De Seleuco Callinico; cujus Majestatis tuendae gratiâ Foedus inter Smyrnenses & Magnesios fuit initum.

SEleucus Callinicus Seleuci Nicanoris omnium Alexandri successorum fe­licissimi pronepos fuit, post eumque tertius Syriae, Babyloniae, omnibus (que) aliis Asiae Provinciis, ^a quae erant à mari Aegéo usque ad Indum fluvium imperavit. Seleuci enim Nicanoris (à quo qui ei successerunt Seleuci­dae dicebantur) ^b filius erat Antiochus Soter, qui Stratonicem, quae in Mar­more [...] dicitur, ^c patris Seleuci uxorem ab eo in remedium morbi, quem ex illius amore contraxerat, acceptam duxit, ex eaque genuit ^d Antiochum, ^e impiâ Milesiorum adulatione [...], i. e. Deus cognominatum, qui ^f pater e­rat Seleuci Callinici, cujus gratiâ Foedus hoc in Marmore exaratum inter Magnesios & Smyrnenses initum fuit. Hujus mater erat ^g Laodice, & prae­ter Seleucum peperit etiam Antiochum ^h Hieracem cognominatum. Sed Antiochus ⁱ cum post grave & diuturnum bellum cum Ptolomaeo Philodelpho Aegypti Rege gestum, illius taedio defatigatus coeperit pacem optare, ut eam felicius consequeretur, demissâ Laodice Berenicen Ptolomaei filiam cum in­genti dote in uxorem accepit, de quibus nuptiis ^l Hieronymus interpretatur Prophetiam illam Danielis, ^m Post finem annorum foederabuntur, filiaque Regis Austri veniet ad Regem Aquilonis facere amicitiam. Antiochus enim Aquilo­nis, & Ptolomaeus Austri reges fuere. ⁿ Sed Ptolomaeo non diu post has nu­ptias defuncto, Antiochus Berenice iterum demissâ Laodicem priorem uxorem recipit, quae contumeliae memor, & viri inconstantiam verita, eum, quum in Regiam reducta fuerat, ^o veneno tollit, filiumque suum majorem Seleucum Callinicum in patris loco Regem constituit, ^p qui, quam subito in regno sta­bilitus fuerat, illius auspicia à parricidio exorsus Berenicen novercam suam cum parvulo ejus filio jubet occidendam: ea autem periculi admonita Daph­nem fugâ elabitur, ibique clausis portis obsidionem patitur: quo Asiaticis civi­tatibus nunciato, omnes, exceptâ solâ Smyrnâ, quae in fide erga Seleucum con­stantissime manebat, hoc indigne ferentes ei auxilia misere. Frater etiam Pto­lomaeus Evergetes, qui Philadelpho in Aegypto successerat, periculo sororis ex­territus, relicto regno cum omnibus viribus advolat. Sed Berenice ante adven­tum auxiliorum, cum vi expugnari non posset, dolo circum venta cum infan­tulo filio trucidatur, ut praedictum fuit ^q à Daniele, Non obtinebit fortitudi­nem brachii, nec stabit semen ejus, & tradetur ipsa, & qui adduxerunt eam juve­nes ejus. ^r Indigna res omnibus visa, maxime vero civitatibus quae defecerant, quae omnes, audito tam horrendo facinore, in illius vindictam se Ptolomaeo tradunt, qui cum ingenti exercitu, sororis caedem ulturus Seleuci, Provincias invadit, ^s Laodicen captam interficit ^t totamque Syriam, Ciliciam, omniaque trans Euphratem usque ad Babylonem, & Seleuciam occupat, totoque regno Seleucum exuisset, si non in Aegyptum domesticâ seditione esset revocatus. Eâ igitur redire ^v coactus, constitutis praefectis in iis Provinciis quas occupaverat, ingentem praedam direpto undique Seleuci regno secum abducit, Argenti sci­licet 40 millia Talentorum, vasa pretiosa, & simulacra deorum ad duo mil­lia quingenta, in quibus erant & illa, quae Cambyses captâ Aegypto in Persiam portaverat. Atque ideo de hac expeditione Hieronymus bene interpretatur illud Danielis, Et stabit de germine radicum ejus plantatio, ^x & veniet cum exer­citu, [Page] & ingredietur provinciam Regis Aquilonis, & abutetur eis, & obtinebit in­super & Deos eorum & sculptilia, vasa quoque pretiosa auri & argenti captiva ducet in Aegyptum. ^y Post discessum Ptolomaei Seleucus in Seleucidem mariti­mam Syriae regionem profectus, ingentem ibi praeparat classem civitatibus, quae defecerant, bellum illaturus. Sed cum omnia parata essent, ortâ repente tempestate, tota classis cum eaque omnes copiae, exceptis perpaucis qui cum Seleuco evaserunt, naufragio periere. Rem miseram dicit Justinus, sed Seleuco optandam, siquidem civitates, quae odio illius ad Ptolomaeum transierant, veluti Diis arbitris sibi satisfactum esset, repentinâ animorum mutatione in naufragii misericordiam versae imperio se ejus restituunt; inter quas una erat Magnesia, quae erga Seleucum deinde facta propensior, sequente anno, cum ^z secundam expeditionem in Seleucidem fecisset, aliamque ibi parasset classem Ptolomaeum invasurus, cum Smyrnensibus fidelissimis illius partium fautori­bus de ejus Majestate contra quoscunque hostes conservandâ hoc Foedus iniit, quod in Marmore exaratur. ^a Eventus autem hujus secundae expeditionis à Se­leuco susceptae aeque ac prioris infelix fuit: praelio enim victus, non multo quam post naufragium comitatior trepidus Antiochiam confugit; inde per li­teras Antiochi fratris auxilium implorat, oblatâ ei Asiâ intra Taurum pro lata ope. Ptolomaeus igitur hoc cognito, ne cum duobus eodem tempore dimica­ret, in annos decem pacem cum Seleuco facit; ^b sed pax ab hoste data inter­rumpitur à fratre, qui quamvis puer adhuc esset tantum 14 annos natus, supra modum regni avidus, ut illud sibi totum arriperet, iisdem copiis, quas frater in auxilium implorabat, ei bellum infert, insignemque obtinet victoriam Gallo­rum virtute, quos circa illud tempus in Asiam primo profectos mercenarios ha­buit. Hi autem praedae assueti, cum nunciatum esset Seleucum in praelio occu­buisse, contra alterum etiam fratrem, pro quo modo vicerant, arma vertunt, ut exstinctâ omni stirpe Regiâ liberius Asiam popularentur. Antiochus igitur jam perfidiam erga fratrem luens, à militibus suis, ut à latronibus, cogitur semeti­psum auro redimere; & mox ab Eumene Pergami rege, qui eum, copiis illius ex superiori praelio adhuc sauciis, invaserat, magnâ clade superatus, totoque re­gno exutus per multos annos apud Asiae reges profugus hospitium quaerebat, quod cum nullibi tutum invenisset, tandem ad hostem suum Ptolomaeum Aegy­pti regem decurrit, à quo carceri demandatus, dum inde operâ cujusdam mere­tricis adjutus, quam familiariter noverat, deceptis custodibus elabitur, in fuga à latronibus interficitur. ^c Seleucus interim tot infortuni [...]s defatigatus, Arsacis, qui Parthiam & Hyrcaniam, & Theodoti, qui Bactriam, dum fraterno bello implicitus esset, occupaverant, defectiones, postquam belli aleam ^d cum Arsace semel infeliciter tentasset, ignave tulit, nec aliquid aliud post haec, quae circa regni initium gesta videntur, de eo narratum invenimus, nisi ^e quod inter eos qui ad instaurandam Rhodum eo regnante ingenti terrae motu dirutam opes suas contribuere, numeratur. Postquam autem regnasset ^f annos 20, minime in fine regni quam in initio felicior, domesticâ seditione oppressus, ^g dum amisso regno salutem fugâ quaesiverat, equo praecipitatus, circa idem tempus quo frater Antiochus in Aegypto, occubuit. ^h Filii illius erant Seleucus & Antio­chus, Seleucus Ceraunus dictus, utpote natu major, primus regnavit & post eum etiam Antiochus, qui Magnus cognominatus ob bella, quae cum Romanis gessit, satis celebratur: qui deinde in Syria regnarunt, apud Appianum & Ju­stinum habes successionis ordine numeratos, quos consule. Haec autem de Se­leuco Callinico ut necessaria ad melius intelligenda ea, tum quae in praecedente habentur Marmore, tum quae in notis subsequuntur, existimavimus praemit­tenda.

Ad Smyrnaeorum Decreta & Foedus ab eis & Magnetibus percussum.

TAM de Smyrneorum & Magnetum Foedere ad Seleuci Callinici (qui Antiochus etiam dictus est, Eusebio teste, & Pogon, uti habet Polybius libro 2.) Asiae propriè ita dictae & Syriae Regis majestatem tutius conservandam inito, quam de praevio at (que) illo quod subsequitur Decreto, altum est apud scriptores silentium. Res item sub eo gestae jejunè nimis & perfunctoriè traduntur. Ceterum occasionem unde consilium, quo tum in paciscendo tum in decernendo usi sunt, or­tum est, haud difficile forsan fuerit elicere. Nam binae Regis in Seleuci­dem (Syriae regionem maritimam) expeditiones in Decreto praevio me­morantur. Etenim [...], bis in eodem Decreto usurpato expeditionem facere in Seleucidem fidenter vertimus, licet fa­teamur interim [...] ea notione, pro [...] scilicet, vix repe­riri. Sed reperiri tamen non dubito. Diodorus Siculus non diverso sensu [...] dixit. [...] (inquit libro 1.) [...]. Eadem hic notione [...] usus est qua [...] & [...] quae non aliud signifi­care voluit. Neque enim de privatorum peregrinationibus locutum esse, sed de Imperatorum expeditionibus (utcunque se aliter habet viri docti latina interpretatio) mihi persuasissimum est. Quin res ipsa (pericula scili­cet Smyrnaeorum urbi agrisque circumjacentibus imminentia, quae in De­creto memorantur) non modo versioni hujusmodi favet, sed nec aliam ad­mitti debere suadet, quàm ejusmodi in qua eductas à Rege copias intelli­gamus. Expeditionum vero harum Secunda occasionem Decretis Foede­rique praebuit. At (que) ea, puto, erat qua bellum Ptolemaeo Evergeti Aegypti Regi non magis feliciter intulit Seleucus, quam civitatibus, quae defece­rant, primo intulerat. Utramque ex Justino seu Trogi Epitomes libro 27. potissimum discimus. A parricidio auspicia regni coeperat Seleucus, Bere­nice novercâ suâ, Ptolemaei Philadelphi filia & Evergetis Sorore, & par­vulo fratri ex ea suscepto, trucidatis. Daphne se clauserat illa, ut caedem, qua dolo circumventa paulo post erepta est, vitaret. Ibi obsidione cinge­batur. In sororis auxilium advolans Evergetes ad Babylonem usque (quod scribit Appianus) ascendit; cui etiam Asiae civitates quamplures, & per­petrati sceleris odio ductae & crudelitatis exemplo territae, se tradunt. Adversus has, Evergete domestica seditione revocato, Seleucus ingentem classem comparat. ‘Sed repente veluti diis ipsis (quae verba sunt Justini) parricidium vindicantibus, orta tempestate classem naufragio amittit. Nec quicquam illi ex tanto apparatu praeter nudum corpus & spiritum, & paucos naufragii comites residuos fecit. Misera quidem res, sed optanda Seleuco fuit. Siquidem civitates, quae odio ejus ad Ptolemaeum transie­rant, veluti diis arbitris satisfactum fuisset, repentina animorum mutatio­ne in naufragii misericordiam versae Imperio se ejus restituunt.’ ‘Atque haec prima, ni fallor, est expeditio cujus heic mentio. Secunda sequitur [Page 22] in ejusdem verbis. Laetus igitur malis suis & damnis ditior redditus, ve­luti par viribus, bellum Ptolemaeo infert; sed quasi ad ludibrium tantum fortunae natus esset, nec propter aliud opes regni recepisset quam ut amitteret, victus praelio non multo quam post naufragium comitatior trepidus Antiochiam confugit.’ " Neque vero conjecturae fidem adeo mi­nuit quod nulla Justino Seleucidis heic mentio sit. Etenim classe usum esse Seleucum tam in Secunda quam Prima Expeditione necessum est ut creda­mus. Nec fieri potuit ut aliter Ptolemaeum lacesseret, nisi per Judaeam aut Arabiam, immensis itineribus, in Aegyptum permeasset, quod nemo sanus autumet. Solvisse autem classem in utraque, ex portuoso Seleucidis litore, quod regni clavis erat, suadet opportunitas loci, qui tum in civitates quae defecerant, tum in Aegyptium copias commodissimè emittebat. Nec ante­quam se restituerant Civitates, aliunde emittere tuto potuisse Seleucum ve­risimillimum est. Id igitur quod in Decreto primo est [...] intelligimus, pro eo quod est copiis militaribus tam ad navale quam terrestre bellum instructis in Seleucidis littora transire. Quod ita bis sub initiis regni sui Seleucum fecisse existimandum est. In civitatibus au­tem Asiae quae fidae ei semper remanserant, Smyrna fuit; urbs utpote, quae etiam, Romanis postea summa rerum potitis, constantissima fuit, eoque no­mine ante alias omnes liberas Asiae civitates clarissima (quod memoratur in excerptis Polybii legationibus 25. & 26.) & [...] & [...], Ioniae [...], & [...] Aristidi, & [...] Luciano in Imaginibus dicta. In iis vero civitatibus quae ma­jestatem Regis comiter conservare desierant, & cum Smyrnaeis, vicinis nem­pe, bellum gesserant, Magnesia erat; quod ex ipsis Decretis & Foedere sa­tis manifesto ediscitur. Post secundam igitur Seleuci expeditionem cladem (que) secutam, Smyrnaeorum (qui à Seleucide quamvis longe dissiti, Regis ta­men malis nimimum implicati erant) Duces, quibus nimirum belli pacis (que) jus à populo permissum est, cum Magnetibus legatione egerunt, ut eorum amicitiâ, tum civium libertati tum Majestati Regiae provide consuleretur. Assentit Populus Magnesius, missis etiam legatis ad Smyrnensem populum qui totius rei fundus factus est. Sed civiliter & prudenter quicquid de alterutra expeditione ultra dici potuit, tam in Decretis quam in Foedere, omissum est, ne expressiori, sive invidiosae regii apparatus causae, sive infelicis exitus memoriâ, aut defectionem Civitatibus aut parricidium Regi oblique expro­brari videretur. Populus autem uterque aequè liber erat ante Foedus initum, uti etiam populus Palaemagnesius in Decreto, quod Foedus sequitur, me­moratus. Eo scilicet modo liberos fuisse sentio, quo populi, qui, cum sui Juris sint, superioris nihilominus majestatem comiter conservare tenentur ad mentem Proculi L. 7. D. de Captivis & Postliminio. Neque aliter [...] & [...] heic intelligo quam [...], quo loquendi genere utitur Polybius aliique Graeci pro eo quod est Imperium & Majestatem conservare, aut co­miter conservare. De Phraseos illius vi, Politici & Jurisconsulti obiter. Ipsa vero Foederis, quod ex eorum genere est quae inaequalia sunt, formu­lâ plurimum minuitur Magnetum libertas. Et quod specie Foedus est, re­vera eis precaria erat servitus.

[...]. Etiam Psephisma Atheniensium de Legatis ad Philippum Regem mittendis, qui de Pactis servandis cum eo agerent, archonte Heropytho, apud Demosthenem oratione de Corona, [...] factum est; uti illud quod ibi sequitur [...], Polemarchi seu Magistratus qui bello praeerat consilio. Erant autem [...], seu Duces, quos & Praetores recte dicas, atque etiam Polemarchi (hujus no­minis unicus erat apud Athenienses, Magistratus ordinarius; illius (que) decem) [Page 23] in Graecis plerunque rebuspublicis, viri summâ fide & prudentiâ, quibus civitatis Praesidium Custodiaque, atque rei militaris administratio tam pacis quam belli temporibus, veluti ferme dictatoribus, mandabatur. Diserte de hujusmodi magistratibus locutus Aristoteles, Politicorum 6. capite 8, [...] inquit, [...], id Genus Magistratus vocant Polemarchos & Strategos. De Strategis item, apud Athenienses atque eo­rum in legationibus ordinandis (quae res ad Marmor nostrum spectat) mune­re, consulas Psephisma in Legatos aliquot, in quibus Antiphon Rhetor erat, quod habetur apud Plutarchum in Antiphontis vita. Sed vide Sigovium de Republica Atheniensium lib. 4. cap. 5.

[...]] Antiochum An­tiochi Soteris filium, Callinici patrem, Theon, seu Deum dictum passim apud veteres legimus. Cognomen primo sortitus est (sic Appianus in Syriacis) apud Milesios, eo quod Timarchi tyrannide eos liberasset. Sed Stratonicem alibi Deam nuncupatam minime comperio. Sed nec hujus, aut illius apotheo­seos vestigium ullum; quae tamen per [...] heic innui videtur. Illud autem consecrari vertimus & intelligimus pro eo quod est fanis, delubris, seu [...], aut statuis, ritu sacro positis, in Deorum album referri. Non dissi­mili forte ritu, ab eo quo Nicator relatus est ab Antiocho Sotere filio (de qua re Appianus) aut à Smyrnaeis Homerus poeta, de cujus apotheosi Strabo lib. 12. & Cicero Oratione pro Archia. Idem honos habitus est ab Atheniensi­bus Lemni incolis, Seleuco Nicatori & Antiocho Soteri, proavo scilicet & avo Seleuci nostri, quod scribit Phylarchus apud Athenaeum libro 6. De Stratonica autem hac, quae Seleuci Nicatoris indulgentissimi uxor Antiocho Soteri filio, Callinici avo, qui eam efflictim deperibat, concessa est, & de Erasistrati archiatrorum principis, in amore illo tum indagando tum promo­vendo sagacitate, visendi sunt Plutarchus in Demetrio, Lucianus de Dea Syria, Eusebius in Chronico Graece edito, Appianus, Suidas in Seleuco, Valerius Maximus lib. 5. cap. 7. Erasistrati etiam artificium istud tangit Ga­lenus in [...].

[...], seu Gentes, pro singularium provinciarum incolis, seu Provincialibus eodem jure utentibus, heic sumitur; non pro integris populo­rum nationibus. Ne (que) enim solum modo Regibus & Principibus qui vicinis po­pulis praeerant, sed etiam urbibus & singulis provinciis hanc gratiam suam de Asyli jure erga Smyrnaeos, merito indicari voluit Seleucus. Om nium enim illo­rum interfuisse eam scire nemo non videt. Eodem ipsissimo sensu [...] saepius habetur apud Marcianum Heracleotem juniorem illum (non [...] autorem) in Periplo; quem libentius heic laudo, ideo quod & urbes clariores, & [...], seu Gentes, hac notione sumtas, quae insulae majores Britannicae seculis habuerint vetustioribus, accuratius enumerat cum fluviis, promontoriis & Insulis, idque quod sciam, solus; sed à rerum Nostratium Consarcinatori­bus nimium neglectus. De Hibernia [...], inquit, [...], habet Gentes seu Provincias 16. urbes insignes 15. Promontoria insignia 5. Insulas insignes 6. Et de Albione, quam nunc magnam Britanniam appellant, [...], ait, [...]. ‘Continet in se Gentes, seu Provincias 33. urbes insignes 59. fluvios insignes 40.’ Promontoria insignia 4. peninsulam insignem unam, sinus insignes 5. Portus insignes 3. Ptolemaeo recentior est hic Marcianus. Nam eum citat. Sed vero cum hisce numeris compara Pto­lemaei Chorographiam Britanniarum.

[...]. Aphrodite seu venus Stratonicis, praeter­quam Tacito, veterum nemini memoratur. Dictum autem à Stratonice puto, non aliter atque Aeneis ab Aenea appellata est Venus, cui extruxerunt Trojani [Page 24] Italiam petentes fana bina, prope Leucadem alterum, alterum apud Actium▪ quod memorat Dionysius Halicarnassensis lib. 1. Nam rarissima sunt exempla quae Deos Dea [...]ve à personis aliis quam majoribus suis denominatos exhibent, licet quae à locis sint passim obvia. Et satis obvii sunt etiam novi Dii, ex adu­latione spurcissima nati, qui priscis cognomines, ut Pythonice Venus, The­maso Hercules, Julia Juno, & quae sunt ejusmodi. Videsis Casauboni Animad­vers. in Athenaeum lib. 6. cap. 14. Hujus autem generis si haec nostra fuisset, Stratonice Venus, non Stratonicis, qui tantum denominativum est, dicta fuisset. Neque aliam opinor fuisse hanc Venerem quam ipsissimam Deam Sy­riam, Assyriam seu Hieropolitanam, quam à Stratonice longe ante alia numi­na cultam satis ostendit Lucianus, ubi illam per insomnium, dum adhuc Ni­cator [...] cohabitaret, monitam, Hierapolim se contulisse narrat, templum Deae instaurasse & per triennium operi assidue, cum Combabo itineris comite, in­cubuisse. Smyrnaei autem, ut sive Stratonicen ipsam, sive maritos, sive filium, sive nepotem, sive hosce omnes simul demererentur, templo etiam eidem Deae sacrato, à Stratonice eam non immerito denominabant: obtenso forsan interea (quod in rebus hujusmodi fieri solitum) oraculi imperio, uti etiam Romae tre­centis aut circiter annis postea obtendebant, quod ex Tacito mox ostenditur. Neque omnino obstat quod apud Lucianum non Aphrodite sed [...] & [...] Assyria Juno numen Hieropolitanum indigitetur. Nam, ut prae­termittam notissimam illam Numinum apud Gentium Theologos confusio­nem, qua eis quae unius saltem sexus sunt, unitas etiam divinitatis plerunque tribuitur; Hierapolitana Dea non minus Aphrodite quam Juno nominanda erat; imo potius sane Aphrodite, quod etiam bene norunt Smyrnaei, indigi­tamentum ejus ad amussim proculdubio ab hierophantis antea edocti quam nomen sacratum evulgarent. Utut enim Junonis Graecorum speciem prae se maxime ferebat, aliarumque quamplurium Dearum quidpiam habebat; cesto etiam seu adumbrandi amoris illecebras tunicâ (nam tunica cestus erat, non cingulum; quod optime docet Nicolaus Rigaltius in Notis ad Onosan­drum) induta sedebat. Indumentum autem illud proprium erat (quod ait etiam ipse Lucianus) duntaxat Uraniae, quae ipsissima Aphrodite seu Venus est. [...], inquit, [...]. Atque diserte Plutarchus Hiero­politanam, tam Aphroditem quam Junonem, seu [...] dictum scribit in vita Crassi. Quin Ptolemaeus Deam Orientalibus quibuscunque nominibus vocita­tam, Aphroditem fuisse ait in secundo Tetrabibli. Hoc autem nomen atque ejusmodi alia Graecorum vocabula Assyriis plane peregrina erant. Iis vero Uraniam hanc [...], seu [...] dictam esse testes sunt Herodotus in Clio & Hesychius. [...] autem [...], seu Genetricem denotat Syris, ut [...] pro eodem numine Arabibus etiam, apud Herodotum loco citato, usurpatum. Ita omnia in Venerem conveniunt. Sed de Orientalium Venere, nos plura, in secundo. Syntagmate de Diis Syris.

[...]· Jus igitur Asyli, quo fruebatur Veneris Stratonicidis fa­num, magis Callinici Regis beneficium erat quam ex oraculo Apollinis na­tum. Hoc tamen solummodo ut juris sui argumento usi sunt Romae, sub Ti­berio Imperatore, Smyrnaeorum Legati in certamine illo de Graecarum ur­bium Asylis. Nam ubi, ex Decreto Senatus, civitatum quae in eo certamine & jura sua & Legatos miserant, aliae Regum qui, ante vim Romanam, value­rant, sancita, ad Asyla sua firmanda, ediderunt, aliae autem, quod scribit Tacitus Annalium tertio, obscuris duntaxat ob vetustatem initiis nitebantur; in his Smyrnaeos ponit, utpote qui oraculum Apollinis, cujus Imperio Strato­nicidi Veneri Templum dicaverant (quae ejus verba sunt) praetexuere. Obscu­ra scilicet numinis jussa magis quam expressissima hominum sancita, pericli­tanti causae patrocinari satis imprudenter existimabant. Sed cautius postea egit Polemon Sophista juris peritissimus. Nam renascente, [...] [Page 25] [...] seu de fanis Smyrnaeorum (quorum is Syn­dicus erat) fanorumque juribus controversiâ; orationi illius posthumae in judi­cio solum lectae tanta argumentorum vis inerat, ut secundum Smyrnoeos de­cerneret Imperator Antoninus, uti scribit in Polemonis vita Philostratus. Vix dubitare possum quin Asyli hujus jura in judicium tunc revocata fuerint & regia sancita (quorum in hoc Decreto mentio est) pr [...]e futili superstitione sub Tiberio neglecta, in legitimas probationes à sophista ritè adhiberentur.

[...]. Ita non solum Fanum sed & Urbs tota & Deae sanctitatis particeps & confugii locus erat. E Fano scili­cet nemo in jus erat vocandus, nedum rapiendus; ex Urbe, nemo qui vici­nis damnum injuriamve intulerat, in deditionem repetendus. Sic [...] jus in utroque intelligo. Templa autem aliquot Asyla, Lucos item, Aras, Sta­tuas, apud veteres non raro habemus. Sed urbem totam asyli jure potitam esse, alibi quam apud Judaeos (quibus in hac re casus erat tantum singularis, fortuiti scilici homicidii) rarissimum est in scriptis veterum. Sed in Titi nu­mismatis habetur [...] & in Domi­tiani [...]. Thapsacenorum Civitati­idem tribuitur in Trajani; Gabalitarum in Elagabali nummis. Et alia sunt ejus­modi. Nonnullis vero [...] reperitur. Ita dicitur Caesarea in Septimii Getae nummis. Ita aliae aliquot. Etiam Senatus Smyr­nensis in Augusti aliquot [...] vocatur. Sed de Persicae Hierocaesariensium Dianae Templo & duobus millibus passuum tributa invio­labilis perfugii sanctitate, vide Tacitum annalium tertio. Quin incolas totius insulae quae sparsis circa Britanniam & olim desertis proximabat, [...] à Britannis habitos ait Demetrius perlustratum sub Hadriano Impe­ratore missus, apud Plutarchum libro de Defectu oraculorum. Et, uti Proclus locum Plutarchi intelligit in primo libro ad Platonis Timaeum, insula ipsa cum fuerit sacra, erat [...], ideo etiam à prin­cipibus, ut asylum habitum. Samothracia item insula, sacrae erat & augusti tota atque inviolati Soli, quod legimus apud Livium Decad. 5. lib. 5. Unde erat, quod Perseus ultimus Macedoniae Rex, à Paulo Aemilio victus, invio­latus extitit, uti etiam Plutarchus memorat in Aemilio. Ceterum licentia, quae in praetexendo per urbes Graecas (in quibus Smyrna) Asyli jure nimium crebue­rat, sub Tiberio Senatusconsultis coercita est, & modus praescriptus. Facta, in­quit Tacitus, ‘Senatus consulta, queis multo cum honore modus tamen prae­scribebatur; jussi (que) ipsis in templis facere aras sacrandam ad memoriam, neu specie religionis in ambitionem delaberentur.’ Modus personarum qualitati, lo­corum spatio, tempori forte datus. Ita Asylorum jura per has Civitates tantum innovata erant, minime autem omnia quae usquam erant abolita, quod satis in­considerate (ut recte notat Lipsius) Suetonio elapsum est in Tiberio cap. 37. Et frustra nimis facit Petrus Gambacurta, qui Taciti verba Suetonio non ad­versari contendit. Videsis eum de Immunitate Ecclesiarum lib. 1. cap. 17. Gentium autem Fana, seu templa, nonnulla tantum asyla fuere; unde Livius libro 35. fanum lucumque Apollinis Delii ea dicit fuisse religione & eo jure sanctum, quo sunt templa quae asyla Graeci vocant. Videsis Strabonem de Neptuni asylo in Calauria lib. 8. Templum item Meccanum, in Alcorano, asylum est; quod legitur Azoara 1. Sed Christianorum in universum omnia, post adultum fere Christianismum, templa confugis salutem praestabant. Et majestatis crimen erat eos abducere, etiam verberibus, tonsurâ, & deporta­tione luendum. Vide Titulos de his qui ad Ecclesias confugiunt in utroque Codice, & de crimine sacrilegii in Justinianeo; sanctionem item Theodosii & Valentiani Concilio Ephesino subjunctam. Consule etiam Petri Aerodii Rerum Judicatarum lib. 1. tit. 9. Atqui praeter juris tum Civilis tum Sacri utriusque Imperii commentarios & varios singularium Gentium mores quibus [Page 26] & firmatum saepius est & mutatum asylorum in Ecclesiis jus, consu­lenda est Constitutio nupera Gregorii XIV. Pontificis Romani, qua modus etiam huic juri praescriptus est. Reperitur apud Laertium Che­rubinum in Bullarii tomo 2. pag. 694. Quin ea editis Prosperi Fari­nacii & Petri Gambacurtae interpretamentis illustratur. Vide item Pe­tri Sarpi de Jure Asylorum librum singularem. Nec vero omnino in­gratum forsan fuerit si de singulari Asyli jure, quo etiam in universis suis aedi­bus gaudebat olim tam Templariorum, dum stetere, sodalitium, quam Hospi­talariorum, decisionem Anglicanam, eamque non contemnendam, ex ve­tusto rerum Hospitalariorum Codice MS. heic obiter adjecero. Maxime cum in Commentariis juris nostri vix reperiatur id genus decisionum vestigium aliquod, sed decisio ejusmodi integra omnino nullibi. Anno Henrici quarti Angliae Regis decimo, qui vulgaris est Christi 1446. mense Julio, sedentibus pro tribunali Wintoniae Gulielmo Hankeford & Gulielmo Skrene, judici­bus nempe ad reos, juxta patrium ritum, custodiâ liberandos diplomate prin­cipali constitutis, accusatus est furti Johannes Gore, qui se minime judicio sistendum esse excipit, sed plane eximendum, eo scilicet quod à domo qua­dam vi abreptus fuisset, quae Hospitalariorum utpote possessio, jure asyli po­tiebatur, uti & eorundem ceterae; sive quod ipse (ut ipsissimâ juris nostri formu­lâ, utcunque barbarâ, utar) ‘pro felonia praedicta fugit ad quandam domum Prioris & fratrum Hospitalis S. Johannis Jerusalem in Anglia in Burghton vocatam Spittlehouse, quae quidem domus privilegiata existit, sicut ce­terae domus ejusdem privilegiatae existunt, petendo in eadem domo privile­gium hospitalis praedicti. Et dicit quod ipse ab eadem domo per Constabu­larios villae praedictae & alios aemulos suos manu forti contra voluntatem suam extractus fuit, & petit quod ipse ad domum praedictam restituatur.’ Adest etiam Hospitalariorum Procurator, qui domum eam fuisse asserit olim Templariorum, & Privilegia Templariis ab Innocentio..., Hospitalariis ab Urbano III. indulta exhibet, ‘ne quis in illos, qui ad domos eorundem fra­trum pro salute sua confugiunt, vel in res eorum infra ambitum domorum ipsarum, manus injiciat violentas.’ Eos, qui contra fecerint, anathemate fe­riendos, appellatione omni cessante. Quin privilegio eodem perpetuo à tem­pore primae concessionis, tum Templarios tum Hospitalarios (ad quos etiam, extincto sub Clemente V. Pontifice Romano, Templariorum sodalitio, ple­raque eorum bona, principum consensu, applicata sunt) ita usos esse, ut si quis criminis cujuscunque, Feloniae dicti, reus ad eorum domum quamcun (que) confugeret, non minus inviolatam ibi pacem sortiretur, quam si ad sanctam Ecclesiam confugisset. Clementis Bulla de applicandis Templariorum bonis habetur in Laertii Cherubini Bullario, tomo 1. p. 149. Ut autem de verita­te, ad ritum partium, constaret, evocant è vicinia indices duodecem viros, qui, jaramentis praestitis, de privilegii usu pronunciarent. ‘Hi dicunt super Sa­cramentum suum quod praedicta domus vocata Spittlehouse, nuper fuit in possessione Praedictorum religiosorum virorum fratrum Militiae Templi, & modo in possessione praedictorum nunc Prioris & Fratrum Praedicti Hospita­lis S. Johannis Jerusalem in Anglia existit. Et quod praedictus Johannes Gore fugit us (que)eandem vocatam Spittlehouse pro Felonia praedicta, & petiit ibi­dem privilegium praedicti Hospitalis S. Johannis Jerusalem in Anglia, & in eadem domo extitit quousque ab eadem domo contra voluntatem suam per quosdam aemulos suos manu forti extractus fuit, prout idem Joh. Gore supe­rius allegavit. Et ulterius dicunt super Sacramentum suum, quod tam praedicti nunc Prior & Fratres Hospitalis praedicti necnon omnes praedecessores sui Priores & Fratres Hospitalis illius temporibus suis hujusmodi privilegium [...] tempore concessionis ejusdem habuerunt & semper hucusque continuarunt, videlicet quod quilibet homo sive femina ad aliquam domum tam praedicto­rum fratrum Militiae Templi tempore suo quam praedictorum nunc Prioris & [Page 27] Fratrum Hospitalis praedicti ac praedecessorum suorum Priorum & Fratrum Hospitalis illius temporibus suis pro aliqua Felonia, pro salute sua fugiens habuit in eadem domo ad quam sic fugit & in qualibet domo domorum prae­dictarum haberet hujusmodi privilegium & libertatem prout in Sacrosancta Ecclesia tunt temporis pro eodem delicto existeret; prout Willielmus de Wakeffeld (is Hospitalariorum Procurator fuit) pro praedictis Priore & Fratribus Hospitalis praedicti superius allegavit. Et ulterius dicunt quod licet aliquis pro salute sua ad aliquam domum domorum praedictarum pro aliqua felonia in forma praedicta fugiens ab eadem domo extractus fuisset, ipse semper occasione privilegii praedicti ad hujusmodi domum à toto tem­pore praedicto restitutus fuit.’ De restitutione dubitant Judices, unde causa ampliata est etiam in aestivam anni proximi sessionem. Qua, postquam interea à procuratoribus regiis privilegium impugnatum est, & alterutrinque discepta­tum, & res, à ceteris etiam qui judiciis praeerant, mature est perpensa, secundum reum, Asyli nomine, fertur Sententia. Neque haec sane indigna quae, formu­la forensi, interseratur. ‘Auditis & plenius intellectis tam Recordo praedicto quam diversis & non modicis legis peritorum rationibus pro Domino Rege in hac parte factis ac habito prius inde avisamento tam Justitiariorum Domi­ni Regis in utroque Banco, quam servientium Domini Regis ad legem, necnon aliorum peritorum de ejusdem Domini Regis consilio per Praefatos Willielmum Hanckford, & Willielmum Skrene, pro jure Domini Regis in hac parte salvando ad hoc requisitorum, videtur Justitiariis hic quod prae­dictus nunc Prior & Fratres Hospitalis praedicti hujusmodi privilegium, prout ex parte sua in forma praedicta allegatum extitit, habere debeant. Ideo consideratum est quod praedictus Johannes Gore, ad praedictam domum praedicti Prioris Sancti Johan. Jerusalem in Anglia vocatam Spittlehouse in Burghton, ad quam idem Johannes Gore pro felonia praedicta fugit petendo ibidem privilegium Hospitalis praedicti & extra quam idem Johan­nes Gore postmodum per Constabularios Villae praedictae & alios aemulos suos manu forti contra voluntatem suam in forma praedictâ extractus fuit, restituatur.’ Et restituitur per Vicecomitem Comitatus praedicti. Accusatio­nis, Exceptionis, Ampliationis, & Sententiae formulam integram olim ex­scripsimus ex vetusto, quem diximus, Codice qui locupletissimus est rerum ad Hospitalarios spectantium Thesaurus. Sed sub Henrico, Angliae Rege VIII. legibus in ordinum Comitiis latis antiquata sunt hujusmodi Asylorum jura; & plane apud nos evanuere.

[...]. Bene ominandi causa [...] & sermocinationibus Graecorum adhiberi & inscriptionibus praefigi solitum esse notissimum est. Haud alia notione quam quod bonum felix faustumque sit, fors fuat, & quae sunt ejusmodi Romanis in usu erant. In utroque Decreto heic reperitur & ad extremum Foederis. Sed non ita multa sunt exempla hujusmodi, in Decre­tis aut Foederibus, usus. Vide annuas Atheniensium & Lacedaemoniorum in­ducias apud Thucydidem lib. 4. Ea [...] pactae sunt. Laconum item Decretum, non dissimili auspicio fit, de Epictetae Grinni filiae legato, apud Janum Gruterum in Inscriptionibus pag. 217. Etiam pro eo quod est Romanis quod felix faustumque sit expresse substituunt Graeci [...] uti habetur apud Appianum lib. 4. de bello Civili. Id [...] est Helle­nistis Maccabaeorum primo cap. 8.23. Et Donatus ad Terentii Hecyram fors fuat usurpari ait, pro bona fortuna sit, unde etiam nos, cum bona fortuna, ver­bum verbo reddentes heic vertimus. Pro eodem praefigebant etiam edictis Romani Bonum factum, quod videre est (ut testimonia id genus cetera, quae satis obvia sunt, praetermittam) in reciproco illo mathematicorum edicto de Vitellii nece apud Suetonium cap. 14. Ubi tamen non solum edictorum for­mulam eos irrisisse puto, sed etiam sive artis suae, cujus item amantior erat im­perator, vocabulis rite servatis ipsis (si Graecè scribebant, quod est satis si­mile [Page 28] veri) sive intellectis & indicatis (si Latinè) homonymia acrius eum iu­gilasse. Bonum factum (ita latine, ad formulam edicti, noctu ludebant ma­thematici, postquam ejusmodi formula interdiu eos Italia intra Kalendas Octobris excedere jusserat) ne Vitellius Germanicus intra Kalendas Octobris usquam esset, quod graecè sonasset [...]. Homonymia duplex fuisse videtur; tum in eo quod tam sensu indicativo quam optativo intelligi posset [...], tum quia Fortuna bona seu [...], aut bonum factum idem innuens, tam ex artis ritu quam ex edicti formula, petenda erat. Etenim Fortunam, quae in tota ratione mortalium sola utramque, ut ait ille, pagi­nam facere existimabatur, sive [...] & bonam, sive [...] aut malam nominabant mathematici, prout siderum in thematis genethliacis positura & [...] seu fortis Fortunae habitudo praedictionis argu­menta subministrabant. Neque id solum in hominum sed & urbium & impe­riorum thematis obtinebat. Aut igitur infelicem exitum, [...] bonae fortunae seu Boni facti (quod idem est) nomine Imperatori, cujus ex themate malam fortunam seu exitium compererant, ironia innuebant; aut consulto si­mul urbis seu Imperii Romani themate (uti artis illius praeceptis oportet) bonam ex tyranni nece Fortunam imperio, solennibus edicti vocabulis, quae eodem sono fere, non dissimili sensu, Astrologia propria erant, usi edice­bant. Non sum nescius interim [...] seu res externas plerunque à Magistris, Sorti Fortunae tributas esse. Sed, cum multiplex fuerit ejusdem Sortis significatio; in vitae etiam datoribus seu aphetis, teste ipso Ptolemaeo, primarium obtinet locum. Unde prout sive à locis sive à stellis anaereticis seu interficientibus laeditur, mortis genus ostendere putatur. Vide, si placet Hermetem in Carpo, Aphorismo 78. Et Vettius Valens Antiochenus, Astro­logus vetustus, necdum typis editus, Sortem Fortunae, quam [...] appellat, Lunam, Sortem vero Daemonis seu Genii, Solem (qui eidem Vettio [...]) denotare ait. Hunc igitur [...] sive res agendas seu athla (uti vocat Manilius) tribuit; illi [...] sive quae ad corpus spectant; nimirum Sanitatem, Morbos, Pulchritudinem, necem, & quae sunt id genus alia. Ita scilicet [...] sive Floridorum libro 4. Ubi [...] agit juxta stellarum erran­tium periodos & [...] seu in tempora missiones, quas vulgus hodie astrolo­gorum prorogationes vocat. Adjicit insuper ibidem caput [...], sive de rebus Sortibus Fortunae & Genii assignatis. [...], inquit, [...]. Ideoque [...] velut Deos contubernales habemus apud veteres. Vide Aristidis orationem sacram primam. Et Poema sic inchoavit Diagoras ille atheos, sed antequam Deos esse negasset, [...]. A Daemone seu Genio & Fortuna fiunt omnia; quod memorat Sextus Empiricus adversus Mathematicos lib. 8. Et [...] Zasradi seu Zoroastri, id est Magorum scholis, Fortuna dicta est adeoque [...], uti ha­bet Theodorus Mopsuestiae libro [...] apud Photium codice 81. Obiter autem alia quae apud Vettium nostrum habet Necepso, qui Aegypti Rex ante annos 2300. scripsit, de Sorte Fortunae subjungimus. Neque gratiam nos inde non inituros putamus non solum cum iis qui divina­tricem illam artem frustra nimis venditant, sed etiam cum illis qui sobrie [Page 29] philosophantes, & reverenter prisca indagando artium qualiumcunque sive de­perditarum sive fugientium vestigia satagunt. Vettius, Floridorum primo, ad Felicitatem seu Infelicitatem nati dignoscendam, locum ejus ait [...]. Et, ut sententiam firmet, Necepsonis Regis librum 13. citat. Ita inquit, [...] (lege [...]) [...] (depravatum esse puto ex [...], qui abbre­viante figura ex literis duabus primis & [...] interdum adjecta, conscribi solitus est; nisi [...] pro eodem illum usurpasse malles) [...]. Atque eodem modo, ait, Petosiris locum expli­cat in Definitionibus sive [...], inquit, [...]. Extremo item libro tam ex Petosiride quam ex Ne­cepsone eadem iterat. Et libro 3. caput habet de Sorte Fortunae, ejusque in Natorum vitae spatium imperio & legibus. Res ipsa satis futilis est & nugato­ria. Sed quoniam ex eodem Necepsonis libro etiam desumuntur quae de ea tradit, ideoque vetustiora sunt quam quae alibi omnino legimus de Fortu­nae Sortis apud Astrologos interpretatione, & satis à vulgi Scriptorum sen­tentiis diversa, etiam totum caput adjicere visum est, quod nec bonarum li­terarum studiosis injucundum fore credimus, certe Astrologiae magistellis pergratum. Lemma hujusmodi est. [...] (inquit Vettius ille Valens) [...] (lege [...]) [...] [...] [...]. ♃ [...]. ♂ [...], ☉ [...] ♀, [...], ☿, [...] [Page 30] [...] ☉ ♀ [...] [...] [...] ♄ ♐ ♃ ♈ ♂ ♍ ☿ ♌ [...]

[...] (ita MS. Sed calculus exigit [...]) [...] ☉ ♒ ☽ [...] ♍ [...] ♂ ♄ ♃ ☿ ♈ ♀ ♓ [...] ♒ [...] [...] [...]

[...].

Sequitur dein caput cui lemma est, [...] (in ipso capite [...] vocantur) seu de annis nati in quos Imperium obtinent stellae maleficae, pro variis quas ad Sortem Fortunae, sortiuntur ipsae radiationibus. Alia sequuntur [...]. Nam [...] habet tri­plicia; [...], qui sunt anni superius sideribus tributi, [...]. Sic apud vulgus Astrologorum eodem sensu occurrunt anni mi­nores, medii, majores. Videsis Julium Firmicum Matheseos lib. 2. cap. 33. Ubi is de ejusmodi annis, & Chronocratoribus, in sequentibus, ut [Page 31] ferme Vettius. Etiam ad has nugas, quae velut antiquissima omnium quae extant Astrologiae judiciariae specimina adduximus, fusius explicandas plu­ribus libro agit quarto. [...] quae affert, Schematis Coeli ut & oculis facilius accommodentur, repraesentavimus. Planetarum autem & Si­gnorum heic characteres non prorsus similes sunt eis quos Codex MS. exhi­bet. Quales in Typographi loculis reperiuntur, talibus usi sumus. Sed nec ita discrepant ut alios omnino esse sentias, nisi ductuum ejusmodi varie­tati, quae ad figuras easdem ipsas repraesentandas adhiberi solet, ignoscen­dum esse non velis. Varii sanè apud librarios, idem interea volentes, ductus sunt. Et codex MS. haud alios ferè habet quam Tetrabiblon Ptolomaei Grae­ce editum. Sed hi & illi qui passim hodie in usu sunt, à veteribus scilicet, ut fieri amat, paulo deflexi, eadem ipsa, etiam quà linearum ductus sunt, signi­ficant, & earundem rerum Sideribus singulis respondentium sunt imagines. Saturni plane, in utrisque, Falcem tantum innuit, Iovis fulmen, Martis Spi­culum, Solis sive Globum lucidum, ut vulgo pingitur, sive radium Solarem, ut frequentius in libris Graecis; Veneris speculum, Mercurii caduceum, Lu­nae ipsam novam: ita etiam in Signis, Arietis sc. Tauri & Capricorni, Cornua, quae tamen satis distincta; Geminorum, amplexus mutuos; Cancri, Chelas; Leonis, caudam; Virginis, pectinem; Librae, jugum; Scorpionis item cau­dam sed dissimilem Leonis; Sagittarii sagitam; Aquarii, lineas undulantes; Piscium, Pisces, ut in Coelestibus ejusce signi diagrammatis, connexos. Ita Sors Fortunae rota plerunque denotatur. Quae tamen omnia inartificialiter à Librariis solent formari. Tantum abest ut in hisce figuris, mysterii quidpiam latere sentiamus, cum iis qui nescio quos abditos naturae sensus inde expiscari se frustra (ne quid gravius dicam) credidere. Solenne erat Graecis etiam vo­cabula alia saepius occurentia ejusmodi figuris abbreviare, uti in descriptis etiam videre est; ubi [...] [...] est, (cujus partem habent seu Sortem cum aliis pluri­bus, proeter Fortunae, Astrologi) [...] & [...] [...]. Etiam ☉ quod Solem vulgo indicat, Circulus est apud Vettium saepius. Id genus ha­bet compluria. At demum perpendant haec & committant Ptolemaei caput [...] in Tetrabibli tertio, astrologorum filii. Ita intelligent etiam quis [...] fuerit quem ibi memorat Ptolomaeus. Necepso plane est [...] ille, ita propter excellentiam dictus, uti [...] & [...] & [...], & interdum [...] etiam à Vettio nominatur. Citat item Vettius Timaeum, Abramum, Hermippum, Orionem, Critode­mum, Astrologos, quorum plerique apud Firmicum item reperiuntur. Ideo autem Necepso [...] dictus est, ni fallor, quia primus fuisse creditus est, qui astrologiae praecepta scriptis tradiderit. Quin is simul & Petosiris eadem causa simplici [...] nomine nonnunquam appellantur. Videsis exe­gesim veterem quae Proclo tribuitur in caput quod diximus Ptolemaei. Scio [...] diversam Astrologos obtinere notionem. Nam domum sche­matis coelestis quintam ita antiquitus vocabant, ut in Sexti Empirici quarto, Julii Firmici lib. 2. cap. 19. alibi item, legimus. Sed cum ea notione nihil huic loco est. Atqui Hesychius; [...].

[...]. Antistites nimirum qui [...], id est, sacra Menstrua sive pro tota urbe sive pro Senatu peragi solita faciebant. Idque noviluniis. De sacris ejusmodi apud Graecos fusius, ex autoritate veterum, Iohannes Meur­sius in Graeciae Feriatae lib. 5. in [...]. Ibi etiam de Epimeniorum nomi­ne & functione in sacris illis. Doctissimi viri notis adjicio, ad ea, mense ni­mirum redeunte semper celebrata, epulas menstruales, Plauto ita vocatas, spectare. Ergasilus parasitus in Captivis.

Quin & [...] sacrificulos ejusmodi aut sacrorum antistites generatim in­terdum denotare, uti & [...] sacras epulas quae menstruae non erant, sed annuae, & [...] ita sacrificare. Id liquet tum ex testamento Epictetae Grinni filiae, in Marmorea tabula Venetiis, tum ex Lacedaemoniorum pse­phismate quo firmatur testamentum. Sacrae enim epulae seu [...] plane ibi quotannis tantum celebrantur, idque diebus 19.20. & 21. Delphinii men­sis. Et temere egit interpres qui [...] ‘Si quis mense suo sacris non ministraverit ibi vertit, & [...] menstruatim sacro deservientes, & [...] menses solennes. Debuit sane, si quis functioni suae sacrae defue­rit, epularum antistites sacri, sacrae epulae, quod ex ipsis testamento & De­creto manifestum fit.’ Ea vise apud Ianum Gruterum. Ex frequentia scilicet sacrorum in noviluniis celebratorum, vocabula quae ratione stati temporis primo indita sunt, nulla habita postmodum temporis ratione, ad similia seu quaecunque periodica sacra, periodis dissimilibus celebrata, translata sunt. Inde est etiam quod Hesychio [...] (ut scilicet sacerdotium id denotat, seu ut Brauroniis sacrificabant quolibet quinquennio antistites ita dicti, sive Eleusiniis majoribus, aut id genus aliis redeuntibus, sacris, apud Pollucem in octavo non ut [...] vocabulum est apud Philosophum Politicorum sexto) redduntur [...], quod sacros antistites simpliciter, ut diximus, significabat. Tantundem habet Phavorinus. Ita [...] gene­ratim tandem dies festi dicti; uti ex Demosthenis contra Timocratem ab Harpocratione & Suida observatur. Et Hellenistis pari forsan ratione [...] quod novilunium est, & [...] saepius vertitur, item [...] seu Festum eis redditur 3. Regum cap. 12. comm. 33. Idque festum à novilunio remotissi­mum; quinto decimo scilicet die Marwhescan mensis celebrandum. Scio [...] pro mense ibi ab aliis sumi. Sed res ipsa quae narratur Seniorum interpreta­tioni maximè favet.

[...]. Ipsa [...], seu sacrae epulae per [...] innuuntur. Tempestas enim adventus legatorum è Magnesia ejusmodi erat, ut instante novilunio opportune exciperentur. [...] pro sacris ejusmodi epulis usurpatur apud Plutarchum in Demetrio. Decreverant misere adulantes Athenienses, Demetrium quotiescunque appelleret Athenas, [...] Cereris & Liberi patris lautitiis seu epulis sacris excipe­re. Eodem nempe ritu honorem Regi, ut Numini, exhibere, quo Deorum, quos diximus, sacra celebrabant. De ea re consulas porro Casaubonum Ani­madversionum in Athenaeum libro 6. cap. 15. Legati autem heic ad ipsorum deorum epulas tantum honoris causa invitandi; idque in Prytaneum, quod, uti ceteris Graeciae urbibus, ita Smyrnae proculdubio, erat locus, in quo tum victus publicus Hieronicis aliisque de republica optime merentibus dabatur, tum Vesta perpetuo sacrata, & publicae epulae pollucibiliter celebratae sunt. Doctissime item de Prytaneis Casaubonus dicti voluminis lib. 15. cap. 19.

[...]. Eminentioribus apud utrumque populum di­gnitatibus, iisque annuis, ni fallor, Foederis annus notatur, quem­admodum Ephororum simul & Archontum [...] nomina annos signare solebant in Lacedaemoniorum & Atheniensium foederibus, quod ex Thucydide & Demosthene satis cognoscitur. Sed dignitas haec sacra est utraque. Et Pontificem summum par est ut credamus fuisse Hege­siam. Quin, de anno Sacerdotiis variis signari solito, vide Arrianum ad Epi­ctetum [Page 33] lib. 1. cap. 19. Flavium Josephum [...] lib. 14. cap. 16.1. Maccabaeorum cap. 13. commat. 42. & cap. 14. comm. 43. Ianum Drusium ad locum penultimum; Ioannem Meursium in Archontibus lib. 3. cap. 6. de sacerdotibus Iunonis apud Argivos, & in Graeciae Feriatae lib. 3. festo [...]. Et habet Dogma Melitensium, incisum Romae, hunc titulum [...], quod videsis apud Gruterum in In­scriptionibus pag. 400. aliud item ejusmodi Agrigentinorum ibidem pag. 401. Adde Platonis de Legibus lib. 12. Plutarchum in vita Demetrii, Decreta ali­quot apud Demosthenem de Corona, Castorem apud Eusebium in Chroni­corum priore, de Sicyoniorum Carniis & in Canone numero DCCCLXXXIX in addendis etiam pag. 213. Consule porro Meursium dicti de Archontibus operis lib. 3. cap. 16. & 17. Et durarunt ejusmodi aliique varii distinctionis annuae characteres usque ad Justinianum Imperatorem; adeoque ut Civitati­bus aliquot in more etiam tunc temporis positum esset, sine ulla alius notae adjectione, annos instrumentis publicis & contractibus, suo duntaxat ritu, designare. Neque aliud innuit ille Novella 47. ubi [...] seu observationem in civitatum temporibus maxime Orientalibus habitam memorat. Eadem vero Novella primo sancitum est, ut non solum in Urbe, sed etiam in omnibus Provinciis & Civitatibus, actis singulis & in­strumentis, actuarii, tabelliones, exceptores, & qui sunt id genus ceteri, prae­ponerent Imperatoris annum, Consulem, indictionem, Mensem & Diem, & demum, pro civitatum arbitrio, [...], annum, sci­licet, qui quocunque modo civitati proprius erat. Edita est haec Novella anno Justiniani 9. Salutis nempe reparatae DXXXVII. Dicebatur praeterea digni­tas apud Smyrnaeos primaria, eaque, qua annos significabant, Stephanepho­rus, uti altera illa heic memorata, quae Magnetum est. Sed illius usus Smyr­nae, puto, nondum inoleverat, seculis utpote aliquot post Seleuci tempora receptus; de qua re statim plura.

[...]. Stephanephorus heic seu Coronam gestans, tum ex supremis erat, puto, Magnetum judicibus annuis, tum Solis & Apollinis sa­cerdos, isque primarius (nam plures etiam erant ejusmodi ibi sacerdotes) cu­jus nomen Fastis ad annum designandum adeoque Foederi huic, pro more, adji­ciebatur, uti Archon primarius seu [...]. Id sane elicere fas esse videtur ex Platonis lib. 12. de legibus, ubi de judicum Supremorum & Correctorum electione verba faciens exemplum affert de Magnetibus. Utrum de iis qui in Thessalia & vicinis Thessaliae Regionibus, an de nostris, non satis liquet. Cum vero ex veteribus doceamur, hosce illorum fuisse, idque diu ante Pla­tonem, coloniam, non est cur dubitemus non ita diversa fuisse utrorumque instituta, maxime in sacris ceterisque quae solenniora erant. Neque opinor sane, Platonem dum Magnetas in civili illo de Magistratibus praecepto gene­rali, meminit, ipsos, qui eis tunc fuere in usu, mores, non simul innuisse. Quotannis voluit in communi Solis & Apollinis templo, Civium conventu habito, post Solstitium aestivum, triumviros, qui supremi forent judices si­mul & utriusque Numinis sacerdotes, ex optimis civibus, suffragiis, hisque paritate turbatis, sorte eligi, & [...] seu fronde viridi coronari; tum pro­nuntiari; [...]. ‘Quod Magnetum civitas, instaurata sibi divinitus salute, desi­gnatos suos soli triumviros optimos ut primitias, ritu veteri, Apollini & Soli communes consecrat.’ Ita nempe annum auspicabantur forte Magnetes. Trium­viris autem hisce minorum, scribit, Magistratuum, correctorum scilicet seu [...], censuram competere, atque ab his ad illos reis provocare licere. Quin exuta post annum dignitate, singulari, dum vixerint, honore haberi, hos solos ci­vium Coronam lauream gestare, ac omnes Apollinis & Solis Sacerdotes perpe­tuo [Page 34] manere. [...], inquit, [...], ‘Summum vero sacer­dotem unum esse quolibet anno, atque cum qui primus renuntiatus est ex his qui illius anni fuerint sacerdotes. Hujus autem nomen perscribi ad tem­pora designanda dum civitas habitatur.’ Si haec ad Magnetas omnia spe­ctant, Stephanephororum eis genus duplex erat. Alii, tam Magistratuum censurae quam Deorum sacris, annis suis electi, praeerant; alii exuta, post ela­psum annum, dignitate, profana seu administratione civili, perpetuo ta­men manebant sacerdotes honorarii. Saltem sacrorum cura ab his amplius haud erat exigenda, sed ultimo electis delegata. At Stephanephori non minus hi quam illi dicti. Universis enim iisque solis Coronam eamque lauream gesta­re fas erat. Primi autem generis tres duntaxat erant, quorum, is qui primus renuntiatus est, Pontifex erat maximus, & [...] seu anni signa­tor; unde illius nomen, quod sortitus est heic Pythodorus, cum Smyrnaeorum Pontifice Hegesiae Foederi praefigitur. In hanc dignitatem evectus est The­mistocles cum sedes haberet Magnesiae, quam ut panem, sicut alias Orientis urbes ut vinum, obsonia, vestes, & stragula ei sigillatim subministrarent, dono à Xerxe acceperat. Ita Posis vetustissimus rerum Magneticarum Scri­ptor apud Athenaeum libro 12. [...], ait ille [...]. Neque vero est cur porro de vocabuli ratione soliciti si­mus. Tam notum est Coronas velut dignitatis maxime propria insignia ge­stasse sacros antistites, quam sacra eos fecisse. Atque inde vocabulum, ut fit, natum. Tarsi idem dignitatis nomen Herculis Sacerdotem denotabat, quod scribit Athenaeus libro 5. ubi Lysiam Philosophum Epicureum Stephanepho­rum ibi creatum ostendit & [...], Coronam lauream, quae aurea etiam erat, gestasse. Metrodorum item Hermogenis F. à mystarum conventu Stephanephorum seu Sacerdotem Matris Deum renuntiatum habes in veteri inscriptione apud Gruterum pag. 309.1. & pag. 1097.5. Vide, si placet, Carolum Paschalium de Coronis lib. 4. cap. 14. atque adde magni Casauboni animadversiones in quintum Athenaei cap. 13. & ejusdem notas ad Suetonii Octavium cap. 18. Ceterum non omnes Coronae Sacerdotum pro­vincialium aureae erant, quod tamen ex Tertulliani de Idololatria cap. 18. ab eo ibi elici videtur. Fuere duntaxat nonnullae; neque aliter intelligendus Tertullianus. Nam aliae laureae in provinciis non minus quam Romae erant, aliae ex aliis frondibus, pro ritu vario. Etiam ipsi Atheniensium archontes myrto coronabantur, licet inde non denominati. Testatur Pollux in octavo; & videsis V. C. Iohannem Meursium Atticarum lectionum lib. 6. Postmo­dum autem & Smyrnaeorum Pontifex maximus, cujus nomine annum signa­bant, Stephanephorus, seculis aliquot nimirum transactis, dici coepit ad alia­rum civitatum, quibus vox illa in usu, exemplum. Id comperimus sub tem­poribus Antonini Philosophi. Tunc enim Heraclides sophista (quod scribit Philostratus) [...], ‘Coronatam dignitatem, seu eam quae Stephanephori est, apud eos obtinuit à qua annis suis Smyrnaei nomina imponunt.’ Et ad Smyrnam spe­ctant, puto, & inde, ni fallor, translatae sunt illae, quas supra dedimus, in­scriptiones aevi Foedere recentioris, in quibus habetur dignitatis hujus men­tio. Vide 4.5. & 9. Arundellianarum quae Graecae sunt. A tam frequenti no­minis apud Orientales usu, Stephanephororum & eorum qui, coronas gestan­tes, aliis tamen nominibus noti erant, sodalitio, & administrationis tum vi­cissitudinibus tum jure partario, dignitas haec [...] seu [...] dignitas cui coronam gestandi jus erat partiarium interdum dicebatur; quo scilicet distingueretur à fastigio vere regio seu monarchico. [Page 35] Ita intelligo Ptolemaeum libro 4. Tetrabibli capite 2. [...] seu de fortuna dignitatum, quam à luminarium & comitantium seu stipantium, [...] nempe planetarum, positu sumit. Si in masculinis signis, inquit, & in angulis luminaria fuerint planetis quinque stipata, Reges nascuntur. Si Planetae ipsi stipantes angulos occupent, orbis decernunt imperium. Si, ce­teris ita se habentibus, Sol fuerit in masculino, Luna in feminino signo, atque horum alterum duntaxat angulum habeat [...] ‘Principes erunt solummodo non supremi, vitae tamen necisque potestatem habentes.’ [...], ait, [...]. Ubi MS. codex in Bibliotheca Collegii Corporis Christi Oxoniis habet [...]. ‘Si ceteris ita se habentibus, stipan­tes planetae angulos non occupent, neque eis testimonium praebeant, magni erunt & dignitate, cui Coronam gestandi jus est partiarium, seu vicarii, seu castrorum praefecti, seu Sacerdotali, minime autem principali dignitate, conspicui.’ ‘Ita locus ille reddendus, quem depravarunt nimium Latini in­terpretes Gogava, Camerarius, horumque sequaces, dum Natalium splen­dore conspicuos aut in dignitatibus generis illustres pro [...] plerunque ignoranter substituunt.’ Alii habentes magnum posse super aliquam villam. Sed veri sensus vestigia maxime habentur in ver­sione illâ Aegidii Tebaldini ex Hispanico sermone in Latino-barbarum ante secula aliquot edita, ubi legimus, ‘Erit natus magni nominis tantum; & ejus valetudo velut illius, qui uni parti dominabitur, apparebit.’ Hispanica au­tem versio Alfonsi ..... Castellae Regis jussu ex Arabica sumta est, versione quam nondum vidimus. Sed partiarium dignitatis jus Arabem agnovisse ibi palam est, quod aut dissimularunt aut ignorarunt interpretes ceteri omnes. Neque doctius sane eorum, qui Commentarios ad locum consarcinarunt, quispiam. De alia quam hac ipsa Stephanephori dignitate mini [...]e capien­dum est illud in Hephaestionis Thebani atque aliorum aliquot Astrologorum priscorum excerptis. Quibus ascendit (aiunt) tertius Librae Decanus, eorum nonnulli [...] (ita in Codice typis edito) [...]. Plane legendum [...].

[...]. Ut sacra pleraque ita etiam Temporum nomina, solen­nes rationes, atque alia compluria Athenis in Ioniam, in tertia Coloniarum è Graecia migratione (de qua consulendus Pausanias in Achaicorum initio) transfretarunt. Cuinam igitur tempestati mensis hic, Smyrnaeis & Magneti­bus, puto & Ionibus ceteris, communis responderit, è moribus Atticis illuc traductis, cum Ionicis alias destituti simus, eruendum est. Mensium Attico­rum laterculos habemus apud recentiores, varios. In iis Lenaeonis nomen non habemus, extra quam ubi à Grammaticis aliquot, accuratiores tempo­rum rationes negligentibus, infarcitur. Et raro satis apud veteres omnino habetur. Apud Hesiodum occurrit. Versus notissimus est, [...], &c. Boeotius erat poeta, ideoque mensem Boeotium ita dictum, sunt qui non absurde colligunt. Sed Boeotiis mensem ita aliquem vocatum negat eruditissimus Hesychius. Ianuarius pro eodem Hesiodi interpretibus plerumque substituitur, & nunc Gamelioni At­tico nunc Posideoni tribuitur. Vide Ioannem Tretzen ad Hesiodum, & Theodorum Gazam de mensibus Atticis, qui [...] eum, puto, appellat de hac re agens. Quin Etymologici autori mensium principium dicitur Lenaeon & Choiaco Aegyptiorum convenire. Sed Choiacus in fixo Aegyptiorum anno intervallum quod à 27. Novembris ad 26. Decembris interjicitur, oc­cupat. [Page 36] Hybernum interim fuisse, apud Hesiodum, nemo dubitare potest. Ionibus autem mensem Lenaeonem fuisse etiam tradunt & Proclus ad Hesio­dum & Tzetzes in Trincavelli editione; qui porro inter menses Atticos eum tam bene forsan numerat quam male collocat. Ego vero, doctiorum pace, Lenaeona (si aut Athenienses spectemus, aut eos qui ab Atheniensibus mores suos accepere) ipsissimum fuisse Anthesterionem sive secundum mensem At­ticis Hybernum, opinor. Etenim menses Atticos à solennioribus suis sacris plerunque denominatos esse manifestum est. Ut à Thargeliis Thargelion dictus, Pyanepsion à Pyanepsiiis, Anthesterion ab Anthesteriis. Non dissi­mili fere ratione priscis Danis Christmanath Decembrem, & Saxonibus [...] Aprilem denotabat; uti etiam à Februis, Februarius Latinis dictus. Certissimum autem est Atheniensibus Dionysia seu Liberalia triplicia fuisse. Ea quae [...], seu Ruralia (ut eorum anni seriem observemus;) ea quae Anthesteria seu Dionysia simpliciter saepius & propter excellentiam, Dionysia Majora, & Dionysia in Limnis, dicta; & quae [...] seu Urbana. Horum genus primum Posideone mense celebrabantur, teste Theophrasto [...]. Secundum Anthesterione, quod à Demosthene contra Neaeram, Thucydide in secundo, Hesychio, aliis docetur. Tertium Elaphebolione, ut idem Hesychius, & alii. Atticorum mensium seriem, quae, ad hanc rem, extra controversiam posita est, vide supra pagina 69. Ubi si Maemacterionem ex­cipias, nullum suo loco non tributum habes. Dionysiorum autem primum & secundum annua erant; tertium trietericum. At secundum genus, nostra sententia, dicebatur etiam [...] seu Lenaea (quae adversantur heic, licet, à doctissimis viris oscitanter nimis recepta, & subjiciemus & cluemus) festum scilicet Liberi patris maxime solenne & vetustissimum; adeoque duplex Festi nomen binominem ipsum Mensem effecit. Ut ab Anthesteriis Anthesterion, ita Lenaeis Lenaeon formatus. Neque enim aliud sonat Lenaea quam Bac­chanalia, Liberalia seu [...] illa quae Anthesteria fuere. Expressissime de nomine, ad hanc rem, Lenaeorum, Hesychius. [...]. "Limnas dicit locum esse Libero patri sacrum in quo sacra Lenaea peragi solita. At vero quae in Limnis sacra, ea Anthesteria ipsissima, seu Majora fuisse nemo dubitat. Itaque Lenaea & Anthesteria eadem. Idem Hesychius in [...], inquit, [...]. Nullum mensem Lenaeonem vocabant Boeotii. (Dum haec scripfit versum illum Hesiodi respexit) ‘Putatur autem Bucatius idem esse Plutarcho. Nam & is frigidus est. Alii Hermaeum esse Lenaeonem volunt, qui Bucatium sequitur. Nam etiam in eodem Lenaeorum Festum celebrant Athenienses.’ Mensis igitur, quo Lenaea peragi solita, Hermaeo Boeoto­rum respondit, id est, secundo eorum mensi. Nam Bucatius eis, annum à solstitio hyberno auspicatis, primus erat quod docet Plutarchus in Pelopida. Hic itaque Gamelioni Attico respondet. Secundus igitur, nempe Hermaeus, Anthesterioni; adeoque Anthesterionis sacra sunt quae Lenaea dicta. Videsis Proclum ad Hesiodi Opera & Dies, ubi male [...] pro [...] legitur, & à doctis aliquot viris patienter nimis excipitur. At diserte ibi de Hermaeo locutus, cui Lenaea Attica etiam tribuit, [...], inquit, [...], Iones mensem illum non alio quam Lenaeonis nomine ap­pellant. Idem, ni fallor, voluit ibi Ioannes Tzetzes; tametsi veterum tempo­ris rationum omnino expers, Romanorum Ianuarium, Aegyptiorum Choia­cum & Lenaeonem temere confundat. Nam Lenaei seu Lenaeonis mensis no­men inde petit, [...], eo quod Pithoegia in eo perageban­tur. Et expresse [...], inquit, [...], Lenaeus Ionibus appel­latur. Ita scilicet Tzetzes in Editione Trincavelliana seu veteri. Sed nuper haec verba nescio quare praetermittuntur, aliis eo in loco substitutis; & non [Page 37] [...], sed [...] in ea legitur. At vero Pithoegia 11. de Anthesterionis peragi solita, teste Plutarcho Symposiacon 3. quaest. 7. Sed & Hesychius, opinor, Anthesterionem ipsum Lenaeonem ap­pellat, ubi de Liberalibus in [...] agit. [...], ait, [...]. Triplicia proculdubio Liberalia Athenien­sium docere heic voluit vir scientissimus. At Ruralia & quae Urbana dicta, seu trieterica, suis mensibus recte tributa videmus. Illud vero [...] verba nihili sunt. Eemendarunt alii legentes [...]. Sed ita duplicia tantum erunt ibi Liberalia, & ea quae Majora, annua, & maxime solennia, contra morem Hesychianum, prorsus omissa. Quin nec ita heic sa­tis congrua tradiderat ipse iis quae, verbo [...], dixerat. Alii [...] ibi legunt. Sed in iis etiam sunt qui summa interim incogitantia Lenaea & Li­beralia Ruralia etiam ipsi confundunt. Sed lectio haec est appositissima, quam etiam firmatam habeo perspicacissimo judicio Amplissimi & amicissimi viri Danielis Heinsiii. Ita castigandum illum Hesychii locum me amanter li­teris suis docuit Sidus illud orbis literati splendidissimum. Atque aequum certe est, ut aut eam lectionem amplexemur, aut [...] (pro [...]) [...] substituamus. Utroqu [...] modo Anthesteria seu Dionysia in Lymnis, Lenaeone, id est, suo mense, rite collocabimus. Etenim Dionysia haec [...] Thucydidi, ideoque [...] seu vetusta, propter excellentiam & vetustatem dicta sunt. Sic triplicia Dionysia suis sigillatim mensibus pulchre ab Hesychio ordinata. Et non solum Mensis nomen, sed & nominis ratio ad Ionas nostros Athenis migravit. Iis enim Lenaea etiam, Liberalia illa Majora & vetusta, eodem Anthesterionis, 12. nempe die, quo Athenis, quotannis peragebantur. Locuples est hujus rei testis Thucydides libro 2. Ab australi arcis parte compluria scribit delubra Athenis fuisse sita; Jovis, inquit, Olym­pii & Apollinis Pythii, & Telluris sive Cereris [...], ‘&Bacchi in Limnis cui vetustiora Liberalia fiunt 12. die mensis Anthesterionis, quemadmodum nunc quoque Iones juxta morem celebrant.’ Ibi Scholiastes [...], inquit, [...]. Vetustatis nimirum nomine, à ceteris Liberalibus haec signan­ter distincta. Atque haec ipsa sunt Liberalia quae [...] celebrari solita etiam in Smyrna nostra, diserte memorat Aristides tum in [...] tum in [...], Ea scilicet quibus Triremis sacrae pompa fieri solebat, de qua & ipse Aristides & Philostratus in [...] ta Polemonis Sophistae, ubi etiam expresse Anthesterioni mensi apud Smyrnaeos Liberalia illa tribuuntur. [...], inquit Philostratus, [...]. ‘Pompa fer­tur mense Anthesterione, [...]blimis Triremis in forum, quam dirigit Liberi patris sacerdos ut gubernator.’ Attamen male illi qui [...] simpliciter dicta semper Anthesteria seu [...] significare volunt. Dionysia sim­pliciter dicta Ruralia etiam nonnunquam denotant, & interdum Urbana; cum scilicet aut expresse à Lenaeis discriminantur, aut aliter ex ipsa, de qua mentio fit, re satis dignoscuntur. Thrasyllus apud Laertium in vita Platonis, Tra­goedi, inquit, [...] ▪ ‘quatuor dramatis (seu tetralogia) certabant, in Dionysiis, Lenaeis, Panathenaeis & Chytris.’ Dionysia capienda heic esse pro aliis à Lenaeis ma­nifestum est. Panathenaea mensem Hecatombaeonem occupabant, quod li­quet ex psephismate Timocratis in Demosthenis, adv [...]rsus eum, oratione. Chytrorum Festum Lenaeorum postride celebratum. Similis vocabulorum, ni fallor, ratio est apud Pollucem lib. 8. ubi Archontem Dionysia ordinare ait, [Page 38] Regem vero Sacrorum Lenaeis praeesse. Sic Eupolis in Urbibus (Comoediae nomen est) tributa Athenasà sociis [...] portari ex sancito solita ait apud Aristophanis Scholiastem in Acharnenses. Sed Anthesteria seu Lenaea ab Eupolide intellecta fuisse, sentire nequeo. Nam sub agonem Lenaeum tributa socii non afferebant; quod diserte docet Aristophanes, utcunque Scholiastes eum ibi de Ruralibus agere perperam censet. Et quod de Comici Babyloniis & Cleone traditur, ad Ruralia referendum est, non ad aliud Dionysiorum genus. Nam ad Urbana, quae trieterica erant, nequit, quoniam tributa annua­tim persolvebantur, ut ex Aeschinis oratione [...] scimus. Dio­nysia autem Galeno intellecta libro de Antidotis primo, ubi de iis qui [...], agit, ipsa Urbana, ni fallor, seu Trieterica erant. Mensem enim Ela­phebolionem indicare videtur qui Ver clausit. De eisdem Dionysiis intelli­gendus forsan locus ille Aristotelis Metaphysicorum 5. c. 24. ubi de variis mo­dis dicendi, aliquid ex aliquo fieri verba faciens, unum affert de eo quod aliud sequitur, & proinde ex eo fieri, dicitur. [...], inquit, [...], ut ex Aequinoctio fit navigatio quia post aequinoctium fit, & ex Dionysiis Thar­gelia, quia post Dionysia. Certe Dionysia illa Elaphebolionis seu Trieterica pro­xime suis annis praecedebant, interjecto Mense Munichione, Thargelia. i. e. alia non interveniebant Dionysia. Quod si de annuis Dionysiis capiendus sit Aristote­les, tunc Anthesteria seu Lenaea innuit, quae interjectis, praeter complures dies, mensibus integris, tam Elaphebolione, quam Munichione in anni Attici ratione Thargelia antevertebant. Crassum errorem aliquot interpretum, qui Thargelia ibi mense Februario collocant, & de iis nescio quid ignavum effu­tiunt, libenter praetermittimus. Sed vero doctissimis aevi nostri viris placere video, Lenaea sacra à Ruralibus, quae Posideone celebrabantur, non fuisse di­versa. Nituntur illi plerunque autoritate Scholiorum in Acharnenses, quibus fateor Lenaea & Ruralia eadem sunt. Scholiis illis, & Marco Musuro, qui eo­rum pleraque congessit, plurimum debemus. Sed assensum heic praebere ego omnino nullus queo. Illud Dicaeopolis apud poetam in Acharnensibus.

"Ego bello malisque solutus rus me conferam & Liberalia agam Ruralia. De Lenaeis male interpretatur Scholiastes, & fallit dum fallitur. Nec melius eadem ipsa intelligi vult, quae in eadem Comoedia postea hisce verbis tradun­tur.

‘Nos ipsimet sumus. Certamen hoc in Lenaeo est. Neque adsunt peregrini. Non enim hac tempestate adferuntur tributa, neque ex urbibus adveniunt so­cii.’ Primo loco Posideonis sacra nemo non vidit. Sed de iis verba ibi fiunt à persona Acharnensi, quae gravioribus soluta curis, rus se conferre destinat. Et tempus in quo loquitur ad inducias, de quibus ibi mentio, spectat. Sed [...] in secundo loco, ipsissima Anthesteria sunt seu Liberalia quae in Limnis agebantur, id est, Lenaea, quibus scilicet Comoedia illa, Acharnenses, docebatur Archonte Euthymene, quod legimus in ejusdem ar­gumento. [Page 39] Lenaeon enim, nempe [...] in urbe erat, non rure, locus, in quo certamina celebrabant Athenienses ante Theatrum extructum. Ibi etiam Bacchi Lenaei fanum; adeoque à Limmis locus hic non diversus. Tan­tundem asserere videtur mihi omni exceptione major Hesychius in [...], inquit, [...]. Manifestissimus est ad secundum Aristophanis locum commentarius, quem re­centiorum Scholiis praeponderare nemo dubitet. Atque inde etiam Suidas, Etymologici autor, & Favorinus intelligendi in [...]. Etymologus item corrigendus. Adeo autem Aristophanis Scholiastem in hisce aberrasse nemo miretur, qui eundem etiam in Autumno Lenaea collocare adverterit. Etenim Liberaliorum triplicium nulli locus erat in autumno, neque ejusce rei apud veteres alibi vestigium occurrit. Alibi etiam in sacrarum ratione ni­mium fallit idem Scholiastes. Sed ab eo heic stat quod apud Stephanum de Urbibus legitur, [...], & citatur Apol­lodori Chronicon. At quae supra attulimus satis persuadent, verba illa [...] futile esse sive Hermolai Epitomatoris sive recentioris alicujus, magis glossema, quam sive Stephani, sive Apollodori (quorum uterque intercidit) mentem aperuisse. Et aut veteris Graeciae sacrorum ignorantia est, aut incogitantia est nimia Procli ad Hesiodum, ubi de Boeotorum Hermaeo mense locutus, eun­dem eum cum Attico Gamelione facit, [...], inquit, [...], "quo tempore Atheniensibus Lenaea celebrari solita. Quis unquam sive Le­naea sive Dionysiorum alia ulla Gamelioni antea tribuit? Adeoque nil satis obstat, quin demum Lenaea, Dionysia in Limnis, & Anthesteria eadem ipsa sacra fuisse concludamus, atque inde mensem Lenaeonem vocitatum, ac si Dionysion seu Bacchius dictus fuisset, quae idem sonant. Nam & Baccho men­sis ipse ante alios sacer habebatur, uti notat Harpocration, & pro varia Embo­lismorum, prosthaphaeresium & Cyclorum ratione, à Januario per Februarium iu Martium, in Mensibus Julianis, diversimode vagabatur. Vide nunc, si pla­cet, viros summos Josephum Scaligerum de Emendatione temporum lib. 1. capite de Mensibus Atticis & Canonum Isagogicorum lib. 1. pag. 57. & Isa­cium Casaubonum tum ad Theophrasti characterm [...] tum de Sa­tyrica poesi lib. 1. cap. 5. Adde Phavorinum in Lexico & Petri Castellani [...]. Nemo est horum cui non heic adversamur; sed non sine ratione, qua aliter edocti sententiae libentissime renuntiabimus. De Liberalibus item Atticis consule Dionysium Petavium ad Themistii Orationem 12. Sed de Mense hactenus. De anno item videbimus. Annos quorum initia loca habuere circa Solstitia aestiva, cum ceteris plerisque Graeciae civitatibus, nostris hisce in usu fuisse, vix est cur dubitemus. Et quod ex Platone supra notavimus de Stephanephororum electione tantundem firmare videtur in Magnesia. Seleu­cidarum autem anni tam incerti sunt apud Scriptores, ut vix de eorum cu­juspiam initiis & excessu exacte satis conseutiant. Sed si Eusebio fides, Seleu­cus Callinicus & Ptolemaeus Evergetes, hic Aegypto, ille Asia, regnare coepe­runt anno 2. Olympiadis CXXXIII. qui periodi Julianae est MMMM­CCCCLXVII. Si igitur in occasione Foederis supra non erravimus, quarto vel quinto Seleuci anno, seu anno 1. vel 2. Olympiadis CXXXIV. id initum esse non absurdum erit conjectare. Detur enim Seleucum circa initia anni 2. Olympiadis CXXXIII. id est, aestate, regnum accepisse. Auspicia regni à pa­tricidio cepisse scribit Justinus; & tam Ptolemaeum in sororiam ultionem ad­volasse, quam Seleucum postea adversus civitates quae defecerant classem com­parasse narrat, perinde ac si res, pro incoeptorum magnitudine, festinantius à neutro geri potuissent. Trinarum autem, quas memorat ille Expeditionum tempora, Ptolemaei scilicet in Seleucum, Seleuci primae in Civitates, secundae in Ptolemaeum, suos (si quod verisimillimum est, id sentiamus) habuere an­nos [Page 40] saltem singulos. Quod non modo rerum gestarum ratio suadet, sed & usitatissimus ille tam in Oriente mos quam in Occidente, tum claudendi maris, tum aperiendi. Nam quin maritimae fuerint illae expeditiones, nullus dubito. Claudebatur autem mare ab Autumno ad tempus vernum. Verno aperieba­tur. De Romanorum in hac re more, Vegetius, alii passim testes. De Grae­corum, Hesiodus, Theophrastus. De Orientalium autem ipsorumque Syriae Regum, testimonium in sacris literis perhibetur 2 Samuelis cap. 11.1. & 1 Paralipomenon cap. 21.1. ‘Factum autem est vertente anno eo tempore quo solent Reges ad bella procedere Quod ad mare etiam classibus aperiendum spectat.’ Neque aliam praeter vernam tempestatem ibi denotari vult Rabbi Chimchi, quem merito sequitur etiam magnus Scaliger in prolegomenis ad Canones. Iu Ebraeo tempus illud vocatur [...] tempus expeditionis seu profectionis regum. Hellenistis [...]. Vere igitur anni 2. Olympiadis CXXXIII. seu primi Seleuci, Ptolemaeus in sororis auxi­lium cum classe advolavit. Vere anni 3. Olympiadis ejusdem adversus re­belles civitates Seleucus classem comparat. Adeo enim accisae erant res ejus bello Ptolemaico, ut citius classem illam comparasse non sit credibile. Ea­dem anni 4. tempestate, instauratis post naufragium, quod misere passus est in expeditione adversus civitates, viribus, bellum in Ptolemaeum infeliciter redintegrat. Atque ita necesse est ut Foedus Anthesterione seu Lenaeone, sub Februario scilicet post hasce clades proximo, initum cadat in annum 1 Olym­piadis CXXXIV. Qui ita erit Seleuci quartus. Quod si regnare coepit ille sub finem anni 2. Olympiadis CXXXIII. simili ratiocinio, Olympiadis CXXXIV Secundo, seu periodi Iulianae MMMMCCCCLXXI. qui ante vulgarem Chri­sti Epocham est annus CCXLIII. tribui possit. Et diserte, hoc forsan calculi genere ductus, Sethus Calvisius utriusque Regis res gestas ita distribuit, ut ul­timam Seleuci cladem quae Foedus, uti nostra sententia est, proxime antecessit, quarto ejus anno collocet. Annus autem Olympiadis CXXXIV. primus seu quartus Seleuci, est Calippicae periodi secundae 11. adeoque secundus duode­cimus. Si igitur periodus illa etiam Smyrnaeis in usu fuerit, etiam Antheste­rionis seu Lenaeonis initium & finis, in Mensibus Julianis ad (quod satis est credibile) varias Chronologorum rationes, maxime Scaligerianas, & Peta­vianas, quorum laterculos consulas, facile reperiri possunt.

[...]. Quaesitores hi erant ad quos rerum repetundarum, interversae pecuniae publicae, atque aliorum quae in administratione publica committun­tur, criminum judicium spectabat. Aliis [...], dicti. Ita Aristocles Politicorum tertio cap. 8.

[...]. De civitatis donatione Attica, quae Ionicae, seu Smyrnensi, forsan non ita dispar erat, consule I. Meursium de Fortuna Attica, capite 5.

[...]. Fanum Magnae Matris seu Metroum in pla­nitie urbis (nam pars etiam montana erat) memorat Strabo lib. 14. super [...], quae etiam [...] dicta, seu ardentes victimas, & [...] seu animalium immolatorum profecta, aris etiam aliisve sacris sive tactis sive inspectis, solenne gentibus erat jurare, uti Christianis super sacrosancta Evan­gelia, Cruces, Reliquias sacras. Etiam [...] inde [...] est apud Hesychium. Et Alcidamas [...], juravit per Apollinem, tacta lauro, quod habetur ex Nicandro apud Antonium Liberalem in Metamorphosi prima. De variis jurandi ritibus, consulendi Brissonius in Formulis, Gulielmus Barclaius ad tit. de Jurejurando ff. Thomas Dempsterus & Baptista Hansenius libris de Juramento, praeter Petrum Fabrum in Com­mentario de Magistratibus Romanis, Danielem Heinsium ad primum Silii Italici, & Fredericum Lindebrogium in Glossario, verbo Iurare. Adde porro Philippum Maussacum ad Harpocrationem pagina 243. ubi de juramento in [Page 41] Agrauli aedibus ab Ephebis praestari solito. Nobis heic, quae ii adnotarunt, compilare religio est. De Judaeorum vero ritu in Juramentis veteri & satis portentoso, vide quod ex Tabulis Praefectoriis legitur in Juris Graeco [...]Roma­ni lib. 1. pagina 119. ‘Et Turcarum Imperator Achmetes Foedus cum Henri­co Magno Galliarum Rege anno MDCIV. ictum firmat juramento per Veritatem Magni Dei, omnipotentis, creatoris Coeli & Terrae, & per ani­mas avorum suorum & proavorum.’ Christiani autem aut tangunt plerum (que) sacra; aut manum ad pectus admovent, sustollunt, aut protendunt, sacris in­spectis. Nec dissimilem fuisse gentibus morem, cum non tangebant, aequum est ut opinemur. Quae vero ita sive tactis sive inspectis, & admota, sublata, aut protensa manu praestantur juramenta, Corporalia dicuntur seu Corporaliter praestita, ut in C. tit. Si adversus venditionem l. 1. & tit. Si minor se majorem dixerit lib. 3. Et Cuiacius ad Novellam 51. de Mulieribus scenicis; Corporaliter inquit, jurat, qui jurat tactis sacrosanctis Evangeliis vel manu sublata, quos Balsamon vocat [...]. Quin vide, si placet, Linduvodum nostrum ad Constitutionem Presbyteri, tit. de Jurejurando, verbo inspectis. Et [...] & [...] est Sacramentum corporaliter praestare Jurisconsultis Graecis. Consule Basilicon eclogam 10. tit. 25. cad. 4. & Har­menopuli Procheiron lib. 1. tit. 12. ‘Id ipsum vocabant [...] seu ipsa veritate aut revera jurare, quo nempe corporaliter jurare distin­guerent ab eo quod est [...] sive [...] pro quo sub Diocletiano Romae dicebant in instrumento per sacramenti religionem adseverare; ut in lege Codicis penultimo citata legimus.’ Non enim fiebat restitutio in integrum, si minor in instrumento per Sacramenti religionem se majorem esse adseverasset, nisi palam ex ipso instrumento constitisset illum nihilominus minorem fuisse. Sin vero corporaliter & revera praestitisset de aetate majori juramentum, haud restituendus erat omnino. De restitutionis illa seu [...] lege, in dicta Basilicon Ecloga; [...], quod non aliud sonat quam quod jam diximus. Putarunt igitur Graeci Jurisconsulti Sacramenti religionem instrumento insertam, nec cor­poraliter praestitam, non esse [...]. Certe fidem interpositam sine corporali juramento, corporali aequiparari, video apud clarissimum Juriscon­sultum Andream Gaillium quem visas lib. 1. Observationum practicarum 101 & lib. 2. observat 59. Adnotare heic non ingratum, puto, erit, ritum illum Londinensem veterem, quo, in Judiciis publicis, super mortuorum tumu­los, de eo jurare solenne erat quod ipsi testarentur mortui, si in vivis super­essent. In Tabulis publicis ab Henrico Angliae Rege III. Civibus Londinensi­bus confectis, anno ejusdem Regni 52, die Martii 26. legimus. ‘Concessi­mus eisdem civibus, quod de placitis ad Coronam pertinentibus, de hiis ma­xime quae infra civitatem praedictam & ejus suburbium fieri contingent, se possint disrationare secundum antiquam consuetudinem civitatis praedictae, eo tamen excepto, quod super tumulos Mortuorum de eo quod dicturi sunt viverent, non liceat praecise jurare, sed loco mortuorum qui ante obitum suum electi fuerint ad eos disrationandos qui de rebus ad Coronam spectan­tibus appellati fuerint, vel rectati alii liberi & legales eligantur, qui idem sine dilatione faciant quod per defunctos memoratos, si viverent, fieri oporte­ret.’

[...]. Exigit res ipsa ut Sortium Tabulas, quibus eorum, qui in tri­bus sortito cooptabantur, nomina perscripta erant, heic intelligamus. Nec tamen alibi hac notione vocabulum occurrere memini. Scriptoribus tam pro locis ubi Magistratus Sorte creati sunt, quam ubi ejusmodi Magistratus in theatro sedere soliti, usurpatur. Item pro Sortium urnis. Videsis Pollucem lib. 9. & 10. & Scholia ad Aristophanis Ecelesiazusas.

[Page 42] [...], Contractibus & actionibus vertimus. [...] eodem heic sensu capio, quod apud Aristotelem, in Ethicorum 5. cap. 5. ubi in [...] & [...] distribuuntur & totum illud satis compre­hendunt, unde actiones apud Jurisconsultos nascuntur, quae sive ex contractu, aut quasi contractu, sive ex delicto aut quasi delicto competunt. Etiam tota justitia quae forensis est ita [...] nititur. De Aristotelis loco con­sule inprimis Andronicum Rhodium in paraphrasi lib. 5. cap. 3.

[...]. Singularum aedium capacitas sit prout populo placuerit. Nam à lectorum sive discubitoriorum sive cubicularium numero heic tam aedium capacitas, puto (quae scilicet aut ad contubernalium nume­rum aut familiarum amplitudinem attinebat) quam alibi saepius oecorum & conclaviorum, aestimabatur. Oecorum aestimationem hujusmodi videre est maxime in Callixeni & Moschionis descriptionibus navium Ptolomaei Philo­patoris & Hieronis Regis Syracusani apud Athenaeum lib. 5. Inde oecus ibi [...] & [...].

[...]. Ut Mater Deum Berecynthia, Idaea, Phrygia, dicta à locis cognominibus in quibus colebatur, ita Sipylene heic à Sipylo. Sipylus autem mons Phrygiae passim memoratur; Plutarcho de fluminibus in Maean­dro, Hesychio, Straboni, & in proverbio [...]. Atqui & urbs erat Sipylus Phrygiae, quod notat Stephanus, nomenque gentile esse [...] & [...]. Notat autem ex Hellanici libro primo [...], seu de Sacrificiis Junonis Argivae. Aeschylus item in Niobe apud Strabonem in ex­tremo libri 12. habet. [...] Sipulum. Idaeo in solo. Urbs ea multis abhinc seculis, regnante Tantalo, terraemotu eversa est, uti & com­plures circumjacentes. At celeberrimam fuisse inde liquet, quod dum terrae­motum hunc memorant Scriptores, Sipyli nomine potissimum designant. Ita Strabo lib. 1. Quin Aristoteles in 2. Meteorologicorum cap. 8. terraemo­tus meminit in quo [...] Sypilus evertebatur. [...] ibi male habet Commentarius Alexandri Aphrodisiensis. Sed pejus multo facit vir doctus qui [...] Phlegraeum campum eo in loco Sipylum, Phi­losopho appellatum in Thesauro Geographico scribit. Non minus campum à Sipylo quam regionem Ligusticam distinguit ibi Aristoteles.

[...]. Nec de Apolline in Pandis alibi legi, nec de ullo lo­co qui Pandi aut Panda dictus praeter Sogdianorum (qui sub alio Coelo locati) oppidum quod Panda vocatur apud Plinium lib. 6. cap. 16. & Solinum cap. 52. Fieri sane potuit ut etiam inde nomen in Ioniam deduceretur. Altaria enim ibi constructa sunt, non solum à vetustissimis illis, Hercule, Semira­mide, Cyro; sed etiam ab Alexandro magno, velut trophaea metarum impe­rii eousque promotarum; eaque, ut videtur, Apollini. Ita enim conjectura est ex altaribus quae eidem Numini Iaxartem fluvium postea transvectus De­modamas Seleuci & Antiochi Dux Apollini struxit, ut terminorum scilicet imperii prolationis insignia. Sed ultra quid heic affirmare plane nugari est, si hoc non est.

[...]. Post insigniorum numinum nomina, pes omnes ita generatim jurabant, idque ex ritu Pontificio passim servari soli­to. Exempla sunt apud Homerum & Virgilium, ad cujus Georgicorum ini­tium, ‘Post specialem, adnotat Servius, invocationem transit, ad gene­neralitatem, ne quod numen praetereat. More Pontificum, per quos ritu ve­teri in omnibus sacris post speciales Deos quos ad ipsum sacrum quod fiebat necesse erat invocari, generaliter omnia numina invocabantur.’ Vide, si placet, jus jurandum quo foedus iniere Carthaginienses & Philippus Macedo­num Rex apud Polybium lib. 7. & fragmentum Foederis in Creta effossi apud Janum Gruterum pag. 505.

[...]. Mos invaluit in Oriente jurandi saepius [Page 43] per Fortunam, Salutem, Vitam, Caput Principis. Neque inter haec in Gen­tilitatis Theologia discrimen erat. Vetustissimum est exemplum in Geneseos cap. 42. Ubi Josepho [...] vivit Pharaoh, seu per vitam Pharaonis ▪ ad Ebraeorum &, qui cognatas habent linguas, morem adjurandi profertur. Nec aliter transtulit Aquila quam per [...] ut & hodie Galli vive Pharaoh. Atqui senioribus redditur, [...] per salutem Pharaonis, quod retinet Latina. Nam vivere etiam est valere, laetari, felicem esse. Vetustissi­mum autem Geneseos exemplar MS. in Bibliotheca Cottoniana habet ibi, [...]. ‘Jurat etiam Urias Davidi Regi [...] per vi­tam tuam & per vitam animae tuae, seu per salutem tuam & salu­tem animae tuae, ut in Latina editione.’ Habetur 2 Samuelis cap. 11. comm. 12. Et de capite Regis testatur R. Abenezra in Decalogum. Ubi eum capite plectendum, etiam suo aevo, scribit fuisse, qui apud Ae­gyptios [...] per caput Regis pejeraverat, nec tanto auro, quantum ipse pendebat, redimendum. Sed haec omnia in [...], pro veterum ritu, recidunt. Et Juramentum ita praestitum [...] dictum videtur, sal­tem in Armenia▪ Adi Strabonem lib. 12. Ubi de fano Pharnacis mensis. Ma­navit mos ex Oriente ad Romanos. Decreverat Senatus Julii Caesaris [...] quod scribit Dio lib. 44. Eo occiso, populus Antonii oratione de ejus dignitate habita (ut fit) irritatus, percussores furibunde quaesitum it, & Senatores incusat quod passi essent eum virum interfici, pro quo, uti quotannis publice vota conciperentur, decrevissent, [...] & per cujus Salutem & Fortunam jurassent. Ex Decreto erat quod jurabant. Atque inde indiscriminatim per salutem jurabant & per Fortunam. Honor hic qui in juramentis tributus est Julio, mansit etiam Augusto; sed à Tiberio vetitus est, postea redivivus. Videsis Dionem lib. 57. de Tiberio. In Epistolae item Stationariorum Tyriorum, Puteolis ad Tyrios ceterasque Phoeniciae civi­tates sub Antonino Philosopho scriptae, fronte legitur [...], quod videre est apud Janum Gruterum, in Inscri­ptionum corpore, pagina 1105. Et Aristo medicus, qui Romani martyris linguam Asclepiadis jussu sub Galerio Imperatore exsecuerat, accusatus (cum elinguis martyr summum Dei veri Optimi Maximi potestatem verbis, ut scri­bunt, copiose proferret) quod mercede ductus collusisset, nec linguae nervos omnes abscidisset,

Ita Prudentius Peri Stephanon hymno x. Inhumaniter autem aliquos ple­ctebat Caius, quod nunquam per Genium suum dejerassent, teste Suetonio ca­pite 37. Ita Genius seu [...] idem cum Fortuna aestimatus. Nam & [...] Virtus cum Fortuna conjuncta recte Ciceroni redditur. Consule, si placet, 5. 101. Danielem Heinsium ad Hesiodi opera & dies cap. 17. Quin Plutarchus in praeceptis politicis, [...] inquit [...], ‘Magni viri rebus praeclare gestis Genium & Fortunam, ut authores, secum inscribunt.’ Et in exemplis quae adducit utrumque confun­dit. Sed & tam Partis seu Sortis [...] seu Genii quam aliarum complurium Sortium, quae in usu erant veteribus Astrologis, unica Fortunae sors (de qua supra) Ptolemaeo & ceteris plerisque, si Arabas & eorum sequaces excipias, vi­ces sustinet. Per Genium autem Principis jurandi mos diu post Tiberium re­natus, duravit. Vide acta Martyrii S. Polycarpi apud Eusebium hist. Eccle­siast. lib. 4. cap. 15. Et Ulpianus L. 13. si duo D. tit. de jurejurando sect. 6. ‘[Page 40]Si quis juraverit in re pecuniaria per Genium Principis dare se non oportere, & pejeravit, vel dari sibi oportere, vel intra certum tempus juraverit se so­luturum, nec solvit, Imperator noster cum patre rescripsit fustibus eum castigandum dimittere, & ita ei superdici [...], i. e. petulanter ne jurato.’ Nam pejerantibus per Principis Fortunam poena erat quam sustulit suo tempore Tiberius, uti est apud Dionem; minuit etiam ita Alcander Seve­rus, ut, qui, calore animi, non consulto pejeraverat, is minime puniretur C. tit. de rebus creditis L. 2. ‘Periculum corporis vel majestatis crimen (ait Imperator) secundum constituta Divorum parentum meorum, etsi per Prin­cipis venerationem quodam calore fuerit pejeratum, inferri non placet.’ ‘Ita id quod primo in Juramentis Fortuna, salus, Genius erat Principis, in Vene­rationem etiam interdum immutabatur, uti postea in Majestatem (quod vi­dere est apud Vegetium de re militari lib. 2. cap. 5.) item & in ipsum Princi­pem, per quem non tam ut fidei testem, quam ut perfidiae vindicem dejerare in more positum erat etiam Christianis, qui nec tam per creaturam jurabant quam per auctorem creaturarum, nec in creatura aliud quam creatorem ipsius venerabantur, quod ait Gratianus C. 22. q. 1. c. 16.’ Et quemadmo­dum in dignitate seu potestate principum exprimenda, Majestas, Serenitas, Perennitas, & quae sunt ejusmodi in codice utroque alibique, ita forsan in votis de eorum felicitate (qualia ejusmodi juramenta sunt) Salus, Vita, For­tuna, Genius, ipsas principum personas revera denotabant. Exemplum for­te deductum est ex sacris literis, ubi per sanctitatem Dei, atque id genus alia pro Deo ipso usurpari notant viri docti. Vide Amosium prophetam cap. 4. & 1. Drusiii lib. 14. Observat. cap. 15. & [...], seu Majestate Dei apud Hellenistas ad eam rem & doctissime & ingeniosissime magnus Heinsius in Aristarcho Sacro Exercitatione 15. At vero salus Principis Christianis ita discriminabatur à Genio, seu Fortuna, ut per hosce jurare nefas, per illam fas fuerit olim aestimatum. ‘De Fortuna, vide Acta quae diximus martyrii S. Po­lycarpi. De Genio, Tertullianus Apologetici cap. 32. sed & juramus, in­quit, sicut non per Genios Caesarum, ita per Salutem eorum quae est augu­stior omnibus Geniis. Nescitis Genios daemones dici, & inde diminutiva vo­ce daemonia. Nos judicium Dei suspicimus in Imperatoribus qui gentibus illos praefecit? Id in eis scimus esse quod Deus voluit, ideoque & salvum volumus esse quod Deus voluit, & pro magno id juramento habemus. Cete­rum daemonas, id est Genios, adjurare consuevimus, ut illos de hominibus exigamus, non dejerare ut illis honorem divinitatis conferamus.’ Et ubi Ar­cadius & Honorius Imperatores rescripserunt, eos qui 25. annis majores ad­versus pacta vel transactiones libero arbitrio confectas, & invocato Dei Opti­mi Maximi nomine firmatas veniendum putaverint, infamia inuri, & emo­lumento quod ex pacto fuerint consecuti prorsus carere. ‘Ejusdem etiam legis poenae subjiciunt eos qui (rescripti verba sunt) nomina nostra placitis inse­rentes salutem principum confirmationem initarum juraverint esse pactio­num, quod legimus C. tit. de transactionibus l. 41.’ Si quis, & C. Theodos. lib. 2. tit. 9. Ubi vetus Scholium ejusmodi jurantes esse eos ait, qui ‘Dominorum nomina conjurant, placitis inserentes, diffinita implere neglexerint. Sed lege Cum jurant, placitis, &c.’ Ita emendo ex MS. codice Theodosiano quem breviario suo ante D. annos de Romanis Imperatoribus ex Haymone Floria­censi confecto intexuit Guilielmus Monachus Malmesburiensis. Ceterum pro nomina nostra veteres Orientis Jurisconsulti numina nostra proculdubio exem­plaribus suis ibi legere. Vertebant enim [...]· id est, qui numen nostrum pactis aut transactionibus in­serentes, &c. Vide Eclogam Basilicon lib. 11. tit. 2. cap. 49. ‘Item Marcelli­nus in causa Donatistarum, per admirabile mysterium Trinitatis, per incar­nationis dominicae sacramentum, & per salutem supra memoratorum princi­pum (Honorii & Thedosiii) secundum allegationes partium se judicaturum [Page 41] promittit, in Collationis Carthagine habitae primae cap. quinto.’ De jure­jurando hujusmodi per Principem locutus est Athalaricus Rex, literis ad po­pulum Romanum. ‘Ecce, inquit apud Cassiodorum Variarum 8. formula [...].) Trajani vestri claris seculis reparatum exemplum. Jurat vobis per quem juratis. Nec potest ab illo quisquam falli quo invocato non licet impune mentiri.’ Et Constantinus Harmenopulus, qui ante quingentos f [...]rme an­nos Thessalonicae judex floruit, in Prochiri lib. 1. tit. 7. [...]. ‘Nemo qui per Deum jurat, periclitatur. Sufficit enim juramentum vindicem habere Deum, si per Deum praestetur. Quod si quis per Princi­pem (per venerationem Principis, habet Joannis Merceri versio) animi ca­lore motus juravit, veniam consequitur. Qui in re pecuniaria per Princi­pem (per Genium Principis, substituit heic Mercerus) juraverit, & pejera­verit, fustigatur. Qui vero sive ex sententia judicis, sive adversario postu­lante, jus-jurandum in ecclesia praestiterit sacrosanctis tactis evangeliis, ei per­jurii postea convicto lingua exscindatur.’ Idemque in testibus observetur. Verba usque ad [...] excerpta sunt ex Basilicis. Videsis Theodorum Balsamonem ad Photii Nomocanonem tit. 13. cap. 18. Eclogas Basilicon. lib. 40. tit. 30. Cujacium observat. lib. 2.19. Cetera Harmenopuli fere in Ecloga Leonis & Constantini Imperatorum habentur, tit. 28. & apud Michaelem A­thaliatam in Synopseos titulo 18. Sed de discrimine Juramenti quod per Deum & quod tactis Evangeliis praestatur, vide illud D. Chrysostomo tribu­tum C. 22. q. 1. C. 2. & Sententiarum lib. 3. distinct. 39. cap. 5. & ibi Magistros. Sed haec obiter. Ceterum non modo per Salutem principum, sed etiam per suam litigantes ex praescripto legis jurabant. Uti & vetustioribus aevis per Capita, Oculos, & hujusmodi, tum sui tum parentum ex more pas­sim jurabant, non aliter ac Hiberni hodie per manus sive parentum sive Domi­ni. Videsis Brissonium Formularum lib. 8. De litigantibus vero per Salu­tem suam jurantibus, consule sis Ulpianum ff. tit. de Jurejurando l. 3. sect. 4. l. 5. & 33. Quin legimus in Basilicon Eclogis, lib. 22. tit. 5. cap. 30. [...], quod translatum est à Grae­cis Jurisconsultis iisque Christianis aevi medii ex illis Ulpiani verbis loco jam ultimo citato. ‘Qui per salutem suam jurat, per Deum jurare videtur. Re­spectu enim divini numinis ita jurat.’ ‘Et Synesio non infrequens est in e­pistolis, jurare [...], Eper sacrum tuum caput & per liberorum meorum salutem.’ Vide epistolas ejus 49, 85, 103, alias. Nec aliud puto voluit quam per Salutem suam aut Caput jurare Cosmas sub Alexio Comneno Patriarcha Constantinopolitanus, cum per suum nomen jurabat nolle se Patriarchali sede secedere, nisi Irene Imperatrix suis manibus insigniretur. Anna Porphyrogenneta in Alexiados lib. 3. [...], quod idem sonat. Et per vitam suam jurat Avicenna Arabs lib. de Almahad cap. 3. Vi­desis item Balsamonem ad Canonem 84. Synodi in Trullo. ‘Idem autor [...] seu Juramentum Episcoporum Aegypti quod fidejussionis vicem sup­plebat, in Synodi Chalcedonensis Canone 30. ita interpretatur, ut eam esse dicat, [...], per Imperatoris caput, vel salutem suam quempiam jurare.’ Sed Zonaras ibi, per Imperatoris caput, & Salutem ejus ipsiusque jurantis jurare, [...] esse notat. Obtinuit etiam mos per Filiorum Regis Vitam jurare. Sed in [Page 42] Occidente, lege ante annos 800 lata, hujusmodi jura menta vetita sunt, at (que) in­de puto in judiciis exoluerunt. In Occidente dico. Nam in Oriente diutius mansisse scimus ex Graecis Jurisconsultis. Lex est, ‘Ut nullus praesumat per vitam Regis & filiorum ejus jurare.’ Habetur in Capitulis Karoli & Lu­dovici lib. 51. tit. 42. & Legum Longobardorum lib. 3. tit. 24.

[...]. Imprecationes ejusmodi, dirae, seu [...], satis sunt frequentes apud veteres. Et Cicero de legibus lib. 2. "Perjuris poena divina exitium, humana dedecus. Unde & Diagoras ille [...], quae verba sunt Sexti Empirici▪ adversus Mathematicos lib. 8. Jurisjurandi autem formulam cum adjecta imprecatione & vetustissimam & horrendam subjungo ex Vettii Valentis Antiocheni nondum typis vulgati Scriptoris▪ Floridorum seu Anthologi [...] lib. 4. Ubi fratrem & ceteros omnes qui libro suo apotelesmatico initiandi erant, ita adjurat; [...] ☉ [...] ☽, [...]. Videsis Julium Firmicum Matheseos, lib. 7. in in initio. Praeter diras ejusmodi gentibus usitatas (quae obviae sunt apud ri­tuum veterum consarcinatores) Vide eas quae Judaeorum Constantinopolita­norum juramentis adjectae erant ex tabulis praefectoriis, in Juris Graeco-Romani lib. 1. pag. 119. De iis etiam quae Christianis olim in usu, consu­las Novellam 8. Adde Durandi speculum tit. de Juramento calumniae, sect. 3. Dirae autem illae horrendae 11. Novella 8. etiam ante Justiniani aevum vetustae erant & solennes, ut in tremendo, scilicet, die Judicii perjurus haberet por­tionem Judae, lepram Gehezi, & tremorem Caini. De hisce enim ipsissimis lo­quitur Procopius in Arcana historia, [...], inquit, [...], quod Diris omnibus more majorum devovit non male vertit Nicolaus Alemannus. Diras scilicet congessit eas omnes quae veteribus solennes habitae. Juramenta autem per corpora coelestia solenniter praestita, uti apud Vettium nostrum per Coeli Systema, Zodiacum, Lunam, & quinque Planetas ceteros (adjectis item Providentia & Fato) satis raro occur­runt in scriptis veterum. Certe in Mahumedis Alcorano aliquoties ejusmodi habemus formulas▪ Azoara 95. (ut Latinae editionis numeri ducunt) seu Alburochu, legimus [...] quod per coelum signiferum vertit Re­tinensis. Ubi Paraphrastes Arabs, qui Mahumedicis explicationibus in ipso contextu intersertis, verba Alcorani, lineis miniatis notata, interpretatur, habet [...] Sydera 12 antiquitus delineata in Alphurcan seu Alcorano. Alia id genus occurrunt in Azoaris 96 & 63. Ubi per Stellam Vespertinam juramentum concipitur. Et in Azoara 89 [...] seu Per Auroram, [...] (inquit Paraphrastes ille) [...] id est, per auroram diei cujuslibet. Azoara item 66, quae 56 est in Arabico, legimus. Per loca occasus stellarum quod magnum sapientibus est Sacramentum, hic Alchoran optimus à Re­ge mundi compositus est. Id tamen (quod observavit nobis V. C. & doctissi­mus [Page 43] Gulielmus Bedwellus) Arabicis minime convenit. Nec magis conveni­unt quam plurima alia quae in Latina illa versione veteri obtruduntur. In Arabicis autem legitur [...] id est, Ne jura per occasus stellarum. Nam illud juramentum, si novericis, ma­gnum est. Sed vetustissimum penes me exemplar Latinum non aliter eo lo­co se habet quam codex editus. Binis autem, quibus utor, exemplaribus A­rabicis, ea quae transcripsimus verba locum illum occupant. Alias in Alco­rano jurandi formulas satis portentosas vide Azoara 85. 87. 95. 96. 99. & 100. Adde Alcorani Epitomes veteris orationem quartam. Et de Perjuro­rum poena vide Azoaram 68. Sed juramentis, quae indicavimus, ipsum De­um Optimum Max. plerunque usum esse impie innuit impostor ille qui Al­coranum consarcinavit.

[...]. Duplex▪ Magnesia. Ad Maeandrum flu­vium urbs altera erat, ad Sypilum montem altera. Neutrius est infrequens mentio apud autores utriusque linguae. Maeoniae urbs utraque. Haec autem illâ multo Septentrionalior.

[...]. Ita populus alter in alterius Numi­num fanis Foedus ex pacto collocabant. Ideo autem hiatum Leucophryenes nomine supplevimus, quod tum elementorum numerus haud impar fuerit, tum quia Diana Leucophryne seu Leucophryene dicta impense Magnesiae culta est, Strabone teste. ‘In ea quae hodie extat urbe (inquit lib. 14. de Magnesia locutus) fanum est Dianae Leucophryenae, quod magnitudine quidem Tem­pli & donariorum multitudine Ephesio cedit: concinnitate autem & ar­tificiosa delubri structura longe illud superat. Magnitudine etiam omnia Asiatica superat duobus exceptis, Ephesio & quod Didymis est.’ De fano hujus Deae, quod nempe pseudodipteron erat, volumen conscripsit Hermo­genes. Vitruvius in prooemio libri 7. ‘Edidit volumen Hermogenes de aede Dianae Ionia, quae est Magnesiae Pseudodipteros.’ Et Magnesiae Dia­nae nomine culta est, non dissimili fano, Alabandi, quae Cariae urbs erat, quod testatur idem lib. 3. Dianae Leucophrynes meminêre Tacitus, Clemens A­lexandrinus, Arnobius. Videsis Lipsium ad Taciti Annalium lib. 3. Com­mentario 121. Sed non minus Leucophryene, ut in vetustis aliquot Strabonis exemplaribus, quam Leucophryne dicenda est. Apud Magnesios magis Leu­cophryene. Nam in Numismate Marciae Otacillae Severae Aug. Philippi Augusti uxoris nomine insignito legitur (si Occoni fides) ΜΑΓΝΗΤΩΝ ΛΕΥΚΟΦΡΥΗΝΗ. A Leucophrynes nescio cujus funere nomen petitur ab Arnobio & Clemente. Fanum ejus etiam Asylum erat, teste, loco quem diximus, Tacito. Leucophryenem notari Dianam figurâ Dianae nudae ar­citenentis in aereo Elagabali numismate cui inscribitur EΠI.....MAΓNHTΩN vix est cur dubitemus. Idem dicendum de Maximini illo cujus pars altera Ju­lium Verum F. exhibet, altera vero ΜΑΓΝΗΤΩΝ ΝΕΩΚΟΡΩΝ ΑΡΤΕ­ΜΙΔΟΣ.

ΔΙΟΝΥΣΟΥ. Disrupto heic Marmore, elementorum ductus ferme dis­paruere. Sed ex apicibus reliquis non est difficile hanc lectionem eli­cere.

[...]. Vetustissimus est Sigillorum in Oriente usus, tametsi ante Iliaca tempora non annulis, id est, sigillis, sed nodi notâ Epistolas, alia claudi solita vult Plinius. Vide eum lib. 33, cap. 1. sed consule Ge­neseos cap. 38. commate 18. Exodi cap. 28.11. & 36. 1 Reg. cap. 21.8. Danielis 6. commate 17. Jeremiae cap. 32, 11. Esther cap. 3.12. Tobit cap. 7. commate 14. praeter historiolam Beli & Draconis. Adde Josephum Scaligerum in Elencho trihaeresii Nicolaii Serrarii cap. 11. Ante Sigillorum inventionem aiunt Graeci nonnulli, eorum vice in usu fuisse virgulas seu asser­culos [...] cimicibus variatim irrosos. Isacius Tzetzes, ad illud Lycophronis. [Page 42] [...] [Page 43] [...]

‘Reliqua vero vermiculis exesum, intactum aedium Sigillum observabit, aut, Intacta vermiculata claxendix domos servabit alias—’ Ut vertit Josephus Scaliger: [...], inquit ibi Tzetzes, [...], priusquam sigilla reperta sunt, veteres sigillabant lignis cimicibus irrosis, eo quod plurima eis inerant puncta. Quasi vero seculum ejusmodi unquam fuisset in quo Cimices tantum sive foramina sive lineas qualitercun­que ductas ligno incidebant, homines vero adeo stupidi ut incidere non pos­sent. Atqui etiam ejusmodi virgulas seu asserculos Sigillorum officium sae­pius praestitisse forsan non est dubitandum. Etiam nunc forte interdum prae­stant. Ideone vero alia sigilla nondum inventa? Et intelligendus sane Ly­cophron potius ac si vetustatem duntaxat (cujus caries comes est) in sigillo no­tasset. Videsis autem Ammonium & Hesychium in [...], & Sui­dam in [...]. Herculem ejusmodi Sigillo Cimicibus exeso primo usum esse ait Philostephanus apud Hesychium. Ceterum ars etiam sculptoria cum sigillorum confectione speciatim occurrit in sacris literis, idque seculis plurimis ante quidpiam memoriae, de Graecorum moribus, traditum Exodi cap. 28. commate 11. [...] quod caelatura gemmarii antiquitus verti­tur, Senioribus septuaginta est [...] caelatura Sigilli. Et Mun­sterus ibi, quem recentiores plerunque recte sequuntur; Opere gemmarii & qui Sigilli caelaturas facit sculpe duos lapides, &c. Consulas etiam Exodi cap. 39. Neque infrequens est vocabuli [...], pro eo quod est sigillare, me­taphora in veteri Instrumento, unde & sigillorum in Syria usus frequentia sa­tis manifesta est. Sed Plinius annulos Sigillaritios (ut Vopisci verbo utar) in desuetudinem maxime in Oriente postmodum abiisse scribit. Libro 33. cap. 1. Nullos, ait, omnino annulos major pars gentium hominumque e­tiam qui sub imperio nostro degunt hodie habent. Non signat Oriens aut Aegyptus etiam nunc literis contenta solis. Sed de veterum Persarum Sigillis, vide excerpta de Legationibus ex Menandro pag. 296. Editionis La­tinae, 1609.

[...]. Commune igitur Magnetum suum habebat sigil­lum; ita etiam Smyrnaeorum Civitas; uti & aevis citerioribus passim Cor­pora & Collegia. Sed de sigillo Communis alicujus populi alio in loco qui non fuerit plurimis seculis Marmore recentior, legisse me non memini. E­tiam & sigillum hoc [...] dictum à pari, uti par est existimare, forma cum iis qui personarum singularum digitis gestabantur. Ideoque etiam cu­riosulis nonnullis aevi nostri, qui omnia purioris aevi sermone pronuntiare studiosius quam par est, cupiunt, Annuli Sigilla sunt principum, tamet­si revera non sint annuli sed crassiores laminae nihil omnino annuli prae se ferentes.

[...]. Quod Palaemagnesia, seu vetus Magnesia dicitur non aliud puto fuit quam sive Castellum, sive Urbecula in ea Planitiei, cui Tho­rax mons imminet, parte sita, unde Magnesia Civitas quae tunc floruit & Foedus percussit in alium ejusdem Planitiei locum translata est. Strabo de Ma­tris Dindymenes fano in veteri Magnesia & Thorace monte verba faciens lib. 12. [...], inquit, [...]. Ita Scepsis & Palaescepsis urbes erant vicinae in Phrygia & Mysia, ita Byblos & Palaebyblos in Phoenicia. Et sunt id genus aliae. Palaemagnesia igitur aut sui plane juris erat, aut ita saltem Magnetum, qui Foedus cum Smyrnaeis [Page 45] percusserant, imperium detrectabant, ut, icto Foedere, Seleuci majestati haud satis prospexissent Smyrnaei, nisi singulari legatione etiam hosce ad illius ami­citiam seorsim invitâssent.

[...]. Praedia illa seu fundi bini, [...] dicti, Palaemagnesiae in­colis à Seleuci decessoribus assignati (de quibus nemo frustra expectet ut plu­ra cognoscere videamur) Decima immunes erant, id est, annuo censu qui sive jure tunc usitato, sive pacto convento, praestari solebat, ubi privilegium aberat. Ita agri assignati, Romanis olim omni munere & collationis onere vacui erant L. 3. C. de fundis Limitotrophis. Duplex autem plerunque e­rat veteribus Graecis Decimarum, quae, uti proventus publicus, pendeban­tur, genus. Portoria seu navium aut rerum importarum & exportarum ve­ctigalia, alterum erat. Ea quae colonorum agri sive Scripturarii, sive Sa­tivi reddebant, alterum. Decima quae portorium erat, memoratur Demo­stheni in oratione contra Leptinem quae & [...] nominatur. Arche­bius & Heraclides, inquit, Byzantium Thrasybulo tradentes, [...], ‘Dominos vos (Athenienses) fecere Hellesponti, adeo ut decimis inde frueremini.’ Ubi Ulpianus adno­tat; [...]. ‘Decimam negotiatorum mercium in Hellesponto accipiebant.’ Et Publicanus qui Decimam hanc colligebat [...], & [...] dictus, uti & Arabi­bus [...] eadem notione quod alicubi item legisse me memini, & [...] pro ipso vectigali. Vide Harpocrationem & Suidam. Adde sis Joannis Meur­sii Atticarum lectionum lib. 3. cap. 2. Neque haec decima raro occurrit. Al­terum genus quod huc spectat meminit Aristoteles Oeconomicorum 2. In Oeconomia Satrapica, docet ille, proventuum augendorum ratio est prae­stantissima ex agrorum fructibus. Proventum inde natum (pensionem scili­cet à colono pro agro Sativo praestitam) [...], inquit, [...]· "alii tributum, alii Decimam appellant. Aliam rationem ex re pecuaria affert sive ex agris scripturariis iaut [...] quae ejus verba sunt. Etiam & hunc proventum [...] & [...] dictum ait. Vide porro 1 Samuelis cap. 8. comm. 15. Ejusmodi Decima etiamnum passim in Oriente à Turcarum Imperatore exigitur. Neque de alia olim intellexi illud in Alcorani Retinensis Azoara 17. ‘De Decimis & beneficiis sume & inde secundum morem consuetū operare. Sed Arabs habet [...] quod tibi indultum est & ea quae dari consuescunt.’ Paraphrastes, quem di­ximus, Arabs habet, [...], ‘quod à benevo­lentia hominum obvenerit, aut eorum beneficio, ne (que) ab eis quid extorque.’ In Arabico est Azoara 7. Verum & alibi Robertus ille Retinensis, locis non dissimilibus, Decimas substituit pro ejusmodi vocabulis. Et in Azoara 68, quae in Arabico est 58. ‘Oratores & Decimatores, inquit, Estote sequen­do Deum omnium operum cognitorem atque Prophetam, ubi Arabs habet, [...] id est, Preces celebrate & e [...]eemosynas date obedientes Deo & Prophetae ejus.’ Sed haec obiter. Ex a­gris item Sativis Romanis, pendi solebat locatoribus Decima, quod ex Ap­piani Civilium primo cognoscimus. Nec dissimilis est Decimarum proven­tus qui tum ex annuis agrorum fructibus, tum ex fossilibus, Galliis, Hispaniis, alibi in Europa, etiam alicubi in Anglia, penditur. Videsis Choppinum lib. [...]. de Domanio Franciae, tit. 1.

[...]. Ager, puto, veteri Magnesiae adjacebat quem possidebant ii qui Magnesiae olim fuerant incolae, id est, qui sedibus mutatis in Smyrnaeum agrum transmigrarant. Hunc si Smyrnaeorum Civitatis possessionibus accederet, Decretum hoc veteris Ma­gnesiae incolis seu Palaemagnetibus assignat nomine [...] seu praedii sine o­nere possidendi.

[Page 46] [...]. Praedium equestre heic non diversi fuisse generis autumo à fundis illis olim in Imperio Romano ad subministrandos rei militaris sum­tus, assignari solitis. Eorum duae species. Nam aut tam tironibus quam veteranis in perpetuum sive beneficium & Stipendium, sive praemium dona­bantur, aut, ad annonae militaris duntaxat pensitationes, Colonis locaban­tur; idque plerunque fiebat in limitibus Imperii, unde agri limitanei dicti & fundi limitotrophi. De his videsis L. 15. Item si sect. 2. ff. de rei vindi­catione & C. tit. de fundis limitotrophis. In Specie prima, planissima sunt Feudorum vestigia. Et, de vetustissima Feudorum natura, Consule quae oc­currunt de Ducibus limitaneis apud Lampridium in Alexandro Severo, & de Cimbris apud Lucium Florum lib. 3. cap. 3. Nec discrepabant [...] seu praedia militaria quae in Imperii Orientalis legibus habentur. Constantini Porphyrogennetae de iis Novella extat tum apud Leunclavium in Jure Graeco Romano tum apud Cujacium in Feudis. Sed emendatior a­pud Carolum Labbaeum in Constitutionibus Imperatorum Graecolatinis, & Joannem Meursium. Sed vero [...] hic noster Equites tantum alebat ad hostes ab Imperii Magnetici seu potius, postquam icto inaequali Foedere ser­vitutem induerant, Smyrnaei finibus arcendos; adeoque [...] (si de prima Romanorum specie intelligas) ipsissima fere sunt Feuda quae phrasi forensi Feuda militaria seu fees de Chivaler Anglis nuncupantur. [...] au­tem, quod sine onere vertimus, Decimas aut alias annonae pensitationes, non Militiae onus heic excludit.

Notae ad Marmor Aureliae Faustae.

HOc Marmor erat basis statuae, quam ex inscriptione discimus Pompo­niam Claudiam Faustam Aureliae Faustae summae Sacerdoti Dianae & Amitae suae è decreto Senatus Smyrnensis posuisse. Statuas enim in publico habere apud Graecos, uti & Latinos, maximum erat, quod ab aliqua civitate bene merentes aut virtutis, aut benevolentiae praemium poterant ac­cipere; atque ideo hunc honorem largiri penes eos solos fuit, qui reipublicae praeerant, nec eum apud antiquos aliquis unquam sine illorum decreto asse­quebatur. Statuas, quas civitates ob majora merita decernebant, ipsae etiam publicis erigebant impensis. Sic Athenienses ^a Harmodio & Aristogitoni a­liisque; sic Delii Alexandro Polycleti filio Marm. 132, & Reginae Laodicae Marm. 142, & Theophrasto Acharnensi Apend. Marm. 27; & sic ipsi Smyr­nenses Pomponio Cornelio Marm. 78, & Lerennio Septimio Heliodoro Mar. 143, & L. Septimio Aurelio Apend. Marm. 15, & decreverunt & posuerunt statuas. Ob minora vero merita tantum ei, cui statua decernebatur, aut ali­cui ex amicis aut cognatis illius copia facta erat, ut erigeret ex propriis: at (que) ideo hic statuam, quam Senatus Smyrnensis Aureliae Faustae decrevit, non ipsa civitas, ut in superioribus modo citatis, sed cognata illius Claudia Fausta, & sic Apend. Marm. 19, quam Senatus Thyatirenus M. Ulpiae Marcellae Andro­nicus & Stratonice, qui educarunt, ex propriis impensis dicuntur posuisse. Hic honos priore longe inferior erat, & plerumque non ob merita decerneba­tur; sed illi, qui in liberis civitatibus, qualis erat ^b Smyrna, apud populum aut Senatum, in aliis apud principem aut provinciae rectorem gratiâ valebant, pro amicis & cognatis impetrabant, & sic Titinius Capito ^c apud Plinium à Trajano dicitur impetrasse, ut sibi liceret L. Syllano statuam in foro ponere. Jus enim decernendi statuas, quod Romae salvà libertate penes solum Senatum fuit, eâdem amissâ ad imperatores translatum erat, illud autem sub Angusto & Tiberio, nondum satis firmiter stabilito imperio, neglectum fuit, ita ut qui­cunque vellet imaginem suam publicabat, donec Caligula ^d edicto suo pro­hibuit, ulli nisi se consulto & autore statuam collocari. Cui simile etiam edi­ctum edidit ^e Claudius successor illius: totam vero rei curam ille Senatui re­misit, jure autem non decessit suo, eo enim imperatores post Claudium usos fuisse ex modo citato Plinii loco satis apparet. Fallitur igitur Clatissimus Ca­saubonus, qui ad illum ^f Aelii Spartiani locum, ubi Severus patri, matri, avo, & uxori priori statuas per se collocasse dicitur, notat, Jus publice ponendi sta­tuas penes Senatum fuit; at Severus ponit istas suis per se, i. e. siue decreto vel au­toritate patrum. Quis enim credet Imperatores Romanos, quorum autoritas in imperio omnibus modis plena, & plane despotica fuerat, jus statuae hono­rem largiendi sine Senatus decreto non habuisse? Ea igitur Spartiani verba ali­ter intelligenda sunt. Per se enim dicitur Severus has statuas posuisse, quod cum sub omnium aliorum principum imperio prima esset Senatus adulatio summos honores illius amicis & cognatis decernere, Severus hâc non expe­ctatâ seu potius spretâ, eosdem autoritate propriâ, quâ alii in hâc reprinci­pes ex modestia non utebantur, ipse suis conferebat. Si vero aliquis sine Se­natus aut populi decreto, aut in iis civitatibus, qui Imperio Romano suberant sine Imperatoris aut provinciae rectoris rescripto amici statuam faciebat, in pub­lico non licebat collocare, ^g sed tales vel in Hortis, vel in Bibliothecis, vel in porticibus seu vestibulis aedium privatarum ponebantur, ^h in iisque plerum (que) [Page 57] Romani majorum suorum imagines, per quarum numerum nobilitatem suam aestimarunt, magnâ ostentatione publicabant.

Aureliam Faustam summam Dianae Sacerdotem fuisse, quamvis hoc non indicat Marmor (in eo enim solam legimus vocem [...]) ideo supponi­mus, quia solis Deabus administrabant ⁱ Sacerdotes feminae; in Ionia autem, inter cujus limites erat urbs Smyrna, maxime & fere sola dearum [...]olebatur Diana, cujus ^l Templum insignissimum totiusque ^m Ioniae & Asiae commune Ephesi erat, secundum plerosque ab ⁿ Amazonibus, cum Asiae imperium te­nuissent, secundum ^o Pausaniam vero à Creso indigena & Epheso filio Cay­stri, qui fluvio Caystro nomen dedit, multo antiquius conditum. Quantâ su­perstitione hic Diana, & [...] illius (^p quod in Templo Ephesino ab Amazonibus positum tradit Pausanias) à Smyrnaeis ceterisque Ioniae & Asiae incolis colebatur, legimus in ^q Actis Apostolorum. Ad eam promovendam multum conduxisse videtur Templi magnificentia, illud enim ab Herostrato quodam ex pessimâ ambitione, ut eo facinore celebris apud posteros evaderet, circa tempus, quo Alexander nascebatur, incensum, ^r Ephesii ceterique Asia­tici tam magnifice & splendide iterum exstruxerunt, ut merito deinde o­mnium apud Graecos Templorum maximum & praestantissimum judicatum inter insignissima totius orbis opera, & ^s septem illius miracula numerabatur. Quae in hoc Templo Deae sacris & mysteriis praeerant, feminas fuisse constat inde, quod ^t eas Massilienses & ^u Mantinienses, qui Dianam iisdem sacris iis­demque omnino ritibus, quibus Ephesii, colebant, pro antistibus habuere. ^x Illae autem Ephesi in tres Classes, eodem modo quo Virgines vestales Romae, dividebantur; quae in prima erant [...], quae in secunda [...], quae in ter­tia [...] dicebantur. [...] erant candidatae, quae tantum ritus & my­steria, quibus Dea colebatur, discebant, in quibus perdiscendis cum defini­tum tempus paregissent, ad Sacerdotium admissae [...] factae erant, omniaque ministeria Templi per certum tempus peragebant: eo autem peracto, utpote sacerdotio defunctae, ab omnibus illius ministeriis & officiis liberatae in [...] classem promovebantur, iisque deinde solum incumbebat prospicere, ut omnia Deae sacra à sacerdotibus rite peragerentur, eademque à candidatis dis­cerentur. Unam ex iis, quae [...] dicebantur, supponimus fuisse Ulpiam Mar­cellam, cui, cum sacerdotio defuncta esset, statua Thyatirae è decreto Senatus istius urbis, è qua forte fuit, erigebatur, Append. Marm. 19. Quae inter [...] prima, seu potius ^y unaquaeque illarum [...] dicebatur, qualis fuit Aurelia Fausta, quam haec inscriptio statuam Smyrnae à cognata sua Clau­dia Fausta consecratam habuisse indicat. Eam enim potius Ephesi quam Smyrnae, ubi illius statua collocata fuit, summam Dianae sacerdotem fu­isse arbitror. Iones enim omnes ad illam Deam colendam Ephesi conveni­ebant, atque ideo vix ulli eorum illius Deae fanum in propriis civitatibus ha­buere; & si qui forte habuissent, de sacerdotibus, quae in illis administrabant, haec eadem possunt intelligi, ^z cum nullibi Iones Dianam nisi eodem omnino modo, quo Ephesi, coluerunt: sed Smyrnae hanc Deam Templum unquam ha­buisse in nullo autore invenitur.

[...]. Haec eadem verba Marmoribus 57 & 153, & in Appendice saepius inscriptionibus habes praemissa▪ significant idem quod apud Latinos be­ne vertat, seu sit Faustum felixque, seu cum bonis auspiciis, & apud Graecos [Page 58] in omnibus fere statuarum basibus & cippis in alicujus viri bene meriti hono­rem, aut foederis promulgandi gratiâ erectis, bene ominandi causâ praefigeban­tur. De iis plura vide in notis ad Marmor primum, & etiam in Seldeni libro De Diis Syris Syntagm. 1. cap. 1.

[...], &c. Haec eadem verba de Smyrnaeo­rum urbe habes etiam in Marmoribus nostris 78 & 143, & in Append. Marm. 15. atque ideo videntur communis formula fuisse omnibus statuis in alicujus ho­norem, Smyrnae, è publico decreto Senatus istius urbis erectis, fuisse subscripta; & nomini titulisque illius cui statua consecrata fuit per modum praefationis praemissa. Si apud antiquorum inscriptiorum collectores aliquae è Smyrnaeo­rum Marmoribus transcriptae praeservatae essent, non dubito, quin in illis haec eadem legerentur; sed cum tales in Grutero omnibusque aliis, quos ipse prae­manibus habeo, desiderentur libris, nullas possum invenire, in quibus haben­tur, praeter nostras.

[...]. Nomen Asiae ambiguum est & variae acceptum in antiquis au­toribus, nunc enim pro ea Regione quae jam est quarta orbis pars, nunc pro peninsula maribus Euxino, Aegéo & Cilico inclusâ, quae respectu prioris Asia Minor appellata est, sumebatur; nunc etiam solius provinciae, quae Procon­suli Romano, nunc Dioecese [...], quae Vicario parebant, saepissime vero solius Lydiae, quae nominis antiquissima est acceptio Asiam nomen esse invenimus. De singulis his agemus, & deinde inquiremus de quânam earum intelligendum sit [...] nomen, quod in hoc Marmore habetur.

Quaenam sunt limites Asiae, quae ante inventam Americam tertia, jam quarta dicta est orbis terrarum pars, satis notum est apud omnes Geographos, unde vero est nominis origo variae discepatur. Multi ^a ab Asia Promethei ux­ore dictam volunt; sed cum sola Mythologicorum nitantur autoritate, & ipsi etiam Mythologici non omnes consentiant, Promethei uxoris ^b nomen Asiam fuisse, hanc opinionem utpote fabula fundatam merito rejicimus. ^c Vir inter nostrates in doctrina Judaicâ nemini secundus cum Gigantes eos, qui ante adventum Israelitarum ex Aegypto montana Judaeae incolebant, in Samaritana versione, ^d [...] i. e. Asaeos appellari inveniat, sic eos à Syris aliisque Orientis populis Syriace aut Chaldice loquentibus vocatos, & Asiam ab his, utpote in medio illius degentibus, & ob stupendam & monstrosam corporum molem prae omnibus aliis Asiaticis celeberrimis, nomen habuisse opinatur. Sed pace tanti viri nec à Chaldaeis, nec à Syris, hi Gygantes A­saei unquam appellati fuere, sed à solo Samaritano interprete quem indoctum & linguae Hebraeae non valde peritum satis arguit futilis ejus & nullius pretii versio. Ille enim vocem [...] quasi à radice [...] Sanavit, curavit diriva­tam, interpretatus est per Samaritanam vocem [...], quae non gentem aut populum aliquem sed medicos significat à verbo [...] seu [...] derivata, quod ^e idem apud Samaritanos & Chaldaeos, quod [...] apud Hebraeos significat, in quem errorem alios etiam interpretes incidisse invenimus, Psal. enim 88. v. 11. in versione Graecâ, Arabicâ, Aethiopicâ, & vulg. Lat. pro [...] le­gimus an medici resurgent, quae autem sit vocis [...] in hoc loco, & Prov. 21. v. 16. significatio, vide ^f Medum nostrum: In utrisque autem his locis secundum Judaeos Interpretes haec vox mortuos significat, in omnibus aliis vero locis Gygantes, Medicos vero nullibi; atque ideo ^g Grammatici [...] non à [...] sanavit, sed à [...] remisit deducunt, ideoque Gigantes sic voca­tos volunt, quod quicunque eos aspiceret, manus ejus prae metu remittebantur. Sed concesso hoc, quod hi Gigantes Asaei appellati fuerunt, quis unquam di­xit tam antiquum fuisse Asiae nomen, ut possibile sit illud ab his originem ha­buisse? [Page 51] Nulla hujus nominis mentio apud Homerū, quem aut Asiae aut Europae nomen cognovisse negat ^h Stephanus Byzantinus; nec apud aliquem alium antiquum autorem, unde eliciatur illud ante Persicum Imperium, quod non nisi post 900 an. postquam hi Gigantes deleti erant, initium habuit, toti illi orbis parti, quae jam Asia dicta est, inditum fuisse. Praeterea quis unquam existimare potest totam hanc plagam à montanis his, qui unam tantum, aut alteram urbem in montibus Judaeae, angustissimo & obscuro angulo illius, te­nuerunt, nomen accepisse? Quis credet eorum famam and Graecos, apud quos prima nominis origo, cum illi, prius quam Graeci extitere, periissent, unquam transiisse. Deliria haec omnia, in quae tam doctum virum nollem inci­disse. ⁱ Eustathius tradit, cum Asius quidam magicus Palladium Telesmanice praeparatum Troi, cum Trojam condidisset, in tulelam illius urbis obtulisset, illum Regem in Magici honorem totam Regionem, cui praeerat, Asiam appel­lasse, eamque primam fuisse nominis originem; quod idem etiam ex Johanne Malela refert Tzetzes in Scholiis ad Lycophronem; illudque in ipso Malela MS in Bibliotheca Bodleianâ invenio lib. 5. cujus verba haec sunt, [...] (apud ^l Eustathium [...]) [...]. Sed haec, uti & cetera omnia istius autoris ex primo intuitu fabulam sapiunt. Liceat nihilominus hic notare, Artes Telesmanicas, quae à Zabiis (de quibus vide ^m Hottingerum, & ⁿ Clarissimum Pocockium) originem habuere, tam antiquas non fuisse, nec in Graecia ante Apollonii Tyanei tempora unquam notas. ^o Bochartus Asiam di­ctam vult à [...], quod dimidium & etiam medium sonat, quia media est inter Africam & Europam: quod falsissimum est; Asia enim non est inter Europam & Africam, sed à latere utriusque. Be [...]mannus Asiam ab [...] ignis derivat, quia in ea regione ignis à Magis colebatur. Sed nugae haec, ineptiae, nec no­strâ observatione digna, si non à viris summae famae & doctrinae traderentur. His igitur rejectis, verissimum videtur solam Lydiam, quae & Maeonia, ^p anti­quitus Asiam appellari, sicut ea ^q sola Africae pars, in qua sita erat Carthago, primo Africa dicebatur, indeque nomen processu temporis ad denotandam to­tam continentem transiisse: & haec est ^r Eratosthenis doctissimi inter antiquos Geographos opinio. Lydia autem Asia dicebatur, ^s ab Asio quodam, qui in ea regione olim regnabat (hoc enim circa tempora belli Trojani non inusita­tum fuisse in iis Asiae partibus virorum nomen, testatur ^t Homerus) ^v urbs e­tiam erat in Lydia sub Tmolo monte sita ab hoc Asio condita, ab illiusque nomine Asia appellata, eique & fluvio Caystro vicini erant, ab eodemque A­sio sic denominati ^x, [...], quorum ^y Homerus & post eum ^z Virgi­lius meminere, in iisque ^a usque ad Strabonis tempora, qui sub ^b Augusto floruit, sacellum huic Asio consecratum ab incolis ostendebatur. Sardibus e­tiam ^c Herodoti temporibus tribus erat Asias, quam Lydi ab hoc eodem Asio ^d sic appellatam dicebant, eumque & Regem suum & nominis Asiae, quod tertiae tunc orbis parti inditum fuit, autorem fuisse contendebant. Sed non nisi multis post Asium seculis nomen Asiae in tam latâ acceptione notum fuit. Asius enim soli Regioni cui imperabat Asiae nomen indidit, secundum morem [Page 62] tunc temporis apud omnes fere Reges usitatum, qui quam subito in aliqua re­gione regnum adepti essent, abolito antiquo nomine eam à suo denomina­bant. Sic Attica ^e sub Actaeo Rege Actica, sub Cecrope Cecropia, & sub Cra­nao Cranaa dicebatur, quo exemplo etiam post Asii obitum, eadem Regio, quam ille à suo nomine Asiam appellabat, ^f mox Maeonia, & deinde ^g Lydia à successoribus illius denominabatur. Sed antiqui Graeci Asiae nomen retine­bant, eoque solam eam regionem, quae ab Occidente mari Aegéo, ab Oriente monte Tmolo terminata, fluvios Maeandrum, & Caicum interjacet, denomi­narunt. Postea vero, sub Gygis posteris, Mermnadis dictis, ut auctum erat Lydorum imperium, sic latius etiam extendebatur Asiae nomen, donec tan­dem temporibus Croesi, quicquid cis fluvium Halym & Taurum montem, & mox, cum eo victo quicquid Lydi tenuerunt, Persico Imperio adjungere­tur, totum illud & quicquid aliud Orientis erat trans Hellespontum & mare Aegeum situm, apud Graecos inceperat Asia appellari. Non tamen desiit Ly­dia (intra cujus terminos Ioniam & Aeolidem comprehendimus) stricte semper eo nomine dici, atque ideo sic habet Euripides in Bacchis,

Et Eunapius in vita Aedesii de Sosipatra, feminâ quâdam doctâ, dicit, quod erat ex ea Asia, quae circa Ephesum est, per quam currit fluvius Cayster. Et habet ^h Hieronymus Asia Regio, quae vocatur minor, undique circundata est ma­ri; sed specialiter ubi Ephesus civitas est, Asia appellatur. Et hanc solam Eu­sebius in Ecclesiastica Historia per nomen Asiae, quod in ea saepius occurrit, vi­detur denotare, & non Asiam Proconsularem, ut ⁱ plerique interpretantur; Libro enim quinto cap. 1. & cap. 14. Phrygiam ab Asia distinguit, Phrygia autem Asiae Proconsularis pars. Nec huic obstat, quod lib. 3. cap. 31. & lib. 5. c. 9. idem scriptor Hieropolin, quae intra Phrygiae limites fuisse putatur, urbem Asiae dicat. Cum enim ^l Strabo tradat terminos Lydiae, Cariae, Phry­giae, & Mysiae, postquam hae regiones Romanis suberant, quod illi non per regiones, sed per conventus seu praefecturas Provinciam diviserunt, tam impli­catos fuisse, ut discerni nequirent, incertum inde factum videtur, an urbs Hieropolis ad Phrygiam, an ad Lydiam, ^m cum inter utramque sita fuit, per­tineret: at (que) ideo bene possumus opinari, eam à nonnullis huic regioni, ab aliis alteri attributam fuisse; ab Eusebio autem intra Lydiae terminos existimatam fuisse non dubito, praesertim cum ⁿ Laodiceam, intra cujus conventum seu praecinctum haec urbs erat, in Lydia sitam inveniamus. Et non tantum Eusebius, sed omnes fere alii Christiani scriptores per Asiam stricte dictam so­lam Lydianam intelligunt, quod ideo ab iis factum videtur, quod hoc nomen in ea sola significatione in sacris scripturis invenitur. Quotiescunque enim ibi occurrit, stricte sumitur pro aliqua parte Asiae Minoris, atque ideo vel pro Asia Lydiana, quae ex sola Lydiâ cum Ionia, & Aeolide constabat, vel pro Asia Proconsulari, inter cujus terminos praeter Asiam Lydianam etiam Caria Phry­gia & Mysia continebantur. Sed in Actis Apostolorum cap. 2. com. 9. & 10. Asia à Phrygia, & cap. 16. com. 6. & 7. à Phrygia & Mysia, & cap. 20. com. 16. & 17. ^o à Caria distinguitur: sola igitur relinquitur Lydia cum Ionia & Aeolide (quae etiam intra Lydiae terminos ponuntur) quam nomen Asiae in iis ceterisque Sacrae Scripturae locis potest denotare, in eaque significatione in Apocalypsi Johannis hoc nomen accipiendum est, ^p quoties ibi septem A­siae Ecclesiarum fiat mentio; omnes enim hae, ^q Ephesus scilicet, Smyrna, Per­gamus, [Page 53] Thyatira, Sardes, Philadelphia, & Laodicea, in Lydia sitae fuerunt; de Pergamo enim ^r Xenophon & ^s Aristoteles, de Epheso Scylax Charyanden­sis & ^t Herodotus, de Sardibus Philadelphiâ & Thyatirâ ^v Ptolomaeus, de Smyrna ^x Aristoteles & Scylax Charyandensis, de Laodicea (quam vis hunc ^y alii Cariae ^z alii Phrygiae ob terminorum confusionem attribuunt) Stepha­nus ^a Byzantinus testantur. Et sic etiam Act. Apost. cap. 19. com. 27. ubi de Diana dicitur, quam Asia tota & orbis terrarum colit, in omnibusque item a­liis Sacrae Scripturae locis nomen Asiae est intelligendum; in eaque sola signi­ficatione in plerisque antiquis historicis, priusquam Romani exercitus Helles­pontum transiissent, Asia, quoties stricte dicitur, accipienda est. Cum vero Romani Duce Scipione ^b Antiocho victo hanc Asiam occupassent (à qua Sci­pio denominatus est Asiaticus) eam Regibus Pergamenis dedissent, quic­quid deinde hi reges tenuerunt, inceperat extenso nomine Asia stricte appella­ri; atque ideo cum Romani ^c ab Attalo horum regum ultimo regni illius hae­redes scripti illud in Provinciae formam redegissent, Asiam Proconsularem no­minabant, eaque est, quae apud ^d Strabonem & ^e Ptolomaeum Asia [...] dicitur, quam ^f Cicero ex Caria, Lydia, Phrygia, & Mysia constare dicit, quae eaedem etiam sub Augusto, cum Provinciae Romani Imperii de novo ordinatae essent, illius partes fuere. Dicit enim ^g Strabo eam tunc con­tinere totam illam Asiam, quae cis Halym & montem Taurum erat, praeter Galatiam, Bithyniam, Propontidem (cum Ponto) & regiones quae ^h Amyn­tae regi paruerunt; iis igitur subductis remanent in Asia Proconsulari eae Re­giones, quae ab ⁱ Onuphrio illi Provinciae assignantur, Lydia scilicet, Ionia, Phrygia, Caria, Mysia, & Hellespontus Proconsularis (lege Consularis, ^l Hellespontus enim nunquam fuit Provincia Proconsularis, sed Consularis) eaedemque hae sunt, è quibus Cicero supra dixit Asiam Proconsularem con­stare; Ille enim sub Lydiae nomine Ioniam etiam & Aeolidem, sub Mysiae u­tramque Mysiam, & sub Phrygiae utramque Phrygiam designabat. Nam Io­nia & Aeolis intra Lydiae terminos continebantur, ut supra diximus, & sicut ^m Phrygia, sic etiam ⁿ Mysia erat major & minor. Phrygia major erat è parte Lydiae Orientali versus septentrionem usque ad Bithyniam, versus Au­strum usque ad Lyciam & Cariam extensa; postea (circa Constantini tem­pora) ^o in Phrygiam salutarem, cujus Metropolis erat ^p Synnada, & in Paca­tianam, cujus mentio est ^q in subscriptione ad Epistolam Pauli ad Timothe­um, dividebatur. ^r Phrygia Minor Hellesponto, mari Propontide, & fluvio Aesepo, quo ^s à Mysia Minori & sinu Adramyttico, ^t quo à Mysia Majori di­viditur, undique terminata, quicquid antiquitus erat Priami regnum, con­tinebat, & sub Romanis etiam ^v Epictetus, & ab Hellesponto, ad quem sita erat, Phrygia ^x Hellespontia, & à Troade Metropoli illius (cujus frequens mentio in ^y Sacris Scripturis) ^z Troas dicebatur. Inter utrasque has Phrygias à fluvio Caico, qui ^a Lydiam è parte septentrionali terminabat, versus septen­trionem [Page 54] usque ad Mysiam Minorem extendebatur Mysia Major, quae ab O­lympi montibus in ea sitis ^b Mysia Olympena appellabatur. ^c Mysia autem minor, cujus Metropolis erat Cyzicus, ad ipsam Propontidem sita fuit, à Phrygia Minori seu Epicteto fluvio Aesepo disterminata. Utraeque hae Mysiae constituebant regionem, ^d quae, ut à Mysia seu potius Maesia ad fluvium I­strum in Europa sita distingueretur, Mysia Hellespontia dicebatur, ^e è qua & Phrygia Minori Hellespontiâ etiam dictâ constabat Provincia, quae post Con­stantini tempora, quod sub Consulari regimine erat, Hellespontus Consula­ris appellabatur, eaque est quam Onuphrius in Catalogo regionum Asiae Pro­consularis supra citato per Hellespontum Proconsularem videtur denotare: ideoque ibi etiam Mysiam nominat, quod forte Hellespontum Consularem (quam ille Proconsularem vocat) pari errore è sola Phrygiâ Hellespontiâ seu Troade putabat constitisse. Hae sunt regiones, quas Asia Proconsularis à morte Attali Regis Pergameni usque ad Constantini tempora per an. circiter 450 limitibus nunquam mutatis continebat, eamque & ab Asia Lydiana, & ab A­sia Magna continente bene distinguit Aristides Rhetor. dum de urbe Smyrna dicit, ^f [...], i. e. secundum Canteri versionem, Perspicue apparuit quantum esset ipsa (Smyrna scil.) ornamentum Asiae, non ejus quidem, quae usque ad Maeandri fon­tes protenditur, nec quantam Praetorum (seu potius Proconsulum) complecti­tur jurisdictio, sed quam initio Graeci Asiam dixerunt, ac de tribus mundi par­tibus continentem praecipue appellarunt, ubi eum per Asiam, quae ad Mae­andri ripas exporrigitur, Asiam Lydianam, per Asiam, quae erat [...], Asiam Proconsularem, & per alteram Asiam tertiam tunc orbis partem evidenter apparet intelligisse. Et hae solae erant nominis Asiae acce­ptiones, quae ^g illius temporibus notae erant, postea vero orta etiam est Dioe­cesis Asiae. Constantinus enim cum Imperii Provincias de novo ordinasset, ^h quicquid penes Romanos erat trans Hellespontum & mare Aegéum Procon­suli Asiae, & tribus Comitibus (qui, quod sub dispositione erant Praefecti prae­torio Orientis, Vicarii etiam nuncupati fuere) commisit regendum, easque Regiones, quae his Comitibus suberant Dioeceses appellavit, inter quas una fuit Dioecesis Asiana, quam supra diximus per nomen Asiae apud scriptores etiam denotatam fuisse, ceterae duae Pontica & Orientalis dicebantur; Dioe­ceses autem definiente ⁱ Balsamone erant, [...]. Multas enim illae continebant regiones. In Asiana primo hae fuerunt ^l Pam­philia, Pisidia, Lycia, Lycaonia, Hellespontus Consularis (quae ex utraque Mysia & Phrygia Minori constabat) Phrygia Salutaris, Phrygia Pacatiana, Caria, & Insulae, quarum Hellesponto, Cariâ, & utraque Phrygiâ Salutari scilicet & Pacatianâ ab Asia Proconsulari detractis, illa Provincia ab eo tem­pore inter angustiores terminos coarctata ^m solam Asiam Lydianam, Lydiam scilicet Ioniam & Aeolidem, & postea cum Lydia etiam Dioecesi Asianae Im­perante Arcadio adjecta esset, tantum ⁿ Ioniam & Aeolidem continebat. Ly­dia autem videtur Dioecesi Asianae ideo adjecta fuisse, ut compensatio fieret pro Hellesponto, quae Imperante ^o Theodosio Arcadii patre, & Insulis, quae forsan eodem tempore à Dioecesi Asianâ abstractae dispositioni Proconsulis A­siae subjiciebantur, quorum ille has per Praesidem, qui Rhodi sedem habuit, illam per Consularem regebat; & secundum hanc distributionem quae diu in [Page 63] Imperio immutata videtur mansisse in Notitia Imperii sub dispositione Asiae, Asia, Hellespontus, & Insulae; & sub dispositione Vicarii Dioeceseos Asiae ^q Lydia, Caria, Phrygia Salutaris, Phrygia Pacatiana, Lycia, Lycaonia, Pisidia, & Pamphylia numerantur. E ceteris duabus Dioecesibus▪ quae trans Hellespontum erant, Pontica ^r Bithyniam, Galatiam, Paphlagoniam, Hono­riadem, Galatiam salutarem, Cappadociam primam, & secundam, Armeniam primam, & secundam, Helenopontum, & Pontum Polemoniacum; Orien­talis Palestinam, Syriam, Arabiam, Mosopotamiam, Phoenicem, ^s Osrhoe­nam, Isauriam, Ciliciam, & Cyprum insulam continebant. E duabus igi­tur Dioecesibus, Asianâ scilicet, & Ponticâ, & Provinciâ Proconsulari Asiae▪ si è Pontica utramque abjicias Armeniam, & earum loco Ciliciam & Isauri­am è Dioecesi Orientali assumas, constabat ea Asia, quae minor dicitur. ^tDu­cta enim à Tarso Ciliciae ad Themiscyram lineâ, quâ Geographi versus Ori­entem hanc Asiam terminant, intra eam provincias, quas ei assignamus, in­venies contentas; Asiam scilicet Proconsularem, Dioecesin Asianam totam, & Dioecesin Ponticam, si Armenias auferas, cum Ciliciâ etiam & Isauriâ, quae Dioeceseos Orientalis partes fuere. Haec Asia maxime apud Geographos nota erat, & postea, cum Dioecesi Orientali ^v à Saracenis occupata ea to­tum erat, quod in Oriente habuerunt Imperatores Graeci, ^x ipsa tandem [...], i. e. Orientalis Provincia, & [...], & tandem cor­rupte omissa prima litera [...], seu Natolia, quo nomine apud modernos nostros Geographos cognoscitur, inceperat appellari. Hae sunt variae nomi­nis Asiae acceptiones, quas explicandas suscepimus, in quânam earum su­mendum sit nomen [...] quod in hoc Marmore bis habetur, jam restat in­quirendum.

Nomen [...] in latissima acceptione pro eâ, quae jam quarta est orbis pars, minime in hoc Marmore acceptum fuisse nemo potest dubitare. Nec Asiam minorem, cum ea esset apud solos Geographos nota, atque ideo in nullis Im­peratorum legibus, aut decretis invenitur, per nomen Asiae in hac inscriptione denotatam fuisse omnino est probabile. Dioeceseos Asiae nomen, cum hoc Marmor exaratum fuit, nondum notum erat; Constantino enim Imperante, ut supra diximus, primo ortum fuit; eo autem Marmor antiquius esse inde apparet, quod in eo Smyrna dicitur [...]; illius enim Imperato­ris temporibus ^y abolitâ Idololatriâ desinebant Civitates gloriari se Augusta­lium ^z Aedituas fuisse. Vel igitur de Asia Proconsulari, vel de Asia Lydiana nomen Asiae hic int [...]lligendum est, cujus Smyrna urbs pulcherrima, maxi­ma, splendidissima, & Metropolis fuisse dicitur. Cum autem ut supra di­ximus, ante Constantini regnum, & ut infra indicabimus, post Adriani tem­pora hoc Marmor exaratam fuit, eoque intervallo maxime per ora hominum ferebatur Asiae Proconsularis nomen; nullam aliam Asiam in hoc Marmore credo intelligi. Publicum enim hoc Psephisma erat. In eo igitur Asia in illa sola significatione, quâ publice nota, & in publicis per ea tempora decretis & edictis usitata fuit, accipienda est. A morte autem Attali Regis usque ad Con­stantini tempora Asiae nomen stricte dictum pro sola Asia Proconsulari publi­ce in omnibus Edictis & Decretis usitatum fuisse satis evidens est, cum in ea sola significatione Dominis Romanis notum fuerit, sub quibus per ea tempo­ra omnes hujus Provinciae partes sic eâdem politiâ, ejusdem Magistratus con­suetudine, ^a communibus festis, ludis, & sacrificiis quotannis celebratis sic unitae fuerant, ut non tantum in unam Provinciam, sed etiam in unam quasi [Page 64] Regionem coalescebant; atque ideo ^b Strabo, qui Augusto, & ^c Ptolomaeus, qui Antonino Imperantibus floruerant, eam [...] vocant, ut quae maxime proprie eorum temporibus illo nomine nota fuerat; & in hac significatione Tacitus nomen Asiae accipit, ^d cum dicit undecim Asiae civitates coram Senatu certasse, in quanam earum Templum Tiberio statueretur; harum enim urbium Ilium in Phrygia, Magnesia & Halicarnassus in Caria extra limi­tes Asiae Lydianae fuerunt. Sed maxime de hâc re valet Aristidis autoritas, quoniam ipse Smyrnensis fuit, & eo tempore (^e Antoninis scilicet Imperan­tibus) floruerat, quo credo hoc Marmor exaratum fuit, quem, dum haec ea­dem, quae in Marmore habentur, de urbe Smyrna praedicat, eam scilicet fuisse, ^f [...], ^g [...], & [...], in iis locis Asiam Pro­consularem intellexisse satis constat, cum ^h in alia oratione in qua his similli­ma de eâdem urbe repetit, dicat Chios, Teios & Erythras, quae in Ionia, & Hal­licarnassum, quae in Caria sitae fuerunt, inferioris Asiae partis urbes fuisse. Se­cundum illum igitur pars superior erat Mysia & Phrygia, atque ideo per no­men Asiae totam Provinciam, quae tunc suberat Proconsuli Asiae intelligit, nec aliquam aliam in hac inscriptione denotatam fuisse omnino dubito. Smyrnam igitur totius Asiae proconsularis pulcherrimam, maximam, & splendidissimam fuisse gloriatur Marmor. ⁱ De hac urbe tradit Aristides, quod à Tantalo pri­mum sub monte Sipylo, deinde à Theseo propius mari, & postremo ab Alexan­dro in eo ubi nunc est loco condita fuerat. Ex aliis autem colligo autoribus, eam ab ^l Ephesiis primo conditam fuisse. Ephesi enim urbis regio erat ^m Smyr­na, secundum plerosque à Smyrna ⁿ Amazone, quam volunt hanc urbem occu­passe, appellata. ^o Porro qui eam incolebant in coloniam emissi Smyrnā, ei urbis Ephesi partis è qua migraverant cognominem, ad Meletem amnem condidere, ^p quae postea ab Aeolibus occupata, multis illuc ex Aeolicis civitatibus deductis colonis magnum accepit incrementum; & ad hoc respexisse videtur Eusebius, ^q ubi dicit regnante Athenis Thersippo Smyrnam in urbis modum ampliatam fuisse, quamvis in assignando tempore paululum aberraverit. Thersippus e­nim, ut in Canone Chronico infra in parte secundâ videre possis, Ho­mero recentior fuit; priusquam autem hic Poeta nascebatur, Aeoles Smyrnam occuparunt: cum iis enim, qui ex Aeolicis civitatibus ad Smyrnam incolen­dam mittebantur, ^r è Cuma migravit Critheis Homeri mater, è furtivo con­cubitu tunc gravida, & paulo postquam Smyrnam advenerat Homerum pe­perit ad ripas Meletis amnis, qui Smyrnam praeterfluit, atque ideo ille primo Melesigenes dicebatur, postea vero cum oculos amisisset, inceperat Homerus appellari. ^s Qui Smyrnam ante Aeolensium adventum incoluerunt, inde pulsi Colophonem fugerunt, in eamque urbem recepti, ibi ipsi & posteri eorum diu manebant, donec tandem cum aliis Colophoniis per seditionem inde iterum exacti, in partem urbis à Smyrnaeis, oblitis hos esse, quos eadem olim expu­lerant, recepti fuere; sed antiquae injuriae, magis quam novi beneficii me­mores, observato tempore, quo Smyrnae omnes extra maenia Baccho Sacra peragebant, eam urbem, unde olim expulsi fuerant, ^u portis contra hospites suos clausis, sibi iterum vindicarunt; ab eoque tempore, inito cum Ionibus foedere, Smyrna pro civitate Ionicâ, cum prius Aeolica esset, coeperat reputari, ^x & ad commune Ionum concilium, & commune festum Panionium dictum admissa, numerum duodecim Ioniae civitatum explebat, inter easque satis ce­lebris fuit usque ad tempora Gygis Lydorum regis: ^y ab eo autem diruta, & ^t [Page 65] in formam pagi redacta per 400 deinde annos, nec antiquâ gloriâ, nec urbis nomine recuperatis, satis obscura mansit; atque ideo nulla illius ^z in anti­quis Graecis historicis mentio. Cum autem Alexander contra Persas profe­cturus in has Asiae partes transiisset, ^a in somnio, ut dicunt, monitus han [...] urbem instauravit, novamque Smyrnam à veteri circa ^b 20 stadia propius mo­ri dissitam in eo quo nunc est loco condidit, quae ab eo tempore primo ^c Anti­goni & Lysimachi Alexandri successorum impensis (qui tantum hujus urbis incremento addidere, ut pro conditoribus illius à nonnullis reputantur) ipso­rum deinde civium curâ, & Romanorum tandem benevolentiâ, ^d quibus haec urbs semper fuerat fidelissima, sic continuo aucta & ornata fuit, donec tan­dem Strabonis temporibus ^e ipso teste facta erat, ut de eâ gloriatur Marmor▪ [...]. Et sic testatur ^f Lucianus: [...]. ^g Plinius eam alterum Asiae lumen dicit. Smyrnae autem pulchritudinem ma­xime admiratur & optime describit Aristides Rhetor, qui ipse Smyrnensis fuit, eam (que) vocat, ^h [...], additque insuper, ⁱ [...], &c. i. e. Interprete Cantero, si enim alicujus imago urbis in coelo deberet apparere, velut Ariadnes aiunt coronam, aliaque tum fluvio­rum, tum animalium diis dilectorum simulacra, hanc equidem (scil. Smyr­nam) existimo ceteris praelatam iri, adeo videtur exemplar quoddam urbis esse, nec vel Poetâ cive, vel aliâ ad commendationem arte indigere, cum ipsa sui amorem omnibus conciliet, ac prae se cogat oculos non aures delectans: etenim supra mare extensa est perpetuum emittens pulchritudinis florem, qua­si non paulatim constituta sit, verum tota simul è terrâ emerserit, &c. Hacte­nus de tota urbe: singularum etiam illius partium admirandam pulchritudi­nem & splendorem idem Rhetor summis laudibus describit, tam in oratione de Concordia ad civitates Asiaticas, quam in ea unde haec quae modo citata sunt transcripsimus; in quâ etiam de pulchritudine simul & magnitudine urbis, haec subjungit, ^l [...], &c. i. e. Interprete Cantero, Magnitudinem vero non pro ne­cessitate, vel occasione sortita est, sed ubique ampla, sibique similis conspici­tur, & magnitudinem pro incremento pulchritudinis habet, neque multas esse urbes dixeris dispersas, sed unam multis respondentem, eamque sibi confor­mem, & concordem, nec aliter atque in humano corpore aptas toti partes ex­hibentem, &c. Ita ut hujus inscriptionis Autor non vane & sine aliis ei suf­fragantibus gloriatur Smyrnam omnium Asiaticarum urbium [...] fuisse.

[...]. Vox [...] non hic eâ, quâ olim signifi­catione accipienda est. Primo enim eae solae urbes, quae aliis praebuerant origi­nem, respectu illarum, quasi earundem matres, [...] vocabantur. Et [Page 66] sic apud ^m Thucydidem Corinthus Corcyrae, & apud ⁿ Dionysium Halicar­nasseum Alba Romae [...] dicuntur; & non tantum urbes, sed etiam Regiones, unde coloniae progressae alicui civitati aut genti originem praebu­erunt, respectu earum sic vocatas invenimus. ^o Apud Strabonem enim Dry­opidem Regionem Thessaliae tetrapolin sub Oetaeis montibus sitam Dryopū, qui in Peloponneso habitabant, [...] fuisse legimus, ^p & Dionys. Hali­carnasseus habet [...]. Frequentius vero, & significatione magis pro­priâ solae civitates respectu Coloniarum Metropoles dicebantur. Sed cum a­pud antiquos Graecos hae Metropoles Regionum, in quibus sitae erant, sem­per urbes primariae essent, in iisque omnes publici conventus, concilia, sacri­ficia pro totâ gente facta, & festa communia celebrarentur, inde obtinuit tan­dem, sub Romanorum scilicet imperio, cum hic honos non antiquissimis civi­tatibus, sed maximis & opulentissimis deferretur, ut quaecunque civitas alicu­jus Provinciae regionis aut praecinctus, constituto ibi praetoris tribunali, facta erat primaria, quamvis nuperrime condita nullas emisisset colonias, mutuato ab iis titulo, qui antiquitus erant primariae, Metropolis diceretur. Et ea sola significatione videtur haec vox Romanis nota fuisse, atque ideo in eorum ^q nu­mismatibus nonnullas civitates simul Colonias & Metropoles appellari inveni­mus, ^r aliasque, quam primum conditae fuerunt, hoc titulo insignitas,^s [...], & non tantum civitates gentis alicujus aut praecinctus primas, sed alias etiā sub primis constitutas, si modo insigniores & bene frequentatae essent, Metropoles dictas notat Commentator in ^t Cod. Theodos. eoque forsan sensu Philadelphia & Thyatira, quamvis nullius prae­cinctus primae essent, Metropole [...] titulos habuere, eorumque ideo Episcopi in ^v Apocalypsi inter Metropolitanos Asiae numerantur.

In quanam harum vocis acceptionum Smyrna Metropolis dicitur, non diffi­cile est investigare. In prima enim Smyrna minime Metropolis fuit, cum omnium Ionicarum civitatum ^x recentissime fuerat ab Ionibus habitata. Nec vero in secunda totius Asiae, quia usque ad Constantini tempora in Romanis Provinciis, & sic etiam in Asia multae Metropoles erant aequalis dignitatis, nec priusquam ille Imperator Romanum Imperium de novo ordinasset, in sin­gulis Provinciis una tantum erat, ubi Praetor omnibus Provincialibus jus di­cebat, Metropolis, ^y sed singulae Provinciae in multas jurisdictiones, quae Con­ventus dicebantur, divisae fuerunt, in singulisque earum una erat urbs cete­ris insignior, quae primis nostrorum in Anglia comitatuum oppidis (quae The Assize Towns vocantur) non dissimilis Conventus caput fuit, ad quam Prae­tor seu praefectus, eodem modo, quo ad ea prima Comitatuum oppida apud nostrates Judices Itinerarii, statis anni temporibus ^z veniebat ad dicendum jus illius conventus incolis, qui sub ejus adventu omnes ad eam urbem congre­gati fuerunt, inde (que) tota Regio unde hâc occasione conveniebant, Conventus dicebatur: maxime vero proprie & frequētissime urbs in qua hic congressus seu conventus celebratus fuerat eo nomine denotata erat, quae cum jurisdictio­nis cujus incolae ad eam conveniebant, fuit semper urbs primaria esset, etiam Metropolis vocabatur. Atque ideo bene observat doctissimus ^a Scaliger, vo­ces Conventum & Metropolin promiscue acceptas fuisse, & Conventum Uti­censem apud Tertullianum nihil aliud quam Uticae Metropolin significasse. Tales Metropoles seu Conventus in Gallia Ammianus Marcellinus 12. Sextus Rufus 14. recensent. In Hispania Plinius lib. 3. multas numerat, uti & in [Page 67] Asia lib. 5. inter quas una erat ^c Smyrna, quae jurisdictionis seu praecinctus, qui Australem Aeolidis & Septentrionalem Ioniae partes continebat, caput fu­it. Et hoc solo sensu, eo scilicet quem supra de secunda vocis acceptione agen­tes explicavimus, hanc urbem hic in Marmore, ut & alibi, in ^d numismatibus scilicet, eam aliasque Asiae civitates Metropoles dictas fuisse evidentissimum est. Nullo enim alio modo explicandum est, quomodo Smyrna▪ Pergamus, Laodicea, Sardes, Ephesus, aliaeque inter ejusdem Provinciae Asianae limites sitae Metropoles possunt appellari. Errat igitur ^e vir Clarissimus, qui ut expli­cet quomodo Smyrna & Ephesus, quae utraeque erant Ioniae civitates, Metro­poles fuere, huic Asiae, illi Ioniae primatum attribuit. Sed si Ephesus Asiae prima esset, cur non etiam Ioniae? Hoc enim negare, idem mihi videtur, ac si dicerem Londinum Angliae, non vero Mediae saxae, aut Lutetiam Galliae, non vero Insulae Franciae urbes Primarias fuisse. Praeterea quis unquam di­xerat Smyrnam totius Ioniae Metropolin fuisse? Omnium Ionicarum civita­tum ^f recentissima haec & nuperrime in Communitatem recepta, atque ideo summo inter eos honore indignissima. Nunquam Ioniae civitates Smyrnae festa, aut sacrificia communia, aut publica de tota gente concilia habuere; haec enim Ephesi semper ^g celebrata fuerant: ubi etiam erat insignissimum ^h Dianae Templum omnibus Ionibus commune▪ ad quod illi, eodem modo quo Judaei ad Templum Hierosolymitanum, ad deam colendam conveniebant, atque ideo haec sola, quamdiu libera erat Ionia, illius gentis Metropolis fuit; postea vero, quum Romani rerum potiti essent, ⁱ Asia non per Regiones, sed Conventus dividebatur, & non quae olim Regionum, sed quae horum con­ventuum capita fuerant, Metropoles deinde dicebantur: ob quarum dignita­tem ^l cum Episcopi, qui in iis sedebant, praeeminentiam quandam supra E­piscopos inferiorum civitatum (his sponte concedentibus) adepti fuerint, omniumque Controversiarum, quae in minoribus per singulos conventus seu jurisdictiones Ecclesiis ortae erant, ob tantum eo tempore, quo Praetor jus dicebat, Christianorum ad Metropolin congressum, quos in iis dirimendis consulere, & determinationis testes adhibere poterant, judices maxime ido­nei semper existimarentur; inde Episcoporum Metropolitanorum nomen & autoritas in inferiorum civitatum Episcopos habuit originem, quae in Eccle­sia Christiana valde antiqua erat, atque ideo ^m in Apocalypsi omnes Asiae Lydianae Ecclesiae per septem Metropolitanas repraesentantur. In Asia au­tem Proconsulari multo plures fuere Metropoles▪ quae omnes diu erant di­gnitate pares, nullâ earum à dominis ⁿ Romanis aliis praelatâ, atque ideo saepe inter eas erant controversiae de Primatu, ut ^o ex Dionis Chrysostomi, & ^p Aristidis orationibus, quas ad eas sedandas dixerant, apparet; atque inde est secundum ^q nonnullos, quod multae eorum in antiquis numismatibus se [...] gloriantur, quia scilicet hunc titulum nulli datum omnes arrogabant. Alii autem [...] opinantur idem esse ac [...], easque civitates, quae in numismatibus [...] dicuntur, reve­ra eo tempore, quo ea numismata cusa fuerant, totius Asiae Metropoles fu­isse: & sic vocem interpretatur ^r Vir Clarissimus supra laudatus, atque ideo dicit Smyrnam totius Asiae Metropolin fuisse, quia Smyrnaei in Marmore A­rundeliano nondum edito [...] dicuntur. Sed si ad hoc Marmor, aut ad Marm. 143, aut ad Append. Marm. 15. (quae Marmora Arundeliana sunt & ante hoc tempus inedita) ut credo respiciat (nam inter Marmora Arun­deliana, [Page 68] quae Academiae nostrae dedit honoratissimus Comes Marescallus, in nullo alio aliquid tale invenio) foedissime iterum errat, quia in his Smyrna non dicitur absolute, [...], sed [...], prima Asiae civitas pulchritudine & magnitudine, i. e. pulcherrima & maxi­ma. Quin ego numismata in quibus Asiae civitates [...] dicuntur▪ aliter interpretor. Haec enim numismata eodem modo quo talia hisce nostris temporibus, non nisi magnis solemnitatibus aut ob actos Triumphos, aut Im­peratorum nuptias, aut Templorum consecrationes, aut aliqua alia occasione, quam aut inscriptio, aut figura plerumque indicabat, celebratis edita fuere. In Asia autem frequentissimae horum edendorum occasiones erant festa com­munia, & publica Sacra: atque ideo in plerisque Asiaticorum numismatibus Civitates, à quibus causa erant, ^s [...] dicuntur, quia scilicet ea, cum hae alicujus festi aut Sacri certaminis in Imperatoris aut numinis alicujus honorem celebrati curatrices essent, in vulgus spargebantur. Maximum autem in Asia Festum, & ob cujus celebrationem praecipue Asiae civitates [...] dicebantur erat [...], i. e. Commune Asiae: hoc enim in honorem Imperato­ris celebratum fuit ab omnibus Asiae Proconsularis incolis, atque ideo civi­tas ad quam ad hoc festum celebrandum conveniebant, quod, hoc totius Pro­vinciae ad eam facto congressu, honorem, qui inter civitates Asiae summus e­rat, consecuta earum Metropoleωs vice fungeretur, omnium primatum pro eo tempore sibi vindicans, ea tum in vulgus spargebat numismata, quibus se [...] gloriabatur, atque inde est, ^t quod nunc Ephesus, nunc Smyr­na, nunc Pergamus in antiquis numismatibus hoc titulo insigniuntur; in omnibus enim his, ceterisque aliis Provinciae civitatibus Metropolitanis ob­servato quodam cyclo, per vices celebratum fuit, [...]. Smyrnae Marmor. III. & Marmor Farnesianum apud Gruterum, & Epistola Ecclesiae Smyrnensis de Martyrio Polycarpi; Ephesi Act. Apost. cap. 19. & Euseb. lib. 4. cap. 13. Pergami Aristidis Orat. ad civitates Asiae de Concordia, & in Phrygia Synnadae scilicet aut Apamiae ejusdem Aristidis Orat. Sac. 4. habitum fuisse testantur. Hae igitur civitates, cum in iis hic conventus celebratus fu­erat, totius Provinciae, aliis autem temporibus tantum suarum jurisdictio­num seu Conventuum, Primae & Metropoles fuere. Per [...], igitur in Marmore intelligendum est, Smyrnam non totius Provinciae Me­tropolin, sed tantum unam inter illius Metropoles fuisse.

[...]. Imperatoribus Romanis per Imperii Provincias decernente Senatu Aras & Templa posita fuisse, & Sacros Ludos in eorum honorem institutos, & Hi­storici, & alia prisci aevi monumenta testantur. Hoc olim in Romae urbis dominae honorem primo ^x à Smyrnensibus, & deinde ^y ab Alabandensibus fa­ctum fuit, ab illisque ei summa adulatione Templa & Arae ponebantur, Lu­dique Anniversarii ut Deae in eorum civitatibus celebrati fuere. Postea vero cum Roma inceperit servire, ad Imperatores hic cultus translatus fuit, ^z qui primo in partem honoris, qui huic urbi olim dabatur, admissi illum tandem soli habuere. Hoc autem initium habuit temporibus Augusti, qui post victori­am Actiacam ^a Ephesiis, Nicaeis, Pergamenis, & Nicomediensibus Romae urbi & patri Julio conjunctim Templa ponere, & Sacros ludos celebrare iis peten­tibus concesserat. Quod postquam semel factum fuerat, Provinciae exem­plum secutae per omnium deinde Imperatorum tempora fere usque ad Con­stantini Regnum ^b magno saepe conatu petiere, & pro summo semper bene­ficio habuere sibi jus dari, Imperatoris, qui tunc regnabat, Aras & Templa in aliqua suarum urbium consecrare, ubi communi nomine populi totius Pro­vinciae honoris ejus causa & sacra facerent, & Ludos ederent. Tale Templum [Page 69] Lugduni in Gallia erat Augusto consecratum, & ara ad quam sexaginta popu­los ad ludos in ejus honorem celebrandos convenire solitos refert ^c Strabo. Tale etiam Athenis eidem Augusto ^d Reges socii coeperant extruere. Tale ^e Tiberio ab Asianis Smyrnae, Tale ^f Adriano ab Aegyptiis Alexandriae, & in aliis Provinciis, al [...]a tam his quam aliis Imperatoribus posita fuere tanto qui­dem studio & adulatione, ut earum urbium incolae, qui hujusmodi Templa apud se haberent, non alio magis nomine superbirent, quam quod essent isto­rum [...] numinum aeditui, & Ludorum, qui in eorum honorem edeban­tur, curatrices. Atque inde est, quod Smyrna hic in Marmore, uti & etiam ea, aliaeque Asiae civitates, quae aut Templa imperatoribus consecrata, aut jus ludos in eorum honorem edendi habuerunt, in antiquis ^g nummis toties se [...] fuisse gloriantur. ^h [...] enim est aedituus, quem Titulum Smyr­naei tunc primo obtinuisse videntur, cum ⁱ Templum in honorem Tiberii con­dendi privilegium, quod à Senatu Provinciae Asiae datum fuerat, illi prae omni­bus aliis Asianis ejusdem Senatus decreto obtinuere. De voce [...] plura legas in iis quae infra annotantur ad Marmor 28.

[...], eandem Smyrnam [...], apud Aristidem ora­torem ^l in loco, quem de pulchritudine Smyrnae agentes supra citavimus, inve­nies appellatam.

De tempore, quando hoc Marmor exaratum fuit, jam restat inquirendum. Observat Seldenus in notis ad Marm. XXVIII. post Gallieni tempora desiisse civitates se [...] appellare. Gallieno igitur antiquius Marmor, in quo eo Titulo Smyrna insignitur, & tertia vice habuisse dicitur: atque ideo Adriano, cum illius tempore secundâ tantum vice Smyrna [...] esset, recentius fuisse indicat Marmor XXVIII. Cui vero hujus intervalli parti prima Marmoris con­secratio assignanda sit difficilius est determinare. Si post Terrae motum, qui Imperantibus M. Aurelio & L. Vero, ^m Smyrnam totam destruxerat, aliquid ab antiqua illius urbis pulchritudine & magnitudine, ut credo detractum fu­isset, ante hunc Terrae motum ex eo, quod Smyrna hic dicitur, [...]; & si per [...] intelligendum sit hic Smyrnam gloriari se primam totius Asiae Metropolin fuisse, ut nonnulli scio sunt interpretaturi, ante Antonini Edictum, ⁿ quo sancivit omnium Asiae Metropoleωn primam fore Ephesum, atque ideo circa initium illius Imperato­ris conjectarem hoc Marmor primo positum fuisse.

Notae ad C. Ant. Septimii Publii Citharoedi Victo­rias, seu Marmorum Oxoniensium III.

EVanuere ex Marmore, superiores elementorum septem primorum apices. Sed ex reliquiis inferiorum conjecturâ [...]. sub­stituimus. Hujusmodi autem [...] qualis erat in agonibus Musicis Septimius noster Publius, [...] seu Saxeae Hiero­nicarum descriptiones, ut vocantur Lycurgo, frequentes erant apud veteres. De eis autem videsis Scholiastem ad Pindari Olympiorum oden 7. & Marmor. 10. pagina 40. praeter ejusmodi alia aliquot apud Lipsium & Gruterum.

[...]. A plurium civi­tatum populis civitate donatus, tot habuit denominationes tum hieroni­ces hic, tum moderator ejus C. Aelius Agathemerus. Sic Artemidorus & Daldianus erat & Ephesius, uti ipse testatur Onirocriticon, lib. 3. cap. 67. Sic alii.

[...] Bini scilicet Smyrnae erant, sub Adriano, ago­nes Olympici seu quinquennales; id est, Olympia bina, praeter ea, quae, pro Communis Asiae votis, ibi saepius celebrari solita; de quibus etiam mox. Ea quae sic simpliciter dicta sunt, atque ea quae Olympia Adriania, ab Adriano nempe sive instituta, sive concessa, nuncupabantur. Neque haec alia, ni fal­lor, fuere, ab [...] illo [...] Smyrnaeorum, cujus, sub sequentis Inscriptionis finem, mentio est. Frequentia autem ejusmodi agonum à gliscente provin­ciarum, postquam servituti egregie litare coeperant, adulatione sub Octavio duxit initium. Suetonius in ejus vita, cap. 59. Provinciarum pleraeque, super templa & aras, ludos quoque quinquennales pene oppidatim constituerun [...]. Ex in­dulto nimirum aut jussu Principali constituerunt provinciae, urbes, oppida. Unde indiscriminatim sive à Principe, sive à Provinciis, urbibus, oppidis, certamina instituta fuisse saepius dicebatur. De binis quae diximus Smyrnae [Page 72] Olympiis vide V. Cl. Claudium Salmasium ad Adrianum Spartiani. Adi item Hermodori illam Farnesianam, quae habetur in Lipsii Auctario & apud Grute­rum est, pag. 314. & Philostratum in Polemonis Sophistae vita, praeter Pausa­niam in Eliacorum primo & Philippi epigramma quod citat Petrus Faber A­gonistici libro 3. cap. 27. Sed vero fallitur eruditissimus Faber, capite prae­cedente, ubi Farnesianae inscriptionis [...] de ludis in Antinoi hono­rem institutis intelligenda esse, persuasum habet. Erant sane in Antinoi ho­norem ludi gymnici alibi instituti. Atqui non Adriania dicta sunt, sed An­tinoeia, de quibus etiam postea. Quid vero sibi heic velint notae illae [...] omnino nescimus nos. Nodum mihi hactenus inextricabilem, solvant eru­ditiores. Prima earum ita typis repraesentari debuit, ut superior, quae trans­versa est linea, sinistro [...] apici conjungeretur, ac si T & H in unum coa­luissent. De secunda [...] sive [...] sive Hebraico [...] non pror­sus est dissimilis, & non [...] in sequentibus etiam iterari videtur, vide, si placet, Gruterum in Inscriptionibus pag. 585. 2. & Nicolaum Alemannum ad Procopium pag. 42. Sed nos heic planissime caecutimus, quod fateri, ubi ali­ter non suppetunt vires, nunquam pudet.

[...]. Romae, Athenis, Ephesi, Adrianalia vicit Septimius, quod testatur Marmor. Passim ferme certaminum sibi cognominum Autor fuit Adrianus. Xiphilinus; [...], inquit, [...]. Id ipsum Spartianus; In omnibus pene urbibus & aliquid aedifica­vit, & ludos edidit.

[...]. Apud Puteolos Adriani memoriae sacravit Antoninus Pius quinquennale certamen & Flamines & Sodales, & multa alia quae ad honorem quasi numinis spectarent, quae verba sunt Spartiani. Illud [...] in Farnesia­na dicitur seu Pialia, & certamen erat iselasticum. Hieronicis nempe jus erat singulare, dirutâ parte moenium, pompâ in urbem invehi. Videsis Ca­saubonum & Salmasium ad Spartiani extremum, & Josephum Scaligerum 5. de Emendatione Temporum, pag. 447. Melphitana autem, quâ ad hanc rem utuntur, inscriptio est apud Gruterum pag. 254. n. 4. [...] hic memoratur etiam in Stationariorum Tyriorum Epistola, quem Gruterus ha­bet pag. 1105. Stadium item hujus Agonis innuit Artemidorus Onirocriti­corum lib. 1. cap. 28. ubi [...] memorat, de cursore verba faciens, qui per inso­mnium se luminibus orbatum esse vidit, atque victor evasit.

[...] seu Augustalia agon hic dictus in Farnesiana, ut [...], &c. Quinquennalis item erat & Octavio à Neapoli­tanis, ut videtur, sacratus. Memoratur Statio, Suetonio, Senecae. Con­sule si plura velis, P. Fabri Agonistici 3. cap. 26. & Scaligerum loco jam citato. Adde Julium Caesarem Capacium Historiae Neapolitanae, lib. 1. cap. 15.

[...]. Agon in Actio Apollini sacer erat; quem post victoriam Actia­cam, conditâ urbe Nicopoli, instauravit Augustus; testibus Strabone & Di­one. Videsis Fabrum loco nunc supra dicto, & Scaligerum 5 de Emendatione Temporum, capite de primo Agone Actiaco.

[...]. Etiam Nemeos ludos ab Argivis celebrari solitos esse, in quibus cum clypeis decurrebant armati, constat; quales [...] vocavit Pindarus Isthmiorum primo. Romae item in vinea Car­dinalis Carpensis [...], corona circundatum exhibet Saxum quadratum. Vide Pausaniam in Eliacorum primo, Hyginum Fabula 170, & 273. quem in hujus agonis nomine depravatum recte emendavit V. Cl. Joan­nes Meursius in Graecia Feriata, verbo [...]. Eum item ibi consule. Adde Agonistici P. Fabri libri 2. caput 23. praeter Farnesianam illam seu Hermo­doti, apud Gruterum, inscriptionem.

[Page 73] [...]. Commune scilicet Asiae, quod ex pluribus eisque ce­lebrioribus Asiae civitatibus conflatum; velut ex Ephesiis, Smyrnaeis, Per­gamenis, Milesiis, aliis, qui concordiam foventes & societatem, & sacris eam firmare studemes, communia Asiae sacra certamina in urbe, de qua sive in comitiis omnium convenerat, sive aliter decretum erat, celebrabant. Atque hisce praefuere puto, Asiarchae; de quibus ad Marmor proximum. Ita num­mum Caracallae interpretatur Scaliger 5. de Emendatione Temporum. [...]. Communia, in­quit, tria, (unde unum item confectum) Thraciae celebrabant Pythia Thracia. Vide in Farnesiana, [...]. Et [...] habetur a­gon quinquennaliis apud Gruterum pag. 1094, 5. Certamina haec Commu­nis Asiae ipsissima esse, [...], apud Philostratum in vita Polemonis Sophistae, vix dubitare queo, pace viri doctissimi qui ad Spartia­num haec eadem esse cum Adriani Olympicis ibi institutis obiter affirmat. Neque obest quod Polemoni & posteris ejus datum sit Adrianeis, [...] seu praesidere, & quod praesedit postea [...]. Decreto civitatis duntaxat Smyrnensis est perpetua illa praesidendi Adrianeis praerogativa da­ta. Sed Communis Asiae sacris Commune item Asiae tantum, aut Senatus-consultum Romanum, aut rescriptum principale, non civitas aliqua singu­laris eum praeficere, puto, potuit. Communia autem Asiae sacra haec fuere, opinor, uti alia saepius apud Graecos, Majora & Minora. Majora quae pentae­terica, Minora quae Annua. De hac distinctione, uti etiam de [...], in Far­nesiana, paulo post plura.

[...]. Postquam Pergameni Templum Augusto sacrave­rant, etiam iis permissum est ut sacros ludos, honori ejus ampliando, insti­tuerent. Ita Dio lib. 51. Hi Augustalia seu [...] dicta, adeoque quod in Farnesiana legimus, [...], vertendum est, Similiter in Smyrna, Olympia, & Adria­nalia Olympia, Pergamo Augustalia 3. Neque erat sane cur de Augustalibus illis, quae plane Pergami collocantur, ita solicitus esset vir magnus in 5. de Emen­datione Temporum. Qui item alii sive Farnesianam edidere, sive vocabula, quae adtulimus, citarunt, male hactenus ea intellexerunt. Apud Gruterum pag. 109. legimus ex Sepulchro quod via Appia, 7 ab urbe miliari, visitur, [...]. Adjecta est corona hederacca.

[...]. Spectacula, Parthica dicta, sacravit Adrianus Trajano; teste Xiphilmo. Ea Romae celebrari solita. Gymnasium etiam erat Romae, Tra­jani opus, architecto Apollodoro. Utrum ad hoc an ad illa Trajanalium nomen heic spectet, non liquet.

[...]. Horum item in Farnesiana mentio. Et [...] in alia, apud Gruterum pag. 410. n. 3. Atque etiam Aesculapia Smyr­nae fuisse videntur. Aristides in Oratione sacra prima. [...]. Tam Gy­mnasium quam Templum in Gymnasio extructum Aesculapio forsan sacrum ibi erat.

[...]. Commodaliorum seu [...] mentio in Saxo Venetiis. Corona nempe ipsum vocabulum ΚΟΜΟΔΕΙΑ circumdat, sub Epigram­mate in Achiristi athletae honorem. Vide Gruterum pag. 317. n. 1. Alibi, puto, apud Veteres, non occurunt. Instituta forte à Severo Imperatore Com­modum in Divos referente.

[...]. Ut Smyrnae Adrianalia Olympia erant, ita Ephesi, quae heic memorantur, nec alibi, puto, omnino praeterquam in Farnesiana; ubi habemus, [...].

[...]. In Festis deorum cognominibus enumerat Julius Pollux lib. 1. [...]. Vide item Meursium in Graeciae Feriatae [Page 74] lib. 3. de Ephesiis. Sed an ad hoc Dianae festum agon hic spectet, non constat.

[...]. In Farnesianae inscriptionis Editione Gruterianâ legimus ΒΑΒ­ΒΙΛΔΗΑ quod ipsum in Lipsianâ, unde sumtum est, punctulis subnotatur, ac si de lectione inter exscribendum dubitatum fuisset. Marmor nostrum BAR­BIΛΛHA habet manifesto, quod ut in BABBIΛΔHA sive quadratarii, sive ex­scriptoris incuriâ migraret, non erat difficile. Sed non minus nescimus unde nomen hoc natum, quam hanc veram Marmoris nostri lectionem esse certo scimus. Vide lipsii Auctarium pag. 57. Hactenus Seldenus. Sed quod de o­rigine nominis & agonis Barbilleorum profitetur se ignorasse vir eruditissimus, ex excerptis è Dione à doctissimo Valesio postquam Seldenus haec scripserat editis quam optime explicari potest; in illis enim de Vespasiano haec legun­tur, [...], i. e. Astrologos etiam urbe expu­lit, etsi peritissimis eorum uteretur, ut in gratiam Barbillii cujusdam Astro­logi Ephesiis sacrum Agonem celebrare concesserit, quod nulli alii civitati indulsit.

[...]. Haec memorat etiam Farnesiana. Alibi occurrere non memini.

[...]. Adrianalia Athenis habentur in Inscriptione illa de Achi­risto apud Gruterum pag. 317. quam vide item apud Scaligerum ad numerum Eusebianum 2147, sed emendatiorem in Salmasii Notis ad Spartianum. Fa­num Adriano Athenis sacratum est, Panellenion dictum; atque is [...], seu juxta idem (ut scribit Xiphilinus) Certamen instituit quod ipsa Adrianalia heic fuisse existimo. Neque cur Panellenia id nuncupatum esse censendum sit video, tametsi, eo quod Fanum Panellenium dicebatur, ideo & agonem cognominem fuisse velit vir doctissimus. Memorantur, opinor, haec sacra certamina cum aliis in Farnesiana Hermodori; [...]. Viro summo qui tum in libris de Emendatione, tum ad Eusebium, quatuor haec vocabula unum agonem, adeoque ipsa tantum A­drianalia Athenis denotâsse vult, nullus assensum praebeo. Quot vocabula, tot certamina magis innuuntur; atque omnia Athenis peracta. Per [...] Panathenaea Pentaeterica, seu majora intelligo. Nam Minora (quae & vetustiora erant) quotannis, seu post minorem periodum elapsam, celebra­bantur. De utrisque vide quae supra notantur in Notis Historicis ad Graeco­rum Epochas, praeter Harpocrationem, Suidam, & autorem argumenti Ora­tionis Demosthenis adversus Midiam. Ut igitur justâ Certaminis distinctio­ne expressior honoris Victori fieret accessio, [...] dici videntur, pro [...] sen quinquennalibus. Neque ab alia ratione opinor [...]. postea postea in eodem Saxo praefigitur [...]. Quemadmodum enim Panathenaea (quo nomine signanter dicta sunt sacra Atheniensium, seu omnium qui Attici ruris accolae erant, Certamina Communia) & minora erant, & ma­jora quae etiam quinqennalia; ita etiam in Asia minori, quae Atticos mores plerunque imbiberat, Communia sentiendum est sacra ad eundem modum quandoque divisa esse. Et Panionium, pro communibus Ionum sacris non dissimili notione legitur apud Philostratum in vita Apollonii lib. 4. cap. 2. Ita sit ut [...], pro quinquennalibus Communibus Asiae capienda sint, non pro quinque communibus seu Civitatibus Asiae, ut volunt aliqui. Ita recte à mi­noribus etiam disterminata sunt. Olympia, quae in Farnesiana hoc loco se­quuntur, Attica item erant, uti etiam Panellenia. Atque eorum origines A­drianum seculis plurimis antevertunt. Videsis Scholiastem ad Pindari Olym­pionicon Odem 7. Quin & Adrianalia ibi, Attica similiter puto erant; sed Athenarum nomine ideo forte minime notata quod, post Panathenaeorum [Page 75] mentionem, cetera, quae continenter sequuta sunt, ad Athenas pertinere, ne­minem dubitaturum non immerito senserit is qui conscripsit.

[...]. Etiam Chrysanthina Sardis occurrunt in illa Hermo­dori. Item Nummus Alexandri Mammeae F. habet, ΧΡΥΣΑΝΘΙΝΑΣΑΡ­ΔΙΑΝΩΝΤΡΙΣ ΝΕΩΚΟΡΩΝ, quod ex Occone discimus. Id ipsum in­nuit Martianus Jurisconsultus ubi Certaminis Chrysanthiani meminit, L. 24. D. de Annuis legatis, ‘Cum erat certa pecunia, inquit Martianus, id est cen­tum reipublicae Sardianorum (in nonnullis Editionibus Pandectarum, male legitur Sardinianorum) relicta per quadriennium Certaminis Chrysanthi­ani, Divus Severus & Antoninus rescripserunt videri perpetuam pensitatio­nem reliquisse testatorem per quadriennium, non in primum quadriennium.’ Sed Chrysanthini potius legendum. ‘Et certamen inde nomen habuisse pu­tat Faber, quod è floribus aureis Coronae sertave contexerentur, atque prae­mii loco victoribus, sicut apud Tolosates poetico agone annuo argentei, praestarentur.’ Apollinis oppidum in Chrysa, & quod de Chrysanthide ex Pausania adnotat Dionysius Gothofredus huc spectare mihi parum videntur. Aliis à Chrysanthio, nomine instituentis Lydio, nomen hoc certaminis ma­nasse videtur. Certe & summi Lydiae, cujus urbs primaria Sardes, Pontisi­cis, sub Juliani tempora, nomen erat. Et Certamina, sub nomine institu­entium quandoque celebrari, non modo ex Adrianaliis liquet, verum etiam ex illo Lucii Titii Testamento apud Scaevolam L. 21. liberto D. de annuis Legatis sect. 3. Et sane [...], sive Sacrorum in Lydia instaura­tio diserte ab Eunapio, apud quem de Chrysanthio, utpote ejus praeceptore, complura legimus, tribuitur. Sed hic ita multo recentior est quam cui Certaminis, sub Severo eodem nomine celeberrimi, origo aut nominis ratio assignetur. Adi Cujacium lib. 23. observat 7. & Petrum Fabrum Agonistic. lib. 3. cap. 26.

[...]. Gymnasium, quod terraemotu Trallibus collapsum esse memorat Strabo, libro duodecimo, satis ostendit seculis vetustioribus certa­mina ibi celebrari solita. Ad idem forte redintegratum spectant haec Pythia.

[...]. Apollini Didymaeo agonem sacrum fuisse, saltem ex illo nomine natum, non est cur dubitemus. Apollinis Didymaei oraculum in Branchidis apud Milesios, cultum habet Strabo, lib. 14. Stephanus de urbibus, Sozomenus Ecclesiasticae Historiae lib. 1. cap. 7. & Nicephorus Callistus lib. 7. cap. 45. De Didymaei nominis ratione consule Macrobium Saturnaliorum lib. 1. cap. 17. Neque de Didymaeis hisce alibi legisse me memini.

[...]. In Hermodori Farnesianâ legitur ΓΟΔΟΝΑΛΕΙΑ. Et tam recte in conficiendis ad Gruterum indicibus [...] inter sacra Certamina inde numerat magnus Scaliger, quam male in castigationibus ex ΠΟΔΟΝ ii [...] facit & ad ΑΣΚΛΗΓΕΙΑ, quod ibi praecedit, retrotrahit, ac si de cur­su seu stadio Aesculapio sacro, locus foret intelligendus. Sed extra contro­versiam esse puto aut quadratarium Farnesianae, pro Graeco [...] ibi per­peram incidisse, aut Lipsium exscriptorem fugientibus elementi apicibus dece­ptum, pro ΠΟΔΟΝΑΛΕΙΑ, ΓΟΔΟΝ ΑΛΕΙΑ edidisse (uti videre est in e­jus Auctario) quem secutus temere magis peccavit sive Gruterus, sive quis alius qui Latina versione Podonalia, quod verbum nihili est, substituit. Ad Rhodum plane pertinent haec Sacra: quae [...] &, ad aevi citerioris scriben­di rationem, [...] eis dicta. Aristides in [...], Rhodios alloquens [...], inquit, [...], Ludos Halios, seu Agonem Haliorum pera­getis. Haud alias forsan erat agon hic ab illo, qui Tlepolemus item vocatus Soli seu [...] (unde nomen, ut videtur, ortum est) sacer erat, & Corpiaei mensis die 24 celebratus seu 6 die à Nemeis. Corona in eo praemium erat po­pulea. Videsis Scholiasten ad Pyndari Olympionicas, Od. 7.

[...]. Farnesiana Hermodori habet, [...]. La­cedaemonis [Page 176] etiam Hyacynthina memorantur Philostrato in vita Polemonis Sophistae.

[...]. Hinc emendanda est Farnesiana ubi ΔΙΑΝΤΙΝΕΙΑΝ, quod nihil omnino significat, occurrit. Doctissimus Petrus Faber ΔΙΑΝΤΙΝΟΙΑ ibi voluit substitui, Certamina nempe Antinoo sacra. Sed vocabuli sono de­ceptus est. Rem ipsam tamen plane tetigit. Vide eum Agonistici lib. 3. cap. 27. Certissimum est ΜΑΝΤΙΝΕΙΑΝ pro ΔΙΑΝΤΙΝΕΙΑΝ legi opor­tere. Mantineae quinquennale certamen in Antinoi honorem ab Adriano in­stitutum est. Hoc [...] seu [...] dictum. Etenim patria An­tinoi Bithynia erat. Bithyni autem ex Arcadibus ipsisque Mantiniensibus oriundi. Inde erat quod Mantinaea parentalia ejus annua haberi & sacrum Certamen quinquennale voluit Adrianus. Ita Pausanias in Arcadicis, [...], inquit, [...]. Atque haec sunt [...] apud Gruterum pag. 317. n. 1.

[...]. Id quod praemii loco dabatur victoribus, seu bravium, [...] di­ctum est. Nam certamina, obscuriora forsan compluria, praemia praeter exi­stimationem, puto, alia non habuere, adeoque [...] minime fuere. [...] hoc sensu non semel legitur in Oraculis Sibyllinis. Omnes autem agones quibus praemia erant cujuscunque generis nominatim proposita, [...] erant. In iis aliquot duntaxat [...] seu Coronarii. Et ut à [...] & [...] dicebatur, ita à [...] & [...], pro eo quod est [...]. Nec tamen [...] alibi quam in Columna Farnesiana reperisse me memini. [...] aliter Grammatici plerunque. Videsis Julium Pollucem sub extremum, lib. 3. Favorinum, id genus alios. Sed nemo me­lius de hac re quam Petrus Faber in Agonistico lib. 2. cap. 9. & lib. 3. cap. 13. Adde Scaligerum de Emendatione, lib. 5. pag. 446. Quae ad hoc Marmor, ex­ceptâ Pariochâ, quam de Barbillaeis addidimus, uti & quae ad primum Marmor, exceptâ Seleuci vitâ, annotantur, omnia sunt Seldeni.

[Page 78]D. M. i. e. Diis Manibus, quas voces aut integras, aut abbreviate per pri­mas literas eodem modo quo in his Marmoribus signatas in omnibus fere Mar­moribus sepulchralibus Epitaphio praefixas invenimus. Iis apud Graecos re­spondent, [...], quae etiam abbreviate per primas suas literas Θ. K. frequentius exprimuntur, ut in Marmoribus nostris 28, & 143. ha­bes exempla.

Hoc Monumentum quoad Inscriptionem simile est iis quae apud Sicyoni­os in usu fuisse tradit Pausanias lib. 2. ea enim sic describit. [...]. i. e. Interprete A­masaeo. Ad hunc ferme modum suorum cadavera condunt Sicyonii Corpus terrâ contegunt, deinde lapideâ basi extructâ columnas erigunt, iisque fa­stigium imponunt, eo fere modo quo aquilas in Templis. Inscriptionem autem aliam addunt nullam, sed defunctum suo tantum nomine omissa patris mentione appellatum valere jubent.

QVI. V. A. XIII. M. XI. D. V. i. e. qui vixit Annis tredecim, Mensibus unde­cim, Diebus quinque. Sic supra Marm. VI. habes, Annis. V. M. II. D. VI. H. VI. Lege ibi, Annis quinque, Mensibus duobus, diebus sex, horis sex.

Hoc Marmor Athenis positum fuisse, indeque huc allatum, Sophronistae Athenaei, & Steiriensis, Eleusinii, Cephesiensis, [...] Atheniensium nomi­na, & causa consecrationis illius, parta scilicet in agone Eleusinio victoria, in quo soli certabant Athenienses, satis convincunt. Locum habuit in uno è Gymnasiis, in eâque parte illius, ut ipsum indicat▪ Marmor, in quâ Ephebi exercebantur, Epheb [...]o dictâ; atque ideo Cosmetarum & Paedotribae seu Gymnasiarchae nominibus, qui tempore consecrationis illius eorum exercitiis praeerant, signatur.

[...]. Cosmorum Cretensium, qui decem erant, & non dissimile Ephoris Lacedaemoniorum tenuere imperium, fusius meminit Aristoteles Poli­ticorum lib. 2. & de Protocosmis item Cretensibus plura habentur in saxis ve­tustis ex Lytti Cretae urbis ruinis erutis, quae Typis mandavit Gruterus, pag. 1084. num. 8, 9, 10, &c. & pag. 1094. num. 5. An [...] hic iidem fuerint cum Cosmis illis non satis perspectum habeo. Hactenus Seldenus. Sed quare putaret vir eruditissimus hos [...] eosdem fuisse cum Cosmis Cretensium nulla est ratio; non enim legitur [...] sed [...], atque ideo hic non de Cosmo, sed de Cōsmeta agitur. [...] autem non fuere in republica, ut [...] Cretensium, sed tantum in Gymnasiis magistra­tus. Eorum mentio in antiquis Marmoribus frequentius habetur, & vix un­quam alibi: atque ideo ex his maxime intelligendum sit, quinam fuerat [...] magistratus; apud Gruterum, in quibus de eo legitur, haec inveniuntur.

[Page 90]Exarata haec sunt in Marmore fere quadratae formae, & in tres columnas di­viso, in quarum primâ ea habentur, quae in initio sub numero .I. posuimus multis in fine erasis. In secunda omnia fere evanida sunt praeter ea, quae sub Num. II. posita in fine columnae leguntur. In tertia vero columnâ paucio­ra desiderantur, ex ea enim omnia sub Num. III. habes transcripta, nisi pauca sub fine, quae fracto Marmore videntur deesse. De tempore quando hoc Marmor exaratum fuit non possum conjectare, antiquitate vero valde exesum est, & jam in plerisque locis vix legendum; atque ideo multa eorum, quae su­pra habes, etiam desiderata essent, nisi, quae inde transcripsit, cum li­terae minus evanidae essent, communicasset nobis Dominus Isaacus Vossius, vir in omni literaturâ stupendè doctus, & patre suo major, qui Angliam no­stram, cujus jam est inquilina, Ecclesiae Windel [...]oriae ob ingentia merita erga rempublicam literariam & Regiam familiam Praebendarius nuper constitutus, & aevum suum ornat. Marmor continet nomina eorum, qui ad publicum a­liquod aedificium opes suas contribuere▪ in more enim fuisse antiquis Gymna­sia, Balnea, Templa, aliaque publica opera junctis symbolis aedificare, & nomina eorum, qui ad ea aliquid contribuere in columnis incisa, in insigniori aliquo novi aedificii loco publicare, & sic ad posteros transmittere, testan­tur multa ex antiquis Marmoribus, & è nostris Marm. 28. & 80. De qua re etiam vide ^a Diogenem Laertium, qui è tali columna, quae continebat no­mina eorum, qui Balnei conditores fuere, probat Zenonem Philosophum Cittiensem fuisse, in ea enim inscriptus Cittiensis dicebatur. Cum vero hoc Marmor tantum propria nomina contineat, nec versione, nec ulteriori ex­plicatione mihi indigere videtur.

Inscripta sunt haec in superiori ostii parte, quod in fronte erat Fani Veneri Cnidiae consecrati, Venus autem Cnidia à Cnido ^a urbe Doridis in Caria, ubi colebatur, eodem modo quo etiam ^b Paphia & ^c Erycina à Papho Cypri & Eryce Siciliae urbibus, appellata fuit; in iis enim Templa habuit, & prae aliis numinibus colebatur. Frequentissimū enim fuit apud antiquos Diis Deabus (que) suis attributa dare ab urbibus ubi maxime colebantur sumta; atque ideo Jupi­ter ^d Olympius, ^e Larissaeus, ^f Lycaeus, & ^g Capitolinus; Juno ^h Argiva, ⁱ Sa­mia, & ^l Lacedaemonia; Apollo ^m Pythius, ^m Delphicus, ⁿ Ismenius, & ^o Grynaeus; Venus ^p Cytherea, ^q Erycina, ^r Paphia, ^s Cnidia, & ^t Olympia cognominabantur. Veneris autem notissima attributa erant Paphia, & Cnidia, atque ideo Horatius habet, ‘^u O Venus Regina Cnidi Paphique.’ Paphii enim ^x antiquissimi Graecorum erant, qui hanc Deam coluere: ejus cul­tum illi ab Ascalonitis, Ascalonitae vero ab Assyriis primis hujus Deae cultori­bus [Page 92] accepere; à Paphiis autem ad alios Graecos transmissus fuit; & uti in aliis urbibus, sic etiam ^y Cnidi Templum habuit; quando vero ibi Dea primo coli coeperat, non satis constat. Religionem autem illius in eo loco maxime au­xit statua ejus à Praxitele ibi consecrata, eaque primo effecit, ut Veneris Cni­diae nomen per Graeciam celebraretur, ^z Perfectissimum enim hoc per totum orbem artis statuariae opus ab antiquis Graecis existimabatur, atque ideo mul­tos Veneris cultores Cnidum traxit, effecitque ut ibi potissimum Dea colere­tur. Statua haec tota nuda erat, nisi quod alterâ manu pudenda obtegerit, eam ^a Praxiteles ad imaginem Cratinae Meretricis suae dicitur effinxisse, tantaeque pulchritudinis fecisse, ut eam à nobili quodam adolescente aliquando perdite amatam, ab eoque concubitu pollutam ^b tradunt; eam & Templum in quo posita fuit prolixius describit ^c Lucianus, quem vide. Haec autem Dea sub titulo Veneris Cnidiae non tantum Cnidi, sed aliis etiam in urbibus colebatur. Apud antiquos enim Graecos in more fuit, quoties aliquod numen excellen­tiori modo in aliqua civitate coleretur, illud sub titulo ab ea civitate accepto in aliis etiam civitatibus colere, eique Templa condere. Sic Diana Ephesina ^d Massiliae, & ^e Mantineae; sic ^f Apollo Grynaeus, & ^f Apollo Pythius Athe­nis; sic Venus ^g Erycina Romae Templa habuere; & sic Venus Cnidia in aliis urbibus praeter Cnidum colebatur. De Templo, quod ea Athenis habuit, sic scribit ^h Pausanias, [...], i, e. Prope mare vero Conon extruxit Veneris Templum, postquam Triremes Lacedaemoniorum ad Cnidum in Cariae Chersonneso pro­fligaverat; Cnidii enim maxime colunt Venerem, & apud eos sunt Templa Deae. Antiquissimum eorum erat Veneris Doritidis, post hoc aliud Veneris A­craeae, novissimum vero Deae, quam Cnidiam plerique, ipsi vero Cnidii Eu­ploeam Venerem appellant. An vero Templum hoc supra cujus ostium haec scri­pta erant, quae in nostro Marmore habentur, Athenis, seu Romae, seu in ali­qua alia civitate erat à D. Junio, Anniano Hymenaeo, Invictâ Spirâ, & Hae­dimiaenâ conditum, cum nescimus, unde Marmor huc allatum fuerat, nobis non omnino constat.

[...], & [...]. Hymnodos seu Hymno­rum cantores Adriani indulto acceptos habemus etiam cum Theologis Mar­more 28, & ad Smyrnenses ni fallor tam hoc quam illud spectat. Seld.

[...]. Quicunque erat [...] seu [...] (utroque e­nim modo vox scribitur) erat etiam [...], sed non è contra. ^a [...] enim omnes ii dicebantur, qui supremum urbis senatum constituebant; ^b [...] vero ii erant [...] Senatu electi, quorum curae [...], omnibusque reipublicae rebus propius prospicere pro defi­nito tempore committebatur. Et magistratus, & nomen [...] apud Athenienses originem habuere. Theseus enim, ^c cum omnes Atticae [...] Athenis congregasset, Curiam, quam ^d [...] appellabat, condidit, & [...], quos in ea congregatos de publicis regni negotiis consuleret, & im­perii (mutato jam ab absoluta monarchia urbis Regimine) quasi socios habe­ret, primo constituit. Postea vero [...] dicebantur, qui è Senatorum numero electi per vices reipublicae, & Senatui praeerant. ^e Senatus autem Solonis instituto è quadringentis Senatoribus constabat, centum scilicet è singulis Tribubus (quae tunc tantum quatuor erant) quotannis electis. ^f Po­stea vero, cum Clisthenes post expulsos Pisistratidas Rempublicam de novo ordinasset, populumque Atheniensem in decem tribus distribuisset, Senatorum deinde Numerus ad quingentos augebatur, quinquaginta ex unaquaque tribu constitutis, qui à Tribulibus suis ^g quotannis electi per unum annum summae rerum praeerant, illudque constituebant concilium, quod frequentius apud autores à Senatorum numero [...] vocatur. ^h Cum autem quingenti plures essent, quam à quibus simul reipublicae negotia sine confusi­one administrari poterant, non omnes simul, sed tantum una classis eorum eodem tempore imperabat. Senatorum autem classes decem erant, è tot e­nim tribubus eligebantur. Secundum harum igitur numerum annus in decem partes dividebatur, earumque unam singulae classes per vices secundum ordi­nem, quem in initio anni sortibus obtinuerant, accipiebant regendam. Sin­gulae autem classes è quinquaginta Senatoribus constabant, tot enim ab unaqua­que Tribu in Senatum cooptabantur, qui pro eâ decimâ anni parte, quâ im­perium sortiebantur, Senatus Vicarii constituti, tota (que) illius induti autoritate, maxima reipublicae negotia tractabant, ad quae curanda cum in publica civi­tatis Curiâ [...] dictâ per totum imperii tempus plerumque versari tene­rentur, atque ideo ibi ⁱ publicis impensis alerentur, inde illa decima anni pars per quam imperabant, ^l [...], & ipsi [...] dicebantur, è quorum nume­ro Caius Claudius Pompeius, de quo in hoc Marmore, & Smaragdus, & Claudianus de quibus in Marmore 28 agitur, quando ea primo exarata erant, fuere. Horum [...] munus erat toti reipublicae prospicere, & curare, ne ea quid detrimenti acciperet, ^m atque ideo penes eos fuerat, quotiescunque vellent, ob reipublicae negotia Senatum in Curiam, aut populum in concio­nem convocare. Utriusque etiam concilii ⁿ hi praesides fuere, maxime vero Se­natus: ab his enim omnia, quae in eo rogata erant, proponebantur, ^o ab his Senatorum suffragia colligebantur; ab iisdemque quicquid à pluribus decre­tum fuerat pronunciabatur sancitum: atque ideo si aliquid in Senatu agendum [Page 107] esset, ad hos primum, per eosque ad Senatum referebatur; ^p qui aliquid à Se­natu petituri erant, hos primum adibant, per eosque, si iis visum esset, in Se­natum admittebantur; & ^q si quid novi in republica accideret, aut aliquid in ejus politiâ ad commune commodum deesse deprehenderetur, ad Prytanes re­ferebant, ut illi, si res gravior esset, indicto Senatu, aut populi concilio, no­vis legibus, & decretis contra omne damnum & reipublicae incommodum pro­viderent. ^r Senatum autem hi quotidie, nisi dies [...] esset, Populum ^s vero non nisi quater in Prytania sua ordinariè convocabant, extraordinariè vero quocunque tempore, si graviora reipublicae negotia requirebant, indi­ctum fuit utrumque concilium. Populi conciones ordinariae, quae quater in singulis Prytaniis habita erant, [...] vocabantur, ad quarum imita­tionem videntur Romani ^t nono quoque die nundinas suas celebrasse. Ad has omnes cives conveniebant, in iisque, praesidentibus & omnia proponenti­bus Prytanibus, de summis reipublicae negotiis agebant. In ^v prima [...] Magistratus à populo approbatos confirmabant, & improbatos ob ju­stam causam deponebant. In illa etiam [...]. In secunda [...] volentibus datum erat, supplica­tione factâ, intrepide loqui de rebus privatis & publicis. In tertia [...] Praecones & Legati introducebantur, quos ante concionem oporte­bat Prytanibus scripta sua tradere. In quarta [...] referebant Pryta­nes de sacris & sanctis; illi enim in Republica Atheniensi, ^x tam sacrarum re­rum, quam civilium supremi curatores fuere. ^y Unaquaeque autem Pryta­nia per quam hi Prytanes imperabant, cum decima anni pars esset, è triginta quinque diebus constabat, Annus enim Atheniensis Lunaris erat. Annus au­tem Lunaris constat diebus 354, qui decies in se continent dies 35, & quatuor supra; Dies enim 35 decies multiplicati fiunt 350, ii igitur soli in Prytanias dividebantur, quatuor quae supererant in nulla erant. ^z Ne igitur his diebus [...] esset, per eos quatuor Senatorum classes, quae quatuor primis anni Prytaniis reipublicae praeerant, singulis eorum unum diem sortientibus, ite­rum erant in imperio, sub iisque ^a per hos quatuor dies facta erat novorum Se­natorum & Magistratuum electio, atque ideo illi [...] dicebantur. Per has autem Prytanias, Prytanes non omnes simul imperabant, sed ipsi pariter ^b per vices gerebant imperium: quinquaginta enim Prytanibus, qui per unam Prytaniam imperabant, in quinque decurias, & Prytania ad earum numerum in quinque partes, quarum singulae septem dies inde Hebdomades dictae con­tinebant, divisis, per singulas Hebdomadas singulae Decuriae, & per singulos Hebdomadum dies, unus è Decuria prae ceteris, secundum ordinem, quem in initio Prytaniae sortibus obtinuerant, imperium habuere. Ii qui Decuriam constituebant, per illam Hebdomadem, quâ imperabant, ^c [...] diceban­tur: qui ex iis per unum diem ceteris praeerat, ^d [...] vocabatur. Qui pro Imperii tempore ^e Arcis, & quae in ea erant Aerarii publici, & Tabularii claves, & publicum sigillum custodiebat; atque ideo, ne inde arrepta esset occa­sio Tyrannidem occupandi, legibus cautum erat, ne aliquis hunc Magistratum ultra diem, aut bis in eodem anno gereret: illud enim, quod dicitur [...], de eodem anno, & non de tota vita, ut volunt non­nulli, intelligendum esse satis inde apparet, quod si novus Epistates quotidie [Page 108] eligeretur, idem (que) iterum per totam vitam hunc Magistratū nunquā reciperet, numerus civium, qui tanto in Republica imperio digni erant, ei non omnino sufficeret, nec idem civis ultra secundam vicem in Senatum poterat cooptari, quod ex Atticis scriptoribus, in quibus multos invenies, qui per plures, quam duos annos, [...] fuerunt, facile deprehendes esse falsissimum. Praecipuum vero Epistatae munus erat, si quod aut populi, aut Senatus conciliū illius maje­stratus die celebratū esset, in eo praesidere. Epistates enim & [...], & [...] tempore imperii sui primus erat, atque inde est, quod Paternianus Mar­more 116. quia hunc Magistratum gerebat, [...] vocatur. Si quod igitur illius imperii die, aut à Senatu, aut à populo decretum factum esset, ejus nomine signabatur. Sic in initio decreti apud Andocidem legis, [...], &c. i. e. visum est Senatui & populo. Senatores Aiantidis tribus Prytanes erant, Cleogines scriba erat, Boethus Epistates: & apud ^f Thucydidem, [...], &c. i. e. visum est populo, Senatores Acamantidis tribus Prytanes erant, Phaenippus scriba erat, Niciades Epistates. Sic locus vertendus est. ^g [...] enim est tribus nomen, ab Acamante Thesei filio sic dictae, & non viri, ut omnes Thucydidis interpretes ex ignorantia Atticae antiquitatis existimarunt; in quo errore etiam est Hobbius noster, non enim ille Anglicanum Thucydidem suum ex ipso Graeco fonte, ut gloriatur, sed è Latinâ illius versione ab Aemi­lio Porta editâ transtulit. Quicunque Hobbii versionem cum Latina hac, & ipso Graeco fonte comparaverit, facile hoc observabit, cum neglectâ Graecâ Phrasiologiâ Latinam hujus interpretis ab ea diversam in infinitis locis sequa­tur: quod hic ideo noto, ut sciant lectores, istum religionis contemptorem, quamcunque habet doctrinae laudem, aut in impietate, aut in furtis fundasse.

[...], ut supra dixi, [...], quod Curia erat, in qua conve­niebant de publicis rebus consulturi, nomen habuit. illa autem [...], di­cebatur secundum nonnullos, quia ^h [...], in ea enim ut in Curiis Ro­manis ⁱ perpetuus ignis in honorem Vestae asservabatur. Secundum alios vero [...] ^l est quasi [...], quia in eo recondebatur publicum frumen­tum, ibique illud accipiebant ei, qui publicis impensis alebantur; ^m Athenis enim & in aliis Graecis civitatibus, iis, qui praeclarius à republica meruerunt, posterisque etiam eorum saepius in virtutis praemium datum erat in Prytaneo ali, sic Athenis Harmodii, Aristogitonis, & Cleomantis posteri ob majorum merita, & in aliis civitatibus alii in Prytaneo alebantur. In multis enim aliis civitatibus praeter Athenas, ut indicat ⁿ Clarissimus Casaubonus, & Pry­tanea, & Prytanes fuere, sed saepe diverso sensu; ^o Corinthi enim olim, qui ex Bacchiadis per annum urbi praeerat, [...] dicebatur; sic etiam ^p Rhodi, & ^q Mileti Prytanis erat unus Magistratus, qui per annum in iis civi­tatibus summo in imperio erat, cujus tanta erat autoritas, ut ^r Mileti regi­men urbis à Prytanibus in Tyrannidem saepe versum fuit, & ^s Rhodii, cum Alexandro urbis suae dominium tradidere, eum [...] suum crearunt. Cum enim qui [...] Athenis erant totum fere habuere reipublicae regimen, ^t [...] deinde imperare (quo sensu vocem in Demosthene, aliisque Atticis Oratoribus, & in Philone Judaeo saepe invenies) & [...] quicunque in ali­quo imperio erat, inceperat significare, atque ideo [...] apud Suidam est [Page 109] [...]. Et sic etiam Hesychius & Phavorinus vocem interpretantur, iisque significationibus apud Autores saepe usurpatur; apud Athenaeum enim vinum ^u [...] dicitur; & Sapientiae cap. 13. legitur [...], i. e. mundi re­ctores, & apud ^x Gregorium Nazianzenum, [...], & ^y [...]. Non vero lato hoc, sed strictiori sensu, quem supra expli­cavimus, vox [...] in hoc loco sumitur, pro eo scilicet, qui unus è quin­quaginta erat, qui è numero Senatorum electi per mensem praeerant, quod satis inde indicatur, quod qui [...] hic, [...] etiam appelletur. Nec [...] hujus generis tantum Athenis, sed in aliis etiam Graecis civitatibus fuere; cum enim Athenienses post victum Xerxem Imperium Graeciae obti­nuissent, in omnes fere civitates, quae illis suberant, politiam suam introduxere, quam civitates Ioniae, cum Atheniensium Coloniae essent, atque ideo eos in omnibus moribus & institutis imitarentur, tenacissime diu retinuere; una au­tem ex Ioniae civitatibus Smyrna erat, in qua Prytanes fuisse, & plures simul, eodem modo quo Athenis, indicant Marmor 28, (in quo duo nominantur, Smaragdus scilicet & Claudianus, qui eodem tempore urbis Prytanes fuere) & nummus antiquus apud ^a Spanhemium, in cujus reversâ parte legitur [...], è quorum numero C. Claudius Pompeius, de quo in hoc Marmore▪ agitur, cum illud è Smyrna huc allatum fuisset, videtur unus fuisse.

[...]. Aesculapium Medicinae Deum fuisse notissimum est: quae de illius parentibus, natalibus, vitâ inter homines, & Apotheosi ab antiquis Historicis, & Mythologicis traduntur, collecta legas apud ^b Lilium Gyral­dum, & ^c Natalem Comitem. Apud Graecos ^d Epidauri praecipue, quae urbs in Argolide erat ad mare Aegeum sita, hic Deus colebatur, ibique Tem­plum habuit insignissimum, in quo, qui aliquo morbo laborabant, post sacri­ficia Deo oblata somnum capientes per illum, quo remedio sanarentur, à Deo doctos fuisse dicunt. Inter alios ^e Archiam Aristaechmi filium Pergamenum à Convulsione membrorum, quâ inter venandum apud Pindasum correptus fu­erat, Epidauri sic sanatum fuisse tradunt, atque ideo ille Pergamum reversus Aesculapii cultum in illam urbem secum transtulit, ibique ei Templum con­didit, in quo quantâ religione iste Deus colebatur, in omni fere oratione do­cet Aristides Rhetor, maxime vero in Sermonibus Sacris, & oratione de Con­cordiâ. ^f A Pergamo Smyrnam traducta fuit Dei religio, ibique etiam Tem­plum ei conditum fuit, in eoque C. Claudius Valerius Licinnianus, de quo in hoc Marmore agitur, cum illud, ut supra monui, è Smyrna huc allatum fu­isset, Aesculapii Sacerdos videtur fuisse.

[...]. Vox Alytarches in utroque Codice, Theodosiano scilicet & Justiniano, aliquoties occurrit. In Codice Theodosiano lib. 15. tit. 9. cum Syriarchis, Agonothetis, Asiarchis, aliisque quorum nomen vo­tiva festivitatis solemnitas dedicabat, conjungitur, eodem igitur modo, quo hi, ludis sacris praesidebat, & ut Asiarcha in Asia, Bythinarcha in Bythinia, Lysiarcha in Lycia, sic Alytarcha Antiochiae ^g sacerdos fuit, cui hoc munus demandabatur; ut enim Asiarchia Asiae, & Lyciarchia Lyciae, sic Alytarchia Antiochiae peculiaris fuit; nec si excipias Phavorinum & Etymologici auto­rem, ullam omnino habebis autoritatem, nisi ex hoc Marmore nostro (ut ob­servavit ^h Doctissimus Gothofredus, qui illud in Seldeni Marmorum Arun­delianorum editione transcriptum legerat) unde constet in aliqua alia civitate Alytarcham fuisse. Sed revera Alytarchia Pisaeorum, cujus mentio fit in hoc Marmore, eadem est, quae postea Antiochensium fuit; qui enim apud [Page 110] Antiochenses edebantur Ludi Olympiaci, & Alytarchae, qui iis praesidebat, sacerdotium ⁱ à Pisaeis ad eos transferebantur, iidemque illi Ludi Olympiaci fuere, qui ab omnibus Graecis tanto conventu quinto quoque anno celebrati erant. Eos à Pisaeis primo institutos fuisse sub rege Pelope testatur ^l Pausanias, atque ideo in eorum agro, postquam ab Iphito restaurati erant, semper ede­bantur, Olympia enim ^m Pisatidis urbs; atque ideo Pindarus in victoriam Hi­eronis Siciliae regis, in ludis Olympiacis equo Pherenico dicto partam Oden compositurus canit ⁿ [...]; & in Marmore Farnesiano apud Gruterum M. Aurelius Asclepiades dicitur vicisse, [...]; quo etiam sensu Alytarches, qui his ludis praesidebat [...], in hoc Marmore dicitur, in eorum enim agro ludi Olympiaci, ^p Curatoribus autem plerumque Eléis, edebantur. Sed de Alytarcha in his ludis apud omnes antiquos autores altum est silentium, illius soli inter scripto­res ^q Phavorinus, & ^q Etymologici autor meminere, qui de eo iisdem utrique verbis sic dicunt, [...]. i. e. Alytarches est qui in Agone Olympiaco bono ordini praeerat. Eléi enim, quos alii virgiferos apellant, [...] vocabant, & qui his praeerat, Alytarcham. Sed de vocis Etymologia ab his differt ^r Petrus Faber, & cum verbum [...] laetari, exultare, gestire, ac dissolvi prae gau­dio, significare invenerit, inde potius deducit vocis Etymologiam, & Aly­tarcham dici putat, quia publicae ludorum laetitiae praeerat, ipsamque pro suo arbitrio moderabatur, hujus autem conjecturae Grammaticorum, quos supra citavimus, praeferenda est autoritas. Sed cum Ludi Olympiaci qui apud Antiochenses celebrati erant, atque ideo etiam omnes ritus in iis edendis ob­servati, & Magistratus, qui eos moderabantur, iidem essent, qui prius Pisae­orum fuerunt, inde maxime constabit, qualis erat Pisaeorum Alytarches, si cognoscamus, qualis fuerat Antiochensium. De eo apud ^s Johannis Antio­cheni Malelae librum manuscriptum in Bibliotheca nostra Bodliana haec invenio. [...]. i. e. ‘Eodem ex edicto Imperatorio (Commodi scilicet) Antiochiae Alytarcha tunc pri­mus designatus fuit Aphronius Ex praefectus civis Antiochinus, qui per eos dies, quibus habitum Alytarchae gestabat, colebatur & adorabatur, tan­quam ipse Jupiter; per eos dies etiam nec domum intrabat, neque lecto se reclinabat, sed humi sub dio dormiens substratis ei stragulis mundis, & storeâ junceâ, supra lapidibus decumbebat, gestavit etiam stolam inaura­tam, albam instar nivis, & coronam capite carbunculis margaritis & aliis lapidibus pretiosis insignitam, manu gerebat sceptrum eburneum, & sandalia alba pedibus induebatur; diebus autem hisce sub dio dormiebat in Hypae­thro Basilicae Caesariae à Julio Caesare Dictatore exstructae.’

Huic Alytarchae Antiochiae multa privilegia data fuisse ex legibus Imperia­libus ^o [Page 111] observant ^t Jurisconsulti, cujusmodi erant. 1^o Quod ante alios omnes Agonothetas semper nominatur. 2^o Quod cupressi unius è luco Daphnensi excindendi, quod nulli alii datum fuit, jus habuerat, illud autem immutatum postea unâ librâ auri ex re privatâ principis accipiendâ. 3^o. Quod ejus Iudi majoris judicis curâ, puta Comitis Orientis, aliorum vero Agono [...]hetarum minoris judicis, puta Provinciae praefecti aut praecinctas praesidis, exhi­bebantur.

Quuomodo autem Ludi Olympiaci, & cum illis Alytarchae, qui eos exhibe­bat, sacerdotium à Pisaeis ad Antiochenses transferebantur, historiam sic nar­rat idem supra citatus Johannes Antiochenus. ^v Sosibius quidam Antioche­nus vir ditissimus, Romae temporibus Augusti non diu post victoriam Actia­cam diem obiens, omnes facultates & possessiones suas urbi Antiochiae ad ludos ibi omnifarios quinto quoque anno per 30 dies edendos testamento suo legavit, à quibus cum annuus reditus 15 Talentorum auri, i. e. nostrae monetae 8437 l. 10 s. (auri enim talentum Syriacum, cum contineat pondus 1500 drachmarum Atticarum, valet nostrae monetae 562 l. 10 s.) urbi obve­nisset, tantae pecuniae beneficio ludi omnifarii, scenici scilicet, Athletici, E­questres, aliique in initio satis splendide quinto quoque anno exhibebantur: postea vero Magistratus, quorum curae his ludi edendi committebantur, sum­tus iis destinatos in proprios usus convertentes eos penitus omisete, nec, quam­vis ^x Claudii edicto iterum restaurati essent, quinto quoque anno, sed ali­quando decimo quinto, & aliquando vicesimo tantum edebantur: ^y donec Imperante Commodo, Populus Antiochenus de hac re ad eum Imperatorem referebant, cujus decreto factâ copiâ Ludos Olympiacos ab Olympia Antio­chiam transferendi, illi hos ludos dato Pisaeis pretio ex pacto ab iis per 90 de­inde Olympiades seu annos 336 acceperunt celebrandos, cum iisque Alytar­chiae etiam sacerdotium aliosque item Magistratus ad ludos edendos necessa­rios Antiochiam simul transtulerunt, ab eoque tempore quinto quoque anno sine intermissione Antiochiae ludi exhibebantur, & Alytarchia, quae prius Pi­saeorum, deinde Antiochensium fuerat sacerdotium.

Praeter autem Alytarcham ludis hisce Olympiacis Antiochiae celebratis duo etiam alii praesidebant, ob habitum deorum, quem gerebant, aeque fere hono­rati, quorum alter [...], alter [...] vocabantur. De utrisque his sic dicit, ^z idem Johannes Antiochenus, [...]. i. e. ‘Scriba vero tum pri­mum à Senatu & Populo electus fuit Pompeianus Quaestor è familia Senato­ria Romae oriundus, qui & ipse stolam quoque candidam gestabat, & coro­nam ex auro solido in Laureae formam fabrefactam, hunc vero honorabant & adorabant tanquam Apollinem. Senatus insuper & populus Amphi­thalem designarunt nomine Cassium Illustrem, qui stolam similiter candi­dam holosericam gerebat, & coronam ex lauri foliis contextam, cujus in medio sigillum erat Jovis aureum, quem Amphithalem colebant, & adora­bant tanquam ipsum Mercurium, sicut haec omnia sapiens Domninus Chro­nographus literis prodidit.’ Hactenus Johannes Antiochenus: apud alios vero scriptores nulla horum, nec [...] scilicet, nec [...], occurrit mentio. Si ante hos ludos Olympiacos Antiochiam translatos unquam fuis­sent, [Page 112] apud Pisaeos solos, post vero eodem modo quo [...] apud Antio­chenses solos videntur extitisse; in nulla enim alia civitate eos fuisse ex aliquo scriptore patet. Errat igitur ^a Gregorius noster, qui [...], qui ^b tumul­tum Ephesi contra Paulum excitatum sedaverat, eundem cum eo, qui à Jo­hanne Antiocheno describitur, fuisse asserit; ii enim Ludi, in quibus Ephesi iste tumultus excitatus fuit, erant, qui [...] vocabantur, non in Dia­nae ut tradit Gregorius, sed in Imperatoris Romani honorem ab omnibus Asiae Proconsularis incolis celebrati; in iis vero non [...], & [...], ^c sed decem Asiarchae praesidebant. Interpretes igitur nostri vo­cem [...] in eo Actorum Apostolorum loco, nequicquam reclamante Gregorio, rectius videntur reddidisse, The Town Clerk, honoratio­ri autem titulo verti poterat, The Secretary of the City, hanc enim esse vocis significationem apud omnes Graecos autores, ubi ea occurrit, evi­dentissimum est; maleque supponit Gregorius, illum qui hoc sensu urbis [...] fuerat, non tantae esse autoritatis, ut populi tumultum potuisset sedare: cum enim ^d ille omnes leges, Plebiscita, & Senatusconsulta in tabulas referebat, eorumque custos & interpres fuerat, & in omnibus plerumque Pse­phismatibus ^e nomen suum, & ante Epistatae nomen, qui Senatus pro Magi­stratus tempore Praeses fuerat, praescriptum habisset, satis inde constat [...] in Graecis urbibus summis Magistratibus, nec dignitate, nec autori­tate, fuisse inferiorem. Atque ideo qui in Graeco fonte [...], apud in­terpretes Syrum & Arabem urbis Princeps appellatur, & vocem [...], quae praefectum seu judicem significat LXX Interpretes saepe, ut observat ^f Drusius, per vocem [...] interpretantur. Praeterea observandum est, qui Ephe­si & in aliis Graecis civitatibus [...] erat, eundem esse magistratum cum eo, qui Marm. 116. [...] vocatur. [...] enim secundum Pollucem erat, [...], seu (ut tradit Harpocration) qui erat [...] igitur [...]. Cum autem idem (Onesi­mus scilicet Paternianus) qui Marm. 116. urbis Smyrnae [...] dici­tur, fuerit etiam [...] (seu [...]) [...], satis inde constat, qui in Graecis urbibus [...] fuerant, non ex infima plebe, ut vult Gregorius, sed ex prima nobilitate, & honoratissimis plerumque viris electos fuisse.

Qui Alytarchiae Sacerdotium gerebant ex honoratissimis semper totius Sy­riae fuere; pro quanto enim honore hoc habebatur, ex iis, quae de Dioclesia­no Imperatore Romano narrat idem supra citatus Johannes Antiochenus, sa­tis constat, dicit enim ille, ^g [...] [Page 113] [...]. i. e. ‘O­lympiacis autem appropinquantibus Antiochiae, Imperator Dioclesianus il­luc ex Aegypto venit, & cum ludi Olympiaci celebrandi essent, ipse Impe­rator Alytarchae habitum suscepit.’ ‘Moris autem erat, ut Alytarcha Stolam albam holosericam gestaret, Imperator vero pro alba purpuream gerebat, in ceteris vero habitum Alytarchae per omnia referebat, sacram (que) manu ferens virgam, & populum pro more veneratus, per dies constitutos omnes Olym­pica certamina spectabat. Itaque ex Optimatibus etiam ejus nonnulli in iis Olympiacis virtutis suae specimina exhibuere, quorum hi Palaestrâ, illi Pu­gilatu, alii Pancratio, Cursu vero alii decertabant: victoribus autem sa­cras dedit, omnibusque munera affatim dispertivit, uti sapientissimus Dome­tianus haec scripta reliquit. Dioclesianus autem Alytarcha Antiochiae factus Imperatorium habitum deposuit, nec amplius finitis Olympiacis Imperato­rio fungi munere voluit, dicens, Imperio memet abdicavi, Jovisque im­mortalis habitum gestavi. Hunc itaque vitae statum deinceps amplexus est, naturae que tandem cessit annos natus LXXII.’ Haec eadem etiam à Maximi­ano Dioclesiani in imperio socio proximâ Olympiade Antiochiae facta, im­periumque simul post gestum Alytarchae habitum depositum fuisse idem nar­rat ^p Johannes Antiochenus. ^q Sed alii plerique consentiunt autores Dio­clesianum, & Maximianum eodem anno utrosque imperium deposuisse.

Cum ^r autem Justini Imperatoris temporibus Ludi Olympiaci Antiochiae ob frequentes tumultus & seditiones à Prasinis & Venetis inter se concertan­tibus ibi in iis celebrandis excitatas interdicti, & Imperatoris decreto penitus ablati essent, cum iis etiam Alytarchiae sacerdotium, postquam ^s per 77 Olym­piades Antiochiae durasset, videtur omnino periisse.

[Page 114] Silvano Sacrum. De Silvanis tribus, quibus inscriptiones sacrae fieri solitae, vide, praeter alia quae magis obvia sunt, Josephum Scaligerum ad Festi Mar­spedis. "Silvano sacrum sodalibus ejus & Larum donum posuit Ti. Claudius, &c. Ita lego. Sodales ejus, puto, erant Hercules plerunque, Liber pater, Mercurius, qui item Larum sodales. Silvanus igitur hic Domesticus erat & possessionibus consecratus, ut custos, quem & Silvanum Larum dictum esse vult Scaliger. Ex ipso hoc Saxo dum Romae in vinea quadam extra portam Flumentanam inter viam Flaminiam Tiberiumque visebatur, descripsit illud Smetius quod legitur apud Gruterum, pag. 63.1. quem vide item pag. 65.2. Quod autem pag. 66.1. habetur Silvano sancto sacrum Philemon, legit Scaliger, loco jam citato, Silvano Sancto Larum, &c.

Ibid. A cura Amicorum. Inter Officia Domus Augustae erat cura Amicorum Augusti. Et qui hoc fungebantur ministerio A cura Amicorum dicti sunt; Et semper aut plerunque Liberti Augustorum erant. De iis vide Gruterianas In­scriptiones, pag. 70.2. & pag. 598. saepius. Eâdem notione Aurelia Liviae Augustae serva à cura Catellae dicitur in saxo quod visitur Romae in hortis Car­pensibus. Vide Gruterum pag. 578, 51. Amici Augustorum heic ii erant quos in contubernium & interiorem familiaritatem, atque à conciliis sibi adscisce­bant Imperatores. Nec unius erant classis. Sed primae alii; alii secundae, item tertiae. ‘Lampridius de Alexandro Severo; Moderationis tantae fuit ut nemo unquam ab ejus latere submoveretur, ut omnibus se blandum affa­bilemque praeberet, ut Amicos non solum primi ac secundi loci sed etiam in­feriores aegrotantes viseret.’ Quin sub Tiberio totidem item Amicorum e­jusmodi classes; quarum extrema Grati dicti; universi vero Comites Peregri­nationum Expeditionumque. Atque hinc nata illa Comitiva dignitas, quae ab hac origine etiam triplex est in Eusebio de vita Constantini lib. 4. cap. 1. Et hallucinantur viri docti, qui Constantinum triplicis illius differentiae autorem faciunt. De qua re nos fusius in Titulis nostris universae Europae Honorariis. De Tiberii autem Comitibus, vide Suetonium in ejus vita cap. 46. Et de Au­gusti Amicis porro Cl. Salmasium ad Spartianum.

Ibid. Minucio Fundano & C. Vettennio Severo Coss. Minucius Fundanus & Vetennius Severus Consules erant, anno Claudii Imperatoris 11, non ordi­narii, sed suffecti. Neque in veterum Fastorum quae extant fragmentis oc­currunt. Sed annum eorum scimus ex Onufrii Fastis, ubi vetus legitur haec in­scriptio, Ti. Claudius Drusi F. Caesar Augustus Germanicus Pont. Max. Trib. Pot. 11. Imp. 24. Cos. 5. P. P. Restituit C. Minicio Fundano & C. Vetennio Severo Cos. Ha­betur item in Gruterianis, pag. 188.6. Quae in hoc Marmor annotantur omnia sunt Seldeni.

[Page 128]Marmor, unde haec transcripta sunt, ita jam antiquitate exesum est, ut totum legi non possit; quae igitur tibi exhibuimus, accepta debemus viro Clarissimo Domino Isaaco Vossio, qui ea è Marmore, cum literae minus eva­nidae essent, transcripta nobis communicavit. Inscriptionem igitur habes, ut in Charta viri Clarissimi legitur. Sed cum in ea nonnullae literae sint, quas in nullas Graecas voces possum formare, peritioribus relinquo interpretan­dam.

Quae in priori Marmoris parte desiderata erant ex Marmoribus 2 & 143. restituimus; quae enim relinquuntur integra satis manifeste ostendunt, hoc idem cum illo initium habuisse.

[Page 131] [...]. De hoc Oeconomo nullibi nisi in hoc Marmore legi­tur. Marm. 129. vox [...] occurrit, ibi vero intelligenda est de eo solo, qui urbis Smyrnae [...] erat; sed alius Asiae [...], quem ex vocis signi­ficatione apparet, eum fuisse, qui in publicis ludis, qui à tota Asia celebrati erant, dispensatoris munere fungebatur.

Hoc Marmor ejusdem formae est cum Marmore 16. eodemque modo in tres columellas dividitur. Quae in prima earum habentur hic exhibeo, quae in ce­teris sunt, legi non possunt. Haec nec minore charactere transcripsimus, nec Latinitate donavimus: cum enim sint tantum nomina propria eorum, qui ad publicum aliquod aedificium symbola sua contribuere, nec hac, nec ulteriori explicatione videntur indigere.

P. BESIO. P. F. QVIR. BETVINIANO. i. e. Publio Besio, Publii filio Quirino, Betuiniano. Inter nomen enim & cognomen Patris nomen inter­ponere apud Romanos in more erat. Betuinianus est nomen appellativum à loco seu urbe, è qua P. Besius fuerat, desumtum.

PRAEF. COH. I. RHAETORVM. i. e. Praefecto Cohortis primae Rhae­torum. ^a Cohors militum manus erat in exercitibus Romanis, eaque dupli­cis generis, Legionaria scilicet, & quae nullâ Legione inclusa erat. Cohors Legionaria decima erat Legionis pars. Exercitus enim Romani ex civibus Ro­manis, & auxiliaribus constabant. Auxiliares immediate in Cohortes, Ro­mani vero primo in Legiones, & deinde in Cohortes, dividebantur: atque ideo has Cohortes Legionarias voco, quales in singulis Legionibus decem e­rant, sed inaequaliter divisae; Prima enim ceteris multo major erat; Nume­rus autem militum, tum qui in hac, tum qui in ceteris continebatur, incertus erat. ^b Legio enim cujus decimae partes Cohortes fuere in initio minor erat, [Page 133] & tantum ex 3000 peditibus, & 300 equitibus constabat, postea ad ^c 4000, & deinde ^d ad 6000 augebatur. Numerus autem militum nunquam in ea certus erat, sed nunc major nunc minor, prout ducibus placuisset, secundumque il­lius incrementum & decrementum, Cohortes simul auctae diminutaeque fuere. ^e Modesti Temporibus, qui Tacito, & Vegetii, qui Valentiniano Imperan­tibus de re militari Romanorum scripsere, legio ex 6190 peditibus, & 730 equitibus constabat; in prima igitur Cohorte tunc 1105 pedites, & 136 e­quites; & 555 pedites, & 66 equites in singulis aliis fuere, exceptis quartâ & septimâ, quae 600 pedites continebant: & haec proportio, cum Legiones mi­nores essent, in divisione earum videtur semper fuisse observata. ^f Cohortes autem sic dicebantur, quod Cohortibus, quae in villis erant, similes fuere; eae autem loca erant, ubi Gallinae servabantur, vox enim in exercitibus Ro­manis primario, non ipsos milites, qui decimam Legionis partem constitue­bant, sed Tabernacula eorum, ut sejunctim à ceteris sibi invicim copulata erant, significabat▪ cum vero ea sic in Castris disposita é pluribus Contu­berniis simul conjunctis, eodem modo quo Cohors in villis ex pluribus tectis sibi copulatis constaret, inde Cohortis nomen in exercitibus Romanis habuit originem; primoque Tabernacula, in quibus una militum manus sejunctim à ceteris, simul, dum in castris erant, degebant, & deinde ipsos milites signifi­cabat. ^g In singulis autem contuberniis decem milites fuere, qui cum in praelio semper ^h conjunctis manibus pariter dimicarent, manipulus dicebantur, qui decima Centuriae pars erat; singulae enim Cohortes in tot Centurias, quot militum centuri [...]s continebant, & Centuriae in tot Manipulos, quot decurias, dividebantur. ⁱ Manipuli à Decurionibus, Centuriae à Centurionibus, ^l Co­hortes, prout Duci exercitus aut principi placuisset, aut à Tribunis, quales ^m sex in singulis legionibus erant, aut à praepositis regebantur. Prima autem Cohors ⁿ cum primaria Legionis esset, & non tantum ex pluribus, sed etiam ex fortioribus, & nobilioribus constaret, eique ideo Aquila, quae totius Legio­nis signum erat, & Imperatorum imagines committerentur, eum semper pro duce habuit, qui inter Tribunos primus erat, qui ideo dictus erat Tribunus Cohortis, Praefectus vero nunquam. Prima igitur Cohors haec, cujus praefe­ctus erat C. Marius Memmius, non Legionaria fuit, sed auxiliarium. Rhae­ti enim, è quibus constabant, non Romani erant, sed Transalpini ^o Germa­niae incolae, qu [...] nunc The Grisons vocantur: inter auxiliares igitur nu­merandi. Illi autem nunquam in Legiones, ut Romani, sed ^p acceptis à Consulibus aut exercitus duce praefectis, sub iis immediate, si equites essent, in Alas, si pedites, in Cohortes dividebantur; atque ideo ^q Tacitus Alas & Cohortes auxiliarium à legionibus distinguit. Dicit enim ille de Tito. ‘Tres eum in Judaea Legiones, quinta, & decima, & quintadecima, ve­tus Vespasiani miles, excepere. Tradidit & Syria duodecimam, & adductos Alexandriâ duo & vicesimanos Tertianosque. Comitabantur viginti sociae Cohortes, & octo equitum Alae.’ Cohortes igitur peditum, & Alae equi­tum auxiliarium extra legiones erant, quot vero milites in sociâ Cohorte peditum, aut alâ equitum continebantur incertum erat, ad numerum enim praefectorum, quos consul aut exercitus imperator dabat, Copiae auxiliares dividebantur in Alas & Cohortes. Si plures unius gentis Cohortes essent, eo­dem modo, quo Cohortes legionariae primae, secundae, aut tertiae Legionis, sic illae primae, secundae, aut tertiae illius gentis secundum ordinem, quem in acie tenebant, dicebantur, & sic deinceps; atque ideo in notitia Imperii est [Page 134] Cohors tertia Galatarum, Cohors secunda Asturum, Cohors quarta Numi­darum, Chamavorum undecima, & aliae hujus generis multae; eodemque modo Cohors cujus praefectus erat C. Marius Memmius Sabinus, prima Rhae­torum dicitur, quia ea inter Auxiliares Rhaetos primum in acie locum te­nebat.

TRIB. LEG. X. G. P. F. i. e. Tribunae Legionis Decimae, Geminae, Piae, Fidelis. Tribuni autem Legionis erant, qui illius duces fuere. Quum enim exercitus scribendus esset, primo designati erant Legionum Tribuni, qui mi­litum delectum faciebant, iisdemque in exercitu imperabant. In initio tres tantum in singulis Legionibus fuere. Cum enim Romulus primam Legio­nem scripsisset, ^r 1000 pedites, & 100 equites deligebat ex singulis tribubus, quae tunc tantum tres erant, pro earumque numero Tres Legionis duces con­stituit, quorum singuli tribui suae imperarent, indeque ^s Tribunorum & nomen & ternarius eorum numerus habuit originem. Postea autem cum Legiones ad numerum 4000 militum, quatuor, & cum ad numerum 6000 augerentur, sex Tribuni, qui eorum singulis imperarent, constituti fuere: & tot ^t Polybius, qui historiam suam circa tempus tertii belli Punici scripserat, suo tempore fu­isse tradit: nec deinde unquam aucti fuere, sed sex semper in singulis Legio­nibus erant, quorum in Decima Legione, Imperante Trajano, C. Marius Memmius unus fuisse hic in Marmore memoratur. Plura de his Tribunis le­gas apud ^v Polybium, Modestum, & ^x Vegetium, & Commentatores Polybii & Vegetii ^a Lipsium, & ^b Steweccium.

Legio Decima dicebatur secundum ordinem delectus, quia haec scilicet de­cimo loco delecta erat: sed cum pro variis imperii partibus diversi delectus ha­bebantur, inde evenit, ut sicut ^c tres tertiae, & duae sextae, sic ^d duae etiam de­cimae Legiones in exercitibus Romanis essent, quarum una Fretensis, altera Gemina vocabatur; eaque est, cujus in Marmore est mentio. Gemina vero dicebatur, ^e quod ex duabus aliis, quae clade forsan, aut aliquo alio casu di­minutae erant, simul mixtis conflata fuerat, ob quam eandem rationem ^f se­ptima, decima tertia, & decima quarta Geminae etiam appellatae fuere. Le­giones enim urbanae quae prius 25 numerabantur, postea in 22, & deinde, Dio­nis Cassii scilicet Temporibus, in ^g 19 contractae fuere, quaeque earum ex du­abus simul mixtis compositae erant, Geminae dicebantur.

Praef. Alae Dardanorum. Ut Auxiliarium pedites in Cohortes, sic equites in Alas immediate dividebantur, atque ideo equites auxiliares apud Livium Alarii dicuntur, per illudque nomen à Legionariis seu Romanis distinguuntur. Sic lib. 35. dicit, C. Livium▪ Salinatorem, qui praeerat Alari is equitibus, quam cita­tissimos equos emittere jubet, & Legionarios equites in subsidiis esse. Et rursus lib. 40. Alar i equites, postquam tam memorabile facinus Romanorum equitum viderunt, & ipsi virtute eorum accensi. Alae autem in Exercitibus Romanis primario & propriè erant equitatus ex utroque peditum latere in acie collocatus, quae ideo sic dicebantur, ^h quod ad similitudinem alarum peditum aciem, quae in medio erat, ex utraque parte protegebant; ob quam rationem etiam Cornua exerci­tus vocabantur. Cum igitur antiquitus diu Romani exercitus ⁱ ex duabus tan­tum Legionibus constarent, equitatu sic ad utrumque latus disposito, Equites unius Legionis unam alam constituebant; indeque obtinuit tandem, cum Romani exercitus auctiores essent, ut vox non tantum Cornua aciei, sed talem equitum manum, qualis ad unam Legionem pertinebat, significaret, & partes, in quas Equestres auxiliarium copiae immediate dividebantur, cum singulae e­arum plerumque unius Legionis equitatui responderent, alae dicerentur. Tot [Page 135] autem in alâ sociâ, quot in unâ Legione Romanâ equites fuisse ex Livio pater, dicit enim ille, ^l Ala Campanorum quingenti equites, & ^m rursus Ala Numidarum quingenti equites: & totunius Legionis fuisse, cum ea tunc temporis ad nume­rum 4000, aut 5000 militum augeretur, proportio, quam equites in Legioni­bus Romanis ad pedites semper habuere, requirit. Hae autem equitum auxilia­rium Alae, ^o cum vexillis uterentur, vexillationes etiam appellatae fuere; vexil­latio igitur & Ala apud Notitiam Imperii idem significat. Si harum plures e­jusdem gentis essent, eodem modo quo Cohortes, primae, secundae, aut tertiae illius gentis secundum ordinem, quem in acie habuere, dicebantur: at (que) inde est, quod in Notitiâ imperii habetur Ala secunda Armeniorum, Ala tertia Arabum, Ala octava Vandalorum; si vero una tantum alicujus gentis Ala in exercitu esset, Ala istius Gentis simpliciter dicebatur, cujus generis erant Ala Arcadiana in Notitia Imperii, ab Arcadia Aegypti urbe sic dicta, & Ala Dar­danorum, cujus praefectus Marius Memmius hic in Marmore fuisse dicitur, ^p Dardani autem gens Illyrica erat à Trojanis orta è parte australi Macedoni­bus, è parte occidentali Dalmatis contermina.

PROCVRATORI IMP. CAESARIS, &c. i. e. Procuratori Imperatoris Caesaris Nervae Trajani, Augusti, Germanici, Dacici, Monetae Procuratori, Pro­vinciae Baeticae Procuratori, Vicesimae haereditatum Procuratori. Procuratori Fisci Provinciae Mauritaniae Tingitanae. HER. FD. enim pro HERED. & FIG. pro FIS. Quadratarii errore scripta fuisse manifestum est.

Omnia haec Procuratoria munera sub Imperatore Trajano gessit Memmius noster. Procurator autem is erat apud Romanos, qui alterius negotia suscipie­bat, pro eo (que) curabat, inde (que) Procuratoris nomen, quod jurisconsultis eâ signi­ficatione satis notum est. Procuratores vero aut publici aut privati fuere. Pri­vati erant, qui alicujus privati negotiae eo delegante procurabant; Publici ve­ro, qui publicos imperii reditus colligebant, aliaque iis ab Imperatoribus de­mandata per provincias exequebantur: ideoque hi Procuratores Caesaris & Procuratores Augustales vocabantur, qualis sub Trajano Memmius fuisse hic memoratur. Hi Procuratores ab Augusto primo constituti sunt, postquam devicto Antonio Senatus decreto Principatum acceperat, hic enim cum ordi­natis imperii Provinciis alias Senatui populo (que) reliquisset, alias sibi accepisset, regendas. ^q [...]. i. e. ‘Procura­tores (sic enim vocamus eos, qui publicos reditus colligunt, & impensas sibi mandatas faciunt) quorum alios ex equitibus, alios è libertis elegerat, in o­mnes pariter, & suas, & populi Provincias emittit, nisi ubi Proconsules ab iis, quibus imperant, tributa exigunt.’ Procuratorum igitur officium erat, in Provinciis, in quas mittebantur, Fisco, seu Aerario publico praeesse, idemque per illas praestare, quod Quaestores, seu Praefecti Aerarii Romae. Publici enim reditus eorum curae committebantur, ex iisque quascunque Provinciae res re­quirebant, aut Imperatores mandabant, ipsi omnes faciebant impensas; quaeque deinde supererat, pecuniam in Romanum Aerarium deferebant; ut ideo officia sua melius praestarent, ^r Judices etiam erant in causis Fisca­libus, sed sine omni jurisdictione. Cum igitur Lucius Capito ^s Procurator Asiae constitutus vim Praetoris usurpaverit, & manibus militum ad spo­liandos Provinciales usus fuisset, in exilium à Tiberio mittebatur, ^t [...]. i. e. ‘non enim tunc licitum erat Imperato­rium [Page 136] pecuniam Procurantibus aliquid, amplius facere, quam statûtos reditus colligere, & de litibus in foro, & secundum leges ex aequo privatis dicere.’ ^u Poenas igitur non infligebant, sed si aliquis eorum sententiis non submitte­ret, aut debita Fiscalia non solveret, aut crimen aliquod in iis, quorum in­terrogatio ad illos pertinebat, commisisse deprehenderetur, ^x in eo puniendo Praetoris aut Provinciae Praefecti, non suâ utebantur autoritate; nisi simul & Procuratores & Praesides fuissent, in Provincias enim Praesidiales frequenter mittebantur, qui utrumque magistratum habuere, ut ab Ulpiano discimus, l. 8. de Officio Proconsulis. Atque ideo Tacitus dicit, Hist. l. 1. Duae Mau­ritaniae, Rhaetia, Noricum, Thracia, & quaedam aliae à Procuratoribus cohibentur. i. e. Procuratores habuere Praesidum autoritate indutos, aliter ab iis cohiberi non poterant. Et in antiquis inscriptionibus multos invenimus, qui simul Praesides & Procuratores fuere, & tales in Judaea Pilatus, aliique, qui eam Provin­ciam usque ad Hierosolymae destructionem administrarunt, fuere; aliter jus gladii, quod illi tam crudeliter saepe exercuerunt, non poterant habuisse. Illorum enim, qui tantum Procuratores erant, legitima autoritas tota ea est, quam supra descripsimus, intraque eos terminos in singulis Provinciis ad earum Praefectis diu continebantur; iis enim usque ad Claudii tempora suberant, sed postquam ille ^y à Senatu exegisset, ut rata essent, quae Procu­ratores in judicando statuissent, ac si statuisset ipse, ab iis deinde nulla erat nisi ^z ad ipsum Caesarem provocatio; ab eo igitur tempore ab omni alio im­perio liberati latius evagari coeperant, omnimodamque in Provinciales auto­ritatem, summamque eorum facultates rapiendi libertatem arrogare; quoscun­que enim vellent, sub praetextu debiti Fiscalis pecuniâ, praediis, ceterisque bonis privabant; atque ideo Procurationes sub Galba, qui post Neronem Claudio successerat, amplissimas vocat ^a Suetonius, brevissimumque deinde iter, ^b inquit Tacitus, credebatur acquirendae pecuniae per procurationes ne­gotia Principum administrare. Merito igitur, ^c querebantur Britanni in formam Provinciae redacti, singulos sibi olim reges fuisse, nunc binos imponi, è quibus Legatus in sanguinem, Procurator in bona saeviret. Quid enim, inquit ^d idem Tacitus, non auderent illi, qui interiorem potestatem adepti sunt, & quorum acta gestaque sic comprobantur, quasi à Principe gesta essent. Atque hinc factum, quod in im­perio Romano rapacissimum hominum genus, summumque ideo Provinciali­um gravamen diu Procuratores fuere, donec à melioribus principibus, Nerva scilicet & Trajano, reprimerentur: à quorum ultimo sic intra officii limites coercebantur, ut eo imperante, inquit ^e Plinius, cives non alios judices mal­lent. Major igitur nostri Memmii gloria, quod sub tali Principe hoc officium gessit, qui nullos habuit Procuratores, nisi qui fuerant justissimi. Trajani exemplum ^f Adrianus, ^g Antoninus Pius, aliique item imperatores secuti sunt, donec tandem eorum legibus Procuratorum autoritati limites ponebantur, ex­tra quos in Provincialium damnum non poterant evagari. Postquam Constan­tinus Imperii statum de novo ordinasset, ^h dispositioni praefecti sacri Aerarii, qui tunc Comes sacrarum Largitionum dicebatur, subjecti fuere. Qui igitur prius Procuratores Caesaris, Comitis Sacrarum Largitionum deputati facti Procuratores summae rei, seu Procuratores summarum (i. e. pecuniae, quae Tributi nomine in eorum Provinciis solvebatur, summa enim pro pecuniae summâ accipitur) deinde vocabantur, eoque nomine ab aliis Procuratoribus apud autores distinguuntur; tandem enim multi Procuratores, praesertim post Constantini regnum, praeter eos Fisci Curatores, de quibus egimus, in omnes Imperii Provincias emittebantur, ⁱ quorum alii Baphiorum, alii Lini­ficiorum, alii Gynaeceorum, alii metallorum, alii vicesimae haereditatum, [Page 137] alii rerum privatarum Procuratores dicebantur. ^l Duplex enim aerarium Im­peratores habuere, Publicum, & Privatum, quorum hoc privati Principi [...] Patrimonii, illud publicos imperii reditus continebat: ex priori Imperatoriae domus, ex posteriori publicae totius Imperii impensae solvebantur. Qui huic praeerat Praefectus aerarii majoris, & tandem ^m Comes Sacrarum Largitio­num, qui alteri praefectus aerarii privati, seu minoris, & tandem ⁿ Come [...] rerum privatarum domus divinae dicebantur. Hi in urbe Imperatoria semper manebant; atque ideo in Provinciis deputatos habuere, qui redituum, qui ad utrumque aerarium pertinebant, curatores fuere; ei autem vel in totâ Di­oecesi, vel in una tantum Provincia illius hoc munus gerebant. Qui per totam Dioecesim Fisci curatores erant, honoratiori titulo Comites Sacrarum Lar­gitionum per illam Dioecesim, qui per unam Provinciam tantum, Procura­tores vocabantur; quorum Procuratores summarum, Baphiorum, Gynaece­orum, Linificiorum, Metallorum, vicesimae haereditarum, & monetarum, Comiti Sacrarum Largitionum, Procuratores rerum Privatarum Comiti re­rum Privatarum Domus Divinae suberant. ^o Procuratores Baphiorum Ba­phiis, i. e. Officinis, in quibus purpurae tingebantur, Procuratores Gynaeceo­rum Textrinis, Procuratores metallorum tributo è metallis, Procuratores vicesimae haereditatum tributo ex haereditatibus defunctorum Principi debi­tis, Procuratores Monetarum monetae cudendae, Procuratores Linificiorum curae lini ad Principis usum comparandi praeerant. Sed haec de statu Im­perii post Constantini tempora intelligenda sunt. Primo tantum publici Fisci & privati Imperatoris patrimonii Procuratores erant, quorum hi è libertis Caesarum, illi ex equitibus Romanis eligebantur. Priores in omnes Pro­vincias sive erant Imperatoris, sive Populi, si modo in iis Imperator aliquod privatum patrimonium habuisset, posteriores vero in solas Imperatoris Pro­vincias mittebantur, in iis enim solis Fiscus penes Imperatorem, in ceteris vero penes populum fuerat, qui earum dominium & regimen habuit. Et sic in­telligenda sunt Dionis verba supra citata, ubi de Augusto dicit, [...]. i. e. Procuratores publicorum redituum ex e­quitibus Romanis eligebat, & in solas suas, Procuratores vero rerum Privata­rum è libertis, & in omnes Provincias tam suas quam Populi, si in illis res pri­vatas habuisset curandas, emittebat. Posteriores hi obscuri erant, nec ullam jurisdictionem, aut autoritatem habuere. De prioribus igitur intelligenda sunt, quaecunque apud Suetonium, Tacitum, aut Dionem de Procuratori­bus occurrunt. Equites Romani ii fere semper erant, Procuratorum enim munus equestrem nobilitatem vocat ^p Tacitus, & tandem non nisi ex iis, qui apud Imperatores magno in honore erant, eligebantur, ^q iisque saepe Senato­rii honores, & insignia consularia decreta fuere, atque ideo non tantum ra­pacissimi ii, de quibus supra egimus, sed praestantissimi saepe viri, & honora­tissimi inter Romanos hunc magistratum gessere, quales erant ^r uterque A­gricolae avus, ^s Tacitus Historicus, ^t Plinius, aliique; quibus Memmium nostrum idem Procuratorium munus sub principe optimo gestum, imperia, quae in exercitu habuit, & praemia, quae in bello à fortissimo Imperatore ac­ceperat, probant nec nobilitate, nec virtutibus, nec favore apud Principem inferiorem fuisse. Hactenus de Procuratoribus in Genere, jam de iis quorum in Marmore est mentio paucis agendum est.

Monetae Procuratori. Monetae Procurator erat, qui Monetae cudendae prae­erat, apud nostrates vocatur, The Master of the Mint, quales in impe­rio [Page 138] occidentali sex fuisse in Notitia Imperii memorantur, quorum primus Ro­mae, secundus Sisciae in Pannonia, tertius Aquileiae in Gallia Cisalpina, quar­tus Arelatae ad ostium Rhodani, quintus Lugduni in Gallia Transalpina, sex­tus Treviris in Germania monetam cudendam procurabant; tot enim in Oc­cidentali Imperio officinae monetariae fuere. Quot vero in Orientali erant Notitia Imperii non tradit: in aliis vero autoribus ^u Constantinopoli, ^x Cy­zici, ^y Alexandriae, & ^z Antiochiae monetam cusam fuisse invenimus. Qui Romae olim officinis monetariis praeerant Triumviri monetales dicebantur. Eorum meminere Cicero Epist. famil. l. 7. Epist. 13. & Dio lib. 54. & Mar­mor ^a Gruterianum, in quo Imperante Caracalla cujusdam est mentio, qui III. VIR. MONET. A. A. A. F. F, i. e. Trium vir Monetae auro, argento, aere flando, feriundo, dicebatur. Triumvirorum igitur monetalium nomen & au­toritas usque ad Caracallae Imperium duravit. Memmius ideo noster, qui sub Trajano vixerat, non Romae, sed in aliqua alia Imperii urbe Monetae Procu­rator erat; nisi forte, qui Romae Triumviri, Procuratores etiam promiscuo nomine appellabantur.

Provinciae Baeticae Procuratori. Procuratoris Patrimonii per Baeticam me­minit ^b Codex Theodosianus, & Procuratoris Augusti Provinciae Baeticae Marmor, quod citat Salmasius in notis ad Pertinacem Capitolini. Per Procuratorem ideo Provinciae Baeticae hic etiam Patrimonii sacri, seu Fisci curator ille, quem supra descripsimus, videtur intelligen­dus.

Vicesimae Haereditatum Procuratori. Procurator vicesimae haereditatum is erat, qui vicesimam partem haereditatum defunctorum Imperatoribus ex Au­gusti lege solvendam colligebat. Augusti legem his verbis apud ^c Dionem ha­bemus, [...], ab eo igitur tempore vice­sima pars haereditatum, & legatorum, exceptis iis, quae proxime genere junctis ac pauperrimis morte aliorum relinquebantur, in aerarium inferebatur, qui­que huic Tributo praeerat, Procurator vicesimae Haereditatum dicebatur. ^d Grave hoc tributum fuit, atque ideo ^e Nerva ex clementia sua multos neces­sitate vicesimae absolvit, ^f Trajanus & ^g Antoninus eam temperarunt, ^h Gra­tianus tandem omnino sustulit, sublatamque tempore suo ⁱ Justinianus in Co­dice testatur.

Procuratori Fisci Provinciae Mauritaniae Tingitanae. Idem igitur Memmius in Mauritania Tingitana, quod prius in Baetica Procuratorium munus gessit, Publicos scilicet reditus Imperii procurabat, aerarioque istius Provinciae prae­erat, atque ideo hic Fisci Procurator dicitur, Fiscus enim & Aerarium ^l [...] non [...] differebant. ^m Fiscus autem dicebatur à Fiscis, Fiscinis, seu Fiscellis, quae Spartea sunt utensilia ad majoris summae pecunias capiendas, unde quia major est summa pecuniae publicae, quam privatae, ut pro censu privato locu­los & arcam dicimus, sic pro publico Thesauro aerarii dicitur Fiscus, Fiscus enim pecunia publica est, ex quo confiscari dici solet.

Mauritania Tingitana Provincia ⁿ Praesidialis fuit, & post Constantini Tem­pora inter Hispaniarum Provincias numerata. Sic dicta fuit à Metropoli illius Tingi, eoque nomine à duabus aliis Mauritaniis Caesariensi scilicet & Setifensi distinguitur. Tingis autem ad ostium Freti Gaditani sita est, & antiquissimae originis urbs fuisse dicitur. ^p Eam à Seddedo filio Hadi, quem Regem antiquis­simum, & totius orbis Monarcham volunt, ut ei regia esset, conditam, ab [Page 139] eoque muris aheneis cinctum, & aedificiis ubique auro tectis ornatam tra­dunt Africani; unde cognosci potest, quanto in precio hanc urbem habuere, cum de ea tam magnifica fabulentur. ^q Plinius, & ^r Solinus illam Antaei opus dicunt, ab illiusque uxore Tingi ^s secundum Plutarchum nomen habuit, qui etiam narrat, Antaeum ideo in eâ urbe magna religione diu cultum, illiusque sepulchrum ingentis magnitudinis molem ibi ostensum, illudque à Sertorio erutum cadavere 60 cubitos longo repleri inventum fuisse; In hac certe Re­gione Antaeum, de quo Poetarum Fabulae, olim regnasse omnes consenti­unt; & Lixum Regiam illius ^t à Tingi non longe dissitam ponunt Geogra­phi, ibique secundum Mythologos Herculis cum eo lucta & Hesperidum horti fuere. Lixum & Tingin ^u Eratosthenes confundebat, eandemque civitatem putavit, quem errorem etiam secutus est Silius Italicus, atque ideo habet ille, lib. 3.

Lixus enim condita erat ad ostium fluvii, ^x qui etiam Lixus dicebatur, & urbi forte nomen dedit; iste fluvius nunc Lecuz, & urbs Larache vocantur. Prope Tingin vero nullus fluvius est, atque ideo incolae, ut infra ostendam, aquas è longinquo per canales sibi allatas habent. Procopius Cananitas, quos Josua è Palestina expulerat ^y Tingis conditores dicit. Ejus verba haec sunt, [...] (seu [...]) [...]. i. e. Secundum interpretationem doctissimi ^a Grotii. ‘Quando ad Mauros nos Historia deducit, congruens erit exponere, unde orta gens in Africa sedes fixerit. Quo tempore egressi Aegyptum Hebraei jam prope Pa­lestinae fines venerant, mortuus ibi Moses vir sapiens dux itineris, successor imperii factus Jesus Navae filius intra Palestinam duxit popularium agmen, & virtute usus supra humanum modum terram occupavit, gentibusque excisis, urbes ditionis suae fecit, & invicti famam tulit. Maritima ora quae à Sidone ad Aegypti limitem extenditur, nomen habebat Phoeniciae. Rex unus im­perabat, [Page 140] ut omnes, qui res Phoenicias scripsere, consentiunt. In eo tractu numerosae gentes erant, Gergesaei, Jebusaei, quosque aliis nominibus Hebrae­orum annales memorant. Hi homines, ut impares se advenae Imperatori videre, derelicto patriae solo ad finitimam primum venere Aegyptum, sed ibi capacem tantae multitudinis locum non reperientes, erat enim Aegyptus jam ab antiquo faecunda populis, in Africam profecti multis conditis urbi­bus omnem eam Herculis Columnas usque obtinuerunt, ubi ad meam aeta­tem sermone Phoenicio utentes habitant, etiam in Numidia Castellum po­suere, quo loco urbs est nunc dicta Tingis. Hic duae stant è lapide candido columnae propter magnum fontem, inscriptae Phoenicias literas, quarum ex sermone Phoenicio haec est interpretatio. Nos illi sumus, qui Praedonem effugimus Jesum filium Navae. Ante aliae colebant Africam gentes, quae ob vetustatem habitationis terrigenae nuncupantur. Inde est, quod Antaeus, qui Afrorum Rex cum Hercule Clupeae luctatus est, Terrae filius dicitur.’ Haec Procopius: Ad ea omnes, qui de dispersione Gentium agunt, invenies respexisse. Ut igitur Autoris verba habeas, ea omnia tibi hic exhibemus. Phoenices equi­dem circa Fretum Gaditanum omnes Africae & oppositas etiam Hispaniae oras ab antiquo tenuisse ex historia certissimū est. Primum enim hi in mari Mercatu­ram exercuere, cujus studio ad has regiones ulterius (que) navigasse, in iisque colo­nias ab antiquissimis temporibus posuisse, ^b Diodorus Siculus, ^c Strabo, ^d Mela, aliique testantur: & ad Alfraganum notat ^e Doctissimus Golius Mauritaniam secundum Arabicos antiquitatum scriptores Barbariam ideo appellari, quia ab extraneis, Philistaeis scilicet & Amalechitis, qui è patrio solo fugati illuc ve­nere, habitata fuerat; Arabibus enim uti & Syris [...] est extra, foris, & [...] inde derivatum extranei, [...]eregrini, & inde etiam vocem [...], quâ Graeci omnes extraneos vocabant, deductam putat; sed hujus vocis ex ipsis Graecis, qui de ea optime statuere potuerant, ^f infra aliam damus Etymologiam.

Sed quamcunque Tingis originem habuerat, eam antiquissimam fuisse, & totius Mauritaniae Tingitanae (quae omnem eam regionem, quae jam in regna Fezzi, Morocci, & Suzi dividitur) Metropolin certissimum est. Primo sub Phoenicibus, deinde sub Carthaginensibus, & tandem victis Carthaginiensi­bus sub Romanis fuit. Primo ab iis Tributariis Principibus data erat, de­inde vero, Mauritaniâ post occisum à Caio ^g Ptolemaeum Regem in formam Provinciae redactâ, Praesidi illius paruit, in eâque ille utpote Provinciae Me­tropoli sedem habuit. Eam Romanorum primus ^h Sertorius vi cepit, deinde Julius Caesar occupavit, & incolarum partem ⁱ in novam Coloniam in oppo­sitis Baeticae oris traduxit, quae inde à Romanis Julia Traducta dicebatur, ab incolis vero Julia Joza; [...] enim in lingua Phoenicia, quâ tunc utebantur ^l Tingitani, idem est quod in Latina Traducta, nam Arabibus [...] gawaza, & Syris [...] guz, est Trajicere, transvehere, uti observavit Doctissimus ^m Bochar­tus. Hanc patriam suam fuisse dicit ⁿ Mela Geographus, à quo etiam secun­dum emendationem ^o Salmasii Tingis altera, secundum emendationem vero Doctissimi ^p Vossii Tingis Cetraria vocatur; qui etiam duplicem ^q Plinii er­rorem de hac urbe bene observat; primo quod ille ^q hanc Juliam Traductam cum Tingi Africanâ contra ^r aliorum Geographorum autoritatem confundit, & deinde ^q quod Coloniam ibi à Claudio Caesare primo locatam dicit. Si enim à Claudio Caesare ea Colonia ibi primo locata esset, quomodo ^s Strabo, ^t qui Imperante Tiberio occubuit, illius mentionem facere, quomodo Mela, qui ^v Claudii temporibus floruit, in ea ^x nasci poterant? Sequimur igitur ^y viri [Page 141] clarissimi sententiam, Julium Caesarem hujus Coloniae, ut nomen satis mani­feste indicat, & non Claudium autorem fuisse, primoque verisimilius esse in Plinii codicibus à C. I. Caesare (pro Caio Julio Caesare) Juliam Traductam pri­mo appellatam, deinde Scribarum errore à Cl. Caesare, & tandem à Claudio Cae­sare scribi, & his gradibus in approbatum autorem faedissimam mendam ir­repsisse.

Post Romanos Tingis dominos habuit ^z Gothos, post Gothos Saracenos, ^a qui Imperante Moawiâ filio Abu Sophiani Califarum septimo, Ducibus Moawia filio Amiri, & Bashero filio Artahi, anno Christi 669. Hegirae 49. totam Africam & Mauritaniam occuparunt. Primo sub his, Califorum Prae­fectis, ^b deinde Ommiadis Hispaniae Regibus, & tum Xeriffis Fessensibus paruit; ^c donec ab Alphonso Portugalliae Rege, ejus nominis quinto in tertia illius in Africam expeditione, A. D. 1463. susceptâ capta fuisset. Ab eo tempore penes Lusitanos fuit, qui eam frustra saepe oppugnantibus Fessensium Regibus usque ad annum 1662 tenuere; eo vero anno Lusitani bello Hispanico oppressi, ur­bique igitur diutius tuendae impares facti, illam in manus Caroli secundi Po­tentissimi optimique Regis nostri, qui tunc Donnam Catharinam Johannis Portugalliae Regis filiam in Reginam acceperat, pro parte dotis tradi­dere.

‘In quali statu sub Saracenis haec urbs fuerat, è Saracenicis discendum est au­toribus, è quibus Abul Feda Rex Hamae in praestantissimâ Geographiâ suâ Cli­mate quarto haec habet Tangia urbs antiquissima; incolae ejus novam sibi urbem à veteri circa spatium milliarii dissitam condidere supra montem, ut ibi se melius munirent. Aqua Tangiae canalibus è longinquo adducitur, fructibus abundat, praecipue uvis & piris. Incolae ejus stolidi esse, & imbecillis inge­nii observantur.’ A Tangia ad Septam (seu Ceutam) octodecem milliaria. Hactenus Abul Feda, de qua etiam urbe haec Autor ^d Geographiae Nubiensis, ‘Tangia urbs antiquissima. Regio ejus ab illa denominatur; sita est supra montem Mari imminentem: domus incolarum in acclivi illius sunt ad littus Marinum. Urbs est pulchra, in qua sunt Fora, & opifices, & artifices, in ea etiam est naupegium, & velorum & Sarcinarum depositorium; sita est in Terra protensa in continentem; incolae ejus sunt Barbari, genus deducunt à ^e Sanhajah.’ Haec à duobus peritissimis Geographiae scriptoribus de Tingi nostrâ traduntur. Quaecunque ceteri Arabes (quorum plures in Biblio­theca Pocockiana consului) de hac urbe habent, eadem sunt. His adjun­gas ^f Leonem Africanum, qui de Mauritania, utpote Mauritanus ipse, longe optimam descriptionem dedit. De Tingi ejus verba haec sunt. ‘Tingis urbs semper nobilis, beneque exculta fuit, structurisque sumptuosissimis varii generis admiranda. Ager non admodum felix, nec frugibus ferendis valde accommodus, ceterum valles habet, qui fontibus assiduis irrigatae o­mnium generum fructibus faecundissimam reddunt: reperias quoque extra urbem vites aliquot, verum in solo arenoso: Incolis frequentissima perman­sit ad ea usque tempora, quibus à Lusitanis expugnata fuit Arzilla▪ tum enim cives rumore bellico perterriti collectis rebus omnibus Fessam profuge­runt.’ Cetera, quae de hac urbe habet idem Leo Africanus, in ipso autore, cum liber sit in omnium fere manibus, possis perlegere. Tingis igitur, quam nostrates tenent, non est eadem cum ea Tingi, quae olim Mauritaniae Tingi­tanae [Page 142] Metropolis fuit, sed nova urbs à Saracenis Condita: Urbs vetus cir­ca spatium milliarii ab ea distat, quae jam Tingis vetus vocatur, il­lius nunc solae remanent ruinae, è quibus hoc Marmor erutum in novam Tingin translatum fuit, indeque à viro Honoratissimo Domino Hugone Cholmley Baronetto, cujus consilio & curâ Portus Tingitanus tam mira arte in ipso Oceano, invitis ventis & fluctibus, condebatur, in Angliam alla­tum ab eo hic in Academia nostra, ut Venerabile Antiquitatis Monumentum reponebatur.

Donis donato ab Imp. (i. e. Imperatore) Trajano Aug. (i. e. Augusto) bello Dacico Coronâ murali, Vallari, Hastis Pur (i. e. Puris) Vexillo Argent (i. e. Argenteo) Exacti exercitus. De Trajano & Bello Dacico ab eo gesto le­gas Xiphilinum, Zonaram, aliosque. ^g Coronas Murales & Vallares praemia esse militibus data, qui in urbium aut castrorum hostium expugnatione eorum muros aut valla primi transierant, satis notum est. Hasta pura etiam praemi­um militare fuit iis, qui insigniori facinore hostem aliquem in praelio hastâ suâ peremisset, praecipue data; atque ideo ^h Festus habet, Romani viros fortes saepe hastâ donarunt, & Marius apud ⁱ Salustium uti & Asconius, inter usitata militum praemia hastas & vexilla recensent. Utrumque praemium Aurelianus post bellum Gothicum, & Probus post Sarmaticum ab Imperatore Valeria­no ^l accepere; & sic ^m Claudius Posiden Spadonem libertum suum in trium­pho Britannico hastâ purâ donavit, & de hâc Hastâ intelligendus est ⁿ Proper­tius ubi dicit,

ad quod carmen notat Servius, hastam puram praemium militare fuisse, & sic dictam, quod nullo ferro armaretur.

Vexillo Argenteo. Vexilla etiam apud Romanos praemia fuisse viris fortibus in bello data, quae supra è Salustio & Asconio, & quae de Aureliano & Probo è Vopisco citavimus, satis probant. Hoc autem Vexillum erat, vel Purum, vel Caeruleum, vel Aureum, vel Argenteum. Vexillum purum erat, quod totum purpureum, nec aurum nec argentum intextum, nec aliquem a­lium colorem immistum habuit: & talia erant ^o quatuor Vexilla, quae Pro­bus ab Imperatore Valeriano in bello Sarmatico acceperat. Caeruleum Vex­illum colorem caeruleum immistum habens maris colorem repraesentabat, prae­mium igitur erat militibus tantum in bellis navalibus datum; ^p Tali D. Octa­vianus M. Agrippam in Cilicia post navalem victoriam donavit. Vexillum Aureum dicebatur, quod aurum intextum habuit, hujus meminit Polybius a­pud Suidam, ubi legitur, ^q [...], i. e. Polybius dicit, hos vero honoravit Vexillis aureis & hastis, Vexillum Argenteum argentum intertextum habuit, & hoc apud milites praecipue in usu erat, ut indicat Plinius Naturalis historiae suae lib. 33. cap. 3. ubi de auro a­gens haec habet, Praecipuam gratiam huic materiae fuisse arbitror, non colore, qui in argento clarior est magisque diei similis, & ideo militaribus signis familiarior, quo­niam is longius fulget. Atque ideo etiam pro praemiis hoc Vexillum frequentius dari videtur. Ejus meminit ^r Marmor antiquum, in quo de C. Julio Corin­thiano legitur, Cui ob virtutem suam Sacratissimi Imper. Coronam muralem, ha­stam puram, & vexillum argent▪ insigne dederunt. Et Tale Vexillum Argenteum erat, quod Marius Memmius ab Imperatore Trajano in fortitudinis praemium hic in Marmore accepisse memoratur. Si consulas Indicem Gruterianum sextum, plures invenies, tam qui Vexillis, quam qui hastis puris in virtutis praemium donabantur.

VOX [...] Templum, quod Attice [...], & [...] verro derivata, primario & proprie significabat sacrificulum illum, qui Templum verrebat, a­liaque circa illud inferiora ministeria peragebat: eum nos Anglice vocamus a Sexton: Deinde vero prim [...] inter Sacerdotes, ut exprimerent, quam hu­milem & dimissum erga deos habuerint animum; & tandem ipsae etiam civita­tes, in quibus Dei colebantur, ob eandem rationem, infimum hunc titulum magnâ quâdam superbiâ affectarunt. Quomodo civitates [...] vocaban­tur, supra dixit Seldenus; vox hic Sacerdotem significat. Hic igitur Pater­nianus Magnarum Dearum Nemesium Sacerdos Smyrnae fuisse dicitur; è Smyrna enim Marmor huc allatum fuit, ibique maxime hae Deae colebantur; urbis quippe fundatrices, ejusdemque numina tutelaria credebantur. De Ne­mesibus Deabus legas Lilium Gyraldum, Natalem Comitem, ceterosque ve­teris Graecorum Theologiae scriptores. De origine cultus harum Dearum a­pud Smyrnaeos (quod ad rem nostram magis spectat) hanc Historiam narrat Pausanias, ^a [...],

[...]. i. e.

Hactenus Pausanias. Ab eo igitur tempore, quo Alexander Smyrnam de novo condi­dit, magnâ religione in illa urbe Nemeses Deae colebantur, iisque Templa & fana condita, & Sacerdotes, qui earum cultum curarent, e primariis & nobi­lissimis civibus (qualem Paternianum nostrum, qui hic [...] dicitur, alii quos gessit magistratus, fuisse satis probant) electi fuere. Basilicae apud Smyrnaeos Nemesibus Deabus consecratae in Mar­more 28 occurrit mentio.

[...] hic ex oscitantia quadratarii duplicatur: cetera, quae in fine sunt, vetustate deleta jam legi non possunt.

Hoc Marmor basis statuae erat, quam Marco Ptolemaei Euergetae Aegypti Regis, & Cleopatrae Reginae cognato Lucius & Caius Pedii in insula Delo po­suere. Ab insula Delo Marmor huc allatum fuisse ultima inscriptionis verba, viz. [...], manifeste indicant. Apollini enim & Dianae tota in­sula sacra erat; atque ideo statuae etiam, quae in ea in alicujus honorem pone­bantur, utpote in ornamentum loci iis sacri collocatae, aut alterutri, aut utris­que eorum inscribebantur. Prioris generis Marmor 132 & Marmor 27 Appen­dicis; posterioris hoc, de quo jam agimus, fuere.

Notae ad Marmor CXVIII.

Lucius & Caius Pedii, qui statuam posuere, ut tum Marmor, tum nomen indicant, Romani fuere. Pedii enim familia Romae ex equestri ordine, ut è Marmoribus Gruterianis constat, in quibus mentio est ^a L. Pedii & M. Pedii Equitum Romanorum, & ^b Sexti Pedii Procuratoris Augustalis; Procurato­rium autem munus ^c equestris nobilitas fuit. Ex his Pediis pauci in historia no­ti; celeberrimus eorum erat Q. Pedius, ^d qui Caesaris in Hispaniâ contra Pom­peii filios legatus fuit, ^e de iisque victis triumphavit, inde Caesaris favorem adeptus ab eo ^f Cohaeres Augusto dabatur; Augusti igitur partes summo studio sequebatur, atque ideo ab eo, ^g cum post occisos Hirtium & Pansam primum consulatum gessisset, in collegam assumtus fuit, in quo Consulatu contra Caesaris occisores legem tulit, quae ab ejus nomine Lex Pedia diceba­tur. ^h Hujus Pedii nepos erat alius Q. Pedius, qui cum natura mutus esset, pingendi arti se dedit, eâque evasit celeberrimus. De Duobus his Pediis in Historia lego, de aliis vero hujus nominis (exceptis Marmoribus Gruterianis, quae supra citavimus) nullibi; quinam igitur fuerant Lucius & Caius Pedii, de qui­bus hic agitur, nullam habeo autoritatem, unde possim indicare.

Duo Ptolemaei erant Aegypti Reges, qui Euergetae dicebantur, tertius sci­licet & septimus. Tertius ⁱ filius erat Ptolemaei Philadelphi (qui Biblia è Lingua Hebraea in Graecam ^l transferenda curavit) & Ptolemaei Lagi (qui Macedonum primus ^m in Aegypto regnavit) nepos. De bello illius cum Se­leuco Callinico Syriae Rege in vindictam caedis Sororis Berenices gesto, & expeditione illius in Syriam & Babyloniam susceptâ ⁿ supra diximus. Post re­ditum ab illa expeditione, ^o quod capta Babylonia inter spolia vasa pretiosa & Deorum simulacra, quae Cambyses olim captâ Aegypto in Persas portaverat, ad Aegyptios iterum secum reduxerit, ab iis deos suos iterum recipientibus, quasi summus erga eos benefactor, [...] deinde dicebatur. Hujus uxorem fu­isse solam invenio Berenicem, ^p cujus comam (quam ipsa marito in Syriam profecto pro ejus salute devovens post felicem reditum succisam in delubro quodam Diis consecraverat) Conon Mathematicus in Coelum sublatam fin­gens inter Constellationes numeravit. Fallitur igitur magnus Armachanus, qui dicit Ptolemaeum Euergetam praeter Berenicen etiam Agathocleam uxo­rem habuisse, eamque Ptolomaei Philopatoris matrem fuisse, cum enim Stra­bo dicat, ^r [...], intelligendum est ibi Ptolemaeum non Agathocleae filium, sed amasium dici, eum enim meretricem ^s Agatho­cleam dictam habuisse, cujus illecebris se totum dedit, satis notum est in Histo­ria. In simili errore etiam est ^a Simpsonus, secundum quem tum ille Ae­gypti Rex, ad quem ab Onia Pontifice ^b Josephus filius Tobiae, tum ad quem ab eodem Josepho Hyrcanus filius illius legationes susceperant, Ptolemaeus Euergetes fuerat: atque ideo ille reginam Cleopatram dictam ex autoritate Jo­sephi habuit; ^c Josephus enim in utriusque legationis historia Cleopatrae Re­ginae mentionem facit. Sed hic Error ex ipso Josepho facile est diluendus; narrat enim ^d ille, Josephum Tobiae filium susceptâ ad Ptolemaeum legatione tributo totius Syriae colligendo praepositum fuisse, inde valde divitem evasisse, & in senectute Hyrcanum filium suum ad Ptolemaeum, eo tempore quo è Cleo­patra Reginâ filium susceperat, cum donis misisse, ^e & tandem regnante in Syria Seleuco filio Antiochi magni mortem obiisse, cum 22 annis vectigalibus Syriae Judaeae & Samariae praefuisset. Post ejus obitum, narrante ^f eodem Jose­pho, Hyrcanus cum fratribus aliquandiu de imperio certavit est, sed tandem trans Jordanem pulsus, ibi septem annis vectigalibus illius regionis colligen­dis ^q [Page 152] praefuit usque ad initium regni Antiochi Epiphanis; eo autem post fratrem Seleucum in Syria regnante, Hyrcanus ob timorem illius semetipsum occidit. Primus autem annus Antiochi Epiphanis quintus erat regni Ptolemaei Philo­metoris in Aegypto, Antiochus enim incepit regnare ^g anno 137 aerae Seleuci­darum, iste autem annus Aerae Philippi erat 148 (duodecimo enim anno aerae Philippi ^h inceperat Aera Seleucidarum) quem quintum Ptolemaei annum in regno Aegypti fuisse è Canone Ptolemaei constat. Ab eo igitur si septem an­nos, quibus Hyrcanus vectigalibus trans Jordanem praefuit, retro supputes, primus eorum in annum 22 Ptolemaei Epiphanis incidet, inde si quinque alios, quibus Hyrcanus cum fratribus certaverat, etiam retro supputes, incides in 17 annum ejusdem Ptolomaei, qui primus erat ⁱ Seleuci Soteris Syriae Regis, quo Josephum Tobiae filium, postquam 22 annos vectigalibus Syriae Judaeae & Sa­mariae colligendis praefuislet, obiisse dicit ^l Josephus Historicus, quos annos 22 si eodem modo etiam retro supputes, incides in annum duodecimum Ptolomaei Philopatoris: eo igitur legationem ab Onia Pontifice in Aegyptum suscepit Josephus, & Syriae [...] tunc primo constitutus fuerat. Depravatus igitur est ille Josephi locus, ^m ubi hoc de Ptolemaeo Euergeta narratur, aut autor iste quam foedissime sibimetipsi contradicit; ex neutra igitur legatione nec Hyr­cani scilicet, nec patris illius autoritate Josephi probari potest Ptolemaeum Eu­ergetem, qui istius nominis primus in Aegypto regnabat, reginam unquam Cleopatram dictam habuisse. Cleopatra enim, quae in Historia primae Le­gationis, Josephi scilicet, Regina dicitur, Ptolemaei Philopatoris, quae in secunda, Ptolemaei Epiphanis uxores fuere. Prior mariti soror erat (à Cam­bysis enim temporibus in usu erat apud Reges Persiae & Aegypti sorores ducere) à ⁿ Polybio Arsinoe, à Justino ^o Eurydice appellatur, apud ^p Livium vero, uti apud Josephum, Cleopatrae nomen habet. Posterior Antiochi magni Sy­riae regis ^q filia erat, quae Ptolemaeum Philometorem & Ptolemaeum Physco­nem, utrosque postea Aegypti reges, peperit, alterque horum erat, cujus nati­vitatis gratulandae gratiâ Hyrcanus Legationem in Aegyptum susceperat; credo ego tunc Ptolemaeum Philometorem nasci, & quoniam ille valde ^r ju­venis patri, ^s qui 24 annos regnabat, dicitur successisse, ejus nativitatis uti & legationis Hyrcani tempus in ultimum vitae Josephi, & decimum sextum regni patris Ptolemaei Epiphanis annum rejicio. Hactenus indicavi Ptolemaeum Euergetam ejus nominis primum Reginam Cleopatram dictam non habuisse; de eo igitur in hoc Marmore non agitur: quod etiam ulterius probatur, quod cum Ptolemaeus Euergetes ejus nominis primus ante initium secundi belli Pu­nici, atque ideo diu priusquam Romani in Graeciam penetrassent, occubuisset, non omnino verisimile est illius temporibus Lucium & Caium Romanos sta­tuam in Delo insula posuisse, aut illum regem Cognatum habuisse Romano nomine Marcum appellatum. Quae igitur in antiquissimo hoc Marmore ha­bentur, de altero Ptolemaeo Euergete interpretanda sunt; is autem regum Ptolemaicorum septimus erat, & prioris Ptolemaei Euergetae pronepos. Pri­mus enim Ptolemaeus Euergeta genuit Ptolemaeum Philopatorem, cujus filius erat Ptolomaeus Epiphanes, qui genuit Ptolomaeum Philometorem, & Pto­lemaeum Euergetam secundum. ^t Primo hic Cyrenaeis imperavit, post patris autem obitum Aegypti etiam regnum obtinuit; ^u nequissimus hic omnium Ae­gyptiacorum Regum fuit, & ^x corpore turpissimus, praesertim ob ingens ventris abdomen; atque ideo à plerisque ^y [...], i. e. ventricosus cognomi­nabatur, sagina enim ventris, inquit ^z Justinus, belluae magis quam homini [Page 153] similis, ab adulatoribus vero ^a Euergeta dicebatur, eoque ipse nomine maxi­me delectabatur; ab Alexandrinis vero ob nequitiam & horrendam crudelita­tem [...] vocabatur. Regnum hic auspicatus est eodem anno, quo de­leta est Garthago, cum jam Romani Graeciae, Asiae, Africaeque imperium obtinuissent, Romanaque nomina in exteris gentibus non tantum nota, sed etiam affectatione quâdam usurpata fuissent, maxime in Aegypto, ^b quae tam Physconis, quam fratris Philometoris temporibus Romanorum tutelae sub­erat. Duas hic Reginas habuit utras (que) Cleopatras appellatas; prima ^c soror illius erat, quam prius fratri Philometori nuptam post obitum illius ipse etiam duxit; sed eâ non diu postea repudiatâ, illius filiam ^d Cleopatram etiam dictam, quam prius stupraverat, in uxorem accepit, eamque per totum vitae tempus retinuit. Cum igitur nihil obstet, quo minus haec, quae in Marmore habentur, de hoc Ptolemaeo interpretemur, nec aliquis alius Ptolemaeus Euergeta inter Aegypti reges inveniendus sit cui eadem possunt applicari, manifestum est hunc Pto­lemaeum Euergetam in Marmore Ptolaemeum Physconem fuisse, qui in Aegy­pto anno ante Christum natum 144 regnare inceperat; & Cleopatram Regi­nam illius uxorem fuisse. An vero haec Cleopatra ea erat, quam Physcon in ini­tio regni duxit, sive filia illius, quam postea repudiata matre in uxorem acce­perat, cum nesciamus tempus quo Marmor exaratum fuerat, manet incer­tum.

Marcus nomen Romanum fuit, qui vero eo denominabatur, cum Ptolemaei cognatus esset, aut Syrus, aut Aegyptius fuisse videtur. Si Romanus esset, hoc de eo, aeque ac de Lucio & Caio Pediis indicaretur. Exteros autem cre­scente Romano imperio Romana nomina saepe assumpsisse, usitatum erat. Hu­jus rei Marcus Evangelista aptissimum & omnibus notissimum praebet Exem­plum.