni CCCLXXV. eodem quo Gratianus aetatis anno IX. Ecquis est qui credat de Legibus illos oetatulâ illâ fuisse consultos? Et tamen, pro Imperii majestate, temporumque consuetudine, illorum quoque nominibus Leges erant Romanae inscribendae. [Page 187] Philippi Caesaris nomen occurrit in multis senioris Augusti Philippi Legibus. Frustrà tamen esset siquis inde colligeret necessarium fuisse Philippi pueri suffragium ad Augusti Patris Edicta. Quin & Diocletiani Leges plurimas Caesarum nominibus inscriptas legimus, quos tamen scimus ei adeo fuisse obnoxios, ut fugatum à Narsete Persâ Galerium Caesarem peditem in purpurâ ante currum egerit; ut Fisci administrati rationes à Caesare alio seniori Constantio Chloro postulârit ut Caesaribus provincias & matrimonia pro arbitrio disposuerit; ut filios Caesarum paternae fidei obsides in aulâ suâ semper habuerit. Sic enim Constantinum Magnum Constantii Chlori filium Nicomediae obsidem reperit Galerius cum purpuram deponeret Diocletianus, quem tamen repetiit Pater factus deinde senior Augustus, nec ullo proinde obsidis jure Galerio obnoxius. Frustrà autem quis legem Diocletiani in dubium vocaret, siquis ita illam memorâsset Historicus ut Caesarum nullam fecisset mentionem, quorum nimirum opera adeo fuisset in Rescriptis nulla, adeo minimè omnino necessaria.

Sed Augustorum, sed Collegarum in Augusteâ dignitate § 8 Fratrum, aliam putant causam Viri Maximi; adeò nimirum parem horum fuisse potestatem ut nihil alius sine alterius suffragio agere potuerit, ut neutrum alteri cedere oportuerit, ut proinde ad utrosque fuerint faciendae relationes, & utriusque adeo. arbitrio rescribendum. Hanc si legem putent Majestatis Imperatoriae, multùm certè hallucinantur Sic fieri non [...] ut constaret Imperii concordia. Augusteam Majestatem omnem legibus solutam fateor, ut proinde, siquid peccâsset in Leges, etiam junior Augustus, non potuerit tamen etiam à seniore coerceri. Habuit etiam Augustus omnis in vexillis imagines tam ab exercitu quàm à Palatinis, provinciarumque Praesidibus adorandas. Habuit & ignes qui sibi praeferrentur sacros, quorum meminit Herodianus, lucernas, ut videtur, illas quas repraesentant Codices Notitiae Imperii ex Editione Panciroli. Habuit & [...] Potestatis sanctimoniam, & jus illud fortasse Tribunorum [Page 188] Senatusconsultis, si videretur, intercedendi. Habuit etiam jus [...] quo esset à Provinciae [...], quacunque iter faceret honorificè excipiendus, & pro majori potestate agnoscendus. Praecipuè tamen in exercitu jus ejus erat absolutissimum, quà tamen non pugnaret cum jussis senioris Augusti. Et profectò in rebus ad universi Imperii commune bonum attinentibus multae erant, & magnae illae, senioris Augusti Praerogativae. Vix est quin ita fuerit in pueris Augustis quos modò memoravimus. Habemus tamen praetereà aliud, quod propiùs spectat, exemplum. Fratrem Maximianum Herculium adoptavit Diocletianus, pro eodem, ut videtur, Imperii jure quo & Lucium Imperii Augustei socium, Fratris nomine, adscivit Marcus. Et tamen in communi illâ Fratrum appellatione, majori Fratri debebatur aliqua, pro Imperii jure, reverentia. Et quidem tanta illa ut, in causis à seniore Augusto constitutis, nefas esset juniorem Augustum refragari. Sic certè decretum de Persecutione emisit Diocletianus Maximiano Herculio Augusto ne consulto quidem. Ita enim de Maximiano illo & Constantio Lactantius: Eorum (inquit) sententia in tantis rebus [...]. demort. Pers. n. 15. expectata non erat. Sequitur: Et quidem senex Maximianus libens paruit per Italiam, homo [...] adeo clemens. Innuit itaque, etiam invito, fuisse tamen, pro Officii ratione, parendum. Eandem Persecutionem cum revocaret, emisso in contrarium Edicto, Constantinus Magnus, primi, ut ostendimus alibi, Augusti honore ornatus à Senatu; Prolegom. ad Append. Diss. Cyprian. Maximinum quoque Orientis Imperatorem obligabat quod à primo fuisset Augusto constitutum. Inde literae ejusdem Augusti ad Licinium, ipsum etiam Augustum, praecipuam quandam Autoritatem vendicantes, cum Edictum illud Licinius, pro suâ nimirum ditione, revocaret. Et quidem aliud exemplum nullum habemus, à Divis Fratribus ad tempora Diocletiani, Fratrum Augustorum, quod possit imitari Diocletianus. Ne dubitare liceat quin eandem Potestatem quam fratri Lucio impertiverit Marcus, impertiverit Augusto Fratri, similiter Adoptivo, Maximiano Herculio [Page 189] Diocletianus. Idem & in reliquis à Diocletiano proximè succedentibus obtinuisse Principibus, è Lactantio discimus, ut filiorum loco Caesares, Fratrum Augusti haberentur. Eam enim dat rationem cur Licinium Augustum nollet nuncupare Galerius: Sed eum Caesarem facere noluit, [...] Lact. de mort. Pers. n. 20. FILIUM nominaret, ut postea in Constantii locum nuncuparet Augustum atque FRATREM.

Quod verò ad Lucium attinet, de quo impraesentiarùm § 9 agimus, non ita illum sibi parem fecit Marcus, quin aliqua adhuc debuerit Lucius obsequia, si minùs officii, at saltem reverentiae. Sic enim Lucium ait Capitolinus Marco esseCapitol. Ver. c. 4. obsequutum, ut solebat legatus Proconsuli, vel praeses Imperatori. Nec verò aliena à modestiâ suâ Lucii illa obsequia credidisse Marcum è multis colligitur exemplis. Solus enim deinde Marcus pro ambobus ad milites est locutus, quodCapitol. ibid. pro imparitatis argumento habet in locum illum [...] Casaubonus. Juris enim Augustei Militum illa erat allocutio. Habuit etiam & hanc, eodem teste Capitolino, reverentiam Ibid. c. 8. Marci Verus ut nomina quae sibi delata fuerant cum [...] communicaret. Postea verò observat idem minore illum circa fratrem cultu fuisse, quòd multa [...] fratre disposuerit. Ecquis est quin inde colligat ad reverentiam illam seniori Augusto debitam illa spectavisse quae memorat officia? nec adeo illa Lucio fuisse à Marco praestanda cui nullam debebat, pro loci jure, reverentiam? Certè siquam unquam parem Potestatem Lucio communicaverit Marcus, fuit illa in Oriente, propriâ nimirum Lucii, cum adversùs Parthos proficisceretur, Provinciâ, atque apud proprias Lucii legiones, omnino absolutissima. Nec tamen ita Lucio Provinciam illam, illas legiones, credidit, quin adhuc sese, etiam in illis partibus, interposuerit, Potestatemque exercuerit absolutam prorsus nec à Lucii suffragio precariam. Praesides certè, Provinciarum etiam, quà Lucius agebat, Orientalium, ut Lucium pro majori Potestate agnoscerent, fascesque adeo submitterent, necdum tamen ab alio, quàm à Marco, missos esse constat. Inde factum quod scribit idem Capitolinus, Ibid. c. 9. [Page 190] ut cum Libonem quendam patruelem suum Marcus legatum in Syriam misisset, insolentiùs ille se quàm verecundus Senator efferret, dicens, ad fratrem se scripturum esse siquid forte dubitaret. Insolenter illud factum rectè censet proculdubiò Capitolinus, quòd praesentem Lucium ita contempsisset. Inde tamen intelligimus, non modo in Provinciam [...] missos fuisse tamen à Marco legatos, sed missos quoque nihil metuisse ne à praesente quoque Lucio officiis exuerentur, invito Marco; nec ullam proinde Lucio concessam fuisse à Marco potestatem quâ posset Marci constitutis adversari; nec ullas adhuc constitutas fuisse relationum formas quae utrumque Imperatorem necessariò includerent, nec proinde utriusque nomine necessariò concipienda fuisse Rescripta. Aliter fuisset, fieri omnino non potuit ut praesentem Lucium contemneret, si illa quoque ad Marcum Relatio Lucium ipsum includere debuerit, & Lucii nomine concipiendum fuisset. quod expectabatur à Marco Rescriptum. Plane absolutissimam haec ostendunt, etiam in provinciâ Lucii, Marci potestatem; nec talem illam cui jure possit praesens quoque Lucius adversari. Caeterùm haec ad Provinciarum regimen spectant duntaxat civile. Est tamen etiam quòd ipsas quoque Lucii legiones Marco nihilominus obnoxias existimemus. Imo omnia quae ad Bellum erant necessaria Romae positus & disposuit Marcus & ordinavit, teste Capitolino Marc. c. 8. Id postea significavit ipse Marcus, in ipso etiam Senatu, dum occultè ostendit omnia bellica Capitolin. Marc. c. 20. consilia sua fuisse quibus superati sunt Parthi. Haec ille solitâ modestiâ, nunquam scilicet libenter proferens quae ad fratris honorem violandum minuendumve spectarent. Et quidem, cum desideret ignavus Antiochiae Lucius, vix est sane quòd dubitemus quin praeceperit ea ducibus Marcus per literas quae ad victoriam contulerint. Frustrà autem ea praecepisset Marcus si nulla fuisset ei in exercitus Lucii potestas. Frustrà sibi consilia illa & consiliorum eventa tribuisset, si aut precaria suissent, aut à suffragio Lucii vim suam omnem habuissent. Sic habuit obnoxium Marcus Lucium in propriâ [Page 191] quoque Lucii ditione. Quantò magis in Galliâ Provinciâ Occidentali, quaeque, (siquam paritatem induxisset Provinciarum Orientalis Occidentalisque partitio) ad ditionem certè spectabat Marci propriam.

Ego certè Potestatem illam Legislativam, Rescriptorum § 10 nimirum Imperialium ad Provincialium relationes, sic primi Augusti, his praesertim de quibus agimus temporibus, propriam existimo, ut praeter illum forte Inscriptionis honorem, nihil habuerint praeterea in eâ Juris juniores, etiam Augusti. Marco certè Leges multas, Lucio prorsus nullas tribuit Capitolinus. Et tamen omnes Marci Leges Divis Fratribus inscriptas legimus in Codice. Sic & Pio soli Rescripta omnia in favorem Christianorum edita tribuit Melito, cum tamen idem agnoscat Marcum solitum illis temporibus Pio [...]. Id quod etiam è S. Justini Ap. Euseb. H. E. IV. 26. secundâ constat Apologiâ, ubi Philosophi Caesaris cum Pii Imperatoris temporibus tempora conjungit [...] Christianus: & è propriâ Marci quoque confessione quâ cum Faustinâ uxore dotale sese Imperium accepisse professus est; & è numis Inscriptionibusque quae Marci Tribunitias Potestates ab anno repetunt CXLVII. & quòd nunquam sine Marco Pium facilè promovisse, testetur Capitolinus. Sed nec ullas legimus Trajani Leges superstite Nervâ apud Plinium in Panegyrico qui tamen multas postea recenset; nec Titi Imperante Patre Vespasiano; nec sub Augusto ullas seu Agrippae, seu Tiberii. Sic tamen de Tiberio, Tito & Trajano scribunt Autores quasi omnis fuisset Imperii Majestas cum illis communicata. Sed novus erat (inquies) in Lucio Imperii Collegâ titulus Augusti, nec ullis proinde superiorum Collegarum exemplis aestimandus. Et pro novoSpartian. Ael. Ver. c. 5. habent Historiae Augustae Scriptores. Ego novum facilè agnosco. Sed non solent in novis Titulis omnia esse jura [...]. Marc. c. 7. quae progressu temporis accrescunt. Nec sane Legum è Lucii arbitrio constitutarum ulla uspiam, uti dixi, occurrunt exempla. Sed nec Commodi, superstite Patre, qui tamen [Page 192] eodem erat cum Patre loco, quo fuerat & ipse Lucius. Primus, ni fallor, Augusti secundi Jura novavit auxitque Caracalla, Princeps arrogantissimus, & Patri, sub initium invito, Collega datus ab exercitu. Leges illius cum Divo Patre multae in Pandectis memorantur à coaevis, uti dixi, Jurisconsultis; Orationes etiam in Senatu quae Senatusconsultorum loco, pro illius aevi moribus, haberentur. Sed hominis potiùs quàm Augusti junior is jure illum haec fecisse inde suspicio est, quòd Getae fratris nullae istiusmodi memorentur, uti dixi, Leges; nullae Orationes; ni illud potiùs fortasse suspicemur, ab aemulo Imperii fratre postea fuisse suppressas. Ego potiùs nullas omnino fuisse suspicor, quòd non modò in Pandectis, sed ne quidem in vita ejus, ullae memorentur. Eadem erat proculdubiò causa puerorum Augustorum. Nulla itaque est ratio cur putemus Lucii mentionem in illius Saeculi Legibus fuisse necessariam.

Jus illud, siquod illis temporibus [...], nequa Lex ab § 11 Augusto [...] condi posset sine consensu junioris Augusti, alterutro capite fuisse oportuit: Seu quòd Corpus quoddam seu Collegium constituerent Augusti; seu quòd Potestatem haberent intercedendi singuli Augusti, seu in sui Corporis collegis, seu in alienis à Collegio. Neutra tamen ratio in hâc, de quâ agimus, causâ locum habet. Erant, fateor, apud Romanos, Corpora illa Politica, quae unos haberent, communesque, pro Societatis jure consessus, in quibus ni adessent [...], irrita prorsus & invalida gesta haberentur, nec Corpori omnino tribuenda. Id genus Corpus constituebant Decemviri Legum constituendarum gratiâ constituti. Sic & Triumviri Reipublicae constituendae, pari, ut videtur, potestate quâ & illi fuerint Decemviri. Ita etiam, exuto Lepido, Collegae in Triumviratu illo Lepidi duo soli superstites. Ita denique in Coloniis deducendis Duumviri. Satis enim erant, pro nonnullorum Jurisperitorum placitis, etiam duo ad Collegium repraesentandum. Quis autem Augustorum Duumviratum legit unquam, aut Triumviratum? Quis consessus aut suffragia in communi aliquo Decreto statuendo [Page 193] necessaria? Quis consessuum ministros Actorum publicorum exceptores, aut alium quemvis suffragii ferendi publicum apparatum?

Ergo ad aliam illam se recipient Adversarii Potestatem § 12 intercedendi quâ possent juniores Augusti Tribunitiam Potestatem adepti senioris Augusti constitutis intercedere? Id quidem certum neminem fuisse Augustum quin fuerit Tribunitiam Potestatem consecutus. Illud etiam certum, in liberâ quoque Republicâ, Tribuni Plebis jus illud intercedendi fuisse longe praecipuum. Sed ad Senatusconsulta praecipuè aut Plebiscita spectabat jus illud intercedendi Tribunis concessum. Et rara admodum erant, siqua fortasse ulla, sub Imperatoribus plebeia comitia; rara admodum, quin potiùs nulla, ut existimo, Plebiscita: Senatusconsulta aliqua quidem, sed non admodum frequentia. Atqui nihil attinebat Potestas illa ad Intercessionem, de quâ loquimur, in causâ Rescriptorum Imperialium. Nec enim ad Plebem, sed ne Senatum quidem, factas illas constat Provincialium relationes; nec adeo consultum de Relationibus Senatum, cum non [...], sed Rescripta duntaxat, seu Edicta, conderentur. Eodem enim in loco erant Edicta Imperatorum, quo & reliquae Imperii Romani leges honorariae. Edicta enim ediderunt Praetor [...] & Proconsules & Aediles, nuspiam tamen Senatu aut Plebe in consilium advocatis. Potestatem enim forensem & juridicam, praeterquam in causis criminalibus, nec Plebs unquam exercuit aut Senatus. Jus dixerant antea Pontifices, sic quidem illi soli ut, ante tempora Appii Claudii, non aliis quàm Pontificibus Jus illud innotesceret. Proinde cum Jura illa Majestatis Imperatoriae Augusti adscitis sibi plerisque liberae [...] Magistratibus vendicare solerent; Jus illud Respondendi de Jure & ad Relationes rescribendi, pro summorum [...] munere, poterant Augusti sibi vendicare. Sed ut commune [...] cum jure intercedendi habuerit Jus illud Pontificium; Civile tamen erat potiùs quàm honorarium, Actionumque [Page 194] potiùs quàm Legum. Potestas autem illa Edictorum quae [...] vicem obtinerent, è Triumvirali illâ Potestate orta est, ni fallor, Reip. constituendae, quae fuerat primùm communis illi cum Lepido atque Antonio, tandem deinde, exutis illis, solius Augusti propria. Illam enim eandem Reip. constituendae potestatem per quinquennia continuabat ac decennia Senatus, unde decennalium quinquennaliumque ortum, in recentioribus etiam Augustis, deducunt Eruditi. Dedit etiam in Provinciis illis quae per Legatos suos administrarentur Jus ipsum Imperatoris potestatem rescribendi ad legatos; in illis autem quae Populi Romani censebantur potestas Proconsularis, qualis Pompeio, liberâ adhuc Republicâ, in Bello Piratico concessa est, unde sumpsit potestas illa, etiam in Augustis, ni fallor, exemplum. Spectabant enim ad Proconsules illae Populi Provinciae, quos quidem Proconsules illum qui Proconsulari esset potestate praeditus, pro majori tamen potestate oportuit agnoscere. Hîc verò nullam unquam Potestatem obtinebant Intercessiones illae Tribunitiae. Quid quòd etiam Tribunitiam illam Potestatem haberent non modò juniores Augusti, sed inferiori quoque dignitate Caesares, quos tamen nemo putat senioris Augusti jussis potuisse intercedere. Illam habuit Aelius Caesar sub Hadriano, quem tamen habent Historiae Augustae Scriptores pro primo Caesareae dignitatis inferioris exemplo. Majores enim erant sub eodem quoque Caesarum titulo Titus, & superstite Nervâ Trajanus. Quare locum in supremi Augusti constitutis nullum habuit Intercessio. Nec sane aliter salva fuisset Imperii concordia si par fuisset in Rescriptorum Potestate cum Marco Patre Commodus, aut cum Severo Caracalla, effraenissimae libidinis Principes, & de Parricidio suspecti. Adeo nimirum illi graviter Paterni quoque Imperii fraena ferebant. Nec adeo libenter oemulos Augustos primi constituissent Augusti, siquam Juris paritatem Tituli illa paritas indicâsset, si minùs deinde liberè Imperii habenas licuisset administrare. Fuisset certè administratio difficilior cum non singuli fuas, [Page 195] ut postea, Provincias, sed Imperium Romanum universum omnes in communi regerent. Non aliorum tamen quàm primorum Augustorum arbitrio conditas fuisse Leges quae plurium Augustorum nominibus inscribuntur, vel inde colligimus, quòd ubi locos, in quibus Leges ederentur, designat Codex, non alios designet illos quàm ubi primus adesset Augustus. Et primis duntaxat Augustis Leges tribuunt, ut dixi, Historiae Augustae Autores, nec ullas memorant eorum Leges qui primis decessissent Augustis etiamnum superstitibus. Nullas proinde Lucii qui Marcum post se reliquit etiamnum superstitem. Aliae sunt omnino, quàm de quibus agimus, Leges Caracallae quas Divo Patre superstite ab eo tamen solo latas memorant coaevi Caracallae Jurisconsulti. Orationis quidem mentionemPandect. XXIV. 1. 32. habemus, quae quia Senatûs suffragio comprobata est, propterea in Senatusconsultum migrabat, eoque nomine à Jurisconsultis insignitur. Rescripta ejus solius nulla legimus, quale est, de quo agimus, illud Marci.

Sed verò-alio in censu ponendum est hoc etiam Marci, § 13 in causâ Attali Rescriptum, quàm alia illa quae leguntur in Codice plurium Augustorum nominibus insignita. Nec enim novam Legem tulit hac in causâ Marcus, sed sententiam Ulpian. Pandect. XXVIII. 3. 6. duntaxat in causâ Appellationis. Licuit nimirum civibus Romanis, quoties eo supplicio puniendi essent quod Civitatem adimeret, inferretque capitis deminutionem, à Praesidibus ad ipsos provocare Imperatores. Et, pendente Appellatione, adhuc civem illum habebant Jurisconsulti, dum sententiam Praesidis Rescripto suo confirmâsset Imperator. Porro civitate multari censebantur qui poenam gladii erantGaius Pandect. XXVIII. 1. 8. Ulpian. ib. 3. 6. subituri, aut aliam quamvis quae vitam adimeret. Hâc itaque factâ Appellatione, de Facto erat potiùs quàm de Jure Quaestio, non illa nimirum, An crimini poena deberetur jam notis Legum constitutis assignata? sed illa potiùs, Ecquid esset in hujus civis facto singulare cur esset Legis severitas, in hac saltem, similibusque causis, ab Imperatore mollienda. Ita obiter intelligimus cur, non [Page 196] obstante hoc Rescripto, Marcum tamen Persecatorum Catalogis excludant illorum temporum Christiani, non utiqueDiss. Cypr. XI. illum exclusuri, si quid novum statuisset in Jure, ut alibi ostendimus. [...] itaque potiùs quàm Edictum illud erat Marci Rescriptum. Nempe Imperiàles sententias in cognitionibus prolatas sex Libris collegerat Paulus Jurisconsultus qui flotuit sub Caracallâ quorum satis frequentum habemus in Pandectis mentionem. Illi si extarent, haberemus etiam hanc fortasse, de quâ agimus, sententiam Marci. Ut enim non fuerint Leges propriè sic dictae, vim tamen Legum in similibus causis obtinebant etiam illae sententiae per Jurisconsultoruns prudentiam applicandae. Vim enim habebant Ordinariorum quoque Judicum interlocutiones, majorem Decreta, ut è Pandectis discimus, quò minùs sit quòd miremur si vim etiam adhuc majorem obtinuerint sententiae similes Imperatorum. Nobis interim sufficit impraesentiarùm aliâ in classe reponendum esse Marci hoc de Facto Rescriptum quàm sint reponenda frequentiora illa de Jure Rescripta quae Augusti utriusque nominibus insignita legimus in [...].

Nec sane alia fuisse videtur causa haec, de quâ agimus,§ 14 Attali. Romanum enim civem fuisse satis manifestò indicant Epistolae Scriptores Lugdunenses atque Viennenses. Sunt enim illa eorundem verba: [...] Eandemque fuisse causam & reliquorum Attali sociorum poena post acceptum Caesaris Rescriptum consecuta demonstrat. Sic enim sequitur: [...] Provocaverat itaque cum sociis Attalus ad Imperatorem; retulerat de provocatione Praeses Galliarum, expectavitque Imperatoris non legem, [Page 197] sed [...], sententiam nimirum non de Jure, sed de poenâ civium Romanorum, & quidem de poenâ illâ quae, ut civitatem demeret, non erat tamen aliorum quàm qui Cives antea fuissent. Talis erat profectò [...] ille quo [...] primùm à lictoribus tandem securi feriebantur. Sic enim [...] capita abscissa constat è sequentibus. Alia certè erat poena illa à poenâ eorum qui Civitatis nullum Jus habebant. Non est itaque quòd dubitemus quin ad causam Appellantium pertinuerit illud Marci Rescriptum, nec adeo Edictum fuisse, sed sententiam potiùs in cognitione prolatam.

Non erat autem unius Civis poena tanti, ut de eâ ad § 15 utrumque Imperatorem esset facienda Relatio, aut utriusque communi nomine concipiendum Rescriptum. Siquid sane singuli potuerint Augusti constituere; siquid sonior praesertim, & in suâ quoque quâ agebat ditione, Augustus: non est profectò quod dubitemus id potuisse, etiam solum, in hâc de quâ agimus causâ, Marcum. Et quidem hujusmodi sententiae in cognitione prolatae exemplum habemus, in hoc ipso etiam Imperatore, & hocipso etiam anno quo videtur redijsse exOrienteDig. XXVIII. 4. 3. Lucius, Pudente & Pollione Coss. an nimjrum CLXVI. Cognitio appellatur Principis, ne è Paulo illam dubitemus acceptam. Et tamen solus ibi loquitur Antoninus Augustus, non alius ille proculdubiò quàm Marcus. Antonini enim nomen ab Augusteo demùm Imperio accepit Marcus, Lucium inde [...] appellavit, teste Capitolino, cui suffragantur illorumCapitol. Marc. c. 7. temporum numi Inscriptionesque. Solus item causam dirimitIdem in Vero, c. 4. in Secretario, auditis antea Jurisprudentum sententiis. Capitales enim causas hominum honestorum ipse cognovit, teste Capitolino, cap. 24. Quidni itaque, pro eodem etiam exemplo, causam Attali solus ipse cognoverit at (que) diremerit? Sic nulla prorsus fuisset occasio cur Lucii mentio, seu in Relatione, seu etiam in Reseripto fieret. Sed incertum est(inquies) quo anni tempore Cognitio illa contigerit. Adeoque illud etiam incertum est, num post reditum ex Oriente Lucii. Hinc tamen illud [Page 198] saltem facilè colligimus, nondum in Cognitionum formis receptam esse Augusti utriusque Inscriptionem. Illa enim quando recepta est, perinde erat, ut ostendimus, seu adesset, seu abesset, cujus nomen inscribebatur, Augustus. Frustrà itaque opponunt Lucii, in Oriente, moram. Sed rebus verè gestis nituntur illae, de quibus agimus, Cognitionum formae. Proinde nullam prorsùs in Lege vim habebunt siqua Principem dixisse gesta confinxissent quae non fuerit tamen verè locutus. Frustrà itaque ad utrumque Principem Relatio facienda erat, ni utrumque rebus gestis adesse oportuerit. Frustrà item illius Principis nomen expectatur in Rescripto qui gestis tamen ipse non interfuisset. Atqui nulla Lucium constringebat obligatio ut cognitioni adesset, nec ulla Marcum quo minùs (Lucio etiam absente) causam Attalisociorumque judicaret, quod exemplo modò prolato didicimus. Quàm itaque facilè poterat abesse à Cognitione illâ Lucius Princeps à labore alienissimus; tam etiam facilè contingere potuit (quod tamen putant Adversarii difficile) ut reversi quoque agentisque in Occidente, ut non in relatione, sic ne quidem in Rescripto, mentio compareret. Quin potiùs Lucium cognitionibus illis rarò interesse solitum testatur apertè Capitolinus. Marcum enim ait in villâ Capitolin. Ver. c. 8. Lucii residentem, cognitionibus continuis operam dedisse, aut convivante fratre, aut convivia comparante. Hoc ipso leco, causam Attali, atque tempore, quidni dicamus à Marco cognitam? Sic nihil utique restabit in contrario Argumento difficile.

Scripsit porro sub Eleuthero Hegesippus. Sic tamen ille § 16 de Hadriani temporibus loquitur quasi quae sub finemAp. Euseb. H. E. IV. 11, 12. Hadriani gesta essent, ea essent gesta nuperrimé. Antinoum Hadrianus in Divorum numerum retulerat. Propterea ait Hegesippus morem illum consecrandi homines ad sua usque tempora durâsse, [...] (sunt enim illa Hegesippi Ibid. IV. 8. verba) & de agone in honorem Antinoi ita, [...]. [Page 199] A fine itaque Hadriani non magno intervallo abfuit initium Eleutheri, ut proinde à Marci saltem initio non sit nimis removendum.

Scripsit praeterea sub Eleuthero L. III. Irenaeus Operis § 17 adversùs Haereses. In quo tamen opere Theodotionis meminit qui Scripturas interpretatus est, ediditque sub Commodo si Epiphanium audiamus: Sic Commodi tempora attigerit Eleutherus. Immo VI. Commodi annum quo primùm prodiisse Theodotionem tradit Autor Chronici Alexandrini. Sed Libros illos recensuisse mihi videtur Irenaeus, & nova quaedam inseruisse [...] à primâ eorundem Editione aberant. Cur ita sentiam rationes opportuniùs alibi ad ipsum proferam Irenaeum.

Hucusque Chronologiam Pontificum deduxit, ni fallor,§ 18 Hegesippus. Scripsit enim sub Eleuthero. Quare ut Soteris finem tradidit; sic certè illius, sub quo scripsit, Eleutheri finem in eo Libro tradere non potuit. Quòd ergo Eleuthero annos duntaxat XV. omnes tribuant, fieri potest ut propterea contigerit, non quòd XV. demùm anno decesserit Eleutherus, sed quòd Catalogum illo anno terminârit Hegesippus. Inde potuit emanare tanta illa, quantam hodie videmus, Chronologiae Pontificiae mutilatio. Dum enim ultimum illum, quo scripsit Hegesippus, annum Eleutheri verè ultimum Eleutheri numerarent recentiores Hegesippi Continuatores; satis inde proclive erat, ut annos quibus, post Catalogum Hegesippi, sedem tenuit Eleutherus, silentio praetermitterent. Sic certè annum Neronis X. Apostolorum Martyriis insignem Neronis ultimum numerabat vetustissimus Tertulliani Chronologus, quòd eo anno supputationem suam terminârit vetustior aliquis cui fuerat consilium ut Chronologiam ad Apostolorum Martyria deduceret. Nec sane est quòd miremur tantam negligentiam in Scriptorum genere alioqui negligentissimo, nempe Chronologorum veterum. Cum praesertim tot suppetant aliunde negligentiae, ut vidimus, specimina in his, de quibus agimus, Autoribus Catalogorum Pontificalium. Certè in [Page 200] Eleutheri Victorisve temporibus mutilationem aliquam omnino suspicor. Potiùs tamen eò propendeo ut credam in Victoris temporibus illam, quàm Eleutheri, contigisse. Propiùs enim ad initium Eleutheri Libros suos edidisse videtur Hegesippus. Nec est fortasse verisimile Catalogum sub Aniceto, tot deinde annis post obitum Aniceti, post obitum etiam Soteris, esse differendum.

Est & aliud Chronologiae Pontificiae spatium à fine Eleutheri § 19 ad Pontianum. Ab Urbani enim fine proximi nimirum Pontiani decessoris, novas quasdam in ipso Pontificali notas, manusque alienae vestigia, ipse deprehendit Heinschenius. Proinde alium Pontificalis ad Pontianum Autorem, & à sequentium Pontificum concinnatore diversum quaerendum censuit. Hunc ille ipsum Pontianum, Ego potiùs coaevum Pontiano Hippolytum, eademque Perfecutione Martyrem suisse existimo, nempe Discipulum Irenaei, testemque adeo & ipsum, pro illo saltem intervallo, omni prorsus exceptione majorem. Certè collectum Hippolyto Romanorum Pontificum fuisse Catalogum ex Anonymo illo facilè suspicamur qui sub finem Alexandri Severi scripsisse videtur. Scripsit ille paucis annis post Hippolytum qui ipse primo ejusdem Alexandri anno Cyclum suum inchoavit. Et multa habet quae cum hypothesibus Hippolyti Chronologicis in Canone ejusdem Paschali observatis consentire videantur, quaeque adeo illi Anonymum illum debuisse fas est ut suspicemur. Sic certè ubi Cyclos suos imaginarios in Tabulas Canonesque redigerent; annosque singulos, prout res ferebat, notis etiam Historicis explerent, suum fuisse Pontificibus in id genus Canonibus locum, è Prospero Labbaei colligimus. Sic enim ille Chronologiam Christianam per Cyclos LXXXIV. annorum arcessit, & in illis Cyclis, non Imperatorum duntaxat Romanorum, sed & Pontificum, tempora signavit. Quod cum, pro Antiquiorum exemplo illum fecisse verisimile sit; Quidni idem in sui etiam Cycli Canonibus ab Hippolyto observatum dubitemus? Praesertim [Page 201] in fusiori illo Opere cujus memoriam conservavit Catalogus Operum ejus in ejusdem monumento repertus, cui titulus fuerat ' [...]. Id sane observâsse seu Hippolytum ipsum, seu coaevum aliquem Hippolyto Autorem, (quod eódem redit) ex eodem ejus suprà memorato lemmate colligimus, Nomina Episcoporum Romae, & quis quot annis praefuit. Autor ille, quicunque tandem fuerit, quem secutus fuerat Anonymus, in illam certè, quam dixi, metam, desinentis Urbani, seu Pontiani ineuntis, incidet accuratissimé. Periit tamen Caput ipsum quo hoc lemma ille prosecutus fuerat Anonymus. Intelligimus tamen ut innotuerint Eusebio horum Pontificum tempora à Graecis nimirum, quanquam in Occidente, Hegesippo & Hippolyto Scriptoribus consignata.

Sed unde (inquies) habebimus, de hujus intervalli Pontificibus § 20 quid senserit Hippolytus? Nimirum è Syncello qui inter alios quos secutus est in universâ Chronographiâ suâ Autores illum ipsum recenset Hippolytum, eo nimirum Traditionis, ut videtur, ordine ut Hippolytum excripserit Anianus Monachus Alexandrinus, Anianum Maximus Confessor,Syncell p. 315. omnes ipse Syncellus. Quos quidem Autores non eo duntaxat consilio recensuit Syncellus quasi ex eorum Scriptis solorum sua collegisset. Debebat enim multa Africano, debebat Eusebio, debebat Panodoro; illos tamen refellit aliquoties, diversamque ab illis sententiam ipse [...]. Hos autem Autores, Hippolytum, inquam, Anianum, & Maximum, quà ipsi invicem idem sentiebant, nuspiam certè manifestò refellit. Inde colligimus, siquem repererit apud Hippolytum Pontificum Catalogum, illum proculdubiò secuturum fuisse Syncellum, nec proinde alium ab Hippolyto quaerendum esse Syncelliani Catalogi Autorem. Non illum temerè à Syncello, & pro arbitratu fuisse confictum, (etiam quà discrepat ab Eusebio,) vel illud arguit, quòd spatia temporum interposita impleat, & cum Patriarchâ Nicephoro fuerit communis. Communem enim fecerat suis Constantinopolitanis Chronologiam quam dedit, celeberrimum [Page 202] illud Confessoris Maximi vel nomen, ut proinde ex iisdem fontibus sua hausisse videantur Nicephorus atque Syncellus. Nec [...] alium habemus quem sequi potuerint, in hoc [...], Autorem excepto illo, quem diximus, Hippolyto. Longe illum ab Eusebiano esse diversum satis constat. Sed nec eundem cum primo illo Bucheriano, secundove illo alio quem primus edidit Heinschenius, nec cum Pontificali vulgari interpolato, (quod quidem attinet ad eorum [...] in Fastis Consularibus) qui quidem ex eâdem profluxerunt omnes origine. Eutychius quam rationem fuerit, in hoc posteriori intervallo, secutus non constat, adeo pugnant invicem numeri Pontificum [...] ab illo commissi. Sed ea, quaecunque tandem fuerit, à nostrâ illâ Syncelli verisimile est fuisse diversissimam. Hippolytum autem non recentiorem Thebanum, sed antiquissimum genuinumque Portuensem vidit conservavitque, qui sub [...] floruit, Anianus.

Cur verò numeros corruperit Eusebius causam jam è § 21 praedictis manifestam existimo. Numeros nimirum ille primis Pontificibus (quos tamen illi conjecturales fuisse, non Historicos, ostendimus) laxissimos attribuit. Id nimirum illi necessarium fortasse visum est ut Clementis obitum ad tertium usque [...] deduceret, quo primam credidit Trajani, post mortem S. Joannis concitatam Persecutionem. Nec enim aliter fieri commodè potuisse ut Martyrio decesserit Clemens noster quem ille cum Clemente Consule verè Martyre confuderit. Laxata autem Pontificum primorum, plus quàm oportuit, initia recentiorum Pontificum tempora plus item, quàm oportuit, contrahenda postulabant. Ita factum ut X. annos Telesphoro duntaxat assignârit in Canone, cui tamen annos XI. attributos in Hegesippo repererat. Inde factum ut in postremorum Pontificum temporibus numeri ejus de brevitate suspecti sint. Vidimus autem quàm facile fuerit ut Eusebii etiam errores ad Latinorum etiam Catalogorum primos concinnatores emanârint. Jam cnim ostendimus quàm illi imperitè variarum [...] [Page 203] numeros permiscuerint atque confuderint, interque reliquos illos, quos dixi meritò de brevitate nimiâ suspectos, Eusebianos. Vidimus porro quàm illi in Hygini, Pii atque Aniceti praesertim temporibus, & secum invicem & cum [...] veritate depugnent: ut Pontificis unius tempora alienis temporibus inferciant; ut numeros tradant à Fastorum Consularium intervallis dissentientissimos. Vidimus tantâ illis fide dignum visum Eusebium ut ad illius calculos suos calculos exigant etiam alioqui discrepantissimos. Sic enim Clementis obitum tertio tribuit Trajani anno Autor Catalogi secundi Heinscheniani omnium forte antiquissimus, cum tamen aliis quàm illius anni Coss. ipsum decessisse tradidisset. Adeo nimirum pronus erat Autor ille ad errores ex Eusebio hauriendos, adeo proinde suspectus habendus de ultimorum Pontificum nimiâ contractione. Sic tamen habet vestigia veritatis. Si enim calculos ejus veros sic impleas ut superiùs implendos ostendimus, ut nec locum facias Cleto supposititio, nec hiatus relinquas, sed medium omne spatium à Geminorum primo quo Consulatu Pontificatum inchoavit S. Petri ad Consulatum Decii & Grati quo Pontificatum terminavit Fabiani; vix erit sane cur dubitemus quin ita numeros Hegesippi & Hippolyti conceperint Catalogi vere Liberiani, Optato nimirum atque Augustino coaevi. Ut enim certum est nullum illis fuisse Cletum supposititium, sic etiam nullos in rationibus hiatus fuisse verisimile est. Poterant tamen & illi numeris suis ad Clementis finem, nec Historicis, nec verè, ut videtur, Hippolyteis, primos Hippolyti numeros ad [...] detrudere; ab initio tamen Zephyrini respondent, ut existimo, accuratissimè veris Historiae rationibus, ut proinde nihil videam quo minùs rectè etiam Imperatorum annis respondeant, & Coss. adeo quibus illos alligaverat [...]. Est etiam & illa ratio cur numeros Syncelli & [...] propiores Hippolyteis existimem, quòd nulli conjecturae de initio S. Petri, quae erant plerunque errorum occasiones, videantur aptati.

[Page 204]

CAP. XV. Successio reliqua à Victore ad Fabianum.

§. 1. Tenuit Victor annis, ut videtur, XVIII. Numeri ejus, etiam apud Veteres, corruptissimi, nec invicem congrui. §. 2. Ante Victoris finem sublatus est Thraseas Martyr, sub finem tamen Commodi passus. §. 3. Conveniunt nostris rationibus tempora Palmae, Bachylli, Irenaei. §. 4. Scripsit Clemens Alexandrinus post mortem Commodi, ante finem Victoris §. 5. Concilia quorum meminit Tertullianus tempora certa designant nulla, nedum tempora Victoris. §. 6. Dispositionis Victoris verae vestigia ex. Autoribus. §. 7. Tenuit Zephyrinus post An. CCIV. §. 8. Etiam post initium Caracallae, annumque, ut videtur CCXII. §. 9. Non certè ad finem Caracallae. Catalogus Haereticorum ad finem Lib. de Praescr. seu Tertulliani ipsius est, seu coaevi Tertulliano Autoris. §. 10. Praxeas sub Zephyrino ortus. Sub Zephyrini Successore scripsit Tertullianus. §. 11. Tertullianus ipse mortuus sub Caracallâ. §. 12. Nihil occurrit in Operibus Tertulliani unde colligi possit superstitem [Page 205] fuisse Caracallae. §. 13. De Callisto, Urbano, Pontiano, &c.

SEquitur jam tempus Victoris omnium nempe difficillimum.§ 1 X. illius duntaxat annos agnoscit, uti vidimus, Eusebius, & qui illum sequuntur omnes, quibus etiam accensendus est Eutychius, omissis nimirum annis denarium numerum superantibus quos quidem exclusit recentius illud, uti dixi, Eusebianae supputationis initium. Sed magni sunt, nec facilè spernendi, testes qui numerum agnoscunt denario auctiorem. XII. tribuunt Nicephorus & Syncellus: XII. etiam Latinorum Catalogorum antiquissimae sincerissimaeque rationes, quas suprà repraesentavimus, non Cleto modò supposititio, verumetiam lacunis hiatibusque vacuas, quales nimirum Optato Augustinoque fuisse verisimillimum est. Quin & in ipso quoque Eusebio apparent hujus numeri vestigia. Nec enim aliâ de causâ biennium in Historiâ detraxit Eleuthero, quàm quòd viderit idem illud biennium Victori esse tribuendum. Alium certè neminem habemus testem originarium qui pauciores XV. annis Eleutheri numerârit, non Eutychium, non Nicephorum aut Syncellum, non Catalogorum Latinorum numeros, seu Fastorum Consularium intervalla, nedum emendatas illas quas dixi Catalogorum rationes. Vidit itaque Eusebius, quanquam X. Victoris annos duntaxat admitterent Canonis Chronici spatia, XII. tamen fuisse, pro illorum, quos secutus est, Autorum sententiâ, concedendos. Nec aliunde XII. Victoris annos hausit Prosper quàm ex Eusebianis, quos ob oculos habuerit, Autoribus. Non est itaque, hoc in loco, audiendus Eusebius qui suas duntaxat conjecturas Posteris, è vitiosâ Canonis dispositione natas, obtrusitpro vet ustiorum Autorum Testimoniis. XV. Victoris annos tradunt cum tribus etiam mensibus Catalogi ambo Mabillonii, nec ipsi quoque propterea spernendi quòd accuratè invicem consentiant. Numeri veri hîc mihi [Page 206] videor vestigia deprehendere. Per errorem illi numerum XVIII. (qui verè fuerat Victoris) ita dispertiti sunt, ut XV. annos, III. menses numerârint. Fefellitque eos qui XII. attribuerent, notarum fortè numeralium similitudo. Notae illae erant fortasse [...], quas illi pro [...] acceperint, cum essent potiùs pro [...] accipiendae. Errore certè non absimili easdem notas in Anacleto [...] legit Syncellus, cum tamen [...] illum viceversâ legere oportuerit. Sed laxior erat ille numerus quàm ut illum admitterent rationes Primorum Pontificum, quas Conjecturales ostendimus. Spatium XII. annorum duntaxat admittebant qui annos S. Petri à XV. Tiberii numerabant, ut ex emendatis constat Catalogorum rationibus. X. solos admittebant quae à II. Claudii idem illud initium arcessebant, rationes Eusebianae. Videmus itaque ex dissensu quàm non accuratè Veteres, quos habemus, vetustiorum Testimonia tradiderint. Videmus iterum è numerorum Conjecturalium hypothesibus, esse meritò quòd suspicemur vetustissimorum Autorum numeros genuinos, hoc saltem in loco, etiam esse corruptos.

Sed verò Nos maximè omnium movent Argumenta § 2 Historica, quibus & finem Eleutheri anno Aer. vulg. CLXXVII. asseruimus, & finem Victoris atque adeo initium Zephyrini anno CXCV. asseremus. Sic enim fiet, ut ni aliquot annorum Interpontificium intercesserit, numerus ille, quem diximus, Victori fuerit assignandus. Thraseae Episcopi & Martyris, qui Smyrnae obdormiveritAp. Euseb. H. E. V [...]. quique adeo jam fuerat Martyrio defunctus, meminit suâ ad Victorem Epistolâ Polycrates. Nec certè diu ante mortem ipsius Victoris quae Disputationem illam, jam ferventem cum scriberet Polycrates, finierit, scripta illa ab Asianis videtur Epistola. Thraseam autem illum eundem, [...], suo adversùs Montanistas Opere memorat [...]. V. 18. Apollonius. Scripsit haec Apollonius XL. circiter à primo Montani ortu anno, superstite etiamnum, ut rectè [Page 207] observavit Valesius, non ipso modò Montano, sed & Prophetissarum alterâ, Maximillâ. Annus ille XL. aut fine anni CXCVI. aut initio CXCVII. numerandus est. Quare illo quoque tempore recens erat memoria Thraseae, nec proinde diu antea scribere potuit Polycrates. Convenit porro intervallum. Nullos enim meminit primos Montani socios, Theodotum & Alcibiadem, quorum causâ scriptae sunt [...] Viennensium (que) literae ad Eleutherum. Sed Alexandrum memorat quem gloriabantur à suâ Sectâ Martyrem fuisse Montanistae, sed Prophetidem alteram, quos nullos perstrinxerat Lugdunensium Viennensiumque Epistola. Et quidem supremis Commodi temporibus ortas illas Persecutiones existimo,Ap. Euseb. H. [...]. V. 16. quibus & perierit Thraseas Eumeniae Episcopus, & Eumeniae oriundi Caius & Alexander, & è suâ Sectâ illi quos Martyres venditabant Montanistae. Judaeorum enim, non Romanorum, illae erant Persecutiones. Ita enim probant Catholici è Montanistis nullos fuisse Martyres, quòd nemo illorum pro Christi nomine prehensus in crucem actus esset, nec ulla mulier in Judaeorum Synagogis aut flagris caesa, aut lapidibus impetita. Poenae ipsae crucifixionis, flagellationis in Synagogis, lapidationisque Judaeos arguunt Persecutores, & quidem Populi furentis impetus quàm Romanorum Magistratuum Edicta. Ita nimirum Asterius Vrbanus. Contrà, Catholici Alexandrum Montanistam non Martyrio confectum inde probant, quòd non à Judaeis, ut Martyres, sed ab Aemilio Frontino Romano Asiae Proconsule, fuissetIbid. c. 18. judicatus. Ita praedictus Apollonius. Atqui fracta est à Severo nimia illa Judaeorum licentia, quos etiam eodem ille quo & Christianos Edicto Persecutionis inclusit. Rectiùs itaque Commodi temporibus haec quàm Severi tribuenda sunt, quae tamen longè à Commodi fine abesse non potuerint.

Conveniunt satis aptè huic tempori quos quidem constat § 3 è Paschali Controversiâ Victori fuisse coaevos. Praesidebat tunc Ecclesiae Hierosolymitanae Narcissus, qui post Severi Persecutionem anno CCII. concitatam suffecit [Page 208] etiamnum superstes Alexandrum, sed annos natus CXVI. Sic etiam vivida ejus senectus in ea quae dixi Victoris tempora inciderit. Praeerat tunc Episcopis Ponti Palmes Ap. Euseb. H. E. V. 23. [...]. More nimirum vetustissimo quo plerisque Provinciis illorum temporum nulla certa sedes erat Metropolitana, sed quo quisque fuerat, à Consecratione nimirum, [...] Episcopus, eo locum tenebat in Conciliis honoratiorem, primús (que) adeò totius Provinciae haberi solebat, cujus Consecratio fuerat omnium antiquissima. Sic etiam quarto quinto (que) Saeculo mos suit in Provinciis Africanis omnibus, exceptâ Proconsulari. Inde eorum Metropolitani nunc Senes appellati, quòd nimirum ipso senectutis nomine honorem illum adipiscerentur, nunc Primates, & primarum sedium Episcopi, quòd Sedium ille primatus fixus non esset, sed Episcoporum primatum consequeretur. Sic itaque Palmas ille fuerit Episcoporum omnium à Consecratione antiquissimus. Quod sane satis aptè nostris convenit Hypothesibus. Hunc enim eundem Palmam salutaverat antea per Epistolam, sub finem Pii, Dionysius Corinthius Soteri coaevus. Caepit Soter, pro nostris rationibus, an. CLIII. desiit Victor an. CXCV. Sic spatium intercesserit XL. circiter annorum ab Epistolâ illâ Dionysii Corinthii ad Synodum Ponticam sub Palmâ, quo ita consenuerit Palmas in Episcopatu ut Provinciae Ponticae universae fuerit antiquissimus. Bachyllus etiam Dionysio in sede Corinthiacâ successerat quo tempore Victor de Paschate disputavit. Quotus tamen fuerit à Dionysio Bachyllus, & quo tandem spatio temporis Dionysium attigerit, haec fateor minimè nobis esse manifesta. Aetas tamen Irenaei à nobis alibi stabilita facit omnino ne credamus diu post mortem Commodi contigisse litem de Paschate, & coactas eâ occasione Synodos, in reliquis Gallicanam, cui etiam praefuerit Irenaeus, quibus tamen ipsis non diu utique superstes esse potuit ipse Victor.

[Page 209]

Ergo ut Commodo diu superesse non potuit Victor, sic § 4 certè Commodo fuisse superstitem ex Autore antiquissimo colligimus qui sub Zephyrino scripsit Victoris successore adversùs Haeresim Artemonis. ‘Obtenderant Artemonistae, Ap. Euseb. H. E. V. 28. priscos omnes, & ipsos Apostolos, ea quae ab ipsis dicerentur, & accepisse & docuisse, ac [...] quidem veritatem esse custoditam usque ad Victoris tempora, qui decimus tertius à Petro Romanae Urbis Episcopus fuit: à Zephyrini autem temporibus, qui Victori successit, adulteratam fuisse veritatem.’ Dum novatum dicunt sub Zephyrino, id scilicet innuunt ad finem usque Victoris illibatam perstitisse veritatem, ipsumque adeo Victorem & coaevos illi Ecclesiasticos, fuisse, etiam proillorum Haereticorum sententiâ, Orthodoxos, quod tamen (si de Haereticorum Orthodoxia intelligeretur) probat Anonymus ille fuisse falsissimum.‘Adducitque in contrarium fratrum nonnullorum Ecclesiasticorum Scripta [...], quae illi adversùs gentes, & contra, sui temporis Haereticos, pro Veritatis defensione scripserant.’ Cum dicit Scripta illa Victoris tempore antiquiora, id nimirum intelligit. Victoris fine saltem fuisse vetustiora. Initium enim Victoris non intellexisse vel exinde constat, quòd Irenaeum illis Scriptoribus accenseat Victore antiquioribus, Clementemque Alexandrinum. Irenaeum tempora Victoris, ad quem scripsit Synodi Gallicanae nomine, attigisse certum est. Libros tamen adversùs Haereses, quos hoc in loco intellexit Autor, omnes sub Eleuthero absolvisse verisimile est, quanquam id nisi de Libris tribus prioribus probari hodie non possit. Sed non scripsit proculdubiò ante Victoris initium Clemens. Ne quidem illos Libros quos indicavit Autor, adversùs Gentes, aut sui temporis Haereticos. Vix est quòd notam illam de aliis intelligamus Clementis operibus quàm de Protreptico & Stromateis. Primum autem [...] post mortem Commodi absolutum ostendit ipse Clemens. Et quidem unâ [Page 210] & continuâ scrie scripsisse videtur, primò Protrepticum, tum Poedagogum, tandem deinde Stromateas, in usum nimirum Scholae Catecheticae, cui praefuit, Alexandrinae. Quare nec illa quoque, ante mortem Commodi, scripsisse verisimile est. Sed Stromateas praecipuum Clementis opus denotâsse videtur Anonymus (fortasse Caius) unde [...] ipsum Stromatea cognominatum legimus à recentioribus. Quòd si Stromateas Clemens post mortem quidem Commodi, & tamen ante mortem scripserit Victoris; nemo [...] quin videat inde sequi Victorem Commodo necessariò fuisse superstitem.

Caeterùm malè locum Tertulliani de [...], habent § 1 Eruditi. pro temporis nota: Aguntur (inquit) praeterea per De Jejun. adv. [...]. c. 13. Graecias illas certis in locis Concilia ex universis Ecclesiis, per quae & altiora quaeque in commune tractantur, & ipsa repraesentatio totius nominis Christiani magnâ veneratione celebratur. Et hoc quàm dignum [...] auspicante congregari undique ad Christum? Vide quàm bonum & quàm jucundum habitare fratres in unum. Hoc tu psallere non facilè nôsti, nisi quo tempore cum compluribus coenas. Conventus autem isti stationibus prius & jejunationibus operari, dolere cum dolentibus, & ita donum [...] gaudentibus. Perperam hùc referunt Concilia de lite Paschali sub Victore [...]. Tantùm abest ut hoc verum fuerit, ut illa [...] quidem potuerit intelligere Tertullianus. Scripsit enim de Jejunio jam Montanista, & ab Ecelesiae etiam non dogmate modò, sed Communione quoque, alienus. Nec enim ante Pontificatum Zephyrini factam illam Tertulliani discessionem, infra probabimus. Alio prorsus sensu intellexit ille, pro Corpore certis consessibus obnoxio, eorumque ditioni subdito, seu in Consessus fuisset, seu minus, de Facto coactum. Sic Conventuum vocem in Hispaniâ usurpat Plinius. Sic in Judaeâ Josephus, ubi de [...] agit Judaeae constitutione à Gabinio factâ, cum Regionem Pompeius in Populi Romani potestatem redegisset. Ità certè vocem illam usurpat Tertullianus etiam Montanista. Sic enim scribit: Sed cedérem De [...]. c. 10. [Page 211] tibi, [...] Scriptura Pastoris, quae sola moechos amat, Divino Instrumento meruisset incidi, si non ab omni CONCILIO, Ecclesiarum, etiam vestrarum, inter Apocrypha & falsa judicaretur, adultera & ipsa, & inde Patrona sociorum. Concilia illorum temporum habemus nulla quae Decreta ediderint de Libris Canonicis & Apocryphis, quale illud estquod Gelasio supposuit Pseudo Isidorus. Nedum ut fuerit de [...] illis temporibus ita disputatum, ut quoties in unum convenissent, toties nova de Sacro Canone Decreta essent constituenda. Aliena illa sunt omnia à mente Tertulliani. Id ille potiùs voluit, ne quidem inter Canonis quae Eusebius appellat, [...], locum habuisse Pastorem. Erant enim Libri Canonici in duplici [...] discrimine. Alios recepit Ecclesia suffragiis ita consentientibus ut nullae prorsus superessent quae refragarentur. Alios recipiebant quidem aliae Ecclesiae, sic tamen illae ut essent interim aliae quae minimè reciperent. Sic enim Epistolam ad Ebraeos soli fortasse repudiabant Romani. De Apocalypsi item & Epistolis plerisque Catholicis sic dissidebant invicem [...], ut quas aliae reciperent, aliae minimè audiendas esse censerent. Per Traditiones enim Ecclesiae judicarunt Secundi Saeculi Patres qui primi Canonem sacrum condiderunt, qui Libri essent in Canone concludendi, seu etiam excludendi. Primo itaque in loco erant quos nullae unquam Ecclesiae Traditionesve improbarent; nullo illi quos [...] similiter probâssent seu Ecclesiae, seu Traditiones; medio in loco illi quos ita aliae probârint ut fuerint interim ab aliis repudiati. Sic ergo Librum Pastoris [...] Canone sacro excludit Tertullianus, ut ne quidem dubitandi ratio fuerit an fuerit excludendus. Ut enim fuerint Viri singulares, imprimis Irenaeus, qui illum N. T. Scripturis accenserent; nullae tamen erant Ecclesiae, ne unum quidem dicit Ecclesiarum fuisse CONCILIUM quod Librum illum Canonicum agnoverit. Conciliorum nimirum nomine Provincias illas intellexit Ecclesiasticas, quibus fuerint [Page 212] communia Concilia illa semestria illis temporibus celebrari solita. Ut proinde ne unica fuerit id genus Ecclesiastica Provincia cujus [...] omnes Pastoris Librum inter Canonicos numeraverint. [...] de aliis Ego quàm semestribus illis Conciliis statis temporibus in unum convenire solitis intelligo Concilia illa Tertulliani de quibus agimus. Non certè de majoribus illis aut Extraordinariis, quae cogi solebant quoties necessaria viderentur pro usibus Ecclesiae extraordinariis, qualia illa fuere sub Victore. His enim nomen Christianum repraesentabatur per partes, cum nomen Christianum universum nulla repraesentarent illorum temporum Concilia, quae erant utique duntaxat Provincialia. Sic itaque nullum designant tempus Concilia illa Tertulliani.

Et quidem hujus initii finisque quae Victori assignavimus,§ 6 ut nulla habeamus Veterum diserta Testimonia, habemus tamen satis manifesta eorundem vestigia. XVII. Marci in Eleuthero insignem in Autoribus suis reperisse videtur Eusebius. In eo tamen erravit quòd unde finem ejus initiumque adeo Victoris arcessere debuit, initium ille ipsius Eleutheri existimârit arcessendum. Quod quidem nos ex Eusebii ipsius Autoribus ostendimus, dum Persecutionem illam quae in Eleutheri Pontificatum incidit, Marci potiùs VII. tribuendam esse probavimus. Non certè convenit Eleuthero annus Marci XVII. sed potiùs XVI. vel è vitiosâ Canonis, ut è nostris constat Tabulis, Eusebiani dispositione. Proinde consentaneum est ut in hunc annum potiùs è malè intellectis Vetustiorum Testimoniis, quàm novo aliquo calculi vitio, inciderit. Alium verò Victoris terminum, quo decesserit, annum nimirum CXCV. confirmant numeri Syncelli & Nicephori, ducti plerunque, ut videtur, ex Hippolyto; confirmat etiam Catalogorum Pontificalium dispositio lacunis & erroribus libera, qualem suprà repraesentavimus, & qualem Optati atque Augustini temporibus, apud Latinos fuisse, nobis persuademus.

[Page 213]

Hinc itaque Zephyrino annos tribuunt XIX. iidem illi § 7 Nicephorus & Syncellus, & rationes illae Catalogorum sincerissimae. Quem quidem numerum vel eo nomine reliquis anteferendum existimo, quòd [...] omnium auctissimus. Hoc enim in loco de brevitate suspecti habendi sunt, utriusque Hypotheseos numeri. Eusebius dum à recentiori origine S. Petri praesidatum, Romanaeque adeo Successionis ortum, deducit, proinde necesse habuit numeros veros in fine contrahere. Sic & Catalogorum Occidentalium Autores dum Cletum addunt supposititium, cujus proinde tempora erant à veris aliorum Pontificum temporibus detrahenda. Nec enim locum illi fecerant in primorum, ad Euarestum usque numeris commentitiis, cujus nimirum mentio nulla fuerat velut diversi ab Anacleto in primis antiquissimisque Occidentalium [...]. Et verò vidimus in Latinorum Catalogis per Coss. annorum singulorum detractionem [...] facillimam, si nimirum à primis suis, non è decessoris ultimis, Coss. instituenda fuisset supputatio. Additionis autem error erat omnino difficilior. Sic itaque suffectus Victori Zephyrinus anno CXCV. locum fecerit Callisto Successori anno CCXIV. Conveniunt satis accuratè notae, quotquot habemus, Historicae. Natalem confessorem [...] (inquit) [...], Ap. Euseb. H. [...]. V. 28. memorat Autor ille vetustissimus, cujus modò memineram, sub Zephyrino. Hunc ait Natalem, cum ab Angelo castigatus esset propterea quòd praemio inductus Haereticis faveret, Zephyrino sese ad pedes abjecisse. Confessus nimirum fuerat Natalis ille in Persecutione Severi quae ab anno CCII. caepta, anno CCIV. desiit ut alibi ostendimus. Is si Coecilius [...] Natalis ab Octavio Minuciano ad fidem Christi conversus, sic erit Severi Persecutione antiquius illud Colloquium. Nec quicquam pugnat quin is idem fuerit, cùm Proselytorum illa fuerit praecipuè Persecutio. Post illam itaque Persecutionem, annumque adeo CCIV. sedem Romanam possedit Zephyrinus.

[Page 214]

Quinetiam Zephyrino sedem eandem moderante, Romam § 8 venit Origenes, quod quidem ex Origenis ipsius disertis verbis didicit Eusebius, ne quam suspicemur Eusebii fallacem, hoc in loco, conjecturam. Sic enim habent Eusebii verba: ` [...] Euseb. H. E. VI. 14. [...], &c. Post mortem Severi iter illud suscepit Origenes, diu tamen, ut videtur, ante mortem Caracallae. Vix est sane quin [...] ille [...] quem ex Arabiâ reversus Alexandriae Ibid. VI. 19. expertus est Origenes, de strage illâ intelligendus sit quam in cives Alexandrinos edidit ipse Caracalla, anno ut videtur CCXVII. Caracallae ultimo. Id si verum, jam superiori anno CXVI. Expeditionem in Arabiam adornârat Origenes. Nec enim nisi [...] post reditum, Bellum illud Alexandrinum contigisse, indicat Eusebius, aliquanto pòst tempore, Interprete Valesio. Initio enim anni CCXVII. Caracallam Alexandriâ in Parthos movisse necesse est, caesum nimirum VIII. Id. April. medio itinere interSpart. Caracal. cap. 6. Carras & Edessam. Sed multa alia gessit Origenes inter duo illa itinera Romanum & Arabicum, non modici certè temporis. Reversus nimirum Româ Scholae Catecheticae gnaviter incubuit, [...], inquit Eusebius, Demetrio nimirum Episcopo etiam tum illum hortante, ac tantùm non supplicante, ut fratrum utilitati impigrè serviret. Sic idem ubi suprà Eusebius H. E. IV. 14. Ita reliquam anni partem, quo Romam profectus fuerit redieritque, consumpsisse verisimile est. Tum quò liberiùs vacaret studiis tam Divinae quàm humanae quoque Philosophiae, Scholae Catecheticae inferiori subsellio praefecit Heraclam, Cap. 15. Quae certè studia antequam inclaresceret Origenes aliquot annis illum occupatum tenuerint necesse est. Sic initio Caracallae contigerit illud Origenis iter Romanum, anno fortè CCXII. quo, caeso Getâ [Page 215] fratre, Româ, discesserat Caracalla. V^a. certè Scripturae Interpretatio Hierichunte in dolio inventa est, eodem, ut videtur, tempore quo Sacrae Scripturae studiis intentus undiquaque Codices Interpretationesque investigavit. Nec longe nos ab itineris Romani etiam anno errâsse aliunde colligimus. Ait Africanus se Alexandriam contulisse [...] Ap. Euseb. H. E. VI. 31. [...], &c. Nemo est quin videat haec illo tempore contigisse quo celebrior fuerit his nominibus Heraclas quàm ipse fuerit Origenes. Heraclae enim se exemplo tuetur Origenes, quòd se Philosophiae Graecarumque Disciplinarum studiis addixisset. Scripsit illa Africanus in Chronographia quam Grato & Seleuco Coss. anni nimirum CCXXI. terminavit. Hoc autem tempore Legationem obiit pro patriâ Emmaunte ad Elagabalum Imperatorem, ut proinde post annum CCXX. vix potuerit Alexandriam proficisci. Quando autem Scholae Catecheticae Heraclam praefecit Origenes, fuit quidem ille [...], longe tamen ab eâ in his studiisIbid. c. 15. celebritate quam tantopere celebrat Africanus. Dabat enim operam sub Philosophiae Magistro ipse Heraclas, & quintum Ibid. c. 19. duntaxat annum in illo studio absolverat, ipso nimirum teste Origene. Esto itaque proximo quàm Româ reversus esset anno Heraclam Scholae Catecheticae praefecerit Origenes. Sic anno CCXIII. quintum studii Philosophici annum absolverit Heraclas, ipse nimirum adhuc sub disciplinâ Magistri; CCXX. duodecimum, VII. tamen duntaxat in studii Philosophici Magisterio, tempus nimirum non admodum laxum ad comparandam illam, quam celebrat Africanus, nominis celebritatem. Ex hâc itaque notâ colligere non possumus diu post initium Caracallae superstitem fuisse Zephyrinum.

Finem certè Caracallae non attigisse è Tertulliano colligo,§ 9 coaevo nimirum Zephyrini. Tradit ille Praxeam, TUNCAdv. Prax. c. 1. Episcopum Romanum [...] jam Prophetias Montani, [Page 216] Priscae, Maximillae, ad revocandas literas Pacis jam emissas [...]. Quibus verbis id nimirum indicat qui tunc fuerat, cum Romae Haeresin suam inferret Praxeas, Romanus Episcopus in Montani causâ, ut voluit Tertullianus, à Praxeâ seductus, non eundem tamen esse qui Ecclesiae Romanae praesideret cum haec scriberet Tertullianus. Sub Zephyrino autem Romam venit Praxeas, non Aniceto, ut putant alii, non Eleuthero. Id ex antiquissimo Catalogi Haereticorum Autore discimus quem fini Operis Tertullianei de Praescriptionibus adjungere solent Codices MSS. Fateor equidem, apud nonnullos Eruditos suspectum esse hunc Catalogum, ne fuerit forte ipsius Tertulliani, proptereà quod in nonnullis MSS. desit. Sed vel Tertulliani ipsius est vel (quod eódem redit) coaevi Tertulliano Autoris. Excripsit certè inde nonnulla verbatim adversùs Luciferianos Hierenymus Lector ipse Tertulliani diligentissimus. Nullae porro hîc leguntur Haereses Tertulliano recentiores, non Novatiani, non Sabellii, non Samosateni, ne obscuriores alias tertii Saeculi Haereses recenseam. Stylum praeterea Tertulliani repraesentat accuratissimè personamque. Sic enim nectitur cum Praescriptionis Opere hic Catalogus:De Piaefer. c. 45. Sed nunc quidem generaliter actum est à NOBIS adversùs Haereses omnes certis & justis & necessariis PRAESCRIPTIONIBUS repellendas à conlatione Scripturarum. De reliquo, si Dei gratia annuerit, etiam specialiter quibusdam respondebimus. Sic etiam de coaevis Tertulliano Haereticis loquitur hic Autor quasi nimirum fuissent ipsi etiam coaevi. De ipso Praxeá ita: Hic Deum Patrem Cap. 53. omnipotentem Jesum Christum esse DICIT; hunc crucifixum passumque CONTENDIT; mortuum praeterea seipsum sibi sedere ad dexteram suam, cum profanâ & sacrilegâ curiositate PROPONIT. Dicit, (inquit) contendit, proponit. Praesenti nimirum tempore omnia, quasi scilicet in vivis, cum haec scriberet Autor, esset Praxeas, de quo tamen cum adversùs illum scriberet ex professo jam Montauista Tertullianus, ita loquitur quasi mortuo. Sic nimirum [Page 217] accuratè conveniunt verba hujus Catalogi etiam tempori quo scripsit de Praescriptione. Post ortum Praxeae ab Ecclesiae Communione discessit Tertullianus. Adv. Frax. c. 1. Nos (inquit) postea agnitio Paracleti atque defensio disjunxit à Psychicis. Montanistis porro De Menogam. c. 2. Haeresin exprobratam agnoscit. Quin & levitatem De Pudioit. c. 1. sibi à Catholicis objectam, propter suae quoque sententiae retrò penes illos societatem. Rectè itaque & pro verâ sententiae mutatae Historiâ, Tertullianus Montanistas reliquis Haereticis, hoc saltem in Opere, potuit accensere. Nulla itaque est ratio cur Tertulliano hunc Catalogum abjudicemus. Cur tamen in nonnullis Codicibus deesset, causa esse potuit quòd supprimere ipse vellet postea sententiam adeo Sectae, quam ipse profiteretur, adversam. Quam tamen eandem ob causam Orthodoxorum diligentia hunc etiam Catalogum, quem scilicet Tertulliano folebant objicere, nobis conservavit.

Quòd si coaevi saltem Autoris fuerit ille Catalogus, nihil § 10 erit sane cur dubitemus tempus Praxeae quin illi fuerit exploratissimum. Atqui recentissimum omnium Praxeam Praescr. c. 51. recenset Autor illius Catalogi: Post hos (inquit) OMNES etiam Praxeas quidam haeresim introduxit, quam Victorinus corroborare curavit. Quos verò (inquies) intellexit Haereticos quibus juniorem fecit Praxeam? Nempe illis accensuit Blastum, cujus ortum sub Victore ponit Eusebius. Ap. Euseb. H. E. V. 15, 20. Accensuit Theodotum Byzantinum à Victore excommunicatum. Accensuit & Theodotum alterum Argentarium qui sub Zephyrino Scholam Haereticam aperuit, ut è praedicti constat Anonymi, vel Caii forte, Testimonio qui sub ipso scripsit Zephyrino. Affecto itaque Zephyrini PontificatuIbid. V. 28. Praxeam surrexisse necesse est qui post Theodotum illum juniorem surrexit, qui etiam ipse ortus fuerit sub Zephyrino. Sub alio tamen, quàm quo ortus fuerat, Pontifice Praxeam refutavit Tertullianus.

Caeterum Severo Principe & Antonino Caracallâ floruisse § 11 Script. Eccl. in Tertul. Tertullianum tradit Hieronymus, pro more nimirum suo intelligendus ut eo demum Principe mortuus quisque [Page 218] supponatur quo ultimo Imperante quisque floruisse dicitur. Si ergo Caracallâ Imperante mortuus ipse fuerit Tertullianus, Zephyrinum antea mortuum fuisse consentaneum est, cum scripserit sub ejus Successore Tertullianus. Malè itaque Imperio Alagabali mortem Zephyrini tribuit Eusebius, & malè rursùs CCXVII. an. Aer. vulg. Caracallae ultimo Catalogorum Occidentalium Autores. Initio enim Aprilis periit Caracalla, ut proinde ante mensem Aprilem mori debuerit Tertullianus, si quidem illo anno ipse decesserit. Sic spatium satis arctum assignabitur, morti Zephyrini, famae deinde de ejus morte Africam perferendae, tum Libro denique in Praxeam scribendo, in quo mentio esset illius facienda tanquam antea demortui. Sed nihil est unde constet vel ultimo Caracallae anno mortuum esse Tertullianum, nedum unde constet ultimo anno suo scripsisse contra Praxean, nec denique an cum Praxean confutaret Tertullianus, jam nuper mortuum esse Zephyrinum. Nostris certè rationibus longe meliùs omnia respondebunt, qui spatium satis laxum assignavimus.

Sed verba illa Tertulliani ad Scapulam, Quem & Antoninus § 12 Ad Scap. c. 4. optimè noverat neminem sanae mentis existimaturum, putat Scaliger de Antonino Caracallâ vivente scribere Tertullianum potuisse. Cur ita, quaeso, putat Scaliger? An quòd tertiâ personâ usus fuerit Tertullianus? Atqui eâdem personâ de Severo Imperatore usus est certè etiamnumApol. c. 4. superstite. Nonne (inquit) vanissimas Papias leges quae ante liberos suscipi cogunt, quàm Juliae matrimonium contrabi, post tantae Autoritatis senectutem, heri Severus constantissimus Principum exclusit? An quòd vox illa noverat rem praeteritam, quaeque adeo, cum illa scriberet, esse desierit, indicare videatur? Quasi nimirum ita antea nósset ut jam non nôrit amplius. Sed satis illa quoque significatio servabitur si jam in vivis esse desiisset, qui nosci ab Imperatore posset, Proculus Torpacion, quàm si sublatus esset qui illum nôsse posset, Imperator. Fortius illud videri posset Argumentum quòd à tempore quo scripsit Apostolus ad Corinthios [Page 219] Epistolam priorem annum CLX. numerârit Tertullianus De Monog. c. 3. cum scriberet ipse de Monogamiâ jam Montanista adversùs Ecclesiam Catholicam. Sed numeri rotundi nimiùm urgendi non sunt, praesertim in Tertulliano quem alioquiDiss. III. in Iren. §. 13. negligentissimum in re Chronologicâ probavimus. Erravimus tamen cum à fine potiùs Apostoli quàm ab initio Neronis incertum illum scriptionis annum à Tertulliano repetitum existimaremus. A Neronis initio an. LIV. Aer. vulg. inchoati in annum desinent CCXIV. cui obitum Nos Zephyrini assignavimus. Sic tamen detrahendi erunt postremi aliquot Neronis anni à Tertulliano perperam omissi. Sic erit incertum an illo quoque anno Librum scripserit, de quo agimus, Tertullianus.

De Callisto notas Historicas nullas habemus nisi quòd § 13 diem ejus emortualem conservârit Depositio Martyrum Bucheriana Prid. Id. Octobr. Annos illi tribuimus VIII, cum Nicephoro & Syncello, Autore etiam, ut videtur, Hippolyto, suffragante praeterea vetustissimo emendatissimoque, ut vidimus, Catalogorum Occidentalium calculo. Urbano annos VII. duntaxat tribuunt Nicephorus & Syncellus. Veriorem tamen & qui magis accedat ad mentem, ni fallor, Hippolyti, conservârunt Catalogi Latinorum. VIII. enim largitur Catalogus tam primus quàm secundus, & quidem spatio Fastorum Consularium consentientissimo, si, pro more, ab ultimis decessoris Coss. incipiat numeratio. VIII. etiam membranae sexto nimirum Saeculo exaratae Papebrochii. Suffragantur etiam & hîc rationes Catalogorum emendatissimae antiquissimaeque. Sic itaque anno CCXXX. desinet Urbanus, incipiet autem Pontianus. Hujus notam Historicam conservavit Eusebius, non anni quidem, sed duntaxat Pontificatûs. Cùm enim dixisset Romae Urbano successisse Pontianum, Antiochiae verò Phileto Zebinum, sic deinde subjungit, [...],Euseb. H. E. VI. 23. &c. [...] [...] quo tempore interpretatus est. Valesius. [Page 220] Id tamen indicant, illis sedes moderantibus, Romanam Pontiano, Antiochenam Zebino, fuisse hanc Origenis Expeditionem. Id quod ex Origenis Epistolis eâ occasione conscriptis didicit Eusebius forte, in quibus Pontiani pariterEuseb. H. E. VI. 26. ac Zebini meminerat Origenes. Decimo autem Alexandri anno iter illud suscepit Origenes, cujus pars maxima incidit in An. CCXXXI. Sic primo Pontiani exeunte, aut secundo fuerit ineunte, profectus. Caeterùm Pontiano III. duntaxat annos concedunt Nicephorus & Eutychius. Forte quòd tertio Pontiani anno Catalogum concluserit Hippolytus. Certè V. tribuunt Eusebius, Eutychius, Catalogus Occidentalium primus, suffragantibus etiam Consulum à decessoris ultimis Coss. intervallis, quin & rationibus Occidentalium suffragantibus omnium emendatissimis. Sic anno CCXXXV. desierit Pontianus. Inde ad finem Fabiani, quae nota est in Historiâ certissima, excussit accuratè Cl. Cestriensis in Cyprianicis.

Chronologia Pontificia Cestriensis.

SAnct. Petrus ab A. D. XXXIII. ad LV. [Diss. II. Cap. II. §. 3.]

Linus à LV. ad LXVII. [Diss. II. Cap. II. §. 3. Cap. V. §. 2.]

Anencletus à LXVII. ad LXIX. [Diss. II. Cap. V. §. 5.]

Clemens à LXIX. ad LXXXIII. [Diss. II. Cap. V. §. 7.] Hinc sequitur Eutychium.

Euarestus ab LXXXIII. ad XCI. [Diss. II. Cap. VII. §. 1.]

Alexander à XCI. ad CI. [Diss. II. Cap. VII. §. 2.]

Nostra.

NUllum habet locum inter Pontifices. Cap. XI. §. 1.

AbAn. LXIV. sed brevi admodum tempore cum successore Anencleto. Cap. VIII. §. 5. & XI. §. 2.

A LXIV. vel LXV. ad LXXXI. Cap. XI. §. 2.

Ab LXXXI. ad XC. Cap. XII. §. 6.

A XC. ad CII. Cap. XII. §. 6.

Cestriensis.

Xystus ab CI. ad CXI. [Diss. II. Cap. VII. §. 6.]

Telesphorus ab CXI. ad CXXII. [Diss. II. Cap. VII. §. 8.]

Hyginus ab CXXII. ad CXXVI. [Diss. II. Cap. XII. §. 1.]

Interpontificium fere annuum. [Diss. II. Cap. XII. §. 2.]

Pius ab CXXVII. ad CXLII. [Diss. II. Cap. XII. §. 2]

Anicetus ab CXLII. ad CLXI. [Diss. II. Cap. XIII. §. 1. Cap. XXI. §. 1, 2, 3.] Inde discedit ab Eutychio, & sequitur Librum Pontificalem.

Soter à CLXI. ad CLXX. [Diss. II. Cap. XXII. §. 1.]

Hucusque in hoc Opere. Reliqua, ut suppleverit, habemus è Doctissimi Patris Adversariis.

Eleutherus à CLXX. ad CLXXXV.

Victor ab CLXXXV. ad CXCVII.

Zephyrinus ab CXCVII. ad CCXVII.

Callistus à CCXVII. ad CCXXII.

Urbanus à CCXXII. ad CCXXX.

Pontianus à CCXXX. ad CCXXXV.

Anteros à CCXXXV. ad CCXXXVI.

Fabianus à CCXXXVI. ad CCL.

Nostra.

Ab CII. ad CXII. Cap. XII. §. 6.

Ab CXII. ad CXXIII. Cap. XII. §. 6.

Ab CXXIII. ad CXXVII. Cap. XII. §. 6.

Ab CXXVII. ad CXLII. Cap. XIII. §. 1.

Ab CXLII. ad CLIII. Cap. XIII. §. 1, &c.

Ab CLIII. ad CLXII. Cap. XIV. §. 1, 2.

Ab CLXII. ad CLXXVII. Cap. XIV. §. 3, &c.

Ab CLXXVII. ad CXCV. Cap. XV. §. 1, &c.

Ab CXCV. ad CCXIV. Cap. XV. §. 7, &c.

A CCXIV. ad CCXXII. Cap. XV. §. 13. Et sic deinceps ut Cestriensis.

[Page 222]

E Codice MS. Bibliothecae Bodleianae in Museo, num. 94.
Pontifices Romani.
PEtrus sedit an. XXV. mens. II. dies II.
Linus sed. an. XI. mens. III. dies XVII.
Cletus sed. an. XII. mens. I. dies XIX.
Clemens sed. an. IX. mens. II. dies X.
Euarestus sed. an. IX. mens. X. dies II.
Alexander sed. an. X. mens. VII. dies II.
Sixtus sed. an. X. mens. III. dies II.
Telesphorus sed. an. XI. mens. III. dies XXI.
Yginus sed. an. IIII. mens. III.
Pius sed. an. XIX. mens. IIII. dies III.
Sother sed. an. IX. mens. VI. dies XXI.
Eleuther sed. an. XV. mens. III. dies II.
Victor sed. an. X. mens. II. dies X.
Calistus sed. an. V. mens. II. dies X.
Urbanus sed. an. IIII. mens. X. dies XII.
Pontianus sed. an. VIIII. mens. X. dies II.
Anterus sed. an. XII. mens. I. dies XII.
Flavianus sed. an. XIIII. mens. I. dies XI.
Cornelius sed. an. III. mens. III. dies III.
Stephanus sed. an. VI. mens. V. dies II.
Sixtus sed. an. I. mens. X. dies XXIII.
[...] sed. an. VI. mens. II. dies IIII.
Felix sed. an. IV. mens. III. dies XXVI.
Euthicinus sed. an. V. mens. I. dies I.
Gaius sed. an. XI. mens. IIII. dies XII.
Marcellus sed. an. VIIII. mens. IV. dies XVII.
Eusebius sed. an. VI. mens. I. dies III.
Meliciadis sed. an. IIII.
Silvester sed. an. XXIIII. mens. X. dies XI.
Marcus sed. an. II.
Julius sed. an. V. mens. II.
Liberius sed. an. VI. mens. III. dies IIII.
Felix sed. an. I.
Damasus sed. an. XV.
Anastasius sed. an. III..... dies X.
Innocentius sed. an. XV mens. I. dies XXI.
Zosimus sed. an. I. mens. III. dies XV.
Bonifacius sed. an. III. mens. IX. dies VI.
Celestinus sed. an. III. mens. X. dies XVII.
Sixtus sed. an. VI. mens. III. dies XIX.
Leo sed. an. XII. mens. I. dies XIV.
Hilarius sed. an. VI. mens. III. dies XI.
Simplicius sed. an. XVI. mens. I. dies VII.
Filius sed. an. VIII. mens. XI. dies XXVII.
Gelasius sed. an. IIII. mens. VII. dies XIII.
Anastasius sed. an. I. mens. XI. dies XXIIII.
Symachus sed. an. XV. mens. VIII. dies XXV.
Horsminda sed. an. VIII.... dies XVII.
Johannes sed. an. II. mens. VIII. dies XVI.
Felix sed. an. II........ dies XIII.
Bonifacius sed. an. II..... dies XXVI.
Johannes sed. an. II. mens. IIII. dies VI.
Agapitus sed. an.... mens. XI. dies XVIII.
Silvius sed. an. I. mens. V. dies XI.
Vigilius sed. an. XVII. mens. V. dies XXVI.
Pelagius sed. an. IIII. mens. X. dies XVII.
Johannes sed. an. XI...... dies XVIII.
Benedictus sed. an. IIII.... dies XXVIII.
Pelagius sed. an. X. mens. II. dies X.
Gregorius sed. an. XIII. mens. VI. dies X.
Savenianus sed. an. I. mens. V. dies IX.
Bonifacius an. VIII...... dies XXII.
Bonifacius an. VI. mens. VIII. dies XIII.
Deusdedit an. III.... dies XX.
Bonifacius an. V. mens. X.
Honorius an. XII. mens. XI. dies XVII.
Severinus an.... mens. II. dies IIII.
Johannes an. I. mens. VIIII. dies XVIII.
Teodorus an. X. mens....

[Page 224]

Nec extat uspiam (quod quidem sciamus) noster hic quem damus è Codice praeclarae Oxoniensis Bibliothecae Catalogus; estque etiam, pro aetate Latinorum plerorumque Catalogorum, antiquus. Proinde hanc Editionis occasionem non utique negligendam duximus. Idque sane animadversione dignum est, Cleto, Anacleti cum loco, etiam annos, assignari; unde constat hujus Catalogi Autori unius ejusdemque Pontificis aliud duntaxat fuisse nomen. Alioqui nihil habet in primâ, de quâ egimus, Successione admodum utile. Quòd autem desint aliquoties Pontifices, nostrae transcriptionis errori imputandum non est, sed Autoris, seu etiam fortasse Librarii.

Addimus praeterea de antiquissimo, qui habetur, Cuspiniani, Bucherii, atque Heinschenii Catalogo, hâc etiam occasione, sententiam nostram. Jam satis, ut opinor, ostendimus, aevo Liberiano recentiorem illum esse Catalogum è recentiorum conjecturis erroribusque in aliam longè formam mutatum quàm Saeculo illo habere potuit quo vixit ipse Liberius. Recentiora certè Liberio tempora indicant verba illa, Fuit temporibus Constantii, &c. Qui enim Fuit, jam non fuisse ampliùs, cum haec scriberentur, innuitur. Nec sequitur, quia nulli memorantur ejus supremi Coss. proinde Autori nondum fuisse exploratos, cum & alia habeamus, in hoc ipso Catalogo, Coss. deficientium exempla satis frequentia. Damasi profectò tempora, proximi fere Successoris, designat vox illa potiùs quàm Liberii. Et quidem Damasi nomen prae se tulisse, & pro Damaso haberi voluisse, Impostorem, quicunque fuit, illum qui primam hodierni Libri Pontificalis formam concinnavit, [...] faciunt supposititiae illae Epistolae tam Hieronymi ad Damasum quàm viceversâ Damasi ad Hieronymum. Illas Epistolas nullis unquam secundo Catalogo antiquioribus codicibus reperiri observavit ante Nos Heinschenius. Proinde consentaneum est Justiniano recentiorem fuisse planum illum qui primus Damasi nomen personamque sibi vendicare ausus est. Sic facilè intelligimus cur brevior fuerit [Page 225] primus ille, qui habetur, Catalogus è secund, tandem effingendus. Facile nimirum vidit Impostor pro Damaso haberi neutiquam potuisse qui juniores Damaso Pontifices commemorâsset. Sic itaque necessariam videbat contra. ctiorem aliam Catalogi formam, quaeque fuerit Damasi aliquo decessore terminanda. Formam autem aliam nullam prorsus habemus huic Impostoris consilio accuratiùs respondentem, quàm sit illa Bucherii. Terminatur illa proximo fere Damasi decessore, sic tamen illa ut non ampliùs illum fuisse innuat, cum scriberentur illa, superstitem. Habet praeterea multa, ut ostendimus, Eusebiano Chronico Latinè verso recentiora. Habet etiam secundi Catalogi errores, non modò alium ab Anencleto Cletum, sed & seriem Pontificum perversissimam, magisque etiam, quàm Optati Augustinique temporibus fuerit, erroneam. Habet etiam & menses Pontificum atque dies, nullis unquam superiorum Justiniano temporum monumentis prodi unquam solitos, non certè ab Anonymo illo qui scripsit sub Alexandro Severo, non ab Eusebio, sed ne quidem ab Eusebii Excriptoribus Interpretibusve antiquissimis, non Rufino, non Prospero, sed ne quidem à recentiorum temporum Graecis, ne quidem à recentioribus Eusebio Historicis, qui quidem fuerint Justiniano antiquiores, non Socrate, non Sozomeno, non Theodoreto, non Theodoro Lectore, nec Evagrio; ne quidem à Scriptoribus illorum temporum Latinis, non Marcellino Comite, non Victore Tunnunensi, nec Idatio. Annos illi saepe coaevorum Pontificum Romanorum recensent. Qui menses autem, aut dies, adjecisset, neminem, ut opinor, habemus, Justiniano antiquiorem. Et siquis fecit, fecit tamen id rarissimè, & in recentissimae duntaxat memoriae Pontificibus. Inde intelligimus à sexto demum Saeculo caepisse morem illum in Pontificibus Romanis, qui fuerat in Imperatoribus antiquissimus, ut praeter annos solidos menses praeterea diesque monumentis consignarent. Hos itaque non aliunde quàm è secundo demum Catalogo didicit primi qui habetur antiquissimus Impostor. Idem tamen broviandum [Page 226] censuit tribuendum Damoso Catalogum. Nempe quò simplicior videretur, aetatemque quam ferebat, [...] accuratiús, Hac certè brevitate non obstante, Catalogum alium nullum habemus qui possit Damaso assignari cum aliquâ verisimilitudinis vel specie. Nullum prorsus alium additamentis illis, quae in Bucheriano desunt, interpolatum qui vel deficiat in Pontifice Damaso antiquiore. Quare dubitandum non est quin primum quoque illum (qui habetur) Catalogum è secundo confinxerit aliquis sexti, ad minimum, Saeculi Impostor, qui etiam idem Epistolas sub Hieronymi Damasique nominibus, fuerit commentus, quanquam nullae prorsus in paucis quos habemus primi, sed sequentium duntaxat Catalogorum, Codicibus MSS. praefixae compareant. Hanc Nos sententiam veram existimamus, & ad illam proinde quae suprà scripsimus omnia esse exigenda.

FINIS.

Add. pag. 123. l. 28.

Atque hinc obiter constat, non à coaevis, sed à Fastis retrorsum numeratis, hos fuisse, uti dixi, Coss. Consulatus enim quos, Patre Imperante, gessit Domitianus, suppressos fuisse, uno duntaxat excepto Ordinario, testis est Suetonius. Illos tamen postea Patre atque Frate extinctis, numerâsse constat ê coaevis monumentis. VI. Ergo ejus cum Patre Consulatum nemo coaevus numerare fuisset ausus.

[Page]

This keyboarded and encoded edition of the work described above is co-owned by the institutions providing financial support to the Text Creation Partnership. This Phase I text is available for reuse, according to the terms of Creative Commons 0 1.0 Universal. The text can be copied, modified, distributed and performed, even for commercial purposes, all without asking permission.

Author: Pearson, John, 1613-1686.1688

1

2

3

4

Reverendissimo in Christo PATRI AC DOMINO Domino WILHELMO, Divinâ Providentiâ Archiepiscopo Cantuariensi, TOTIUS Angliae Primati & Metropolitano.

INDEX RERUM.

ANNALES PAULINI, à pag. 1. ad p. 25. Lectiones in Acta Apostolorum.

DISSERTATIO PRIMA, DE Successione primorum Romae Episcoporum in genere.

DISSERTATIO POSTERIOR DE Annis priorum Romae Episcoporum sigillatim, ex vetustis Historiae Ecclesiasticae monumentis, & receptâ Arabum Chronologiâ rectiùs disponendis.

HENRICI DODWELLI DISSERTATIO SINGULARIS DE Pontificum Romanorum primaeva Successione.

ERRATA.

Annales Paulini, &c.

Dissertationes Duae, &c.

Dissertatio Singularis, &c.

ANNALES PAULINI.

Concilium Hierosolymitanum

LECTIONES IN ACTA APOSTOLORUM.

LECTIO I.

LECT. II.

LECT. III.

LECT. IV.

LECT. V.

DISSERTATIO PRIMA, DE Successione primorum Romae Episco­porum in genere.

CAP. I.

CAP. II.

H. D.

CAP. III.

CAP. IV.

CAP. V.

CAP. VI.

CAP. VII.

CAP. VIII.

CAP. IX.

H. D.

CAP. X.

H. D.

CAP. XI.

CAP. XII.

CAP. XIII.

CAP. XIV.

CAP. I.

CAP. II.

CAP. III.

CAP. IV.

CAP. V.

H. D.

CAP. VI.

H. D.

CAP. VII.

CAP. VIII.

H. D.

CAP. IX.

CAP. X.

CAP. XI.

CAP. XII.

CAP. XIII.

CAP. XIV.

H. D.

CAP. XV.

CAP. XVI.

DEDICATUM K. OCTOBR. L. CUSPIO RUFINO L. STATIO QUADRATO COSS.

CAP. XVII.

CAP. XVIII.

CAP. XIX.

CAP. XX.

CAP. XXI.

CAP. XXII.

DISSERTATIO SINGULARIS, DE PONTIFICUM ROMANORUM Primaevâ Successione.

CAP. 1. De hujus Dissertationis Consilio.

CAP. II. Nostra, in Eusebii mente indagandâ, subsidia.

CAP. III. Eusebiana Pontificum Romanorum dis­positio ad finem Xysti.

CAP. IV. Fasti Coss. pro secundi tertiique Cycli intervallis, ex Prosperi mente, consti­tuti.

CAP. V. Successio Romanae Ecclesiae Eusebiana à Xysto ad finem Fabiani.

CAP. VI. Successio Sedis Alexandrinae.

CAP. VII. Occidentalium Catalogorum fontes.

CAP. VIII. Tempora S. Petri, Lini, & Anencleti.

CAP. IX. Successio reliqua ad Fabianum pro Lati­norum Catalogis.

CAP. X. Romanorum Pontificum rationes Euty­chianae.

CAP. XI. Romana ad Clementem usque Successio.

DISSERTATIO PRIMA, DE Successione primorum Romae Episcoporum in genere.

CAP. III. Eusebiana Pontificum Romanorum dispositio ad finem Xysti.

CAP. IV. Fasti Coss. pro secundi tertiique Cycli intervallis, ex Prosperi mente, constituti.

CAP. IX. Successio reliqua ad Fabianum pro Latinorum Catalogis.

CAP. X. Romanorum Pontificum rationes Eutychianae.

CAP. XV. Successio reliqua à Victore ad Fabianum.