This material was created by the Text Creation Partnership in partnership with ProQuest's Early English Books Online, Gale Cengage's Eighteenth Century Collections Online, and Readex's Evans Early American Imprints.
MARMORA OXONIENSIA, EX Arundellianis, SELDENIANIS, aliisque conflata. Recensuit, & Perpetuo Commentario explicavit, HVMPHRIDVS PRIDEAVX AEDIS CHRISTI Alumnus. Appositis ad eorum nonnulla SELDENI & LYDIATI Annotationibus. ACCESSIT Sertorii Ursati Patavini De Notis Romanorum Commentarius▪
Illustrissimo Heroi & Honoratissimo Domino Domino Henrico Comiti Norwiciae, Comiti Marescallo Angliae, Baroni de Castle-rising, omnium(que) Nobilissimae Familiae Howardiorum Norfolciensium Virtutum & Honorum, Haeredi dignissimo.
QUantum Oxonia nostra honoris, & literatus orbis praesidii ab illis, quae hic exhibentur, cimeliis foenerantur, id maximam partem Howardiano nomini acceptum est referendum. Quaecunque enim Vir immortalitate dignissimus Thomas Arundeliae Comes, legatione quasi solenni eam ob rem institutâ, infinitis impensis, & repetito saepius capitis periculo eruditissimi Viri Gulielmi Pettaei, cui procuratio ea demandabatur, Europâ Asiâque excussis, in Britannias nostras deduxerat, Nepos ejusdem tanto Avo non inficiandus, aeternitati & Musis hic loci demum consecrabat: reliquisque quotquot fuere eruditae antiquitatis Patronis autor extitit, ut ad tanti Auspicis morem, quaecunque apud se laterent ex temporum naufragio Tabulae, ibidem appenderent. Parum illustrissimo nimirum Heroi videbatur, quod pretioso atque splendido niteret Marmore Universitas nostra, nisi illud esset [Page] & eruditum: atque istiusmodi praestaret decus, quod celeberrimum literarum Emporium deceret unice, & pariter faceret; ornaret admodum, sed magis instrueret. Quin & Athenarum rudera in Oxoniae fabricam accessisse mirabamur; quemadmodum post Persicam cladem Templorum saxa urbis moenia construxere ex mutatâ sede nihil de pristino cultu & religione deperditura. Spoliata porro Graecia ruinis gratulabatur suis, quod Academiae, melioribus auspiciis in Britanniis collocatae, instaurandae inservirent. Epocha etiam Paria, nobilissimum literatae antiquitatis monumentum, non tam elapsa retro saecula, quam haec ipsa, quibus postliminio orbi restituitur, tempora consignare gestiebat. Sacra demum Asiaticarum urbium foedera, olim frustra inita, jam primum rata videbantur; quando Areopago nostro praefixa, nec a perfido hoste, nec ipsis civibus, lubricae pariter fidei, deinceps sint violanda.
Patere ergo, Vir Illustrissime, quod dum Thesauros nostros in lucem proferimus, eorundem Auspicem, & tantum non Autorem gratanter profitemur. Insuper eundem, una cum filiis suis ad maxima quaeque natis, Municipes atque Alumnos vendicamus; quod quidem publico nomine, summa fide, & impensissimo obsequio, praestat.
Comes Illustrissime Virtutum vestrarum cultor humillimus Marmorum Oxoniensium Editor.
CVM Lipsius, Gruterus, Scaliger [...], Seldenus noster, viri in omni Literaturâ consummatissimi, aliique his doctrinae famâ pares tantos in conquirendis antiquorum Marmorum Inscriptionibus, in iisque edendis extantlaverint labores, satis hoc convincit, me, qui in eadem jam paloestra exerceor, opus nec exiguum nec inutile suscepisse. Quis enim credet viros tam eximii ingenii, tam acerrimi judicii ad ineptias aut res parvi momenti tractandas velle unquam descendisse? aut circa exesa Marmora tantum temporis contrivisse, nisi ea non minus ob utilitatem & lucem, quam omni antiquae doctrinae afferunt, quam ob antiquitatem essent veneranda? Probant hoc omnium Philologicorum scripta; quoties enim hi, cum in explicandis antiquis Autoribus nullum aliunde habeant subsidium, ad Marmora confugiunt, ex iisque diu latitantem eruunt veritatem? Quoties ex his Historia non intellecta prius, lucem mutuatur; ita ut ea frustra saepe in libris praeservari videretur, nisi etiam explicaretur in Marmoribus? Foedera, leges, & decreta, de quibus in scriptoribus tantum legimus, in his saepe exhibentur integra. Per haec etiam victoriarum, rerum gestarum, rituum, aliorumque, quae ad intelligendas res antiquas maxime conducunt, novam quotidie acquirimus notitiam; per eademque Imperatores, Duces, Consules, aliique viri insigniores, quorum memoria per multa secula oblivione penitus fuerat deleta, è terrae visceribus, unde haec effodiuntur, quasi ad novam vitam resuscitati incipiunt iterum apud posteros suos gloriâ florere: Ita ut si eodem animo, si iisdem sumptibus, quibus Honoratissimus Comes Arundelliae, Honoratissimi Domini Comitis Marescalli jam superstitis Avus, alii etiam bonarum literarum fautores vetustas Asiae, Graeciae, & Italiae civitatum ruinas ad conquirenda Antiquitatis Monumenta, quae in iisdem obvoluta delitescunt, curarent perlustrandas; quantum Antiquae Historiae, quae cum libris temporis injuriâ periit, sperandum esset per haec Marmora aliquando iterum restituendum? Ea enim monumenta sunt, quae primam Historiae dederunt originem, quam maxime igitur idonea, per quae eadem interempta iterum resurgat? His a Dionysius Halicarnasseus praestantissimae Historiae suae magnam partem debere profitetur. Ex his ea, quae de antiquis Graecorum temporibus tam eximie solus habet, omnia hausit Pausanias. His etiam usus est Livius, eademque omnes, qui apud antiquos de rebus historicis scripsere, saepissime consuluerunt; fidissimeque semper rerum antiquarum [Page] memoriam invenerunt retinuisse. Hinc Manetho Historiam suam de Aegyptiorum regibus, cujus reliquias tam religiose colunt, cujus interitum tam impense lugent omnes literati, totam ipse b fatetur transcriptam. Cum enim doctissimis illis Aegyptiorum sacerdotibus, quas [...] appellabant, utpote sacris registariis, incumberet, omnia à Regibus suis gesta in Commentarios redigere; fidissima, quibus hos committerent, maximeque idonea, per quae incorrupti ad posteros transmitterentur, invenerunt marmora. In columnis igitur marmoreis sacris figuris, quas hieroglyphicas vocabant, quicquid eorum temporibus gestum erat, fidissime explicabant. Antiquitus igitur apud Aegyptios tota erat Historia in marmoribus, ex iisque quicquid illi [...] aliis, quoties consulti erant, de rebus antiquioribus tradidere, prius hauserunt. Cum igitur c Herodotus, & d Diodorus Siculus omnia, quae de rebus Aegyptiacis scribunt, à sacerdotibus dicant accepisse, hinc agnoscendum est, unde primo harum rerum fluxit notitia, quantaque ideo eorum etiam Autorum pars marmoribus debetur. Quae in his stelis exarata erant transcripsisse primo dicitur e Sanchoniathon, ex iisque hausisse ea, quibus Phoenicum illam apud doctiores antiquitatis indagatores toties decantatam, composuit historiam. Cujus exemplum secutus f quidam ex Aegyptiorum sacerdotibus ob doctrinam Mercurius secundus dictus (usitatum enim apud Aegyptios erat, à Mercurio illo qui literas primo invenerat, doctiorem quemque Mercurium appellare) inde omnia ea, quae ad res Aegyptiacas pertinebant, etiam in libros transtulit, eosque in sacratissimis templorum adytis reponebat, ubi magnâ religione à sacerdotibus diu servati, sacri Mercurii libri dicebantur, fidissimique rerum antiquarum commentarii apud eosdem non immerito forsan existimabantur. Cum igitur à Ptolemaeo Philadelpho Aegyptiorum Rege, ut in instructissimâ suâ, quam ille condidit Bibliothecâ, uti aliarum gentium, sic etiam suae haberet historiam, g Manetho unus ex his sacerdotibus jussus esset de rebus Aegyptiacis à prima gentis origine scribere, hos adiit libros, ex iisque totum composuit suum; atque ideo historia haec, cujus fragmenta, quae adhuc supersunt, ita venerantur doctiores, totam etiam marmoribus debuit originem; ea enim ex Mercurii libris, illi è stelis Hieroglyphicis componebantur. Stelae, quae hujus generis sunt, nonnullae ab Imperatorihus ex Aegypto magnis impensis Romam translatae, ibi adhuc manent videndae, figuris Hieroglyphicis ex omni latere exaratae. Si harum interpretes satis [Page] periti dari poterant, iique restituendae antiquae historiae studio alia etiam inter Aegyptiacarum urbium ruinas hujus generis quaererent monumenta, illudque permisisset Turcica barbaries, non desperandum esset, [...] aliquando posse inveniri ipsa autographa historiae, quae desideratur, multaque plura inde restitui, quam adhuc cognoscimus periisse. Sed quid in his immoramur? Nonne etiam per omnes gentes, & omnia secula fidissima semper rerum gestarum monumenta existimabantur marmora? Ab ipsa mundi origine horum noscebatur usus, iisque, h si Josepho sit adhibenda fides, Sethus, primus ab Adamo, quicquid beneficio tam longae vitae in Astronomia aliisque item scientiis invenerat, commisit venturis seculis transmittendum, eaque ultra mundi ruinam ad sua usque tempora in loco quodam Syriade dicto idem Autor testatur durasse; per haec Patriarcha Jacobus divinae visionis illius, i quam Bethele viderat; per haec foederis, l quod cum Lab [...]ne pepegit, memoriam curavit apud posteros suos semper celebrandam. m Haec etiam post traductos Israelitas in terram iis promissam tam mirandi transitus per▪ multa secula fuere monumenta, in illisque non dubito, quin tota illius miracul [...] sculpta erat historia, de iisque ideo prope n Gilgalem positis vocem [...] (quae sculptilia seu lapides sculptos significat) o in libro Judicum, de quâ ita certant Critici, esse intelligendam. p Per haec Absolom prolis defectum reparavit, & cum nomen suum per filios vidisset non posse fieri diuturnum, per columnam marmoream curavit nunquam interiturum. Sed quid in his exemplis verba terimus? Nonne ipse deus cum populo suo leges dedisset in Tabulis Marmoreis exaravit, iisque debuere postera secula, quod easdem semper habuere praeservatas? Nonne hoc exemplum secuti postea q Graeci & r Romani Legislatores eodem modo per s Tabulas effecerunt, ut quas ipsi etiam tulerunt leges, quam diutissime apud eos, quibus latae fuere, permanerent incorruptae? quantum igitur humano generi profuerunt haec monumenta, hinc satis constat, quod ab iis, & Divinae, & Civilis Legis accepimus fundamenta. Sed ultra ad profanas progrediamur historias: quis Bacchum orientalem mundum, quis Herculem occidentalem subjecisse unquam memorasset, nisi hujus in freto Gaditano, u illius in t extremis Indiae oris positae columnae tantas per multa secula praedicassent [Page] victorias? Quis Sesostris bellicas virtutes unquam cognovisset? Quem non felicissimi illius bellatoris semper laterent triumphi, nisi x stelae ab eo in omnibus, quas victoriis suis pervagatus fuerat, positae regionibus Historiarum supplevissent defectum, earumque vice in illis semper victoris gloriam conservassent? Quod cum secunda Livii Decade nulla pars, Duilli, gloriae tuae periit, y columnae debes, quae invitâ illâ edacis temporis injuriâ tua semper à Paenis parta in ea urbe, pro quâ vicisti, ostendit trophaea: pro tam insigni victoria z Senatus tibi dedit per totam vitam, haec vero per omnia secula triumphare. Candelabrum, Mensa panis propositionis, & Sacrae Tubae quanta erant religionis Judaicae mysteria? quam necessarium ad sacros antiquae ecclesiae ritus, & leges, quas ei Deus dederat penitus intelligemdas, ut simul qualia essent haec divini cultus instrumenta, quam accuratissime cognosceretur? Frustra tamen in hac re sudarent doctissimi, nobisque in multis locis occulta semper manerent divina Oracula, nisi monumentum subvenisset marmoreum, & arcus Titi, quo de illis instrumentis triumphavit, eorum formas Romae adhuc indicaret quam exactissimè delineatas. Trajanum Imperatorem optimum & fortissimum praedicat fama, cum tamen res gestas illius una tantum Xiphilini abbreviata & nimis curta explicet Historia, quanta pars ejus gloriae periisset, nisi Columna Romae illius semper exhiberet triumphos? Marcum Antoninum in bello Germanico cum toto exercitu siti periturum, nisi preces duodecimae legionis fulminatricis dictae, quae tota Christiana erat, pluviam à coelo impetrassent, narrant a Christiani scriptores: ne contradicant pagani, ne contradicant Athei, ecce in columna triumphali, quam post felicem reditum ob victos hostes, & liberatum è tantis periculis exercitum idem imperator, licet paganus ipse, Romae erexit, inter alias imagines milites Legionis Fulminatricis b genibus flexis orantes, & Cruces religionis Christianae insignia in scutis suis gerentes usque ad hunc diem integre manent in tantae rei memoriam indicand [...]; indeque quantum effectum est, ne hujus miraculi apud ullos homines unquam pereat fides? Infinita alia sunt hujus generis exempla, unde ulterius indicari possit, quantum antiqua nobis profuerunt monumenta: si omnia enumerarem, ipsius libri molem praefatio adaequaret: missis ideo his, ulterius observandum est Marmora sola esse antiquitatis Monumenta [Page] fide semper dignissima, caetera, quae in libris habemus, non nisi hic interpolationibus illic defectibus vitiata, & ubique fere mendis & erroribus plena nobis transmittuntur, sed haec nullâ scribarum negligentiâ, nullis Criticorum conjecturis, & ineptis emendationibus mutata sincera & incorrupta semper per multa secula ipsa nobis exhibent Autographa. Quod in libris igitur corruptum est, quod in antiquis historiis injuriâ temporis vitiatum unde melius potest restitui, quam ex his monumentis, quae semper permansere immutata? Hoc Modernae doctiorum in antiquos Autores observationes satis indicant, cum in iis sive defectus restituunt, sive mendas corrigunt, ex his fidissime semper & felicissime praestant utrumque; ita ut à Marmoribus non tantum habemus, quod res antiquae ab interitu vindicantur, sed insuper hoc etiam, quod alia eorum monumenta fiant digna non perire. Sed nimis latus est hic campus in eo diutius expatiari; adeas Lipsium, adeas Gruterum, adeas Vrsatum, aliosque Antiquarum Inscriptionum collectores; apud eosque lege, & experire ipse, quantum est, quod Marmoribus debetur, ab antiquis, quod per ea memoria eorum virtutum & rerum gestarum ad posteros transmittatur, à nobis, quod easdem habemus in exempla. Adeas Autores, qui modernam describunt Romam, ex iisque disce, quantum vetusta conducunt monumenta, quae in ea adhuc exstant, ut quam plurima non ignoremus de antiquâ. Sed ut haec omnia ulterius experiaris, adeas etiam marmora, si placeat, nostra, quae non dubito plerisque aliis longius preferre, cum hoc de iisdem sub nomine Marmorum Arundellianorum prius editis omnes literati jam dudum tulerunt judicium, Haec Seldenus, haec Lydiatus, haec Palmerius, viri doctrinae famâ ubique celeberrimi, notis suis illustranda judicarunt dignissima. Ex his Petavius Doctissimus Jesuita, Reverendissimus Vsherius Ecclesiae Hibernicae Primas, Salmasius, Vossius, multique alii, viri in omnimodâ scientiâ peritissimi in explicandis antiquis rebus saepius, quam ex omnibus aliis, petiere subsidium; eademque cum Clarissimo 24 Gassendo encomiis suis celebrarunt. In uno horum plura de antiquis Graecorum temporibus, quam in omnibus fere libris, habes explicata. In eo enim Cecropis, Deucalionis, Hellenis, Cadmi, Danai, Minois, Triptolemi, Hesiodi, Homeri, aliorumque aeva, de quibus dubitavit adhuc orbis literarius, exactissime tibi indicantur: In eo etiam Trojani excidii, non tantum annum, de quo ita certarunt Chronologici, sed mensem etiam & diem tibi datum habes. Quodnam aliud Ariopagitici Senatus, Amphyctionici Concilii, & Mysteriorum [Page] quae in Eleusine erant, tam optime exposuit origines? Quam multa praeterea è rebus Graeciae antiquis semper laterent orbem literarium, nisi hoc Marmor indicasset? Sed ad alia etiam progrediamur è monumentis nostris; inter ea foedus habes gratiâ Seleuci Callinici inter Smyrnaeos & Magnetes initum, quod aevum illius regis duobus fere millibus hinc retro annorum indicat exaratum, aliudque etiam in alio Marmore inter Priansum & Hieraputnam urbes Creticas, ut credo, multo antiquius, & ob dialectum, quâ inscribitur, inusitatam, & alibi nunquam, nisi in una aut altera apud Gruterum inscriptione, lectam aestimatione nostrâ dignissimum. Supervacaneum est cetera memorare: Ecce omnia habes in sequentibus tibi edita, minimeque dubito, quin ob res antiquas, quibus refertissima sunt, tanti pretii existimabuntur, ut ipsum etiam Librum, in quo continentur, non obstantibus Commentariis meis, doctiori cuiquam reddent gratissimum. Quantum igitur debemus Honoratissimo Domino Henrico Comiti Marescallo, qui praestantissima haec Antiquitatis Monumenta ab insignissimo Heroe Thoma Comite Arundelliae avo suo tam ingentibus impensis per Asiam, Graeciam, & Italiam conquisita, Illustrissimae Howardiorum familiae, cujus est decus, & Clarissimorum Majorum, quibus in omnibus est par, studium & benevolentiam erga bonas literas imitatus, in earum progressum hic in Academia nostra reposuit servanda? Si perpendamus, quanto in pretio haec Nobilissimus Heros, qui conquisivit, quantoque totus orbis literarius ob res antiquas tanti momenti per eadem restitutas merito semper habuere, quantum(que) ideo illa familiae decus, quantum Palatii ornamentum forent, si intra ejusdem parietes semper servarentur; agnoscendum est hoc beneficium esse in nos, & bonas literas collatum, quod ob magnitudinem suam à solo tam eximii herois animo poterat prodire, qui inusitato his temporibus exemplo, contempto commodo suo, maxime ardet semper promovere publicum; cujus rei memoria ne unquam interiret, in illius aeternitatem grata Academia inter monumenta, quae ab eo dono acceperat, hanc stelam, cum nondum insignissimus heros titulos meritis suis debitos consecutus fuisset, curavit ponendam.
Sed praeter haec Arundelliana per totam Europam celeberrima aliis etiam Monumentis Ceimeliarchia nostra gloriamur ditata, ob res antiquas, quarum notitiam nobis exhibent, magni pariter pretii aestimandis: Horum VIIum. VIIIum. IXum. Xum. XLIVum. XLVIIum. XCum. XCIum. & CXXXum. cum instructissimâ Bibliothecâ suâ libris omnium artium & scientiarum refertissimâ magnus Seldenus supremo Testamento suo, cujus insignissimos viros Mathaeum Hale Banci Regii, Johannem Vaughan Banci communis capitales nuper Justiciarios, & Rolandum Jucks Armigerum curatores fecerat, Academiae nostrae legavit. In cujus tam insolitae munificentiae memoriam in eadem Area, in qua illa Monumenta, hanc etiam stelam grati posuimus.
O [...]ANTIQVA MARMORA & BIBLIOTHECĀ INSTRVCTISSIMĀ
DILIGENTIA ET SVMPTVINGEN TI COMPARATAM
IOHANNIS SELDENI
ACADEMIAE OLIM ALVMNI PATRONI
ET BVRGENSIS PARLIAMENTARIJ
IVRISCONSVLTORVM DOCTISSIMI
ANTIQVARIORVM CORYPHAEI
MVNIFICENTIA INSOLITA▪ ETMERITO SVSPICIENDA
ABIPSIS DONO DATAM
MONVMENTVM HOC HONORIS ERGO
ET GRATITVDINIS
L. M. Q.
POSVIT
XII CAL IAN. ANN. CD.DC.LXIX.
Haec Donaria viri etiam alii insignissimi, Reverendissimus scilicet Archiepiscopus Cantuariensis Marmore CXLVIIo, Dominus Hugo Cholmley Baronettus Marmore LXXXIIdo, Dominus Andreas Ricchards Miles & Aldermannus Londinensis Marmore LXXIXno, Gulielmus Denington Armiger, interioris Templi Baristarius, & Jurisconsultus doctissimus Marmore LXXXImo, & Franciscus Cholmley Armiger Marmore CXLVIIIvo, magna illustrissimi Comitis Marescalli, & Doctissimi Seldeni exempla secuti pari animi benevolentia auxere; unum etiam aut alterum in Angliam à mercatoribus Smyrnensibus forte illatum publicâ Academiae pecuniâ emebatur; Praeter Arundelliana igitur è marmoribus nostris circa viginti, Arundelliana vero plura quam [Page] centum & triginta numerantur; Haec tamen vix ultra dimidiam partem eorum conficiunt, quae insignissimus Arundelliae Comes collegerat; cetera, cùm tempore nuperrimi belli civilis incendii in hortis Arundellianis Londini, pulsis inde dominis, diu neglecta jacuerint, aut furtim surrepta, aut servorum negligentiâ corrupta, aut à Lapicidis ad reficiendas aedes adhibita in magnum rei literariae damnum amittuntur. Ea illustrissimus Comes, dum in Italia degerat, (quae ei altera patria erat,) ex antiquarum Asiae, Graeciae, & Italiae urbium ruinis, operâ Doctissimi viri Gulielmi Pettaei in hac re usus, summis impensis conquisivit. Graecorum pleraque è Smyrna habuit, ea ibi aGassendus (si fides ipsi hac in re habenda sit) narrat operâ Peireskii sui primo detecta erutaque fuisse, persolutis quinquaginta Aureis per Sampsonem quendem illius negotia Smyrnae procurantem; sed cum inde convehenda essent, Turcarum fraude Sampsone in carcerem conjecto, ibi detenta erant, donec ea illustrissimus Arundelliae Comes majori pretio per Pettaeum redempta cum aliis, quae per eundem procuratorem collegerat, Londinum in hortos Palatii Arundelliani, anno Dom. nostri 1627. curavit transferenda; quam primum illuc allata erant, instigante viro Clarissimo Domino Roberto Cottono Condo illo ac Promo vetustatis seculi sui locupletissimo, Eruditissimus Seldenus, in operis societatem ascitis Patricio Junio Bibliothecario Regio, & Richardo Jamesio Collegii Corporis Christi apud Oxonienses Socio, viris multijugâ doctrina claris, eorum auxilio Graecorum Marmorum viginti novem, & Latinorum decem, quae ei celebriora videbantur, transcripsit, in eaque sequente anno librum aureum illum, sub titulo Marmorum Arundellianorum omnibus literatis satis notum, non minus in commodum rei literariae, quam in famam suam scriptum in lucem edidit, qui ob insignissima antiquitatis monumenta, quae in eo publici juris facta erant, à Bibliopolis statim tanto literatorum concursu emebatur, ab iisque tam arctissime semper retinetur, ut totâ jamdudum exhaustâ impressione per postremos hosce annos non possit licet summo oblato pretio comparari; cum igitur Honoratissimus Comes Marescallus haec Monumenta ex ingenti illius munificentiâ in nostris Ceimeliarchiis reposuisset, instare statim doctiores, & impensius hoc à nobis flagitare incipiebant, ut ea una cum auctariis necessariis, tum in publicum rei literariae commodum, tum in honorem illustrissimi donatoris aliâ editione donaremus, quorum desiderio, cum re Typographica ingentibus Reverendissimi Archiepiscopi Cantuariensis sumptibus hic restaurata, ad [Page] hoc maxime intendat, summeque jam curet Academia, ut libri quicunque insigniores à literatis desiderantur, hic iterum in eorum commodum prodeant impressi, justissimum arbitrabamur satisfacere; viro ideo cuidam apud nostros doctissimo hoc demandabatur opus, sed cum ille aliis negotiis implicitus per triennium distulisset, & tandem ob munus professorium, quo gravatus erat, negasset sibi ullum tempus ad alios labores posse vacare, mihi illud autoritate superiorum imponebatur tanto operi pro dignitate Academiae perficiendo, tum ob aetatem meam, utpote qui nondum tum sextum annum in his Musarum scholis compleveram, tum ob tenues meos in iisdem progressus, fateor, omnino impari; Conscius igitur tenuitatis meae tam grave recusassem onus, ab eoque humeros meos quam longissime statim subduxissem, si non ad illud me vidissem tantis obedientiae & gratitudinis vinculis obligatum fuisse, quantis nec debui nec potui reluctari. Cum ideo nullus daretur subterfugii locus, quid aliud agendum erat, nisi ut totas meas convocarem vires, summam excitarem diligentiam, ut quod mihi incumbebat opus, quamvis non ut merito forsan expectant literati, secundum totas tamen quae in me sunt, & doctrinae, & ingenii vires perficeretur? Ad illud igitur me accinxi, primoque, cum vidissem è centum & quinquaginta monumentis, quae in nostris Ceimeliarchiis reponuntur, tantum viginti septem in Seldeni libro inveniri, diligentiam adhibui, ut cetera ex ipsis marmoribus transcriberem, quod, cum inscriptiones sint in omnibus fere marmoribus, praesertim Graecis, sine vocum distinctionibus continuatae, in multis inusitato his diebus charactere exaratae, in aliisque ita vetustate deletae & erasae, ut vix litera manifeste tota appareat, non sine summa difficultate, & magno saepe occulorum periculo, totum tamen ipse sine ullis auxiliis solis viribus nixus meis perfeci, summamque adhibui curam, ut excripta exemplaria, quae in Typographi manus tradidi, licet quoad Orthographiam saepe satis culpanda, ipsis tamen marmoribus quam exactissime responderent, & nisi per Typothetarum forte incuriam aliquando contigisset, ut impressa à scriptis meis nonnunquam aberrarent, vix credo in sequentibus inscriptionibus, quas tibi edo, sive Graecis, sive Latinis una literula ab ipsis marmoribus, unde desumptae fuerunt, deviatum fuisse; quod ideo arbitror mihi necessarium hic testari, quia cum pleraque horum marmorum ita longa antiquitate exesa sint, ut in futurum, credo, vix ab ullo alio possint legi, tota lectionis eorum veritas à sola mea deinde pendebit fide. Sed non tantum ut haec, quin & ea etiam, quae in Seldeni libro prius edita fuere, in nostra editione quam correctissima prodirent, parem contuli [Page] diligentiam; quamvis enim eorum exscripta exemplaria in viri Eruditissimi libro habueram, iis tamen non fidebam, sed ad ipsa marmora recurrebam, eaque, ut haec etiam tibi ederentur quam accuratissimè, eadem cura perlegi omnia, excepto uno tantum, eo scilicet, à quo incipit pars secunda, cujus cum dimidiam tantum partem habeamus (alterâ à lapicida quodam ad reficiendum focum in Palatio Arundelliano adhibitâ) eamque ita totam erasam, ut vix una literula in illa jam legi possit, pro vera illius lectione soli Seldeno est fidendum; illud ideo eodem modo quo in viri eruditissimi libro inveneram, curavi edendum in meo. Postquam, absoluto hoc labore satis difficili, omnia monumenta nostra transcripta habueram, Graecis, quorum sensus ob lacunas non erat omnino imperfectus, versiones addidi, qu [...]s spero accuratissimas, & deinde ad componendas annotationes me accinxi, in animo habens nihil in publicum emittere, priusquam summo, quantum in me est judicio, omnia perpendissem; sed in proposito meo quam subito me falli videram? Vix enim sex aut septem folia notis meis impleveram, quin ea statim jussus essem in manus Typographi tradere, & in futurum etiam curare, ut schedae meae illius labori continuo praeberent materiam. Difficillima haec provincia, eoque mihi gravior, quod, cum conscius essem, quanta mihi ad hoc opus in honorem Academiae perficiendum deesset doctrina, non tamen mihi daretur tempus modicâ eâ totâ uti, quam habueram. Ad tantum resarciendum temporis defectum nulla diligentia, nulla industria poterat sufficere, totam tamen, quam poteram, adhibui; Quot dies non obstanti saevissima frigidae hiemis tempestate tot [...]s in publica Bibliotheca absumpsi? Quos non pervolvebam libros? Quos non penitus perscrutabar Autores, unde aliquid, quod ad nostrum propositum spectabat, erat eruendum? peritiori cuiquam satis hoc indicabunt ipsae notae, in quibus componendis judicium deesse merito forsan, utpote in op [...]re autoschediastico, multi possent objicere, industriam vero nemo. Quod ad ipsa Marmora spectat, illa eodem ordine, quo in nostris Cimeliarchiis collocantur numeravi incipiendo ab insignissimo illo foedere inter Smyrnaeos & Magnetes inito; per totum autem opus curavi, ut ne una Eruditissimi Seldeni periret linea; ad quaecunque igitur Marmora ille aliquas notas composuerat, ad illa eas apposui subjuncto autoris nomine; ubi vero ille nihil annotavit, aut quae annotaverat, non satis omnia mihi videbantur explicare, ibi etiam notas adjunxi meas. Secunda pars incipit ab insignissimo Chronico Pario. Quanti pretii sit hoc monumentum ob antiquissima tempora, quae in eo explicantur, quicun(que) Seldeni librum unquam inspexerant, satis cognoscunt; [Page] in eo ideo explicando prolixiores sumus. Primo posuimus Doctissimi Lydiati annotationes Chronologicas, quas proximo post editum Seldeni librum anno, dum in Regio Banco ob aes alienum gratiâ fratris contractum incarceratus erat, in hoc Chronicon composuerat, prius nunquam editas. Deinde notas Historicas subjunxi meas, in quibus primo lacunas suppleo in multis locis Doctissimum Palmerium sequutus, qui in hac palestra se prius satis feliciter exercuerat; ubi ab eo dissentio, dissensus rationem addo; & deinde post suppletas lacunas res historicas in Marmore memoratas ex antiquis autoribus explico. His nonnulla Seldeni interspersa sunt, quae illius nomine notantur, ubi de antiqua Musica agendum erat, quoniam in hâc re mihi minime benigna est natura, adjutorem habui magistrum Henricum Aldrichium, virum hujus, uti & aliarum Artium & Scientiarum peritissimum, eique, quae de hac re pag. 175, 176, 177, 178, 179, & 180. tibi eduntur, omnia debes accepta. Post notas Historicas habes apparatum Chronologicum, qui totus est Seldeni, ei subnectitur Canon Chronicus, quem in imitationem Canonis Chronici à Seldeno editi composui, sed ab eo, utpote novâ methodo formatus, multisque pluribus Epochis, unde melius pateat Synchronismus, insignitus, omnino diversus; post hunc Canonem curavi imprimendas etiam Seldeni Notas Chronologicas, quibus ipse etiam unam aut alteram interspersi Paragrapham. In componendis annotationibus in cetera, quae deinde sequuntur, Monumenta, eandem, quam in prima parte, observavi methodum. Sed cum in Seldeni libro Inscriptiones Graecae quatuor decim, & Latinae item nonnullae inveniantur, quorum Marmora, unde desumptae erant, in nostris Ceimeliarch [...]iis non reponuntur, ne hae literato orbi perirent, in Appendice cum nonnullis aliis aliunde collectis adjeci, & deinde ut abbreviaturas, quae in Latinis nostris aliisque item Monument is occurrunt, possis intelligere, in fine apposuimus Sertorii Vrsati Indicem, in quo quam optime explicantur; & sic tandem post exactum anni spatium iisdem semper gradibus, quibus Typographus, progressus faciens operi meo citius timeo quam felicius finem imposui, illudque jam trado, Candide Lector, in manus tuas, si in eo invenias me aliquid rectius dicere, utere in commodum tuum, si in nonnullis errasse, ne incuses; spectes aetatem meam; spectes difficillimas scribendi conditiones: reputa, quam pauci sunt, qui in his circumstantiis positi possunt melius; iis igitur condona, quicquid in hoc opere culpandum est; à maturioribus studiis, si deus vitam dederit, & valetudinem ferendis laboribus idoneam, spera meliora.
In Marmora Arundelliana ab Honoratissimo Henrico Comite Norwicensi Et supremo Angliae Marescallo, Academiae Oxoniensi DATA.
SIquando insignis Coelo dimittitur Heros,
Seu sit pace potens, vel inexpugnabilis armis,
Protinus assurgit Vatum numerosa propago,
Quae canat aeternâ gentes in pace futuras,
Victorisque sacrâ frontem circundet Olivâ,
Vel labentis equo describat vulnera Parthi,
Captivosque Getas narret, pulsumve Niphatem.
Ascendit sacrum nemo sine carmine montem,
Sed sequitur partos Clio officiosa triumphos.
Ergo favens adsis, & vati praecine, Phoebe,
Translatas Orientis opes, & quicquid ubique est,
Quod cultu sacrum fecit longaeva Vetustas,
Pande mihi solido descriptas Marmore pugnas,
Urnas, Pyramidasque Heroum gesta tenentes,
Et statuas: siquas olim spectare solebas
Eois sublimis equis, miraris, Apollo,
Jam Vespertino ruiturus in aequora curru.
Et Tu, Mecoenas, audacibus annue caeptis,
Ambitiosa tuos dum Musa instaura [...] honores,
Te tua dona canunt, spirantia saxa loquuntur,
Te narrat, Princeps, arcanus ubique character,
Non intellecto lateant dum Marmore laudes.
Artibus his olim longum durabat in aevum
Picta Aegyptiacis Heroum fama figuris.
Quo me Musa rapit praeceps, animumque sequacem
Insolitas jubet ire vias? feror aethere summo,
Vicinusque Polo subjectum metior Orbem,
Hinc juvat Italiae laetas specularier urbes,
Et siquos sapiens miretur Graecia campos,
Solvit divinos Tibi cultus utraque tellus,
Howarde, & quamvis à Te spoliata triumphat.
Marmoreaeque etiam postquam periere ruinae,
Nectet victrices tibi Smyrna & Mantua laurus.
Mantua, Te magni nutricem agnosco Maronis,
Aspicio vivosque lacus ac frigida Tempe;
Nec procul hinc sylvas saepe olim Numine plenas
Virgilii, ô quid non umbrâ meditarer in illâ!
Sed (quae Maeonio dedit incunabula vati)
Jam me Smyrna vocat, Chronicumque tuentibus offert
Antiqui Veneranda ostentans rudera saxi.
Jam sileat Memphis surgentes aere columnas,
Sydereum frustra jactat Rhodos alta Colossum,
Attonito majora orbi miracula pandit
Nobilis haec moles, annos retinere fugaces,
Et revocare potens; duplici dum munere cogit
Venturos olim nostri meminisse nepotes,
Heroumque facit praesentia gesta priorum.
[Page]Pingitur hesterno tanquam sit vulnere caesus
Hector, quem bigis acer raptabat Achilles,
Crudelemque egit Trojâ inspiciente triumphum.
Foelix, qui potuit Trojae sub moenibus altis
Oppetere, & pulchram per vulnera quaerere mortem,
Cui modo res gestas, & non delebile nomen
Divini Lapidis tenet immortale volumen:
Tuque Lapis, toto tantum cantaberis orbe,
Quantum Smyrnaei durabunt vatis honores.
Jam non incerto labuntur tempora cursu,
Non Te decipiet, neve indeprensus abibit,
Muta licet figat vestigia, lubricus anguis
Fallacis volvens sinuosa volumina caudae.
Quem non audebit mordaci rodere dente,
Temporis ipse pater, metuendus falce minaci
Saturnus, quamvis lapides consumere suetus.
Te licet ingestis fecit latitare ruinis,
Obscurare volens Orbique sibique coaevum;
Multa licet retro perierunt saecula, virtus
Howardi tandem Te magna reduxit in auras,
Oppressum turpi postquam squallore situque
Vidit, & indigno jussit prodire sepulchro.
Sic infinitos tecum durabit in annos,
Munere dum grato modo quod dedit, accipit aevum.
Proxima Marmoreis erit inscribenda tabellis
Gloria, Floddenios olim quaesita per agros,
Emathiis quantam Caesar non vidit in arvis,
Rumperet adversas acies cùm marte secundo
Undique sanguineos spargens per gramina rores.
Musa, mihi causam memora, quae dira rebelles
Egit in arma Scotos, aut quae discordia cives
Cognatum impulerit malesuada sitire cruorem.
Henricus justa quondam cum concitus irâ
Duceret armatas in Gallica castra cohortes,
Amissosque diu titulos cum foenore magno
Posceret, Imperii sacras qui tractet habenas,
Absentisque vices peragat, qui pondera tantae
Sustineat molis, nutu populosque potenti
Qui regat, & poenas violatis legibus aequet,
Howardum videt esse parem; stat nobilis Heros,
Cui Regina, sui & commissa potentia Regni est.
Qualiter Iliacam peteret cum Jupiter Idam,
Desereretque polum, Superi quem mille sequuntur
Vexaturum armis Troas, Graiosque furentes,
Occupat alta thronum, & Coelesti fulminat aula
Juno tonans, Illam defendunt Numina circum
Gradivus Pater, & flexo Latonius arcu.
Interea Scoticum campo se effuderat agmen,
Ibat & ante alios Princeps ardentior omnes
Fatalem dextrâ crispans Jamesius hastam,
Impatiensque morae, quo praeceps ira vocaret,
Irruit, & medio se fervidus ingerit hosti,
Ingentes animos juvenili in pectore versans.
Dii tamen adversi, atque impar Fortuna sequuta est
Te, Rex, in duri certamina martis euntem,
[Page]Ter foelix, si non Tibi Causa inimica fuisset,
Howardus si non hostilibus iret in armis.
Si modo Te virtus ardens in bella vocasset,
Externos poteras, Juvenis, lenire furores,
Illis quanta seges laudum crevisset in oris?
Sed superi vetuere. Volat nam stridula cornus
Tempora per media, & Lethali vulnerat ictu:
Mox ruit, & sequitur, quo multas miserat ante
Pugnantum fortes animas, dum gloria facti
Ingens victorem Howardum super aethera tollit.
Tum vero multam nullo discrimine caedem
Suscitat, evertitque acies, pedibusque retundit
Scuta virum & galeas, stricto super intonat ense,
Has vestra (ingeminans) solvent perjuria paenas,
Et violata fides, & ruptae foedera pacis.
Protinus infestis nubes it densa sagittis,
Tum trepidare Scoti, perculsique ordine nullo
Accipiunt inimicum imbrem. Quis funera tanta
Enarret, Scoticoque undantem sanguine Tuedam?
Pauci vitabant venientia fata fugaces,
A letho paucos Nox opportuna redemit.
Interea victor per strata cadavera miles
Armorum exuvias, & praemia debita lustrans,
Scutaque loricasque auro tulit intertextas.
Ipse Heros caesum percurrens agmina Regem
Vestigat, curruque altus lugubre trophaeum,
Virtutisque suae monumentum insigne ferebat.
Accipiunt reducem laeto & clamore salutant
Augliadum proceres, quali olim Graeca juventus
Tydidem venientem à caede & sanguine Divûm.
Sed jam propositum mea Musa resume laborem,
Et magnum sacro dic carmine Mecaenatem.
Ille vel Howardos poterit superare priores,
Atque paterna suis replebit Marmora gestis,
Quotquot inexhausto largus collegerat auro.
Ite, quibus cura est peregrinum invisere mundum,
Qui petitis terras alio sub sole jacentes:
Plus licet hic spectare domi. Quaecunque Vetustas
Jam pretiosa facit, nostros quaecunque Parentes
Visendi studio varios duxere per orbes,
Angliacis cernit collecta viator Athenis.
Ignarus seu quis Romanum Pantheon intret,
Haeret, & attonito quum lumine circ [...]mspexit
Tot simulachra Deum, gressu timet ire profano,
Et dubitat, primos cui religiosus honores
Solveret, atque animum nunc huc, nunc dividit illuc.
Nulla licet meritas poterit vis reddere grates,
Illud, Mecaenas, immensi pignus amoris,
Accipimus binos, ante omnia munera, natos.
Plus solito nostrae fulgent jam Palladis arces,
Quas pubes magnis exorta parentibus ornat,
Externi invideant populi: livore maligno
Aspiciat nostras in coelum exurgere laudes
Gens vicina, leves tantum exercere choraeas
Docta, vel ingenuam nugis vitiare juventam.
[Page]Jam mihi (nam quid non audax praedicere Musa
Tentabit?) taedas videor spectare jugales,
Et quales Thalamos Howardi filius ambit:
Ipsa tori praeses Juno sacra vincula nectit;
Venit Hymen, caecusque optati vulneris autor,
Et Paphiam niveae matrem advexere columbae:
Illam laeta cohors, & mille sequuntur Amores,
Qui magicis circum concentibus aëra mulcent,
Secum perpetuos instaurantes Hymenaeos.
Hinc nova, Mecaenas, expectat gaudia, plures
Atque sui similes visura Britannia natos.
Ast Howarde, Tibi mox aurea surget imago,
Qua Templum cingunt tua munera Sheldonianum,
Famaque Marmoreis stabit suspensa columnis,
Et picturatas expandet mobilis alas,
Mox medias pernix cum sese attollat in auras,
Howardo dignum dabit aurea buccina cantum,
Et juxta ex auro Pallas, solidoque Elephanto
Assistet, duplici frontem cinctura coronâ.
Nec procul, abductis Parnassi à culmine musis,
Immortale Tibi carmen renovabit Apollo.
Ed. Barbour A. B. Aedis Christi Alumnus.
Monitio ad Lectorem.
CUM Preli correctioni non potuissem vacare, alii hoc negotium demandatum fuit, cujus incuriâ, fateor, nonnulla errata evasere incorrecta; sed cum ea plerumque sint in vocum Orthographia, & accentibus, spero non tanta sunt, quae erudito Lectori moram facient.
Foedus Smyrnaeorum & Magnetum, ad Majestatem Seleuci Callinici Asiae Regis tutius conservandam, circa annum ante vulgarem D. N. Jesu Christi Epocham CCXLIV, seu periodi Julianae MMMMCCCCLXX, percussum, columnis singulis incisum, & in fano Veneris Stratonicidis alibique apud utramque rempublicam ex pacto sacratum. Bina insuper Foedus comitantia Decreta Smyrnaeorum.
PLACUIT Populo, Ducum consilio. Postquam nuper, quo tempore Seleucus Rex expeditionem fecit in Seleucidem, multis magnis(que) periculis civitati nostrae & territorio circumqua(que) imminentibus, servaverit erga eum Populus benevolentiam & amicitiam, &, nec hostium impetu territus, nec rerum suarum cladem pensi habens, inprimis ante omnia optimum esse duxerit in hoc perseverare proposito, majestati(que) ejus pro viribus adesse sicut ab initio susceperat; unde etiam Rex Seleucus, Deorum cultui religiose deditus, pius erga parentes, magnanimus, & ad beneficia benè de se merentibus rependenda alacris, honorem accumulavit civitati nostrae, tum ob benevolentiam & studium quo Populus ipsius majestatem affecerat, tum quod pater ejus, Deus Antiochus & mater patris, Dea Stratonice, consecrati apud nos essent & honoribus egregiis honorati, tum publice à plebe, tū privatim ab unoque civium; & stabilivit Populo libertatem & statum popularem: [Page 6] quin porro scripsit ad Reges, Principes, Civitates & Gentes, sancivisse se non modo fanum Veneris Stratonicidis inspoliatam fore, sed & urbem item nostram sacram & inspoliatam; & cum nunc etiam, simulac expeditionem fecerat Seleucus Rex in Seleucidem, Duces cupientes ut rerum status commode Regi firmaretur, miserint ad Magnesiae incolas & eos, qui in castris vorsantur, equites & milites (amandato ex ipsis quodam Dionysio qui invitaret eos ad amicitiam & belli societatem cum Rege Seleuco servandam perpetuam) & promiserint, si conservarent, illius majestatem & eundem cum illo hostem & amicum aestimarent, fore eis & à Populo & à Rege Seleuco omnimodum favorem & benevolentiam, & redditum eis iri beneficia ejus modi optione non indigna; Magnesii vero invitati, etiam & ipsi ad servandam Regi Seleuco & amicitiam & belli societatem & conservandam ejus majestatem proni, ea, quae postulabantur à Ducibus, avidè amplexati sint, polliciti eandem animi se habituros sententiam cum populo nostro ad omnia Seleuci Regis commoda, & miserint ad nos Legatos, ex incolis scilicet Potamonem [Page 7] & Hieroclem, ex iis vero, qui in castris versantur, Damonem & Apollonicetem, qui nobiscum tractarent & apportarent Foedus, juxta quod postulant iniri secum amicitiam; Legati vero introducti ad populum colloquium habuerint super omnia sigillatim, prout in Foedere sunt conscripta, cum Bona Fortuna censeri, ut amicitia contrahatur cum Magnesiis in omni quod Seleuco Regi commodum fuerit, & ut designentur ad eos Legati tres, qui Foedus quod populo placuerit apportabunt illis, & de iis, quae in eo scripta sunt, disceptabunt, & eos invitabunt ad ea adprobanda & perimplenda quae in Foedere conscripta. Postquam autem haec amplexati fuerint Magnesii, & Foedus sigillaverint, & juraverint, & Legati redierint, perimplentor item reliqua omnia quae in Foedere conscripta. Hoc ipsum porro Decretum, ut lex exigit, perscribitor. Perscribitor etiam in columnis, quibus ipsum Foedus perscribetur. Invitanto autem menstrui Senatus sacrificuli etiam Legatos, qui è Magnesia advenerunt, in [Page 8] Prytanium ad sacras epulas. Designatis vero Legatis praebeto commeatum Callinus, aerarii praefectus, ex publico in tot dies quot populus statuerit, de proventibus urbis. Dies statuti sunt quinque. Designabantur Legati, Phanodemus Mic......... F. Dionysius Dionytae F. & Parmeniscus F. Pytheae.
Smyrnaeorum & Magnetum Foedus.
PONTIFICE Hegesia, Stephanophoro autem Pythodoro, mense Lenaeone, tum Bona Fortuna, Hisce conditionibus amicitiam inierunt Smyrnaei & Magnesiae incolae, cum equites & pedites qui in urbe sunt, tum qui in castris, & habitatores ceteri. Civitate donarunt Smyrnaei Magnesiae incolas, tum qui in urbe sunt equites & pedites, & qui in castris, tum qui urbe habitant; ob quam rem, belli societatem & benevolentiam erga Regis Seleuci majestatem studiosissimè observabunt Magnetes Regi Seleuco idque perpetuo, & quaecunque acceperunt à Rege Seleuco, ea tuebuntur pro viribus suis, & reddent Regi Seleuco. [Page 9] Gubernabuntur autem cum Smyrnaeis juxta leges civiles à dissidio vacantes, & eosdem amicos & inimicos cum Smyrnaeis habebunt. Smyrnaeis vero jurabunt Magnesii, & Magnesiis Smyrnaei alterutrinque, jusjurandum in Foedere subscriptum. Praestitis autem juramentis, controversiae illis natae tempore belli universae perimantur. Neque alterutris liceat controversiam movere de iis quae tempore belli facta sunt, neque in forma judicii, neque ullo alio modo. Et si qua forte emerserit, plane irrita sit. Dari vero eis qui in Magnesia sunt incolis, tam scilicet, qui in urbe sunt, equitibus & peditibus quam qui in castris versantur, jus civitatis in Smyrna aequale nec dissimile reliquorum civium juri▪ Similiter dari jus civitatis etiam reliquis qui in Magnesia habitant, quotquot nimirum liberi sunt & Graeci. Exhibento autem populo cohortes eorum qui in Magnesia sunt, tam equitum quam peditum, sive in urbe siue in castris, ii qui sunt agninum Scribae. Reliquorum habitatorum descriptionem exhibento Viri à Magnesiae incolis designati. Cum vero repraesentant cohortes Scribae, & Viri designati descriptionem ceterorum incolarum, adjuranto [Page 10] eos Quaesitores super ardentibus Fani Magnae Matris victimis, Scribas nempe se optima fide edidisse descriptionem eorum qui apud se fuerint incolarum, equitum sc. & peditum, tam in urbe quā in castris dispositorum. Viros autem qui ceterorum descriptionem retulerint adjuranto, se similiter edidisse ceterorum descriptionem qui Magnesiam incolunt & sunt liberi & Graeci. Exhibitas autem descriptiones Quaesitores tradunto actorū Senatus Populi(que) custodi. Is publico archivo reponito. Sorte vero cooptanto Quaesitores in tribus edita nomina, & describunto in sortium tabulas. Quin participes sint ii, qui praescripti fuerint in sortium tabulis, rerū omnium quarū participes sunt reliqui cives. Utantor autem, postquā civiū numero adscripti fuerint, etiam in Magnesia, in contractibus & actionibus quae ad Smyrnaeos spectant, legibus Smyrnaeorum. Admittunto etiam Magnesii, numisma civitatis ut legitimum. Excipiunto item Praefectum quem miserit Populus, qui scilicet clavibus potietur, & praesidio erit Civitati, eamque tuebitur Regi Seleuco. Praebento Smyrnaei pro habitaculis, iis qui è Magnesia emittuntur, aedes (quibus Lectorum numerus sit pro [Page 11] arbitratu Populi) ab eo tempore quo Foedus sigillatum fuerit, in tempus semestre. Conducito autem publici aerarii Praefectus cum Ducibus ades illas, datâ pensione ex urbis proventibus. Juranto vero qui Magnesiae sunt incolae, tam equites & pedites in urbe & castris dispositi quam ceteri in hanc administrationis formulam admissi, juramentum hujusmodi. Juro per Terram, Solem, Martem, Minervam, Martiam Dianam, Matrem Sipylenem, Apollinem in Pandis, & reliquos Deos Deas(que) omnes & per Regis Seleuci Fortunam; stabo pactis conventis quae inivi cum Smyrnaeis in perpetuum, & observabo belli societatem & benevolentiam Regi Seleuco & Smyrnaeorum Civitati. Et quae accepi à Rege Seleuco tuebor pro viribus meis, & reddam regi Seleuco. Et nihil eorum quae in Foedere sunt transgrediar, neque in pejus pervertam quae in eo conscripta sunt, neque immutatione neque ullo commento. Vitam civilem institutam animo concordi, à dissidio vacans, juxta Smyrnaeorum leges & decreta Populi; & simul conservabo Libertatem & Statū Popularem & cetera quae indulta sunt Smyrnaeis à Rege Seleuco, summa animi promptitudine, idque perpetuo. Neque ipse eorum quempiam injuriâ lacessam, nec alteri cuipiam id facere permittam, [Page 10] [...][Page 11] [...][Page 12] pro viribus nempe meis. Et si quem insidias aut Civitati aut Civitatis castellis struentem animadverto, aut Libertatem & Statum Popularem impugnantem, indicabo populo Smyrnaeo, & opem certatim feram, idque summo studio, neque eum deseram, quantum in me fuerit. Si sancte haec servavero, bene mihi sit; si pejeravero, exitium & mihimet ipsi & posteris meis. Smyrnaei vero juranto iis, qui è Magnesia advenerint, juramentū hujusmodi. Juro per Terram, Solem, Martem, Minervam, Martiam, Dianam, Matrem Sipylenem, Venerem Stratonicidem, & reliquos Deos Deasque omnes; stabo pactis conventis quae inivimus cum Magnesiae incolis, equitibus scilicet & peditibus tam in urbe quam in castris dispositis & ceteris in hanc administrationis formulam admissis, in tempus perpetuum. Nihil transgrediar eorum quae in Foedere sunt, ne(que) in pejus pervertam in illo conscripta, neque arte, neque commento aliquo. Et benevolus ero Seleuco Regi & Magnesiae incolis, tam iis qui in urbe quam qui in castris dispositi sunt, & ceteris, qui in Magnesia habitant, liberis scilicet & Graecis; & faciam eos omnes, itemque qui ex iis nati fuerint, cives pari undiqua(que) cum ceteris civibus [Page 13] jure. Et in tribus eos sorte distribuam, atque in eam admittam quam unusquisque sortitus fuerit. Eorum neminem injuriâ lacessam, neque alteri cuipiam id facere permittam pro viribus meis. Et si quem animadvertero sive ipsis, sive eis qui ex ipsis nati fuerint, aut possessionibus eorum insidias struentem, indicabo quam primum potero & studiose opem feram. Et participes eos faciā tum magistratuū tum rerum ceterarū in civitate publicarū quarū reliqui cives participes sunt. Si haec sancte servavero, bene mihi sit; si pejeravero, exitium & mihimet ipsi & posteris meis. Designanto porro tum Smyrnaei tum Magnetes alterutrinque quot idoneos fore alterutri existimaverint ad plebem tum in Smyrna tum in Magnesia adjurandam. Hi vero pridie edicto caveant, ut in urbe haec maneat donec juxta Foedus juramentum perficiatur. Adjuranto autem jam descripto juramento ii quos designaverint Magnetes, Smyrnaeos. A Smyrnaeis vero designati, Magnesios. Victimas ad sacra juramenti praestanda in Smyrna praeparet Callinus, unde decreverit populus. In Magnesia autem, praefecti quibus id praeceperit plebs. Perscribunto etiam Foedus in columnis [Page 14] utrique. Has vero consecranto Smyrnaei tum in Veneris Stratonicidis fano, tum Magnesiae ad Maeandrum in fano Dianae Leucophryenae. Qui vero Magnesiam incolunt, in foro ad aram Bacchi, & ad Regum statuas, & in Pandis in fano Apollinis, & in Grynaeo in Apollinis fano. Describito autem actorum Senatus Populique custos exemplaria Foederis in Archivum publicum. Insuper sigillanto Foedera; id scilicet quod ad Smyrnaeos dabitur, ii qui à Communi Magnesiae designati fuerint, tum suis sigillis, tum eo quod Communi est. Id vero quod dabitur in Magnesiam, sigillanto Smyrnaei & Duces & Quaesitores tum Civitatis sigillo, tum sigillis suis. Atque haec ab alterutra plebe perimplentor cum Bona Fortuna.
PLacuit Populo, Ducum consilio. Postquam Populus universis Seleuci Regis commodis constanter prospexerit, tum imperium ejus olim Promovendo, tum majestatem ejus conservando in quantum potis erat, & possessionum suarum multas circumspexerit deperditas & vastatas, multa item sustinuerit pericula ex eo quod conservavit amicitiam cum Rege Seleuco, quin nunc etiam summo contendens studio ejus conservare & tueri majestatem, in quantum possibile est, amicitiam iniverit cum Magnesiae incolis, tum qui in castris sunt equitibus & peditibus militantibus, tum ceteris qui Magnesiam habitant, ut nempe belli societatem & benevolentiam Regi Seleuco observent; perpendens vero necessarium esse Civitati, recipere etiam Castellum Palaemagnesiam, & praesidium in eodem collocare, ut scilicet hoc etiam recepto commodius firmarentur omnes quae vicinae sunt res Regi Seleuco, miserit ad castelli incolas & invitârit eos ad amplexandam amicitiam cum Rege Seleuco, & claves [Page 16] tradendas Praefecto à Populo misso & excipiendum praesidium quod cum eis simul conservaret castellum Regi Seleuco, pollicitus si haec facerent, fore eis & à civitate, & à Rege Seleuco omnimodam benevolentiam & favorem; castelli autem incolae amicitiam erga Regem Seleucum summâ animi alacritate amplexati assensum praebuerint iis quae à populo praescripta sunt, & tum claves tradiderint Praefecto à populo misso, tum praesidium à civitate receperint in castellum; cum Bona Fortuna censeri, Cives eos fore, & ad eos eadem ipsa pertinere quaecunque etiam ad ceteros cives pertinent; quinetiam praedia eorum bina, tam illud scilicet quod Deus & Soter Antiochus eis concessit quam illud de quo Alexander scripsit, fore eis decimarum immunia; & si accesserit regio, quam occupant pristini Magnesiae incolae Civitati nostrae, fore eis praedia illa tria sine onere, & libertatem eis firmari eandem quam nunc obtinent. Quotquot vero eorum sunt quibus praedia nondum assignantur, traditum iri eis praedium equestre, sine onere, ex eis qui castello adjacent. Fore item Timoni & peditibus sub Timone dispositis, qui nempe ab acie [Page 17] selecti sunt ad custodiam castelli, idem jus civitatis & eandem immunitatem quam alii obtinent; & permansuros eos in castello. Fore item Omani, & Persis sub Omane, & eis qui à Smyrna ablegati sunt in praesidium castelli, & Menecli & eis qui ei subjiciuntur, idem jus civitatis atque eandem benevolentiam quae & ceteris Magnetibus. Decretum etiam est, populum praevisurum, uti eis praebeantur, ex Fisco, demensa & annona, atque alia quaecunque ex Fisco praeberi eis solita. Hoc vero Decretum, descriptum iri in columnis quae sacrabuntur in fanis tum à populo tum à Senatu Magnetum. Quin & idem descriptum iri in archivis publicis.
De Seleuco Callinico; cujus Majestatis tuendae gratiâ Foedus inter Smyrnenses & Magnesios fuit initum.
SEleucus Callinicus Seleuci Nicanoris omnium Alexandri successorum felicissimi pronepos fuit, post eumque tertius Syriae, Babyloniae, omnibus(que) aliis Asiae Provinciis, a quae erant à mari Aegéo usque ad Indum fluvium imperavit. Seleuci enim Nicanoris (à quo qui ei successerunt Seleucidae dicebantur) b filius erat Antiochus Soter, qui Stratonicem, quae in Marmore [...] dicitur, c patris Seleuci uxorem ab eo in remedium morbi, quem ex illius amore contraxerat, acceptam duxit, ex eaque genuit d Antiochum, e impiâ Milesiorum adulatione [...], i. e. Deus cognominatum, qui f pater erat Seleuci Callinici, cujus gratiâ Foedus hoc in Marmore exaratum inter Magnesios & Smyrnenses initum fuit. Hujus mater erat g Laodice, & praeter Seleucum peperit etiam Antiochum h Hieracem cognominatum. Sed Antiochus i cum post grave & diuturnum bellum cum Ptolomaeo Philodelpho Aegypti Rege gestum, illius taedio defatigatus coeperit pacem optare, ut eam felicius consequeretur, demissâ Laodice Berenicen Ptolomaei filiam cum ingenti dote in uxorem accepit, de quibus nuptiis l Hieronymus interpretatur Prophetiam illam Danielis, mPost finem annorum foederabuntur, filiaque Regis Austri veniet ad Regem Aquilonis facere amicitiam. Antiochus enim Aquilonis, & Ptolomaeus Austri reges fuere. n Sed Ptolomaeo non diu post has nuptias defuncto, Antiochus Berenice iterum demissâ Laodicem priorem uxorem recipit, quae contumeliae memor, & viri inconstantiam verita, eum, quum in Regiam reducta fuerat, o veneno tollit, filiumque suum majorem Seleucum Callinicum in patris loco Regem constituit, p qui, quam subito in regno stabilitus fuerat, illius auspicia à parricidio exorsus Berenicen novercam suam cum parvulo ejus filio jubet occidendam: ea autem periculi admonita Daphnem fugâ elabitur, ibique clausis portis obsidionem patitur: quo Asiaticis civitatibus nunciato, omnes, exceptâ solâ Smyrnâ, quae in fide erga Seleucum constantissime manebat, hoc indigne ferentes ei auxilia misere. Frater etiam Ptolomaeus Evergetes, qui Philadelpho in Aegypto successerat, periculo sororis exterritus, relicto regno cum omnibus viribus advolat. Sed Berenice ante adventum auxiliorum, cum vi expugnari non posset, dolo circum venta cum infantulo filio trucidatur, ut praedictum fuit q à Daniele, Non obtinebit fortitudinem brachii, nec stabit semen ejus, & tradetur ipsa, & qui adduxerunt eam juvenes ejus.r Indigna res omnibus visa, maxime vero civitatibus quae defecerant, quae omnes, audito tam horrendo facinore, in illius vindictam se Ptolomaeo tradunt, qui cum ingenti exercitu, sororis caedem ulturus Seleuci, Provincias invadit, s Laodicen captam interficit t totamque Syriam, Ciliciam, omniaque trans Euphratem usque ad Babylonem, & Seleuciam occupat, totoque regno Seleucum exuisset, si non in Aegyptum domesticâ seditione esset revocatus. Eâ igitur redire v coactus, constitutis praefectis in iis Provinciis quas occupaverat, ingentem praedam direpto undique Seleuci regno secum abducit, Argenti scilicet 40 millia Talentorum, vasa pretiosa, & simulacra deorum ad duo millia quingenta, in quibus erant & illa, quae Cambyses captâ Aegypto in Persiam portaverat. Atque ideo de hac expeditione Hieronymus bene interpretatur illud Danielis, Et stabit de germine radicum ejus plantatio,x& veniet cum exercitu, [Page] & ingredietur provinciam Regis Aquilonis, & abutetur eis, & obtinebit insuper & Deos eorum & sculptilia, vasa quoque pretiosa auri & argenti captiva ducet in Aegyptum.y Post discessum Ptolomaei Seleucus in Seleucidem maritimam Syriae regionem profectus, ingentem ibi praeparat classem civitatibus, quae defecerant, bellum illaturus. Sed cum omnia parata essent, ortâ repente tempestate, tota classis cum eaque omnes copiae, exceptis perpaucis qui cum Seleuco evaserunt, naufragio periere. Rem miseram dicit Justinus, sed Seleuco optandam, siquidem civitates, quae odio illius ad Ptolomaeum transierant, veluti Diis arbitris sibi satisfactum esset, repentinâ animorum mutatione in naufragii misericordiam versae imperio se ejus restituunt; inter quas una erat Magnesia, quae erga Seleucum deinde facta propensior, sequente anno, cum z secundam expeditionem in Seleucidem fecisset, aliamque ibi parasset classem Ptolomaeum invasurus, cum Smyrnensibus fidelissimis illius partium fautoribus de ejus Majestate contra quoscunque hostes conservandâ hoc Foedus iniit, quod in Marmore exaratur. a Eventus autem hujus secundae expeditionis à Seleuco susceptae aeque ac prioris infelix fuit: praelio enim victus, non multo quam post naufragium comitatior trepidus Antiochiam confugit; inde per literas Antiochi fratris auxilium implorat, oblatâ ei Asiâ intra Taurum pro lata ope. Ptolomaeus igitur hoc cognito, ne cum duobus eodem tempore dimicaret, in annos decem pacem cum Seleuco facit; b sed pax ab hoste data interrumpitur à fratre, qui quamvis puer adhuc esset tantum 14 annos natus, supra modum regni avidus, ut illud sibi totum arriperet, iisdem copiis, quas frater in auxilium implorabat, ei bellum infert, insignemque obtinet victoriam Gallorum virtute, quos circa illud tempus in Asiam primo profectos mercenarios habuit. Hi autem praedae assueti, cum nunciatum esset Seleucum in praelio occubuisse, contra alterum etiam fratrem, pro quo modo vicerant, arma vertunt, ut exstinctâ omni stirpe Regiâ liberius Asiam popularentur. Antiochus igitur jam perfidiam erga fratrem luens, à militibus suis, ut à latronibus, cogitur semetipsum auro redimere; & mox ab Eumene Pergami rege, qui eum, copiis illius ex superiori praelio adhuc sauciis, invaserat, magnâ clade superatus, totoque regno exutus per multos annos apud Asiae reges profugus hospitium quaerebat, quod cum nullibi tutum invenisset, tandem ad hostem suum Ptolomaeum Aegypti regem decurrit, à quo carceri demandatus, dum inde operâ cujusdam meretricis adjutus, quam familiariter noverat, deceptis custodibus elabitur, in fuga à latronibus interficitur. c Seleucus interim tot infortuni [...]s defatigatus, Arsacis, qui Parthiam & Hyrcaniam, & Theodoti, qui Bactriam, dum fraterno bello implicitus esset, occupaverant, defectiones, postquam belli aleam d cum Arsace semel infeliciter tentasset, ignave tulit, nec aliquid aliud post haec, quae circa regni initium gesta videntur, de eo narratum invenimus, nisi e quod inter eos qui ad instaurandam Rhodum eo regnante ingenti terrae motu dirutam opes suas contribuere, numeratur. Postquam autem regnasset f annos 20, minime in fine regni quam in initio felicior, domesticâ seditione oppressus, g dum amisso regno salutem fugâ quaesiverat, equo praecipitatus, circa idem tempus quo frater Antiochus in Aegypto, occubuit. h Filii illius erant Seleucus & Antiochus, Seleucus Ceraunus dictus, utpote natu major, primus regnavit & post eum etiam Antiochus, qui Magnus cognominatus ob bella, quae cum Romanis gessit, satis celebratur: qui deinde in Syria regnarunt, apud Appianum & Justinum habes successionis ordine numeratos, quos consule. Haec autem de Seleuco Callinico ut necessaria ad melius intelligenda ea, tum quae in praecedente habentur Marmore, tum quae in notis subsequuntur, existimavimus praemittenda.
Ad Smyrnaeorum Decreta & Foedus ab eis & Magnetibus percussum.
TAM de Smyrneorum & Magnetum Foedere ad Seleuci Callinici (qui Antiochus etiam dictus est, Eusebio teste, & Pogon, uti habet Polybius libro 2.) Asiae propriè ita dictae & Syriae Regis majestatem tutius conservandam inito, quam de praevio at(que) illo quod subsequitur Decreto, altum est apud scriptores silentium. Res item sub eo gestae jejunè nimis & perfunctoriè traduntur. Ceterum occasionem unde consilium, quo tum in paciscendo tum in decernendo usi sunt, ortum est, haud difficile forsan fuerit elicere. Nam binae Regis in Seleucidem (Syriae regionem maritimam) expeditiones in Decreto praevio memorantur. Etenim [...], bis in eodem Decreto usurpato expeditionem facere in Seleucidem fidenter vertimus, licet fateamur interim [...] ea notione, pro [...] scilicet, vix reperiri. Sed reperiri tamen non dubito. Diodorus Siculus non diverso sensu [...] dixit. [...] (inquit libro 1.) [...]. Eadem hic notione [...] usus est qua [...] & [...] quae non aliud significare voluit. Neque enim de privatorum peregrinationibus locutum esse, sed de Imperatorum expeditionibus (utcunque se aliter habet viri docti latina interpretatio) mihi persuasissimum est. Quin res ipsa (pericula scilicet Smyrnaeorum urbi agrisque circumjacentibus imminentia, quae in Decreto memorantur) non modo versioni hujusmodi favet, sed nec aliam admitti debere suadet, quàm ejusmodi in qua eductas à Rege copias intelligamus. Expeditionum vero harum Secunda occasionem Decretis Foederique praebuit. At(que) ea, puto, erat qua bellum Ptolemaeo Evergeti Aegypti Regi non magis feliciter intulit Seleucus, quam civitatibus, quae defecerant, primo intulerat. Utramque ex Justino seu Trogi Epitomes libro 27. potissimum discimus. A parricidio auspicia regni coeperat Seleucus, Berenice novercâ suâ, Ptolemaei Philadelphi filia & Evergetis Sorore, & parvulo fratri ex ea suscepto, trucidatis. Daphne se clauserat illa, ut caedem, qua dolo circumventa paulo post erepta est, vitaret. Ibi obsidione cingebatur. In sororis auxilium advolans Evergetes ad Babylonem usque (quod scribit Appianus) ascendit; cui etiam Asiae civitates quamplures, & perpetrati sceleris odio ductae & crudelitatis exemplo territae, se tradunt. Adversus has, Evergete domestica seditione revocato, Seleucus ingentem classem comparat. ‘Sed repente veluti diis ipsis (quae verba sunt Justini) parricidium vindicantibus, orta tempestate classem naufragio amittit. Nec quicquam illi ex tanto apparatu praeter nudum corpus & spiritum, & paucos naufragii comites residuos fecit. Misera quidem res, sed optanda Seleuco fuit. Siquidem civitates, quae odio ejus ad Ptolemaeum transierant, veluti diis arbitris satisfactum fuisset, repentina animorum mutatione in naufragii misericordiam versae Imperio se ejus restituunt.’‘Atque haec prima, ni fallor, est expeditio cujus heic mentio. Secunda sequitur [Page 22] in ejusdem verbis. Laetus igitur malis suis & damnis ditior redditus, veluti par viribus, bellum Ptolemaeo infert; sed quasi ad ludibrium tantum fortunae natus esset, nec propter aliud opes regni recepisset quam ut amitteret, victus praelio non multo quam post naufragium comitatior trepidus Antiochiam confugit.’ " Neque vero conjecturae fidem adeo minuit quod nulla Justino Seleucidis heic mentio sit. Etenim classe usum esse Seleucum tam in Secunda quam Prima Expeditione necessum est ut credamus. Nec fieri potuit ut aliter Ptolemaeum lacesseret, nisi per Judaeam aut Arabiam, immensis itineribus, in Aegyptum permeasset, quod nemo sanus autumet. Solvisse autem classem in utraque, ex portuoso Seleucidis litore, quod regni clavis erat, suadet opportunitas loci, qui tum in civitates quae defecerant, tum in Aegyptium copias commodissimè emittebat. Nec antequam se restituerant Civitates, aliunde emittere tuto potuisse Seleucum verisimillimum est. Id igitur quod in Decreto primo est [...] intelligimus, pro eo quod est copiis militaribus tam ad navale quam terrestre bellum instructis in Seleucidis littora transire. Quod ita bis sub initiis regni sui Seleucum fecisse existimandum est. In civitatibus autem Asiae quae fidae ei semper remanserant, Smyrna fuit; urbs utpote, quae etiam, Romanis postea summa rerum potitis, constantissima fuit, eoque nomine ante alias omnes liberas Asiae civitates clarissima (quod memoratur in excerptis Polybii legationibus 25. & 26.) & [...] & [...], Ioniae [...], & [...] Aristidi, & [...] Luciano in Imaginibus dicta. In iis vero civitatibus quae majestatem Regis comiter conservare desierant, & cum Smyrnaeis, vicinis nempe, bellum gesserant, Magnesia erat; quod ex ipsis Decretis & Foedere satis manifesto ediscitur. Post secundam igitur Seleuci expeditionem cladem(que) secutam, Smyrnaeorum (qui à Seleucide quamvis longe dissiti, Regis tamen malis nimimum implicati erant) Duces, quibus nimirum belli pacis(que) jus à populo permissum est, cum Magnetibus legatione egerunt, ut eorum amicitiâ, tum civium libertati tum Majestati Regiae provide consuleretur. Assentit Populus Magnesius, missis etiam legatis ad Smyrnensem populum qui totius rei fundus factus est. Sed civiliter & prudenter quicquid de alterutra expeditione ultra dici potuit, tam in Decretis quam in Foedere, omissum est, ne expressiori, sive invidiosae regii apparatus causae, sive infelicis exitus memoriâ, aut defectionem Civitatibus aut parricidium Regi oblique exprobrari videretur. Populus autem uterque aequè liber erat ante Foedus initum, uti etiam populus Palaemagnesius in Decreto, quod Foedus sequitur, memoratus. Eo scilicet modo liberos fuisse sentio, quo populi, qui, cum sui Juris sint, superioris nihilominus majestatem comiter conservare tenentur ad mentem Proculi L. 7. D. de Captivis & Postliminio. Neque aliter [...] & [...] heic intelligo quam [...], quo loquendi genere utitur Polybius aliique Graeci pro eo quod est Imperium & Majestatem conservare, aut comiter conservare. De Phraseos illius vi, Politici & Jurisconsulti obiter. Ipsa vero Foederis, quod ex eorum genere est quae inaequalia sunt, formulâ plurimum minuitur Magnetum libertas. Et quod specie Foedus est, revera eis precaria erat servitus.
[...]. Etiam Psephisma Atheniensium de Legatis ad Philippum Regem mittendis, qui de Pactis servandis cum eo agerent, archonte Heropytho, apud Demosthenem oratione de Corona, [...] factum est; uti illud quod ibi sequitur [...], Polemarchi seu Magistratus qui bello praeerat consilio. Erant autem [...], seu Duces, quos & Praetores recte dicas, atque etiam Polemarchi (hujus nominis unicus erat apud Athenienses, Magistratus ordinarius; illius(que) decem) [Page 23] in Graecis plerunque rebuspublicis, viri summâ fide & prudentiâ, quibus civitatis Praesidium Custodiaque, atque rei militaris administratio tam pacis quam belli temporibus, veluti ferme dictatoribus, mandabatur. Diserte de hujusmodi magistratibus locutus Aristoteles, Politicorum 6. capite 8, [...] inquit, [...], id Genus Magistratus vocant Polemarchos & Strategos. De Strategis item, apud Athenienses atque eorum in legationibus ordinandis (quae res ad Marmor nostrum spectat) munere, consulas Psephisma in Legatos aliquot, in quibus Antiphon Rhetor erat, quod habetur apud Plutarchum in Antiphontis vita. Sed vide Sigovium de Republica Atheniensium lib. 4. cap. 5.
[...]] Antiochum Antiochi Soteris filium, Callinici patrem, Theon, seu Deum dictum passim apud veteres legimus. Cognomen primo sortitus est (sic Appianus in Syriacis) apud Milesios, eo quod Timarchi tyrannide eos liberasset. Sed Stratonicem alibi Deam nuncupatam minime comperio. Sed nec hujus, aut illius apotheoseos vestigium ullum; quae tamen per [...] heic innui videtur. Illud autem consecrari vertimus & intelligimus pro eo quod est fanis, delubris, seu [...], aut statuis, ritu sacro positis, in Deorum album referri. Non dissimili forte ritu, ab eo quo Nicator relatus est ab Antiocho Sotere filio (de qua re Appianus) aut à Smyrnaeis Homerus poeta, de cujus apotheosi Strabo lib. 12. & Cicero Oratione pro Archia. Idem honos habitus est ab Atheniensibus Lemni incolis, Seleuco Nicatori & Antiocho Soteri, proavo scilicet & avo Seleuci nostri, quod scribit Phylarchus apud Athenaeum libro 6. De Stratonica autem hac, quae Seleuci Nicatoris indulgentissimi uxor Antiocho Soteri filio, Callinici avo, qui eam efflictim deperibat, concessa est, & de Erasistrati archiatrorum principis, in amore illo tum indagando tum promovendo sagacitate, visendi sunt Plutarchus in Demetrio, Lucianus de Dea Syria, Eusebius in Chronico Graece edito, Appianus, Suidas in Seleuco, Valerius Maximus lib. 5. cap. 7. Erasistrati etiam artificium istud tangit Galenus in [...].
[...], seu Gentes, pro singularium provinciarum incolis, seu Provincialibus eodem jure utentibus, heic sumitur; non pro integris populorum nationibus. Ne(que) enim solum modo Regibus & Principibus qui vicinis populis praeerant, sed etiam urbibus & singulis provinciis hanc gratiam suam de Asyli jure erga Smyrnaeos, merito indicari voluit Seleucus. Om nium enim illorum interfuisse eam scire nemo non videt. Eodem ipsissimo sensu [...] saepius habetur apud Marcianum Heracleotem juniorem illum (non [...] autorem) in Periplo; quem libentius heic laudo, ideo quod & urbes clariores, & [...], seu Gentes, hac notione sumtas, quae insulae majores Britannicae seculis habuerint vetustioribus, accuratius enumerat cum fluviis, promontoriis & Insulis, idque quod sciam, solus; sed à rerum Nostratium Consarcinatoribus nimium neglectus. De Hibernia [...], inquit, [...], habet Gentes seu Provincias 16. urbes insignes 15. Promontoria insignia 5. Insulas insignes 6. Et de Albione, quam nunc magnam Britanniam appellant, [...], ait, [...]. ‘Continet in se Gentes, seu Provincias 33. urbes insignes 59. fluvios insignes 40.’ Promontoria insignia 4. peninsulam insignem unam, sinus insignes 5. Portus insignes 3. Ptolemaeo recentior est hic Marcianus. Nam eum citat. Sed vero cum hisce numeris compara Ptolemaei Chorographiam Britanniarum.
[...]. Aphrodite seu venus Stratonicis, praeterquam Tacito, veterum nemini memoratur. Dictum autem à Stratonice puto, non aliter atque Aeneis ab Aenea appellata est Venus, cui extruxerunt Trojani [Page 24] Italiam petentes fana bina, prope Leucadem alterum, alterum apud Actium▪ quod memorat Dionysius Halicarnassensis lib. 1. Nam rarissima sunt exempla quae Deos Dea [...]ve à personis aliis quam majoribus suis denominatos exhibent, licet quae à locis sint passim obvia. Et satis obvii sunt etiam novi Dii, ex adulatione spurcissima nati, qui priscis cognomines, ut Pythonice Venus, Themaso Hercules, Julia Juno, & quae sunt ejusmodi. Videsis Casauboni Animadvers. in Athenaeum lib. 6. cap. 14. Hujus autem generis si haec nostra fuisset, Stratonice Venus, non Stratonicis, qui tantum denominativum est, dicta fuisset. Neque aliam opinor fuisse hanc Venerem quam ipsissimam Deam Syriam, Assyriam seu Hieropolitanam, quam à Stratonice longe ante alia numina cultam satis ostendit Lucianus, ubi illam per insomnium, dum adhuc Nicator [...] cohabitaret, monitam, Hierapolim se contulisse narrat, templum Deae instaurasse & per triennium operi assidue, cum Combabo itineris comite, incubuisse. Smyrnaei autem, ut sive Stratonicen ipsam, sive maritos, sive filium, sive nepotem, sive hosce omnes simul demererentur, templo etiam eidem Deae sacrato, à Stratonice eam non immerito denominabant: obtenso forsan interea (quod in rebus hujusmodi fieri solitum) oraculi imperio, uti etiam Romae trecentis aut circiter annis postea obtendebant, quod ex Tacito mox ostenditur. Neque omnino obstat quod apud Lucianum non Aphrodite sed [...] & [...] Assyria Juno numen Hieropolitanum indigitetur. Nam, ut praetermittam notissimam illam Numinum apud Gentium Theologos confusionem, qua eis quae unius saltem sexus sunt, unitas etiam divinitatis plerunque tribuitur; Hierapolitana Dea non minus Aphrodite quam Juno nominanda erat; imo potius sane Aphrodite, quod etiam bene norunt Smyrnaei, indigitamentum ejus ad amussim proculdubio ab hierophantis antea edocti quam nomen sacratum evulgarent. Utut enim Junonis Graecorum speciem prae se maxime ferebat, aliarumque quamplurium Dearum quidpiam habebat; cesto etiam seu adumbrandi amoris illecebras tunicâ (nam tunica cestus erat, non cingulum; quod optime docet Nicolaus Rigaltius in Notis ad Onosandrum) induta sedebat. Indumentum autem illud proprium erat (quod ait etiam ipse Lucianus) duntaxat Uraniae, quae ipsissima Aphrodite seu Venus est. [...], inquit, [...]. Atque diserte Plutarchus Hieropolitanam, tam Aphroditem quam Junonem, seu [...] dictum scribit in vita Crassi. Quin Ptolemaeus Deam Orientalibus quibuscunque nominibus vocitatam, Aphroditem fuisse ait in secundo Tetrabibli. Hoc autem nomen atque ejusmodi alia Graecorum vocabula Assyriis plane peregrina erant. Iis vero Uraniam hanc [...], seu [...] dictam esse testes sunt Herodotus in Clio & Hesychius. [...] autem [...], seu Genetricem denotat Syris, ut [...] pro eodem numine Arabibus etiam, apud Herodotum loco citato, usurpatum. Ita omnia in Venerem conveniunt. Sed de Orientalium Venere, nos plura, in secundo. Syntagmate de Diis Syris.
[...]· Jus igitur Asyli, quo fruebatur Veneris Stratonicidis fanum, magis Callinici Regis beneficium erat quam ex oraculo Apollinis natum. Hoc tamen solummodo ut juris sui argumento usi sunt Romae, sub Tiberio Imperatore, Smyrnaeorum Legati in certamine illo de Graecarum urbium Asylis. Nam ubi, ex Decreto Senatus, civitatum quae in eo certamine & jura sua & Legatos miserant, aliae Regum qui, ante vim Romanam, valuerant, sancita, ad Asyla sua firmanda, ediderunt, aliae autem, quod scribit Tacitus Annalium tertio, obscuris duntaxat ob vetustatem initiis nitebantur; in his Smyrnaeos ponit, utpote qui oraculum Apollinis, cujus Imperio Stratonicidi Veneri Templum dicaverant (quae ejus verba sunt) praetexuere. Obscura scilicet numinis jussa magis quam expressissima hominum sancita, periclitanti causae patrocinari satis imprudenter existimabant. Sed cautius postea egit Polemon Sophista juris peritissimus. Nam renascente, [...][Page 25] [...] seu de fanis Smyrnaeorum (quorum is Syndicus erat) fanorumque juribus controversiâ; orationi illius posthumae in judicio solum lectae tanta argumentorum vis inerat, ut secundum Smyrnoeos decerneret Imperator Antoninus, uti scribit in Polemonis vita Philostratus. Vix dubitare possum quin Asyli hujus jura in judicium tunc revocata fuerint & regia sancita (quorum in hoc Decreto mentio est) pr [...]e futili superstitione sub Tiberio neglecta, in legitimas probationes à sophista ritè adhiberentur.
[...]. Ita non solum Fanum sed & Urbs tota & Deae sanctitatis particeps & confugii locus erat. E Fano scilicet nemo in jus erat vocandus, nedum rapiendus; ex Urbe, nemo qui vicinis damnum injuriamve intulerat, in deditionem repetendus. Sic [...] jus in utroque intelligo. Templa autem aliquot Asyla, Lucos item, Aras, Statuas, apud veteres non raro habemus. Sed urbem totam asyli jure potitam esse, alibi quam apud Judaeos (quibus in hac re casus erat tantum singularis, fortuiti scilici homicidii) rarissimum est in scriptis veterum. Sed in Titi numismatis habetur [...] & in Domitiani [...]. Thapsacenorum Civitatiidem tribuitur in Trajani; Gabalitarum in Elagabali nummis. Et alia sunt ejusmodi. Nonnullis vero [...] reperitur. Ita dicitur Caesarea in Septimii Getae nummis. Ita aliae aliquot. Etiam Senatus Smyrnensis in Augusti aliquot [...] vocatur. Sed de Persicae Hierocaesariensium Dianae Templo & duobus millibus passuum tributa inviolabilis perfugii sanctitate, vide Tacitum annalium tertio. Quin incolas totius insulae quae sparsis circa Britanniam & olim desertis proximabat, [...] à Britannis habitos ait Demetrius perlustratum sub Hadriano Imperatore missus, apud Plutarchum libro de Defectu oraculorum. Et, uti Proclus locum Plutarchi intelligit in primo libro ad Platonis Timaeum, insula ipsa cum fuerit sacra, erat [...], ideo etiam à principibus, ut asylum habitum. Samothracia item insula, sacrae erat & augusti tota atque inviolati Soli, quod legimus apud Livium Decad. 5. lib. 5. Unde erat, quod Perseus ultimus Macedoniae Rex, à Paulo Aemilio victus, inviolatus extitit, uti etiam Plutarchus memorat in Aemilio. Ceterum licentia, quae in praetexendo per urbes Graecas (in quibus Smyrna) Asyli jure nimium crebuerat, sub Tiberio Senatusconsultis coercita est, & modus praescriptus. Facta, inquit Tacitus, ‘Senatus consulta, queis multo cum honore modus tamen praescribebatur; jussi(que) ipsis in templis facere aras sacrandam ad memoriam, neu specie religionis in ambitionem delaberentur.’ Modus personarum qualitati, locorum spatio, tempori forte datus. Ita Asylorum jura per has Civitates tantum innovata erant, minime autem omnia quae usquam erant abolita, quod satis inconsiderate (ut recte notat Lipsius) Suetonio elapsum est in Tiberio cap. 37. Et frustra nimis facit Petrus Gambacurta, qui Taciti verba Suetonio non adversari contendit. Videsis eum de Immunitate Ecclesiarum lib. 1. cap. 17. Gentium autem Fana, seu templa, nonnulla tantum asyla fuere; unde Livius libro 35. fanum lucumque Apollinis Delii ea dicit fuisse religione & eo jure sanctum, quo sunt templa quae asyla Graeci vocant. Videsis Strabonem de Neptuni asylo in Calauria lib. 8. Templum item Meccanum, in Alcorano, asylum est; quod legitur Azoara 1. Sed Christianorum in universum omnia, post adultum fere Christianismum, templa confugis salutem praestabant. Et majestatis crimen erat eos abducere, etiam verberibus, tonsurâ, & deportatione luendum. Vide Titulos de his qui ad Ecclesias confugiunt in utroque Codice, & de crimine sacrilegii in Justinianeo; sanctionem item Theodosii & Valentiani Concilio Ephesino subjunctam. Consule etiam Petri Aerodii Rerum Judicatarum lib. 1. tit. 9. Atqui praeter juris tum Civilis tum Sacri utriusque Imperii commentarios & varios singularium Gentium mores quibus [Page 26] & firmatum saepius est & mutatum asylorum in Ecclesiis jus, consulenda est Constitutio nupera Gregorii XIV. Pontificis Romani, qua modus etiam huic juri praescriptus est. Reperitur apud Laertium Cherubinum in Bullarii tomo 2. pag. 694. Quin ea editis Prosperi Farinacii & Petri Gambacurtae interpretamentis illustratur. Vide item Petri Sarpi de Jure Asylorum librum singularem. Nec vero omnino ingratum forsan fuerit si de singulari Asyli jure, quo etiam in universis suis aedibus gaudebat olim tam Templariorum, dum stetere, sodalitium, quam Hospitalariorum, decisionem Anglicanam, eamque non contemnendam, ex vetusto rerum Hospitalariorum Codice MS. heic obiter adjecero. Maxime cum in Commentariis juris nostri vix reperiatur id genus decisionum vestigium aliquod, sed decisio ejusmodi integra omnino nullibi. Anno Henrici quarti Angliae Regis decimo, qui vulgaris est Christi 1446. mense Julio, sedentibus pro tribunali Wintoniae Gulielmo Hankeford & Gulielmo Skrene, judicibus nempe ad reos, juxta patrium ritum, custodiâ liberandos diplomate principali constitutis, accusatus est furti Johannes Gore, qui se minime judicio sistendum esse excipit, sed plane eximendum, eo scilicet quod à domo quadam vi abreptus fuisset, quae Hospitalariorum utpote possessio, jure asyli potiebatur, uti & eorundem ceterae; sive quod ipse (ut ipsissimâ juris nostri formulâ, utcunque barbarâ, utar) ‘pro felonia praedicta fugit ad quandam domum Prioris & fratrum Hospitalis S. Johannis Jerusalem in Anglia in Burghton vocatam Spittlehouse, quae quidem domus privilegiata existit, sicut ceterae domus ejusdem privilegiatae existunt, petendo in eadem domo privilegium hospitalis praedicti. Et dicit quod ipse ab eadem domo per Constabularios villae praedictae & alios aemulos suos manu forti contra voluntatem suam extractus fuit, & petit quod ipse ad domum praedictam restituatur.’ Adest etiam Hospitalariorum Procurator, qui domum eam fuisse asserit olim Templariorum, & Privilegia Templariis ab Innocentio..., Hospitalariis ab Urbano III. indulta exhibet, ‘ne quis in illos, qui ad domos eorundem fratrum pro salute sua confugiunt, vel in res eorum infra ambitum domorum ipsarum, manus injiciat violentas.’ Eos, qui contra fecerint, anathemate feriendos, appellatione omni cessante. Quin privilegio eodem perpetuo à tempore primae concessionis, tum Templarios tum Hospitalarios (ad quos etiam, extincto sub Clemente V. Pontifice Romano, Templariorum sodalitio, pleraque eorum bona, principum consensu, applicata sunt) ita usos esse, ut si quis criminis cujuscunque, Feloniae dicti, reus ad eorum domum quamcun(que) confugeret, non minus inviolatam ibi pacem sortiretur, quam si ad sanctam Ecclesiam confugisset. Clementis Bulla de applicandis Templariorum bonis habetur in Laertii Cherubini Bullario, tomo 1. p. 149. Ut autem de veritate, ad ritum partium, constaret, evocant è vicinia indices duodecem viros, qui, jaramentis praestitis, de privilegii usu pronunciarent. ‘Hi dicunt super Sacramentum suum quod praedicta domus vocata Spittlehouse, nuper fuit in possessione Praedictorum religiosorum virorum fratrum Militiae Templi, & modo in possessione praedictorum nunc Prioris & Fratrum Praedicti Hospitalis S. Johannis Jerusalem in Anglia existit. Et quod praedictus Johannes Gore fugit us(que)eandem vocatam Spittlehouse pro Felonia praedicta, & petiit ibidem privilegium praedicti Hospitalis S. Johannis Jerusalem in Anglia, & in eadem domo extitit quousque ab eadem domo contra voluntatem suam per quosdam aemulos suos manu forti extractus fuit, prout idem Joh. Gore superius allegavit. Et ulterius dicunt super Sacramentum suum, quod tam praedicti nunc Prior & Fratres Hospitalis praedicti necnon omnes praedecessores sui Priores & Fratres Hospitalis illius temporibus suis hujusmodi privilegium [...] tempore concessionis ejusdem habuerunt & semper hucusque continuarunt, videlicet quod quilibet homo sive femina ad aliquam domum tam praedictorum fratrum Militiae Templi tempore suo quam praedictorum nunc Prioris & [Page 27] Fratrum Hospitalis praedicti ac praedecessorum suorum Priorum & Fratrum Hospitalis illius temporibus suis pro aliqua Felonia, pro salute sua fugiens habuit in eadem domo ad quam sic fugit & in qualibet domo domorum praedictarum haberet hujusmodi privilegium & libertatem prout in Sacrosancta Ecclesia tunt temporis pro eodem delicto existeret; prout Willielmus de Wakeffeld (is Hospitalariorum Procurator fuit) pro praedictis Priore & Fratribus Hospitalis praedicti superius allegavit. Et ulterius dicunt quod licet aliquis pro salute sua ad aliquam domum domorum praedictarum pro aliqua felonia in forma praedicta fugiens ab eadem domo extractus fuisset, ipse semper occasione privilegii praedicti ad hujusmodi domum à toto tempore praedicto restitutus fuit.’ De restitutione dubitant Judices, unde causa ampliata est etiam in aestivam anni proximi sessionem. Qua, postquam interea à procuratoribus regiis privilegium impugnatum est, & alterutrinque disceptatum, & res, à ceteris etiam qui judiciis praeerant, mature est perpensa, secundum reum, Asyli nomine, fertur Sententia. Neque haec sane indigna quae, formula forensi, interseratur. ‘Auditis & plenius intellectis tam Recordo praedicto quam diversis & non modicis legis peritorum rationibus pro Domino Rege in hac parte factis ac habito prius inde avisamento tam Justitiariorum Domini Regis in utroque Banco, quam servientium Domini Regis ad legem, necnon aliorum peritorum de ejusdem Domini Regis consilio per Praefatos Willielmum Hanckford, & Willielmum Skrene, pro jure Domini Regis in hac parte salvando ad hoc requisitorum, videtur Justitiariis hic quod praedictus nunc Prior & Fratres Hospitalis praedicti hujusmodi privilegium, prout ex parte sua in forma praedicta allegatum extitit, habere debeant. Ideo consideratum est quod praedictus Johannes Gore, ad praedictam domum praedicti Prioris Sancti Johan. Jerusalem in Anglia vocatam Spittlehouse in Burghton, ad quam idem Johannes Gore pro felonia praedicta fugit petendo ibidem privilegium Hospitalis praedicti & extra quam idem Johannes Gore postmodum per Constabularios Villae praedictae & alios aemulos suos manu forti contra voluntatem suam in forma praedictâ extractus fuit, restituatur.’ Et restituitur per Vicecomitem Comitatus praedicti. Accusationis, Exceptionis, Ampliationis, & Sententiae formulam integram olim exscripsimus ex vetusto, quem diximus, Codice qui locupletissimus est rerum ad Hospitalarios spectantium Thesaurus. Sed sub Henrico, Angliae Rege VIII. legibus in ordinum Comitiis latis antiquata sunt hujusmodi Asylorum jura; & plane apud nos evanuere.
[...]. Bene ominandi causa [...] & sermocinationibus Graecorum adhiberi & inscriptionibus praefigi solitum esse notissimum est. Haud alia notione quam quod bonum felix faustumque sit, fors fuat, & quae sunt ejusmodi Romanis in usu erant. In utroque Decreto heic reperitur & ad extremum Foederis. Sed non ita multa sunt exempla hujusmodi, in Decretis aut Foederibus, usus. Vide annuas Atheniensium & Lacedaemoniorum inducias apud Thucydidem lib. 4. Ea [...] pactae sunt. Laconum item Decretum, non dissimili auspicio fit, de Epictetae Grinni filiae legato, apud Janum Gruterum in Inscriptionibus pag. 217. Etiam pro eo quod est Romanis quod felix faustumque sit expresse substituunt Graeci [...] uti habetur apud Appianum lib. 4. de bello Civili. Id [...] est Hellenistis Maccabaeorum primo cap. 8.23. Et Donatus ad Terentii Hecyram fors fuat usurpari ait, pro bona fortuna sit, unde etiam nos, cum bona fortuna, verbum verbo reddentes heic vertimus. Pro eodem praefigebant etiam edictis Romani Bonum factum, quod videre est (ut testimonia id genus cetera, quae satis obvia sunt, praetermittam) in reciproco illo mathematicorum edicto de Vitellii nece apud Suetonium cap. 14. Ubi tamen non solum edictorum formulam eos irrisisse puto, sed etiam sive artis suae, cujus item amantior erat imperator, vocabulis rite servatis ipsis (si Graecè scribebant, quod est satis simile [Page 28] veri) sive intellectis & indicatis (si Latinè) homonymia acrius eum iugilasse. Bonum factum (ita latine, ad formulam edicti, noctu ludebant mathematici, postquam ejusmodi formula interdiu eos Italia intra Kalendas Octobris excedere jusserat) ne Vitellius Germanicus intra Kalendas Octobris usquam esset, quod graecè sonasset [...]. Homonymia duplex fuisse videtur; tum in eo quod tam sensu indicativo quam optativo intelligi posset [...], tum quia Fortuna bona seu [...], aut bonum factum idem innuens, tam ex artis ritu quam ex edicti formula, petenda erat. Etenim Fortunam, quae in tota ratione mortalium sola utramque, ut ait ille, paginam facere existimabatur, sive [...] & bonam, sive [...] aut malam nominabant mathematici, prout siderum in thematis genethliacis positura & [...] seu fortis Fortunae habitudo praedictionis argumenta subministrabant. Neque id solum in hominum sed & urbium & imperiorum thematis obtinebat. Aut igitur infelicem exitum, [...]bonae fortunae seu Boni facti (quod idem est) nomine Imperatori, cujus ex themate malam fortunam seu exitium compererant, ironia innuebant; aut consulto simul urbis seu Imperii Romani themate (uti artis illius praeceptis oportet) bonam ex tyranni nece Fortunam imperio, solennibus edicti vocabulis, quae eodem sono fere, non dissimili sensu, Astrologia propria erant, usi edicebant. Non sum nescius interim [...] seu res externas plerunque à Magistris, Sorti Fortunae tributas esse. Sed, cum multiplex fuerit ejusdem Sortis significatio; in vitae etiam datoribus seu aphetis, teste ipso Ptolemaeo, primarium obtinet locum. Unde prout sive à locis sive à stellis anaereticis seu interficientibus laeditur, mortis genus ostendere putatur. Vide, si placet Hermetem in Carpo, Aphorismo 78. Et Vettius Valens Antiochenus, Astrologus vetustus, necdum typis editus, Sortem Fortunae, quam [...] appellat, Lunam, Sortem vero Daemonis seu Genii, Solem (qui eidem Vettio [...]) denotare ait. Hunc igitur [...] sive res agendas seu athla (uti vocat Manilius) tribuit; illi [...] sive quae ad corpus spectant; nimirum Sanitatem, Morbos, Pulchritudinem, necem, & quae sunt id genus alia. Ita scilicet [...] sive Floridorum libro 4. Ubi [...] agit juxta stellarum errantium periodos & [...] seu in tempora missiones, quas vulgus hodie astrologorum prorogationes vocat. Adjicit insuper ibidem caput [...], sive de rebus Sortibus Fortunae & Genii assignatis. [...], inquit, [...]. Ideoque [...] velut Deos contubernales habemus apud veteres. Vide Aristidis orationem sacram primam. Et Poema sic inchoavit Diagoras ille atheos, sed antequam Deos esse negasset, [...]. A Daemone seu Genio & Fortuna fiunt omnia; quod memorat Sextus Empiricus adversus Mathematicos lib. 8. Et [...] Zasradi seu Zoroastri, id est Magorum scholis, Fortuna dicta est adeoque [...], uti habet Theodorus Mopsuestiae libro [...] apud Photium codice 81. Obiter autem alia quae apud Vettium nostrum habet Necepso, qui Aegypti Rex ante annos 2300. scripsit, de Sorte Fortunae subjungimus. Neque gratiam nos inde non inituros putamus non solum cum iis qui divinatricem illam artem frustra nimis venditant, sed etiam cum illis qui sobrie [Page 29] philosophantes, & reverenter prisca indagando artium qualiumcunque sive deperditarum sive fugientium vestigia satagunt. Vettius, Floridorum primo, ad Felicitatem seu Infelicitatem nati dignoscendam, locum ejus ait [...]. Et, ut sententiam firmet, Necepsonis Regis librum 13. citat. Ita inquit, [...] (lege [...]) [...] (depravatum esse puto ex [...], qui abbreviante figura ex literis duabus primis & [...] interdum adjecta, conscribi solitus est; nisi [...] pro eodem illum usurpasse malles) [...]. Atque eodem modo, ait, Petosiris locum explicat in Definitionibus sive [...], inquit, [...]. Extremo item libro tam ex Petosiride quam ex Necepsone eadem iterat. Et libro 3. caput habet de Sorte Fortunae, ejusque in Natorum vitae spatium imperio & legibus. Res ipsa satis futilis est & nugatoria. Sed quoniam ex eodem Necepsonis libro etiam desumuntur quae de ea tradit, ideoque vetustiora sunt quam quae alibi omnino legimus de Fortunae Sortis apud Astrologos interpretatione, & satis à vulgi Scriptorum sententiis diversa, etiam totum caput adjicere visum est, quod nec bonarum literarum studiosis injucundum fore credimus, certe Astrologiae magistellis pergratum. Lemma hujusmodi est. [...] (inquit Vettius ille Valens) [...] (lege [...]) [...] [...] [...]. ♃ [...]. ♂ [...], ☉ [...] ♀, [...], ☿, [...][Page 30] [...] ☉ ♀ [...] [...] [...] ♄ ♐ ♃ ♈ ♂ ♍ ☿ ♌ [...]
Figura Caeli primum Vellij Valentis Hypodigma oculis subjiciens
Sequitur dein caput cui lemma est, [...] (in ipso capite [...] vocantur) seu de annis nati in quos Imperium obtinent stellae maleficae, pro variis quas ad Sortem Fortunae, sortiuntur ipsae radiationibus. Alia sequuntur [...]. Nam [...] habet triplicia; [...], qui sunt anni superius sideribus tributi, [...]. Sic apud vulgus Astrologorum eodem sensu occurrunt anni minores, medii, majores. Videsis Julium Firmicum Matheseos lib. 2. cap. 33. Ubi is de ejusmodi annis, & Chronocratoribus, in sequentibus, ut [Page 31] ferme Vettius. Etiam ad has nugas, quae velut antiquissima omnium quae extant Astrologiae judiciariae specimina adduximus, fusius explicandas pluribus libro agit quarto. [...] quae affert, Schematis Coeli ut & oculis facilius accommodentur, repraesentavimus. Planetarum autem & Signorum heic characteres non prorsus similes sunt eis quos Codex MS. exhibet. Quales in Typographi loculis reperiuntur, talibus usi sumus. Sed nec ita discrepant ut alios omnino esse sentias, nisi ductuum ejusmodi varietati, quae ad figuras easdem ipsas repraesentandas adhiberi solet, ignoscendum esse non velis. Varii sanè apud librarios, idem interea volentes, ductus sunt. Et codex MS. haud alios ferè habet quam Tetrabiblon Ptolomaei Graece editum. Sed hi & illi qui passim hodie in usu sunt, à veteribus scilicet, ut fieri amat, paulo deflexi, eadem ipsa, etiam quà linearum ductus sunt, significant, & earundem rerum Sideribus singulis respondentium sunt imagines. Saturni plane, in utrisque, Falcem tantum innuit, Iovis fulmen, Martis Spiculum, Solis sive Globum lucidum, ut vulgo pingitur, sive radium Solarem, ut frequentius in libris Graecis; Veneris speculum, Mercurii caduceum, Lunae ipsam novam: ita etiam in Signis, Arietis sc. Tauri & Capricorni, Cornua, quae tamen satis distincta; Geminorum, amplexus mutuos; Cancri, Chelas; Leonis, caudam; Virginis, pectinem; Librae, jugum; Scorpionis item caudam sed dissimilem Leonis; Sagittarii sagitam; Aquarii, lineas undulantes; Piscium, Pisces, ut in Coelestibus ejusce signi diagrammatis, connexos. Ita Sors Fortunae rota plerunque denotatur. Quae tamen omnia inartificialiter à Librariis solent formari. Tantum abest ut in hisce figuris, mysterii quidpiam latere sentiamus, cum iis qui nescio quos abditos naturae sensus inde expiscari se frustra (ne quid gravius dicam) credidere. Solenne erat Graecis etiam vocabula alia saepius occurentia ejusmodi figuris abbreviare, uti in descriptis etiam videre est; ubi [...] [...] est, (cujus partem habent seu Sortem cum aliis pluribus, proeter Fortunae, Astrologi) [...] & [...] [...]. Etiam ☉ quod Solem vulgo indicat, Circulus est apud Vettium saepius. Id genus habet compluria. At demum perpendant haec & committant Ptolemaei caput [...] in Tetrabibli tertio, astrologorum filii. Ita intelligent etiam quis [...] fuerit quem ibi memorat Ptolomaeus. Necepso plane est [...] ille, ita propter excellentiam dictus, uti [...] & [...] & [...], & interdum [...] etiam à Vettio nominatur. Citat item Vettius Timaeum, Abramum, Hermippum, Orionem, Critodemum, Astrologos, quorum plerique apud Firmicum item reperiuntur. Ideo autem Necepso [...] dictus est, ni fallor, quia primus fuisse creditus est, qui astrologiae praecepta scriptis tradiderit. Quin is simul & Petosiris eadem causa simplici [...] nomine nonnunquam appellantur. Videsis exegesim veterem quae Proclo tribuitur in caput quod diximus Ptolemaei. Scio [...] diversam Astrologos obtinere notionem. Nam domum schematis coelestis quintam ita antiquitus vocabant, ut in Sexti Empirici quarto, Julii Firmici lib. 2. cap. 19. alibi item, legimus. Sed cum ea notione nihil huic loco est. Atqui Hesychius; [...].
[...]. Antistites nimirum qui [...], id est, sacra Menstrua sive pro tota urbe sive pro Senatu peragi solita faciebant. Idque noviluniis. De sacris ejusmodi apud Graecos fusius, ex autoritate veterum, Iohannes Meursius in Graeciae Feriatae lib. 5. in [...]. Ibi etiam de Epimeniorum nomine & functione in sacris illis. Doctissimi viri notis adjicio, ad ea, mense nimirum redeunte semper celebrata, epulas menstruales, Plauto ita vocatas, spectare. Ergasilus parasitus in Captivis.
Quibus solebam menstruales epulas ante adipiscier;
Nemo ridet.
Quin & [...] sacrificulos ejusmodi aut sacrorum antistites generatim interdum denotare, uti & [...]sacras epulas quae menstruae non erant, sed annuae, & [...] ita sacrificare. Id liquet tum ex testamento Epictetae Grinni filiae, in Marmorea tabula Venetiis, tum ex Lacedaemoniorum psephismate quo firmatur testamentum. Sacrae enim epulae seu [...] plane ibi quotannis tantum celebrantur, idque diebus 19.20. & 21. Delphinii mensis. Et temere egit interpres qui [...]‘Si quis mense suo sacris non ministraverit ibi vertit, & [...] menstruatim sacro deservientes, & [...] menses solennes. Debuit sane, si quis functioni suae sacrae defuerit, epularum antistites sacri, sacrae epulae, quod ex ipsis testamento & Decreto manifestum fit.’ Ea vise apud Ianum Gruterum. Ex frequentia scilicet sacrorum in noviluniis celebratorum, vocabula quae ratione stati temporis primo indita sunt, nulla habita postmodum temporis ratione, ad similia seu quaecunque periodica sacra, periodis dissimilibus celebrata, translata sunt. Inde est etiam quod Hesychio [...] (ut scilicet sacerdotium id denotat, seu ut Brauroniis sacrificabant quolibet quinquennio antistites ita dicti, sive Eleusiniis majoribus, aut id genus aliis redeuntibus, sacris, apud Pollucem in octavo non ut [...] vocabulum est apud Philosophum Politicorum sexto) redduntur [...], quod sacros antistites simpliciter, ut diximus, significabat. Tantundem habet Phavorinus. Ita [...] generatim tandem dies festi dicti; uti ex Demosthenis contra Timocratem ab Harpocratione & Suida observatur. Et Hellenistis pari forsan ratione [...] quod novilunium est, & [...] saepius vertitur, item [...] seu Festum eis redditur 3. Regum cap. 12. comm. 33. Idque festum à novilunio remotissimum; quinto decimo scilicet die Marwhescan mensis celebrandum. Scio [...] pro mense ibi ab aliis sumi. Sed res ipsa quae narratur Seniorum interpretationi maximè favet.
[...]. Ipsa [...], seu sacrae epulae per [...] innuuntur. Tempestas enim adventus legatorum è Magnesia ejusmodi erat, ut instante novilunio opportune exciperentur. [...] pro sacris ejusmodi epulis usurpatur apud Plutarchum in Demetrio. Decreverant misere adulantes Athenienses, Demetrium quotiescunque appelleret Athenas, [...]Cereris & Liberi patris lautitiis seu epulis sacris excipere. Eodem nempe ritu honorem Regi, ut Numini, exhibere, quo Deorum, quos diximus, sacra celebrabant. De ea re consulas porro Casaubonum Animadversionum in Athenaeum libro 6. cap. 15. Legati autem heic ad ipsorum deorum epulas tantum honoris causa invitandi; idque in Prytaneum, quod, uti ceteris Graeciae urbibus, ita Smyrnae proculdubio, erat locus, in quo tum victus publicus Hieronicis aliisque de republica optime merentibus dabatur, tum Vesta perpetuo sacrata, & publicae epulae pollucibiliter celebratae sunt. Doctissime item de Prytaneis Casaubonus dicti voluminis lib. 15. cap. 19.
[...]. Eminentioribus apud utrumque populum dignitatibus, iisque annuis, ni fallor, Foederis annus notatur, quemadmodum Ephororum simul & Archontum [...] nomina annos signare solebant in Lacedaemoniorum & Atheniensium foederibus, quod ex Thucydide & Demosthene satis cognoscitur. Sed dignitas haec sacra est utraque. Et Pontificem summum par est ut credamus fuisse Hegesiam. Quin, de anno Sacerdotiis variis signari solito, vide Arrianum ad Epictetum [Page 33] lib. 1. cap. 19. Flavium Josephum [...] lib. 14. cap. 16.1. Maccabaeorum cap. 13. commat. 42. & cap. 14. comm. 43. Ianum Drusium ad locum penultimum; Ioannem Meursium in Archontibus lib. 3. cap. 6. de sacerdotibus Iunonis apud Argivos, & in Graeciae Feriatae lib. 3. festo [...]. Et habet Dogma Melitensium, incisum Romae, hunc titulum [...], quod videsis apud Gruterum in Inscriptionibus pag. 400. aliud item ejusmodi Agrigentinorum ibidem pag. 401. Adde Platonis de Legibus lib. 12. Plutarchum in vita Demetrii, Decreta aliquot apud Demosthenem de Corona, Castorem apud Eusebium in Chronicorum priore, de Sicyoniorum Carniis & in Canone numero DCCCLXXXIX in addendis etiam pag. 213. Consule porro Meursium dicti de Archontibus operis lib. 3. cap. 16. & 17. Et durarunt ejusmodi aliique varii distinctionis annuae characteres usque ad Justinianum Imperatorem; adeoque ut Civitatibus aliquot in more etiam tunc temporis positum esset, sine ulla alius notae adjectione, annos instrumentis publicis & contractibus, suo duntaxat ritu, designare. Neque aliud innuit ille Novella 47. ubi [...]seu observationem in civitatum temporibus maxime Orientalibus habitam memorat. Eadem vero Novella primo sancitum est, ut non solum in Urbe, sed etiam in omnibus Provinciis & Civitatibus, actis singulis & instrumentis, actuarii, tabelliones, exceptores, & qui sunt id genus ceteri, praeponerent Imperatoris annum, Consulem, indictionem, Mensem & Diem, & demum, pro civitatum arbitrio, [...], annum, scilicet, qui quocunque modo civitati proprius erat. Edita est haec Novella anno Justiniani 9. Salutis nempe reparatae DXXXVII. Dicebatur praeterea dignitas apud Smyrnaeos primaria, eaque, qua annos significabant, Stephanephorus, uti altera illa heic memorata, quae Magnetum est. Sed illius usus Smyrnae, puto, nondum inoleverat, seculis utpote aliquot post Seleuci tempora receptus; de qua re statim plura.
[...]. Stephanephorus heic seu Coronam gestans, tum ex supremis erat, puto, Magnetum judicibus annuis, tum Solis & Apollinis sacerdos, isque primarius (nam plures etiam erant ejusmodi ibi sacerdotes) cujus nomen Fastis ad annum designandum adeoque Foederi huic, pro more, adjiciebatur, uti Archon primarius seu [...]. Id sane elicere fas esse videtur ex Platonis lib. 12. de legibus, ubi de judicum Supremorum & Correctorum electione verba faciens exemplum affert de Magnetibus. Utrum de iis qui in Thessalia & vicinis Thessaliae Regionibus, an de nostris, non satis liquet. Cum vero ex veteribus doceamur, hosce illorum fuisse, idque diu ante Platonem, coloniam, non est cur dubitemus non ita diversa fuisse utrorumque instituta, maxime in sacris ceterisque quae solenniora erant. Neque opinor sane, Platonem dum Magnetas in civili illo de Magistratibus praecepto generali, meminit, ipsos, qui eis tunc fuere in usu, mores, non simul innuisse. Quotannis voluit in communi Solis & Apollinis templo, Civium conventu habito, post Solstitium aestivum, triumviros, qui supremi forent judices simul & utriusque Numinis sacerdotes, ex optimis civibus, suffragiis, hisque paritate turbatis, sorte eligi, & [...] seu fronde viridi coronari; tum pronuntiari; [...]. ‘Quod Magnetum civitas, instaurata sibi divinitus salute, designatos suos soli triumviros optimos ut primitias, ritu veteri, Apollini & Soli communes consecrat.’ Ita nempe annum auspicabantur forte Magnetes. Triumviris autem hisce minorum, scribit, Magistratuum, correctorum scilicet seu [...], censuram competere, atque ab his ad illos reis provocare licere. Quin exuta post annum dignitate, singulari, dum vixerint, honore haberi, hos solos civium Coronam lauream gestare, ac omnes Apollinis & Solis Sacerdotes perpetuo [Page 34] manere. [...], inquit, [...], ‘Summum vero sacerdotem unum esse quolibet anno, atque cum qui primus renuntiatus est ex his qui illius anni fuerint sacerdotes. Hujus autem nomen perscribi ad tempora designanda dum civitas habitatur.’ Si haec ad Magnetas omnia spectant, Stephanephororum eis genus duplex erat. Alii, tam Magistratuum censurae quam Deorum sacris, annis suis electi, praeerant; alii exuta, post elapsum annum, dignitate, profana seu administratione civili, perpetuo tamen manebant sacerdotes honorarii. Saltem sacrorum cura ab his amplius haud erat exigenda, sed ultimo electis delegata. At Stephanephori non minus hi quam illi dicti. Universis enim iisque solis Coronam eamque lauream gestare fas erat. Primi autem generis tres duntaxat erant, quorum, is qui primus renuntiatus est, Pontifex erat maximus, & [...] seu anni signator; unde illius nomen, quod sortitus est heic Pythodorus, cum Smyrnaeorum Pontifice Hegesiae Foederi praefigitur. In hanc dignitatem evectus est Themistocles cum sedes haberet Magnesiae, quam ut panem, sicut alias Orientis urbes ut vinum, obsonia, vestes, & stragula ei sigillatim subministrarent, dono à Xerxe acceperat. Ita Posis vetustissimus rerum Magneticarum Scriptor apud Athenaeum libro 12. [...], ait ille [...]. Neque vero est cur porro de vocabuli ratione soliciti simus. Tam notum est Coronas velut dignitatis maxime propria insignia gestasse sacros antistites, quam sacra eos fecisse. Atque inde vocabulum, ut fit, natum. Tarsi idem dignitatis nomen Herculis Sacerdotem denotabat, quod scribit Athenaeus libro 5. ubi Lysiam Philosophum Epicureum Stephanephorum ibi creatum ostendit & [...], Coronam lauream, quae aurea etiam erat, gestasse. Metrodorum item Hermogenis F. à mystarum conventu Stephanephorum seu Sacerdotem Matris Deum renuntiatum habes in veteri inscriptione apud Gruterum pag. 309.1. & pag. 1097.5. Vide, si placet, Carolum Paschalium de Coronis lib. 4. cap. 14. atque adde magni Casauboni animadversiones in quintum Athenaei cap. 13. & ejusdem notas ad Suetonii Octavium cap. 18. Ceterum non omnes Coronae Sacerdotum provincialium aureae erant, quod tamen ex Tertulliani de Idololatria cap. 18. ab eo ibi elici videtur. Fuere duntaxat nonnullae; neque aliter intelligendus Tertullianus. Nam aliae laureae in provinciis non minus quam Romae erant, aliae ex aliis frondibus, pro ritu vario. Etiam ipsi Atheniensium archontes myrto coronabantur, licet inde non denominati. Testatur Pollux in octavo; & videsis V. C. Iohannem Meursium Atticarum lectionum lib. 6. Postmodum autem & Smyrnaeorum Pontifex maximus, cujus nomine annum signabant, Stephanephorus, seculis aliquot nimirum transactis, dici coepit ad aliarum civitatum, quibus vox illa in usu, exemplum. Id comperimus sub temporibus Antonini Philosophi. Tunc enim Heraclides sophista (quod scribit Philostratus) [...], ‘Coronatam dignitatem, seu eam quae Stephanephori est, apud eos obtinuit à qua annis suis Smyrnaei nomina imponunt.’ Et ad Smyrnam spectant, puto, & inde, ni fallor, translatae sunt illae, quas supra dedimus, inscriptiones aevi Foedere recentioris, in quibus habetur dignitatis hujus mentio. Vide 4.5. & 9. Arundellianarum quae Graecae sunt. A tam frequenti nominis apud Orientales usu, Stephanephororum & eorum qui, coronas gestantes, aliis tamen nominibus noti erant, sodalitio, & administrationis tum vicissitudinibus tum jure partario, dignitas haec [...] seu [...] dignitas cui coronam gestandi jus erat partiarium interdum dicebatur; quo scilicet distingueretur à fastigio vere regio seu monarchico. [Page 35] Ita intelligo Ptolemaeum libro 4. Tetrabibli capite 2. [...] seu de fortuna dignitatum, quam à luminarium & comitantium seu stipantium, [...] nempe planetarum, positu sumit. Si in masculinis signis, inquit, & in angulis luminaria fuerint planetis quinque stipata, Reges nascuntur. Si Planetae ipsi stipantes angulos occupent, orbis decernunt imperium. Si, ceteris ita se habentibus, Sol fuerit in masculino, Luna in feminino signo, atque horum alterum duntaxat angulum habeat [...]‘Principes erunt solummodo non supremi, vitae tamen necisque potestatem habentes.’ [...], ait, [...]. Ubi MS. codex in Bibliotheca Collegii Corporis Christi Oxoniis habet [...]. ‘Si ceteris ita se habentibus, stipantes planetae angulos non occupent, neque eis testimonium praebeant, magni erunt & dignitate, cui Coronam gestandi jus est partiarium, seu vicarii, seu castrorum praefecti, seu Sacerdotali, minime autem principali dignitate, conspicui.’‘Ita locus ille reddendus, quem depravarunt nimium Latini interpretes Gogava, Camerarius, horumque sequaces, dum Natalium splendore conspicuos aut in dignitatibus generis illustres pro [...] plerunque ignoranter substituunt.’ Alii habentes magnum posse super aliquam villam. Sed veri sensus vestigia maxime habentur in versione illâ Aegidii Tebaldini ex Hispanico sermone in Latino-barbarum ante secula aliquot edita, ubi legimus, ‘Erit natus magni nominis tantum; & ejus valetudo velut illius, qui uni parti dominabitur, apparebit.’ Hispanica autem versio Alfonsi ..... Castellae Regis jussu ex Arabica sumta est, versione quam nondum vidimus. Sed partiarium dignitatis jus Arabem agnovisse ibi palam est, quod aut dissimularunt aut ignorarunt interpretes ceteri omnes. Neque doctius sane eorum, qui Commentarios ad locum consarcinarunt, quispiam. De alia quam hac ipsa Stephanephori dignitate mini [...]e capiendum est illud in Hephaestionis Thebani atque aliorum aliquot Astrologorum priscorum excerptis. Quibus ascendit (aiunt) tertius Librae Decanus, eorum nonnulli [...] (ita in Codice typis edito) [...]. Plane legendum [...].
[...]. Ut sacra pleraque ita etiam Temporum nomina, solennes rationes, atque alia compluria Athenis in Ioniam, in tertia Coloniarum è Graecia migratione (de qua consulendus Pausanias in Achaicorum initio) transfretarunt. Cuinam igitur tempestati mensis hic, Smyrnaeis & Magnetibus, puto & Ionibus ceteris, communis responderit, è moribus Atticis illuc traductis, cum Ionicis alias destituti simus, eruendum est. Mensium Atticorum laterculos habemus apud recentiores, varios. In iis Lenaeonis nomen non habemus, extra quam ubi à Grammaticis aliquot, accuratiores temporum rationes negligentibus, infarcitur. Et raro satis apud veteres omnino habetur. Apud Hesiodum occurrit. Versus notissimus est, [...], &c. Boeotius erat poeta, ideoque mensem Boeotium ita dictum, sunt qui non absurde colligunt. Sed Boeotiis mensem ita aliquem vocatum negat eruditissimus Hesychius. Ianuarius pro eodem Hesiodi interpretibus plerumque substituitur, & nunc Gamelioni Attico nunc Posideoni tribuitur. Vide Ioannem Tretzen ad Hesiodum, & Theodorum Gazam de mensibus Atticis, qui [...] eum, puto, appellat de hac re agens. Quin Etymologici autori mensium principium dicitur Lenaeon & Choiaco Aegyptiorum convenire. Sed Choiacus in fixo Aegyptiorum anno intervallum quod à 27. Novembris ad 26. Decembris interjicitur, occupat. [Page 36] Hybernum interim fuisse, apud Hesiodum, nemo dubitare potest. Ionibus autem mensem Lenaeonem fuisse etiam tradunt & Proclus ad Hesiodum & Tzetzes in Trincavelli editione; qui porro inter menses Atticos eum tam bene forsan numerat quam male collocat. Ego vero, doctiorum pace, Lenaeona (si aut Athenienses spectemus, aut eos qui ab Atheniensibus mores suos accepere) ipsissimum fuisse Anthesterionem sive secundum mensem Atticis Hybernum, opinor. Etenim menses Atticos à solennioribus suis sacris plerunque denominatos esse manifestum est. Ut à Thargeliis Thargelion dictus, Pyanepsion à Pyanepsiiis, Anthesterion ab Anthesteriis. Non dissimili fere ratione priscis Danis Christmanath Decembrem, & Saxonibus [...] Aprilem denotabat; uti etiam à Februis, Februarius Latinis dictus. Certissimum autem est Atheniensibus Dionysia seu Liberalia triplicia fuisse. Ea quae [...], seu Ruralia (ut eorum anni seriem observemus;) ea quae Anthesteria seu Dionysia simpliciter saepius & propter excellentiam, Dionysia Majora, & Dionysia in Limnis, dicta; & quae [...] seu Urbana. Horum genus primum Posideone mense celebrabantur, teste Theophrasto [...]. Secundum Anthesterione, quod à Demosthene contra Neaeram, Thucydide in secundo, Hesychio, aliis docetur. Tertium Elaphebolione, ut idem Hesychius, & alii. Atticorum mensium seriem, quae, ad hanc rem, extra controversiam posita est, vide supra pagina 69. Ubi si Maemacterionem excipias, nullum suo loco non tributum habes. Dionysiorum autem primum & secundum annua erant; tertium trietericum. At secundum genus, nostra sententia, dicebatur etiam [...] seu Lenaea (quae adversantur heic, licet, à doctissimis viris oscitanter nimis recepta, & subjiciemus & cluemus) festum scilicet Liberi patris maxime solenne & vetustissimum; adeoque duplex Festi nomen binominem ipsum Mensem effecit. Ut ab Anthesteriis Anthesterion, ita Lenaeis Lenaeon formatus. Neque enim aliud sonat Lenaea quam Bacchanalia, Liberalia seu [...] illa quae Anthesteria fuere. Expressissime de nomine, ad hanc rem, Lenaeorum, Hesychius. [...]. "Limnas dicit locum esse Libero patri sacrum in quo sacra Lenaea peragi solita. At vero quae in Limnis sacra, ea Anthesteria ipsissima, seu Majora fuisse nemo dubitat. Itaque Lenaea & Anthesteria eadem. Idem Hesychius in [...], inquit, [...]. Nullum mensem Lenaeonem vocabant Boeotii. (Dum haec scripfit versum illum Hesiodi respexit) ‘Putatur autem Bucatius idem esse Plutarcho. Nam & is frigidus est. Alii Hermaeum esse Lenaeonem volunt, qui Bucatium sequitur. Nam etiam in eodem Lenaeorum Festum celebrant Athenienses.’ Mensis igitur, quo Lenaea peragi solita, Hermaeo Boeotorum respondit, id est, secundo eorum mensi. Nam Bucatius eis, annum à solstitio hyberno auspicatis, primus erat quod docet Plutarchus in Pelopida. Hic itaque Gamelioni Attico respondet. Secundus igitur, nempe Hermaeus, Anthesterioni; adeoque Anthesterionis sacra sunt quae Lenaea dicta. Videsis Proclum ad Hesiodi Opera & Dies, ubi male [...] pro [...] legitur, & à doctis aliquot viris patienter nimis excipitur. At diserte ibi de Hermaeo locutus, cui Lenaea Attica etiam tribuit, [...], inquit, [...], Iones mensem illum non alio quam Lenaeonis nomine appellant. Idem, ni fallor, voluit ibi Ioannes Tzetzes; tametsi veterum temporis rationum omnino expers, Romanorum Ianuarium, Aegyptiorum Choiacum & Lenaeonem temere confundat. Nam Lenaei seu Lenaeonis mensis nomen inde petit, [...], eo quod Pithoegia in eo peragebantur. Et expresse [...], inquit, [...], Lenaeus Ionibus appellatur. Ita scilicet Tzetzes in Editione Trincavelliana seu veteri. Sed nuper haec verba nescio quare praetermittuntur, aliis eo in loco substitutis; & non [Page 37] [...], sed [...] in ea legitur. At vero Pithoegia 11. de Anthesterionis peragi solita, teste Plutarcho Symposiacon 3. quaest. 7. Sed & Hesychius, opinor, Anthesterionem ipsum Lenaeonem appellat, ubi de Liberalibus in [...] agit. [...], ait, [...]. Triplicia proculdubio Liberalia Atheniensium docere heic voluit vir scientissimus. At Ruralia & quae Urbana dicta, seu trieterica, suis mensibus recte tributa videmus. Illud vero [...] verba nihili sunt. Eemendarunt alii legentes [...]. Sed ita duplicia tantum erunt ibi Liberalia, & ea quae Majora, annua, & maxime solennia, contra morem Hesychianum, prorsus omissa. Quin nec ita heic satis congrua tradiderat ipse iis quae, verbo [...], dixerat. Alii [...] ibi legunt. Sed in iis etiam sunt qui summa interim incogitantia Lenaea & Liberalia Ruralia etiam ipsi confundunt. Sed lectio haec est appositissima, quam etiam firmatam habeo perspicacissimo judicio Amplissimi & amicissimi viri Danielis Heinsiii. Ita castigandum illum Hesychii locum me amanter literis suis docuit Sidus illud orbis literati splendidissimum. Atque aequum certe est, ut aut eam lectionem amplexemur, aut [...] (pro [...]) [...] substituamus. Utroqu [...] modo Anthesteria seu Dionysia in Lymnis, Lenaeone, id est, suo mense, rite collocabimus. Etenim Dionysia haec [...] Thucydidi, ideoque [...] seu vetusta, propter excellentiam & vetustatem dicta sunt. Sic triplicia Dionysia suis sigillatim mensibus pulchre ab Hesychio ordinata. Et non solum Mensis nomen, sed & nominis ratio ad Ionas nostros Athenis migravit. Iis enim Lenaea etiam, Liberalia illa Majora & vetusta, eodem Anthesterionis, 12. nempe die, quo Athenis, quotannis peragebantur. Locuples est hujus rei testis Thucydides libro 2. Ab australi arcis parte compluria scribit delubra Athenis fuisse sita; Jovis, inquit, Olympii & Apollinis Pythii, & Telluris sive Cereris [...], ‘&Bacchi in Limnis cui vetustiora Liberalia fiunt 12. die mensis Anthesterionis, quemadmodum nunc quoque Iones juxta morem celebrant.’ Ibi Scholiastes [...], inquit, [...]. Vetustatis nimirum nomine, à ceteris Liberalibus haec signanter distincta. Atque haec ipsa sunt Liberalia quae [...] celebrari solita etiam in Smyrna nostra, diserte memorat Aristides tum in [...] tum in [...], Ea scilicet quibus Triremis sacrae pompa fieri solebat, de qua & ipse Aristides & Philostratus in [...] ta Polemonis Sophistae, ubi etiam expresse Anthesterioni mensi apud Smyrnaeos Liberalia illa tribuuntur. [...], inquit Philostratus, [...]. ‘Pompa fertur mense Anthesterione, [...]blimis Triremis in forum, quam dirigit Liberi patris sacerdos ut gubernator.’ Attamen male illi qui [...] simpliciter dicta semper Anthesteria seu [...] significare volunt. Dionysia simpliciter dicta Ruralia etiam nonnunquam denotant, & interdum Urbana; cum scilicet aut expresse à Lenaeis discriminantur, aut aliter ex ipsa, de qua mentio fit, re satis dignoscuntur. Thrasyllus apud Laertium in vita Platonis, Tragoedi, inquit, [...] ▪ ‘quatuor dramatis (seu tetralogia) certabant, in Dionysiis, Lenaeis, Panathenaeis & Chytris.’ Dionysia capienda heic esse pro aliis à Lenaeis manifestum est. Panathenaea mensem Hecatombaeonem occupabant, quod liquet ex psephismate Timocratis in Demosthenis, adv [...]rsus eum, oratione. Chytrorum Festum Lenaeorum postride celebratum. Similis vocabulorum, ni fallor, ratio est apud Pollucem lib. 8. ubi Archontem Dionysia ordinare ait, [Page 38] Regem vero Sacrorum Lenaeis praeesse. Sic Eupolis in Urbibus (Comoediae nomen est) tributa Athenasà sociis [...] portari ex sancito solita ait apud Aristophanis Scholiastem in Acharnenses. Sed Anthesteria seu Lenaea ab Eupolide intellecta fuisse, sentire nequeo. Nam sub agonem Lenaeum tributa socii non afferebant; quod diserte docet Aristophanes, utcunque Scholiastes eum ibi de Ruralibus agere perperam censet. Et quod de Comici Babyloniis & Cleone traditur, ad Ruralia referendum est, non ad aliud Dionysiorum genus. Nam ad Urbana, quae trieterica erant, nequit, quoniam tributa annuatim persolvebantur, ut ex Aeschinis oratione [...] scimus. Dionysia autem Galeno intellecta libro de Antidotis primo, ubi de iis qui [...], agit, ipsa Urbana, ni fallor, seu Trieterica erant. Mensem enim Elaphebolionem indicare videtur qui Ver clausit. De eisdem Dionysiis intelligendus forsan locus ille Aristotelis Metaphysicorum 5. c. 24. ubi de variis modis dicendi, aliquid ex aliquo fieri verba faciens, unum affert de eo quod aliud sequitur, & proinde ex eo fieri, dicitur. [...], inquit, [...], ut ex Aequinoctio fit navigatio quia post aequinoctium fit, & ex Dionysiis Thargelia, quia post Dionysia. Certe Dionysia illa Elaphebolionis seu Trieterica proxime suis annis praecedebant, interjecto Mense Munichione, Thargelia. i. e. alia non interveniebant Dionysia. Quod si de annuis Dionysiis capiendus sit Aristoteles, tunc Anthesteria seu Lenaea innuit, quae interjectis, praeter complures dies, mensibus integris, tam Elaphebolione, quam Munichione in anni Attici ratione Thargelia antevertebant. Crassum errorem aliquot interpretum, qui Thargelia ibi mense Februario collocant, & de iis nescio quid ignavum effutiunt, libenter praetermittimus. Sed vero doctissimis aevi nostri viris placere video, Lenaea sacra à Ruralibus, quae Posideone celebrabantur, non fuisse diversa. Nituntur illi plerunque autoritate Scholiorum in Acharnenses, quibus fateor Lenaea & Ruralia eadem sunt. Scholiis illis, & Marco Musuro, qui eorum pleraque congessit, plurimum debemus. Sed assensum heic praebere ego omnino nullus queo. Illud Dicaeopolis apud poetam in Acharnensibus.
[...]
[...].
"Ego bello malisque solutus rus me conferam & Liberalia agam Ruralia. De Lenaeis male interpretatur Scholiastes, & fallit dum fallitur. Nec melius eadem ipsa intelligi vult, quae in eadem Comoedia postea hisce verbis traduntur.
[...]
[...]
[...].
‘Nos ipsimet sumus. Certamen hoc in Lenaeo est. Neque adsunt peregrini. Non enim hac tempestate adferuntur tributa, neque ex urbibus adveniunt socii.’ Primo loco Posideonis sacra nemo non vidit. Sed de iis verba ibi fiunt à persona Acharnensi, quae gravioribus soluta curis, rus se conferre destinat. Et tempus in quo loquitur ad inducias, de quibus ibi mentio, spectat. Sed [...] in secundo loco, ipsissima Anthesteria sunt seu Liberalia quae in Limnis agebantur, id est, Lenaea, quibus scilicet Comoedia illa, Acharnenses, docebatur Archonte Euthymene, quod legimus in ejusdem argumento. [Page 39] Lenaeon enim, nempe [...] in urbe erat, non rure, locus, in quo certamina celebrabant Athenienses ante Theatrum extructum. Ibi etiam Bacchi Lenaei fanum; adeoque à Limmis locus hic non diversus. Tantundem asserere videtur mihi omni exceptione major Hesychius in [...], inquit, [...]. Manifestissimus est ad secundum Aristophanis locum commentarius, quem recentiorum Scholiis praeponderare nemo dubitet. Atque inde etiam Suidas, Etymologici autor, & Favorinus intelligendi in [...]. Etymologus item corrigendus. Adeo autem Aristophanis Scholiastem in hisce aberrasse nemo miretur, qui eundem etiam in Autumno Lenaea collocare adverterit. Etenim Liberaliorum triplicium nulli locus erat in autumno, neque ejusce rei apud veteres alibi vestigium occurrit. Alibi etiam in sacrarum ratione nimium fallit idem Scholiastes. Sed ab eo heic stat quod apud Stephanum de Urbibus legitur, [...], & citatur Apollodori Chronicon. At quae supra attulimus satis persuadent, verba illa [...] futile esse sive Hermolai Epitomatoris sive recentioris alicujus, magis glossema, quam sive Stephani, sive Apollodori (quorum uterque intercidit) mentem aperuisse. Et aut veteris Graeciae sacrorum ignorantia est, aut incogitantia est nimia Procli ad Hesiodum, ubi de Boeotorum Hermaeo mense locutus, eundem eum cum Attico Gamelione facit, [...], inquit, [...], "quo tempore Atheniensibus Lenaea celebrari solita. Quis unquam sive Lenaea sive Dionysiorum alia ulla Gamelioni antea tribuit? Adeoque nil satis obstat, quin demum Lenaea, Dionysia in Limnis, & Anthesteria eadem ipsa sacra fuisse concludamus, atque inde mensem Lenaeonem vocitatum, ac si Dionysion seu Bacchius dictus fuisset, quae idem sonant. Nam & Baccho mensis ipse ante alios sacer habebatur, uti notat Harpocration, & pro varia Embolismorum, prosthaphaeresium & Cyclorum ratione, à Januario per Februarium iu Martium, in Mensibus Julianis, diversimode vagabatur. Vide nunc, si placet, viros summos Josephum Scaligerum de Emendatione temporum lib. 1. capite de Mensibus Atticis & Canonum Isagogicorum lib. 1. pag. 57. & Isacium Casaubonum tum ad Theophrasti characterm [...] tum de Satyrica poesi lib. 1. cap. 5. Adde Phavorinum in Lexico & Petri Castellani [...]. Nemo est horum cui non heic adversamur; sed non sine ratione, qua aliter edocti sententiae libentissime renuntiabimus. De Liberalibus item Atticis consule Dionysium Petavium ad Themistii Orationem 12. Sed de Mense hactenus. De anno item videbimus. Annos quorum initia loca habuere circa Solstitia aestiva, cum ceteris plerisque Graeciae civitatibus, nostris hisce in usu fuisse, vix est cur dubitemus. Et quod ex Platone supra notavimus de Stephanephororum electione tantundem firmare videtur in Magnesia. Seleucidarum autem anni tam incerti sunt apud Scriptores, ut vix de eorum cujuspiam initiis & excessu exacte satis conseutiant. Sed si Eusebio fides, Seleucus Callinicus & Ptolemaeus Evergetes, hic Aegypto, ille Asia, regnare coeperunt anno 2. Olympiadis CXXXIII. qui periodi Julianae est MMMMCCCCLXVII. Si igitur in occasione Foederis supra non erravimus, quarto vel quinto Seleuci anno, seu anno 1. vel 2. Olympiadis CXXXIV. id initum esse non absurdum erit conjectare. Detur enim Seleucum circa initia anni 2. Olympiadis CXXXIII. id est, aestate, regnum accepisse. Auspicia regni à patricidio cepisse scribit Justinus; & tam Ptolemaeum in sororiam ultionem advolasse, quam Seleucum postea adversus civitates quae defecerant classem comparasse narrat, perinde ac si res, pro incoeptorum magnitudine, festinantius à neutro geri potuissent. Trinarum autem, quas memorat ille Expeditionum tempora, Ptolemaei scilicet in Seleucum, Seleuci primae in Civitates, secundae in Ptolemaeum, suos (si quod verisimillimum est, id sentiamus) habuere annos [Page 40] saltem singulos. Quod non modo rerum gestarum ratio suadet, sed & usitatissimus ille tam in Oriente mos quam in Occidente, tum claudendi maris, tum aperiendi. Nam quin maritimae fuerint illae expeditiones, nullus dubito. Claudebatur autem mare ab Autumno ad tempus vernum. Verno aperiebatur. De Romanorum in hac re more, Vegetius, alii passim testes. De Graecorum, Hesiodus, Theophrastus. De Orientalium autem ipsorumque Syriae Regum, testimonium in sacris literis perhibetur 2 Samuelis cap. 11.1. & 1 Paralipomenon cap. 21.1. ‘Factum autem est vertente anno eo tempore quo solent Reges ad bella procedere Quod ad mare etiam classibus aperiendum spectat.’ Neque aliam praeter vernam tempestatem ibi denotari vult Rabbi Chimchi, quem merito sequitur etiam magnus Scaliger in prolegomenis ad Canones. Iu Ebraeo tempus illud vocatur [...]tempus expeditionis seu profectionis regum. Hellenistis [...]. Vere igitur anni 2. Olympiadis CXXXIII. seu primi Seleuci, Ptolemaeus in sororis auxilium cum classe advolavit. Vere anni 3. Olympiadis ejusdem adversus rebelles civitates Seleucus classem comparat. Adeo enim accisae erant res ejus bello Ptolemaico, ut citius classem illam comparasse non sit credibile. Eadem anni 4. tempestate, instauratis post naufragium, quod misere passus est in expeditione adversus civitates, viribus, bellum in Ptolemaeum infeliciter redintegrat. Atque ita necesse est ut Foedus Anthesterione seu Lenaeone, sub Februario scilicet post hasce clades proximo, initum cadat in annum 1 Olympiadis CXXXIV. Qui ita erit Seleuci quartus. Quod si regnare coepit ille sub finem anni 2. Olympiadis CXXXIII. simili ratiocinio, Olympiadis CXXXIV Secundo, seu periodi Iulianae MMMMCCCCLXXI. qui ante vulgarem Christi Epocham est annus CCXLIII. tribui possit. Et diserte, hoc forsan calculi genere ductus, Sethus Calvisius utriusque Regis res gestas ita distribuit, ut ultimam Seleuci cladem quae Foedus, uti nostra sententia est, proxime antecessit, quarto ejus anno collocet. Annus autem Olympiadis CXXXIV. primus seu quartus Seleuci, est Calippicae periodi secundae 11. adeoque secundus duodecimus. Si igitur periodus illa etiam Smyrnaeis in usu fuerit, etiam Anthesterionis seu Lenaeonis initium & finis, in Mensibus Julianis ad (quod satis est credibile) varias Chronologorum rationes, maxime Scaligerianas, & Petavianas, quorum laterculos consulas, facile reperiri possunt.
[...]. Quaesitores hi erant ad quos rerum repetundarum, interversae pecuniae publicae, atque aliorum quae in administratione publica committuntur, criminum judicium spectabat. Aliis [...], dicti. Ita Aristocles Politicorum tertio cap. 8.
[...]. De civitatis donatione Attica, quae Ionicae, seu Smyrnensi, forsan non ita dispar erat, consule I. Meursium de Fortuna Attica, capite 5.
[...]. Fanum Magnae Matris seu Metroum in planitie urbis (nam pars etiam montana erat) memorat Strabo lib. 14. super [...], quae etiam [...] dicta, seu ardentes victimas, & [...] seu animalium immolatorum profecta, aris etiam aliisve sacris sive tactis sive inspectis, solenne gentibus erat jurare, uti Christianis super sacrosancta Evangelia, Cruces, Reliquias sacras. Etiam [...] inde [...] est apud Hesychium. Et Alcidamas [...], juravit per Apollinem, tacta lauro, quod habetur ex Nicandro apud Antonium Liberalem in Metamorphosi prima. De variis jurandi ritibus, consulendi Brissonius in Formulis, Gulielmus Barclaius ad tit. de Jurejurando ff. Thomas Dempsterus & Baptista Hansenius libris de Juramento, praeter Petrum Fabrum in Commentario de Magistratibus Romanis, Danielem Heinsium ad primum Silii Italici, & Fredericum Lindebrogium in Glossario, verbo Iurare. Adde porro Philippum Maussacum ad Harpocrationem pagina 243. ubi de juramento in [Page 41] Agrauli aedibus ab Ephebis praestari solito. Nobis heic, quae ii adnotarunt, compilare religio est. De Judaeorum vero ritu in Juramentis veteri & satis portentoso, vide quod ex Tabulis Praefectoriis legitur in Juris Graeco [...]Romani lib. 1. pagina 119. ‘Et Turcarum Imperator Achmetes Foedus cum Henrico Magno Galliarum Rege anno MDCIV. ictum firmat juramento per Veritatem Magni Dei, omnipotentis, creatoris Coeli & Terrae, & per animas avorum suorum & proavorum.’ Christiani autem aut tangunt plerum(que) sacra; aut manum ad pectus admovent, sustollunt, aut protendunt, sacris inspectis. Nec dissimilem fuisse gentibus morem, cum non tangebant, aequum est ut opinemur. Quae vero ita sive tactis sive inspectis, & admota, sublata, aut protensa manu praestantur juramenta, Corporalia dicuntur seu Corporaliter praestita, ut in C. tit. Si adversus venditionem l. 1. & tit. Si minor se majorem dixerit lib. 3. Et Cuiacius ad Novellam 51. de Mulieribus scenicis; Corporaliter inquit, jurat, qui jurat tactis sacrosanctis Evangeliis vel manu sublata, quos Balsamon vocat [...]. Quin vide, si placet, Linduvodum nostrum ad Constitutionem Presbyteri, tit. de Jurejurando, verbo inspectis. Et [...] & [...] est Sacramentum corporaliter praestare Jurisconsultis Graecis. Consule Basilicon eclogam 10. tit. 25. cad. 4. & Harmenopuli Procheiron lib. 1. tit. 12. ‘Id ipsum vocabant [...] seu ipsa veritate aut revera jurare, quo nempe corporaliter jurare distinguerent ab eo quod est [...] sive [...] pro quo sub Diocletiano Romae dicebant in instrumento per sacramenti religionem adseverare; ut in lege Codicis penultimo citata legimus.’ Non enim fiebat restitutio in integrum, si minor in instrumento per Sacramenti religionem se majorem esse adseverasset, nisi palam ex ipso instrumento constitisset illum nihilominus minorem fuisse. Sin vero corporaliter & revera praestitisset de aetate majori juramentum, haud restituendus erat omnino. De restitutionis illa seu [...] lege, in dicta Basilicon Ecloga; [...], quod non aliud sonat quam quod jam diximus. Putarunt igitur Graeci Jurisconsulti Sacramenti religionem instrumento insertam, nec corporaliter praestitam, non esse [...]. Certe fidem interpositam sine corporali juramento, corporali aequiparari, video apud clarissimum Jurisconsultum Andream Gaillium quem visas lib. 1. Observationum practicarum 101 & lib. 2. observat 59. Adnotare heic non ingratum, puto, erit, ritum illum Londinensem veterem, quo, in Judiciis publicis, super mortuorum tumulos, de eo jurare solenne erat quod ipsi testarentur mortui, si in vivis superessent. In Tabulis publicis ab Henrico Angliae Rege III. Civibus Londinensibus confectis, anno ejusdem Regni 52, die Martii 26. legimus. ‘Concessimus eisdem civibus, quod de placitis ad Coronam pertinentibus, de hiis maxime quae infra civitatem praedictam & ejus suburbium fieri contingent, se possint disrationare secundum antiquam consuetudinem civitatis praedictae, eo tamen excepto, quod super tumulos Mortuorum de eo quod dicturi sunt viverent, non liceat praecise jurare, sed loco mortuorum qui ante obitum suum electi fuerint ad eos disrationandos qui de rebus ad Coronam spectantibus appellati fuerint, vel rectati alii liberi & legales eligantur, qui idem sine dilatione faciant quod per defunctos memoratos, si viverent, fieri oporteret.’
[...]. Exigit res ipsa ut Sortium Tabulas, quibus eorum, qui in tribus sortito cooptabantur, nomina perscripta erant, heic intelligamus. Nec tamen alibi hac notione vocabulum occurrere memini. Scriptoribus tam pro locis ubi Magistratus Sorte creati sunt, quam ubi ejusmodi Magistratus in theatro sedere soliti, usurpatur. Item pro Sortium urnis. Videsis Pollucem lib. 9. & 10. & Scholia ad Aristophanis Ecelesiazusas.
[Page 42] [...], Contractibus & actionibus vertimus. [...] eodem heic sensu capio, quod apud Aristotelem, in Ethicorum 5. cap. 5. ubi in [...] & [...] distribuuntur & totum illud satis comprehendunt, unde actiones apud Jurisconsultos nascuntur, quae sive ex contractu, aut quasi contractu, sive ex delicto aut quasi delicto competunt. Etiam tota justitia quae forensis est ita [...] nititur. De Aristotelis loco consule inprimis Andronicum Rhodium in paraphrasi lib. 5. cap. 3.
[...]. Singularum aedium capacitas sit prout populo placuerit. Nam à lectorum sive discubitoriorum sive cubicularium numero heic tam aedium capacitas, puto (quae scilicet aut ad contubernalium numerum aut familiarum amplitudinem attinebat) quam alibi saepius oecorum & conclaviorum, aestimabatur. Oecorum aestimationem hujusmodi videre est maxime in Callixeni & Moschionis descriptionibus navium Ptolomaei Philopatoris & Hieronis Regis Syracusani apud Athenaeum lib. 5. Inde oecus ibi [...] & [...].
[...]. Ut Mater Deum Berecynthia, Idaea, Phrygia, dicta à locis cognominibus in quibus colebatur, ita Sipylene heic à Sipylo. Sipylus autem mons Phrygiae passim memoratur; Plutarcho de fluminibus in Maeandro, Hesychio, Straboni, & in proverbio [...]. Atqui & urbs erat Sipylus Phrygiae, quod notat Stephanus, nomenque gentile esse [...] & [...]. Notat autem ex Hellanici libro primo [...], seu de Sacrificiis Junonis Argivae. Aeschylus item in Niobe apud Strabonem in extremo libri 12. habet. [...]Sipulum. Idaeo in solo. Urbs ea multis abhinc seculis, regnante Tantalo, terraemotu eversa est, uti & complures circumjacentes. At celeberrimam fuisse inde liquet, quod dum terraemotum hunc memorant Scriptores, Sipyli nomine potissimum designant. Ita Strabo lib. 1. Quin Aristoteles in 2. Meteorologicorum cap. 8. terraemotus meminit in quo [...]Sypilus evertebatur. [...] ibi male habet Commentarius Alexandri Aphrodisiensis. Sed pejus multo facit vir doctus qui [...]Phlegraeum campum eo in loco Sipylum, Philosopho appellatum in Thesauro Geographico scribit. Non minus campum à Sipylo quam regionem Ligusticam distinguit ibi Aristoteles.
[...]. Nec de Apolline in Pandis alibi legi, nec de ullo loco qui Pandi aut Panda dictus praeter Sogdianorum (qui sub alio Coelo locati) oppidum quod Panda vocatur apud Plinium lib. 6. cap. 16. & Solinum cap. 52. Fieri sane potuit ut etiam inde nomen in Ioniam deduceretur. Altaria enim ibi constructa sunt, non solum à vetustissimis illis, Hercule, Semiramide, Cyro; sed etiam ab Alexandro magno, velut trophaea metarum imperii eousque promotarum; eaque, ut videtur, Apollini. Ita enim conjectura est ex altaribus quae eidem Numini Iaxartem fluvium postea transvectus Demodamas Seleuci & Antiochi Dux Apollini struxit, ut terminorum scilicet imperii prolationis insignia. Sed ultra quid heic affirmare plane nugari est, si hoc non est.
[...]. Post insigniorum numinum nomina, pes omnes ita generatim jurabant, idque ex ritu Pontificio passim servari solito. Exempla sunt apud Homerum & Virgilium, ad cujus Georgicorum initium, ‘Post specialem, adnotat Servius, invocationem transit, ad geneneralitatem, ne quod numen praetereat. More Pontificum, per quos ritu veteri in omnibus sacris post speciales Deos quos ad ipsum sacrum quod fiebat necesse erat invocari, generaliter omnia numina invocabantur.’ Vide, si placet, jus jurandum quo foedus iniere Carthaginienses & Philippus Macedonum Rex apud Polybium lib. 7. & fragmentum Foederis in Creta effossi apud Janum Gruterum pag. 505.
[...]. Mos invaluit in Oriente jurandi saepius [Page 43] per Fortunam, Salutem, Vitam, Caput Principis. Neque inter haec in Gentilitatis Theologia discrimen erat. Vetustissimum est exemplum in Geneseos cap. 42. Ubi Josepho [...]vivit Pharaoh, seu per vitam Pharaonis ▪ ad Ebraeorum &, qui cognatas habent linguas, morem adjurandi profertur. Nec aliter transtulit Aquila quam per [...] ut & hodie Galli vive Pharaoh. Atqui senioribus redditur, [...]per salutem Pharaonis, quod retinet Latina. Nam vivere etiam est valere, laetari, felicem esse. Vetustissimum autem Geneseos exemplar MS. in Bibliotheca Cottoniana habet ibi, [...]. ‘Jurat etiam Urias Davidi Regi [...] per vitam tuam & per vitam animae tuae, seu per salutem tuam & salutem animae tuae, ut in Latina editione.’ Habetur 2 Samuelis cap. 11. comm. 12. Et de capite Regis testatur R. Abenezra in Decalogum. Ubi eum capite plectendum, etiam suo aevo, scribit fuisse, qui apud Aegyptios [...]per caput Regis pejeraverat, nec tanto auro, quantum ipse pendebat, redimendum. Sed haec omnia in [...], pro veterum ritu, recidunt. Et Juramentum ita praestitum [...] dictum videtur, saltem in Armenia▪ Adi Strabonem lib. 12. Ubi de fano Pharnacis mensis. Manavit mos ex Oriente ad Romanos. Decreverat Senatus Julii Caesaris [...] quod scribit Dio lib. 44. Eo occiso, populus Antonii oratione de ejus dignitate habita (ut fit) irritatus, percussores furibunde quaesitum it, & Senatores incusat quod passi essent eum virum interfici, pro quo, uti quotannis publice vota conciperentur, decrevissent, [...]& per cujus Salutem & Fortunam jurassent. Ex Decreto erat quod jurabant. Atque inde indiscriminatim per salutem jurabant & per Fortunam. Honor hic qui in juramentis tributus est Julio, mansit etiam Augusto; sed à Tiberio vetitus est, postea redivivus. Videsis Dionem lib. 57. de Tiberio. In Epistolae item Stationariorum Tyriorum, Puteolis ad Tyrios ceterasque Phoeniciae civitates sub Antonino Philosopho scriptae, fronte legitur [...], quod videre est apud Janum Gruterum, in Inscriptionum corpore, pagina 1105. Et Aristo medicus, qui Romani martyris linguam Asclepiadis jussu sub Galerio Imperatore exsecuerat, accusatus (cum elinguis martyr summum Dei veri Optimi Maximi potestatem verbis, ut scribunt, copiose proferret) quod mercede ductus collusisset, nec linguae nervos omnes abscidisset,
Testor, inquit, salutem Principis, me simplici
Functum secantis arte, judex optime,
Servisse jussis absque fraude publicis.
Ita Prudentius Peri Stephanon hymno x. Inhumaniter autem aliquos plectebat Caius, quod nunquam per Genium suum dejerassent, teste Suetonio capite 37. Ita Genius seu [...] idem cum Fortuna aestimatus. Nam & [...]Virtus cum Fortuna conjuncta recte Ciceroni redditur. Consule, si placet, 5. 101. Danielem Heinsium ad Hesiodi opera & dies cap. 17. Quin Plutarchus in praeceptis politicis, [...] inquit [...], ‘Magni viri rebus praeclare gestis Genium & Fortunam, ut authores, secum inscribunt.’ Et in exemplis quae adducit utrumque confundit. Sed & tam Partis seu Sortis [...] seu Genii quam aliarum complurium Sortium, quae in usu erant veteribus Astrologis, unica Fortunae sors (de qua supra) Ptolemaeo & ceteris plerisque, si Arabas & eorum sequaces excipias, vices sustinet. Per Genium autem Principis jurandi mos diu post Tiberium renatus, duravit. Vide acta Martyrii S. Polycarpi apud Eusebium hist. Ecclesiast. lib. 4. cap. 15. Et Ulpianus L. 13. si duo D. tit. de jurejurando sect. 6. ‘[Page 40]Si quis juraverit in re pecuniaria per Genium Principis dare se non oportere, & pejeravit, vel dari sibi oportere, vel intra certum tempus juraverit se soluturum, nec solvit, Imperator noster cum patre rescripsit fustibus eum castigandum dimittere, & ita ei superdici [...], i. e. petulanter ne jurato.’ Nam pejerantibus per Principis Fortunam poena erat quam sustulit suo tempore Tiberius, uti est apud Dionem; minuit etiam ita Alcander Severus, ut, qui, calore animi, non consulto pejeraverat, is minime puniretur C. tit. de rebus creditis L. 2. ‘Periculum corporis vel majestatis crimen (ait Imperator) secundum constituta Divorum parentum meorum, etsi per Principis venerationem quodam calore fuerit pejeratum, inferri non placet.’‘Ita id quod primo in Juramentis Fortuna, salus, Genius erat Principis, in Venerationem etiam interdum immutabatur, uti postea in Majestatem (quod videre est apud Vegetium de re militari lib. 2. cap. 5.) item & in ipsum Principem, per quem non tam ut fidei testem, quam ut perfidiae vindicem dejerare in more positum erat etiam Christianis, qui nec tam per creaturam jurabant quam per auctorem creaturarum, nec in creatura aliud quam creatorem ipsius venerabantur, quod ait Gratianus C. 22. q. 1. c. 16.’ Et quemadmodum in dignitate seu potestate principum exprimenda, Majestas, Serenitas, Perennitas, & quae sunt ejusmodi in codice utroque alibique, ita forsan in votis de eorum felicitate (qualia ejusmodi juramenta sunt) Salus, Vita, Fortuna, Genius, ipsas principum personas revera denotabant. Exemplum forte deductum est ex sacris literis, ubi per sanctitatem Dei, atque id genus alia pro Deo ipso usurpari notant viri docti. Vide Amosium prophetam cap. 4. & 1. Drusiii lib. 14. Observat. cap. 15. & [...], seu Majestate Dei apud Hellenistas ad eam rem & doctissime & ingeniosissime magnus Heinsius in Aristarcho Sacro Exercitatione 15. At vero salus Principis Christianis ita discriminabatur à Genio, seu Fortuna, ut per hosce jurare nefas, per illam fas fuerit olim aestimatum. ‘De Fortuna, vide Acta quae diximus martyrii S. Polycarpi. De Genio, Tertullianus Apologetici cap. 32. sed & juramus, inquit, sicut non per Genios Caesarum, ita per Salutem eorum quae est augustior omnibus Geniis. Nescitis Genios daemones dici, & inde diminutiva voce daemonia. Nos judicium Dei suspicimus in Imperatoribus qui gentibus illos praefecit? Id in eis scimus esse quod Deus voluit, ideoque & salvum volumus esse quod Deus voluit, & pro magno id juramento habemus. Ceterum daemonas, id est Genios, adjurare consuevimus, ut illos de hominibus exigamus, non dejerare ut illis honorem divinitatis conferamus.’ Et ubi Arcadius & Honorius Imperatores rescripserunt, eos qui 25. annis majores adversus pacta vel transactiones libero arbitrio confectas, & invocato Dei Optimi Maximi nomine firmatas veniendum putaverint, infamia inuri, & emolumento quod ex pacto fuerint consecuti prorsus carere. ‘Ejusdem etiam legis poenae subjiciunt eos qui (rescripti verba sunt) nomina nostra placitis inserentes salutem principum confirmationem initarum juraverint esse pactionum, quod legimus C. tit. de transactionibus l. 41.’ Si quis, & C. Theodos. lib. 2. tit. 9. Ubi vetus Scholium ejusmodi jurantes esse eos ait, qui ‘Dominorum nomina conjurant, placitis inserentes, diffinita implere neglexerint. Sed lege Cum jurant, placitis, &c.’ Ita emendo ex MS. codice Theodosiano quem breviario suo ante D. annos de Romanis Imperatoribus ex Haymone Floriacensi confecto intexuit Guilielmus Monachus Malmesburiensis. Ceterum pro nomina nostra veteres Orientis Jurisconsulti numina nostra proculdubio exemplaribus suis ibi legere. Vertebant enim [...]· id est, qui numen nostrum pactis aut transactionibus inserentes, &c. Vide Eclogam Basilicon lib. 11. tit. 2. cap. 49. ‘Item Marcellinus in causa Donatistarum, per admirabile mysterium Trinitatis, per incarnationis dominicae sacramentum, & per salutem supra memoratorum principum (Honorii & Thedosiii) secundum allegationes partium se judicaturum [Page 41] promittit, in Collationis Carthagine habitae primae cap. quinto.’ De jurejurando hujusmodi per Principem locutus est Athalaricus Rex, literis ad populum Romanum. ‘Ecce, inquit apud Cassiodorum Variarum 8. formula [...].) Trajani vestri claris seculis reparatum exemplum. Jurat vobis per quem juratis. Nec potest ab illo quisquam falli quo invocato non licet impune mentiri.’ Et Constantinus Harmenopulus, qui ante quingentos f [...]rme annos Thessalonicae judex floruit, in Prochiri lib. 1. tit. 7. [...]. ‘Nemo qui per Deum jurat, periclitatur. Sufficit enim juramentum vindicem habere Deum, si per Deum praestetur. Quod si quis per Principem (per venerationem Principis, habet Joannis Merceri versio) animi calore motus juravit, veniam consequitur. Qui in re pecuniaria per Principem (per Genium Principis, substituit heic Mercerus) juraverit, & pejeraverit, fustigatur. Qui vero sive ex sententia judicis, sive adversario postulante, jus-jurandum in ecclesia praestiterit sacrosanctis tactis evangeliis, ei perjurii postea convicto lingua exscindatur.’ Idemque in testibus observetur. Verba usque ad [...] excerpta sunt ex Basilicis. Videsis Theodorum Balsamonem ad Photii Nomocanonem tit. 13. cap. 18. Eclogas Basilicon. lib. 40. tit. 30. Cujacium observat. lib. 2.19. Cetera Harmenopuli fere in Ecloga Leonis & Constantini Imperatorum habentur, tit. 28. & apud Michaelem Athaliatam in Synopseos titulo 18. Sed de discrimine Juramenti quod per Deum & quod tactis Evangeliis praestatur, vide illud D. Chrysostomo tributum C. 22. q. 1. C. 2. & Sententiarum lib. 3. distinct. 39. cap. 5. & ibi Magistros. Sed haec obiter. Ceterum non modo per Salutem principum, sed etiam per suam litigantes ex praescripto legis jurabant. Uti & vetustioribus aevis per Capita, Oculos, & hujusmodi, tum sui tum parentum ex more passim jurabant, non aliter ac Hiberni hodie per manus sive parentum sive Domini. Videsis Brissonium Formularum lib. 8. De litigantibus vero per Salutem suam jurantibus, consule sis Ulpianum ff. tit. de Jurejurando l. 3. sect. 4. l. 5. & 33. Quin legimus in Basilicon Eclogis, lib. 22. tit. 5. cap. 30. [...], quod translatum est à Graecis Jurisconsultis iisque Christianis aevi medii ex illis Ulpiani verbis loco jam ultimo citato. ‘Qui per salutem suam jurat, per Deum jurare videtur. Respectu enim divini numinis ita jurat.’‘Et Synesio non infrequens est in epistolis, jurare [...], Eper sacrum tuum caput & per liberorum meorum salutem.’ Vide epistolas ejus 49, 85, 103, alias. Nec aliud puto voluit quam per Salutem suam aut Caput jurare Cosmas sub Alexio Comneno Patriarcha Constantinopolitanus, cum per suum nomen jurabat nolle se Patriarchali sede secedere, nisi Irene Imperatrix suis manibus insigniretur. Anna Porphyrogenneta in Alexiados lib. 3. [...], quod idem sonat. Et per vitam suam jurat Avicenna Arabs lib. de Almahad cap. 3. Videsis item Balsamonem ad Canonem 84. Synodi in Trullo. ‘Idem autor [...] seu Juramentum Episcoporum Aegypti quod fidejussionis vicem supplebat, in Synodi Chalcedonensis Canone 30. ita interpretatur, ut eam esse dicat, [...], per Imperatoris caput, vel salutem suam quempiam jurare.’ Sed Zonaras ibi, per Imperatoris caput, & Salutem ejus ipsiusque jurantis jurare, [...] esse notat. Obtinuit etiam mos per Filiorum Regis Vitam jurare. Sed in [Page 42] Occidente, lege ante annos 800 lata, hujusmodi jura menta vetita sunt, at(que) inde puto in judiciis exoluerunt. In Occidente dico. Nam in Oriente diutius mansisse scimus ex Graecis Jurisconsultis. Lex est, ‘Ut nullus praesumat per vitam Regis & filiorum ejus jurare.’ Habetur in Capitulis Karoli & Ludovici lib. 51. tit. 42. & Legum Longobardorum lib. 3. tit. 24.
[...]. Imprecationes ejusmodi, dirae, seu [...], satis sunt frequentes apud veteres. Et Cicero de legibus lib. 2. "Perjuris poena divina exitium, humana dedecus. Unde & Diagoras ille [...], quae verba sunt Sexti Empirici▪ adversus Mathematicos lib. 8. Jurisjurandi autem formulam cum adjecta imprecatione & vetustissimam & horrendam subjungo ex Vettii Valentis Antiocheni nondum typis vulgati Scriptoris▪ Floridorum seu Anthologi [...] lib. 4. Ubi fratrem & ceteros omnes qui libro suo apotelesmatico initiandi erant, ita adjurat; [...] ☉ [...] ☽, [...]. Videsis Julium Firmicum Matheseos, lib. 7. in in initio. Praeter diras ejusmodi gentibus usitatas (quae obviae sunt apud rituum veterum consarcinatores) Vide eas quae Judaeorum Constantinopolitanorum juramentis adjectae erant ex tabulis praefectoriis, in Juris Graeco-Romani lib. 1. pag. 119. De iis etiam quae Christianis olim in usu, consulas Novellam 8. Adde Durandi speculum tit. de Juramento calumniae, sect. 3. Dirae autem illae horrendae 11. Novella 8. etiam ante Justiniani aevum vetustae erant & solennes, ut in tremendo, scilicet, die Judicii perjurus haberet portionem Judae, lepram Gehezi, & tremorem Caini. De hisce enim ipsissimis loquitur Procopius in Arcana historia, [...], inquit, [...], quod Diris omnibus more majorum devovit non male vertit Nicolaus Alemannus. Diras scilicet congessit eas omnes quae veteribus solennes habitae. Juramenta autem per corpora coelestia solenniter praestita, uti apud Vettium nostrum per Coeli Systema, Zodiacum, Lunam, & quinque Planetas ceteros (adjectis item Providentia & Fato) satis raro occurrunt in scriptis veterum. Certe in Mahumedis Alcorano aliquoties ejusmodi habemus formulas▪ Azoara 95. (ut Latinae editionis numeri ducunt) seu Alburochu, legimus [...] quod per coelum signiferum vertit Retinensis. Ubi Paraphrastes Arabs, qui Mahumedicis explicationibus in ipso contextu intersertis, verba Alcorani, lineis miniatis notata, interpretatur, habet [...]Sydera 12 antiquitus delineata in Alphurcan seu Alcorano. Alia id genus occurrunt in Azoaris 96 & 63. Ubi per Stellam Vespertinam juramentum concipitur. Et in Azoara 89 [...] seu Per Auroram, [...] (inquit Paraphrastes ille) [...]id est, per auroram diei cujuslibet. Azoara item 66, quae 56 est in Arabico, legimus. Per loca occasus stellarum quod magnum sapientibus est Sacramentum, hic Alchoran optimus à Rege mundi compositus est. Id tamen (quod observavit nobis V. C. & doctissimus [Page 43] Gulielmus Bedwellus) Arabicis minime convenit. Nec magis conveniunt quam plurima alia quae in Latina illa versione veteri obtruduntur. In Arabicis autem legitur [...] id est, Ne jura per occasus stellarum. Nam illud juramentum, si novericis, magnum est. Sed vetustissimum penes me exemplar Latinum non aliter eo loco se habet quam codex editus. Binis autem, quibus utor, exemplaribus Arabicis, ea quae transcripsimus verba locum illum occupant. Alias in Alcorano jurandi formulas satis portentosas vide Azoara 85. 87. 95. 96. 99. & 100. Adde Alcorani Epitomes veteris orationem quartam. Et de Perjurorum poena vide Azoaram 68. Sed juramentis, quae indicavimus, ipsum Deum Optimum Max. plerunque usum esse impie innuit impostor ille qui Alcoranum consarcinavit.
[...]. Duplex▪ Magnesia. Ad Maeandrum fluvium urbs altera erat, ad Sypilum montem altera. Neutrius est infrequens mentio apud autores utriusque linguae. Maeoniae urbs utraque. Haec autem illâ multo Septentrionalior.
[...]. Ita populus alter in alterius Numinum fanis Foedus ex pacto collocabant. Ideo autem hiatum Leucophryenes nomine supplevimus, quod tum elementorum numerus haud impar fuerit, tum quia Diana Leucophryne seu Leucophryene dicta impense Magnesiae culta est, Strabone teste. ‘In ea quae hodie extat urbe (inquit lib. 14. de Magnesia locutus) fanum est Dianae Leucophryenae, quod magnitudine quidem Templi & donariorum multitudine Ephesio cedit: concinnitate autem & artificiosa delubri structura longe illud superat. Magnitudine etiam omnia Asiatica superat duobus exceptis, Ephesio & quod Didymis est.’ De fano hujus Deae, quod nempe pseudodipteron erat, volumen conscripsit Hermogenes. Vitruvius in prooemio libri 7. ‘Edidit volumen Hermogenes de aede Dianae Ionia, quae est Magnesiae Pseudodipteros.’ Et Magnesiae Dianae nomine culta est, non dissimili fano, Alabandi, quae Cariae urbs erat, quod testatur idem lib. 3. Dianae Leucophrynes meminêre Tacitus, Clemens Alexandrinus, Arnobius. Videsis Lipsium ad Taciti Annalium lib. 3. Commentario 121. Sed non minus Leucophryene, ut in vetustis aliquot Strabonis exemplaribus, quam Leucophryne dicenda est. Apud Magnesios magis Leucophryene. Nam in Numismate Marciae Otacillae Severae Aug. Philippi Augusti uxoris nomine insignito legitur (si Occoni fides) ΜΑΓΝΗΤΩΝ ΛΕΥΚΟΦΡΥΗΝΗ. A Leucophrynes nescio cujus funere nomen petitur ab Arnobio & Clemente. Fanum ejus etiam Asylum erat, teste, loco quem diximus, Tacito. Leucophryenem notari Dianam figurâ Dianae nudae arcitenentis in aereo Elagabali numismate cui inscribitur EΠI.....MAΓNHTΩN vix est cur dubitemus. Idem dicendum de Maximini illo cujus pars altera Julium Verum F. exhibet, altera vero ΜΑΓΝΗΤΩΝ ΝΕΩΚΟΡΩΝ ΑΡΤΕΜΙΔΟΣ.
ΔΙΟΝΥΣΟΥ. Disrupto heic Marmore, elementorum ductus ferme disparuere. Sed ex apicibus reliquis non est difficile hanc lectionem elicere.
[...]. Vetustissimus est Sigillorum in Oriente usus, tametsi ante Iliaca tempora non annulis, id est, sigillis, sed nodi notâ Epistolas, alia claudi solita vult Plinius. Vide eum lib. 33, cap. 1. sed consule Geneseos cap. 38. commate 18. Exodi cap. 28.11. & 36. 1 Reg. cap. 21.8. Danielis 6. commate 17. Jeremiae cap. 32, 11. Esther cap. 3.12. Tobit cap. 7. commate 14. praeter historiolam Beli & Draconis. Adde Josephum Scaligerum in Elencho trihaeresii Nicolaii Serrarii cap. 11. Ante Sigillorum inventionem aiunt Graeci nonnulli, eorum vice in usu fuisse virgulas seu asserculos [...] cimicibus variatim irrosos. Isacius Tzetzes, ad illud Lycophronis. [Page 42] [...][Page 43] [...]
‘Reliqua vero vermiculis exesum, intactum aedium Sigillum observabit, aut, Intacta vermiculata claxendix domos servabit alias—’ Ut vertit Josephus Scaliger: [...], inquit ibi Tzetzes, [...], priusquam sigilla reperta sunt, veteres sigillabant lignis cimicibus irrosis, eo quod plurima eis inerant puncta. Quasi vero seculum ejusmodi unquam fuisset in quo Cimices tantum sive foramina sive lineas qualitercunque ductas ligno incidebant, homines vero adeo stupidi ut incidere non possent. Atqui etiam ejusmodi virgulas seu asserculos Sigillorum officium saepius praestitisse forsan non est dubitandum. Etiam nunc forte interdum praestant. Ideone vero alia sigilla nondum inventa? Et intelligendus sane Lycophron potius ac si vetustatem duntaxat (cujus caries comes est) in sigillo notasset. Videsis autem Ammonium & Hesychium in [...], & Suidam in [...]. Herculem ejusmodi Sigillo Cimicibus exeso primo usum esse ait Philostephanus apud Hesychium. Ceterum ars etiam sculptoria cum sigillorum confectione speciatim occurrit in sacris literis, idque seculis plurimis ante quidpiam memoriae, de Graecorum moribus, traditum Exodi cap. 28. commate 11. [...] quod caelatura gemmarii antiquitus vertitur, Senioribus septuaginta est [...]caelatura Sigilli. Et Munsterus ibi, quem recentiores plerunque recte sequuntur; Opere gemmarii & qui Sigilli caelaturas facit sculpe duos lapides, &c. Consulas etiam Exodi cap. 39. Neque infrequens est vocabuli [...], pro eo quod est sigillare, metaphora in veteri Instrumento, unde & sigillorum in Syria usus frequentia satis manifesta est. Sed Plinius annulos Sigillaritios (ut Vopisci verbo utar) in desuetudinem maxime in Oriente postmodum abiisse scribit. Libro 33. cap. 1. Nullos, ait, omnino annulos major pars gentium hominumque etiam qui sub imperio nostro degunt hodie habent. Non signat Oriens aut Aegyptus etiam nunc literis contenta solis. Sed de veterum Persarum Sigillis, vide excerpta de Legationibus ex Menandro pag. 296. Editionis Latinae, 1609.
[...]. Commune igitur Magnetum suum habebat sigillum; ita etiam Smyrnaeorum Civitas; uti & aevis citerioribus passim Corpora & Collegia. Sed de sigillo Communis alicujus populi alio in loco qui non fuerit plurimis seculis Marmore recentior, legisse me non memini. Etiam & sigillum hoc [...] dictum à pari, uti par est existimare, forma cum iis qui personarum singularum digitis gestabantur. Ideoque etiam curiosulis nonnullis aevi nostri, qui omnia purioris aevi sermone pronuntiare studiosius quam par est, cupiunt, Annuli Sigilla sunt principum, tametsi revera non sint annuli sed crassiores laminae nihil omnino annuli prae se ferentes.
[...]. Quod Palaemagnesia, seu vetus Magnesia dicitur non aliud puto fuit quam sive Castellum, sive Urbecula in ea Planitiei, cui Thorax mons imminet, parte sita, unde Magnesia Civitas quae tunc floruit & Foedus percussit in alium ejusdem Planitiei locum translata est. Strabo de Matris Dindymenes fano in veteri Magnesia & Thorace monte verba faciens lib. 12. [...], inquit, [...]. Ita Scepsis & Palaescepsis urbes erant vicinae in Phrygia & Mysia, ita Byblos & Palaebyblos in Phoenicia. Et sunt id genus aliae. Palaemagnesia igitur aut sui plane juris erat, aut ita saltem Magnetum, qui Foedus cum Smyrnaeis [Page 45] percusserant, imperium detrectabant, ut, icto Foedere, Seleuci majestati haud satis prospexissent Smyrnaei, nisi singulari legatione etiam hosce ad illius amicitiam seorsim invitâssent.
[...]. Praedia illa seu fundi bini, [...] dicti, Palaemagnesiae incolis à Seleuci decessoribus assignati (de quibus nemo frustra expectet ut plura cognoscere videamur) Decima immunes erant, id est, annuo censu qui sive jure tunc usitato, sive pacto convento, praestari solebat, ubi privilegium aberat. Ita agri assignati, Romanis olim omni munere & collationis onere vacui erant L. 3. C. de fundis Limitotrophis. Duplex autem plerunque erat veteribus Graecis Decimarum, quae, uti proventus publicus, pendebantur, genus. Portoria seu navium aut rerum importarum & exportarum vectigalia, alterum erat. Ea quae colonorum agri sive Scripturarii, sive Sativi reddebant, alterum. Decima quae portorium erat, memoratur Demostheni in oratione contra Leptinem quae & [...] nominatur. Archebius & Heraclides, inquit, Byzantium Thrasybulo tradentes, [...], ‘Dominos vos (Athenienses) fecere Hellesponti, adeo ut decimis inde frueremini.’ Ubi Ulpianus adnotat; [...]. ‘Decimam negotiatorum mercium in Hellesponto accipiebant.’ Et Publicanus qui Decimam hanc colligebat [...], & [...] dictus, uti & Arabibus [...] eadem notione quod alicubi item legisse me memini, & [...] pro ipso vectigali. Vide Harpocrationem & Suidam. Adde sis Joannis Meursii Atticarum lectionum lib. 3. cap. 2. Neque haec decima raro occurrit. Alterum genus quod huc spectat meminit Aristoteles Oeconomicorum 2. In Oeconomia Satrapica, docet ille, proventuum augendorum ratio est praestantissima ex agrorum fructibus. Proventum inde natum (pensionem scilicet à colono pro agro Sativo praestitam) [...], inquit, [...]· "alii tributum, alii Decimam appellant. Aliam rationem ex re pecuaria affert sive ex agris scripturariis iaut [...] quae ejus verba sunt. Etiam & hunc proventum [...] & [...] dictum ait. Vide porro 1 Samuelis cap. 8. comm. 15. Ejusmodi Decima etiamnum passim in Oriente à Turcarum Imperatore exigitur. Neque de alia olim intellexi illud in Alcorani Retinensis Azoara 17. ‘De Decimis & beneficiis sume & inde secundum morem consuetū operare. Sed Arabs habet [...] quod tibi indultum est & ea quae dari consuescunt.’ Paraphrastes, quem diximus, Arabs habet, [...], ‘quod à benevolentia hominum obvenerit, aut eorum beneficio, ne(que) ab eis quid extorque.’ In Arabico est Azoara 7. Verum & alibi Robertus ille Retinensis, locis non dissimilibus, Decimas substituit pro ejusmodi vocabulis. Et in Azoara 68, quae in Arabico est 58. ‘Oratores & Decimatores, inquit, Estote sequendo Deum omnium operum cognitorem atque Prophetam, ubi Arabs habet, [...] id est, Preces celebrate & e [...]eemosynas date obedientes Deo & Prophetae ejus.’ Sed haec obiter. Ex agris item Sativis Romanis, pendi solebat locatoribus Decima, quod ex Appiani Civilium primo cognoscimus. Nec dissimilis est Decimarum proventus qui tum ex annuis agrorum fructibus, tum ex fossilibus, Galliis, Hispaniis, alibi in Europa, etiam alicubi in Anglia, penditur. Videsis Choppinum lib. [...]. de Domanio Franciae, tit. 1.
[...]. Ager, puto, veteri Magnesiae adjacebat quem possidebant ii qui Magnesiae olim fuerant incolae, id est, qui sedibus mutatis in Smyrnaeum agrum transmigrarant. Hunc si Smyrnaeorum Civitatis possessionibus accederet, Decretum hoc veteris Magnesiae incolis seu Palaemagnetibus assignat nomine [...] seu praedii sine onere possidendi.
[Page 46] [...]. Praedium equestre heic non diversi fuisse generis autumo à fundis illis olim in Imperio Romano ad subministrandos rei militaris sumtus, assignari solitis. Eorum duae species. Nam aut tam tironibus quam veteranis in perpetuum sive beneficium & Stipendium, sive praemium donabantur, aut, ad annonae militaris duntaxat pensitationes, Colonis locabantur; idque plerunque fiebat in limitibus Imperii, unde agri limitanei dicti & fundi limitotrophi. De his videsis L. 15. Item si sect. 2. ff. de rei vindicatione & C. tit. de fundis limitotrophis. In Specie prima, planissima sunt Feudorum vestigia. Et, de vetustissima Feudorum natura, Consule quae occurrunt de Ducibus limitaneis apud Lampridium in Alexandro Severo, & de Cimbris apud Lucium Florum lib. 3. cap. 3. Nec discrepabant [...] seu praedia militaria quae in Imperii Orientalis legibus habentur. Constantini Porphyrogennetae de iis Novella extat tum apud Leunclavium in Jure Graeco Romano tum apud Cujacium in Feudis. Sed emendatior apud Carolum Labbaeum in Constitutionibus Imperatorum Graecolatinis, & Joannem Meursium. Sed vero [...] hic noster Equites tantum alebat ad hostes ab Imperii Magnetici seu potius, postquam icto inaequali Foedere servitutem induerant, Smyrnaei finibus arcendos; adeoque [...] (si de prima Romanorum specie intelligas) ipsissima fere sunt Feuda quae phrasi forensi Feuda militaria seu fees de Chivaler Anglis nuncupantur. [...] autem, quod sine onere vertimus, Decimas aut alias annonae pensitationes, non Militiae onus heic excludit.
HOc Marmor erat basis statuae, quam ex inscriptione discimus Pomponiam Claudiam Faustam Aureliae Faustae summae Sacerdoti Dianae & Amitae suae è decreto Senatus Smyrnensis posuisse. Statuas enim in publico habere apud Graecos, uti & Latinos, maximum erat, quod ab aliqua civitate bene merentes aut virtutis, aut benevolentiae praemium poterant accipere; atque ideo hunc honorem largiri penes eos solos fuit, qui reipublicae praeerant, nec eum apud antiquos aliquis unquam sine illorum decreto assequebatur. Statuas, quas civitates ob majora merita decernebant, ipsae etiam publicis erigebant impensis. Sic Athenienses a Harmodio & Aristogitoni aliisque; sic Delii Alexandro Polycleti filio Marm. 132, & Reginae Laodicae Marm. 142, & Theophrasto Acharnensi Apend. Marm. 27; & sic ipsi Smyrnenses Pomponio Cornelio Marm. 78, & Lerennio Septimio Heliodoro Mar. 143, & L. Septimio Aurelio Apend. Marm. 15, & decreverunt & posuerunt statuas. Ob minora vero merita tantum ei, cui statua decernebatur, aut alicui ex amicis aut cognatis illius copia facta erat, ut erigeret ex propriis: at(que) ideo hic statuam, quam Senatus Smyrnensis Aureliae Faustae decrevit, non ipsa civitas, ut in superioribus modo citatis, sed cognata illius Claudia Fausta, & sic Apend. Marm. 19, quam Senatus Thyatirenus M. Ulpiae Marcellae Andronicus & Stratonice, qui educarunt, ex propriis impensis dicuntur posuisse. Hic honos priore longe inferior erat, & plerumque non ob merita decernebatur; sed illi, qui in liberis civitatibus, qualis erat b Smyrna, apud populum aut Senatum, in aliis apud principem aut provinciae rectorem gratiâ valebant, pro amicis & cognatis impetrabant, & sic Titinius Capito c apud Plinium à Trajano dicitur impetrasse, ut sibi liceret L. Syllano statuam in foro ponere. Jus enim decernendi statuas, quod Romae salvà libertate penes solum Senatum fuit, eâdem amissâ ad imperatores translatum erat, illud autem sub Angusto & Tiberio, nondum satis firmiter stabilito imperio, neglectum fuit, ita ut quicunque vellet imaginem suam publicabat, donec Caligula d edicto suo prohibuit, ulli nisi se consulto & autore statuam collocari. Cui simile etiam edictum edidit e Claudius successor illius: totam vero rei curam ille Senatui remisit, jure autem non decessit suo, eo enim imperatores post Claudium usos fuisse ex modo citato Plinii loco satis apparet. Fallitur igitur Clatissimus Casaubonus, qui ad illum f Aelii Spartiani locum, ubi Severus patri, matri, avo, & uxori priori statuas per se collocasse dicitur, notat, Jus publice ponendi statuas penes Senatum fuit; at Severus ponit istas suis per se, i. e. siue decreto vel autoritate patrum. Quis enim credet Imperatores Romanos, quorum autoritas in imperio omnibus modis plena, & plane despotica fuerat, jus statuae honorem largiendi sine Senatus decreto non habuisse? Ea igitur Spartiani verba aliter intelligenda sunt. Per se enim dicitur Severus has statuas posuisse, quod cum sub omnium aliorum principum imperio prima esset Senatus adulatio summos honores illius amicis & cognatis decernere, Severus hâc non expectatâ seu potius spretâ, eosdem autoritate propriâ, quâ alii in hâc reprincipes ex modestia non utebantur, ipse suis conferebat. Si vero aliquis sine Senatus aut populi decreto, aut in iis civitatibus, qui Imperio Romano suberant sine Imperatoris aut provinciae rectoris rescripto amici statuam faciebat, in publico non licebat collocare, g sed tales vel in Hortis, vel in Bibliothecis, vel in porticibus seu vestibulis aedium privatarum ponebantur, h in iisque plerum(que)[Page 57] Romani majorum suorum imagines, per quarum numerum nobilitatem suam aestimarunt, magnâ ostentatione publicabant.
Aureliam Faustam summam Dianae Sacerdotem fuisse, quamvis hoc non indicat Marmor (in eo enim solam legimus vocem [...]) ideo supponimus, quia solis Deabus administrabant i Sacerdotes feminae; in Ionia autem, inter cujus limites erat urbs Smyrna, maxime & fere sola dearum [...]olebatur Diana, cujus l Templum insignissimum totiusque m Ioniae & Asiae commune Ephesi erat, secundum plerosque ab n Amazonibus, cum Asiae imperium tenuissent, secundum o Pausaniam vero à Creso indigena & Epheso filio Caystri, qui fluvio Caystro nomen dedit, multo antiquius conditum. Quantâ superstitione hic Diana, & [...] illius (p quod in Templo Ephesino ab Amazonibus positum tradit Pausanias) à Smyrnaeis ceterisque Ioniae & Asiae incolis colebatur, legimus in q Actis Apostolorum. Ad eam promovendam multum conduxisse videtur Templi magnificentia, illud enim ab Herostrato quodam ex pessimâ ambitione, ut eo facinore celebris apud posteros evaderet, circa tempus, quo Alexander nascebatur, incensum, r Ephesii ceterique Asiatici tam magnifice & splendide iterum exstruxerunt, ut merito deinde omnium apud Graecos Templorum maximum & praestantissimum judicatum inter insignissima totius orbis opera, & s septem illius miracula numerabatur. Quae in hoc Templo Deae sacris & mysteriis praeerant, feminas fuisse constat inde, quod t eas Massilienses & u Mantinienses, qui Dianam iisdem sacris iisdemque omnino ritibus, quibus Ephesii, colebant, pro antistibus habuere. x Illae autem Ephesi in tres Classes, eodem modo quo Virgines vestales Romae, dividebantur; quae in prima erant [...], quae in secunda [...], quae in tertia [...] dicebantur. [...] erant candidatae, quae tantum ritus & mysteria, quibus Dea colebatur, discebant, in quibus perdiscendis cum definitum tempus paregissent, ad Sacerdotium admissae [...] factae erant, omniaque ministeria Templi per certum tempus peragebant: eo autem peracto, utpote sacerdotio defunctae, ab omnibus illius ministeriis & officiis liberatae in [...] classem promovebantur, iisque deinde solum incumbebat prospicere, ut omnia Deae sacra à sacerdotibus rite peragerentur, eademque à candidatis discerentur. Unam ex iis, quae [...] dicebantur, supponimus fuisse Ulpiam Marcellam, cui, cum sacerdotio defuncta esset, statua Thyatirae è decreto Senatus istius urbis, è qua forte fuit, erigebatur, Append. Marm. 19. Quae inter [...] prima, seu potius y unaquaeque illarum [...] dicebatur, qualis fuit Aurelia Fausta, quam haec inscriptio statuam Smyrnae à cognata sua Claudia Fausta consecratam habuisse indicat. Eam enim potius Ephesi quam Smyrnae, ubi illius statua collocata fuit, summam Dianae sacerdotem fuisse arbitror. Iones enim omnes ad illam Deam colendam Ephesi conveniebant, atque ideo vix ulli eorum illius Deae fanum in propriis civitatibus habuere; & si qui forte habuissent, de sacerdotibus, quae in illis administrabant, haec eadem possunt intelligi, z cum nullibi Iones Dianam nisi eodem omnino modo, quo Ephesi, coluerunt: sed Smyrnae hanc Deam Templum unquam habuisse in nullo autore invenitur.
[...]. Haec eadem verba Marmoribus 57 & 153, & in Appendice saepius inscriptionibus habes praemissa▪ significant idem quod apud Latinos bene vertat, seu sit Faustum felixque, seu cum bonis auspiciis, & apud Graecos [Page 58] in omnibus fere statuarum basibus & cippis in alicujus viri bene meriti honorem, aut foederis promulgandi gratiâ erectis, bene ominandi causâ praefigebantur. De iis plura vide in notis ad Marmor primum, & etiam in Seldeni libro De Diis Syris Syntagm. 1. cap. 1.
[...], &c. Haec eadem verba de Smyrnaeorum urbe habes etiam in Marmoribus nostris 78 & 143, & in Append. Marm. 15. atque ideo videntur communis formula fuisse omnibus statuis in alicujus honorem, Smyrnae, è publico decreto Senatus istius urbis erectis, fuisse subscripta; & nomini titulisque illius cui statua consecrata fuit per modum praefationis praemissa. Si apud antiquorum inscriptiorum collectores aliquae è Smyrnaeorum Marmoribus transcriptae praeservatae essent, non dubito, quin in illis haec eadem legerentur; sed cum tales in Grutero omnibusque aliis, quos ipse praemanibus habeo, desiderentur libris, nullas possum invenire, in quibus habentur, praeter nostras.
[...]. Nomen Asiae ambiguum est & variae acceptum in antiquis autoribus, nunc enim pro ea Regione quae jam est quarta orbis pars, nunc pro peninsula maribus Euxino, Aegéo & Cilico inclusâ, quae respectu prioris Asia Minor appellata est, sumebatur; nunc etiam solius provinciae, quae Proconsuli Romano, nunc Dioecese [...], quae Vicario parebant, saepissime vero solius Lydiae, quae nominis antiquissima est acceptio Asiam nomen esse invenimus. De singulis his agemus, & deinde inquiremus de quânam earum intelligendum sit [...] nomen, quod in hoc Marmore habetur.
Quaenam sunt limites Asiae, quae ante inventam Americam tertia, jam quarta dicta est orbis terrarum pars, satis notum est apud omnes Geographos, unde vero est nominis origo variae discepatur. Multi a ab Asia Promethei uxore dictam volunt; sed cum sola Mythologicorum nitantur autoritate, & ipsi etiam Mythologici non omnes consentiant, Promethei uxoris b nomen Asiam fuisse, hanc opinionem utpote fabula fundatam merito rejicimus. c Vir inter nostrates in doctrina Judaicâ nemini secundus cum Gigantes eos, qui ante adventum Israelitarum ex Aegypto montana Judaeae incolebant, in Samaritana versione, d [...] i. e. Asaeos appellari inveniat, sic eos à Syris aliisque Orientis populis Syriace aut Chaldice loquentibus vocatos, & Asiam ab his, utpote in medio illius degentibus, & ob stupendam & monstrosam corporum molem prae omnibus aliis Asiaticis celeberrimis, nomen habuisse opinatur. Sed pace tanti viri nec à Chaldaeis, nec à Syris, hi Gygantes Asaei unquam appellati fuere, sed à solo Samaritano interprete quem indoctum & linguae Hebraeae non valde peritum satis arguit futilis ejus & nullius pretii versio. Ille enim vocem [...] quasi à radice [...]Sanavit, curavit dirivatam, interpretatus est per Samaritanam vocem [...], quae non gentem aut populum aliquem sed medicos significat à verbo [...] seu [...] derivata, quod e idem apud Samaritanos & Chaldaeos, quod [...] apud Hebraeos significat, in quem errorem alios etiam interpretes incidisse invenimus, Psal. enim 88. v. 11. in versione Graecâ, Arabicâ, Aethiopicâ, & vulg. Lat. pro [...] legimus an medici resurgent, quae autem sit vocis [...] in hoc loco, & Prov. 21. v. 16. significatio, vide f Medum nostrum: In utrisque autem his locis secundum Judaeos Interpretes haec vox mortuos significat, in omnibus aliis vero locis Gygantes, Medicos vero nullibi; atque ideo g Grammatici [...] non à [...] sanavit, sed à [...] remisit deducunt, ideoque Gigantes sic vocatos volunt, quod quicunque eos aspiceret, manus ejus prae metu remittebantur. Sed concesso hoc, quod hi Gigantes Asaei appellati fuerunt, quis unquam dixit tam antiquum fuisse Asiae nomen, ut possibile sit illud ab his originem habuisse? [Page 51] Nulla hujus nominis mentio apud Homerū, quem aut Asiae aut Europae nomen cognovisse negat h Stephanus Byzantinus; nec apud aliquem alium antiquum autorem, unde eliciatur illud ante Persicum Imperium, quod non nisi post 900 an. postquam hi Gigantes deleti erant, initium habuit, toti illi orbis parti, quae jam Asia dicta est, inditum fuisse. Praeterea quis unquam existimare potest totam hanc plagam à montanis his, qui unam tantum, aut alteram urbem in montibus Judaeae, angustissimo & obscuro angulo illius, tenuerunt, nomen accepisse? Quis credet eorum famam and Graecos, apud quos prima nominis origo, cum illi, prius quam Graeci extitere, periissent, unquam transiisse. Deliria haec omnia, in quae tam doctum virum nollem incidisse. i Eustathius tradit, cum Asius quidam magicus Palladium Telesmanice praeparatum Troi, cum Trojam condidisset, in tulelam illius urbis obtulisset, illum Regem in Magici honorem totam Regionem, cui praeerat, Asiam appellasse, eamque primam fuisse nominis originem; quod idem etiam ex Johanne Malela refert Tzetzes in Scholiis ad Lycophronem; illudque in ipso Malela MS in Bibliotheca Bodleianâ invenio lib. 5. cujus verba haec sunt, [...] (apud l Eustathium [...]) [...]. Sed haec, uti & cetera omnia istius autoris ex primo intuitu fabulam sapiunt. Liceat nihilominus hic notare, Artes Telesmanicas, quae à Zabiis (de quibus vide m Hottingerum, & n Clarissimum Pocockium) originem habuere, tam antiquas non fuisse, nec in Graecia ante Apollonii Tyanei tempora unquam notas. o Bochartus Asiam dictam vult à [...], quod dimidium & etiam medium sonat, quia media est inter Africam & Europam: quod falsissimum est; Asia enim non est inter Europam & Africam, sed à latere utriusque. Be [...]mannus Asiam ab [...]ignis derivat, quia in ea regione ignis à Magis colebatur. Sed nugae haec, ineptiae, nec nostrâ observatione digna, si non à viris summae famae & doctrinae traderentur. His igitur rejectis, verissimum videtur solam Lydiam, quae & Maeonia, p antiquitus Asiam appellari, sicut ea q sola Africae pars, in qua sita erat Carthago, primo Africa dicebatur, indeque nomen processu temporis ad denotandam totam continentem transiisse: & haec est r Eratosthenis doctissimi inter antiquos Geographos opinio. Lydia autem Asia dicebatur, s ab Asio quodam, qui in ea regione olim regnabat (hoc enim circa tempora belli Trojani non inusitatum fuisse in iis Asiae partibus virorum nomen, testatur t Homerus) v urbs etiam erat in Lydia sub Tmolo monte sita ab hoc Asio condita, ab illiusque nomine Asia appellata, eique & fluvio Caystro vicini erant, ab eodemque Asio sic denominati x, [...], quorum y Homerus & post eum z Virgilius meminere, in iisque a usque ad Strabonis tempora, qui sub b Augusto floruit, sacellum huic Asio consecratum ab incolis ostendebatur. Sardibus etiam c Herodoti temporibus tribus erat Asias, quam Lydi ab hoc eodem Asio d sic appellatam dicebant, eumque & Regem suum & nominis Asiae, quod tertiae tunc orbis parti inditum fuit, autorem fuisse contendebant. Sed non nisi multis post Asium seculis nomen Asiae in tam latâ acceptione notum fuit. Asius enim soli Regioni cui imperabat Asiae nomen indidit, secundum morem [Page 62] tunc temporis apud omnes fere Reges usitatum, qui quam subito in aliqua regione regnum adepti essent, abolito antiquo nomine eam à suo denominabant. Sic Attica e sub Actaeo Rege Actica, sub Cecrope Cecropia, & sub Cranao Cranaa dicebatur, quo exemplo etiam post Asii obitum, eadem Regio, quam ille à suo nomine Asiam appellabat, f mox Maeonia, & deinde g Lydia à successoribus illius denominabatur. Sed antiqui Graeci Asiae nomen retinebant, eoque solam eam regionem, quae ab Occidente mari Aegéo, ab Oriente monte Tmolo terminata, fluvios Maeandrum, & Caicum interjacet, denominarunt. Postea vero, sub Gygis posteris, Mermnadis dictis, ut auctum erat Lydorum imperium, sic latius etiam extendebatur Asiae nomen, donec tandem temporibus Croesi, quicquid cis fluvium Halym & Taurum montem, & mox, cum eo victo quicquid Lydi tenuerunt, Persico Imperio adjungeretur, totum illud & quicquid aliud Orientis erat trans Hellespontum & mare Aegeum situm, apud Graecos inceperat Asia appellari. Non tamen desiit Lydia (intra cujus terminos Ioniam & Aeolidem comprehendimus) stricte semper eo nomine dici, atque ideo sic habet Euripides in Bacchis,
[...]
[...].
Et Eunapius in vita Aedesii de Sosipatra, feminâ quâdam doctâ, dicit, quod erat ex ea Asia, quae circa Ephesum est, per quam currit fluvius Cayster. Et habet h Hieronymus Asia Regio, quae vocatur minor, undique circundata est mari; sed specialiter ubi Ephesus civitas est, Asia appellatur. Et hanc solam Eusebius in Ecclesiastica Historia per nomen Asiae, quod in ea saepius occurrit, videtur denotare, & non Asiam Proconsularem, ut i plerique interpretantur; Libro enim quinto cap. 1. & cap. 14. Phrygiam ab Asia distinguit, Phrygia autem Asiae Proconsularis pars. Nec huic obstat, quod lib. 3. cap. 31. & lib. 5. c. 9. idem scriptor Hieropolin, quae intra Phrygiae limites fuisse putatur, urbem Asiae dicat. Cum enim l Strabo tradat terminos Lydiae, Cariae, Phrygiae, & Mysiae, postquam hae regiones Romanis suberant, quod illi non per regiones, sed per conventus seu praefecturas Provinciam diviserunt, tam implicatos fuisse, ut discerni nequirent, incertum inde factum videtur, an urbs Hieropolis ad Phrygiam, an ad Lydiam, m cum inter utramque sita fuit, pertineret: at(que) ideo bene possumus opinari, eam à nonnullis huic regioni, ab aliis alteri attributam fuisse; ab Eusebio autem intra Lydiae terminos existimatam fuisse non dubito, praesertim cum n Laodiceam, intra cujus conventum seu praecinctum haec urbs erat, in Lydia sitam inveniamus. Et non tantum Eusebius, sed omnes fere alii Christiani scriptores per Asiam stricte dictam solam Lydianam intelligunt, quod ideo ab iis factum videtur, quod hoc nomen in ea sola significatione in sacris scripturis invenitur. Quotiescunque enim ibi occurrit, stricte sumitur pro aliqua parte Asiae Minoris, atque ideo vel pro Asia Lydiana, quae ex sola Lydiâ cum Ionia, & Aeolide constabat, vel pro Asia Proconsulari, inter cujus terminos praeter Asiam Lydianam etiam Caria Phrygia & Mysia continebantur. Sed in Actis Apostolorum cap. 2. com. 9. & 10. Asia à Phrygia, & cap. 16. com. 6. & 7. à Phrygia & Mysia, & cap. 20. com. 16. & 17. o à Caria distinguitur: sola igitur relinquitur Lydia cum Ionia & Aeolide (quae etiam intra Lydiae terminos ponuntur) quam nomen Asiae in iis ceterisque Sacrae Scripturae locis potest denotare, in eaque significatione in Apocalypsi Johannis hoc nomen accipiendum est, p quoties ibi septem Asiae Ecclesiarum fiat mentio; omnes enim hae, q Ephesus scilicet, Smyrna, Pergamus, [Page 53] Thyatira, Sardes, Philadelphia, & Laodicea, in Lydia sitae fuerunt; de Pergamo enim r Xenophon & s Aristoteles, de Epheso Scylax Charyandensis & t Herodotus, de Sardibus Philadelphiâ & Thyatirâ v Ptolomaeus, de Smyrna x Aristoteles & Scylax Charyandensis, de Laodicea (quam vis hunc y alii Cariae z alii Phrygiae ob terminorum confusionem attribuunt) Stephanus a Byzantinus testantur. Et sic etiam Act. Apost. cap. 19. com. 27. ubi de Diana dicitur, quam Asia tota & orbis terrarum colit, in omnibusque item aliis Sacrae Scripturae locis nomen Asiae est intelligendum; in eaque sola significatione in plerisque antiquis historicis, priusquam Romani exercitus Hellespontum transiissent, Asia, quoties stricte dicitur, accipienda est. Cum vero Romani Duce Scipione b Antiocho victo hanc Asiam occupassent (à qua Scipio denominatus est Asiaticus) eam Regibus Pergamenis dedissent, quicquid deinde hi reges tenuerunt, inceperat extenso nomine Asia stricte appellari; atque ideo cum Romani c ab Attalo horum regum ultimo regni illius haeredes scripti illud in Provinciae formam redegissent, Asiam Proconsularem nominabant, eaque est, quae apud d Strabonem & e Ptolomaeum Asia [...] dicitur, quam f Cicero ex Caria, Lydia, Phrygia, & Mysia constare dicit, quae eaedem etiam sub Augusto, cum Provinciae Romani Imperii de novo ordinatae essent, illius partes fuere. Dicit enim g Strabo eam tunc continere totam illam Asiam, quae cis Halym & montem Taurum erat, praeter Galatiam, Bithyniam, Propontidem (cum Ponto) & regiones quae h Amyntae regi paruerunt; iis igitur subductis remanent in Asia Proconsulari eae Regiones, quae ab i Onuphrio illi Provinciae assignantur, Lydia scilicet, Ionia, Phrygia, Caria, Mysia, & Hellespontus Proconsularis (lege Consularis, l Hellespontus enim nunquam fuit Provincia Proconsularis, sed Consularis) eaedemque hae sunt, è quibus Cicero supra dixit Asiam Proconsularem constare; Ille enim sub Lydiae nomine Ioniam etiam & Aeolidem, sub Mysiae utramque Mysiam, & sub Phrygiae utramque Phrygiam designabat. Nam Ionia & Aeolis intra Lydiae terminos continebantur, ut supra diximus, & sicut m Phrygia, sic etiam n Mysia erat major & minor. Phrygia major erat è parte Lydiae Orientali versus septentrionem usque ad Bithyniam, versus Austrum usque ad Lyciam & Cariam extensa; postea (circa Constantini tempora) o in Phrygiam salutarem, cujus Metropolis erat p Synnada, & in Pacatianam, cujus mentio est q in subscriptione ad Epistolam Pauli ad Timotheum, dividebatur. r Phrygia Minor Hellesponto, mari Propontide, & fluvio Aesepo, quo s à Mysia Minori & sinu Adramyttico, t quo à Mysia Majori dividitur, undique terminata, quicquid antiquitus erat Priami regnum, continebat, & sub Romanis etiam v Epictetus, & ab Hellesponto, ad quem sita erat, Phrygia x Hellespontia, & à Troade Metropoli illius (cujus frequens mentio in y Sacris Scripturis) z Troas dicebatur. Inter utrasque has Phrygias à fluvio Caico, qui a Lydiam è parte septentrionali terminabat, versus septentrionem [Page 54] usque ad Mysiam Minorem extendebatur Mysia Major, quae ab Olympi montibus in ea sitis b Mysia Olympena appellabatur. c Mysia autem minor, cujus Metropolis erat Cyzicus, ad ipsam Propontidem sita fuit, à Phrygia Minori seu Epicteto fluvio Aesepo disterminata. Utraeque hae Mysiae constituebant regionem, d quae, ut à Mysia seu potius Maesia ad fluvium Istrum in Europa sita distingueretur, Mysia Hellespontia dicebatur, e è qua & Phrygia Minori Hellespontiâ etiam dictâ constabat Provincia, quae post Constantini tempora, quod sub Consulari regimine erat, Hellespontus Consularis appellabatur, eaque est quam Onuphrius in Catalogo regionum Asiae Proconsularis supra citato per Hellespontum Proconsularem videtur denotare: ideoque ibi etiam Mysiam nominat, quod forte Hellespontum Consularem (quam ille Proconsularem vocat) pari errore è sola Phrygiâ Hellespontiâ seu Troade putabat constitisse. Hae sunt regiones, quas Asia Proconsularis à morte Attali Regis Pergameni usque ad Constantini tempora per an. circiter 450 limitibus nunquam mutatis continebat, eamque & ab Asia Lydiana, & ab Asia Magna continente bene distinguit Aristides Rhetor. dum de urbe Smyrna dicit, f [...], i. e. secundum Canteri versionem, Perspicue apparuit quantum esset ipsa (Smyrna scil.) ornamentum Asiae, non ejus quidem, quae usque ad Maeandri fontes protenditur, nec quantam Praetorum (seu potius Proconsulum) complectitur jurisdictio, sed quam initio Graeci Asiam dixerunt, ac de tribus mundi partibus continentem praecipue appellarunt, ubi eum per Asiam, quae ad Maeandri ripas exporrigitur, Asiam Lydianam, per Asiam, quae erat [...], Asiam Proconsularem, & per alteram Asiam tertiam tunc orbis partem evidenter apparet intelligisse. Et hae solae erant nominis Asiae acceptiones, quae g illius temporibus notae erant, postea vero orta etiam est Dioecesis Asiae. Constantinus enim cum Imperii Provincias de novo ordinasset, h quicquid penes Romanos erat trans Hellespontum & mare Aegéum Proconsuli Asiae, & tribus Comitibus (qui, quod sub dispositione erant Praefecti praetorio Orientis, Vicarii etiam nuncupati fuere) commisit regendum, easque Regiones, quae his Comitibus suberant Dioeceses appellavit, inter quas una fuit Dioecesis Asiana, quam supra diximus per nomen Asiae apud scriptores etiam denotatam fuisse, ceterae duae Pontica & Orientalis dicebantur; Dioeceses autem definiente i Balsamone erant, [...]. Multas enim illae continebant regiones. In Asiana primo hae fuerunt l Pamphilia, Pisidia, Lycia, Lycaonia, Hellespontus Consularis (quae ex utraque Mysia & Phrygia Minori constabat) Phrygia Salutaris, Phrygia Pacatiana, Caria, & Insulae, quarum Hellesponto, Cariâ, & utraque Phrygiâ Salutari scilicet & Pacatianâ ab Asia Proconsulari detractis, illa Provincia ab eo tempore inter angustiores terminos coarctata m solam Asiam Lydianam, Lydiam scilicet Ioniam & Aeolidem, & postea cum Lydia etiam Dioecesi Asianae Imperante Arcadio adjecta esset, tantum n Ioniam & Aeolidem continebat. Lydia autem videtur Dioecesi Asianae ideo adjecta fuisse, ut compensatio fieret pro Hellesponto, quae Imperante o Theodosio Arcadii patre, & Insulis, quae forsan eodem tempore à Dioecesi Asianâ abstractae dispositioni Proconsulis Asiae subjiciebantur, quorum ille has per Praesidem, qui Rhodi sedem habuit, illam per Consularem regebat; & secundum hanc distributionem quae diu in [Page 63] Imperio immutata videtur mansisse in Notitia Imperii sub dispositione Asiae, Asia, Hellespontus, & Insulae; & sub dispositione Vicarii Dioeceseos Asiae q Lydia, Caria, Phrygia Salutaris, Phrygia Pacatiana, Lycia, Lycaonia, Pisidia, & Pamphylia numerantur. E ceteris duabus Dioecesibus▪ quae trans Hellespontum erant, Pontica r Bithyniam, Galatiam, Paphlagoniam, Honoriadem, Galatiam salutarem, Cappadociam primam, & secundam, Armeniam primam, & secundam, Helenopontum, & Pontum Polemoniacum; Orientalis Palestinam, Syriam, Arabiam, Mosopotamiam, Phoenicem, s Osrhoenam, Isauriam, Ciliciam, & Cyprum insulam continebant. E duabus igitur Dioecesibus, Asianâ scilicet, & Ponticâ, & Provinciâ Proconsulari Asiae▪ si è Pontica utramque abjicias Armeniam, & earum loco Ciliciam & Isauriam è Dioecesi Orientali assumas, constabat ea Asia, quae minor dicitur. tDucta enim à Tarso Ciliciae ad Themiscyram lineâ, quâ Geographi versus Orientem hanc Asiam terminant, intra eam provincias, quas ei assignamus, invenies contentas; Asiam scilicet Proconsularem, Dioecesin Asianam totam, & Dioecesin Ponticam, si Armenias auferas, cum Ciliciâ etiam & Isauriâ, quae Dioeceseos Orientalis partes fuere. Haec Asia maxime apud Geographos nota erat, & postea, cum Dioecesi Orientali v à Saracenis occupata ea totum erat, quod in Oriente habuerunt Imperatores Graeci, x ipsa tandem [...], i. e. Orientalis Provincia, & [...], & tandem corrupte omissa prima litera [...], seu Natolia, quo nomine apud modernos nostros Geographos cognoscitur, inceperat appellari. Hae sunt variae nominis Asiae acceptiones, quas explicandas suscepimus, in quânam earum sumendum sit nomen [...] quod in hoc Marmore bis habetur, jam restat inquirendum.
Nomen [...] in latissima acceptione pro eâ, quae jam quarta est orbis pars, minime in hoc Marmore acceptum fuisse nemo potest dubitare. Nec Asiam minorem, cum ea esset apud solos Geographos nota, atque ideo in nullis Imperatorum legibus, aut decretis invenitur, per nomen Asiae in hac inscriptione denotatam fuisse omnino est probabile. Dioeceseos Asiae nomen, cum hoc Marmor exaratum fuit, nondum notum erat; Constantino enim Imperante, ut supra diximus, primo ortum fuit; eo autem Marmor antiquius esse inde apparet, quod in eo Smyrna dicitur [...]; illius enim Imperatoris temporibus y abolitâ Idololatriâ desinebant Civitates gloriari se Augustalium z Aedituas fuisse. Vel igitur de Asia Proconsulari, vel de Asia Lydiana nomen Asiae hic int [...]lligendum est, cujus Smyrna urbs pulcherrima, maxima, splendidissima, & Metropolis fuisse dicitur. Cum autem ut supra diximus, ante Constantini regnum, & ut infra indicabimus, post Adriani tempora hoc Marmor exaratam fuit, eoque intervallo maxime per ora hominum ferebatur Asiae Proconsularis nomen; nullam aliam Asiam in hoc Marmore credo intelligi. Publicum enim hoc Psephisma erat. In eo igitur Asia in illa sola significatione, quâ publice nota, & in publicis per ea tempora decretis & edictis usitata fuit, accipienda est. A morte autem Attali Regis usque ad Constantini tempora Asiae nomen stricte dictum pro sola Asia Proconsulari publice in omnibus Edictis & Decretis usitatum fuisse satis evidens est, cum in ea sola significatione Dominis Romanis notum fuerit, sub quibus per ea tempora omnes hujus Provinciae partes sic eâdem politiâ, ejusdem Magistratus consuetudine, a communibus festis, ludis, & sacrificiis quotannis celebratis sic unitae fuerant, ut non tantum in unam Provinciam, sed etiam in unam quasi [Page 64] Regionem coalescebant; atque ideo b Strabo, qui Augusto, & c Ptolomaeus, qui Antonino Imperantibus floruerant, eam [...] vocant, ut quae maxime proprie eorum temporibus illo nomine nota fuerat; & in hac significatione Tacitus nomen Asiae accipit, d cum dicit undecim Asiae civitates coram Senatu certasse, in quanam earum Templum Tiberio statueretur; harum enim urbium Ilium in Phrygia, Magnesia & Halicarnassus in Caria extra limites Asiae Lydianae fuerunt. Sed maxime de hâc re valet Aristidis autoritas, quoniam ipse Smyrnensis fuit, & eo tempore (e Antoninis scilicet Imperantibus) floruerat, quo credo hoc Marmor exaratum fuit, quem, dum haec eadem, quae in Marmore habentur, de urbe Smyrna praedicat, eam scilicet fuisse, f [...], g [...], & [...], in iis locis Asiam Proconsularem intellexisse satis constat, cum h in alia oratione in qua his simillima de eâdem urbe repetit, dicat Chios, Teios & Erythras, quae in Ionia, & Hallicarnassum, quae in Caria sitae fuerunt, inferioris Asiae partis urbes fuisse. Secundum illum igitur pars superior erat Mysia & Phrygia, atque ideo per nomen Asiae totam Provinciam, quae tunc suberat Proconsuli Asiae intelligit, nec aliquam aliam in hac inscriptione denotatam fuisse omnino dubito. Smyrnam igitur totius Asiae proconsularis pulcherrimam, maximam, & splendidissimam fuisse gloriatur Marmor. i De hac urbe tradit Aristides, quod à Tantalo primum sub monte Sipylo, deinde à Theseo propius mari, & postremo ab Alexandro in eo ubi nunc est loco condita fuerat. Ex aliis autem colligo autoribus, eam ab l Ephesiis primo conditam fuisse. Ephesi enim urbis regio erat m Smyrna, secundum plerosque à Smyrna n Amazone, quam volunt hanc urbem occupasse, appellata. o Porro qui eam incolebant in coloniam emissi Smyrnā, ei urbis Ephesi partis è qua migraverant cognominem, ad Meletem amnem condidere, p quae postea ab Aeolibus occupata, multis illuc ex Aeolicis civitatibus deductis colonis magnum accepit incrementum; & ad hoc respexisse videtur Eusebius, q ubi dicit regnante Athenis Thersippo Smyrnam in urbis modum ampliatam fuisse, quamvis in assignando tempore paululum aberraverit. Thersippus enim, ut in Canone Chronico infra in parte secundâ videre possis, Homero recentior fuit; priusquam autem hic Poeta nascebatur, Aeoles Smyrnam occuparunt: cum iis enim, qui ex Aeolicis civitatibus ad Smyrnam incolendam mittebantur, r è Cuma migravit Critheis Homeri mater, è furtivo concubitu tunc gravida, & paulo postquam Smyrnam advenerat Homerum peperit ad ripas Meletis amnis, qui Smyrnam praeterfluit, atque ideo ille primo Melesigenes dicebatur, postea vero cum oculos amisisset, inceperat Homerus appellari. s Qui Smyrnam ante Aeolensium adventum incoluerunt, inde pulsi Colophonem fugerunt, in eamque urbem recepti, ibi ipsi & posteri eorum diu manebant, donec tandem cum aliis Colophoniis per seditionem inde iterum exacti, in partem urbis à Smyrnaeis, oblitis hos esse, quos eadem olim expulerant, recepti fuere; sed antiquae injuriae, magis quam novi beneficii memores, observato tempore, quo Smyrnae omnes extra maenia Baccho Sacra peragebant, eam urbem, unde olim expulsi fuerant, u portis contra hospites suos clausis, sibi iterum vindicarunt; ab eoque tempore, inito cum Ionibus foedere, Smyrna pro civitate Ionicâ, cum prius Aeolica esset, coeperat reputari, x & ad commune Ionum concilium, & commune festum Panionium dictum admissa, numerum duodecim Ioniae civitatum explebat, inter easque satis celebris fuit usque ad tempora Gygis Lydorum regis: y ab eo autem diruta, & t[Page 65] in formam pagi redacta per 400 deinde annos, nec antiquâ gloriâ, nec urbis nomine recuperatis, satis obscura mansit; atque ideo nulla illius z in antiquis Graecis historicis mentio. Cum autem Alexander contra Persas profecturus in has Asiae partes transiisset, a in somnio, ut dicunt, monitus han [...] urbem instauravit, novamque Smyrnam à veteri circa b 20 stadia propius mori dissitam in eo quo nunc est loco condidit, quae ab eo tempore primo c Antigoni & Lysimachi Alexandri successorum impensis (qui tantum hujus urbis incremento addidere, ut pro conditoribus illius à nonnullis reputantur) ipsorum deinde civium curâ, & Romanorum tandem benevolentiâ, d quibus haec urbs semper fuerat fidelissima, sic continuo aucta & ornata fuit, donec tandem Strabonis temporibus e ipso teste facta erat, ut de eâ gloriatur Marmor▪ [...]. Et sic testatur f Lucianus: [...]. g Plinius eam alterum Asiae lumen dicit. Smyrnae autem pulchritudinem maxime admiratur & optime describit Aristides Rhetor, qui ipse Smyrnensis fuit, eam(que) vocat, h [...], additque insuper, i [...], &c. i. e. Interprete Cantero, si enim alicujus imago urbis in coelo deberet apparere, velut Ariadnes aiunt coronam, aliaque tum fluviorum, tum animalium diis dilectorum simulacra, hanc equidem (scil. Smyrnam) existimo ceteris praelatam iri, adeo videtur exemplar quoddam urbis esse, nec vel Poetâ cive, vel aliâ ad commendationem arte indigere, cum ipsa sui amorem omnibus conciliet, ac prae se cogat oculos non aures delectans: etenim supra mare extensa est perpetuum emittens pulchritudinis florem, quasi non paulatim constituta sit, verum tota simul è terrâ emerserit, &c. Hactenus de tota urbe: singularum etiam illius partium admirandam pulchritudinem & splendorem idem Rhetor summis laudibus describit, tam in oratione de Concordia ad civitates Asiaticas, quam in ea unde haec quae modo citata sunt transcripsimus; in quâ etiam de pulchritudine simul & magnitudine urbis, haec subjungit, l [...], &c. i. e. Interprete Cantero, Magnitudinem vero non pro necessitate, vel occasione sortita est, sed ubique ampla, sibique similis conspicitur, & magnitudinem pro incremento pulchritudinis habet, neque multas esse urbes dixeris dispersas, sed unam multis respondentem, eamque sibi conformem, & concordem, nec aliter atque in humano corpore aptas toti partes exhibentem, &c. Ita ut hujus inscriptionis Autor non vane & sine aliis ei suffragantibus gloriatur Smyrnam omnium Asiaticarum urbium [...] fuisse.
[...]. Vox [...] non hic eâ, quâ olim significatione accipienda est. Primo enim eae solae urbes, quae aliis praebuerant originem, respectu illarum, quasi earundem matres, [...] vocabantur. Et [Page 66] sic apud m Thucydidem Corinthus Corcyrae, & apud n Dionysium Halicarnasseum Alba Romae [...] dicuntur; & non tantum urbes, sed etiam Regiones, unde coloniae progressae alicui civitati aut genti originem praebuerunt, respectu earum sic vocatas invenimus. o Apud Strabonem enim Dryopidem Regionem Thessaliae tetrapolin sub Oetaeis montibus sitam Dryopū, qui in Peloponneso habitabant, [...] fuisse legimus, p & Dionys. Halicarnasseus habet [...]. Frequentius vero, & significatione magis propriâ solae civitates respectu Coloniarum Metropoles dicebantur. Sed cum apud antiquos Graecos hae Metropoles Regionum, in quibus sitae erant, semper urbes primariae essent, in iisque omnes publici conventus, concilia, sacrificia pro totâ gente facta, & festa communia celebrarentur, inde obtinuit tandem, sub Romanorum scilicet imperio, cum hic honos non antiquissimis civitatibus, sed maximis & opulentissimis deferretur, ut quaecunque civitas alicujus Provinciae regionis aut praecinctus, constituto ibi praetoris tribunali, facta erat primaria, quamvis nuperrime condita nullas emisisset colonias, mutuato ab iis titulo, qui antiquitus erant primariae, Metropolis diceretur. Et ea sola significatione videtur haec vox Romanis nota fuisse, atque ideo in eorum q numismatibus nonnullas civitates simul Colonias & Metropoles appellari invenimus, r aliasque, quam primum conditae fuerunt, hoc titulo insignitas,s [...], & non tantum civitates gentis alicujus aut praecinctus primas, sed alias etiā sub primis constitutas, si modo insigniores & bene frequentatae essent, Metropoles dictas notat Commentator in t Cod. Theodos. eoque forsan sensu Philadelphia & Thyatira, quamvis nullius praecinctus primae essent, Metropole [...] titulos habuere, eorumque ideo Episcopi in v Apocalypsi inter Metropolitanos Asiae numerantur.
In quanam harum vocis acceptionum Smyrna Metropolis dicitur, non difficile est investigare. In prima enim Smyrna minime Metropolis fuit, cum omnium Ionicarum civitatum x recentissime fuerat ab Ionibus habitata. Nec vero in secunda totius Asiae, quia usque ad Constantini tempora in Romanis Provinciis, & sic etiam in Asia multae Metropoles erant aequalis dignitatis, nec priusquam ille Imperator Romanum Imperium de novo ordinasset, in singulis Provinciis una tantum erat, ubi Praetor omnibus Provincialibus jus dicebat, Metropolis, y sed singulae Provinciae in multas jurisdictiones, quae Conventus dicebantur, divisae fuerunt, in singulisque earum una erat urbs ceteris insignior, quae primis nostrorum in Anglia comitatuum oppidis (quae The Assize Towns vocantur) non dissimilis Conventus caput fuit, ad quam Praetor seu praefectus, eodem modo, quo ad ea prima Comitatuum oppida apud nostrates Judices Itinerarii, statis anni temporibus z veniebat ad dicendum jus illius conventus incolis, qui sub ejus adventu omnes ad eam urbem congregati fuerunt, inde(que) tota Regio unde hâc occasione conveniebant, Conventus dicebatur: maxime vero proprie & frequētissime urbs in qua hic congressus seu conventus celebratus fuerat eo nomine denotata erat, quae cum jurisdictionis cujus incolae ad eam conveniebant, fuit semper urbs primaria esset, etiam Metropolis vocabatur. Atque ideo bene observat doctissimus a Scaliger, voces Conventum & Metropolin promiscue acceptas fuisse, & Conventum Uticensem apud Tertullianum nihil aliud quam Uticae Metropolin significasse. Tales Metropoles seu Conventus in Gallia Ammianus Marcellinus 12. Sextus Rufus 14. recensent. In Hispania Plinius lib. 3. multas numerat, uti & in [Page 67] Asia lib. 5. inter quas una erat c Smyrna, quae jurisdictionis seu praecinctus, qui Australem Aeolidis & Septentrionalem Ioniae partes continebat, caput fuit. Et hoc solo sensu, eo scilicet quem supra de secunda vocis acceptione agentes explicavimus, hanc urbem hic in Marmore, ut & alibi, in d numismatibus scilicet, eam aliasque Asiae civitates Metropoles dictas fuisse evidentissimum est. Nullo enim alio modo explicandum est, quomodo Smyrna▪ Pergamus, Laodicea, Sardes, Ephesus, aliaeque inter ejusdem Provinciae Asianae limites sitae Metropoles possunt appellari. Errat igitur e vir Clarissimus, qui ut explicet quomodo Smyrna & Ephesus, quae utraeque erant Ioniae civitates, Metropoles fuere, huic Asiae, illi Ioniae primatum attribuit. Sed si Ephesus Asiae prima esset, cur non etiam Ioniae? Hoc enim negare, idem mihi videtur, ac si dicerem Londinum Angliae, non vero Mediae saxae, aut Lutetiam Galliae, non vero Insulae Franciae urbes Primarias fuisse. Praeterea quis unquam dixerat Smyrnam totius Ioniae Metropolin fuisse? Omnium Ionicarum civitatum f recentissima haec & nuperrime in Communitatem recepta, atque ideo summo inter eos honore indignissima. Nunquam Ioniae civitates Smyrnae festa, aut sacrificia communia, aut publica de tota gente concilia habuere; haec enim Ephesi semper g celebrata fuerant: ubi etiam erat insignissimum h Dianae Templum omnibus Ionibus commune▪ ad quod illi, eodem modo quo Judaei ad Templum Hierosolymitanum, ad deam colendam conveniebant, atque ideo haec sola, quamdiu libera erat Ionia, illius gentis Metropolis fuit; postea vero, quum Romani rerum potiti essent, i Asia non per Regiones, sed Conventus dividebatur, & non quae olim Regionum, sed quae horum conventuum capita fuerant, Metropoles deinde dicebantur: ob quarum dignitatem l cum Episcopi, qui in iis sedebant, praeeminentiam quandam supra Episcopos inferiorum civitatum (his sponte concedentibus) adepti fuerint, omniumque Controversiarum, quae in minoribus per singulos conventus seu jurisdictiones Ecclesiis ortae erant, ob tantum eo tempore, quo Praetor jus dicebat, Christianorum ad Metropolin congressum, quos in iis dirimendis consulere, & determinationis testes adhibere poterant, judices maxime idonei semper existimarentur; inde Episcoporum Metropolitanorum nomen & autoritas in inferiorum civitatum Episcopos habuit originem, quae in Ecclesia Christiana valde antiqua erat, atque ideo m in Apocalypsi omnes Asiae Lydianae Ecclesiae per septem Metropolitanas repraesentantur. In Asia autem Proconsulari multo plures fuere Metropoles▪ quae omnes diu erant dignitate pares, nullâ earum à dominis n Romanis aliis praelatâ, atque ideo saepe inter eas erant controversiae de Primatu, ut o ex Dionis Chrysostomi, & p Aristidis orationibus, quas ad eas sedandas dixerant, apparet; atque inde est secundum q nonnullos, quod multae eorum in antiquis numismatibus se [...] gloriantur, quia scilicet hunc titulum nulli datum omnes arrogabant. Alii autem [...] opinantur idem esse ac [...], easque civitates, quae in numismatibus [...] dicuntur, revera eo tempore, quo ea numismata cusa fuerant, totius Asiae Metropoles fuisse: & sic vocem interpretatur r Vir Clarissimus supra laudatus, atque ideo dicit Smyrnam totius Asiae Metropolin fuisse, quia Smyrnaei in Marmore Arundeliano nondum edito [...] dicuntur. Sed si ad hoc Marmor, aut ad Marm. 143, aut ad Append. Marm. 15. (quae Marmora Arundeliana sunt & ante hoc tempus inedita) ut credo respiciat (nam inter Marmora Arundeliana, [Page 68] quae Academiae nostrae dedit honoratissimus Comes Marescallus, in nullo alio aliquid tale invenio) foedissime iterum errat, quia in his Smyrna non dicitur absolute, [...], sed [...], prima Asiae civitas pulchritudine & magnitudine, i. e. pulcherrima & maxima. Quin ego numismata in quibus Asiae civitates [...] dicuntur▪ aliter interpretor. Haec enim numismata eodem modo quo talia hisce nostris temporibus, non nisi magnis solemnitatibus aut ob actos Triumphos, aut Imperatorum nuptias, aut Templorum consecrationes, aut aliqua alia occasione, quam aut inscriptio, aut figura plerumque indicabat, celebratis edita fuere. In Asia autem frequentissimae horum edendorum occasiones erant festa communia, & publica Sacra: atque ideo in plerisque Asiaticorum numismatibus Civitates, à quibus causa erant, s [...] dicuntur, quia scilicet ea, cum hae alicujus festi aut Sacri certaminis in Imperatoris aut numinis alicujus honorem celebrati curatrices essent, in vulgus spargebantur. Maximum autem in Asia Festum, & ob cujus celebrationem praecipue Asiae civitates [...] dicebantur erat [...], i. e. Commune Asiae: hoc enim in honorem Imperatoris celebratum fuit ab omnibus Asiae Proconsularis incolis, atque ideo civitas ad quam ad hoc festum celebrandum conveniebant, quod, hoc totius Provinciae ad eam facto congressu, honorem, qui inter civitates Asiae summus erat, consecuta earum Metropoleωs vice fungeretur, omnium primatum pro eo tempore sibi vindicans, ea tum in vulgus spargebat numismata, quibus se [...] gloriabatur, atque inde est, t quod nunc Ephesus, nunc Smyrna, nunc Pergamus in antiquis numismatibus hoc titulo insigniuntur; in omnibus enim his, ceterisque aliis Provinciae civitatibus Metropolitanis observato quodam cyclo, per vices celebratum fuit, [...]. Smyrnae Marmor. III. & Marmor Farnesianum apud Gruterum, & Epistola Ecclesiae Smyrnensis de Martyrio Polycarpi; Ephesi Act. Apost. cap. 19. & Euseb. lib. 4. cap. 13. Pergami Aristidis Orat. ad civitates Asiae de Concordia, & in Phrygia Synnadae scilicet aut Apamiae ejusdem Aristidis Orat. Sac. 4. habitum fuisse testantur. Hae igitur civitates, cum in iis hic conventus celebratus fuerat, totius Provinciae, aliis autem temporibus tantum suarum jurisdictionum seu Conventuum, Primae & Metropoles fuere. Per [...], igitur in Marmore intelligendum est, Smyrnam non totius Provinciae Metropolin, sed tantum unam inter illius Metropoles fuisse.
[...]. Imperatoribus Romanis per Imperii Provincias decernente Senatu Aras & Templa posita fuisse, & Sacros Ludos in eorum honorem institutos, & Historici, & alia prisci aevi monumenta testantur. Hoc olim in Romae urbis dominae honorem primo x à Smyrnensibus, & deinde y ab Alabandensibus factum fuit, ab illisque ei summa adulatione Templa & Arae ponebantur, Ludique Anniversarii ut Deae in eorum civitatibus celebrati fuere. Postea vero cum Roma inceperit servire, ad Imperatores hic cultus translatus fuit, z qui primo in partem honoris, qui huic urbi olim dabatur, admissi illum tandem soli habuere. Hoc autem initium habuit temporibus Augusti, qui post victoriam Actiacam a Ephesiis, Nicaeis, Pergamenis, & Nicomediensibus Romae urbi & patri Julio conjunctim Templa ponere, & Sacros ludos celebrare iis petentibus concesserat. Quod postquam semel factum fuerat, Provinciae exemplum secutae per omnium deinde Imperatorum tempora fere usque ad Constantini Regnum b magno saepe conatu petiere, & pro summo semper beneficio habuere sibi jus dari, Imperatoris, qui tunc regnabat, Aras & Templa in aliqua suarum urbium consecrare, ubi communi nomine populi totius Provinciae honoris ejus causa & sacra facerent, & Ludos ederent. Tale Templum [Page 69] Lugduni in Gallia erat Augusto consecratum, & ara ad quam sexaginta populos ad ludos in ejus honorem celebrandos convenire solitos refert c Strabo. Tale etiam Athenis eidem Augusto d Reges socii coeperant extruere. Tale e Tiberio ab Asianis Smyrnae, Tale f Adriano ab Aegyptiis Alexandriae, & in aliis Provinciis, al [...]a tam his quam aliis Imperatoribus posita fuere tanto quidem studio & adulatione, ut earum urbium incolae, qui hujusmodi Templa apud se haberent, non alio magis nomine superbirent, quam quod essent istorum [...] numinum aeditui, & Ludorum, qui in eorum honorem edebantur, curatrices. Atque inde est, quod Smyrna hic in Marmore, uti & etiam ea, aliaeque Asiae civitates, quae aut Templa imperatoribus consecrata, aut jus ludos in eorum honorem edendi habuerunt, in antiquis g nummis toties se [...] fuisse gloriantur. h [...] enim est aedituus, quem Titulum Smyrnaei tunc primo obtinuisse videntur, cum i Templum in honorem Tiberii condendi privilegium, quod à Senatu Provinciae Asiae datum fuerat, illi prae omnibus aliis Asianis ejusdem Senatus decreto obtinuere. De voce [...] plura legas in iis quae infra annotantur ad Marmor 28.
[...], eandem Smyrnam [...], apud Aristidem oratorem l in loco, quem de pulchritudine Smyrnae agentes supra citavimus, invenies appellatam.
De tempore, quando hoc Marmor exaratum fuit, jam restat inquirendum. Observat Seldenus in notis ad Marm. XXVIII. post Gallieni tempora desiisse civitates se [...] appellare. Gallieno igitur antiquius Marmor, in quo eo Titulo Smyrna insignitur, & tertia vice habuisse dicitur: atque ideo Adriano, cum illius tempore secundâ tantum vice Smyrna [...] esset, recentius fuisse indicat Marmor XXVIII. Cui vero hujus intervalli parti prima Marmoris consecratio assignanda sit difficilius est determinare. Si post Terrae motum, qui Imperantibus M. Aurelio & L. Vero, m Smyrnam totam destruxerat, aliquid ab antiqua illius urbis pulchritudine & magnitudine, ut credo detractum fuisset, ante hunc Terrae motum ex eo, quod Smyrna hic dicitur, [...]; & si per [...] intelligendum sit hic Smyrnam gloriari se primam totius Asiae Metropolin fuisse, ut nonnulli scio sunt interpretaturi, ante Antonini Edictum, n quo sancivit omnium Asiae Metropoleωn primam fore Ephesum, atque ideo circa initium illius Imperatoris conjectarem hoc Marmor primo positum fuisse.
C. Ant. Septimius Publius, Pergamenus, Smyrnaeus, Atheniensis & Ephesius, Citharoedus, solus & primus, qui post homines natos vicit subscripta certamina. Smyrnae Olympia [...], Adrianalia Romae II, Puteolos II, Neapolim III, Actia II, ex Argis clypeum, Nemea III, omnia ordine continuo. Smyrnae commune Asiae, Pergami Augustalia III, Trajanalia, Aesculapia, Commodalia II, Pythia in Delphis, Ephesi Adrianalia, [Page 71] Ephesi ∷ Ephesia, Barbillea, Epidauri Aesculapia, Athenis Adrianalia, Sardis Chrysanthinum, Trallibus Pythia, Mileti Didymeia, Rhodo Halia II, Lacedaemonem, Mantineam. Omnia proposita praemia sua habuere & fuere difficillima. Certavit sub moderatore C. Aelio Agathemero Ephesio, Smyrnaeo & Pergameno, Citharoedo, Hieronice, & modis faciendis clarissimo, in omnibus benevolo; non aliter ac si naturalis pater fuisset.
Notae ad C. Ant. Septimii Publii Citharoedi Victorias, seu Marmorum Oxoniensium III.
EVanuere ex Marmore, superiores elementorum septem primorum apices. Sed ex reliquiis inferiorum conjecturâ [...]. substituimus. Hujusmodi autem [...] qualis erat in agonibus Musicis Septimius noster Publius, [...] seu Saxeae Hieronicarum descriptiones, ut vocantur Lycurgo, frequentes erant apud veteres. De eis autem videsis Scholiastem ad Pindari Olympiorum oden 7. & Marmor. 10. pagina 40. praeter ejusmodi alia aliquot apud Lipsium & Gruterum.
[...]. A plurium civitatum populis civitate donatus, tot habuit denominationes tum hieronices hic, tum moderator ejus C. Aelius Agathemerus. Sic Artemidorus & Daldianus erat & Ephesius, uti ipse testatur Onirocriticon, lib. 3. cap. 67. Sic alii.
[...] Bini scilicet Smyrnae erant, sub Adriano, agones Olympici seu quinquennales; id est, Olympia bina, praeter ea, quae, pro Communis Asiae votis, ibi saepius celebrari solita; de quibus etiam mox. Ea quae sic simpliciter dicta sunt, atque ea quae Olympia Adriania, ab Adriano nempe sive instituta, sive concessa, nuncupabantur. Neque haec alia, ni fallor, fuere, ab [...] illo [...] Smyrnaeorum, cujus, sub sequentis Inscriptionis finem, mentio est. Frequentia autem ejusmodi agonum à gliscente provinciarum, postquam servituti egregie litare coeperant, adulatione sub Octavio duxit initium. Suetonius in ejus vita, cap. 59. Provinciarum pleraeque, super templa & aras, ludos quoque quinquennales pene oppidatim constituerun [...]. Ex indulto nimirum aut jussu Principali constituerunt provinciae, urbes, oppida. Unde indiscriminatim sive à Principe, sive à Provinciis, urbibus, oppidis, certamina instituta fuisse saepius dicebatur. De binis quae diximus Smyrnae [Page 72] Olympiis vide V. Cl. Claudium Salmasium ad Adrianum Spartiani. Adi item Hermodori illam Farnesianam, quae habetur in Lipsii Auctario & apud Gruterum est, pag. 314. & Philostratum in Polemonis Sophistae vita, praeter Pausaniam in Eliacorum primo & Philippi epigramma quod citat Petrus Faber Agonistici libro 3. cap. 27. Sed vero fallitur eruditissimus Faber, capite praecedente, ubi Farnesianae inscriptionis [...] de ludis in Antinoi honorem institutis intelligenda esse, persuasum habet. Erant sane in Antinoi honorem ludi gymnici alibi instituti. Atqui non Adriania dicta sunt, sed Antinoeia, de quibus etiam postea. Quid vero sibi heic velint notae illae [...] omnino nescimus nos. Nodum mihi hactenus inextricabilem, solvant eruditiores. Prima earum ita typis repraesentari debuit, ut superior, quae transversa est linea, sinistro [...] apici conjungeretur, ac si T & H in unum coaluissent. De secunda [...] sive [...] sive Hebraico [...] non prorsus est dissimilis, & non [...] in sequentibus etiam iterari videtur, vide, si placet, Gruterum in Inscriptionibus pag. 585. 2. & Nicolaum Alemannum ad Procopium pag. 42. Sed nos heic planissime caecutimus, quod fateri, ubi aliter non suppetunt vires, nunquam pudet.
[...]. Romae, Athenis, Ephesi, Adrianalia vicit Septimius, quod testatur Marmor. Passim ferme certaminum sibi cognominum Autor fuit Adrianus. Xiphilinus; [...], inquit, [...]. Id ipsum Spartianus; In omnibus pene urbibus & aliquid aedificavit, & ludos edidit.
[...]. Apud Puteolos Adriani memoriae sacravit Antoninus Pius quinquennale certamen & Flamines & Sodales, & multa alia quae ad honorem quasi numinis spectarent, quae verba sunt Spartiani. Illud [...] in Farnesiana dicitur seu Pialia, & certamen erat iselasticum. Hieronicis nempe jus erat singulare, dirutâ parte moenium, pompâ in urbem invehi. Videsis Casaubonum & Salmasium ad Spartiani extremum, & Josephum Scaligerum 5. de Emendatione Temporum, pag. 447. Melphitana autem, quâ ad hanc rem utuntur, inscriptio est apud Gruterum pag. 254. n. 4. [...] hic memoratur etiam in Stationariorum Tyriorum Epistola, quem Gruterus habet pag. 1105. Stadium item hujus Agonis innuit Artemidorus Onirocriticorum lib. 1. cap. 28. ubi [...] memorat, de cursore verba faciens, qui per insomnium se luminibus orbatum esse vidit, atque victor evasit.
[...] seu Augustalia agon hic dictus in Farnesiana, ut [...], &c. Quinquennalis item erat & Octavio à Neapolitanis, ut videtur, sacratus. Memoratur Statio, Suetonio, Senecae. Consule si plura velis, P. Fabri Agonistici 3. cap. 26. & Scaligerum loco jam citato. Adde Julium Caesarem Capacium Historiae Neapolitanae, lib. 1. cap. 15.
[...]. Agon in Actio Apollini sacer erat; quem post victoriam Actiacam, conditâ urbe Nicopoli, instauravit Augustus; testibus Strabone & Dione. Videsis Fabrum loco nunc supra dicto, & Scaligerum 5 de Emendatione Temporum, capite de primo Agone Actiaco.
[...]. Etiam Nemeos ludos ab Argivis celebrari solitos esse, in quibus cum clypeis decurrebant armati, constat; quales [...] vocavit Pindarus Isthmiorum primo. Romae item in vinea Cardinalis Carpensis [...], corona circundatum exhibet Saxum quadratum. Vide Pausaniam in Eliacorum primo, Hyginum Fabula 170, & 273. quem in hujus agonis nomine depravatum recte emendavit V. Cl. Joannes Meursius in Graecia Feriata, verbo [...]. Eum item ibi consule. Adde Agonistici P. Fabri libri 2. caput 23. praeter Farnesianam illam seu Hermodoti, apud Gruterum, inscriptionem.
[Page 73] [...]. Commune scilicet Asiae, quod ex pluribus eisque celebrioribus Asiae civitatibus conflatum; velut ex Ephesiis, Smyrnaeis, Pergamenis, Milesiis, aliis, qui concordiam foventes & societatem, & sacris eam firmare studemes, communia Asiae sacra certamina in urbe, de qua sive in comitiis omnium convenerat, sive aliter decretum erat, celebrabant. Atque hisce praefuere puto, Asiarchae; de quibus ad Marmor proximum. Ita nummum Caracallae interpretatur Scaliger 5. de Emendatione Temporum. [...]. Communia, inquit, tria, (unde unum item confectum) Thraciae celebrabant Pythia Thracia. Vide in Farnesiana, [...]. Et [...] habetur agon quinquennaliis apud Gruterum pag. 1094, 5. Certamina haec Communis Asiae ipsissima esse, [...], apud Philostratum in vita Polemonis Sophistae, vix dubitare queo, pace viri doctissimi qui ad Spartianum haec eadem esse cum Adriani Olympicis ibi institutis obiter affirmat. Neque obest quod Polemoni & posteris ejus datum sit Adrianeis, [...] seu praesidere, & quod praesedit postea [...]. Decreto civitatis duntaxat Smyrnensis est perpetua illa praesidendi Adrianeis praerogativa data. Sed Communis Asiae sacris Commune item Asiae tantum, aut Senatus-consultum Romanum, aut rescriptum principale, non civitas aliqua singularis eum praeficere, puto, potuit. Communia autem Asiae sacra haec fuere, opinor, uti alia saepius apud Graecos, Majora & Minora. Majora quae pentaeterica, Minora quae Annua. De hac distinctione, uti etiam de [...], in Farnesiana, paulo post plura.
[...]. Postquam Pergameni Templum Augusto sacraverant, etiam iis permissum est ut sacros ludos, honori ejus ampliando, instituerent. Ita Dio lib. 51. Hi Augustalia seu [...] dicta, adeoque quod in Farnesiana legimus, [...], vertendum est, Similiter in Smyrna, Olympia, & Adrianalia Olympia, Pergamo Augustalia 3. Neque erat sane cur de Augustalibus illis, quae plane Pergami collocantur, ita solicitus esset vir magnus in 5. de Emendatione Temporum. Qui item alii sive Farnesianam edidere, sive vocabula, quae adtulimus, citarunt, male hactenus ea intellexerunt. Apud Gruterum pag. 109. legimus ex Sepulchro quod via Appia, 7 ab urbe miliari, visitur, [...]. Adjecta est corona hederacca.
[...]. Spectacula, Parthica dicta, sacravit Adrianus Trajano; teste Xiphilmo. Ea Romae celebrari solita. Gymnasium etiam erat Romae, Trajani opus, architecto Apollodoro. Utrum ad hoc an ad illa Trajanalium nomen heic spectet, non liquet.
[...]. Horum item in Farnesiana mentio. Et [...] in alia, apud Gruterum pag. 410. n. 3. Atque etiam Aesculapia Smyrnae fuisse videntur. Aristides in Oratione sacra prima. [...]. Tam Gymnasium quam Templum in Gymnasio extructum Aesculapio forsan sacrum ibi erat.
[...]. Commodaliorum seu [...] mentio in Saxo Venetiis. Corona nempe ipsum vocabulum ΚΟΜΟΔΕΙΑ circumdat, sub Epigrammate in Achiristi athletae honorem. Vide Gruterum pag. 317. n. 1. Alibi, puto, apud Veteres, non occurunt. Instituta forte à Severo Imperatore Commodum in Divos referente.
[...]. Ut Smyrnae Adrianalia Olympia erant, ita Ephesi, quae heic memorantur, nec alibi, puto, omnino praeterquam in Farnesiana; ubi habemus, [...].
[...]. In Festis deorum cognominibus enumerat Julius Pollux lib. 1. [...]. Vide item Meursium in Graeciae Feriatae [Page 74] lib. 3. de Ephesiis. Sed an ad hoc Dianae festum agon hic spectet, non constat.
[...]. In Farnesianae inscriptionis Editione Gruterianâ legimus ΒΑΒΒΙΛΔΗΑ quod ipsum in Lipsianâ, unde sumtum est, punctulis subnotatur, ac si de lectione inter exscribendum dubitatum fuisset. Marmor nostrum BARBIΛΛHA habet manifesto, quod ut in BABBIΛΔHA sive quadratarii, sive exscriptoris incuriâ migraret, non erat difficile. Sed non minus nescimus unde nomen hoc natum, quam hanc veram Marmoris nostri lectionem esse certo scimus. Vide lipsii Auctarium pag. 57. Hactenus Seldenus. Sed quod de origine nominis & agonis Barbilleorum profitetur se ignorasse vir eruditissimus, ex excerptis è Dione à doctissimo Valesio postquam Seldenus haec scripserat editis quam optime explicari potest; in illis enim de Vespasiano haec leguntur, [...], i. e. Astrologos etiam urbe expulit, etsi peritissimis eorum uteretur, ut in gratiam Barbillii cujusdam Astrologi Ephesiis sacrum Agonem celebrare concesserit, quod nulli alii civitati indulsit.
[...]. Haec memorat etiam Farnesiana. Alibi occurrere non memini.
[...]. Adrianalia Athenis habentur in Inscriptione illa de Achiristo apud Gruterum pag. 317. quam vide item apud Scaligerum ad numerum Eusebianum 2147, sed emendatiorem in Salmasii Notis ad Spartianum. Fanum Adriano Athenis sacratum est, Panellenion dictum; atque is [...], seu juxta idem (ut scribit Xiphilinus) Certamen instituit quod ipsa Adrianalia heic fuisse existimo. Neque cur Panellenia id nuncupatum esse censendum sit video, tametsi, eo quod Fanum Panellenium dicebatur, ideo & agonem cognominem fuisse velit vir doctissimus. Memorantur, opinor, haec sacra certamina cum aliis in Farnesiana Hermodori; [...]. Viro summo qui tum in libris de Emendatione, tum ad Eusebium, quatuor haec vocabula unum agonem, adeoque ipsa tantum Adrianalia Athenis denotâsse vult, nullus assensum praebeo. Quot vocabula, tot certamina magis innuuntur; atque omnia Athenis peracta. Per [...] Panathenaea Pentaeterica, seu majora intelligo. Nam Minora (quae & vetustiora erant) quotannis, seu post minorem periodum elapsam, celebrabantur. De utrisque vide quae supra notantur in Notis Historicis ad Graecorum Epochas, praeter Harpocrationem, Suidam, & autorem argumenti Orationis Demosthenis adversus Midiam. Ut igitur justâ Certaminis distinctione expressior honoris Victori fieret accessio, [...] dici videntur, pro [...] sen quinquennalibus. Neque ab alia ratione opinor [...]. postea postea in eodem Saxo praefigitur [...]. Quemadmodum enim Panathenaea (quo nomine signanter dicta sunt sacra Atheniensium, seu omnium qui Attici ruris accolae erant, Certamina Communia) & minora erant, & majora quae etiam quinqennalia; ita etiam in Asia minori, quae Atticos mores plerunque imbiberat, Communia sentiendum est sacra ad eundem modum quandoque divisa esse. Et Panionium, pro communibus Ionum sacris non dissimili notione legitur apud Philostratum in vita Apollonii lib. 4. cap. 2. Ita sit ut [...], pro quinquennalibus Communibus Asiae capienda sint, non pro quinque communibus seu Civitatibus Asiae, ut volunt aliqui. Ita recte à minoribus etiam disterminata sunt. Olympia, quae in Farnesiana hoc loco sequuntur, Attica item erant, uti etiam Panellenia. Atque eorum origines Adrianum seculis plurimis antevertunt. Videsis Scholiastem ad Pindari Olympionicon Odem 7. Quin & Adrianalia ibi, Attica similiter puto erant; sed Athenarum nomine ideo forte minime notata quod, post Panathenaeorum [Page 75] mentionem, cetera, quae continenter sequuta sunt, ad Athenas pertinere, neminem dubitaturum non immerito senserit is qui conscripsit.
[...]. Etiam Chrysanthina Sardis occurrunt in illa Hermodori. Item Nummus Alexandri Mammeae F. habet, ΧΡΥΣΑΝΘΙΝΑΣΑΡΔΙΑΝΩΝΤΡΙΣ ΝΕΩΚΟΡΩΝ, quod ex Occone discimus. Id ipsum innuit Martianus Jurisconsultus ubi Certaminis Chrysanthiani meminit, L. 24. D. de Annuis legatis, ‘Cum erat certa pecunia, inquit Martianus, id est centum reipublicae Sardianorum (in nonnullis Editionibus Pandectarum, male legitur Sardinianorum) relicta per quadriennium Certaminis Chrysanthiani, Divus Severus & Antoninus rescripserunt videri perpetuam pensitationem reliquisse testatorem per quadriennium, non in primum quadriennium.’ Sed Chrysanthini potius legendum. ‘Et certamen inde nomen habuisse putat Faber, quod è floribus aureis Coronae sertave contexerentur, atque praemii loco victoribus, sicut apud Tolosates poetico agone annuo argentei, praestarentur.’ Apollinis oppidum in Chrysa, & quod de Chrysanthide ex Pausania adnotat Dionysius Gothofredus huc spectare mihi parum videntur. Aliis à Chrysanthio, nomine instituentis Lydio, nomen hoc certaminis manasse videtur. Certe & summi Lydiae, cujus urbs primaria Sardes, Pontisicis, sub Juliani tempora, nomen erat. Et Certamina, sub nomine instituentium quandoque celebrari, non modo ex Adrianaliis liquet, verum etiam ex illo Lucii Titii Testamento apud Scaevolam L. 21. liberto D. de annuis Legatis sect. 3. Et sane [...], sive Sacrorum in Lydia instauratio diserte ab Eunapio, apud quem de Chrysanthio, utpote ejus praeceptore, complura legimus, tribuitur. Sed hic ita multo recentior est quam cui Certaminis, sub Severo eodem nomine celeberrimi, origo aut nominis ratio assignetur. Adi Cujacium lib. 23. observat 7. & Petrum Fabrum Agonistic. lib. 3. cap. 26.
[...]. Gymnasium, quod terraemotu Trallibus collapsum esse memorat Strabo, libro duodecimo, satis ostendit seculis vetustioribus certamina ibi celebrari solita. Ad idem forte redintegratum spectant haec Pythia.
[...]. Apollini Didymaeo agonem sacrum fuisse, saltem ex illo nomine natum, non est cur dubitemus. Apollinis Didymaei oraculum in Branchidis apud Milesios, cultum habet Strabo, lib. 14. Stephanus de urbibus, Sozomenus Ecclesiasticae Historiae lib. 1. cap. 7. & Nicephorus Callistus lib. 7. cap. 45. De Didymaei nominis ratione consule Macrobium Saturnaliorum lib. 1. cap. 17. Neque de Didymaeis hisce alibi legisse me memini.
[...]. In Hermodori Farnesianâ legitur ΓΟΔΟΝΑΛΕΙΑ. Et tam recte in conficiendis ad Gruterum indicibus [...] inter sacra Certamina inde numerat magnus Scaliger, quam male in castigationibus ex ΠΟΔΟΝ ii [...] facit & ad ΑΣΚΛΗΓΕΙΑ, quod ibi praecedit, retrotrahit, ac si de cursu seu stadio Aesculapio sacro, locus foret intelligendus. Sed extra controversiam esse puto aut quadratarium Farnesianae, pro Graeco [...] ibi perperam incidisse, aut Lipsium exscriptorem fugientibus elementi apicibus deceptum, pro ΠΟΔΟΝΑΛΕΙΑ, ΓΟΔΟΝ ΑΛΕΙΑ edidisse (uti videre est in ejus Auctario) quem secutus temere magis peccavit sive Gruterus, sive quis alius qui Latina versione Podonalia, quod verbum nihili est, substituit. Ad Rhodum plane pertinent haec Sacra: quae [...] &, ad aevi citerioris scribendi rationem, [...] eis dicta. Aristides in [...], Rhodios alloquens [...], inquit, [...], Ludos Halios, seu Agonem Haliorum peragetis. Haud alias forsan erat agon hic ab illo, qui Tlepolemus item vocatus Soli seu [...] (unde nomen, ut videtur, ortum est) sacer erat, & Corpiaei mensis die 24 celebratus seu 6 die à Nemeis. Corona in eo praemium erat populea. Videsis Scholiasten ad Pyndari Olympionicas, Od. 7.
[...]. Farnesiana Hermodori habet, [...]. Lacedaemonis [Page 176] etiam Hyacynthina memorantur Philostrato in vita Polemonis Sophistae.
[...]. Hinc emendanda est Farnesiana ubi ΔΙΑΝΤΙΝΕΙΑΝ, quod nihil omnino significat, occurrit. Doctissimus Petrus Faber ΔΙΑΝΤΙΝΟΙΑ ibi voluit substitui, Certamina nempe Antinoo sacra. Sed vocabuli sono deceptus est. Rem ipsam tamen plane tetigit. Vide eum Agonistici lib. 3. cap. 27. Certissimum est ΜΑΝΤΙΝΕΙΑΝ pro ΔΙΑΝΤΙΝΕΙΑΝ legi oportere. Mantineae quinquennale certamen in Antinoi honorem ab Adriano institutum est. Hoc [...] seu [...] dictum. Etenim patria Antinoi Bithynia erat. Bithyni autem ex Arcadibus ipsisque Mantiniensibus oriundi. Inde erat quod Mantinaea parentalia ejus annua haberi & sacrum Certamen quinquennale voluit Adrianus. Ita Pausanias in Arcadicis, [...], inquit, [...]. Atque haec sunt [...] apud Gruterum pag. 317. n. 1.
[...]. Id quod praemii loco dabatur victoribus, seu bravium, [...] dictum est. Nam certamina, obscuriora forsan compluria, praemia praeter existimationem, puto, alia non habuere, adeoque [...] minime fuere. [...] hoc sensu non semel legitur in Oraculis Sibyllinis. Omnes autem agones quibus praemia erant cujuscunque generis nominatim proposita, [...] erant. In iis aliquot duntaxat [...] seu Coronarii. Et ut à [...] & [...] dicebatur, ita à [...] & [...], pro eo quod est [...]. Nec tamen [...] alibi quam in Columna Farnesiana reperisse me memini. [...] aliter Grammatici plerunque. Videsis Julium Pollucem sub extremum, lib. 3. Favorinum, id genus alios. Sed nemo melius de hac re quam Petrus Faber in Agonistico lib. 2. cap. 9. & lib. 3. cap. 13. Adde Scaligerum de Emendatione, lib. 5. pag. 446. Quae ad hoc Marmor, exceptâ Pariochâ, quam de Barbillaeis addidimus, uti & quae ad primum Marmor, exceptâ Seleuci vitâ, annotantur, omnia sunt Seldeni.
Omnigeni qui cognoveram praesentissimum remedium morbi.
Commune hoc mihi est & aeque Myrtalae conjugi
Monumentum; cum Piis autem nos sumus in Elysio.
V.
D. M.
L. PONTIUS HELENUS
MATRI SUAE
JUNIAE SATURNINAE
BENE MERENTI
FECIT
VI.
D. M.
L. ANNAIO FIRM.
VIXIT ANNIS. V.
M. II. D. VI. H VI.
QUI NATUS EST
NONIS JULIIS
DEFUNCTUS
EST IIII IDUS
SEPTEMBRIS.
ANNAIA FERU
SA VERNAE SU
O KARISSIMO.
[Page 78]D. M. i. e. Diis Manibus, quas voces aut integras, aut abbreviate per primas literas eodem modo quo in his Marmoribus signatas in omnibus fere Marmoribus sepulchralibus Epitaphio praefixas invenimus. Iis apud Graecos respondent, [...], quae etiam abbreviate per primas suas literas Θ. K. frequentius exprimuntur, ut in Marmoribus nostris 28, & 143. habes exempla.
Hoc Monumentum quoad Inscriptionem simile est iis quae apud Sicyonios in usu fuisse tradit Pausanias lib. 2. ea enim sic describit. [...]. i. e. Interprete Amasaeo. Ad hunc ferme modum suorum cadavera condunt Sicyonii Corpus terrâ contegunt, deinde lapideâ basi extructâ columnas erigunt, iisque fastigium imponunt, eo fere modo quo aquilas in Templis. Inscriptionem autem aliam addunt nullam, sed defunctum suo tantum nomine omissa patris mentione appellatum valere jubent.
QVI. V. A. XIII. M. XI. D. V. i. e. qui vixit Annis tredecim, Mensibus undecim, Diebus quinque. Sic supra Marm. VI. habes, Annis. V. M. II. D. VI. H. VI. Lege ibi, Annis quinque, Mensibus duobus, diebus sex, horis sex.
Cosmetae magistratum gerente Sta Serapione Collidae filio
Et Cosmetae magistratum gerente Casi Apollonio Stiriensi
Sophronista Athenaeus Spendontis filius Eleusinius
Ephebis Herculem ob victoriam in Eleusine.
Paedotribâ Abascanto filio
Eumolpi Cephisiensi, anno 23.
Hoc Marmor Athenis positum fuisse, indeque huc allatum, Sophronistae Athenaei, & Steiriensis, Eleusinii, Cephesiensis, [...] Atheniensium nomina, & causa consecrationis illius, parta scilicet in agone Eleusinio victoria, in quo soli certabant Athenienses, satis convincunt. Locum habuit in uno è Gymnasiis, in eâque parte illius, ut ipsum indicat▪ Marmor, in quâ Ephebi exercebantur, Epheb [...]o dictâ; atque ideo Cosmetarum & Paedotribae seu Gymnasiarchae nominibus, qui tempore consecrationis illius eorum exercitiis praeerant, signatur.
[...]. Cosmorum Cretensium, qui decem erant, & non dissimile Ephoris Lacedaemoniorum tenuere imperium, fusius meminit Aristoteles Politicorum lib. 2. & de Protocosmis item Cretensibus plura habentur in saxis vetustis ex Lytti Cretae urbis ruinis erutis, quae Typis mandavit Gruterus, pag. 1084. num. 8, 9, 10, &c. & pag. 1094. num. 5. An [...] hic iidem fuerint cum Cosmis illis non satis perspectum habeo. Hactenus Seldenus. Sed quare putaret vir eruditissimus hos [...] eosdem fuisse cum Cosmis Cretensium nulla est ratio; non enim legitur [...] sed [...], atque ideo hic non de Cosmo, sed de Cōsmeta agitur. [...] autem non fuere in republica, ut [...] Cretensium, sed tantum in Gymnasiis magistratus. Eorum mentio in antiquis Marmoribus frequentius habetur, & vix unquam alibi: atque ideo ex his maxime intelligendum sit, quinam fuerat [...] magistratus; apud Gruterum, in quibus de eo legitur, haec inveniuntur.
Exceptis his Marmoribus in solo Erotiano vocem invenies; dicit autem ille in Lexic. Hippocr. [...] igitur erant boni ordinis & modestiae Epheborum in Gymnasiis curatores; vox enim [...] utrumque, tam modestiam scilicet quam bonum ordinem significat. Athenis autem fuisse Magistratum, qui curabat, ne quid contra modestiam & pudicitiam puerorum & Epheborum in Gymnasiis fieret, testatur d Aeschines. [Page 86] Cum enim e Athenienses Paederastiae pessime dediti fuerint, horrendumque illud lasciviae genus maxime iis in voluptate esset, atque ideo f Gymnasia frequentare, & exercitiis, in quibus adolescentes certabant nudi, interesse eos maxime delectabat, ibique saepissime inceperint corrumpere, quos libidini suae subjiciebant, juvenes; g Leges de praeservanda puerorum & Epheborum pudicitiâ latae erant severissimae, ne scilicet Gymnasiarchae ante ortum solis scholam aperirent▪ ut clauderent ante occasum, ut puerorum Gymnasiarchae nullum adultum in scholam admitterent, praesertim dum festa [...] & [...] celebrarentur (in quibus multa lascive agi solita testatur h Diogenes Cynicus) sub poena capitali▪ Ut hae leges ceteraeque omnes in hunc finem latae observarentur, magistratus creabatur, cui incumbebat hoc curare, illeque videtur fuisse [...], de quo in Marmore agitur, atque ideo, cum illius munus esset omnibus aliis Gymnasiorum curatoribus praeesse, cavereque, ut juvenes sub eorum tutelâ modeste & pudice agerent, & ut omnia secundum leges fierent, prae omnibus, qui in Gymnasiis aliquod munus exercebant, tam in hoc quam in aliis Marmoribus primus nominatur.
[...]. Hinc apparet duos [...] fuisse, quod notat i Petitus, dicitque unum [...], & alterum [...] fuisse, & hunc esse, qui [...] (ut in primo Marmore è Grutero) & illum, qui [...] simpliciter (ut in secundo Marmore è Grutero) appellatur. Sed quamvis hoc forsan verissimum sit, observandum tamen est, illum de Cosmetis haec sine ull [...] autoritate asseruisse, cum nulla omnino nisi ex hoc Marmore, quod Petitus nunquam viderat, habenda sit, unde constare possit eos duos fuisse. Forsan voculis [...] & [...], quae Seldenus non explicavit, voces, quae diversas horum [...] Provincias distinguunt, abbreviate signantur, cum quid aliud ea hic denotant, non omnino possum conjectare.
[...]. i. e. Apollonio▪ Stiriensi seu [...] Stiriensis populari: in more enim erat Atheniensibus semper fere post nomen, cujus [...] erant, adjungere. Atque ideo l Themistocles [...], i. e. populo Phreariensis. m Pericles [...], i. e. populo Cholargensis. n Aristides & Socrates [...], i. e. populo Alopecenses dicebantur, & sic Apollonius hic [...] dicitur, [...]o [...] Atticae Tribus Pandionidis, cujus [...] populares etiam erant p Theramenes, q qui unus è triginta erat, qui post captas à Lysandro Athenas urbi praeerant, & r Thrasybulus, s qui expulsis his Triginta patriam ab eorum Tyrannide liberavit, & a scriptoribus pariter [...] dicuntur. Ab hoc populo t urbs Stiris in Phocide nomen habuit, quod ex iis, qui duce Peteo Ornei filio Atheniensi hanc urbem condidere, plerique Stirienses fuerunt.
[...]. Seldenus habet [...], sed in Marmore manifeste legitur [...] sine literâ [...], Lacunam in initio lineae duabus literis recipiendis aequalem, literis [...] suppleo, legoque [...], i. e. Sophronista Athenaeus, [...] enim non est Atheniensis, ut interpretatur Seldenus, sed nomen viri, ut ex adjunctis constare observavit vir in omni doctrina summus v Reverendus Episcopus Cestrensis. x [...] igitur magistratum denotat, quem Athenaeus Eleusinius gesserat, cum hoc signum [Page 87] consecrasset. y [...] enim Athenis [...], i. e. Sophronistae Athenis erant magistratus quidam populi suffragiis creati numero decim per singulas tribus, curam vero gerebant pudicitiae adolescentum. Idem igitur erat Sophronista in tribu sua, quod [...] in Gymnasio: atque inde est quod [...] apud z Thucydidem aliosque, castigatorem seu monitorem significat, cum allusione scilicet ad hunc magistratum, cujus Athenis munus erat juvenum mores corrigere, eosque quoties deliquerint, officii monere.
[...], i. e. [...]. a [...] enim Atticae [...] erat Tribus Hipothoontidis, & urbs etiam totius Atticae post Athenas maxima, & ob Templum Cereris, & mysteria ibi celebrata olim insignissima: de ea Lege b Pausaniam, & è modernis c Johannem Meursium.
[...]. Hinc apparet signum hoc in Ephebeo, in ea scilicet Gymnasii parte, ubi Ephebi exercebantur, locum habuisse. d Ephebi autem dicebantur juvenes, qui sub primis erant pubertatis annis. Varii enim erant aetatum gradus apud Athenienses: quam subito enim eorum filii in album [...] inscripti in Tribus admittebantur, utpote jam Athenienses facti, publicis Magistris instituendi traditi fuere, sub quibus in Gymnasii loco [...] dicto e literis tantum, musicis, & palaestris exerciti usque ad decimum octavum aetatis annum [...] dicebantur: eo f autem completo in superiorem classem promoti, g & ad tractanda arma admissi, h per duos deinde annos Ephebi dicebantur, quibus robustioribus exercitiis & artibus bellicis, utpote, i qui jam [...] si quid ibi ingruente hoste gereretur bellum, tenebantur militare, studium & operam dabant, iisque sub proprio Gymnasiarchâ, l qui [...] dicebatur, instructi erant, donec tandem completo [...] tempore post annum vigesimum [...] facti, m & Lexiarchico inscripti, inter viros deinde omnibus eorum privilegiis donati inceperant numerari. Sed de his aetatum gradibus contraria tradit Censorinus; dicit enim ille n de tertia aetate adolescentulorum tres gradus esse factos in Graecia, priusquam ad viros perveniatur, quod vocent annorum quatuordecim [...] autem quindecim, dein sedecim [...], tunc septendecim [...], cum quo etiam conveniunt Aristoteles o apud Scholiastem Aristophanis, & p Artemidorus, quod hic [...] tempus per unum tantum annum durasse, & ille à decimo sexto aetatis anno id initium habuisse dicunt, nisi forte, q ut opinatur Petitus, apud Scholiastem Aristophanis pro literis [...], sint restituendae. Sed diversa haec ab his autoribus tradita bene conciliari possunt, si eos ad diversa tempora, aut diversas civitates, in quibus diversi mores obtinuere, supponamus respexisse. Athenis vero olim decimo octavo aetatis anno Ephebos primo factos, & ad militiam admissos fuisse, istius civitatis incolarum filios, cum à plerisque autoribus tradatur, iisque fide dignissimis, videtur verissimum.
[...]. Imaginem Herculis in Gymnasiis consecrare apud antiquos frequentissimum fuit (de qua re vide r Petrum Fabrum) s Hercules enim fuit Gymnicorum agonum Deus, & primus inventor, atque ideo t [...].
[...]. i. e. Post victoriam in certamine Eleusinio partam. Gymnicum enim certamen erat in urbe Eleusine tempore celebrationis [Page 88] mysteriorum singulis quinquenniis propositum: de eo vide, quae infra annotavimus ad Ep. Mar. 17. Athenaeus autem Sophronista, cum in hoc certamine victor extitisset, hanc Herculis imaginem, aut ab votum aliquod inter certandum ei Deo factum, aut in victoriae ostentationem, videtur consecrasse.
[...]. i. e. Paedotribae seu Gymnasiarchae munere fungente Abascanto; [...] enim idem quod [...], & [...] idem quod [...] significat; quamvis enim [...] primo & sensu stricto solum Gymnasiarcham puerorum, eumque v qui hos jaculandi arte, aliisque exercitiis instituerat, significasset, postea tamen aeque latam ac [...] significationem obtinuit, cum eoque promiscue usurpatur pro quocunque exercitiorum in Gymnasiis magistro, atque id x Pollux habet, [...], & Hesychius, & Suidas [...], z & Alexander Aphrodisiensis dicit, Athletas, antequam luctatum veniant, oleo praemolliri [...]· voces igitur, [...], & [...], eandem habent significationem, & [...] idem est qui [...]. Gymnasiarchae autem in singulis Gymnasiis multi fuere, alius enim [...], alius [...], alius in Palestrâ, aliique in aliis exercitiis Gymnasiarchae seu Paedotribae erant. Abascantum autem, de quo hoc agitur, ex eo, quod hoc Herculis signum Ephebis donatur, in eorumque scholâ, ut videtur, positum fuisset, Epheborum Gymnasiarcham fuisse manifestum est; eos enim proprium in Gymnasio locum, ubi exercebantur, a Theophrastus, & b Vitruvius, & proprium Gymnasiarcham c Arrianus in Epicteum, & Marmor è Grutero supra allatum, in quo Flavius Statolaus Epheborum Gymnasiarcha dicitur, testantur habuisse.
[...], i. e. Populo Cephisiensis d [...] enim, seu ut rectius scribi debuerat [...], erat Atticae tribus Erichtheidis, cujus popularis [...] dicebatur.
[Page 90]Exarata haec sunt in Marmore fere quadratae formae, & in tres columnas diviso, in quarum primâ ea habentur, quae in initio sub numero .I. posuimus multis in fine erasis. In secunda omnia fere evanida sunt praeter ea, quae sub Num. II. posita in fine columnae leguntur. In tertia vero columnâ pauciora desiderantur, ex ea enim omnia sub Num. III. habes transcripta, nisi pauca sub fine, quae fracto Marmore videntur deesse. De tempore quando hoc Marmor exaratum fuit non possum conjectare, antiquitate vero valde exesum est, & jam in plerisque locis vix legendum; atque ideo multa eorum, quae supra habes, etiam desiderata essent, nisi, quae inde transcripsit, cum literae minus evanidae essent, communicasset nobis Dominus Isaacus Vossius, vir in omni literaturâ stupendè doctus, & patre suo major, qui Angliam nostram, cujus jam est inquilina, Ecclesiae Windel [...]oriae ob ingentia merita erga rempublicam literariam & Regiam familiam Praebendarius nuper constitutus, & aevum suum ornat. Marmor continet nomina eorum, qui ad publicum aliquod aedificium opes suas contribuere▪ in more enim fuisse antiquis Gymnasia, Balnea, Templa, aliaque publica opera junctis symbolis aedificare, & nomina eorum, qui ad ea aliquid contribuere in columnis incisa, in insigniori aliquo novi aedificii loco publicare, & sic ad posteros transmittere, testantur multa ex antiquis Marmoribus, & è nostris Marm. 28. & 80. De qua re etiam vide a Diogenem Laertium, qui è tali columna, quae continebat nomina eorum, qui Balnei conditores fuere, probat Zenonem Philosophum Cittiensem fuisse, in ea enim inscriptus Cittiensis dicebatur. Cum vero hoc Marmor tantum propria nomina contineat, nec versione, nec ulteriori explicatione mihi indigere videtur.
D. IVNIVS. ANNIANVS. HYMENAEVS. ET. INVICTA. SPIRA. ET. HAEDIMIANA.
Inscripta sunt haec in superiori ostii parte, quod in fronte erat Fani Veneri Cnidiae consecrati, Venus autem Cnidia à Cnido a urbe Doridis in Caria, ubi colebatur, eodem modo quo etiam b Paphia & c Erycina à Papho Cypri & Eryce Siciliae urbibus, appellata fuit; in iis enim Templa habuit, & prae aliis numinibus colebatur. Frequentissimū enim fuit apud antiquos Diis Deabus(que) suis attributa dare ab urbibus ubi maxime colebantur sumta; atque ideo Jupiter d Olympius, e Larissaeus, f Lycaeus, & g Capitolinus; Juno h Argiva, i Samia, & l Lacedaemonia; Apollo m Pythius, m Delphicus, n Ismenius, & o Grynaeus; Venus p Cytherea, q Erycina, r Paphia, s Cnidia, & t Olympia cognominabantur. Veneris autem notissima attributa erant Paphia, & Cnidia, atque ideo Horatius habet, ‘u O Venus Regina Cnidi Paphique.’ Paphii enim x antiquissimi Graecorum erant, qui hanc Deam coluere: ejus cultum illi ab Ascalonitis, Ascalonitae vero ab Assyriis primis hujus Deae cultoribus [Page 92] accepere; à Paphiis autem ad alios Graecos transmissus fuit; & uti in aliis urbibus, sic etiam y Cnidi Templum habuit; quando vero ibi Dea primo coli coeperat, non satis constat. Religionem autem illius in eo loco maxime auxit statua ejus à Praxitele ibi consecrata, eaque primo effecit, ut Veneris Cnidiae nomen per Graeciam celebraretur, z Perfectissimum enim hoc per totum orbem artis statuariae opus ab antiquis Graecis existimabatur, atque ideo multos Veneris cultores Cnidum traxit, effecitque ut ibi potissimum Dea coleretur. Statua haec tota nuda erat, nisi quod alterâ manu pudenda obtegerit, eam a Praxiteles ad imaginem Cratinae Meretricis suae dicitur effinxisse, tantaeque pulchritudinis fecisse, ut eam à nobili quodam adolescente aliquando perdite amatam, ab eoque concubitu pollutam b tradunt; eam & Templum in quo posita fuit prolixius describit c Lucianus, quem vide. Haec autem Dea sub titulo Veneris Cnidiae non tantum Cnidi, sed aliis etiam in urbibus colebatur. Apud antiquos enim Graecos in more fuit, quoties aliquod numen excellentiori modo in aliqua civitate coleretur, illud sub titulo ab ea civitate accepto in aliis etiam civitatibus colere, eique Templa condere. Sic Diana Ephesina d Massiliae, & e Mantineae; sic f Apollo Grynaeus, & f Apollo Pythius Athenis; sic Venus g Erycina Romae Templa habuere; & sic Venus Cnidia in aliis urbibus praeter Cnidum colebatur. De Templo, quod ea Athenis habuit, sic scribit h Pausanias, [...], i, e. Prope mare vero Conon extruxit Veneris Templum, postquam Triremes Lacedaemoniorum ad Cnidum in Cariae Chersonneso profligaverat; Cnidii enim maxime colunt Venerem, & apud eos sunt Templa Deae. Antiquissimum eorum erat Veneris Doritidis, post hoc aliud Veneris Acraeae, novissimum vero Deae, quam Cnidiam plerique, ipsi vero Cnidii Euploeam Venerem appellant. An vero Templum hoc supra cujus ostium haec scripta erant, quae in nostro Marmore habentur, Athenis, seu Romae, seu in aliqua alia civitate erat à D. Junio, Anniano Hymenaeo, Invictâ Spirâ, & Haedimiaenâ conditum, cum nescimus, unde Marmor huc allatum fuerat, nobis non omnino constat.
............................. Sub cujus praetura polliciti sunt; Cl. Bassus certaminum praeses Nemesium Dearum palatium tegere, Fuscus, opus facere minarum VII. Chersiphron Asiarcha hortos ad palmetum, Lucius Pompeius in palmetum Minas V. Lucius Vestinus eam Palatii partem tegere, quae curiae proximat, & ostia aenea facere, Smaragdus Prytanis Fortunae fanum extruere in palmeto, Claudianus Prytanis inaurare tectum loci ungendis Senatoribus destinati. Et alii in templi pulvinar seu locum supplicandi Columnam cum capitulo tortili. Nymphidia sacerdos summa, Cl. Artemilla, Cl. Polla, Claudia Niceta, Theudianus Stephanephorus II. Fl. Asclepia, Isidorus Sophista, Antonia Magna, Cl. Aristion, Albidia Magna Minam I. Cl. Hedia Minam I. Cl. Charis Minam I. Cl. Leontion Minam I. Cl. Aurelia Columnas striatas, cum capitulis tortilibus, in Palmetum, LII. Qui nuper affuere Judaei Minam I. Metrodorus Nicanoris F. Dicenus in Palmetum, Denariorum VII M. F. Murmus & Cilianus Minas II. & quae accepimus à Domino Caesare [Page 95] Adriano per Antonium Polemonem, secundum nempe Senatusconsultum, quo tempore bis aeditui eramus, Certamen sacrum, Immunitatem, Theologos, Hymnorum cantores, Myriadas centum quinquaginta, Columnas in ungendi locum Synnadaeas DCCCII. Numidicas XX. Porphyritas XC. Sed constructū est etiam Solarium in Gymnasio à Sexto Pontifice summo.
Notae ad Smyrnensem Donariorum, in Gymnasii ornatum, Recensionem.
[...]. Nemesium Fanum occurrit apud Pausaniam sub Achaicorum initio; idque ut Smyrnaeorum praesertim tutelarium Numinum. Et de Smyrnaeis ille. [...]. Nemeses plures, pro una, statuunt; & earum matrem esse Noctem.
[...]. Asiarchae erant, qui ludis Theatralibus, certaminibus, seu spectaculis aliis, in Deorum honorem haberi solitis, praeerant; uti etiam Bithynarchae, Syriarchae, Lyciarchae, Phoenicarchae, Cappadocarchae, & id genus ceteri, quorum nomen votiva Festivitatis solennia dedicavit, ut aiunt Honorius & Theodosius A A. in constitutione de Expensis Ludorum C. Theodos. lib. 15. tit. 9. L. 2. Horum functio Asiarchia, Bithynarchia, Lyciarchia, Cappadocarchia dicebatur. Etiam Munerarius, quod munera seu spectacula edebat, [...] vertitur Ruffino in S. Polycarpi martyrio apud Eusebium lib. 4. cap. 14. Quod vero spectacula seu munera, quibus praeerant, sacra erant, ideo Sacerdotes indigitati sunt. Quin à ratione, tum nominis, tum dignitatis, quae eminentior erat, & honoris eximii; Praesides etiam vocabantur, & functio tam Praesidatus, [...], seu Praefectura, quam Sacerdotium denominantis Provinciae nuncupari solebat. Id videre est apud Papinianum, L. 8. D. tit. de Vacatione & excusatione Munerum, Ulpianum L. 6. sect. 14. D. tit. de Excusationibus & Strabonem lib. 4. ubi de Trallibus agit & paulo post ubi de Lyciis. ‘ [...], inquit, Lyciorum [...], primo eligitur Lyciarcha; postmodum etiam qui sunt ceteri reipublicae magistratus.’ Nec erat sane cur vir summus, non tam [...] quam [...], dici voluerit hanc dignitatem, ad Strabonis locum ubi de Trallibus loquitur. Inde etiam Principes dicti. Nam [...], in Actis Apostolorum cap. 19. commate 31. in vulgata editione quidam de principibus Asiae redditur; idque recte satis, puto, utcunque non sine reprehensione à nonnullis id excipiatur. Eodem ipso sensu Syrus [Page 96] ibi habet, [...] & Arabs [...]. Utrumque Principes Asiae denotat. Sed Principum vocabulum, uti etiam ejusdem notio in [...], ex singulari usu loquendi, ad Asiam simul & ad sacra spectacula restringebatur; non aliter fere ac Princeps in Principe Dalmatiarum aliarumque sub inclinante imperio Romano provinciarum, singulari notione, provincias simul & acta tantum judiciorum Praefectorum praetorio, Comitum Provinciarum & hujusmodi aliorum quibus suberat, respexit. De ea re videsis Cassiodorum lib▪ 7. Formulam 24. & utriusque Imperii Notitiam. Ita [...] seu [...] & Primates Provinciarum Christianis dicuntur sacrorum antistites summi; nullâ tamen, in nominis notatione, sacrorum ratione expressâ. Gallica autem versio tuto in Actis retinet Asiarques. Sed vero & eadem vocabula tam Principes quam Sacerdotes saepius alias significant. Ebraeis [...] utrosque denotat. Et tam Athenis, quam Romae [...] seu Regem fuisse qui sacris duntaxat praeerat, nemo nescit. Indiscriminatim etiam Pontifex Romanus Rex & Papa ab Arabico autore Geographiae Nubiensis appellatur [...] "In urbe Romae sunt aedes Regis qui Papa vocatur. Locus est in parte 2. climatis 5. Alia sunt obvia quae huc spectant. Certamina autem sive alia spectacula quibus praeerant sacri hujusmodi Gentium praesides seu Principes (hac notione) provinciarum, ea, puto, erant quae à singularum Gentium aut Provinciarum Communibus, statis temporibus, Diis peragebantur. Et qui [...] seu Communis Asiae ita propriae dictae, hujusmodi sacris (de quibus supra, ubi de Adrianaliis Atheniensibus) praefectus est, is Asiarcha dicebatur, uti qui [...] sacris, Syriarcha. Ita Lyciarcha, reliqui. Communis autem Asiae, seu urbium (ex quibus, pro partium studiis conflatum est id quod Communis Asiae nomen obtinebat; quod idem est) id genus sacra, in Asianarum aliqua civitatum eminentissima haberi solebant: unde Asiarcharum Ephesi mentio in Actis Apostolorum, & Smyrnae in Policarpi martyrio. Ubi enim sacra celebrata erant, ut ibi officio suo fungerentur necesse erat sacrorum hi praesides; in comitiis scilicet, ut videtur, sive à Communis procuratoribus sive à civitatibus in quibus praeerant, sive alias undecunque legitime electi. Et sane auctor sanctus ubi Asiarcharum Ephesi meminit, Demetrii Fabri argentarii verba perinde refert, ac si ipsissimum [...] seu Commune Asiae, pro ritu provinciae, communibus sacris celebrandis adfuisse expressissime docere voluisset. Locus est Actorum capite 19. [...], inquit Demetrius, [...]. ‘Et videtis & auditis quod non solum Ephesi, sed pene totius Asiae Paulus hic suadens avertit multam turbam, dicens non esse Deos qui manibus fiunt.’ Monet non modo Ephesiorum, sed & ceterorum ferme omnium totius Asiae (sic proprie dictae) incolas, tunc temporis Ephesi à D. Paulo in persuasionem novam tractos. Tot nimirum civitatum singularium cives, pro more, ad Communis sacra peragenda convenerant, ut [...]ferme tota Asia non injuria dicerentur. Id quod inprimis etiam adstruit Syrus, qui pro [...], &c. habet [...]‘Sed etiam [...] seu Communi Asiae persuasit iste Paulus atque illud pervertit.’ Nec quid rectius ibi sonat [...], quod [...] seu multitudo plerunque vertitur, notione haud discrepante. Neque aliter intelligo Eusebium, ubi [...], ait, [...], sacram Polycarpo exprobrasse doctrinam & Philippo Asiarchae inclamasse ut Leonem, qui discerperet virum sanctum, emitteret. Ruffinus vertit, ‘Universa multitudo tam Gentilium quam Judaeorum Smyrnensium civitatis. Rectius forsan; Commune Gentium & Judaeorum quod Smyrnae tunc agebat.’ Civitates enim, ex quibus Commune seu [...] conflatum, illuc, ad Communis sacra spectacula celebranda, commigraverant. [Page 97] Similiter pronuntiandum est de aliarum Gentium seu provinciarum, sive Asiarchis, sive [...]. Videsis porro Gruterum, pag. 415. n. 1. 410. n. 3. & 1025. n. 4. de [...] Galatiae & Galatarcha, & de Asiarcha, pag. 522. 1. [...] apud eundem non alio sensu usurpari videtur, quam pro eo quod est [...] sacris ejusmodi praeesse. Praeter ea quae citavimus consulas etiam de Dignitatis genere, C. tit. de Naturalibus liberis L. 1. Tit. de Officio Comitis Orientis L. unica, C. Theodos. lib. 6. tit. 3. de Praediis Senatorum L. 1. & lib. 12. tit. 1. de Decurionibus L. 103. Adi item Cujacium lib. 2. Observat. 13. Antonium Augustinum ad Modestinum, Petrum Fabrum Agonistici, lib. 1. cap. 18. & lib. 3. Semestrium cap. 1. Gabrielem Albaspinum lib. 1. Observat. 22. In desuetudinem, cum ceteris Gentium sacerdotiis, tandem abiit haec dignitas. Et postrema ejus, ut scilicet quae evanuerat, mentio apud veteres, est, ni fallor, in Justiniani Novella 89. S. Laurentium Archilevitam vocat, apud Prudentium, Praefectus (quo jubente passus est is martyrium) Mysteriarchen; Bene est quod ipse ex omnibus Mysteriarches incidit. Nonne ad nomina illa, de quibus heic egimus, similiter terminata, allusit? Mysteria illa seu sacra, Christianorum [...] seu communia erant. Ipsi Christiani, seu Ecclesia Commune erat. Et Laurentius,
—Primus è septem viris
Qui stant ad aram proximi,
Levita sublimis gradu,
Et ceteris praestantior,
Claustris sacrorum praeerat
Coelestis arcanum domus
Fidis gubernans clavibus
Votasque dispensans opes.
Non aliter fere se habuere forsan Asiarchae, Bithynarchae, & qui id genus alii, ad sacra, quae diximus, & proventus Gentilitatis sacros, quam S. Laurentius ad Christianorum thesauros.
[...]. Nonne hic Antonius Polemo, ipse Polemo Sophista est cujus vitam scripsit Philostratus? Certe Polemonem Sophistam, Adrianum Imperatorem adeo ad Smyrnaeorum (quibus charissimus sophista ille erat) favorem pellexisse prodit ille, ut uno die mille Myriadas in eorum Civitatem impenderit. Myriadas habemus in Marmore tantum 150. Ceteras forte columnarum, heic numeratarum, pretium supplet. Nam ex Myriadibus illis, [...] (inquit Philostratus) [...], "Emporia annonae & gymnasium omnium quae in Asia sunt praestantissimum constructa sunt; item Templum in promontorio situm.
[...]. ‘Secundum Senatusconsultum per quod bis aeditui facti sumus.’ Ac si ita innui voluerint ii qui conscripsere aliud etiam praecessisse, idque sub Adriano, procurante Polemone, Senatusconsultum quo primum aeditui facti fuerant. Si ita intelligatur, tum [...] in Provinciis Senatusconsulto Romano, interdum saltem, creati; quod alibi non lectum est. Quin & de jurisdictione data forte intelligi oportet, qualis permissa est Ephesiis [...], ut mox ex Actis Apostolorum adnotamus. Sed libero fruatur quisque judicio. Ceterum de [...], hac notione accuratius videndum est. Eos aedituos latine vocamus, & Neocoros interdum in Latio dictos scimus ex inscriptione, quae Romae in hortis Matthaeorum visitur, & apud Gruterum legitur pag. 1102.2. Ita dictos Templorum aedituos nemo nescit, seu [...] uti interpretatur Theophylactus ad Acta Apostolorum, cap. 19. Sed quid nomen illud, cum illiusmodi [Page 98] temporis characterismo conjunctum aut de Civitatum populis dictum, denotet, haud inter doctos convenit. Saepius ita in Graecis Numismatis occurrit. In libris, puto, nusquam; Si D. Lucam excipias. Neque praeter nonnulla, quae inter haec Oxoniensia nostra, & in Appendice habes, & unum mutilum apud Gruterum, ullum adhuc invenitur Marmor, quod observavimus vocabulum hoc sensu exhibuisse. In Numismatis autem, & sine temporis characterismo, & cum eo, de Civitatum tamen populis dictum, non raro habetur. In Augusti [...]. In Caii, [...]. Etiam [...] legitur in Appendice Marmor. VII. Alia ejusmodi sunt in Nummis quamplurima usque ad Gallieni aevum. Interdum etiam vocabulo, ita usurpato, Numen adjicitur; ut [...], quod legimus in Maximini nummis. Sacra quandoque item certamina simul memorantur, ut AKTIA [...], quod videre est in nummis Septimii Severi, Caracallae, & Antonii Gordiani. Saepissime autem Temporis etiam nota conjungitur, ut [...], aut B. [...] aut Γ. ut [...]· & interdum [...] aut [...], quod occurrit in Numismatis Crispinae Augustae Aurelii Commodi uxoris, Juliae Maesae Heliogabali aviae, Alexandri Mammeae & Licinnii Valeriani; ut [...]. Et, in Thesauro Cottoniano,
[...]
[...]
Caracallae nummus hujusmodi visitur. Neque majorum numerorum notas vocabulo [...] adjectas observavi. Sed [...] habemus, & [...], & in Aurelii Veri Nummo [...]. Nam & Asia saepe adjicitur ubi [...] mentio fit; ut [...] in nummis Antonini philosophi; quomodo & Dianae nomen, cum temporis nota, aliquando additur, ut in Caracallae, [...]. Temporis item nota, cum certamine sacro, nonnunquam apponitur; ut in illo Alexandri Mammeae F. [...]. Vide supra, ubi de Chrysanthinis. In ejusdem item Imperatoris, [...]. Et in Antonii Gordiani, eadem & [...]. Atque ut ad Smyrnaeos nostros, quorum hanc recensionem Marmoream fuisse merito conjectamus, tandem revertamur; Ipsi sunt etiam [...] in Gallieni numismatis. Vide item Adolphum Occonem, pag. 446. in Philippo. Haec scilicet ex Huberto Goltzio, Antonio Augustino, Sebastiano Eritzio, & Occone olim collegimus. Atque apud eos sunt alia ejusmodi plura. Quin figurae saepius, Numerorum hisce inscriptionibus, Numinum & Sacrarum aedium, interdum Victoriarum, Coronarum, rerum id genus aliarum accedunt. Et in illo Smyrnaeorum figura visitur turrita quae dextera lauream tenet; & Deûm mater est. Per adjectionem autem [...] Colonias, ob quam rem nescio, fuere qui intellexêre. Alii vocabulo idem denotari volunt quod in DEVOTUS NUMINI MAJESTATISQUE EJUS exprimitur; & temporis notas sive Imperatorum Romanorum annos (certe ante Monarchiam Romanam cusa hujusmodi numismata nondum animadverti) sive quoties fuerint numismata in honorem sive Numinis cujuspiam sive Imperatoris recusa. Alii [...] de gemino templo Julio scilicet [Page 99] & Augusto sacro capiunt, perinde ac si Civitas (cujus nummi ita inscripti) utriusque se aedituos, pro solenni seculi adulatione, professi fuissent. Nam etiam in Augusti nummis [...] legitur. Sed vero non est omnino cur Numen Majestatemve Imperatoris Vocabulum spectare conjectemus. Dissuadent tum aliorum numinum saepius adjectae figurae, interdum & nomina, tum ipsi scriptores rerum Romanarum veteres, qui dum Magnitudinem Romanam & ingentem Imperatorum apud exteros gloriam satis ambitiose praedicant, divini hujusmodi honoris, quo nihil amplius, nihil pluris fuisset aestimandum, ne minimum quidem habent vestigium. Nec magis est cur annos Imperatorum aut numismatis recusi, numerorum notis, quae rarissime ultra quartum excrescunt & plerunque secundum exprimunt, signari putemus. De gemino autem Julii & Augusti Templo sententiae accedere nemo poterit, qui Imperatorum insequentium numismata ita inscripta in memoriam revocaverit. Sunt etiam qui ut rem inextricabilem, dum in veteris numismatis explicandis toti sunt, seponunt. Videsis tandem Antonium Augustinum dialogo 5. Sebastianum Eritzium parte secunda de Numismatis veterum, Ludovicum Nonium, Goltzium & Isacium Casaubonum ad Ancyranum monimentum in animadversionibus Suetonianis. Sed mihi persuasum satis est, [...] heic ad panegyres illas seu certamina Sacra, sive pentaeterica, sive aliis tempestatibus annuis, pro vario ritu, innovata, quae Provinciarum Communium (de quibus superius aliquoties non nihil diximus) erant, attinuisse; etiam Numinum, quibus sacra illa dicata, plane aedituos fuisse, curatores, & vindices; ipsasque urbes velut aedes sacras ad Communium nempe sacra illa peragenda. Communium autem hujusmodi Majora erant alia, alia Minora. Majora ut Asiae, Syriae; Minora ut Lyciae, Lydiae, Phoeniciae, Galatiae. Nulla, neque in his neque in illis, Civitas proculdubio erat quae eximios se sortiri honores, & alia commoda quamplurima lucrifacere toties non existimabat, quoties intra moenia sua Communis illius, cujus pars erat, sacra, redeuntibus periodis, celebrabantur. Id quod aut Communis etiam vota, pro more patrio, aut Imperatoris, aut Senatus autoritas, statis temporibus decernebat. Inde evenit, quod Ephesi, Smyrnae, Magnesiae, celebratis Communis Asiae, puto, hisce sacris, eorum Cives [...] in Numismatis dicantur. Ut enim persona singularis, qui aedituus est alicujus fani, illud curat, ita, non adeo disparili analogiâ, universitas Civium qui urbem suam panegyribus & in ea Gymnasium certaminibus (Numini, cui sacra ea erant, devoti) aptabant, aedituorum officium omnino praestabant sive aedituabant. Et Asiarchae, verbi gratia, in Communis Asiae sacris, quemadmodum alii ejusmodi terminatione & ratione nominis noti alibi, velut Agonothetae, publicis eisdem sacris praesidebant. De Asiarchis, supra diximus. Majoris id genus Communis, Aedituorum exempla habemus in iis, quae supra, ex Numismatis, memoravimus de Ephesiis, Magnesiis, forte aliis. Nam ad Asiae Commune, cujus sacra hujusmodi Dianae, ni fallor, erant, ea spectant. Et ad idem non alio modo, ni fallor, Smyrnenses [...] in Recensione quae prae manibus est. Minoris Communis Aeditui, forte erant Sardiani. Chrysanthina scilicet pentaeterica, ut videtur, sacra erant Communis Lydiae. Haec Sardibus cum tertium (idque continenter, de qua re mox plura) celebrabantur, cives ter Aeditui seu [...] fuere. Nam si [...], in illo Alexandri Mammeae F. nummo, ad Chrysanthina pertinet, ut pertinere verisimillimum est, tunc sequi videtur, non Majus commune aliquod innui. Nam Chrysanthina ultra Lydos nullibi extendebantur; Nec ad Sardianos ita restricta esse videntur, ut alibi in Lydia celebrari nequirent, utcunque apud eos, primarios nempe Lydiae cives, saepius quam alia aliqua in urbe agebantur, quod indicari etiam, ad hanc rem, videtur à Martiano Jurisconsulto, loco supra adducto, ubi de Chrysanhinis seorsim. Atque ut Chrysanthina se habuere heic ad Sardianos, ita forte [...], ad Perinthios, qui [...] dicti in Numismatis [Page 100] supra memoratis cum adjectione horum certaminum. Et ad agones illos quorum Numinibus illi [...] erant, omnia illa Numismata quibus [...] cum ea adjectione vocantur Perinthii, attinere, non inique censendum. Neque alio spectare idem, in inscriptione illa Auctarioli nostri, nomen sine Numine, Tempore, aut Sacris usurpatum. Neque enim horum ullum perpetuo addebatur; sed frequenter tamen. Et cum sine ulla hujusmodi distinctionis nota [...] duntaxat civium nomini subjungeretur (ut in exemplis quae occurrunt non paucis) non dubito quin, à notissimo & patriae & seculi ritu, tam sacra singula quam Numina, quibus illa dicata sunt, in singulis ejusmodi monimentis, Communium maxime Majorum, satis liquido tunc temporis intelligerentur; utcunque ita jam plerunque non modo obscura sint sed & inaccessa, idque eruditissimis etiam viris, qui haec non aliter omnino scire possunt, quam veterum scripta, quorum pars ingens intercidit, suggerunt. Temporum autem Notae seu numeri saepius adjecti non annos, puto, non agones (continuos inquam) signant, sed tantummodo Muneris [...] vices continuas; unde fiebat, ut intermissa prorogatione, aliâ nimirum ad aedituandum urbe suffectâ, cives qui hoc munere antea bis, ter, quaterve continenter functi essent, vices suas seu prorogationes denuo minime unquam dinumerarent, sed à prima vice, si quando iterum pluries [...] fierent, similiter, ut primo, redauspicarentur. Ita tamen ut vicem primam, temporis notâ, raro satis distinguerent. Ne scilicet prorogationem forte ambitiosius sperare viderentur. Id quod etiam, in Consulatibus, olim observatum. Ceteris vero deinceps numeris, opus forsan erat, ad viciniora certaminum tempora, quae succedebant, sic breviter distinguenda. Ita [...], sine Temporis nota, primam, autumo, vicem indicat, aut non continenter iteratam, quod heic idem est. Attamen & fuere qui etiam primis vicibus numerum adjiciebant, ut videre est, in nummis supra allatis, ubi Ephesii Αʹ. sunt, ac si forte tum prorogationem, ob egregiam urbis dignitatem, spe devorâssent, tum neque spem illam neque dignitatem in nummis non obtendi ambitiosiores noluissent. Quae pronius eos fecisse credendum est, quod etiam [...] in Aurelii Veri Nummis (si Occoni fides) cum [...] essent, ipsi se etiam dici voluerint. Sed forsan & Αʹ. [...] male exsculptum habemus pro [...]. Elementorum A & Δ numismatis & inscriptionibus maxime, maxima est similitudo. Ceterum de Numerorum heic notis, viderint porro eruditi. Quod autem de [...] significatione diximus mire firmat D. Lucas in Actis Apostolorum cap. 19. Ubi etiam Asiarchas (de quibus supra) memorat. Sacrum tunc temporis agebatur Communis Asiae certamen seu spectaculum Dianae sacrum Ephesi. Praesidebant ut agonothetae publici aut certaminum Sacerdotes, Asiarchae. [...] ideo seu aeditui dicti Ephesii; seu, quod idem est, Ephesiorum civitas [...] erat. Expresissime sanctus autor, postquam de Demetrii Fabri argentarii monitis, sociorum ejus ira & clamore, Asiarchis, Theatro, & insano multitudinis ad asserenda Dianae sacra & D. Paulum, & comites ejus Aristarchum & Caium incusandos conventu, verba fecerat, [...], inquit, [...]. ‘Et cum sedasset Scriba turbam, dixit, viri Ephesii [Page 101] quisnam est hominum qui ignorat Ephesiorum civitatem [...] seu Aedituam jam esse Magnae Deae Dianae & simulachri ejus è coelo lapsi? Cum hisce igitur contradici nequeat, oportet vos sedatos esse & temere nil agere. Adduxistis enim homines istos, qui neque Sacrilegi sunt neque Deam vestram blasphemia laesere: Quod si Demetrius & qui cum eo sunt artifices habent adversus aliquem causam, conventus forenses aguntur & Proconsules sunt. Agant invicem. Si quid de ceteris quaeritis, in legitimo conventu poterit absolvi. Nam periculum est ne seditionis hodiernae arguamur, cum nulla omnino sit causa, unde tumultus hujusmodi ratio reddi possit. Quibus dictis, dimisit eos qui convenerant.’ Qualesnam [...] fuerint, ubi ita cives vocantur, hinc perspicuum esse videtur. Scribi, qui velut Syndicus erat urbis, ut sedaret tumultuantem de Dianae sacris Ephesiorum turbam à Demetrio, ut suo quaestui consuleret, excitatam, & in theatrum ruentem, monet eam ut in memoriam revocaret, Ephesi cives tunc temporis [...] Dianae esse. Scimus enim ex Maximini numismatis Magnesios ejusdem fuisse alias [...]; Ut Laodicenses Asiae [...], quod idem est, ex Antonini philosophi nummis, & Ephesios bis dici Dianae [...] in Caracallae, & semel in Aurelii Veri. Instat igitur Scriba, causam non omnino subesse cur in Aristarchum, Caium, D. Paulum, omnino inclamitarent; cum neque sacrilegi essent neque in Dianam blasphemi. Ne(que) enim in Dianam illorum convitium haberi voluit Scriba, quod Deos esse denegasset Paulus qui artificum manibus confecti essent. Nam ne simulachrum ejus, quod colebant, ut manibus artificum confectum esse, sed ut de coelo lapsum venditabat civitas; unde diserte [...] quod idem est, & ad rem maxime, mentio sit Scribae perquam opportuna. Et hisce sane [...] horum munus non obscure indicatur. Honorem Numinis, aedes, vasa sacra curabant, & de eis etiam jurisdictionem exercebant, quod Senatusconsulto seu scripto principali forte permitti solitum. Et de eis solum. Nam si quam Demetrius aut socii ejus injuriam tulissent, actio eis competebat in foro propraetoris aut aliorum magistratuum Romanorum, quorum in potestate tunc erant cetera quaecunque judicia. Nam ita etiam scriba innuit. Si quid autem, inquit, de ceteris, de Sacrilegio puta, aut de blasphemia in Dianam, quarum rerum cognitio ad cives jure [...] spectat; tempestive de eis agi poterit & judicari in legitimo civium conventu seu Comitiis eorum sacris, sive ut apposite Syrus vertit, [...] id est, in loco qui à lege destinatus est Comitiis habendis. Atqui tunc plebs coalescens tumultuose in theatrum (ubi simul cum primoribus civitatis aderat Scriba qui haec locutus est) irruerat, quin & idoneum illud Comitiis ad damnandos Christianos, utpote adversarios, habendis, locum imprudenter aestimaverat. Ceterum, monente Scriba seu Syndico, tempestive eis ostensum est, nec ejusmodi de qua civibus, jure nimirum [...], jurisdictio erat, actionem adversus eos ne coeptam quidem esse, nec locum Comitiis habendis idoneum seu legitimum. Nihil puto in vetustiorum Scriptis munus [...] ac singularem eorum juris dicendi potestatem aeque aperit. Vulgata editio pro [...] ibi cultricem habet, quod frigide vim verbi explicat. Syro melius vertitur [...] quod plane aeditua est aut antistes sacra.
Ibidem, [...]. De eo satis supra; ubi de Smyrnensibus Olympiis, ad Marmor 3.
[...], & [...]. Hymnodos seu Hymnorum cantores Adriani indulto acceptos habemus etiam cum Theologis Marmore 28, & ad Smyrnenses ni fallor tam hoc quam illud spectat. Seld.
[...]. Quicunque erat [...] seu [...] (utroque enim modo vox scribitur) erat etiam [...], sed non è contra. a [...] enim omnes ii dicebantur, qui supremum urbis senatum constituebant; b [...] vero ii erant [...] Senatu electi, quorum curae [...], omnibusque reipublicae rebus propius prospicere pro definito tempore committebatur. Et magistratus, & nomen [...] apud Athenienses originem habuere. Theseus enim, c cum omnes Atticae [...] Athenis congregasset, Curiam, quam d [...] appellabat, condidit, & [...], quos in ea congregatos de publicis regni negotiis consuleret, & imperii (mutato jam ab absoluta monarchia urbis Regimine) quasi socios haberet, primo constituit. Postea vero [...] dicebantur, qui è Senatorum numero electi per vices reipublicae, & Senatui praeerant. e Senatus autem Solonis instituto è quadringentis Senatoribus constabat, centum scilicet è singulis Tribubus (quae tunc tantum quatuor erant) quotannis electis. f Postea vero, cum Clisthenes post expulsos Pisistratidas Rempublicam de novo ordinasset, populumque Atheniensem in decem tribus distribuisset, Senatorum deinde Numerus ad quingentos augebatur, quinquaginta ex unaquaque tribu constitutis, qui à Tribulibus suis g quotannis electi per unum annum summae rerum praeerant, illudque constituebant concilium, quod frequentius apud autores à Senatorum numero [...] vocatur. h Cum autem quingenti plures essent, quam à quibus simul reipublicae negotia sine confusione administrari poterant, non omnes simul, sed tantum una classis eorum eodem tempore imperabat. Senatorum autem classes decem erant, è tot enim tribubus eligebantur. Secundum harum igitur numerum annus in decem partes dividebatur, earumque unam singulae classes per vices secundum ordinem, quem in initio anni sortibus obtinuerant, accipiebant regendam. Singulae autem classes è quinquaginta Senatoribus constabant, tot enim ab unaquaque Tribu in Senatum cooptabantur, qui pro eâ decimâ anni parte, quâ imperium sortiebantur, Senatus Vicarii constituti, tota(que) illius induti autoritate, maxima reipublicae negotia tractabant, ad quae curanda cum in publica civitatis Curiâ [...] dictâ per totum imperii tempus plerumque versari tenerentur, atque ideo ibi i publicis impensis alerentur, inde illa decima anni pars per quam imperabant, l [...], & ipsi [...] dicebantur, è quorum numero Caius Claudius Pompeius, de quo in hoc Marmore, & Smaragdus, & Claudianus de quibus in Marmore 28 agitur, quando ea primo exarata erant, fuere. Horum [...] munus erat toti reipublicae prospicere, & curare, ne ea quid detrimenti acciperet, m atque ideo penes eos fuerat, quotiescunque vellent, ob reipublicae negotia Senatum in Curiam, aut populum in concionem convocare. Utriusque etiam concilii n hi praesides fuere, maxime vero Senatus: ab his enim omnia, quae in eo rogata erant, proponebantur, o ab his Senatorum suffragia colligebantur; ab iisdemque quicquid à pluribus decretum fuerat pronunciabatur sancitum: atque ideo si aliquid in Senatu agendum [Page 107] esset, ad hos primum, per eosque ad Senatum referebatur; p qui aliquid à Senatu petituri erant, hos primum adibant, per eosque, si iis visum esset, in Senatum admittebantur; & q si quid novi in republica accideret, aut aliquid in ejus politiâ ad commune commodum deesse deprehenderetur, ad Prytanes referebant, ut illi, si res gravior esset, indicto Senatu, aut populi concilio, novis legibus, & decretis contra omne damnum & reipublicae incommodum providerent. r Senatum autem hi quotidie, nisi dies [...] esset, Populum s vero non nisi quater in Prytania sua ordinariè convocabant, extraordinariè vero quocunque tempore, si graviora reipublicae negotia requirebant, indictum fuit utrumque concilium. Populi conciones ordinariae, quae quater in singulis Prytaniis habita erant, [...] vocabantur, ad quarum imitationem videntur Romani t nono quoque die nundinas suas celebrasse. Ad has omnes cives conveniebant, in iisque, praesidentibus & omnia proponentibus Prytanibus, de summis reipublicae negotiis agebant. In v prima [...] Magistratus à populo approbatos confirmabant, & improbatos ob justam causam deponebant. In illa etiam [...]. In secunda [...] volentibus datum erat, supplicatione factâ, intrepide loqui de rebus privatis & publicis. In tertia [...] Praecones & Legati introducebantur, quos ante concionem oportebat Prytanibus scripta sua tradere. In quarta [...] referebant Prytanes de sacris & sanctis; illi enim in Republica Atheniensi, x tam sacrarum rerum, quam civilium supremi curatores fuere. y Unaquaeque autem Prytania per quam hi Prytanes imperabant, cum decima anni pars esset, è triginta quinque diebus constabat, Annus enim Atheniensis Lunaris erat. Annus autem Lunaris constat diebus 354, qui decies in se continent dies 35, & quatuor supra; Dies enim 35 decies multiplicati fiunt 350, ii igitur soli in Prytanias dividebantur, quatuor quae supererant in nulla erant. z Ne igitur his diebus [...] esset, per eos quatuor Senatorum classes, quae quatuor primis anni Prytaniis reipublicae praeerant, singulis eorum unum diem sortientibus, iterum erant in imperio, sub iisque a per hos quatuor dies facta erat novorum Senatorum & Magistratuum electio, atque ideo illi [...] dicebantur. Per has autem Prytanias, Prytanes non omnes simul imperabant, sed ipsi pariter b per vices gerebant imperium: quinquaginta enim Prytanibus, qui per unam Prytaniam imperabant, in quinque decurias, & Prytania ad earum numerum in quinque partes, quarum singulae septem dies inde Hebdomades dictae continebant, divisis, per singulas Hebdomadas singulae Decuriae, & per singulos Hebdomadum dies, unus è Decuria prae ceteris, secundum ordinem, quem in initio Prytaniae sortibus obtinuerant, imperium habuere. Ii qui Decuriam constituebant, per illam Hebdomadem, quâ imperabant, c [...] dicebantur: qui ex iis per unum diem ceteris praeerat, d [...] vocabatur. Qui pro Imperii tempore e Arcis, & quae in ea erant Aerarii publici, & Tabularii claves, & publicum sigillum custodiebat; atque ideo, ne inde arrepta esset occasio Tyrannidem occupandi, legibus cautum erat, ne aliquis hunc Magistratum ultra diem, aut bis in eodem anno gereret: illud enim, quod dicitur [...], de eodem anno, & non de tota vita, ut volunt nonnulli, intelligendum esse satis inde apparet, quod si novus Epistates quotidie [Page 108] eligeretur, idem(que) iterum per totam vitam hunc Magistratū nunquā reciperet, numerus civium, qui tanto in Republica imperio digni erant, ei non omnino sufficeret, nec idem civis ultra secundam vicem in Senatum poterat cooptari, quod ex Atticis scriptoribus, in quibus multos invenies, qui per plures, quam duos annos, [...] fuerunt, facile deprehendes esse falsissimum. Praecipuum vero Epistatae munus erat, si quod aut populi, aut Senatus conciliū illius majestratus die celebratū esset, in eo praesidere. Epistates enim & [...], & [...] tempore imperii sui primus erat, atque inde est, quod Paternianus Marmore 116. quia hunc Magistratum gerebat, [...] vocatur. Si quod igitur illius imperii die, aut à Senatu, aut à populo decretum factum esset, ejus nomine signabatur. Sic in initio decreti apud Andocidem legis, [...], &c. i. e. visum est Senatui & populo. Senatores Aiantidis tribus Prytanes erant, Cleogines scriba erat, Boethus Epistates: & apud f Thucydidem, [...], &c. i. e. visum est populo, Senatores Acamantidis tribus Prytanes erant, Phaenippus scriba erat, Niciades Epistates. Sic locus vertendus est. g [...] enim est tribus nomen, ab Acamante Thesei filio sic dictae, & non viri, ut omnes Thucydidis interpretes ex ignorantia Atticae antiquitatis existimarunt; in quo errore etiam est Hobbius noster, non enim ille Anglicanum Thucydidem suum ex ipso Graeco fonte, ut gloriatur, sed è Latinâ illius versione ab Aemilio Porta editâ transtulit. Quicunque Hobbii versionem cum Latina hac, & ipso Graeco fonte comparaverit, facile hoc observabit, cum neglectâ Graecâ Phrasiologiâ Latinam hujus interpretis ab ea diversam in infinitis locis sequatur: quod hic ideo noto, ut sciant lectores, istum religionis contemptorem, quamcunque habet doctrinae laudem, aut in impietate, aut in furtis fundasse.
[...], ut supra dixi, [...], quod Curia erat, in qua conveniebant de publicis rebus consulturi, nomen habuit. illa autem [...], dicebatur secundum nonnullos, quia h [...], in ea enim ut in Curiis Romanis i perpetuus ignis in honorem Vestae asservabatur. Secundum alios vero [...]l est quasi [...], quia in eo recondebatur publicum frumentum, ibique illud accipiebant ei, qui publicis impensis alebantur; m Athenis enim & in aliis Graecis civitatibus, iis, qui praeclarius à republica meruerunt, posterisque etiam eorum saepius in virtutis praemium datum erat in Prytaneo ali, sic Athenis Harmodii, Aristogitonis, & Cleomantis posteri ob majorum merita, & in aliis civitatibus alii in Prytaneo alebantur. In multis enim aliis civitatibus praeter Athenas, ut indicat n Clarissimus Casaubonus, & Prytanea, & Prytanes fuere, sed saepe diverso sensu; o Corinthi enim olim, qui ex Bacchiadis per annum urbi praeerat, [...] dicebatur; sic etiam p Rhodi, & q Mileti Prytanis erat unus Magistratus, qui per annum in iis civitatibus summo in imperio erat, cujus tanta erat autoritas, ut r Mileti regimen urbis à Prytanibus in Tyrannidem saepe versum fuit, & s Rhodii, cum Alexandro urbis suae dominium tradidere, eum [...] suum crearunt. Cum enim qui [...] Athenis erant totum fere habuere reipublicae regimen, t [...] deinde imperare (quo sensu vocem in Demosthene, aliisque Atticis Oratoribus, & in Philone Judaeo saepe invenies) & [...] quicunque in aliquo imperio erat, inceperat significare, atque ideo [...] apud Suidam est [Page 109] [...]. Et sic etiam Hesychius & Phavorinus vocem interpretantur, iisque significationibus apud Autores saepe usurpatur; apud Athenaeum enim vinum u [...] dicitur; & Sapientiae cap. 13. legitur [...], i. e. mundi rectores, & apud x Gregorium Nazianzenum, [...], & y [...]. Non vero lato hoc, sed strictiori sensu, quem supra explicavimus, vox [...] in hoc loco sumitur, pro eo scilicet, qui unus è quinquaginta erat, qui è numero Senatorum electi per mensem praeerant, quod satis inde indicatur, quod qui [...] hic, [...] etiam appelletur. Nec [...] hujus generis tantum Athenis, sed in aliis etiam Graecis civitatibus fuere; cum enim Athenienses post victum Xerxem Imperium Graeciae obtinuissent, in omnes fere civitates, quae illis suberant, politiam suam introduxere, quam civitates Ioniae, cum Atheniensium Coloniae essent, atque ideo eos in omnibus moribus & institutis imitarentur, tenacissime diu retinuere; una autem ex Ioniae civitatibus Smyrna erat, in qua Prytanes fuisse, & plures simul, eodem modo quo Athenis, indicant Marmor 28, (in quo duo nominantur, Smaragdus scilicet & Claudianus, qui eodem tempore urbis Prytanes fuere) & nummus antiquus apud a Spanhemium, in cujus reversâ parte legitur [...], è quorum numero C. Claudius Pompeius, de quo in hoc Marmore▪ agitur, cum illud è Smyrna huc allatum fuisset, videtur unus fuisse.
[...]. Aesculapium Medicinae Deum fuisse notissimum est: quae de illius parentibus, natalibus, vitâ inter homines, & Apotheosi ab antiquis Historicis, & Mythologicis traduntur, collecta legas apud b Lilium Gyraldum, & c Natalem Comitem. Apud Graecos d Epidauri praecipue, quae urbs in Argolide erat ad mare Aegeum sita, hic Deus colebatur, ibique Templum habuit insignissimum, in quo, qui aliquo morbo laborabant, post sacrificia Deo oblata somnum capientes per illum, quo remedio sanarentur, à Deo doctos fuisse dicunt. Inter alios e Archiam Aristaechmi filium Pergamenum à Convulsione membrorum, quâ inter venandum apud Pindasum correptus fuerat, Epidauri sic sanatum fuisse tradunt, atque ideo ille Pergamum reversus Aesculapii cultum in illam urbem secum transtulit, ibique ei Templum condidit, in quo quantâ religione iste Deus colebatur, in omni fere oratione docet Aristides Rhetor, maxime vero in Sermonibus Sacris, & oratione de Concordiâ. f A Pergamo Smyrnam traducta fuit Dei religio, ibique etiam Templum ei conditum fuit, in eoque C. Claudius Valerius Licinnianus, de quo in hoc Marmore agitur, cum illud, ut supra monui, è Smyrna huc allatum fuisset, Aesculapii Sacerdos videtur fuisse.
[...]. Vox Alytarches in utroque Codice, Theodosiano scilicet & Justiniano, aliquoties occurrit. In Codice Theodosiano lib. 15. tit. 9. cum Syriarchis, Agonothetis, Asiarchis, aliisque quorum nomen votiva festivitatis solemnitas dedicabat, conjungitur, eodem igitur modo, quo hi, ludis sacris praesidebat, & ut Asiarcha in Asia, Bythinarcha in Bythinia, Lysiarcha in Lycia, sic Alytarcha Antiochiae g sacerdos fuit, cui hoc munus demandabatur; ut enim Asiarchia Asiae, & Lyciarchia Lyciae, sic Alytarchia Antiochiae peculiaris fuit; nec si excipias Phavorinum & Etymologici autorem, ullam omnino habebis autoritatem, nisi ex hoc Marmore nostro (ut observavit h Doctissimus Gothofredus, qui illud in Seldeni Marmorum Arundelianorum editione transcriptum legerat) unde constet in aliqua alia civitate Alytarcham fuisse. Sed revera Alytarchia Pisaeorum, cujus mentio fit in hoc Marmore, eadem est, quae postea Antiochensium fuit; qui enim apud [Page 110] Antiochenses edebantur Ludi Olympiaci, & Alytarchae, qui iis praesidebat, sacerdotium i à Pisaeis ad eos transferebantur, iidemque illi Ludi Olympiaci fuere, qui ab omnibus Graecis tanto conventu quinto quoque anno celebrati erant. Eos à Pisaeis primo institutos fuisse sub rege Pelope testatur l Pausanias, atque ideo in eorum agro, postquam ab Iphito restaurati erant, semper edebantur, Olympia enim m Pisatidis urbs; atque ideo Pindarus in victoriam Hieronis Siciliae regis, in ludis Olympiacis equo Pherenico dicto partam Oden compositurus canit n [...]; & in Marmore Farnesiano apud Gruterum M. Aurelius Asclepiades dicitur vicisse, [...]; quo etiam sensu Alytarches, qui his ludis praesidebat [...], in hoc Marmore dicitur, in eorum enim agro ludi Olympiaci, p Curatoribus autem plerumque Eléis, edebantur. Sed de Alytarcha in his ludis apud omnes antiquos autores altum est silentium, illius soli inter scriptores q Phavorinus, & q Etymologici autor meminere, qui de eo iisdem utrique verbis sic dicunt, [...]. i. e. Alytarches est qui in Agone Olympiaco bono ordini praeerat. Eléi enim, quos alii virgiferos apellant, [...] vocabant, & qui his praeerat, Alytarcham. Sed de vocis Etymologia ab his differt r Petrus Faber, & cum verbum [...] laetari, exultare, gestire, ac dissolvi prae gaudio, significare invenerit, inde potius deducit vocis Etymologiam, & Alytarcham dici putat, quia publicae ludorum laetitiae praeerat, ipsamque pro suo arbitrio moderabatur, hujus autem conjecturae Grammaticorum, quos supra citavimus, praeferenda est autoritas. Sed cum Ludi Olympiaci qui apud Antiochenses celebrati erant, atque ideo etiam omnes ritus in iis edendis observati, & Magistratus, qui eos moderabantur, iidem essent, qui prius Pisaeorum fuerunt, inde maxime constabit, qualis erat Pisaeorum Alytarches, si cognoscamus, qualis fuerat Antiochensium. De eo apud s Johannis Antiocheni Malelae librum manuscriptum in Bibliotheca nostra Bodliana haec invenio. [...]. i. e. ‘Eodem ex edicto Imperatorio (Commodi scilicet) Antiochiae Alytarcha tunc primus designatus fuit Aphronius Ex praefectus civis Antiochinus, qui per eos dies, quibus habitum Alytarchae gestabat, colebatur & adorabatur, tanquam ipse Jupiter; per eos dies etiam nec domum intrabat, neque lecto se reclinabat, sed humi sub dio dormiens substratis ei stragulis mundis, & storeâ junceâ, supra lapidibus decumbebat, gestavit etiam stolam inauratam, albam instar nivis, & coronam capite carbunculis margaritis & aliis lapidibus pretiosis insignitam, manu gerebat sceptrum eburneum, & sandalia alba pedibus induebatur; diebus autem hisce sub dio dormiebat in Hypaethro Basilicae Caesariae à Julio Caesare Dictatore exstructae.’
Huic Alytarchae Antiochiae multa privilegia data fuisse ex legibus Imperialibus o[Page 111] observant t Jurisconsulti, cujusmodi erant. 1o Quod ante alios omnes Agonothetas semper nominatur. 2o Quod cupressi unius è luco Daphnensi excindendi, quod nulli alii datum fuit, jus habuerat, illud autem immutatum postea unâ librâ auri ex re privatâ principis accipiendâ. 3o. Quod ejus Iudi majoris judicis curâ, puta Comitis Orientis, aliorum vero Agono [...]hetarum minoris judicis, puta Provinciae praefecti aut praecinctas praesidis, exhibebantur.
Quuomodo autem Ludi Olympiaci, & cum illis Alytarchae, qui eos exhibebat, sacerdotium à Pisaeis ad Antiochenses transferebantur, historiam sic narrat idem supra citatus Johannes Antiochenus. v Sosibius quidam Antiochenus vir ditissimus, Romae temporibus Augusti non diu post victoriam Actiacam diem obiens, omnes facultates & possessiones suas urbi Antiochiae ad ludos ibi omnifarios quinto quoque anno per 30 dies edendos testamento suo legavit, à quibus cum annuus reditus 15 Talentorum auri, i. e. nostrae monetae 8437 l. 10 s. (auri enim talentum Syriacum, cum contineat pondus 1500 drachmarum Atticarum, valet nostrae monetae 562 l. 10 s.) urbi obvenisset, tantae pecuniae beneficio ludi omnifarii, scenici scilicet, Athletici, Equestres, aliique in initio satis splendide quinto quoque anno exhibebantur: postea vero Magistratus, quorum curae his ludi edendi committebantur, sumtus iis destinatos in proprios usus convertentes eos penitus omisete, nec, quamvis x Claudii edicto iterum restaurati essent, quinto quoque anno, sed aliquando decimo quinto, & aliquando vicesimo tantum edebantur: y donec Imperante Commodo, Populus Antiochenus de hac re ad eum Imperatorem referebant, cujus decreto factâ copiâ Ludos Olympiacos ab Olympia Antiochiam transferendi, illi hos ludos dato Pisaeis pretio ex pacto ab iis per 90 deinde Olympiades seu annos 336 acceperunt celebrandos, cum iisque Alytarchiae etiam sacerdotium aliosque item Magistratus ad ludos edendos necessarios Antiochiam simul transtulerunt, ab eoque tempore quinto quoque anno sine intermissione Antiochiae ludi exhibebantur, & Alytarchia, quae prius Pisaeorum, deinde Antiochensium fuerat sacerdotium.
Praeter autem Alytarcham ludis hisce Olympiacis Antiochiae celebratis duo etiam alii praesidebant, ob habitum deorum, quem gerebant, aeque fere honorati, quorum alter [...], alter [...] vocabantur. De utrisque his sic dicit, z idem Johannes Antiochenus, [...]. i. e. ‘Scriba vero tum primum à Senatu & Populo electus fuit Pompeianus Quaestor è familia Senatoria Romae oriundus, qui & ipse stolam quoque candidam gestabat, & coronam ex auro solido in Laureae formam fabrefactam, hunc vero honorabant & adorabant tanquam Apollinem. Senatus insuper & populus Amphithalem designarunt nomine Cassium Illustrem, qui stolam similiter candidam holosericam gerebat, & coronam ex lauri foliis contextam, cujus in medio sigillum erat Jovis aureum, quem Amphithalem colebant, & adorabant tanquam ipsum Mercurium, sicut haec omnia sapiens Domninus Chronographus literis prodidit.’ Hactenus Johannes Antiochenus: apud alios vero scriptores nulla horum, nec [...] scilicet, nec [...], occurrit mentio. Si ante hos ludos Olympiacos Antiochiam translatos unquam fuissent, [Page 112] apud Pisaeos solos, post vero eodem modo quo [...] apud Antiochenses solos videntur extitisse; in nulla enim alia civitate eos fuisse ex aliquo scriptore patet. Errat igitur a Gregorius noster, qui [...], qui b tumultum Ephesi contra Paulum excitatum sedaverat, eundem cum eo, qui à Johanne Antiocheno describitur, fuisse asserit; ii enim Ludi, in quibus Ephesi iste tumultus excitatus fuit, erant, qui [...] vocabantur, non in Dianae ut tradit Gregorius, sed in Imperatoris Romani honorem ab omnibus Asiae Proconsularis incolis celebrati; in iis vero non [...], & [...], c sed decem Asiarchae praesidebant. Interpretes igitur nostri vocem [...] in eo Actorum Apostolorum loco, nequicquam reclamante Gregorio, rectius videntur reddidisse, The Town Clerk, honoratiori autem titulo verti poterat, The Secretary of the City, hanc enim esse vocis significationem apud omnes Graecos autores, ubi ea occurrit, evidentissimum est; maleque supponit Gregorius, illum qui hoc sensu urbis [...] fuerat, non tantae esse autoritatis, ut populi tumultum potuisset sedare: cum enim d ille omnes leges, Plebiscita, & Senatusconsulta in tabulas referebat, eorumque custos & interpres fuerat, & in omnibus plerumque Psephismatibus e nomen suum, & ante Epistatae nomen, qui Senatus pro Magistratus tempore Praeses fuerat, praescriptum habisset, satis inde constat [...] in Graecis urbibus summis Magistratibus, nec dignitate, nec autoritate, fuisse inferiorem. Atque ideo qui in Graeco fonte [...], apud interpretes Syrum & Arabem urbis Princeps appellatur, & vocem [...], quae praefectum seu judicem significat LXX Interpretes saepe, ut observat f Drusius, per vocem [...] interpretantur. Praeterea observandum est, qui Ephesi & in aliis Graecis civitatibus [...] erat, eundem esse magistratum cum eo, qui Marm. 116. [...] vocatur. [...] enim secundum Pollucem erat, [...], seu (ut tradit Harpocration) qui erat [...] igitur [...]. Cum autem idem (Onesimus scilicet Paternianus) qui Marm. 116. urbis Smyrnae [...] dicitur, fuerit etiam [...] (seu [...]) [...], satis inde constat, qui in Graecis urbibus [...] fuerant, non ex infima plebe, ut vult Gregorius, sed ex prima nobilitate, & honoratissimis plerumque viris electos fuisse.
Qui Alytarchiae Sacerdotium gerebant ex honoratissimis semper totius Syriae fuere; pro quanto enim honore hoc habebatur, ex iis, quae de Dioclesiano Imperatore Romano narrat idem supra citatus Johannes Antiochenus, satis constat, dicit enim ille, g [...][Page 113] [...]. i. e. ‘Olympiacis autem appropinquantibus Antiochiae, Imperator Dioclesianus illuc ex Aegypto venit, & cum ludi Olympiaci celebrandi essent, ipse Imperator Alytarchae habitum suscepit.’‘Moris autem erat, ut Alytarcha Stolam albam holosericam gestaret, Imperator vero pro alba purpuream gerebat, in ceteris vero habitum Alytarchae per omnia referebat, sacram(que) manu ferens virgam, & populum pro more veneratus, per dies constitutos omnes Olympica certamina spectabat. Itaque ex Optimatibus etiam ejus nonnulli in iis Olympiacis virtutis suae specimina exhibuere, quorum hi Palaestrâ, illi Pugilatu, alii Pancratio, Cursu vero alii decertabant: victoribus autem sacras dedit, omnibusque munera affatim dispertivit, uti sapientissimus Dometianus haec scripta reliquit. Dioclesianus autem Alytarcha Antiochiae factus Imperatorium habitum deposuit, nec amplius finitis Olympiacis Imperatorio fungi munere voluit, dicens, Imperio memet abdicavi, Jovisque immortalis habitum gestavi. Hunc itaque vitae statum deinceps amplexus est, naturae que tandem cessit annos natus LXXII.’ Haec eadem etiam à Maximiano Dioclesiani in imperio socio proximâ Olympiade Antiochiae facta, imperiumque simul post gestum Alytarchae habitum depositum fuisse idem narrat p Johannes Antiochenus. q Sed alii plerique consentiunt autores Dioclesianum, & Maximianum eodem anno utrosque imperium deposuisse.
Cum r autem Justini Imperatoris temporibus Ludi Olympiaci Antiochiae ob frequentes tumultus & seditiones à Prasinis & Venetis inter se concertantibus ibi in iis celebrandis excitatas interdicti, & Imperatoris decreto penitus ablati essent, cum iis etiam Alytarchiae sacerdotium, postquam s per 77 Olympiades Antiochiae durasset, videtur omnino periisse.
XLVII.
M. ANNI. AVCTI. ET.
SEMPRONIAE. SCVRRAE.
IN. FR. CVM. VSTRINO. P. LIIII.
IN. AGRO. P XXIIII.
M. ANNIVS. M. ANNI. FELICIS. F.
SATVRNINVS. VIX. ANN. XIIX. PIVS. ET
SANCTVS. IS. EREPTVS. MATRI. NEC.
ILLAE. POTVIT. GRATIAM. REFERRE.
XLVIII.
DIS. MANIBVS. N.
OGVLNIVS. FORTVNATVS.
V. A. VIII. M. VI. NOGVLNIVS.
FORTVNATVS. PATER.
PIISSIMVS. FEC. FILIO.
PIISSIMO.
XLIX.
SILVANO SACRVM SODAL
EIVS ET LARVM DONVM
POSVIT TI. CLAVDIVS AVG.
LIB. FORTVNATVS A
CVRA AMICORVM
IDEMQVE DEDICAVIT
ET EPVLVM DEDIT
DE CVRIS N IIII.
K. AVGVSTIS C. MINV
CIO FVNDANO ET
C. VETTENNIO SE
VERO COS.
[Page 114]Silvano Sacrum. De Silvanis tribus, quibus inscriptiones sacrae fieri solitae, vide, praeter alia quae magis obvia sunt, Josephum Scaligerum ad Festi Marspedis. "Silvano sacrum sodalibus ejus & Larum donum posuit Ti. Claudius, &c. Ita lego. Sodales ejus, puto, erant Hercules plerunque, Liber pater, Mercurius, qui item Larum sodales. Silvanus igitur hic Domesticus erat & possessionibus consecratus, ut custos, quem & Silvanum Larum dictum esse vult Scaliger. Ex ipso hoc Saxo dum Romae in vinea quadam extra portam Flumentanam inter viam Flaminiam Tiberiumque visebatur, descripsit illud Smetius quod legitur apud Gruterum, pag. 63.1. quem vide item pag. 65.2. Quod autem pag. 66.1. habetur Silvano sancto sacrum Philemon, legit Scaliger, loco jam citato, Silvano Sancto Larum, &c.
Ibid. A cura Amicorum. Inter Officia Domus Augustae erat cura Amicorum Augusti. Et qui hoc fungebantur ministerio A cura Amicorum dicti sunt; Et semper aut plerunque Liberti Augustorum erant. De iis vide Gruterianas Inscriptiones, pag. 70.2. & pag. 598. saepius. Eâdem notione Aurelia Liviae Augustae serva à cura Catellae dicitur in saxo quod visitur Romae in hortis Carpensibus. Vide Gruterum pag. 578, 51. Amici Augustorum heic ii erant quos in contubernium & interiorem familiaritatem, atque à conciliis sibi adsciscebant Imperatores. Nec unius erant classis. Sed primae alii; alii secundae, item tertiae. ‘Lampridius de Alexandro Severo; Moderationis tantae fuit ut nemo unquam ab ejus latere submoveretur, ut omnibus se blandum affabilemque praeberet, ut Amicos non solum primi ac secundi loci sed etiam inferiores aegrotantes viseret.’ Quin sub Tiberio totidem item Amicorum ejusmodi classes; quarum extrema Grati dicti; universi vero Comites Peregrinationum Expeditionumque. Atque hinc nata illa Comitiva dignitas, quae ab hac origine etiam triplex est in Eusebio de vita Constantini lib. 4. cap. 1. Et hallucinantur viri docti, qui Constantinum triplicis illius differentiae autorem faciunt. De qua re nos fusius in Titulis nostris universae Europae Honorariis. De Tiberii autem Comitibus, vide Suetonium in ejus vita cap. 46. Et de Augusti Amicis porro Cl. Salmasium ad Spartianum.
Ibid. Minucio Fundano & C. Vettennio Severo Coss. Minucius Fundanus & Vetennius Severus Consules erant, anno Claudii Imperatoris 11, non ordinarii, sed suffecti. Neque in veterum Fastorum quae extant fragmentis occurrunt. Sed annum eorum scimus ex Onufrii Fastis, ubi vetus legitur haec inscriptio, Ti. Claudius Drusi F. Caesar Augustus Germanicus Pont. Max. Trib. Pot. 11. Imp. 24. Cos. 5. P. P. Restituit C. Minicio Fundano & C. Vetennio Severo Cos. Habetur item in Gruterianis, pag. 188.6. Quae in hoc Marmor annotantur omnia sunt Seldeni.
Cum bona Fortuna & Salute. Cosmi Magistratum cum Populo in Hierapytna gerentibus Hermeo..............imalii: in Priansio Sy..............chimero: mense Dromaeo, consensu mutuo haec pacti sunt Hierapytnii & Pryansii, inscripti olim quidem columnis proprie Gortyniis & Hierapytniis, jure consortii etiam Priansiis erectis, pro(que) amicitia, bellandi societate, juramentis(que)[Page 118] in iisdem stelis contractis, qui ex utraque parte & urbem incolunt, & in territorio dominantur, hujusmodi foedus conventumque in perpetuum inierunt. Hierapytniis nempe & Priansiis civitatum, connubiorum, & possessionum jura mutua fore, divinorum item ac humanorum omnium communionem, iis qui alterutrius populi indigenae erunt; vendentes etiam & ementes, foeneratò dantes & sumentes; aut quodcunque commercii genus exercentes, habituros jus civium utrinque, prout antea sancitum est. Hierapytnio seminare apud Priansios licitum esto: Priansio apud Hierapytnios idem juris esto, dummodo ut reliqui cives tributum penderit, secundum leges utrinque constitutas. Uter in alterius urbem intulerit quid, ejus importandi, atque adeo exportandi nomine nil quidquam solvat, nec illorum quae ab eo terra aut mari provenire poterunt. Pro iis autem pro quibus mari exportandis pendi vectigal solet, pro iisdem invehendis solvatur etiam, prout ab utrisque conventum est. Haec qui servassit, immunis esto; qui violassit, solvat is poenae nomine, quantum utrinque leges constitutae jubent. [Page 119] Aerarium quidquid opus ad Legationes habessit, praebento Cosmi Hierapytniorum Priansiis; vicissim Cosmi Priansiorum Hierapytniis: qui nec fecerint, cives eorum Aerario stateres decē solvunto. Cosmus Hierapytniorum in Priansiorum curiam intrandi jus habeto, sedendique cum eorum Cosmis in concilio; nec minus Cosmo Priansiorum apud Hierapytnios jus esto intrandi in eorum Curiam, atque inter Cosmos sedendi. In Heroicis & aliis festis, qui alterutrinque supervenerint, ad Sacras epulas aeque ac loci cives intranto. Columnam pro tempore utrinque Cosmi existentes in Hyperboiorum festo quotannis legunto, decemque antequam legant dies mutuo nuncianto. Qui non legerint, vel nec indicassint, alteris stateres centum solvunto. Si quis haec pacta imminuerit, sive is Cosmus, sive privatus fuat, ei ad commune forum qui voluerit diem dicito▪ Iitis autem secundum noxam commissam aestimationem facito. Si vicerit, multae trientem capito, reliquum civitatum esto.
[Page 120]Porro si qui publicis privatisve auspiciis ex utravis parte expeditiones terra aut mari fecerint, virtute Deûm boni quid ab hostibus retulerint, sortiuntor utrique pro numero exeuntium, decimasque in civitatem suam vicissim ferunto.
Quod spectat damna atque injurias hinc inde factas, ex quo promiscua jura nostra exoleta sunt, compensanto ea cum Populo Communitatum, Cosmi antequam magistratu abeant, foro quo videbitur cunque ambabus civitatibus; nec non & vades eo nomine exhibento, abusque die ipsa qua haec pacti sumus. Si posthac damni quid illatum fuerit, Patroni ad sciscuntor, prout in decreto publico statutum est. Forum autem qui quotannis utrinque Cosmi erunt, eo loco stabiliunto, quem ex hinc utraque Civitas in examen delegerit; insuper sponsores danto ex quo primum Curiae praefuerint . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . haec componentes omnia, dum in Magistratu sunt, prout uterque Populus auctores fuerint. Cosmi secundum scripta heic si non fecerint, solvunto singuli eorum stateras quinquaginta. Hierapytnii [Page 121] Priansiorum civitati, Priansii Hierapytniorum. Porro si pro bono communi utrique quid mutandum censuerint, quicquid statuerint denuo, jus ratumque esto. Pilas autem qui ex utraque parte impraesentiarum Cosmi sunt, in Minervae Poliadis fano, antequam Magistratum exuant▪ collocanto. Utri non erexerint, tantum iis damni esto, quantum statutum supra est, ubi de Controversiis.
Hoc Marmor olim transcripsit Johannes Pricaeus, & in notis suis ad Apuleium in publicum edidit cum versione Latinâ, quam, ob famam & doctrinam viri, qui olim fuerat noster, totam retinuimus, notasque etiam illius subjecimus, quae ut à nostris distinguantur, ejus nomine notantur.
Aliud hujus foederis fragmentum paulo antiquius, extat apud Gruterum etiam pag. 505. Ejus etsi anterior pars non compareat, superest in altera tamen haud poenitendum quid. Sub nostri Marmoris initium juramenta occurrunt mutuo concepta: horum in fragmento eo specimen absolutum visitur, videturque à Priansiis praestitum Hierapytniis. Superest ut aliquid moneam de versione nostra, quae si non aliqua constaret, otiosa foret. Habe ergo, at quam potest brevissime, vel enim tribus (ut aiunt) lineis: nam hercle diu est quod extra orbitam sumus. Pricaeus.
[...]. Potui speciosius vertere, Diis bonis faventibus. Et continuo, Quod faustum, felix sit, ac salutare. Volui simplicius autem, idque ob [...] (heic sub [...] nomine expressi) & [...] contubernium; quod me docuit Cl. Seldenus, pag. 130. ad Marmora Arundell. Pricaeus.
[...], i. e. sub Cosmis▪ [...] enim (quae vox infra in hoc Marmore saepe occurrit) a in Creta Magistratus erant numero decem, penes quos fuit summum reipublicae imperium. Quamdiu in ea insula reges imperabant, iidem erant Cosmi in Creta qui Ephori Spartae▪ Regis b scilicet potestatem moderabantur, & ei limites ponebant; postea vero ablatâ ibi Regiâ autoritate, totum Regimen penes Cosmos erat, quorum primus [...] ▪ dicebatur. Qui hunc Magistratum gerebant, apud c Gruterum multos invenies▪
[...]. d Hierapytna est urbs Cretae maritima in australi insulae parte sita, postea Hierapetra vocabatur: indeque mihi probabile videtur, apud antiquos Cretenses▪ [...] appellari, quod apud Graecos [...], atque ideo unus è collibus Idae montis, e [...] dicebatur, quod forsan totus saxeus esset.
[Page 122] [...]. Compositum alibi nusquam lectitatum: occurrit infra etiam lin. 59. verti utrobique cum populo: & ut arbitror, toleranter: status Democraticos innui non est ut dubitemus. Pricaeus.
[...]. Priansum urbem Cretae etiam fuisse ex hoc Marmore constat; alibi autem illius mentionem non invenio. In Stephano Byzantino legitur, [...], non dubito quin false, veramque lectionem ex hoc Marmore restituendam esse, [...], tam [...] enim quam [...] in hoc Marmore occurrunt.
[...]. Ita disjunctim lego, ex solemni forma post Magistratuum nomina mensem appingendi. Mensis Dromaeus haud an alibi occurrat, scio: nec eo minus tamen inter Cretenses locum occupasse putem, quam Boedromionem mensem inter Atticos. Menosdromeus autem pro appellativo sumtum, inconditum quid, vel etiam barbarum sonaret, remotumque quantum ego judico, ab omni consuetudine. Pricaeus.
[...]. Ita eam lacunam implendam censui, cum ob sententiam quam subesse suspicor, tum ob id quod infra, lin. 62. lego. Pricaeus.
[...]. Gortynii à Gortyne Cretae urbe, quam incolebant, dicebantur. f Grotys autem inter tres maximas & potentissimas Cretae urbes numerabatur, ceterae duae erant Cnostus & Cydonia. Aliquando illa ambitum 50 stadiorum habuisse memoratur. Semper habuit cum Cnosso bellum, & quotiescunque illius partibus Cydonia accedebat, totius insulae habuit imperium.
[...]. Non video qui hoc trahi ad quae sequuntur potest, est igitur aequum ut ad praecedentia feramus. Si vertissem Dominos, Patronos, aut quid ejusmodi, neque mihi, neque ulli sensui satisfactum essem. verti, jus civium h [...]bituros, non inconvenienter: si tamen hoc minus placuerit, potes ita, pro indigenis habendos: nempe ac si [...] opponantur [...]· nec moreris ut haec notio insolentior sit: bene habet si praesenti loco non inconcinna sit. Sciunt doctiores usquequo heic progredi licet: scripta hoc genus non intra Lexicorum septa coercenda: satisque de Interpretis fide ac judicio constare, qui sciat ubi legem sequi, ubi dare oporteat. Pricaeus.
[...]. Mihi quae praecedunt proxime, hunc locum impeditiorem reddunt: satis non facit mihi versio mea, quia non satis sententiam video; & hoc sponte fateri malui quam ab aliis revinci. Pricaeus.
[...]. Verti ac si legerem [...], at nil egi idcirco: cardo sententiae enim vertitur in praecedenti voce, cujus etsi initium superest in [...] particulâ, ejus jacturam tamen non potui ad libidinem sarcire: sensum quem potui interim loco commodiorem [...]inxi. Pricaeus.
[...]. Verti quasi scalptum fuisset, [...] quum tamen Marmor exscriberem videbatur [...] legendum. Pricaeus.
[...]Aerarium verti, sola serie sequentium nixus, alibi praesidium enim non invenire potui. Videtur simile fuisse Atticorum Prytaneo, ex quo Legatis dabantur commeatus, quos heic [...] nomine designari puto: quod nihilominus verti, ad Legationes: salvus & sensus erit si sic vertas, Legatis ultro citro meantibus ex Aerario Cosmi commeatum praebento: ego Syntaxi Graecae me astrinxi. Pricaeus.
[...], &c. [...]. Plane haec scrupulum injiciunt de prioribus, modo sit eorum sensus is quem posuimus. Mulctae enim cum delicto fuisset nulla proportio, si quod Factum tanti constaret, infectum tam parvo lueretur (hactenus Pricaeus:) decem enim Stateres nostrae monetae valent tantum quinque coronas, nam [...] apud Graecos idem valet quod dimidium coronae apud nostrates, [...] enim g ex quatuor drachmis constat; drachma [Page 123] autem octava pars unciae, & uncia argenti est pondus coronae Anglicanae: dimidium igitur coronae Anglicanae valore idem est cum Statere Graeco: & ejusdem etiam valoris erat Siclus argenti Hebraeorum, quod ex 378 autoritate Josephi, qui dicit [...]iclum Judaicum quatuor drachmas continere, et etiam ex 17 cap. Mathaei satis manifeste constat, ibi enim Petrus di [...]itur pro Christó, & seipso i unum Staterem Templo Hierosolymitano solvisse: l singuli autem dimidium s [...]li tenebantur dare▪ Stater igitur, qui pro duobus solvebatur, Siclus erat, cujus dimidium m erat [...], i. e. duas drachmas continebat.
[...]. i. e. Ad sacras epulas seu festa solennia. n [...] enim festa erant apud Cretenses certis anni temporibus, eodem modo quo [...] Spartae celebrata, cum hac solâ differentia, o quod in Creta victus è publico paratus erat, Spartae vero ad illum omnes, qui ad epulas admitti voluerant, contribuere. p Utraque festa olim [...] dicebantur, postea vero cum Lacedaemonii post latas Lycurgi leges valde parci in his Epulis esse inceperint, q ea deinde [...] à [...] parco appellabant, ab eoque tempore vox [...] erat apud solos Cretenses nota. De his festis apud eos celebratis hoc tantum traditur à scriptoribus, quod Phiditiis Lacedaemoniorum similia erant; qualia autem erant Phiditia Lacedaemoniorum doctissime tibi ostendit Meursius in Misc. Lacon. lib. 1. c. 9. & 10.
[...]. Dorismus, ut ego puto, pro [...]: itaque pro tempore verti: [...] certe saepius occurrit, at cum [...] in fine, plane quid velit nescio, nisi si incognitus quis Dorismus sit, legebam ideo aliquando [...]: pro tempore & in posterum semper: singulis annis nempe, [...] apud Dores pro [...] frequens etiam. Pricaeus.
[...]. Verti cum Populo Communitatum. [...] duplici Dorismo puto [...] esse. Pricaeus.
[...]. Ita supplevi, favens potius conjecturae meae, quam quod vestigia Marmoris plene assequutus sum: nam profecto exscribere videbat mihi [...]. Pricaeus.
[...]. Potui arbitrum, placuit Patronum vertere; neque tam privatum quam publicum, sive Civitatis defensorem subintelligi velim. Pricaeus.
[...], &c. Ita haec supplenda censui & distinguenda: [...] Dorismum puto pro [...] esse. Pricaeus.
[...]. Alius Dorismus pro [...], h. e. [...]. itaque fidenter verti deligere. Pricaeus.
[...]. Videor mihi difficiliores locos quosdam intelligisse, & tamen heic non potui expedire me: deest in fine apex quispiam, at hoc minime negotium facessit. Plane nil habeo quo hanc voeem explicare possim, sensum interdum somniavi istiusmodi esse. Insuper sponsores danto ex quo primum Curiae praefuerint, nullibi quam eo foro cogniturumse. Excutiant doctiores, nos haec pauca non citra taedium attulimus. Pricaeus.
[...]. [...]. e. [...]. verti de controversis: nimirum iis de quibus supra lin. 57. & deincipitibus mentio, è quibus multae etiam heic non signatae modus constat, stateres 50. nempe. Pricaeus.
[...]. i. e. Minervae Poliadis seu urbanae, sic enim Minerva dicebatur in iis urbibus, in quibus maxime colebatur, & Tutelaris civitatis Dea putabatur; maxime vero Athenis Minerva [...] dicebatur, de qua re legas Meursii Cecropiam, cap. 20.
[Page 128]Marmor, unde haec transcripta sunt, ita jam antiquitate exesum est, ut totum legi non possit; quae igitur tibi exhibuimus, accepta debemus viro Clarissimo Domino Isaaco Vossio, qui ea è Marmore, cum literae minus evanidae essent, transcripta nobis communicavit. Inscriptionem igitur habes, ut in Charta viri Clarissimi legitur. Sed cum in ea nonnullae literae sint, quas in nullas Graecas voces possum formare, peritioribus relinquo interpretandam.
Quae in priori Marmoris parte desiderata erant ex Marmoribus 2 & 143. restituimus; quae enim relinquuntur integra satis manifeste ostendunt, hoc idem cum illo initium habuisse.
LXXIX.
[...]
[...]
[...]
[...]
[...]
[...]
[...]
[...]
[...]
...........
[...]
[...]
[...]
[...]
[...]
[...]
[...]
[...]
[...]
[ [...].]
Emens hoc Thoraceum &
tria in eo sepulchra, &
insuper extruens in eâ
Camaram Nilo Oeconomo
Asiae patri suo, & sibi,
& uxori, & filiis, &
nepotibus, & alumnis.
Hujus inscriptionis reponitur
Tabula signata in Smyrnae
Archivis.
[Page 131] [...]. De hoc Oeconomo nullibi nisi in hoc Marmore legitur. Marm. 129. vox [...] occurrit, ibi vero intelligenda est de eo solo, qui urbis Smyrnae [...] erat; sed alius Asiae [...], quem ex vocis significatione apparet, eum fuisse, qui in publicis ludis, qui à tota Asia celebrati erant, dispensatoris munere fungebatur.
LXXX.
[...]
[...]
[...]
[...]
[...]
[...]
[...]
[...]
[...]
[...]
[...]
[...]
[...]
[...]
....... [...]
[...]
[...]
[...]
[...]
[...]
[...]
[...]
[...]
[...]
[...]
[...]
[...]
.... [...]
................. [...]
................ [...]..
....................................
Cetera delentur.
Hoc Marmor ejusdem formae est cum Marmore 16. eodemque modo in tres columellas dividitur. Quae in prima earum habentur hic exhibeo, quae in ceteris sunt, legi non possunt. Haec nec minore charactere transcripsimus, nec Latinitate donavimus: cum enim sint tantum nomina propria eorum, qui ad publicum aliquod aedificium symbola sua contribuere, nec hac, nec ulteriori explicatione videntur indigere.
P. BESIO. P. F. QVIR. BETVINIANO. i. e. Publio Besio, Publii filio Quirino, Betuiniano. Inter nomen enim & cognomen Patris nomen interponere apud Romanos in more erat. Betuinianus est nomen appellativum à loco seu urbe, è qua P. Besius fuerat, desumtum.
PRAEF. COH. I. RHAETORVM. i. e. Praefecto Cohortis primae Rhaetorum. a Cohors militum manus erat in exercitibus Romanis, eaque duplicis generis, Legionaria scilicet, & quae nullâ Legione inclusa erat. Cohors Legionaria decima erat Legionis pars. Exercitus enim Romani ex civibus Romanis, & auxiliaribus constabant. Auxiliares immediate in Cohortes, Romani vero primo in Legiones, & deinde in Cohortes, dividebantur: atque ideo has Cohortes Legionarias voco, quales in singulis Legionibus decem erant, sed inaequaliter divisae; Prima enim ceteris multo major erat; Numerus autem militum, tum qui in hac, tum qui in ceteris continebatur, incertus erat. b Legio enim cujus decimae partes Cohortes fuere in initio minor erat, [Page 133] & tantum ex 3000 peditibus, & 300 equitibus constabat, postea ad c 4000, & deinde d ad 6000 augebatur. Numerus autem militum nunquam in ea certus erat, sed nunc major nunc minor, prout ducibus placuisset, secundumque illius incrementum & decrementum, Cohortes simul auctae diminutaeque fuere. e Modesti Temporibus, qui Tacito, & Vegetii, qui Valentiniano Imperantibus de re militari Romanorum scripsere, legio ex 6190 peditibus, & 730 equitibus constabat; in prima igitur Cohorte tunc 1105 pedites, & 136 equites; & 555 pedites, & 66 equites in singulis aliis fuere, exceptis quartâ & septimâ, quae 600 pedites continebant: & haec proportio, cum Legiones minores essent, in divisione earum videtur semper fuisse observata. f Cohortes autem sic dicebantur, quod Cohortibus, quae in villis erant, similes fuere; eae autem loca erant, ubi Gallinae servabantur, vox enim in exercitibus Romanis primario, non ipsos milites, qui decimam Legionis partem constituebant, sed Tabernacula eorum, ut sejunctim à ceteris sibi invicim copulata erant, significabat▪ cum vero ea sic in Castris disposita é pluribus Contuberniis simul conjunctis, eodem modo quo Cohors in villis ex pluribus tectis sibi copulatis constaret, inde Cohortis nomen in exercitibus Romanis habuit originem; primoque Tabernacula, in quibus una militum manus sejunctim à ceteris, simul, dum in castris erant, degebant, & deinde ipsos milites significabat. g In singulis autem contuberniis decem milites fuere, qui cum in praelio semper h conjunctis manibus pariter dimicarent, manipulus dicebantur, qui decima Centuriae pars erat; singulae enim Cohortes in tot Centurias, quot militum centuri [...]s continebant, & Centuriae in tot Manipulos, quot decurias, dividebantur. i Manipuli à Decurionibus, Centuriae à Centurionibus, l Cohortes, prout Duci exercitus aut principi placuisset, aut à Tribunis, quales m sex in singulis legionibus erant, aut à praepositis regebantur. Prima autem Cohors n cum primaria Legionis esset, & non tantum ex pluribus, sed etiam ex fortioribus, & nobilioribus constaret, eique ideo Aquila, quae totius Legionis signum erat, & Imperatorum imagines committerentur, eum semper pro duce habuit, qui inter Tribunos primus erat, qui ideo dictus erat Tribunus Cohortis, Praefectus vero nunquam. Prima igitur Cohors haec, cujus praefectus erat C. Marius Memmius, non Legionaria fuit, sed auxiliarium. Rhaeti enim, è quibus constabant, non Romani erant, sed Transalpini o Germaniae incolae, qu [...] nunc The Grisons vocantur: inter auxiliares igitur numerandi. Illi autem nunquam in Legiones, ut Romani, sed p acceptis à Consulibus aut exercitus duce praefectis, sub iis immediate, si equites essent, in Alas, si pedites, in Cohortes dividebantur; atque ideo q Tacitus Alas & Cohortes auxiliarium à legionibus distinguit. Dicit enim ille de Tito. ‘Tres eum in Judaea Legiones, quinta, & decima, & quintadecima, vetus Vespasiani miles, excepere. Tradidit & Syria duodecimam, & adductos Alexandriâ duo & vicesimanos Tertianosque. Comitabantur viginti sociae Cohortes, & octo equitum Alae.’ Cohortes igitur peditum, & Alae equitum auxiliarium extra legiones erant, quot vero milites in sociâ Cohorte peditum, aut alâ equitum continebantur incertum erat, ad numerum enim praefectorum, quos consul aut exercitus imperator dabat, Copiae auxiliares dividebantur in Alas & Cohortes. Si plures unius gentis Cohortes essent, eodem modo, quo Cohortes legionariae primae, secundae, aut tertiae Legionis, sic illae primae, secundae, aut tertiae illius gentis secundum ordinem, quem in acie tenebant, dicebantur, & sic deinceps; atque ideo in notitia Imperii est [Page 134] Cohors tertia Galatarum, Cohors secunda Asturum, Cohors quarta Numidarum, Chamavorum undecima, & aliae hujus generis multae; eodemque modo Cohors cujus praefectus erat C. Marius Memmius Sabinus, prima Rhaetorum dicitur, quia ea inter Auxiliares Rhaetos primum in acie locum tenebat.
TRIB. LEG. X. G. P. F. i. e. Tribunae Legionis Decimae, Geminae, Piae, Fidelis. Tribuni autem Legionis erant, qui illius duces fuere. Quum enim exercitus scribendus esset, primo designati erant Legionum Tribuni, qui militum delectum faciebant, iisdemque in exercitu imperabant. In initio tres tantum in singulis Legionibus fuere. Cum enim Romulus primam Legionem scripsisset, r 1000 pedites, & 100 equites deligebat ex singulis tribubus, quae tunc tantum tres erant, pro earumque numero Tres Legionis duces constituit, quorum singuli tribui suae imperarent, indeque s Tribunorum & nomen & ternarius eorum numerus habuit originem. Postea autem cum Legiones ad numerum 4000 militum, quatuor, & cum ad numerum 6000 augerentur, sex Tribuni, qui eorum singulis imperarent, constituti fuere: & tot t Polybius, qui historiam suam circa tempus tertii belli Punici scripserat, suo tempore fuisse tradit: nec deinde unquam aucti fuere, sed sex semper in singulis Legionibus erant, quorum in Decima Legione, Imperante Trajano, C. Marius Memmius unus fuisse hic in Marmore memoratur. Plura de his Tribunis legas apud v Polybium, Modestum, & x Vegetium, & Commentatores Polybii & Vegetii a Lipsium, & b Steweccium.
Legio Decima dicebatur secundum ordinem delectus, quia haec scilicet decimo loco delecta erat: sed cum pro variis imperii partibus diversi delectus habebantur, inde evenit, ut sicut c tres tertiae, & duae sextae, sic d duae etiam decimae Legiones in exercitibus Romanis essent, quarum una Fretensis, altera Gemina vocabatur; eaque est, cujus in Marmore est mentio. Gemina vero dicebatur, e quod ex duabus aliis, quae clade forsan, aut aliquo alio casu diminutae erant, simul mixtis conflata fuerat, ob quam eandem rationem f septima, decima tertia, & decima quarta Geminae etiam appellatae fuere. Legiones enim urbanae quae prius 25 numerabantur, postea in 22, & deinde, Dionis Cassii scilicet Temporibus, in g 19 contractae fuere, quaeque earum ex duabus simul mixtis compositae erant, Geminae dicebantur.
Praef. Alae Dardanorum. Ut Auxiliarium pedites in Cohortes, sic equites in Alas immediate dividebantur, atque ideo equites auxiliares apud Livium Alarii dicuntur, per illudque nomen à Legionariis seu Romanis distinguuntur. Sic lib. 35. dicit, C. Livium▪ Salinatorem, qui praeerat Alari is equitibus, quam citatissimos equos emittere jubet, & Legionarios equites in subsidiis esse. Et rursus lib. 40. Alar i equites, postquam tam memorabile facinus Romanorum equitum viderunt, & ipsi virtute eorum accensi. Alae autem in Exercitibus Romanis primario & propriè erant equitatus ex utroque peditum latere in acie collocatus, quae ideo sic dicebantur, h quod ad similitudinem alarum peditum aciem, quae in medio erat, ex utraque parte protegebant; ob quam rationem etiam Cornua exercitus vocabantur. Cum igitur antiquitus diu Romani exercitus i ex duabus tantum Legionibus constarent, equitatu sic ad utrumque latus disposito, Equites unius Legionis unam alam constituebant; indeque obtinuit tandem, cum Romani exercitus auctiores essent, ut vox non tantum Cornua aciei, sed talem equitum manum, qualis ad unam Legionem pertinebat, significaret, & partes, in quas Equestres auxiliarium copiae immediate dividebantur, cum singulae earum plerumque unius Legionis equitatui responderent, alae dicerentur. Tot [Page 135] autem in alâ sociâ, quot in unâ Legione Romanâ equites fuisse ex Livio pater, dicit enim ille, lAla Campanorum quingenti equites, & m rursus Ala Numidarum quingenti equites: & totunius Legionis fuisse, cum ea tunc temporis ad numerum 4000, aut 5000 militum augeretur, proportio, quam equites in Legionibus Romanis ad pedites semper habuere, requirit. Hae autem equitum auxiliarium Alae, o cum vexillis uterentur, vexillationes etiam appellatae fuere; vexillatio igitur & Ala apud Notitiam Imperii idem significat. Si harum plures ejusdem gentis essent, eodem modo quo Cohortes, primae, secundae, aut tertiae illius gentis secundum ordinem, quem in acie habuere, dicebantur: at(que) inde est, quod in Notitiâ imperii habetur Ala secunda Armeniorum, Ala tertia Arabum, Ala octava Vandalorum; si vero una tantum alicujus gentis Ala in exercitu esset, Ala istius Gentis simpliciter dicebatur, cujus generis erant Ala Arcadiana in Notitia Imperii, ab Arcadia Aegypti urbe sic dicta, & Ala Dardanorum, cujus praefectus Marius Memmius hic in Marmore fuisse dicitur, p Dardani autem gens Illyrica erat à Trojanis orta è parte australi Macedonibus, è parte occidentali Dalmatis contermina.
PROCVRATORI IMP. CAESARIS, &c. i. e. Procuratori Imperatoris Caesaris Nervae Trajani, Augusti, Germanici, Dacici, Monetae Procuratori, Provinciae Baeticae Procuratori, Vicesimae haereditatum Procuratori. Procuratori Fisci Provinciae Mauritaniae Tingitanae. HER. FD. enim pro HERED. & FIG. pro FIS. Quadratarii errore scripta fuisse manifestum est.
Omnia haec Procuratoria munera sub Imperatore Trajano gessit Memmius noster. Procurator autem is erat apud Romanos, qui alterius negotia suscipiebat, pro eo(que) curabat, inde(que) Procuratoris nomen, quod jurisconsultis eâ significatione satis notum est. Procuratores vero aut publici aut privati fuere. Privati erant, qui alicujus privati negotiae eo delegante procurabant; Publici vero, qui publicos imperii reditus colligebant, aliaque iis ab Imperatoribus demandata per provincias exequebantur: ideoque hi Procuratores Caesaris & Procuratores Augustales vocabantur, qualis sub Trajano Memmius fuisse hic memoratur. Hi Procuratores ab Augusto primo constituti sunt, postquam devicto Antonio Senatus decreto Principatum acceperat, hic enim cum ordinatis imperii Provinciis alias Senatui populo(que) reliquisset, alias sibi accepisset, regendas. q [...]. i. e. ‘Procuratores (sic enim vocamus eos, qui publicos reditus colligunt, & impensas sibi mandatas faciunt) quorum alios ex equitibus, alios è libertis elegerat, in omnes pariter, & suas, & populi Provincias emittit, nisi ubi Proconsules ab iis, quibus imperant, tributa exigunt.’ Procuratorum igitur officium erat, in Provinciis, in quas mittebantur, Fisco, seu Aerario publico praeesse, idemque per illas praestare, quod Quaestores, seu Praefecti Aerarii Romae. Publici enim reditus eorum curae committebantur, ex iisque quascunque Provinciae res requirebant, aut Imperatores mandabant, ipsi omnes faciebant impensas; quaeque deinde supererat, pecuniam in Romanum Aerarium deferebant; ut ideo officia sua melius praestarent, r Judices etiam erant in causis Fiscalibus, sed sine omni jurisdictione. Cum igitur Lucius Capito s Procurator Asiae constitutus vim Praetoris usurpaverit, & manibus militum ad spoliandos Provinciales usus fuisset, in exilium à Tiberio mittebatur, t [...]. i. e. ‘non enim tunc licitum erat Imperatorium [Page 136] pecuniam Procurantibus aliquid, amplius facere, quam statûtos reditus colligere, & de litibus in foro, & secundum leges ex aequo privatis dicere.’u Poenas igitur non infligebant, sed si aliquis eorum sententiis non submitteret, aut debita Fiscalia non solveret, aut crimen aliquod in iis, quorum interrogatio ad illos pertinebat, commisisse deprehenderetur, x in eo puniendo Praetoris aut Provinciae Praefecti, non suâ utebantur autoritate; nisi simul & Procuratores & Praesides fuissent, in Provincias enim Praesidiales frequenter mittebantur, qui utrumque magistratum habuere, ut ab Ulpiano discimus, l. 8. de Officio Proconsulis. Atque ideo Tacitus dicit, Hist. l. 1. Duae Mauritaniae, Rhaetia, Noricum, Thracia, & quaedam aliae à Procuratoribus cohibentur. i. e. Procuratores habuere Praesidum autoritate indutos, aliter ab iis cohiberi non poterant. Et in antiquis inscriptionibus multos invenimus, qui simul Praesides & Procuratores fuere, & tales in Judaea Pilatus, aliique, qui eam Provinciam usque ad Hierosolymae destructionem administrarunt, fuere; aliter jus gladii, quod illi tam crudeliter saepe exercuerunt, non poterant habuisse. Illorum enim, qui tantum Procuratores erant, legitima autoritas tota ea est, quam supra descripsimus, intraque eos terminos in singulis Provinciis ad earum Praefectis diu continebantur; iis enim usque ad Claudii tempora suberant, sed postquam ille y à Senatu exegisset, ut rata essent, quae Procuratores in judicando statuissent, ac si statuisset ipse, ab iis deinde nulla erat nisi z ad ipsum Caesarem provocatio; ab eo igitur tempore ab omni alio imperio liberati latius evagari coeperant, omnimodamque in Provinciales autoritatem, summamque eorum facultates rapiendi libertatem arrogare; quoscunque enim vellent, sub praetextu debiti Fiscalis pecuniâ, praediis, ceterisque bonis privabant; atque ideo Procurationes sub Galba, qui post Neronem Claudio successerat, amplissimas vocat a Suetonius, brevissimumque deinde iter, b inquit Tacitus, credebatur acquirendae pecuniae per procurationes negotia Principum administrare. Merito igitur, cquerebantur Britanni in formam Provinciae redacti, singulos sibi olim reges fuisse, nunc binos imponi, è quibus Legatus in sanguinem, Procurator in bona saeviret. Quid enim, inquit d idem Tacitus, non auderent illi, qui interiorem potestatem adepti sunt, & quorum acta gestaque sic comprobantur, quasi à Principe gesta essent. Atque hinc factum, quod in imperio Romano rapacissimum hominum genus, summumque ideo Provincialium gravamen diu Procuratores fuere, donec à melioribus principibus, Nerva scilicet & Trajano, reprimerentur: à quorum ultimo sic intra officii limites coercebantur, ut eo imperante, inquit e Plinius, cives non alios judices mallent. Major igitur nostri Memmii gloria, quod sub tali Principe hoc officium gessit, qui nullos habuit Procuratores, nisi qui fuerant justissimi. Trajani exemplum f Adrianus, g Antoninus Pius, aliique item imperatores secuti sunt, donec tandem eorum legibus Procuratorum autoritati limites ponebantur, extra quos in Provincialium damnum non poterant evagari. Postquam Constantinus Imperii statum de novo ordinasset, h dispositioni praefecti sacri Aerarii, qui tunc Comes sacrarum Largitionum dicebatur, subjecti fuere. Qui igitur prius Procuratores Caesaris, Comitis Sacrarum Largitionum deputati facti Procuratores summae rei, seu Procuratores summarum (i. e. pecuniae, quae Tributi nomine in eorum Provinciis solvebatur, summa enim pro pecuniae summâ accipitur) deinde vocabantur, eoque nomine ab aliis Procuratoribus apud autores distinguuntur; tandem enim multi Procuratores, praesertim post Constantini regnum, praeter eos Fisci Curatores, de quibus egimus, in omnes Imperii Provincias emittebantur, i quorum alii Baphiorum, alii Linificiorum, alii Gynaeceorum, alii metallorum, alii vicesimae haereditatum, [Page 137] alii rerum privatarum Procuratores dicebantur. l Duplex enim aerarium Imperatores habuere, Publicum, & Privatum, quorum hoc privati Principi [...] Patrimonii, illud publicos imperii reditus continebat: ex priori Imperatoriae domus, ex posteriori publicae totius Imperii impensae solvebantur. Qui huic praeerat Praefectus aerarii majoris, & tandem m Comes Sacrarum Largitionum, qui alteri praefectus aerarii privati, seu minoris, & tandem n Come [...] rerum privatarum domus divinae dicebantur. Hi in urbe Imperatoria semper manebant; atque ideo in Provinciis deputatos habuere, qui redituum, qui ad utrumque aerarium pertinebant, curatores fuere; ei autem vel in totâ Dioecesi, vel in una tantum Provincia illius hoc munus gerebant. Qui per totam Dioecesim Fisci curatores erant, honoratiori titulo Comites Sacrarum Largitionum per illam Dioecesim, qui per unam Provinciam tantum, Procuratores vocabantur; quorum Procuratores summarum, Baphiorum, Gynaeceorum, Linificiorum, Metallorum, vicesimae haereditarum, & monetarum, Comiti Sacrarum Largitionum, Procuratores rerum Privatarum Comiti rerum Privatarum Domus Divinae suberant. o Procuratores Baphiorum Baphiis, i. e. Officinis, in quibus purpurae tingebantur, Procuratores Gynaeceorum Textrinis, Procuratores metallorum tributo è metallis, Procuratores vicesimae haereditatum tributo ex haereditatibus defunctorum Principi debitis, Procuratores Monetarum monetae cudendae, Procuratores Linificiorum curae lini ad Principis usum comparandi praeerant. Sed haec de statu Imperii post Constantini tempora intelligenda sunt. Primo tantum publici Fisci & privati Imperatoris patrimonii Procuratores erant, quorum hi è libertis Caesarum, illi ex equitibus Romanis eligebantur. Priores in omnes Provincias sive erant Imperatoris, sive Populi, si modo in iis Imperator aliquod privatum patrimonium habuisset, posteriores vero in solas Imperatoris Provincias mittebantur, in iis enim solis Fiscus penes Imperatorem, in ceteris vero penes populum fuerat, qui earum dominium & regimen habuit. Et sic intelligenda sunt Dionis verba supra citata, ubi de Augusto dicit, [...]. i. e. Procuratores publicorum redituum ex equitibus Romanis eligebat, & in solas suas, Procuratores vero rerum Privatarum è libertis, & in omnes Provincias tam suas quam Populi, si in illis res privatas habuisset curandas, emittebat. Posteriores hi obscuri erant, nec ullam jurisdictionem, aut autoritatem habuere. De prioribus igitur intelligenda sunt, quaecunque apud Suetonium, Tacitum, aut Dionem de Procuratoribus occurrunt. Equites Romani ii fere semper erant, Procuratorum enim munus equestrem nobilitatem vocat p Tacitus, & tandem non nisi ex iis, qui apud Imperatores magno in honore erant, eligebantur, q iisque saepe Senatorii honores, & insignia consularia decreta fuere, atque ideo non tantum rapacissimi ii, de quibus supra egimus, sed praestantissimi saepe viri, & honoratissimi inter Romanos hunc magistratum gessere, quales erant r uterque Agricolae avus, s Tacitus Historicus, t Plinius, aliique; quibus Memmium nostrum idem Procuratorium munus sub principe optimo gestum, imperia, quae in exercitu habuit, & praemia, quae in bello à fortissimo Imperatore acceperat, probant nec nobilitate, nec virtutibus, nec favore apud Principem inferiorem fuisse. Hactenus de Procuratoribus in Genere, jam de iis quorum in Marmore est mentio paucis agendum est.
Monetae Procuratori. Monetae Procurator erat, qui Monetae cudendae praeerat, apud nostrates vocatur, The Master of the Mint, quales in imperio [Page 138] occidentali sex fuisse in Notitia Imperii memorantur, quorum primus Romae, secundus Sisciae in Pannonia, tertius Aquileiae in Gallia Cisalpina, quartus Arelatae ad ostium Rhodani, quintus Lugduni in Gallia Transalpina, sextus Treviris in Germania monetam cudendam procurabant; tot enim in Occidentali Imperio officinae monetariae fuere. Quot vero in Orientali erant Notitia Imperii non tradit: in aliis vero autoribus u Constantinopoli, x Cyzici, y Alexandriae, & z Antiochiae monetam cusam fuisse invenimus. Qui Romae olim officinis monetariis praeerant Triumviri monetales dicebantur. Eorum meminere Cicero Epist. famil. l. 7. Epist. 13. & Dio lib. 54. & Marmor a Gruterianum, in quo Imperante Caracalla cujusdam est mentio, qui III. VIR. MONET. A. A. A. F. F, i. e. Trium vir Monetae auro, argento, aere flando, feriundo, dicebatur. Triumvirorum igitur monetalium nomen & autoritas usque ad Caracallae Imperium duravit. Memmius ideo noster, qui sub Trajano vixerat, non Romae, sed in aliqua alia Imperii urbe Monetae Procurator erat; nisi forte, qui Romae Triumviri, Procuratores etiam promiscuo nomine appellabantur.
Provinciae Baeticae Procuratori. Procuratoris Patrimonii per Baeticam meminit b Codex Theodosianus, & Procuratoris Augusti Provinciae Baeticae Marmor, quod citat Salmasius in notis ad Pertinacem Capitolini. Per Procuratorem ideo Provinciae Baeticae hic etiam Patrimonii sacri, seu Fisci curator ille, quem supra descripsimus, videtur intelligendus.
Vicesimae Haereditatum Procuratori. Procurator vicesimae haereditatum is erat, qui vicesimam partem haereditatum defunctorum Imperatoribus ex Augusti lege solvendam colligebat. Augusti legem his verbis apud c Dionem habemus, [...], ab eo igitur tempore vicesima pars haereditatum, & legatorum, exceptis iis, quae proxime genere junctis ac pauperrimis morte aliorum relinquebantur, in aerarium inferebatur, quique huic Tributo praeerat, Procurator vicesimae Haereditatum dicebatur. d Grave hoc tributum fuit, atque ideo e Nerva ex clementia sua multos necessitate vicesimae absolvit, f Trajanus & g Antoninus eam temperarunt, h Gratianus tandem omnino sustulit, sublatamque tempore suo i Justinianus in Codice testatur.
Procuratori Fisci Provinciae Mauritaniae Tingitanae. Idem igitur Memmius in Mauritania Tingitana, quod prius in Baetica Procuratorium munus gessit, Publicos scilicet reditus Imperii procurabat, aerarioque istius Provinciae praeerat, atque ideo hic Fisci Procurator dicitur, Fiscus enim & Aerarium l [...] non [...] differebant. m Fiscus autem dicebatur à Fiscis, Fiscinis, seu Fiscellis, quae Spartea sunt utensilia ad majoris summae pecunias capiendas, unde quia major est summa pecuniae publicae, quam privatae, ut pro censu privato loculos & arcam dicimus, sic pro publico Thesauro aerarii dicitur Fiscus, Fiscus enim pecunia publica est, ex quo confiscari dici solet.
Mauritania Tingitana Provincia n Praesidialis fuit, & post Constantini Tempora inter Hispaniarum Provincias numerata. Sic dicta fuit à Metropoli illius Tingi, eoque nomine à duabus aliis Mauritaniis Caesariensi scilicet & Setifensi distinguitur. Tingis autem ad ostium Freti Gaditani sita est, & antiquissimae originis urbs fuisse dicitur. p Eam à Seddedo filio Hadi, quem Regem antiquissimum, & totius orbis Monarcham volunt, ut ei regia esset, conditam, ab [Page 139] eoque muris aheneis cinctum, & aedificiis ubique auro tectis ornatam tradunt Africani; unde cognosci potest, quanto in precio hanc urbem habuere, cum de ea tam magnifica fabulentur. q Plinius, & r Solinus illam Antaei opus dicunt, ab illiusque uxore Tingi s secundum Plutarchum nomen habuit, qui etiam narrat, Antaeum ideo in eâ urbe magna religione diu cultum, illiusque sepulchrum ingentis magnitudinis molem ibi ostensum, illudque à Sertorio erutum cadavere 60 cubitos longo repleri inventum fuisse; In hac certe Regione Antaeum, de quo Poetarum Fabulae, olim regnasse omnes consentiunt; & Lixum Regiam illius t à Tingi non longe dissitam ponunt Geographi, ibique secundum Mythologos Herculis cum eo lucta & Hesperidum horti fuere. Lixum & Tingin u Eratosthenes confundebat, eandemque civitatem putavit, quem errorem etiam secutus est Silius Italicus, atque ideo habet ille, lib. 3.
Et Tingin rapido mittebat ab aequore Lixus.
Lixus enim condita erat ad ostium fluvii, x qui etiam Lixus dicebatur, & urbi forte nomen dedit; iste fluvius nunc Lecuz, & urbs Larache vocantur. Prope Tingin vero nullus fluvius est, atque ideo incolae, ut infra ostendam, aquas è longinquo per canales sibi allatas habent. Procopius Cananitas, quos Josua è Palestina expulerat y Tingis conditores dicit. Ejus verba haec sunt, [...] (seu [...]) [...]. i. e. Secundum interpretationem doctissimi a Grotii. ‘Quando ad Mauros nos Historia deducit, congruens erit exponere, unde orta gens in Africa sedes fixerit. Quo tempore egressi Aegyptum Hebraei jam prope Palestinae fines venerant, mortuus ibi Moses vir sapiens dux itineris, successor imperii factus Jesus Navae filius intra Palestinam duxit popularium agmen, & virtute usus supra humanum modum terram occupavit, gentibusque excisis, urbes ditionis suae fecit, & invicti famam tulit. Maritima ora quae à Sidone ad Aegypti limitem extenditur, nomen habebat Phoeniciae. Rex unus imperabat, [Page 140] ut omnes, qui res Phoenicias scripsere, consentiunt. In eo tractu numerosae gentes erant, Gergesaei, Jebusaei, quosque aliis nominibus Hebraeorum annales memorant. Hi homines, ut impares se advenae Imperatori videre, derelicto patriae solo ad finitimam primum venere Aegyptum, sed ibi capacem tantae multitudinis locum non reperientes, erat enim Aegyptus jam ab antiquo faecunda populis, in Africam profecti multis conditis urbibus omnem eam Herculis Columnas usque obtinuerunt, ubi ad meam aetatem sermone Phoenicio utentes habitant, etiam in Numidia Castellum posuere, quo loco urbs est nunc dicta Tingis. Hic duae stant è lapide candido columnae propter magnum fontem, inscriptae Phoenicias literas, quarum ex sermone Phoenicio haec est interpretatio. Nos illi sumus, qui Praedonem effugimus Jesum filium Navae. Ante aliae colebant Africam gentes, quae ob vetustatem habitationis terrigenae nuncupantur. Inde est, quod Antaeus, qui Afrorum Rex cum Hercule Clupeae luctatus est, Terrae filius dicitur.’ Haec Procopius: Ad ea omnes, qui de dispersione Gentium agunt, invenies respexisse. Ut igitur Autoris verba habeas, ea omnia tibi hic exhibemus. Phoenices equidem circa Fretum Gaditanum omnes Africae & oppositas etiam Hispaniae oras ab antiquo tenuisse ex historia certissimū est. Primum enim hi in mari Mercaturam exercuere, cujus studio ad has regiones ulterius(que) navigasse, in iisque colonias ab antiquissimis temporibus posuisse, b Diodorus Siculus, c Strabo, d Mela, aliique testantur: & ad Alfraganum notat e Doctissimus Golius Mauritaniam secundum Arabicos antiquitatum scriptores Barbariam ideo appellari, quia ab extraneis, Philistaeis scilicet & Amalechitis, qui è patrio solo fugati illuc venere, habitata fuerat; Arabibus enim uti & Syris [...] est extra, foris, & [...] inde derivatum extranei, [...]eregrini, & inde etiam vocem [...], quâ Graeci omnes extraneos vocabant, deductam putat; sed hujus vocis ex ipsis Graecis, qui de ea optime statuere potuerant, f infra aliam damus Etymologiam.
Sed quamcunque Tingis originem habuerat, eam antiquissimam fuisse, & totius Mauritaniae Tingitanae (quae omnem eam regionem, quae jam in regna Fezzi, Morocci, & Suzi dividitur) Metropolin certissimum est. Primo sub Phoenicibus, deinde sub Carthaginensibus, & tandem victis Carthaginiensibus sub Romanis fuit. Primo ab iis Tributariis Principibus data erat, deinde vero, Mauritaniâ post occisum à Caio g Ptolemaeum Regem in formam Provinciae redactâ, Praesidi illius paruit, in eâque ille utpote Provinciae Metropoli sedem habuit. Eam Romanorum primus h Sertorius vi cepit, deinde Julius Caesar occupavit, & incolarum partem i in novam Coloniam in oppositis Baeticae oris traduxit, quae inde à Romanis Julia Traducta dicebatur, ab incolis vero Julia Joza; [...] enim in lingua Phoenicia, quâ tunc utebantur l Tingitani, idem est quod in Latina Traducta, nam Arabibus [...]gawaza, & Syris [...]guz, est Trajicere, transvehere, uti observavit Doctissimus m Bochartus. Hanc patriam suam fuisse dicit n Mela Geographus, à quo etiam secundum emendationem o Salmasii Tingis altera, secundum emendationem vero Doctissimi p Vossii Tingis Cetraria vocatur; qui etiam duplicem q Plinii errorem de hac urbe bene observat; primo quod ille q hanc Juliam Traductam cum Tingi Africanâ contra r aliorum Geographorum autoritatem confundit, & deinde q quod Coloniam ibi à Claudio Caesare primo locatam dicit. Si enim à Claudio Caesare ea Colonia ibi primo locata esset, quomodo s Strabo, t qui Imperante Tiberio occubuit, illius mentionem facere, quomodo Mela, qui v Claudii temporibus floruit, in ea x nasci poterant? Sequimur igitur y viri [Page 141] clarissimi sententiam, Julium Caesarem hujus Coloniae, ut nomen satis manifeste indicat, & non Claudium autorem fuisse, primoque verisimilius esse in Plinii codicibus à C. I. Caesare (pro Caio Julio Caesare) Juliam Traductam primo appellatam, deinde Scribarum errore à Cl. Caesare, & tandem à Claudio Caesare scribi, & his gradibus in approbatum autorem faedissimam mendam irrepsisse.
Post Romanos Tingis dominos habuit z Gothos, post Gothos Saracenos, a qui Imperante Moawiâ filio Abu Sophiani Califarum septimo, Ducibus Moawia filio Amiri, & Bashero filio Artahi, anno Christi 669. Hegirae 49. totam Africam & Mauritaniam occuparunt. Primo sub his, Califorum Praefectis, b deinde Ommiadis Hispaniae Regibus, & tum Xeriffis Fessensibus paruit; c donec ab Alphonso Portugalliae Rege, ejus nominis quinto in tertia illius in Africam expeditione, A. D. 1463. susceptâ capta fuisset. Ab eo tempore penes Lusitanos fuit, qui eam frustra saepe oppugnantibus Fessensium Regibus usque ad annum 1662 tenuere; eo vero anno Lusitani bello Hispanico oppressi, urbique igitur diutius tuendae impares facti, illam in manus Caroli secundi Potentissimi optimique Regis nostri, qui tunc Donnam Catharinam Johannis Portugalliae Regis filiam in Reginam acceperat, pro parte dotis tradidere.
‘In quali statu sub Saracenis haec urbs fuerat, è Saracenicis discendum est autoribus, è quibus Abul Feda Rex Hamae in praestantissimâ Geographiâ suâ Climate quarto haec habet Tangia urbs antiquissima; incolae ejus novam sibi urbem à veteri circa spatium milliarii dissitam condidere supra montem, ut ibi se melius munirent. Aqua Tangiae canalibus è longinquo adducitur, fructibus abundat, praecipue uvis & piris. Incolae ejus stolidi esse, & imbecillis ingenii observantur.’ A Tangia ad Septam (seu Ceutam) octodecem milliaria. Hactenus Abul Feda, de qua etiam urbe haec Autor d Geographiae Nubiensis, ‘Tangia urbs antiquissima. Regio ejus ab illa denominatur; sita est supra montem Mari imminentem: domus incolarum in acclivi illius sunt ad littus Marinum. Urbs est pulchra, in qua sunt Fora, & opifices, & artifices, in ea etiam est naupegium, & velorum & Sarcinarum depositorium; sita est in Terra protensa in continentem; incolae ejus sunt Barbari, genus deducunt à e Sanhajah.’ Haec à duobus peritissimis Geographiae scriptoribus de Tingi nostrâ traduntur. Quaecunque ceteri Arabes (quorum plures in Bibliotheca Pocockiana consului) de hac urbe habent, eadem sunt. His adjungas f Leonem Africanum, qui de Mauritania, utpote Mauritanus ipse, longe optimam descriptionem dedit. De Tingi ejus verba haec sunt. ‘Tingis urbs semper nobilis, beneque exculta fuit, structurisque sumptuosissimis varii generis admiranda. Ager non admodum felix, nec frugibus ferendis valde accommodus, ceterum valles habet, qui fontibus assiduis irrigatae omnium generum fructibus faecundissimam reddunt: reperias quoque extra urbem vites aliquot, verum in solo arenoso: Incolis frequentissima permansit ad ea usque tempora, quibus à Lusitanis expugnata fuit Arzilla▪ tum enim cives rumore bellico perterriti collectis rebus omnibus Fessam profugerunt.’ Cetera, quae de hac urbe habet idem Leo Africanus, in ipso autore, cum liber sit in omnium fere manibus, possis perlegere. Tingis igitur, quam nostrates tenent, non est eadem cum ea Tingi, quae olim Mauritaniae Tingitanae [Page 142] Metropolis fuit, sed nova urbs à Saracenis Condita: Urbs vetus circa spatium milliarii ab ea distat, quae jam Tingis vetus vocatur, illius nunc solae remanent ruinae, è quibus hoc Marmor erutum in novam Tingin translatum fuit, indeque à viro Honoratissimo Domino Hugone Cholmley Baronetto, cujus consilio & curâ Portus Tingitanus tam mira arte in ipso Oceano, invitis ventis & fluctibus, condebatur, in Angliam allatum ab eo hic in Academia nostra, ut Venerabile Antiquitatis Monumentum reponebatur.
Donis donato ab Imp. (i. e. Imperatore) Trajano Aug. (i. e. Augusto) bello Dacico Coronâ murali, Vallari, Hastis Pur (i. e. Puris) Vexillo Argent (i. e. Argenteo) Exacti exercitus. De Trajano & Bello Dacico ab eo gesto legas Xiphilinum, Zonaram, aliosque. g Coronas Murales & Vallares praemia esse militibus data, qui in urbium aut castrorum hostium expugnatione eorum muros aut valla primi transierant, satis notum est. Hasta pura etiam praemium militare fuit iis, qui insigniori facinore hostem aliquem in praelio hastâ suâ peremisset, praecipue data; atque ideo h Festus habet, Romani viros fortes saepe hastâ donarunt, & Marius apud i Salustium uti & Asconius, inter usitata militum praemia hastas & vexilla recensent. Utrumque praemium Aurelianus post bellum Gothicum, & Probus post Sarmaticum ab Imperatore Valeriano l accepere; & sic m Claudius Posiden Spadonem libertum suum in triumpho Britannico hastâ purâ donavit, & de hâc Hastâ intelligendus est n Propertius ubi dicit,
Sed tua sic domitis Parthae telluris alumnis,
Pura Triumphantis hasta sequetur equos.
Et Virgilius lib. 6. ubi dicit.
Ille (vides) juvenis, purâ qui nititur hastâ.
ad quod carmen notat Servius, hastam puram praemium militare fuisse, & sic dictam, quod nullo ferro armaretur.
Vexillo Argenteo. Vexilla etiam apud Romanos praemia fuisse viris fortibus in bello data, quae supra è Salustio & Asconio, & quae de Aureliano & Probo è Vopisco citavimus, satis probant. Hoc autem Vexillum erat, vel Purum, vel Caeruleum, vel Aureum, vel Argenteum. Vexillum purum erat, quod totum purpureum, nec aurum nec argentum intextum, nec aliquem alium colorem immistum habuit: & talia erant o quatuor Vexilla, quae Probus ab Imperatore Valeriano in bello Sarmatico acceperat. Caeruleum Vexillum colorem caeruleum immistum habens maris colorem repraesentabat, praemium igitur erat militibus tantum in bellis navalibus datum; p Tali D. Octavianus M. Agrippam in Cilicia post navalem victoriam donavit. Vexillum Aureum dicebatur, quod aurum intextum habuit, hujus meminit Polybius apud Suidam, ubi legitur, q [...], i. e. Polybius dicit, hos vero honoravit Vexillis aureis & hastis, Vexillum Argenteum argentum intertextum habuit, & hoc apud milites praecipue in usu erat, ut indicat Plinius Naturalis historiae suae lib. 33. cap. 3. ubi de auro agens haec habet, Praecipuam gratiam huic materiae fuisse arbitror, non colore, qui in argento clarior est magisque diei similis, & ideo militaribus signis familiarior, quoniam is longius fulget. Atque ideo etiam pro praemiis hoc Vexillum frequentius dari videtur. Ejus meminit r Marmor antiquum, in quo de C. Julio Corinthiano legitur, Cui ob virtutem suam Sacratissimi Imper. Coronam muralem, hastam puram, & vexillum argent▪ insigne dederunt. Et Tale Vexillum Argenteum erat, quod Marius Memmius ab Imperatore Trajano in fortitudinis praemium hic in Marmore accepisse memoratur. Si consulas Indicem Gruterianum sextum, plures invenies, tam qui Vexillis, quam qui hastis puris in virtutis praemium donabantur.
. . . . . . . . erexit Fl. Paternianio patri T. Fl. Onesimi Paterniani viri sui, & T. Fl. Onesimo Paterniano Praefecto armorum, & aedituo magnarum Dearum Nemesium, magistro equitum, custodi Rotularum, Prutani Primo, Agoronomo, Quaestori Civitatis, & alios magistratus honoris studio executo, . . . . . . . . . . .
VOX [...]Templum, quod Attice [...], & [...]verro derivata, primario & proprie significabat sacrificulum illum, qui Templum verrebat, aliaque circa illud inferiora ministeria peragebat: eum nos Anglice vocamus a Sexton: Deinde vero prim [...] inter Sacerdotes, ut exprimerent, quam humilem & dimissum erga deos habuerint animum; & tandem ipsae etiam civitates, in quibus Dei colebantur, ob eandem rationem, infimum hunc titulum magnâ quâdam superbiâ affectarunt. Quomodo civitates [...] vocabantur, supra dixit Seldenus; vox hic Sacerdotem significat. Hic igitur Paternianus Magnarum Dearum Nemesium Sacerdos Smyrnae fuisse dicitur; è Smyrna enim Marmor huc allatum fuit, ibique maxime hae Deae colebantur; urbis quippe fundatrices, ejusdemque numina tutelaria credebantur. De Nemesibus Deabus legas Lilium Gyraldum, Natalem Comitem, ceterosque veteris Graecorum Theologiae scriptores. De origine cultus harum Dearum apud Smyrnaeos (quod ad rem nostram magis spectat) hanc Historiam narrat Pausanias, a [...],
[...],
[...].
[...]. i. e.
Smyrnam vero veterem, cum una esset è duodecim Aeolensium urbibus, & Regio non minus quam nunc frequentes haberet incolas, Iones è Colophone eruptione factâ Aeolensibus ademtam occuparunt. In sequentibus deinde temporibus concilii sui jus cum Smyrnaeis Iones communicarunt. Hujus vero, quae nunc extat, urbs conditor extitit Alexander [Page 150] Philippi filius per visum in quiete, ut id faceret, monitus; Venationibus enim intentum Alexandrum in Pago monte à venatione reversum ad Nemesium fanum accessisse aiunt, ibique offendisse fontem, & Platanum, quae ante fanum aquas suis ramis adumbrabat, quum vero sub Platano somnum caperet, obversatas in somniis Nemeses mandasse, ut eo in loco urbem conderet, atque ut eo Smyrnaeos deduceret. Smyrnaei igitur consultores Clarum mittunt de praesenti rerum statu interrogaturos, quibus hoc datum est Oraculum,
Felices illi sunt terque quaterque futuri,
Quos Pagus accipiet trans sacra fluenta Meletis.
facile itaque se deduci Smyrnaei passi sunt: Ac Nemeses quidem plures non unam tantum venerantur, & earum matrem Noctem perhibent.
Hactenus Pausanias. Ab eo igitur tempore, quo Alexander Smyrnam de novo condidit, magnâ religione in illa urbe Nemeses Deae colebantur, iisque Templa & fana condita, & Sacerdotes, qui earum cultum curarent, e primariis & nobilissimis civibus (qualem Paternianum nostrum, qui hic [...] dicitur, alii quos gessit magistratus, fuisse satis probant) electi fuere. Basilicae apud Smyrnaeos Nemesibus Deabus consecratae in Marmore 28 occurrit mentio.
[...] hic ex oscitantia quadratarii duplicatur: cetera, quae in fine sunt, vetustate deleta jam legi non possunt.
CXVII.
DIS MANIBVS
Q. MANLI
CELERIS.
CXVIII.
[...].
[...].
[...].
[...].
Marco cognato Regis Ptolemaei Euergetae & Reginae Cleopatrae & Imperatori.
Lucius & Caius Pedii Caii filii Romani ob virtutem & Probitatem & erga suos benevolentiam. Apollini. Dianae.
Hoc Marmor basis statuae erat, quam Marco Ptolemaei Euergetae Aegypti Regis, & Cleopatrae Reginae cognato Lucius & Caius Pedii in insula Delo posuere. Ab insula Delo Marmor huc allatum fuisse ultima inscriptionis verba, viz. [...], manifeste indicant. Apollini enim & Dianae tota insula sacra erat; atque ideo statuae etiam, quae in ea in alicujus honorem ponebantur, utpote in ornamentum loci iis sacri collocatae, aut alterutri, aut utrisque eorum inscribebantur. Prioris generis Marmor 132 & Marmor 27 Appendicis; posterioris hoc, de quo jam agimus, fuere.
Lucius & Caius Pedii, qui statuam posuere, ut tum Marmor, tum nomen indicant, Romani fuere. Pedii enim familia Romae ex equestri ordine, ut è Marmoribus Gruterianis constat, in quibus mentio est a L. Pedii & M. Pedii Equitum Romanorum, & b Sexti Pedii Procuratoris Augustalis; Procuratorium autem munus c equestris nobilitas fuit. Ex his Pediis pauci in historia noti; celeberrimus eorum erat Q. Pedius, d qui Caesaris in Hispaniâ contra Pompeii filios legatus fuit, e de iisque victis triumphavit, inde Caesaris favorem adeptus ab eo f Cohaeres Augusto dabatur; Augusti igitur partes summo studio sequebatur, atque ideo ab eo, g cum post occisos Hirtium & Pansam primum consulatum gessisset, in collegam assumtus fuit, in quo Consulatu contra Caesaris occisores legem tulit, quae ab ejus nomine Lex Pedia dicebatur. h Hujus Pedii nepos erat alius Q. Pedius, qui cum natura mutus esset, pingendi arti se dedit, eâque evasit celeberrimus. De Duobus his Pediis in Historia lego, de aliis vero hujus nominis (exceptis Marmoribus Gruterianis, quae supra citavimus) nullibi; quinam igitur fuerant Lucius & Caius Pedii, de quibus hic agitur, nullam habeo autoritatem, unde possim indicare.
Duo Ptolemaei erant Aegypti Reges, qui Euergetae dicebantur, tertius scilicet & septimus. Tertius i filius erat Ptolemaei Philadelphi (qui Biblia è Lingua Hebraea in Graecam l transferenda curavit) & Ptolemaei Lagi (qui Macedonum primus m in Aegypto regnavit) nepos. De bello illius cum Seleuco Callinico Syriae Rege in vindictam caedis Sororis Berenices gesto, & expeditione illius in Syriam & Babyloniam susceptâ n supra diximus. Post reditum ab illa expeditione, o quod capta Babylonia inter spolia vasa pretiosa & Deorum simulacra, quae Cambyses olim captâ Aegypto in Persas portaverat, ad Aegyptios iterum secum reduxerit, ab iis deos suos iterum recipientibus, quasi summus erga eos benefactor, [...] deinde dicebatur. Hujus uxorem fuisse solam invenio Berenicem, p cujus comam (quam ipsa marito in Syriam profecto pro ejus salute devovens post felicem reditum succisam in delubro quodam Diis consecraverat) Conon Mathematicus in Coelum sublatam fingens inter Constellationes numeravit. Fallitur igitur magnus Armachanus, qui dicit Ptolemaeum Euergetam praeter Berenicen etiam Agathocleam uxorem habuisse, eamque Ptolomaei Philopatoris matrem fuisse, cum enim Strabo dicat, r [...], intelligendum est ibi Ptolemaeum non Agathocleae filium, sed amasium dici, eum enim meretricem s Agathocleam dictam habuisse, cujus illecebris se totum dedit, satis notum est in Historia. In simili errore etiam est a Simpsonus, secundum quem tum ille Aegypti Rex, ad quem ab Onia Pontifice b Josephus filius Tobiae, tum ad quem ab eodem Josepho Hyrcanus filius illius legationes susceperant, Ptolemaeus Euergetes fuerat: atque ideo ille reginam Cleopatram dictam ex autoritate Josephi habuit; c Josephus enim in utriusque legationis historia Cleopatrae Reginae mentionem facit. Sed hic Error ex ipso Josepho facile est diluendus; narrat enim d ille, Josephum Tobiae filium susceptâ ad Ptolemaeum legatione tributo totius Syriae colligendo praepositum fuisse, inde valde divitem evasisse, & in senectute Hyrcanum filium suum ad Ptolemaeum, eo tempore quo è Cleopatra Reginâ filium susceperat, cum donis misisse, e & tandem regnante in Syria Seleuco filio Antiochi magni mortem obiisse, cum 22 annis vectigalibus Syriae Judaeae & Samariae praefuisset. Post ejus obitum, narrante f eodem Josepho, Hyrcanus cum fratribus aliquandiu de imperio certavit est, sed tandem trans Jordanem pulsus, ibi septem annis vectigalibus illius regionis colligendis q[Page 152] praefuit usque ad initium regni Antiochi Epiphanis; eo autem post fratrem Seleucum in Syria regnante, Hyrcanus ob timorem illius semetipsum occidit. Primus autem annus Antiochi Epiphanis quintus erat regni Ptolemaei Philometoris in Aegypto, Antiochus enim incepit regnare g anno 137 aerae Seleucidarum, iste autem annus Aerae Philippi erat 148 (duodecimo enim anno aerae Philippi h inceperat Aera Seleucidarum) quem quintum Ptolemaei annum in regno Aegypti fuisse è Canone Ptolemaei constat. Ab eo igitur si septem annos, quibus Hyrcanus vectigalibus trans Jordanem praefuit, retro supputes, primus eorum in annum 22 Ptolemaei Epiphanis incidet, inde si quinque alios, quibus Hyrcanus cum fratribus certaverat, etiam retro supputes, incides in 17 annum ejusdem Ptolomaei, qui primus erat i Seleuci Soteris Syriae Regis, quo Josephum Tobiae filium, postquam 22 annos vectigalibus Syriae Judaeae & Samariae colligendis praefuislet, obiisse dicit l Josephus Historicus, quos annos 22 si eodem modo etiam retro supputes, incides in annum duodecimum Ptolomaei Philopatoris: eo igitur legationem ab Onia Pontifice in Aegyptum suscepit Josephus, & Syriae [...] tunc primo constitutus fuerat. Depravatus igitur est ille Josephi locus, m ubi hoc de Ptolemaeo Euergeta narratur, aut autor iste quam foedissime sibimetipsi contradicit; ex neutra igitur legatione nec Hyrcani scilicet, nec patris illius autoritate Josephi probari potest Ptolemaeum Euergetem, qui istius nominis primus in Aegypto regnabat, reginam unquam Cleopatram dictam habuisse. Cleopatra enim, quae in Historia primae Legationis, Josephi scilicet, Regina dicitur, Ptolemaei Philopatoris, quae in secunda, Ptolemaei Epiphanis uxores fuere. Prior mariti soror erat (à Cambysis enim temporibus in usu erat apud Reges Persiae & Aegypti sorores ducere) à n Polybio Arsinoe, à Justino o Eurydice appellatur, apud p Livium vero, uti apud Josephum, Cleopatrae nomen habet. Posterior Antiochi magni Syriae regis q filia erat, quae Ptolemaeum Philometorem & Ptolemaeum Physconem, utrosque postea Aegypti reges, peperit, alterque horum erat, cujus nativitatis gratulandae gratiâ Hyrcanus Legationem in Aegyptum susceperat; credo ego tunc Ptolemaeum Philometorem nasci, & quoniam ille valde r juvenis patri, s qui 24 annos regnabat, dicitur successisse, ejus nativitatis uti & legationis Hyrcani tempus in ultimum vitae Josephi, & decimum sextum regni patris Ptolemaei Epiphanis annum rejicio. Hactenus indicavi Ptolemaeum Euergetam ejus nominis primum Reginam Cleopatram dictam non habuisse; de eo igitur in hoc Marmore non agitur: quod etiam ulterius probatur, quod cum Ptolemaeus Euergetes ejus nominis primus ante initium secundi belli Punici, atque ideo diu priusquam Romani in Graeciam penetrassent, occubuisset, non omnino verisimile est illius temporibus Lucium & Caium Romanos statuam in Delo insula posuisse, aut illum regem Cognatum habuisse Romano nomine Marcum appellatum. Quae igitur in antiquissimo hoc Marmore habentur, de altero Ptolemaeo Euergete interpretanda sunt; is autem regum Ptolemaicorum septimus erat, & prioris Ptolemaei Euergetae pronepos. Primus enim Ptolemaeus Euergeta genuit Ptolemaeum Philopatorem, cujus filius erat Ptolomaeus Epiphanes, qui genuit Ptolomaeum Philometorem, & Ptolemaeum Euergetam secundum. t Primo hic Cyrenaeis imperavit, post patris autem obitum Aegypti etiam regnum obtinuit; u nequissimus hic omnium Aegyptiacorum Regum fuit, & x corpore turpissimus, praesertim ob ingens ventris abdomen; atque ideo à plerisque y [...], i. e. ventricosus cognominabatur, sagina enim ventris, inquit z Justinus, belluae magis quam homini [Page 153] similis, ab adulatoribus vero a Euergeta dicebatur, eoque ipse nomine maxime delectabatur; ab Alexandrinis vero ob nequitiam & horrendam crudelitatem [...] vocabatur. Regnum hic auspicatus est eodem anno, quo deleta est Garthago, cum jam Romani Graeciae, Asiae, Africaeque imperium obtinuissent, Romanaque nomina in exteris gentibus non tantum nota, sed etiam affectatione quâdam usurpata fuissent, maxime in Aegypto, b quae tam Physconis, quam fratris Philometoris temporibus Romanorum tutelae suberat. Duas hic Reginas habuit utras(que) Cleopatras appellatas; prima c soror illius erat, quam prius fratri Philometori nuptam post obitum illius ipse etiam duxit; sed eâ non diu postea repudiatâ, illius filiam d Cleopatram etiam dictam, quam prius stupraverat, in uxorem accepit, eamque per totum vitae tempus retinuit. Cum igitur nihil obstet, quo minus haec, quae in Marmore habentur, de hoc Ptolemaeo interpretemur, nec aliquis alius Ptolemaeus Euergeta inter Aegypti reges inveniendus sit cui eadem possunt applicari, manifestum est hunc Ptolemaeum Euergetam in Marmore Ptolaemeum Physconem fuisse, qui in Aegypto anno ante Christum natum 144 regnare inceperat; & Cleopatram Reginam illius uxorem fuisse. An vero haec Cleopatra ea erat, quam Physcon in initio regni duxit, sive filia illius, quam postea repudiata matre in uxorem acceperat, cum nesciamus tempus quo Marmor exaratum fuerat, manet incertum.
Marcus nomen Romanum fuit, qui vero eo denominabatur, cum Ptolemaei cognatus esset, aut Syrus, aut Aegyptius fuisse videtur. Si Romanus esset, hoc de eo, aeque ac de Lucio & Caio Pediis indicaretur. Exteros autem crescente Romano imperio Romana nomina saepe assumpsisse, usitatum erat. Hujus rei Marcus Evangelista aptissimum & omnibus notissimum praebet Exemplum.
CXIX.
Hoc Marmor exhibet imaginem Frontis Templi. In superiori parte illius inscriptio erat, sed temporis injuria tota est deleta.
Epochae veterum Graecorum nobiliores, seu insigniora Annorum Intervalla ferme universa, anno, ante vulgarem D. N. Jesu Christi epocham, CCLXIII, seu Periodi Julianae MMMMCCCCLI, conscripta.
Idem Charactere communi cum versione & Lacunarum fere omnium supplementis. Supplendi rationem infra damus in Notis Historicis ad singulas Epochas. In initio Epocharum seu Periocharum indicatur in secunda columna numerus eorum, in primâ in quâ Marmoris lineâ singulae incipiunt.
................ Descripsi superiora tempora orsus à Cecrope, qui primus regnavit Athenis, usque ad Archontem in Paro quidem Astynactem, Athenis vero Diognetum.
[...].
Epoch. 1. A quo Cecrops Athenis regnavit, & regio Cecropia dicta est, quae prius dicebatur Actica ab Actaeo indigena, anni MCCCXVIII.
L 3. [...].
Ep. 2. A quo Deucalion apud Parnassum in Lycoria regnavit, regnante Athenis Cecrope, anni MCCCX.
L. 4. [...].
Ep. 3. A quo lis Athenis intercessit Marti, & Neptuno super Hallirrothio Neptuni filio, & locus dictus est Arius Pagus, anni MCCLXVIII, regnante Athenis Cranao.
L. 5. [...].
Ep. 4. A quo Diluvium tempore Deucalionis evenit, & Deucalion imbres fugit è Lycoriâ Athenas ad Cranaum, & Jovis Phyxii & Olympii Templum extruxit, & sacra pro salute fecit, anni MCCLXV, regnante Athenis Cranao.
Ep. 5. A quo Amphictyon Deucalionis filius regnavit Thermopylis, & congregavit populos in viciniâ habitantes, & appellavit Amphyctionas, & Pylaeam ubi etiam nunc adhuc sacrificant Amphictyones, anni MCCLVIII, regnante Athenis Amphictyone.
L. 8. [...].
Ep. 6. A quo Hellen filius Deucalionis in Pthiotide regnavit, & Hellenes appellati sunt, qui prius Graeci dicebantur, & Agonem Panathenaicum instituerunt, anni MCCLVII, regnante Athenis Amphictyone.
L. 10. [...].
Ep. 7. A quo Cadmus Agenoris filius Thebas advenit secundum oraculum, & Cadméam condidit, anni MCCLV, regnante Athenis Amphictyone.
L. 12. [...].
Ep. 8. A quo Eurotas & Lacedaemon in Laconia regnarunt, anni MCCLII, regnante Athenis Amphictyone.
L. 13. [...].
Ep. 9▪ A quo navis prima ex Aegypto solvens in Graeciam appulit, & vocata est Pentecontorus, & Danai filiae Amymone, & B......, & Helice, & Archedice sorte lectae [...] ceteris filiabus templum condidere, & sacrificabant super littus in maritima regione in Lindo, quae Rhodi urbs est, anni MCCXLVII, regnante Athenis Erichthonio.
L. 14. [...].
Ep. 10. A quo Erichthonius Panathenaeis primo celebratis currum junxit, & certamen edidit, & [Page 163] Athenienses eo nomine appellavit, & simulacrum matris Deorum apparuit in Cybelis montibus, & Hyagnis Phryx tibias primus invenit in Celaenis urbe Phrygiae, & harmoniam dictam juxta Phrygiū modum primus tibiis cecinit, & alios nomos magnae Matris, Dionysi, Panis, & illum deorū patriorū & Heroum anni MCCXLII regnante Athenis Erichthonio, qui currum junxit.
Ep. 11. A quo minos ejus nominis primus regnavit, & Cydoniam condidit; & ferrū inventum est in Ida, inventoribus Idaeis Dactylis Celmi, & Damnaneo, anni MCLXVIII, regnante Athenis Pandione.
L. 21. [...].
Ep. 12. A quo Ceres adveniens Athenas fruges seminavit, & ad alias gentes emisit per Triptolemum filium Celei & Neaerae, anni MCXLV, regnante Athenis Erichtheo.
L. 23. [...].
Ep. 13. A quo Triptolemus fruges sevit in Raria dicta Eleusine, anni MCXLII, regnante Athenis Erichtheo.
L. 24. [...].
Ep. 14. A quo ......... ejus Poesin edidit, & puellae raptū, & Cereris investigationem .... ...., & fabulas de iis, qui fruges accipiebant, an. MCXXXV, regnante Athenis Erichtheo.
L. 26. [...].
Ep. 15. A quo Eumolpus Musaei filius Mysteria exhibebat [Page 164] in Eleusine, & patris sui Musaei poemata edidit, anni ..... regnante Athenis Erichtheo filio Pandionis.
Ep. 16. A quo lustratio primo facta fuit per caedem ......... anni MLXII regnante Athenis Pandione filio Cecropis.
L. 29. [...].
Ep. 17. A quo Gymnicum certamen in Eleusine proponebatur, anni .... regnante Athenis Pandione filio Cecropis.
L. 30. [...].
Ep. 18. A quo humana sacrificia, & Lycaea celebrata fuere in Arcadia ........ Lycaonis dabantur inter Graecos, anni M..... regnante Athenis Pandione filio Cecropis.
L. 31. [...].
Ep. 19. A quo lustratio facta fuit Athenis, & Hercules primus initiatus fuit Agris, & Sacellum conditum fuit, an. M.... regnante Athenis Aegeo.
L. 32. [...].
Ep. 20. A quo Athenis sterilitas frugum contigit, & consultus Apollo responsū dedit, ut poenas subirent, quascun(que) Minos postularet, an. MXXXI regnante Athenis Aegeo.
L. 33. [...].
Ep. 21. A quo Theseus duodecim Atticae urbes in unam civitatem collegit, & reipublicae formam, & statū popularem constituit, se ipso Athenis regnante, & Isthmiorum certamen proposuit, postquā Sinin occiderat, an. DCCCCLXXXXV.
L. 34. [...].
[Page 165]Ep. 22. A quo . . . . . . . . . anni DCCCCLXXXXII regnante Athenis Theseo.
Ep. 23. A quo Eteoclus, Adrastus, & Amphiraus Argis regnarunt, & in Nemeâ certamen primi celebrarunt, anni DCCCCLXXXVII, regn. Athenis Theseo.
L. 37. [...].
Ep. 24. A quo Graeci ad Trojam expeditionē susceperunt, an. DCCCCLIV regn. Athenis Menestheo an. reg. illius decimo tertio.
L. 38. [...].
Ep. 25. A quo Troja capta fuit, an. DCCCCXLV regnante Athenis Menestheo an. regni illius vicesimo secundo mensis Thargelionis die septimo ante finem.
L. 39. [...].
Ep. 26. A quo Orestes in Scythia insania sua sanatus fuit, & lis in Areopago intercessit illi & Erigonae filiae Aegisthi de Aegistho, in qua vicit Orestes suffragiis numero aequalibus existentibus, anni DCCCCXLII, regnante Athenis Demophonte.
L. 40. [...].
Ep. 27. A quo Teucer Salamina in Cypro condidit, anni DCCCCXXXVIII regnante Athenis Demophonte.
L. 42. [...].
Ep. 28. A quo Neleus incoluit Miletum in Caria gentem congregans Ionum, qui condiderunt Ephesum, Erythras, Clazomenas, Teon, & Lebdeū, & Colophonem, Myuntē, Phoceā, Prienen, Samum, Chiū, & Panionia instituta fuere, an. DCCCXIII, regnante Athenis quidem Neleo an. decimo tertio.
L. 42. [...].
[Page 166]Ep. 29. A quo Hesiodus Poeta claruit, anni DCLXXX, regnante Athenis Megacle.
Ep. 30. A quo Homerus Poeta claruit, anni DCXLIII, regnante Athenis Diogneto.
L. 45. [...].
Ep. 31. A quo Pheidon Argivus Argis rempublicam administrabat, mensuras & pondera fecit, & nummum argenteum in Aegina cudit, quum esset undecimus ab Hercule, anni DCXXXI, regnante Athenis Diogneto.
L. 45. [...].
Ep. 32. A quo Archias Euageti filius, cum decimus esset à Temeno, è Corintho coloniam eduxit Syracusas, anni CCCCXCIIII, regnante Athenis Aeschylo, anno vicesimo primo.
L. 47. [...].
Ep. 33. A quo annuus Archon exstitit primus Creon an. CCCCXX.
L. 48. [...].
Ep. 34. A quo Tyrtaeus Lacedaemoniis commilitabat, anni CCCCXVIII, Archonte Athenis Lysiâ.
L. 48. [...].
Ep. 35. A quo Terpander Derdenei filius Lesbius nomos Lyricos, & auleticos docuit, quos cum tibicinibus simul tibiis cecinit, & actionem coram populo depulit, anni CCCLXXXI, Archonte Athenis Dropilo.
L. 49. [...].
Ep. 36. A quo Alyattes Lydis imperavit, anni CCCXLI, Archonte Athenis Aristocle.
L. 50. [...].
Ep. 37. A quo Sappho è Mitylene in Siciliam trajecit fugiens ........ anni CCCXXX, Archonte [Page 165] Athenis quidem Cretia priore, Syracusis vero rerum potientibus finitimis.
Ep. 38. A quo Amphictyones victoriam obtinuerunt Cyrrham capientes, & Agon gymnicus editus fuit Chrematites dictus è spoliis, anni CCCXXVII, chonte Athenis Simone.
L. 53. [...].
Ep. 39. A quo Stephanites agon denuo editus fuit, anni CCCXVIII, Archonte Athenis Damasiâ secundo.
L. 54. [...].
Ep. 40. A quo Athenis Comoedia primum acta est in scenâ tabulatâ, inventoribus Sufarione & Dolone Icariensibus, qui pro praemio ficuum cophinum, & vini dolium quadrigâ exportarunt, anni CCL..., Archonte Athenis.....
L. 54. [...] . . . . .
Ep. 41. A quo Pisistratus Athenis Tyrannidem occupavit, anni CCLXXXXVII, Archonte Athenis Comia.
L. 56. [...].
Ep. 42. A quo Croesus in Asia regnavit, & ad Delphos legatos misit, anni CCXCII, Archonte Athenis Euthydemo.
L. 56. [...].
Ep. 43. A quo Cyrus Persarum rex Sardes expugnavit, & Croesum à Pythia deceptum vivum cepit, anni CCLXXVIII, Archonte Athenis . . . . . . . & hujus tempore floruit Hipponax Iambicus Poeta.
Ep. 44. A quo Thespis Poeta è plaustro primus docuit Alcestin, & hircus pro praemio victori proponebatur, anni CCLXXII, Archonte Athenis Alcaeo priore.
L. 58. [...].
Ep. 45. A quo Darius in Persia regnavit, mago occiso, anni CCLIII, archonte Athenis . . . . . . . . . .
L. 59. [...] . . . . . .
Ep. 46. A quo Harmodius & Aristogiton interfecerunt Hipparchum Pisistrati filium Athenarum Tyrannum, & Athenienses pacti sunt cum Pisistratidis, eos muro Pelasgico excedere, anni CCXLVIII, archonte Athenis Clisthene.
L. 59. [...].
Ep. 47. A quo Chori primum certarunt virorum cujusmodi primū docuit Hippodicus Chalcidensis, & vicit anni CCXXXXIV, archonte Athenis Isagorâ.
L. 61. [...].
Ep. 48. A quo . . . . Hippias . . . . . . Athenis, anni CCXXXI archonte Athenis Pythocrite.
L. 61. [...].
Ep. 49. A quo in Marathone pugna commissa est ab Atheniensibus contra Persas, & Artaphernem Satrapam, unum è Darii Nepotibus, Ducem superarunt Athenienses, anni CCXXVII, archonte Athenis Phaenippo secundo, & in praelio [Page 169] una certavit Aeschylus Poeta, quando erat annorum XXXV.
Ep. 50. A quo Simonides avus Simonidis Poetae, qui etiam & ipse Poeta fuit, Athenis claruit, & Darius mortuus est, Xerxes vero filius illius regnat, anni CCXXV, Archonte Athenis Aristide.
L. 63. [...].
Ep. 51. A quo Aeschylus Poeta Tragoediâ primo vicit, & Euripides Poeta nascitur, & Stesichorus Poeta in Graeciam venit, anni CCXXII, Archonte Athenis Philocrate.
L. 65. [...].
Ep. 52. A quo Xerxes navigiorum pontem junxit in Hellesponto, & à Graecis in Thermopylis commissa est pugna, & etiam pugna navalis ad Salaminem à Graecis contra Persas, in qua vicerunt Graeci, anni CCXVII, Archonte Athenis Calliade.
L. 66. [...].
Ep. 53. A quo ad Plataeas commissa est pugna ab Atheniensibus contra Mardonium Xerxis ducem, in qua vicerunt Athenienses, & Mardonius occubuit in pugna, & ignis diffluebat in Sicilia circa Aetnam, anni CCXVI, Archonte Athenis Xantippo.
Ep. 54. A quo Gelon Dinomenis filius Syracusis Tyrannidem occupavit, an. CCXV, archonte Athenis Timosthene.
L. 69. [...].
Ep. 55. A quo Simonides Leoprepis filius Ceius, qui memorandi artem invenit, eam docens Athenis vicit, & positae sunt imagines Harmodii & Aristogitonis, anni CCXIV, Archonte Athenis Adimanto.
L. 70. [...].
Ep. 56. A quo Hiero Syracusis Tyrannidem occupavit, anni CCVIII, Archonte Athenis Charete; claruit autem Epicharmus poeta hujus tempore.
L. 71. [...].
Ep. 57. A quo Sophocles Sophilli filius, qui è Colono fuit, Tragoediâ vicit, quum esset annorum XXVIII, anni CCVI, Archonte Athenis Apsephione.
L. 72. [...].
Ep. 58. A quo in Aegospotamis lapis cecidit, & Simonides Poeta obiit XC annos natus, anni CCV, Archonte Athenis Theagenidâ.
L. 72. [...].
Ep. 59. A quo Alexander mortuus est, filius autem illius Perdiccas apud Macedonas regnavit, anni CXCIX, Archonte Athenis Euthippo.
Ep. 60. A quo Aeschylus Poeta, cum vixisset an. LXIX, diem obiit in Gela Siciliae, anni CXCIII, Archonte Athenis Callia primo.
L. 74. [...].
Ep. 61. A quo Euripides, cum annos natus esset 43, Tragoediâ primum vicit, anni CLXXIX, Archonte Athenis Diphilo; vixerunt autem tempore Euripidis Socrates, & Anaxagoras.
L. 75. [...].
Ep. 62. A quo Archelaus apud Macedones regnavit Perdicca defuncto, anni CLVI, Archonte Athenis Astyphilo.
L. 76. [...].
Ep. 63. A quo Dionysius Syracusis Tyrannidem occupavit, anni CXLVII, Archonte Athenis Euctemone.
L. 77. [...].
Ep. 64. A quo Euripides mortuus est, cum vixisset annos LXXVII, anni CXLV, Archonte Athenis Antigene.
L. 77. [...]
Ep. 65. A quo Sophocles Poeta, cum vixisset annos 91, mortuus est, & Cyrus in Persiam ascendebat, anni CXLIII, Archonte Athenis Calliâ secundo.
L. 78. [...].
Ep. 66. A quo Telestes Selinuntius vicit Athenis, anni CXXXIX, Archonte Athenis Mycone.
Ep. 67. A quo rediere, qui cum Cyro ascenderunt, & Socrates Philosophus occubuit, cum vixisset annos LXX, anni CXXXVII, Archonte Athenis Lachete.
L. 80. [...].
Ep. 68. A quo . . . . . . . . . . Athenis, anni CXXXV, Archonte Athenis Aristocrate.
L. 81. [...]
Ep. 69. A quo ......... . . . . . . rianus Dithyrambo vicit Athenis, anni . . . ., Archonte Athenis . . . . .
L. 81. [...].......
Ep. 70. A quo Philoxenus Dithyramborum scriptor occubuit, cum vixisset annos LX, anni CXVI, Archonte Athenis Pytheâ.
L. 82. [...].
Ep. 71. A quo Anaxandrides Comicus vicit Athenis, anni CXIII, Archonte Athenis Calliâ.
L. 82. [...].
Ep. 72. A quo Astydamas Athenis vicit, anni CIX, Archonte Athenis Aréo. Arsit vero tunc in coelo magnus cometa.
L. 83. [...]
Ep. 73. A quo in Leuctris pugna commissa fuit inter Thebanos & Lacedaemonios, in quâ vicere Thebani, anni CVII, Archonte Athenis Phrasiclide, & occubuit Cleombrotus Lacedaemoniorum Rex.
L. 84. [...].
Ep; 74. A quo Stesichorus secundus Himeraeus vicit Athethenis, [Page 173] & condita fuit Megalopolis in Arcadia, anni CVI, Archonte Athenis Dyscineto.
Ep 75. A quo Dionysius Siculus obiit, filius autem ejus Dionysius Tyrannidem occupavit, & Alexander Pheris regnat, anni CIV, Archonte Athenis Nausigene.
L. 86. [...]
Ep. 76. A quo Phocenses Templum Delphicum expilarunt, an. LXXXXIIII, Archonte Athenis Cephisodoto.
L. 87. [...].
Ep. 77. A quo Timotheus annos natus LXXXX diem obiit Athenis, & Philippos urbem condidit Philippus Macedonum rex, & Alexander Pheraeus occubuit, & Dionysii praefectos Dion superavit, anni LXXXXIII, Archonte Athenis Agathocle.
L. 88. [...]
Ep. 78. A quo Alexander Macedonum Rex nascebatur, anni LXXXXI, Archonte Athenis Callistrato, quo tempore floruit Aristoteles Philosophus.
L. 91. [...].
Ep. 79. A quo Calippus, cum Dionem interfecisset Tyrannidem Syracusis occupavit, anni LXXXX, Archonte Athenis Diotimo.
QUanquam Lydiati nomen apud Eruditos jure merito in honore sit, non videtur supervacuum eorumquae, scripserat, Catalogum apponere; quia cum dispersa jaceant, ad publicam notitiam vix pervenere.
Praeter Annotationes hasce scripsit.
Tractatum de variis Annorum formis.
Praelectionem Astronomicam de Coelo & Elementis.
Disquisitionem Physiologicam de origine Fontium.
Defensionem tractatus de variis Annorum formis.
Additamenta quaedam ad praedictum opus.
Solis & Lunae periodum, sive Annum magnum.
De Anni Solaris mensurâ.
Emendationem Temporum.
Numerum Aureum.
De Sabbato.
Tractatum de Altaribus in Ecclesiis cum defensionibus variis.
Annotationes primae ad Chronicon Marmoreum, de Morte Darii Hystaspis, &c.
VELIM sanè ad magis asserendam Marmorei hujus Chronici dignitatem & Autoritatem, quam equidem maximopere assertam cupio, ut, perinde ac de Consularibus Romanorum Fastis Marmoreis, ante annos plus minus octoginta Romae in Comitio effossis, memoriae mandetur, ubi, quando, & quomodo, inventum sive repertum fuerit; quod etiam forte nonnihil ad melius intelligenda ejus nonnulla conduxerit. Quum vero citimus ejus terminus sive finis fixus sit principio Olympiadis centesimae vicesimae nonae; primū animadverti idem ipsum esse tempus suscepti à Romanis, scilicet Appio Claudio Caudice & Marco Fulvio Flacco Consulibus, belli Punici primi, adeoque primi transmarini, nimirum in Siciliâ geri coepti (scilicet ubi Polybius suam Historiam inchoavit, quem terminum etiam Historiae suae posuit Dionysius Halicarnasseus, qui & ipse quoque breve Chronicon per Atheniensium tempora digestum edidit.) Unde subinde subit animum meum suspicio, quam tamen adjunctum Smyrnaeorum & Magnesiorum foederis monimentum nonnihil retundit, an non ad Pharum Insulam Adriatici maris aliquo modo spectet, & ipsam quidem Pariorum Coloniam, secundum Oraculum quoddam conditam, Dionysio Seniore Siciliae tyranno auxilia suppeditante, anno quarto Olympiadis nonagesimae octavae, Archonte Athenis Dexitheo, juxta Diodorum Siculum, libro 15. Hoc tantum ausim dicere me haud temere credere posse, Epocham Chronici Marmorei casu fortuito incidisse in initium primi Romanorum belli Punici, primi inquam transmarini, ejusque in Siciliâ suscepti.
Porro quod anno 1252. mancum extat — [...], forsitan non tam Phoenices reges Cadmum & Phoenicem, quam Laconices Eurotam & Lacedaemonem spectat: quandoquidem auctor ferme intra Graeciae fines se contineat, nisi in Persicis Imperatoribus, sed & iis finium Graeciae invasoribus.
Ad annum 292. nempe primum Olympiadis quinquagesimae sextae, n [...]men Archontis Atheniensis mutilum — [...], quod Latine redditur Populo [...] [...]ea series summorum Magistratuum Romanorum & Archontum Athenien [...]ium manuscripta ante annos sedecim, unáque cum aliis manuscriptis nostris apud me suppressa, & in tenebris delitescens, exhibet Euthydemum: autore, si bene memini, libris jam ferme biennium viduatus, Diogene Laertio in vita Chilonis.
Anno 253. quarto Olympiadis sexagesimae quintae, initium regni Darii Hystaspidae, Mago defuncto, positum quadriennio serius quam Ptolemaeo Astronomo, & aliis, videtur commodissime referri posse ad Babylonem ab eo captam Zopyri dolo, quam antiquissimam Imperii Metropolim Magi factio, & forsan aliquis ex eadem Consanguinitate eo usque rebellem contra ipsum tenuerat: quâ occasione postea idem Darius appellatus sit Assyriae Rex, Ezrae 6. quemadmodum annotavi nostra Emendatione Temporum ad annum Mundi 3489.
Anno 227. ac secundo Olympiadis septuagesimae secundae nomen Archontis Atheniensis obliteratum, relicto solum, secundo, [...], quo Datis Darii Hystaspidae Dux praelio Marathonio à Miltiade & Atheniensibus profligatus est, restituatur è Plutarcho in Aristide, Phanippo sive Phaenippo secundo. Fuit autem prior Phaenippus Archon, initio Olympiadis quadragesimae octavae, juxta Clementem Alexandrinum, primo stromate, si recte memini: cum apud Eusebium in Chronico, idem Phaenippus Archon Athenis, tanquam ex eodem Clemente referatur ad Olympiadem 47. Insequente Anno, nempe 226. (ita enim legendum apparet, licet Seldenus ambigat utrum ita, an 225. uno [Page 2] anno minus) ac tertio Olympiadis septuagesimae secundae Darii Hystaspidae mors assignata, Archonte Athenis Aristide, quem idem Plutarchus. in ipsius Aristidis vitâ diserte asseverat, Archontem Eponymum fuisse proxime post Phaenippum, quo Archonte praelium Marathonium commissum fuerat: liquido confirmat nostram ex Ctesia Chronologiam, referentem ejusdem Darii mortem, ejusque filii Xerxis regni initium, quinquennio citius quam auctore Herodoto vulgus autumat: quae ex consequenti viam sternit statuendo Artaxerxis Longimani filii Xerxis etiam regni initio, citius eodem quinquennio, pariterque nostrae restitutioni initii septuaginta hebdomadum Danielis, anno regni hujus vicesimo, tantopere controversi, & tanti momenti. Quam quidem Chronicam Annotationem antiquissimi & nobilissimi Monimenti, eodem nomine, utcunque alii aestimaverint, ipse sane magni aestimo: neque enim paucorum millium animarum salutis aeternae interest, demonstratum habere Articulum temporis quo Messias ille manifestandus fuerat.
Anno 193. quum mentio fiat Archontis Calliae prioris, iterumque anno 143. forte hic pro [...], legendū videatur, vel [...], vel [...], nisi potius [...], aut [...], nempe divite illo Hipponici filio, qui Conviviū Xenophonteum praebuit. Verum haec aliaque hujusmodi minutiora sunt, quam ut animadversione digna videri queant, adeoque magis mirum videatur, doctissimos & diligentissimos vetustissimorum & obliteratorum marmorum Interpretes tot obscurissima tam acute vidisse, quam haud usquequa(que) omnia perspexisse; Me vero quod attinet, veniam à literatis omnibus peto, quod haec hactenus absque prom tâ librorum supellectili attingere ausus sim, quae sine abundanti eorum copia protractari nequeant. Ut autem eodem desinam unde exorsus sum, hortor ipsos Interpretes, ut sciscant porro de modo, loco, tempore, aliisque circumstantiis reperti talis monimenti, confirmandae ejus dignitati & authoritati, quo honoratissimus Comes nostrâ quidem sententiâ praeclare de posteritate meritus est.
Disquisitio de tempore Dynastiae, & Mortis Gelonis Syracusani, in quo Marmoreum Chronicon Arundelianum septennio differt à Diodoro Siculo, & communi opinione. Eâque occasione de aliis quibusdam differentiis ejusdem Chronici à receptis opinionibus.
STATUIT Auctor Chronici Marmorei Gelonem Dinomenis filium tyrannidem obtinuisse (sc. Syracusis, antea enim Gelis aliquandiu dominatus erat juxta Herodotum, Lib. 8.) annis 215. ante Epocham suam sive Chronici finem, nempe Olympiadem 129. id est, Olympiadis 75. anno secundo, Archonte Athenis Timosthene: Hieronem autem Gelonis fratrem septennio postea, annis 208. ante Epocham, id est, Olympiadis 73. anno primo, Archonte Athenis Charete; tanquam Gelone tunc demum mortuo. Atqui Diodorus Siculus, in rebus suae gentis, inquam Siciliae, pro ratione instituti operis prope dixerim nimius, libro undecimo, scribit, Hieronem Geloni fratri tanquam mortuo, postquam regnaverat annos 7. successisse in Principatu, anno tertio Olympiadis 75. Archonte Athenis eodem Timosthene: & inde regnavisse Syracusis annos undecim & menses octo; ac proinde etiam hunc, Olympiadis 78. anno secundo reliquisse Regnum Thrasibulo fratri Archonte Lysistrato: atque hunc post unum tyrannidis annum ejectum esse à populo Syracusano, anno tertio ejusdem Olympiadis Archonte Lysaniâ; indeque Syracusanos popularem statum servasse propemodum 60 annos, usque ad tyrannidem [Page 3] Dionysii. Libro autem 13 scribit, Dionysium ex scribâ & promiscuae multitudinis idiotâ maximae Civitatum Graecarum tyrannum evasisse, Olympiadisque anno tertio, Archonte Athenis Calliâ, utique integro annorum 60 intervallo postea, qui contra in marmoreo Chronico legitur tyrannus Syracusis extitisse quinquennio citius, utpote annis 147 ante Epocham, i. e. anno secundo Olympiadis 92 Archonte Athenis Euctemone. Eusebius autem in Chronico, refert Gelonem obtinuisse Syracusas anno secundo Olympiadis 73, ac Hieronem Syracusis regnasse anno tertio Olympiadis 75, i. e. novennio postea. Ad quae loca annotat Arnoldus Pontacus Episcopus Vazatensis, in suâ Chronici Eusebiani editione nuncupatâ Henrico IV. Galliarum Regi, A. D. 1604. etiam Dionysium Halicarnasseum, Libro 7. referre initium imperii Gelonis ad annum secundum Olympiadis 72, ejusque exitum Fabio & Aemilio Mamerco Romae Consulibus, qui inciderunt in annum primum Olympiadis 74: Pausaniam quoque scribere, Libro 6. Gelonem rerum potitum Syracusis anno secundo Olympiadis 72: sed & Aristotelem Politicorum Libro 5. cap. 12. scribere Gelonem regnasse annos 7, ac mortuum esse anno octavo.
Veruntamen etiam in iisdem ipsis Auctoribus nihilominus videor mihi videre expressa vestigia veritatis à redivivo Chronico Marmoreo stantis. Nam & in Chronico Eusebiano, quum ad annum tertium Olympiadis 75, crassius & imperfectius ponatur, Hieron Syracusis regnat: triennio postea distinctius & significantius exprimitur, Hieron post Gelonem Syracusis tyrannidem exercet. Annotat autem Pontacus nonnulla vetustissima Chronici Eusebiani Exemplaria, nominatim verò Fuxense, sc. è Bibliotheca Collegii Fuxensis Tholosae depromtum, Gelonis regnum Syracusis in Sicilia statuere demum anno secundo Olympiadis 75, nempe eodem ipso quo Marmoreum: nec ullam habere mentionem Hieronis ante Olympiadem 76: Graeca autem Eusebiani Chronici apud Georgium Syncellum, & Cedrenum testantur Gelonem Syracusis rerum potitum annis 17: qui deducti ab anno secundo Olympiadis 73, differunt ejus mortem & Hieronis initium ad annum tertium Olympiadis 77, etiam serius biennio quam Chronicon Marmoreum: verum iidem coepti integrâ Olympiade citius juxta Dionysium Halicarnasseum & Pausaniam, decennium ejus terminant ad Xerxis transitum in Graeciam: & reliquum septennium uno anno infra posteriorem regni Hieronis situm in eodem Chronico, nempe ad annum tertium Olympiadis 76, tantummodo biennio citius quam Marmoreum; ita ut hoc inter illa duo extrema medium feriat.
Porro autem Chronicon Eusebianum suppeditat aliud etiam validius argumentum & tecmerion veritatis Chronici Marmorei. Nam ad annum tertium Olympiadis 79. in Eusebiano legitur, Sicilia à populo regebatur, adjecto in Exemplari Fuxensi, seditione factâ: ubi quin de Syracusis à Thrasibuli tyrannide liberatis agatur, nullum dubium videtur, ne Scaligero quidem in Eusebii Chronico à se edito, biennio post Pontaci editionem, nihilominus imputanti istic errorem & metachronismum triennii Eusebio. Verum quum non modo Diodorus Siculus, sed etiam longe antiquior eo Aristoteles, Lib. 5. Politicorum cap. 12. Geloni, Hieroni, & Thrasibulo ascribat omnino annos 18. tyrannidis Syracusanae (ubi Aristotelis verba sunt, [...]) illi anni 18. retro putati à tertio Olympiadis 79 desinente, referunt nos ad desinentem annum primum Olympiadis 75, id est, ad ipsum initium regni Gelonis in Chronico Marmoreo anno insequente praelium ad Plataeas.
Si quis vero rationem quaerat, cur hinc demum fiat initium regni Gelonis Syracusis, nempe post illud biennale bellum Medicum dictum apud Diodorum, satis idoneam suppeditat ipse Diodorus, scilicet, quod post clarissimam victoriam ab illo partam contra Poenos & eorum finitimos, Xerxi confoederatos, [Page 4] eodem die quo Leonidas rex Lacedaemonius cum Persis conflixit ad Thermopylas; ex nuncio accepto victoriae Graecorum navalis contra Xerxem ad Salaminem, omisso apparatu quem studiosissime fecerat ferendi suppetias Graecis, renovans foedera, & stabiliens pacem tum inter ipsos Siculos, tum etiam cum Poenis, deinceps voluntate & consensu populi una voce proclamantis eum benefactorem & servatorem, & Regem, [...], regnavit Syracusis, quas antea vi armatâ obtinuerat; ac tunc demum ausus est publicis caetibus sine stipatoribus aut satellitio, adeoque nullis indutus armis, absque militari tunicâ, se committere, quod nunquam antea fuerat.
Cujusmodi initium regni Gelonis demum dono Populi, etiam Aelianus significat, variae historiae lib. 13. cap. 37. scribens in hanc sententiam, "Gelon Syracusanorum tyrannus mansuetissime se in regno gessit. Seditiosi vero quidam ei tendebant insidias. Quod cum rescivisset Gelon, convocatâ Syracusiorum Concione, armatus in Concionem ascendit, & commemorans quantorum bonorum illis causa fuerat ( [...]) simulque detegens insidias, mox arma deposuit, dixitque ad universos: Ecce igitur tuniculâ solum amictus absque armis asto, & dedo me vobis, ut pro voluntate libituque mecum agatis. Quare Syracusani mirati ejus sententiam, tum insidiatores puniendos ipsi tradiderunt, tum etiam regnum ei dederunt, ( [...]) Hic contra populo puniendos istos reliquit." Quamobrem Syracusani statuam quoque ei posuerunt in discincta tunica. Atque hoc fuit ejus ad populum Concionis monimentum, & postea in secula regnaturis documentum. Quinetiam antea, nempe lib. 8. cap. 11. idem Aelianus diserte significat hoc factum esse post pugnam ad Himeram Siciliae urbem, ubi Gelon Poenos, occiso Amilcare eorum duce, devicit: & quidem ejusdem victoriae potissimâ occasione, ita scribens, "Gelon postquam ad Himeram devicerat Carthaginenses, universam Siciliam in potestatem suam adegit. Inde prodiens in forum nudatus armis, aiebat se redditurum civibus potestatem. Hi vero nolebant accipere, experti ejus humanitatem, & quod popularius potestate uteretur, quam Monarchae solerent. Quapropter etiam (nimirum reddito & Confirmato ei regno) posita est ipsi in Junonis Siculae templo statua nudatum armis ostendens, opposita quoque scriptura quae id Gelonis factum declararet." Hactenus Aelianus.
Denique antiquus Scholiastes Pindari Lyrici Poetae, in ejus Pythionicis, Odâ 3. diserte refert initium regni Hieronis Syracusis ad desinentem Olympiadem 76, utpote Pythiadem 28. cujus annus primus coepit ultimo aut penultimo mense anni tertii ejusdem Olympiadis, quum primus Agon Pythicus Stephanites institutus sit eodem anno tertio Olympiadis 49. aeque juxta Chronicon Eusebianum ac Marmoreum. Quare initium septennis absolutae tyrannidis sive dynastiae Gelonis non potuit praevertere initium Olympiadis 75. Itaque nullo modo verum esse potest, quod Pontacus Dionysio Halicarnasseo autore refert, Gelonis Mortem Fabio & Aemilio Mamercino Consulibus Romae, qui juxta ipsum Dionysium inciderint in annum primum vel secundum Olympiadis 74: hoc pacto enim mortuus fuisset triennio aut minimum biennio ante conflictum Graecorum & Persarum ad Thermopylas, quo tempore ipse Amilconem sive Amilcarem, & Poenos celeberrimo praelio vicit in Siciliâ: quum ipse Dionysius, initio libri noni, Xerxis expeditionem in Graeciam ascribat Consulatui ejusdem Caesonis Fabii secundo, & Spurii Furii Fusi, tanquam incidenti juxta ipsum quidem in primum, verum juxta Fabium Pictorem & nos in quartum annum Olympiadis 75. ideoque Gelonis mors multo propius conveniat in Aemilii Mamercini à Pontaco memorati Consulatum secundum, incerto Collega, sive is fuerit Servilius Structus juxta communem opinionem, sive Cornelius Lentulus juxta Diodorum Siculum, sive idem, sive alius cognomento Esquilinus juxta Fastos Marmoreos, sive ipse Caeso Fabius, anno proxime praecedente tertium, hoc autem quartum Consul: aliis habitus [Page 5] eodem anno omnium Romanorum primus Proconsul, creatus gerendo bello Veienti, quod anno praecedente genti suae Fabiae deposcerat, & quo bello, anno insequente, cum tota sua gente ferme usque ad internecionem occisus est. Hi autem Consules, juxta nostram seriem summorum Magistratuum Romanorum, inciderunt in annum tertium Olympiadis 76, perinde ac in decimum septimum à primo initio tyrannidis Gelonis Syracusis, juxta ipsum Dionysium. Quocirca ad eandem Olympiadem quasi desinentem haud dubie spectat tempus mortis ipsius juxta eundem.
Hic est noster [...], quum ipse Auctor non sit ad manus impraesentiarum, nec ullo modo mihi parabilis. Ubi etiam ambobus quod aiunt ulnis amplexamur insperatum [...], sive Accessorium ultro se nobis offerens ad confirmationem Calculi Annorum Romae Conditae, quem in nostra Emendatione Temporum innuimus, amplius autem in illa serie nostrâ demonstrandum, & confirmandum suscepimus, nempe Fabiani omnium antiquissimi, statuentis Romam Conditam initio octavae Olympiadis saltem triennio serius quam Catoniani & Dionysiani.
At vero, quid si dicamus Pontacum hallucinatum esse in nomine Auctoris, referentem Dionysium addere Gelonem vitâ functum Coss. Fabio & Aemilio Mamerco: quum neutiquam ita scripsit Dionysius, verum Diodorus; ii autem Consules juxta Dionysium quidem inciderint in annum Olymp. 74. at juxta Diodorum in annum tertium Olymp. 75. Archonte Athenis Timosthene, quo ipse Gelonem vitâ functum refert. Ita demum videtur manifesta hallucinatio Pontaci in nomine Auctoris, levicula illa quidem, & quae meritissime doctissimo ac diligentissimo, summaeque ingenuitatis viro condonetur. Ceterum quod ad initium tyrannidis Dionysii senioris Syracusis attinet, agnoscit Pontacus illud in Eusebiani Chronici exemplaribus manuscriptis plerisque pariter ac editis respondere, anno 16, aut 17 Imperii Persici Darii Nothi, i. e. anno primo Olympiadis 93. quo etiam editio Scaligeri idem refert; quanquam nec Pontaco, nec sibi satis probatum; Pontaco propter auctoritatem non modo Diodori Siculi, lib. 13. sed etiam Dionysii Halicarnassei, lib. 7. scribentium, Dionysium invasisse tyrannidem anno tertio Olympiadis 93. incurrente in annum 19 Darii; Scaligero propter concurrentia eodem anno initia Dionysii senioris tyranni Siciliae, & Archelai posterioris, regis Macedoniae, mortesque duorum celeberrimorum Poetarum Tragicorum, Euripidis & Sophoclis, utrique vero pariter improbatum propter ipsius Dionysii mortem post annos 38 tyrannidis suae completos demum anno primo Olympiadis 103.
Verum enimvero redivivum Chronicon Marmoreum etiam ipsum conjuncta exhibet initium tyrannidis Dionysii mortesque amborum Tragicorum Poetarum; viz. tribus annuis Atheniensium Archontibus Euctemone Antigone & Calliâ continuo succedentibus: quorum primi exitus tertiique initium poterat, nimirum, in eundem cum medio annum Lunarem Macedonicum è Cyclo vitioso Cleostrateo, aut Harpalio, aut etiam Oenopideo Embolimaeum, sive intercalarium incidere. Unde ecce quam audaculus [...] sim: (quum editio Seldeniana praesto non sit, nec alia mihi ex ea annotata praeter paucula illa huic disquisitioni praemissa, in qua forsan, vel idem, vel simile quippiam jam ante fuerit annotatum:) Quandoquidem constet tres illos Archontas Atticos convenire juxta Diodorum quidem, & communem sententiam in annos primum, secundum, & tertium Olympiadis 93. juxta ipsum autem Marmoreum Chronicon, è congrua serie ceterorum Archontum eodem exaratorum, vel in eosdem annos, vel in proxime praecedentes; subit animum meum Conjectura, pro annis [...] ferme obliteratis, ideoque lectu difficilibus, & ambiguis ascriptis Archonti Euctemoni, facillimâ emendatione legendos esse [...], ac proinde pro [...], ascriptis Antigeni, [...]: quo pacto Dionysii Senioris tyrannidis initium omnino contigerit circa finem anni primi Olympiadis 93. consentaneè Chronico Marmoreo cum Eusebiano, & [Page 6] exigui momenti differentia à Diodoro Siculo & Dionysio Halicarnasseo: quum Auctores utriusque Chronici tempus quo Dionysius novas res agere, publicisque actionibus se immiscere, & adversus duces exercitus Syracusani insurgere, potentiamque affectare coepit: illi vero tempus quo rerum potitus tyrannidem obtinuit, respexerint.
Sed & ea occasione videtur dilatum initium tyrannidis Dionysii apud alios, quod intra biennium ejus usurpatae, nec dum confirmatae, ab eadem exactus & exul factus sit: unde Trogus Justini, Lib. 5. notat eundem annum insignem fuisse expugnatione Athenarum à Lacedaemoniis, & morte Darii Nothi Regis Persarum, & exilio Dionysii Siciliae Tyranni: atque Xenophon libro secundo Historiarum Hellenicarum, statuit initium tyrannidis ejusdem (nimirum ab exilio redintegratae & confirmatae) medio illo anno, quo expugnatae sunt Athenae, praecedente autem Olympiadem 94.
Porro autem, quatenus incidimus in mentionem Archelai Regis Macedoniae, apud quem Euripides Poeta mortuus sit; mira quaedā de eo comminisci videtur Josephus Scaliger in sua Olympiadum Anagraphâ, & Animadversionibus in Chronicon Eusebii ad initiū regni Archelai filii Perdiccae & Orestis filii ejus, ac Dionysii Senioris Syracusani, alterius(que) Archelai Macedonici juxta ipsum eodē anno, de quo, inquit, praecipue advertendum; nam oportet initio ejus regni Euripidem extinctum apud eum fuisse; necnon sub finem libri tertii Canonum Chronologiae Isagogicorum, in successione Regum Macedoniae, asserens Archelaum, undecimum in ordine Regum, mortuo Perdiccae in regnum successisse anno tertii Belli Peloponesiaci, assignatis nimirum suo more duobus certis Characteribus, Epaminonis Archontis Attici, & Mortis Periclis eodem anno: praeter tertium omnium certissimum, scilicet annum suae Periodi Julianae; unde astruit initium regni ejusdem Archelai, annis 26. citius quam ipse proposuerat, è Diodori Siculi reliquiis sive fragmentis, nec illius solum, sed Theopompi, & Dexippi, atque aliorum, parum belle compactis, tanquam ab Africano in suo Commentitio libro priore Chronographiae Eusebii. Atqui Thucydides Auctor idoneus sine satisdatione, qui iisdem temporibus claruit· & scripsit, libro secundo, & anno tertio ejusdem belli (nisi me fallunt adversaria mea) de Perdiccâ rege Macedoniae scribit in haec verba, — [...], nempe suppetias eorum adversariis. Posteaque, [...] [Thracum Rex] [...] [fratris ejus] [...]. Rursumque postea [...]. Posteaque rursum, Sitalces — [...], qui nimirum etiam post Sitalcem regno Thraciae potitus est. Ergo adhuc vivebat Perdiccas, atque etiam aliquot annis postea; Nam libro quarto, & octavo anno belli, ita porro de eodem scribit Thucydides, [...] [nempe celeberrimum illum ducem Lacedaemoniorū] [...]. Quinetiam ipse Diodorus Siculus, Diodorus inquam ipse, non ejus umbra vel larva Scaligerana, libro 12. de morte quidem Periclis anno quarto Olymp. 87. Archonte Epaminondâ juxta ipsum, qui Athenaeo dicitur Epaminon, scribit in haec verba, [...]. Verum de Perdicca Macedoniae rege adhuc vivo, anno insequente Olymp 88. primo, Archonte Diotimo, scribit ita, [...]. Quapropter omissa Scaligeri Regum Macedoniae Chronologiâ (quamlibet accommodatâ suae decantatae Periodo [Page 7] Julianae) pariter ac spuriis Diodori reliquiis ab ipso ostentatis; quod Auctor Chronici Marmorei notat Perdiccam Alexandro patre mortuo, apud Macedonas regnare coepisse, anno 199. ante Epocham suam, i. e. anno secundo Olympiadis 79. Archonte Athenis Euthippo. Archon quidem hic videtur idem qui apud Diodorum legitur Euippus, & qui apud eundem accommodatur anno quarto ejusdem Olympiadis, sicut annus postremus regni Alexandri patris & decessoris Perdiccae, in Chronico Eusebii. Unde equidem suspicor saltem unam virgulam, unum inquam iota redundare numero annorum in Chronico Marmoreo, legendumque [...], 198, cum Archonte Euthippo accommodandum anno minimum tertio Olympiadis 79. Archilaus autem, Perdiccâ mortuo, apud Macedonas coepisse regnare, numero annorū obliterato in Chronico Marmoreo, legitur Archonte Athenis Astyphilo: qui nimirum fuerit Diodori Aristophilus, ascriptus anno primo Olympiadis 90. sed istic forsitam imputatus anno 157. ante Epocham suam, quarto autem Olympiadis 89, completis 41 annis regni Perdiccae: quod confirmat conjecturam nostram de Euthippo Archonte referendo summum haud ultra annum unum ante calculum Diodori, sicut neque ullo alio Archonte per totum illud Chronicon: quippe quum ubicunque numerus annorum ab Archonte discrepet, tutius fidatur Archonti quam annorum numero; & apud Diodorum post Euippum ascriptum, anno 4. Olymp. 79. Aristophilus ascriptus anno primo Olymp. 90, est Archon 41, quibus proinde utris(que) annis Olympiadicis ascribendi videantur Archontes Euthippus & Astyphilus Chronici Marmorei. Namque Perdiccae omnino totidem, viz. 41 annos regni ascripsisse Nicomedem Acanthium historicum (scilicet ex Acantho urbe ad pedem Montis Athô, & Xerxis fossam in confinibus Thraciae & Macedoniae) refert Athenaeus, lib. 5. atque totidem intra unum, nempe 40, Anaximenem, (quem Diodorus, lib. 15. notat fuisse Lampsacenum, suam(que) historiam primam rerum Hellenicarum, terminasse pugnâ Mantineensi, quâ etiam Xenophon historiam suam) quorum utriusque numeri annorum finis, ac majoris initium exacte repraesentatur Chronico Marmoreo, minoris vero initium eidem fini congruum Eusebiano. Atque Archelaum Macedoniae regem tantummodo hunc unum agnoscere videtur Diodorus; quem lib. 13. ac anno tertio Olymp. 92. Archonte Athenis Glaucippo, refert Pydnaeas rebelles domaisse: libro autem 14. decennio postea, utpote anno primo Olym. 95. Archonte Lachete, (quo etiam Socratem Cicutâ potatum, morteque mulctatum unà cum Marmoreo Chronico refert) idem scribit illum interfectum esse à Cratero amasio s [...]o, postquam regnaverat annos septem, manifesto mendo in numero annorum regni ejus; huic autem successisse filium Orestem puerum: quo sublato ab Aeropo tutore, hunc regnasse annos sex, ac deinde ejus filium Pausaniam annum unum: tum vero Amyntam annos 24. (circa initium regno pulsum ab Illyriis per biennium, Argeo illud vel usurpante, vel administrante) patrem Alexandri secundi, atque etiam Ptolemaei Aloritae, & Perdiccae, & Philippi Patris Alexandri Magni, qui omnes post illum regnaverunt: nullo loco relicto alteri Archelao, cujus regni initio Euripidem extinctum esse apud ipsum sciscit Scaliger. Sed & locus Aristidae Sophistae de Archelao, quantum conjicere licet non habenti librum, videtur male allegatus à Scaligero, [...], videtur enim legendum [...], accusat. casu, subaudito nominat. Aeropus, agi(que) de caede Archelai ac ejus filii Orestis ab ipso Aeropo, aliis(que) conjuratis Cratero sive Craterâ & Decamnico. De Cratero praeter Diodorum, etiam Aelianus meminit, lib. 8. cap. 9. nomine Craterae, his verbis, [...]. De Decamnico autem Aristoteles, lib. 5. Politicorum, [Page 8] cap. 10. ita, [...]. Nisi igitur Aeropus, caput ut videtur hujus Conjurationis, demum regnum adeptus, nomen Archelai sibi imposuerit, alius certe Archelaus Macedoniae Rex, praeter illum Perdiccae filium, non fuit. Atque illi, Perdiccae inquam filio, Euripidem Poetam convixisse, etiam hoc Aristotelis testimonio constat, secus quam Scaligero visum. Hujus autem regni completi sunt viginti anni, à Perdiccae morte, juxta Marmoreum Chronicon ad Archontem Lachetem, quo Diodorus ipsum mortuum refert: apud quem proinde pro [...], legendum videatur [...], haud insolenti Scripturae differentiâ. Alexander vero ille, cujus regni mentio fit in Chronico Marmoreo, ad annum 104, Archonte Nausigene, quo Dionysius junior, mortuo seniore, Syracusis tyrannidem obtinuit, dubium est an intelligatur secundus Macedonicus Amyntae filius, an potius Alexander Pheraeus à quo Pelopidas Thebanorum Dux praelio occisus est, quem Diodorus, libro 15. sublato fratre Polydoro, sub hoc ipsum tempus Thessaliae regno potitum esse scribit.
Antequam vero huic disquisitioni finem imponam, illud etiam observetur, complures Archontas Atheniensium in Chronico Marmoreo à Calliade, quo Xerxes invasit Graeciam, usque ad Lachetem, quo Cyrus minor expeditionem fecit contra fratrem Artaxerxem Memorem, uno anno Olympiadum antevertere calculum Diodori: Chronici autem calculum referentem Calliadae Magistratum, pariter ac Xerxis transitum in annum quartum Olympiadis 74. (in quem annum nostra Emendatio temporum viginti abhinc annis edita hunc retulit) quos Diodorus cum vulgo refert in primum Olympiadis 75, liquido confirmari memorabili illâ solis eclipsi, quam Xerxe Sardibus movente contigisse diserte narrat Herodotus, libro 7. his verbis, [...]. Hanc solis eclipsim octodesexcentenaria Periodus nostra monstrat contigisse anno à Mundi conditu, 3524. sextae indidem Periodi, anno 564, ac 288. posterioris partis ejus, die vicesimo tertio ab apparente Aequinoctio Verno, sole obtinente ferme vicesimum tertium gradum Dodecatemorii Arietis, secundo ejusdem anni Novilunio, die septimanae quarto, circum meridiem Sardibus, Lunâ appropinquante nodo devehenti à septentrionali latitudine ad Austrinam. Fuit autem haud dubie totalis, si non ipsis Sardibus, ubi forte parallaxi Lunae majori quam latitudine, supremus solis limbus relictus est, at in locis aliquanto magis Austrinis. Fieri vero potuit ut Herodotus eam historiae mandaverit, quemadmodum praedicabatur, ubi maxima conspecta est; quae eadem Sardibus, totique adeo Xerxis exercitui inde moventi valde notabilis fuerat. Eadem autem aestate quâ Xerxis transitum, non modo pugnam ad Thermopylas, sed etiam navalem victoriam Graecorum ad Salaminem statuit Chronicon Marmoreum, & quidem recte juxta Herodotum aeque ac Diodorum, atque etiam Plutarchum in Camillo, referentem hanc circa Boëdromionis tertii mensis Attici ab aestivo Solstitio diem vicesimum. Quanquam ego in illa nostra Emendatione Temporum, atque etiam in Defensione nostrâ, cap. 5. antequam Herodotum denuo perlegerem ac perpenderem, quasi fascinatus Scaligeri Authoritate, libro 1. suae Emendationis, cap. de transitu Xerxis, & libro tertio Canonum in caput octavum primi, victoriam ad Salaminem retulerim, integro anno revoluto post transitum, in ver sequens ex mala Interpretatione loci Plutarchi in libro, Utrum Athenienses clariores fuerint ob bellum quam ob sapientiam, ubi scribit in haec verba, [...]. Enimvero haec victoria diligentius rem consideranti demum videtur nullo modo potuisse esse illa totius Classis Graecorum [Page 9] prope Salaminem insulam oppositam orae Atticae, in qua summus Praefectus, sive Praetor navalis fuit, non Themistocles Atheniensis, quanquam ejus potissimum industriâ parta fuit, sed Eurybiades Lacedaemonius: neque primas tulerunt Athenienses, quanquam eorum maxime interfuit, sed Aeginates (si recte memini) ipsorum aemuli: quin potius illa Atheniensium jam adeptorum principatum Graeciae, ceterorumque Graecorum illis modo vel subditorum, vel saltem obnoxiorum, ad Salaminem Cypri urbem primariam, alterius Salaminis coloniam à Teucro conditam, tempore mortis Cimonis filii Miltiadis, De qua Thucydides libro primo scribit ita▪ — [...] [Athenienses] [...]. Atque etiam Diodorus Siculus, libro duodecimo, ita anno tertio Olympiadis 82. Archonte Euthydemo. [...] [intelligendum utique [...]. Porro insequente anno, quarto Olympiadis 82, Archonte Pedieo, [...]. Hanc igitur victoriam equidem tandem existimo esse illam Atheniensium & ceterorum Graecorum partam contra Persas mense Munichione: illam vero priorem contra Xerxem invadentem Graeciam desinente aestate, eâdem sc. quâ transitus factus est, mense Boëdromione: neque ullam fuisse Plutarchi hallúcinationem in assignatione temporis utriusque, ut arbitratus est Scaliger, sed suam ipsius. Ceterum quod Plutarchus scribit Athenienses & Graecos vicisse Persas, praedicti mensis Boëdromionis, die sexto in Marathone, tertio autem ad Plataeas pariter, ac circa Mycalem: ab eo discrepare videtur Aelianus, l. 2. c. 25. referens Athenienses ob Persas devictos sexto die mensis Thargelionis, sacrificâsse Agroterae trecentas capras, juxta votum Miltiadae, (eccujús Miltiadae praeterquam illius qui Persas devicit in Marathone?) ejusdemque mensis incipientis die sexto pugnam factam esse ad Plataeas, ac vicisse Graecos: Paucisque interjectis, etiam victoriam Graecorum ad Mycalen praedicari donum haud aliûs diei: siquidem eodem die victoriâ potiti sunt ad Plataeas & ad Mycalen. Ad quae breviter respondeo, caput illud Aeliani videri haud uno loco aut modo corruptum & mutilum: cui si ego in totum mederi coner, absque praeparatâ materiâ medicâ, i, e. libris, demens videar. Tantummodo quod ad praesens negotium attinet, quum Aelianus illis de pugna ad Plataeas continuo subjiciat, priorem cladem ipsorum cujus antea meminerat, fuisse illam ad Artemisium: inde confestim inferens mentionem victoriae ad Mycalem: plusquam probabili argumento est proxime superius, pro ad Plataeas legendum esse ad Pylas, ubi Leonidem conflixisse cum Persis idem Author scribit, lib. 3. c. 25. ita, "Leonides Lacedaemonius unaque cum ipso trecenti illi viri, mortem vaticinio praedictam ultro oppetierunt ad Pylas fortiter dimicantes pro libertate Graeciae." Pugnam autem ad Pylas sive Thermopylas, & navalem ad Artemisium contra Persas eodem tempore factas esse, clare testatur Herodotus: quo tempore etiam Gelonis pugnam ad Himeram refert Diodorus. Quare neque pugna ad Plataeas, nec pugna ad Mycalem, [Page 10] multo; minus illa Miltiadae ad Marathonem facta est sexto die mensis Thargelionis: verum tres aliae celeberrimae, utique navalis ad Artemisium, Gelonis ad Himeram, & Leonidae illa fatalis ad Pylas, eodem die, quasi altero mense post solis eclipsin Herodoto memoratam sub Xerxis transitum in Graeciam: omnes inquam Attico mense Thargelione (qui debebat esse secundus Vernus) prolapso, Octoeteridis vitio ad initium aestatis: cujus ipsius mensis plenilunio, quasi octiduo post illas pugnas, celebrata sunt in Graecia non quidem Olympia, ut opinatus est Herodotus, & secundum eum Diodorus Siculus, cum vulgo Historicorum, verum Pythia, sub initium anni quarti Olympiadis 74, juxta Marmoreum Chronicon, atque nostram Emendationem temporum.
Quocirca nihil adhuc occurrit in redivivo illo Chronico Marmoreo adeo paradoxum, quod non aliorum Historicorum suffragiis & autoritate comprobetur. Quapropter etiam Darii Histaspidae Imperii Persici, initium pariter ac finem par est existimare idoneis rationibus, recteque in eodem esse constitutum. Atque huic disquisitioni, quâ aliquanto longius provectus sum quam initio proposueram, hic finis esto.
Redintegratae Annotationes ad Chronicon Marmoreum. Pars prima à Cecrope ad Trojam Captam.
POTERAM pro confirmando tempore mortis Darii Hystaspidae (quo dudum restituto, & nuper comprobato redivivâ antiquissimâ Chronologiâ Marmoribus incisâ, vix aut ne vix quidem me à gloriatione aliquâ, saltem in levamen & solamen aegritudinis meae quâ teneor cohibere valui) ad asserendam veritatem ejusmodi Chronologiae contentus esse iis quae de Gelonis Siculi Dynastae celeberrimi, aliorumque temporibus circa illud seculum, per eandem correctis & corrigendis, haud ita pridem disputavi. Sed ecce animus inquies à studio inquirendi veri, nec (ut verum fateor) ullam aliam humanam huic fimilem, aut secundam aegritudinis medelam inveniens, quanquam mediis (inquam libris) fere omnino destitutus, nec alia propemodum subsidia habens praeter aliqua adversaria nostra, eaque interlineationibus & lituris adeo plena, ut ne mihi quidem ipsi absque autoribus è quibus olim ea collegi, usquequa(que) sint legibilia, nihilomiuus subinde eodem relabitur, ut etiam in antiquiora ejusdem Chronologicae Inscriptionis inquiram, in quorum plerisque major temporum à communiter receptis differentia cernitur: tentemque an non etiam nobiliorum ex illis eventorum & gestorum tempora, tametsi non ad exploratam veritatem & liquidam certitudinem (quod de adeo antiquis eisque Ethnicis vix sperandum videatur) attamen ad probabilitatem & verisimilitudinem saltem acquiri & perduci queant. In hunc itaque finem ante aliquot dies Seldenianam editionem illius Inscriptionis mutuatus sum, in quâ eorum pleraque diligenter notata esse, quum Oxonii eam utendam haberem, lapsante licet cespitanteque memoriâ, aliquatenus recordabar.
Antiquissima redivivi Chronici Marmorei Epocha est initium Regni Cecropis primi Athenis, nempe mille trecentis & octodecim annis ante citimum terminum sive Epocham ejusdem, ad quam praecedentes omnes referuntur, & per quam determinantur, quam ipse conferens ad Manuscriptam nostram seriem summorum Magistratuum & Triumphorum Romanorum, cum annis Nabonazari Babylonii & Olympiadum Graecanicarum, & Archontum [Page 11] Atheniensium, inserto breviario Romanae Historiae, conscriptam annis ab hinc ferme octodecim, mox deprehendi esse initium primi Romanorum belli transmarini in Siciliâ contra Poenos suscepti, quem Dionysius Halicarnasseus suae viginti librorum Historiae Romanae uti(que) terminum fixit. Claruit autem eodem tempore Timaeus Siculus, historicus longe & eruditissimus vel Ciceronis judicio, & celeberrimus: qui praeter Chronicum Breviarium Olympionicis distinctum, Suidâ è veterribus authoribus referente, scripsit Sicula duplicia, altera Hellenica, sc. cum Graecis communia, altera vero Italica, tanquam cum Romanis cohaerentia; separato autem volumine Bellum Tarentinum Pyrrhi Epirotarum Regis cum Romanis, autore eodem Dionysio in prooemio suae historiae, & Cicerone Epistolâ ad Luceium libro quinto ad familiares. Fuisse autem Timaeum exactissimum trutinatorem Scrupulorum Chronologicorum, tum agnoscit Diodorus Siculus, lib. 5. tum colligere licet è Censorino, cap. 18. libelli de die Natali, ubi ipse etiam diligens temporum notator citat ejus calculum intervalli temporis inter Ilium captum, & Epocham Olympicam decennio excedentem vulgarem Eratostheneam. Verum autor Chronici Marmorei, praeterquam quod videtur destinatâ operâ vitasse supputationem temporum per Olympionicas, sive Olympiades, de quibus nulla omnino extat in eo mentio; deprehenditur etiam statuere intervallum inter Ilii excidium & Olympiadum Epocham plusquam altero decennio majus quam Timaeus. Alioqui sane haud omnino improbabiliter referri posset tum occasio termini Chronici Marmorei, fixi bello à Romanis primum trans Mare in Siciliâ geri coepto, ad hujus historiam Italico-Siculam: tum editio ejusdem ad vicinam Pharum Insulam Adriaticam sive Liburnicam, quippe quae etiam ipsa Paros quoque appellata fuerit teste Scymno Chio Historico apud Stephanum de urbibus scribentem in haec verba, [...]. Est autem altera Paros, Insula Liburnorum, ut ait Scymnus Chius, libro primo descriptionis Orbis terrarum.
Quum vero Epochae Chronici Marmorei consignentur omnino omnes per Atheniensium Regum, & Archontum sive Principum annos, non est dubium quin hae ex ipsorum Historicis potissimum desumtae, & determinatae sint. Articarum autem rerum Historici propter insignem Atheniensium & virtutem bellicam, & doctrinam fuere multi; nobiliores vero qui ad notitiam nostram pervenerunt, hi.
Antiquissimus eorum, qui de Atheniensium Antiquitatibus ex professo scripserit, videtur fuisse Pherecydes Historicus, dictas & Lerius, quod ex Insula Lero ortus vel oriundus esset, & Atheniensis, quod Athenis vitam degeret, & Genealogus, quod Atheniensium Archaeologias & Geneologias perquam amplè & fuse decem aut duodecim libris pertractaverit: Pherecyde illo è Syro Insulâ Philosopho & Ethnico Theologo aliquanto junior, Hecataeo Milesio Historico ferme aequalis: quem Dionysius Halicarnasseus, libro primo Archaeologiae Romanae citans ornat hujusmodi elogio, Pherecydem Atheniensem, virum ex antiquis scriptoribus, sive historicis Atheniensium Genealogorum nulli secundum: quem etiam apparet ex Marcellino in vita Thucydidis deduxisse historiam saltem ad Miltiadem, nempe illum Victoriâ Marathoniâ contra Darii Histaspidae duces partâ celeberrimum, utpote de cujus genere fragmentum ex eo citat.
Hellanici Lesbii sive Mitylenaei, alias per errorem ut videtur, dicti Milesii, secundus liber Historiae Atticae citatur ab Harpocratione in Lexico, dictione Alope. Ejus autem Historiae Conclusio videtur fuisse brevis Congeries gestorum ab Atheniensibus post victoriam Marathoniam, usque ad sua tempora, cujus meminit Thucydides libro primo. Eodem autem spectant ejusdem Gentium & Urbium Origines, atque Historia Deucalionea pluribus libris conscripta, citata ab Athenaeo, lib. 10.
[Page 12]Marsyas Pellaeus, natus eadem aetate, eademque civitate, unaque educatus cum magnanimo illo Pellaeo Juvene, cui unus non sufficiebat Orbis, praeter librum de educatione [...] sui, inquam Alexandri Magni, & decem rerum Macedonicarum à Carano primo Argivo, Macedoniae Rege, edidit etiam 12 libros, de rebus Atticis, teste Suidâ.
Demetrius Phalareus, eruditissimus etiam Ciceronis judicio, si non prorsus, certe propemodum attigit citimum terminum Marmorei Chronici, utpote regnum Ptolemaei Philadelphi in Aegypto, cujus Bibliothecae eum praefuisse multi sunt autores: quum Diogenes Laertius scribat eum à Philadelpho post mortem Ptolemaei Lagidae sive Soteris patris sui, quod huic suaderet ut filio ex altera matre regnum relinqueret, asservatum esse tanquam in libera custodia (forte circa ipsam Bibliothecam) ubi maestior vixit, donec veluti dormitans, ab aspide manum morsus è vita migraret. Hic Demetrius, quum antea Athenis magnâ gloriâ decennio praefuisset, statuisque tercentum sexaginta, ferme tot quot luces habet annus absolutus, honoratus esset, libro edidit [...] descriptionem, sive recensionem Archontum Atheniensium: quam idem Diogenes saepe citat in vitis Philosophorum, ut primi omnium Thaletis, quem ex eodem refert primum sapientem appellatum Archonte Athenis Damasiâ, posteaque Autore Apollodoro in Chronicis, natum anno primo Olympiadis 35, quod videtur ita intelligendum, quasi hoc anno, eodem Archonte natus fuerit Thales, qui postea demum primus sapiens appellatus est.
Istrus sive Ister, Callimachi Cyrenaei discipulus, inde cognominatus Callimachius, cum ad ipsum finem Marmorei Chronici claresceret, Timaeo Siculo aetate fere aequalis, cujus etiam historiis contrarias edidit, indito ipsi cognomine Epi-Timaei, ob ejus crebras & acerbas reprehensiones: scripsit Atticarum Antiquitatum Collectanea, multis libris: quippe cum eorum decimum tertium citet Athenaeus libro 14, idemque opus Plutarchus in Theseo.
Sed omnium fusissime & amplissime Antiquitates, & res Atticas, universam inquam Atticam historiam explicuit Philochorus Atheniensis, Cycni filius, annis ferme viginti post Chronici Marmorei terminum, libris 17. teste Suidâ, usque ad tempora Antiochi [...], qui regnare incepit omnino quatuor annis post finem ejusdem Chronici instituto opere adversus Leonidae Damonis historiam Atticam (cujus librum quintum etiam Athenaeus citat, Plutarcho in Theseo vocatur Demon:) tum aliis bonis autoribus saepenumero, tum etiam Eusebio in Chronico memoratus. Eorum librorum pars fuisse videtur opus de Archontibus Atheniensibus, nisi potius fuerit eorundem, saltem ex quo tempore Athenis Archontes annui creati sunt, Epitome: quam haud satis certò ex Suidâ colligitur, an ipse Philochorus, an vero aliquot saeculis posteâ, Pompeio Magno Romae potente, & post eum Julio Caesare Dictatore; Asinius Pollio Trallianus, Romae Scholam habens, fecerit.
Apollodorus Atheniensis circa Olympiadem 165, scripsit Chronica tum aliis multis scriptoribus memorata, tum saepenumero Diogeni Laertio, utpote in Carneadis vitâ, quem ex eo refert mortem oppetiisse anno quarto Olympiadis 162, quo tempore Luna eclipsin passa est: Eundem autorem secutus Diodorus Siculus prooemio historicae Bibliothecae suae statuit à Troja capta ad Heraclidarum reditum in Peloponesum annos octaginta, inde vero ad primam Olympiadem dinumerans tempora per Lacedaemoniorum reges annos trecentos & duodetriginta: quo pacto statuit intervallum inter Trojae excidium; & Epocham Olympiadicam annorum 408, uno tantummodo anno majus quem Eratosthenes.
Porro Archontum Atheniensium pariter ac Olympionicarum recensionem edidit etiā Stesiclides Atheniensis, teste Diogene Laertio in vita Xenophontis, ubi eo auctore scribit Xenophontem obiisse anno primo Olympiadis 105, Archonte [Page 13] Callidemide: quo Archonte etiam Philippus Amyntae filius in Macedonia regnare incepit. Sed hujus seculum ignoratur; ut & seculum Asclepiadae Alexandrini, quem Atheniensium utique populi sigillatim sive per Democratiam, id est, ut videtur, singularum tribuum Atticarum Archontes scripto consignâsse, autor habetur Scholiastes in Nubes Aristophanis; & Andronis, quem Atticam historiam scripsisse refert Strabo, libro 6, & Androtionis, forte ejusdem ac Andronis, quem idem fecisse refert Pausanias, libro sexto sive posteriore Eliacorum & Phocicis, ubi agit de origine Amphyctionum; & Clitodemi, quem vetustissimum Auctorem Atticorum [...] laudat Pausanias item in Phocicis: forte ejusdem quem Athenaeus lib. 6. Clidemum vocat, Atthidis scriptorem, Plutarchus etiam citat in Theseo, &c. & Posidonii Olbiopolitae, quem Atticas historias scripsisse libris 4, testis est Suidas. Et Phonodemi, quem literis tradidisse Atticam Archaeologiam asserit Dionysius Halicarnasseus libro primo Archaeologiae Romanae: horum inquam ignorantur saecula, nisi quod his ipsis qui eorum meminerint antiquiores esse constet. Thucydides vero Xenophon & Democrates, Demosthenis sororis filius non veniunt in hunc numerum, quia non Archaeologiam Atticam, sed sui tantum modo saeculi historias scripserunt.
Hi sunt qui nobis impraesentiarum occurrunt Historici & Chronographi Antiquitatum Atticarum, usque ad Dionysium Halicarnasseum, & postremorum aliqui forsitan aliquanto post ipsum: in quorum recensione me quatuor libris Joannis Vossii, Leidae editis, A. D. 1623. de Graecis Historicis, adjutum esse ingenue agnosco. Ecquem vero horum sibi in omnibus sequendum proposuerit Auctor Chronici Marmorei, an ipse ex omnium collatione hoc suum peculiare Chronicon fecerit, haud facile dictu est. Etiamsi vero non magis affirmare possumus ipsum esse aeque antiquum ac Chronici sui finem sive citimum terminum, quam Dionysium Halicarnasseum ac suae Romanae historiae finem: tamen satis est verisimile, illum haud ita multo fuisse juniorem. Atqui vigente adhuc Ethnicismo Marmora haec ita insculpta erectaque, ac propterea Chronicam hujusmodi Inscriptionem perantiquam esse, id vero plane constat. Jam ad primam & antiquissimam ejus Epocham, scilicet initium antiquissimi & primi Atheniensium Regis Cecropis, venimus.
Epoch. 1. A.M.C. 2423. Ante Evan. 1610. Periodis 55. A quo Cecrops Athenis regnavit, & Regio Cecropia dicta est, quae prius dicebatur Actica ab Actaeo Indigenâ, [fuerunt] anni MCCCXVIII.
Recte observavit industrius & eruditus amicus noster Seldenus initium regni Cecropis primi Athenis, antiquius statui in hoc Marmoreo Chronico, quam in Eusebiano, viginti sex annis. Sed & aliorum deinceps Regum & Archontum Atheniensium initia, ferme usque ad annuos Archontas relata sunt antiquius illic quam istic propemodum annis totidem. Id vero primum de ipso Cecrope ita demonstratur. A decimo quinto Anno Imperii Tiberii Caesaris, & Exordio, sive Initio praedicationis Evangelii Domini nostri Jesu Christi, Consulatu Romano Caii Rubellii, & Caii Fusii, utriusque cognomento Gemini, fere completâ Olympiade ducentesimâ primâ, quae vera est & genuina Epocha Chronici Eusebiani, ab ipsis Evangelistis suppeditata; sicut vera & genuina ab Eusebio in Praefatione Chronici sui, pro stabiliendo ejus fundamento, adhibita ratio supputationis inde retrorsum, sc. versus antiquiora, quâ supputandi ratione convenit illi cum Chronico Marmoreo; à Principio inquam Evangelii, [Page 14] & fine Olympiadis 201, ad secundum annum regni Darii Hystaspis, initio Olympiadis 65 retro supputat Eusebius Olympiades integras 137, annos vero quater totidem, sc. 548. Inde ad primam Olympiadem, Olympiades 64, annos autem 256: qui cum 548 componunt annos 804: inde item retrorsum ad Trojam captam supputat 406, una cum 804, omnino 1210: atque hinc itidem retro ad initium regni Cecropis Diphyis primi Atheniensium regis, annos 374; simul cum 1210 compositos, 1584. At Chronici Marmorei citimam Epocham, convenientem initio Olympiadis 129, deprehendimus antiquiorem Epochâ Evangelii, Olympiadibus 73, id est, annis octodetrecentis sive 292, cui addita haec antiquissima initii regni Cecropis Diphyis, scilicet 1318, constituit temporis intervallum inter initium ejusdem regni, & Principium Evangelii 1610 annos: omnino 26 plures quam fert Eusebiana supputatio.
Veruntamen haud propterea falsi temere arguendus fuerit Marmoreus calculus. Siquidem antiquissimi Chronologi etiam Christianorum, Tatianus Assyrius, Clemens Alexandrinus, & Julius Africanus, quos alias laudat, & à quibus Chronologicorum praecipua mutuatus est ipse Eusebius, initium regni Cecropis primi Athenis, statuunt aliquot annis antiquius quam ille: ita ut Marmoreus cadat inter Eusebianum & illorum calculum, propius autem accedens ad hunc. Hujusmodi autem calculuni nobis exhibent Barbaro-latina Excerpta ex Africano, quae Claudius Puteanus Scaligero communicavit; hic autem una cum Eusebii Chronico edidit: de quibus vere dicere liceat multas auri micas in sterquilinio projectas esse. Haec Excerpta statuunt ab initio regni Cecropis Proceri (ita interpretantur Diphyem) ad finem Codri annos 492, quinque plures quam Chronicon Eusebianum exhibens 487: verum ab initio regni Cecropis ad primam Olympiadem anno secundo Aeschyli Archontis ad terminum vitae annos 814, quum Eusebii Chronicon habeat tantum 780, nimirum 34 pauciores. Itaque juxta Excerpta ex Africano, initium regni Cecropis primi Athenis fuerit annis 1618. ante principium Evangelii, octo annis antiquius calculo Marmoreo, ac triginta quatuor Eusebiano calculo. Atque hoc etiam alio in iisdem subjecto calculo confirmatur: ubi ad finem Erygiae principatûs annorum 10, dicitur cessasse regnum sive Principatum Atheniensium in Olympiade vicesimâ quartâ, anno sc. ejus primo: factosque esse totius Dominatûs Atheniensium, à Cecrope usque ad Oxurium (utrobique legendum Eryxiam) annos nongentos & septem. Additis enim Olympiadum 23 annis 92 ac primo 24 Olympiadis (quo consentaneè Chronico Eusebiano ad Eryxiae Archontis Decennalis finem statuitur terminus Decennalium Archontum Athenis) summae annorum 814 ante primam Olympiadem, conflatur annorum 907 summa in Excerptis consignata. Sed & particulares numeri annorum singulis Regibus & Archontibus Atheniensium, ab initio Cecropis primi ad Eryxiae Exitum, in excerptis assignati, licet alias eadem innumeris numerorum mendis scateant, majores summas conflant. Namque ab initio primi Cecropis sub finem Menesthei & initium Demophontis, ubi ab aliis statuitur Troja capta, etsi istic nulla fiat ejus mentio, colliguntur anni 384, decem plures quam putat Eusebius. At à fine Menesthei ad mortem Codri anni 117 Eusebio putante 112 quinque pauciora. Porro à morte Codri Regis, ad completum secundum annum Aeschyli, & primam Olympiadem, anni 324, Eusebio putante summùm 293, viz. triginta & uno pauciores. Demum vero a prima Olympiade, & tertio anno Aeschyli ad finem Eryxiae, primumque annuum Archontem Athenis, colliguntur in Excerptis anni 93 totidem quot Eusebio, sed aliter quam huic. Itaque è particularibus Excerptorum numeris, ab initio Cecropis primi ad mortem Codri postremi Regis Atheniensium, colliguntur anni 501, quorum compositorum cum 324, inde ad primam Olympiadem summa est annorum 825, additisque postremis 93, 918, utraque undecim annis major. Ceterum ab exitu Menesthei Regis, & initio Demophontis, sub quod tempus alii statuunt captam Trojam, ad primam Olympiadem, [Page 15] in iisdem Excerptis colliguntur anni 44: atque neglecto hoc undecennio è particularium numerorum mendis emergente, saltem 430, viginti quatuor plures quam putat Eusebius, ac tantummodo tres pauciores, quam exhibet Calculus Marmoreus signans 433. Interim vero, quoad Intervallum ab initio regni Atheniensium usque ad finem Diogneti, sive Diogeneti, septimi Archontis Medontidae, ad terminum vitae, atque etiamnum aliquanto postea, videtur convenire Eusebiano calculo cum Marmoreo. Ac proinde eousque singulorum Regum & Archontum Atticorum initia & fines, adeo(que) singulos regni & Magistratus annos apparet pari intervallo annorum 26, serius statui in Eusebiano Chronico, quam in Marmoreo.
Praeterea vero Paulus Orosius Presbyter Christianus, tempore antiqui Patris Augustini Episcopi Hipponis libro primo, capite 9, ponens Amphictyonem Athenarum tertium à Cecrope Regem annis 810 ante Romam Conditam, eo pacto initium regni Cecropis facit etiam antiquius quam Excerpta. Posito enim Romae Conditu juxta Fabium Pictorem circa initium octavae Olympiadis sexcennio serius quam vulgo statuitur, id est, ante Evangelium 776, additisque 810, regnum Amphyctionis, vel iniens convenit anno 1585 ante idem, ac proinde Cecropis undesexaginta annis antea, anno ante Evangelium 1643, nempe annis 60 antiquius quam statuit Chronicon Eusebianum, 34 quam Marmoreum, ac 26 quam Excerpta. Praeterea ipse quoque Eusebius in Chronico ad annum 1555 ante Evangelium, Diluvio quod Deucalionis tempore contigit, adjungens Incendium, sive aestum & squallorem tempore Phaetontis evenientem, tanquam saltem eodem seculo, veluti intra summum triginta annos postea, quasi circa annum 1525, eo pacto arguit regnum Cecropis serius quam par erat, à se poni. Siquidem Apollodoro teste, libro tertio, Phaeton fuit quintus à Cecrope, utpote Tithoni filius saltem supposititius, vel eo patre dubio, alicujus Adulteri sub solis aut Phoebi larvâ nothus, Cephali Nepos, Herses pronepos, Cecropis Abnepos, cujus propterea regni initium, quanquam admodum juvene ac pene puero tunc Phaetonte, juxta illud Patris monitum, Parce puer stimulis, &c. plus minus centum annis antecesserit.
Porro autem ab hoc (ad viginti sex annorum Intervallum) diverso situ Regum Atticorum apud diversos Autores, est, quod in Chronico Eusebiano, subinde idem eventus eodem Intervallo ac distantia temporis repetitur. Verbi gratiâ, in Editione Scaligeranâ, Pontaco quoque in notis suffragante, Apollinis Delii templum ab Erysichthone filio Cecropis fabricatum est, ad annum Regni Cecropis 37, 13 ante ejus finem, ac 1548. ante Evangelium; iterumque post 26 annos Templum Deli constructum ab Erysichthone filió Cecropis, ad annum regni Amphyctionis 4, ac 1522. ante Evangelium. Cujus rationem cum nesciret Scaliger, ita ad hunc annum inquit. "Vide quae supra notavimus. Nam eadem est perioche, & cur hic repetatur, aut cu [...] ibi locum habeat, si hic ponenda erat, non video." Nimirum juxta Chronicon Marmoreum, applicatâ alterâ remotiore Epochâ Evangelica ad alterius citerioris regis annum, convenit in annum quidem 4 Amphyctionis, verum in 1548. ante Evangelium.
Itaque hinc consequens est regnum Amphictyonis, ideoque & Cranai, & Cecropis Regum praecedentium constitutum esse viginti sex annis antiquius ab aliis etiam ipsius Eusebii Autoribus, quam ab aliis. Actaem vero illum, à quo terra prius dicta est Actaea, sive Actica, quae postea à Cecrope Cecropia, agnoscit etiam Eusebius, referens eum ad tempus Phorbantis regis Argivorum libro 10. de Praeparatione Evangelicâ, cap. 3. ubi ita scribit, [...]. Verum Strabo, lib. 9. eundem vocat Actaeonem, scribens ita, [...]. Pausanias vero in Atticis eundem perinde ut Autor noster & Eusebius Actaeum [Page 16] nominat, inquiens [...]. Addit autem Cecropem Actaei filiam habuisse uxorem cujus jure ei in regno successerit.
Epoch. 2. A. M. C. 2431. ante Evang. 1602. Period. 5. 63. In quo Deucalion apud Parnassum in Lycoreâ regnavit, regnante Athenis Cecrope, anni MCCCX.
Initium regni Deucalionis circa Parnassum in Lycoreâ, quod Marmorea Inscriptio statuit anno nono regni Cecropis, in Eusebiano Chronico parum certo statuitur juxta Pontaci Editionem, anno 20, juxta Scaligeranam anno 16 ejusdem. Quanquam vero octennii aut duodecennii differentia parvi est momenti, praesertim in re tam antiquâ, atque in novorum regnorum initiis, quibus paulatim acquiritur potentia, & per Intervalla, quasi gradibus quibusdam scanditur ad illud absolutae potestatis fastigium: tamen ipse Eusebius suppeditat probabile Argumentum propinquioris accessûs initii regni Deucalionis ad initium regni Cecropis: quatenus triginta annis ante hujus initium, refert quosdam scribere Prometheum & Epimetheum (sc. Deucalionis ejusque uxoris Pyrrhae parentes) & Atlantem fratrem Promethei fuisse illis temporibus: nonnullos autem ante Cecropem annis 60 aut 90, quemadmodum ipse duobus locis antea posuerat. Enimvero siquidem Prometheus & Epimetheus claruerint vel triginta annis ante Cecropem, par est Deucalionem & Pyrrham eorum liberos coepisse clarescere intra quadragesimum annum postea, i. e. intra primum decennium regni Cecropis. Itaque quod eodem hoc tertio loco adjicit Eusebius, alios scribere Prometheum ceterosque ejus Coaevos fuisse aetate Cecropis, hi nimirum fuisse videantur iidem quos Orosius Autores secutus est, statuentes initium regni Cecropis annis 60 antiquius quam Eusebius; 34, quam marmora, ac 26, quam Excerpta-Barbarolatina, & ipsa eosdem regno Cecropis referentia. Quod autem Eusebium istic vellicat Scaliger, quasi male referentem ipsos ante regnum Cecropis, è Tatiano & Clemente, scribentibus eosdem fuisse tempore Triopae regis Argivi, cujus in Eusebiano Chronico initium statuitur anno quinto Cecropis, id haberet nihil ponderis, si iidem Autores non magis augerent & longius extenderent ultra Eusebianas rationes Argivi regni antiquitatem (quemadmodum à nobis dudum observatum est nostrâ Emendatione temporum ad annum Mundi, 2049.) quam Autor Chronici Marmorei, antiquitatem regni Attici. Lycoreae autem regionis circa Parnassum, ubi Autor Chronici Marmorei Deucalionem regnasse statuit, meminit Strabo, Lib. 9. Dictio vero significat montanum tractum lupis abundantem. Pausanias in Phocicis scribit ita dictam, quia luporum in montana refugientium à Diluvio, servandi sui causâ, ululatum homines secuti sunt, vel à Lycoro Apollinis & Coryciae filio.
Epoch. 3. A. M. C. 2473. ante Evang. 1560. Period. 5. 105. A quo lis Athenis intercessit Marti & Neptuno super Halirrothio Neptuni filio, & locus dictus est Arius Pagus, anni MCCLXVIII. regnante Athenis Cranao.
A quo tempore Mars in judicium capitis arcessitus est à Neptuno patruo super occiso Halirrothio hujus filio, eoque criminis absoluto, locus judicii dictus est Arius pagus, sive Martia rupes, ponuntur Marmoreo Chronico anni 1268 [Page 17] ante ipsius finem, (id est, 1580. ante Evangelium) regnante Athenis Cranao; nimirum anno regni ejus primo, post Cecropis annos 50. At in Eusebii Chronico, ex Arnoldi Pontaci editione, collatâ praecipue ad Henrici-Petrinam Basileensem, vulgari anno Dom. 1529. factam, tanquam aliis castigatiorem, ad annum ante Evangelium 1536, regni autem Cecropis 49, sive penultimum, legitur; "Areopagus apud Athenas nomen judicii constitutus, id est, tribunal Judicii Athenis constitutum loco, qui ex eo tempore nomen obtinuit ut diceretur Areopagus; nimirum à Martis in judicium ibi vocati absolutione à crimine caedis Halirrothii patruelis sui, filii Neptuni." De hac autem caede duplex fertur Narratio, altera fabulae propior, altera historica verisimilior. Utraque vero satis apte quadrat tempori assignato Marmoreâ Inscriptione. Fabulam narrat Servius Honoratus Virgilii Scholiastes in illud Georgicorum, Oleaeque Minerva Inventrix—, his verbis. "Eo tempore (scilicet Minerva invenit oleam) quo adversum Neptunum de nomine Civitatis Athenarum (ipsa dicta Graece [...]) contendit: Quod (inquit) jam supra dictum est. Cui fabulae hoc additur, quod postquam Minerva Neptunum inventâ oleâ vicerit, indigne ferens Halirrothius Neptuni filius, oleas coepit excidere; cui dum hoc facit, ferrum de manu decidit, & ei caput amputavit. Neptunus vero dolens filii sui obitum, Martem homicidii coepit arguere. Inde effectum est ut Mars & Neptunus de hac re judicium apud Athenas experirentur, unde locus ubi Judices sederunt Areopagus (nimirum quod Mars ibi causâ vicerit) Judices autem Atheniensium (sc. in causis capitalibus, sive quibus capitis rei aguntur) Areopagitae appellati." Hactenus Servius. Igitur hoc acciderit quoad annos Regum Atticorum, tantummodo biennio serius; & quoad Epocham Evangelii annis 24, (intra idem biennium sc. illis supradictis, 26 sitûs regni illorum) citius Chronico Marmoreo quam Eusebiano. Judicium vero de contentione Neptuni & Minervae super nomine regionis & urbis Athenarum notatur Eusebiano, regni Cecropis anno 23, ac ante Evangelium 1562, quod Marmoreo juxta eundem viginti sex annorum superiorem & antiquiorem situm regni Cecropis, commodissime convenit regni ejus anno 49, biennio ante litem Neptuni & Martis. Verum historiam de illa caede & lite Apollodorus libro 3. narrat in hanc sententiam, quod Mars Halirrothium Neptuni ex Euryta Nympha, filium deprehensum in violanda pudicitia Alcippae filiae suae, neptis autem Cecropis ex ejus filiâ Aglauro, interfecerit. Apollodori testimonium de causa caedis Halirrothii confirmat Pausanias in Atticis, ita scribens, [...]. Est in Aesculapii aede fons, apud quem aiunt Neptuni filium Halirrothium, quum filiae Martis Alcippae pudorem violasset, morte mulctatum esse à Marte, primumque capitis judicium de hac caede fuisse factum. Posteaque [...]. Juxta Apollinis & Panis aedem est Arius pagus. Dictus autem est Arius pagus, quia primus Ares nempe Mars ibi judicium capitis subiit. Dictum vero mihi superius, ut Halirrothium interfecerit, & quam ob causam. Atque ibidem postea Orestem aiunt subiisse capitis judicium de caede matris. Porro celebrem fuisse historiam caedis Halirrothii inde liquet, quia Libanius Sophista pro subjecto contrariarum Declamationum, Neptuni sc. accusantis, Martis autem defendentis eam sumsit, Declam. 22, & 23. Itaque aeque convenit initio regni Cranai, quod Alcippe Cecropis ex Aglauro filiâ neptis, tunc fere nubilis fuerit, atque antiquiori viginti sex annis situi regni Cecropis, quod Mars tunc ex Aglauro ejusdem filiâ Alcippem jam fere maturam viro susceperit.
Epoeh. 4. A. M. C. 2476. ante Evang. 1557. Period. 5. 108. A quo diluvium tempore Deucalionis evenit, & Deucalion imbres fugit è Lycorea Athenas [veniens & Jovi Phyxio] pro vitâ servatâ, gratulatoria Sacra obtulit, anni MCCLXV, regnante Athenis Cranao.
Diluvium tempore Deucalionis, quando is imbres fugiens, Athenas venit, ibique Jovi Phyxio, id est, fugientium servatori Eucharistica Sacra fecit; quod Chronologica Marmorum Inscriptio refert annis 1265. ante citimam Epocham suam, i. e. 1557. ante Epocham Evangelii, quoad tempus convenit Eusebii Chronico intra biennium aut triennium, exhibenti idem anno 1555. aut 1 [...]54. ante Evangelium. Verum in rege Attico sub quo evenerit, est differentia, Eusebio referente ad annum 30 vel 31 regni Cecropis, Marmore autem ad Cranaum regem, regni nimirum ejus annum 4. viz. propemodum eodem discrimine annorum 26 inter utrumque in situ regum Atticorum. Hac autem in re Marmor non modo medium ferire, quod ipsum per se admodum probabile est veritatis Argumentum, sed etiam verum proxime attigisse locupletissimo suffragio, apparet. Medium inquam ferit inter Eusebii Autores referentes illud ad Cecropis regnum, & Autores Pauli Orosii referentes idem ad regnum Amphyctionis loco paulo superius allegato, ubi scribit in haec verba, Anno 810 ante Romam Conditam, Amphictyon Athenis tertius à Cecrope regnavit, cujus temporibus aquarum illuvies majorem partem populorū Thessaliae absumsit, paucis per refugia montium liberatis, maxime in monte Parnasso, in cujus circuitu Deucalion tunc regno potiebatur. Verum autem proxime attigit Marmoreum Chronicon locupletissimo suffragio & testimonio Marci Terentii Varronis, nempe illius qui seculo Romanorum doctissimo, Doctissimus Romanorum habitus est: adeoque cujus praeter ceteram doctrinam, diligentiam & sagacitatem etiam in Chronologicis laudat Censorinus, erudito libello suo de die natali. Hujus vero testimonium profert gravissimus Pater Augustinus Hipponensis Episcopus, in eximio illo suo opere de Civitate Dei, Lib. 18. cap. 10. scribens ita; His temporibus, ut Varro scribit, regnante Atheniensibus Cranao successore Cecropis, ut autem nostri, Eusebius & Hieronymus, adhuc eodem Cecrope permanente Diluvium fuit, quod appellatum est Deucalionis, eo quod ipse regnabat in earum terrarum partibus, ubi maxime factum est. Varronis autem sententiam non fuisse eam, ut existimaret diluvium Deucalioneum tanto serius contigisse, sed plane eandem ac Chronici Marmorei, Granaum tanto citiùs regnare coepisse, docebimus duplici ipsius Varronis calculo, quorum utrumque attigimus libello nostro de Emendatione Temporum ad annos Mundi 1852. & 1878. Alter est ab initio regni antiquissimi Ogygis, primumque ab eo conditis Thebis Boeotiis: de quibus in prooemio tertii sui libri de re Rustica (nisi me fallit fragilis memoria, quum liber sit domi meae, ego autem sexaginta fere millibus passuum inde distans) scribit in haec ferme verba: nempe eo tempore, quando ipse scripsit, vere dici posse, quod Ennius Poeta falso cecinerat de suo
Septingenti sunt paullo plus aut minus anni,
Augusto augurio postquam inclyta condita Roma est.
Atque ad hoc tempus ab eo quo Ogyges ille rex antiquissimus, primum in Graecia Oppidum condidit Boeotias Thebas, fuisse annorum duo millia & centum. Statuit autem Varro Romam conditam circiter medium Olympiadis sextae, post duos & viginti annos (ut loquitur Velleius) quam prima constituta erat, i. e. annis septingentis octoginta duobus ante Epocham Evangelii. Itaque Thebas Boeotias statuit antiquiores Româ bis septingentis, i. e. [Page 19] mille & quadringentis annis, tanquam conditas annis 2182. ante Evangelii principium, Ogyge tunc iis locis regnante: cujus regni anno 27 circiter annum 2155. ante Evangelium, contigerit Diluvium Graeciae prius, ab ipso dictum Ogygium. Ab eo autem ad posterius dictum Deucalioneum, Caio Julio Solino etiam teste, Polyhistoris cap. 17. statuit idem Varro intercessisse annos sexcentos. Quapropter Varronis sententiâ Deucalioneum diluvium contigit circa annum ante Evangelium 1555, vel tanto tempore citius,▪ quanto Ogyges regnare inceperit; antequam Thebas condere coepisset, veluti plus minus biennio; quod Marmoreae Chronologiae prorsus congruit. Alter Varronis calculus habetur apud Censorinum, cap. 21, quo à priore cataclysmo dicto Ogygio ad Olympiadem 1. colliguntur anni mille & circiter CD: ita enim legendū esse constat, non DC juxta vulgata Exemplaria, inquam mille & quadringenti. Unde iterum deductis sexcentis inter Ogygium & Deucalioneum, relinquitur Deucalioneum contigisse annis ferme octingentis, haud dubie vero propius octingentis, quam septingentis ante Olympicam Epocham. Quocirca deducto Intervallo annorum 804 inter Epochas Evangelii & Olympicam, ab intervallo annorum 1557 inter diluvium Deucalioneum & Evangelii principium juxta Chronicon Marmoreum, relinquitur intervallum annorum omnino 753, inter idem diluvium & primam Olympiadem; quo minus hic Varronis calculus profecto non admittit. Porro Deucalionem Athenis aedificasse Templum Jovi Olympio, ibique mortuum & sepultum esse tradit Pausanias in Atticis.
Epoch. 5. A. M. C. 2483. ante Evang. 1550. Periodi 5. 115. A quo Amphictyon Deucalionis filius regnavit Thermopylis, & [primates] in vicinia habitantes convocavit, & appellavit Amphictyones, & [Pylaicos conventus instituit, quibus] etiam nunc adhuc sacrificant Amphictyones, anni MCCLVIII. regnante Athenis Amphictyone.
Amphictyonem Deucalionis filium regnasse Thermopylis, & convocatis finitimis, eorum primores appellasse Amphictyones, & Pylaicum Concilium instituisse, quo ad suum usque seculum sacrificarent Amphictyones, refert Autor Chronici Marmorei annis 1258. ante citimam Epocham, nempe 1550. ante Evangelium, regnante tunc Athenis etiam Amphictyone, nempe anno secundo. Ac sane initia regnorum filiorum Deucalionis maturâ senectute, magnâque autoritate defuncti, confirmant initium regni ipsius Deucalionis, ante annos 52, ejusque diuturnitatem & durationem per tot annos Marmoreo Chronico consignatam. Regni autem Amphictyonis, natu majoris, ut apparet ex Amphictyonum Senatu autoritate ejus instituto, initium confirmatur ex initio regni Hellenis fratris junioris, quo de, insequente Epochâ. Senatus vero Amphictyonum summae autoritatis in Graecia, eorumque Concilii Pylis sive Thermopylis instituti antiquitatem si non testaretur Dionysius Halicarnasseus, libro 4, in Servio Tullio Rege Romanorum, Strabo lib. 8 & 9, Pausanias in Phocicis, Demosthenes oratione [...], Diodorus Siculus libro 16. anno Archontis Athenis Elpini, praecipue vero Archontis Archiae (ubi Philippum Macedonum Regem conscriptum esse in ipsum, eique concessum duplicem calculum, sive duplex suffragium narrat, quod prius habuerant Phocenses, ejus jure propter Philomeli sacrilegium exuti & depulsi) aliique; ipsum certe nomen ejus originem satis arguit.
Epoch. 6. A. M. C. 2484. ante Evang. 1549. Periodi 5. 116. A quo Hellen Deucalionis filius [in Phthiotide] regnavit, & Hellenes appellati sunt, qui prius Graeci dicebantur; & Agonem Panathenaicum [instituendum suasit] MCCLVII. regnante Athenis Amphictyone.
Hellenem Deucalionis filium regnavisse in Phthiotide, & ab eo Hellenes appellatos, qui antea dicebantur Graeci, eundemque suasisse instituendum Agonem Panathenaicum, quod significatur Chronico Marmoreo, annis 1257. ante citimam Epocham (qui sunt 1549. ante Evangelium) regnante Athenis Amphictyone, sc. anno tertio; utique in Chronico Eusebiano, ab Hellene Deucalionis & Pyrrhae filio, hi qui prius Graeci Hellenes nuncupati sunt, juxta Arnoldi Pontaci Editionem annis 1547. ante Evangelium, tantummodo biennio serius: quantulo & quam exigui immo nullius momenti discrimine, in tanta rei antiquitate. At juxta Scaligeranam annis 1548. unico duntaxat anno serius, in notis vero annis 1549. nec unico quidem: verum ad Cecropis annum 35, 15 ante finem, utpote siti annis 26 inferius in hoc quam in illo. De hoc Hellene Deucalionis filio, & Hellenibus ab eo appellatis in Phthiotide regione Thucydides in historiae suae prooemio ita scribit, [...]. Item, [...]. Latine ita, Videtur vero mihi, ante Hellenem Deucalionis filium, nondum fuisse appellatio haec [Helladis] sed secundum gentes tum alias, tum praecipue Pelasgicam à se denominationem habuisse, sc. qui postea uno nomine dicti sunt Hellenes. Quinetiam Homerus, qui vel Trojano bello multo posterior extiterit, nusquam universos nominavit Hellenes, sed solummodo eos qui cum Achille duce è Phthiotide ad bellum Trojanum profecti sunt. Aristoteles autem sub finem libri primi Meteorologicorum, loquens de diluvio Deucalioneo, [...], inquit, [...]; Latine, Factum est praecipue circa regionem Hellenicam, & hujus regionis, circa Helladem antiquam. Ea autem est circa Dodonem & Acheloum Fluvium: ibi enim habitabant Selli, & qui appellati sunt tunc Graeci nunc autem Hellenes. Etenimvero in Dicaearchi fragmentis ad Theophrastum, editis cum aliis Graecorum Geographorum fragmentis, Augustae, anno vulgari 1600. in quo legitur ita, [...]. Pauloque post citatur versus Homericus, [...]. adjectâ hâc Interpretatione, [...]. Itemque post, [...]. Latine; Hellas antiquitus cum esset Civitas, ab Aeolo filio Hellenis nominata conditaque fuit, in Thessaliae regione sita, inter Pharsalum & Meliteorum civitatem— Quocirca Poeta ait. Myrmidones dicti sunt Hellenesque & Achaei, Myrmidones appellans eos qui circa Thessaliam Phthiam incoluerunt, Hellenes vero paulo antea dictos. —Hellas igitur ab Hellene habitata est & Civitas & Regio. Fortasse vero post [...], deest [...], [Page 21] paulo antea dictos Graecos. Siquidem secundum Aristotelem etiam Plinius significat prius dictos Graecos qui postea Hellenes, Lib. 4. cap. 7. ita scribens, "Illam partem Thessaliae cognominatam Graeciam à Graeco Rege ibi genito, & Hellada, atque Hellenes ab Hellene item Rege, hos eosdem, viz. qui prius Graeci." Atque eidem sententiae accedit Apollodorus, qui Hellenis filios tres recensens, Dorum, Xuthum, & Aeolum, subjungit, [...]. Ipse quidem Hellen à se, qui dicti fuerant Graeci agnominavit Hellenes. Ubi animadversione dignum, omnium trium Hellenis filiorum, atque etiam nepotis è Xutho filio Ionis, nomina videri Hebraicae originis. Dorus enim Hebraice fuerit [...] ▪ Xuthus [...], Aeolus [...], & Ion manifeste [...] Atque iidem fuerunt Autores trium praecipuarum Dialectorum linguae Graecae, nempe Doricae, Aeolicae & Ionicae, praeter communem omnibus Hellenismum, à quo quarta Dialectus Attica, ab Atthide Cranai filiâ, Hellenis etiam tempore orta, quam minimum differebat. Pausanias vero scribit, Amphictyonem Atheniensem, quum ductâ Cranai filiâ Atthide in uxorem, à qua regio dicta Attica, eum nihilominus regno expulisset, ipsum postea regno privatum esse ab Erichthonio: quem Apollodorus Lib. 3. è Cranae Atthidis filiâ, natum esse refert. Graeci vero filius Thessalus, Thessaliae rex in Chronico Eusebiano statuitur annis 270 ante Hellenem circiter annum 1820. ante Evangelium. Ceterum duos fratres Deucalionidas, Hellenem cum fratre Amphictyone, suasisse Erichthonio regi Atheniensium hospiti suo, ut Panathenaicum certamen institueret, colligimus paulo post in regno Erichthonii.
Epoch. 7. A. M. C. 2486. ante Evang. 1547. Period. 5. 118. A quo Cadmus Agenoris filius Thebas advenit [& condidit Cadmeam, anni MCCLV, regnante Athenis Amphictyone.
Cadmum Agenoris filium advenisse Thebas, ibique condidisse Cadmeam arcem in Marmore notatur annis 1255. ante Epocham, i. e. anno ante Evangelium 1547. regnante Athenis Amphictyone, anno sc. 5. Eusebius vero in Chronico Cadmi adventum Thebas statuit, annis ferme nonaginta postea plerisque aliis astipulantibus. Haud tamen propterea error temere imputandus fuerit Marmoreo Chronico. Siquidem Cadmus post adventum Thebas, uxorem accepit Harmoniam Martis & Veneris filiam, ex qua numerosam prolem suscepit, magnaque felicitate diu floruit, antequam in calamitatem recideret, quemadmodum canit Poeta Ovidius.
Jam stabant Thebae; poteras jam Cadme videri
Exilio felix; soceri tibi Marsque Venusque
Contigerant: huc adde genus de Conjuge tanta,
Tot natos natasque, & pignora chara Nepotes:
Hos quoque jam Juvenes.
Quandoquidem igitur Alcippe ab Halirrhothio violata, & Harmonia Cadmo in uxorem tradita, eodem patre Marte (adhuc sc. terrestri Heroe, nondum coelicola in divorum numerum relato, aut per vicarium adulterum rem gerente in terra) prognatae fuerint: certe Cadmus videtur advenisse Thebas, circiter hoc idem tempus. Quod ex aetate Dionysii Nepotis Cadmi è filia Semela paulo post confirmabitur.
Epoch. 8. A. M. C. 2489. ante Evang. 1544. Period. 5. 121. A quo Eurotas & Lacedaemon in Laco] nicâ regnarunt, anni MCCLII. regnante Athenis Amphictyone.
Epochâ proxime sequente in Chronico Marmoreo, quidam, quorum nomina obliterata sunt, dicuntur regnasse in regione, cujus etiam terminatio sola— [...]—nicâ superstes est, ante citimam annis 1252. id est, anno ante Evangelium 1544. regnante Athenis Amphictyone, nimirum anno 8. Eos autem (quemadmodum dudum ratus sum) fuisse Eurotam & Lacedaemonem Eurotae fratrem uterinum juxta nonnullos, generum vero juxta alios, utpote Apollodorum lib. 3. ac Pausaniam initio Laconicorum, qui secundum Lelegem & Myletem obsoletae antiquitatis, veluti secundum Actaeum Cecrops in Attica memorantur primi regnasse in Laconicâ, à quorum altero fluvius, altero urbs nomen accepit; satis probabili argumento fuerit, quod in Chronico Eusebiano legitur Lacedaemon condita à Lacedaemone Semeles filio, anno primo Regis Atheniensium Ericthonii; id est, tantummodo triennio post octavum annum Amphictyonis, verum anno ante Evangelium 1515. utique eodem duntaxat triennio superante solenne illud discrimen annorum 26 inter utrumque in situ regum Atticorum.
Epoch. 9. A. M. C. 2494. ante Evang. 1539. Periodi 5. 126. A quo Navis—ex Aegypto in Helladem appulit, quae appellata est pentecontoros, & Danai filiae—& Helice, & Archedice, sorte lectae ab aliis—& sacrificabant super littus—in Lindo Rhodiâ urbe, anni MCCXLVII. regnante—.
Danai cum quinquaginta filiabus, navi quae dicta est Pentecontoros, nempe quinquaginta-remis, ex Aegypto appulsum in Helladem, refert Chronicon Marmoreum, annis 1247. ante citimam Epocham, anno 1539. ante Evangelium; regnante eo Athenis, cujus nomen quoque obliteratum est, verum ut apparet, post decennium regni Amphictyonis Erichthonio, & quidem anno tertio. Eusebianum vero ponit annum quintum & postremum regni Armei sive Danai in Aegypto, quem Josephus, è Manethone, & Apione Aegyptiacis Historicis refert regnasse ibi praecise annos 4 & mensem 1) anno quarto regni Erichthonii, ac 1512. ante principium Evangelii. Quocirca convenit Danaum circa finem ejusdem anni quinti ab initio regni sui in Aegypto, appulisse in Helladem, annis omnino 27 citius quam statuit Eusebius: quorum unus tantummodo imputandus fuerit annis regum Atticorum, reliqui autem 26, inferiori eorum situi in Chronico Eusebiano, quam in Marmoreo. Orosius hoc refert annis 12 citius, utpote 775 ante Romam conditam, id est, 1551. ante Evangelium.
Epoch. 10. A. M. C. 2499. ante Evang. 1534. Period. 5. 131. A quo Eri]chthonius Panathenaeis primo celebrandis currum junxit, & Agonem edidit, & Athenienses—: Sacra d]eorum matris in Cybelis instituta sunt: & Hyagnis Phryx tibias primus invenit; &— [harmoniam d]ictam, juxta Phrygium modum primus tibiis cecinit, & alios nomos sive Harmonices leges aut modos Matris [deûm] Bacchi, Panis, &—; anni MCCXLII. regnante Athenis Erichthonio, qui currum junxit.
Erichthonium Atheniensium regem Panathenaeis primo celebrandis, junxisse equos currui & Agonem edidisse, & Sacra Matris Deorum in Cybelis Instituta, atque Hyagnem Phrygem tibiarum primum Inventorem, & Harmoniae dictae juxta Phrygium modum, peculiares nomos sive Harmonices leges & modos peragendis Sacris Matris Deûm Dionysii & Panis, accommodâsse statuit Chronicon Marmoreum ante citimam Epocham annis 1242. anno ante Evangelium, 1534. eodem Erichthonio regnante, sc. anno 8. Nolo ego hic me immiscere disputationi de prima quadrigarum Inventione, ludorumve Panathenaicorum aut aliorum celebratione, vel de distinctis Harmonices nomis sive legibus & modis: de quibus fuse & erudite Seldenus noster ad hunc locum: neque animus est immittere falcem in alienam messem, sed propositum solummodo urgere, quod erat ostendere veritatem sive probabilitatem Chronologicam Chronici Marmorei; idque ad confirmandum & illustrandum tempus Mortis Darii Hystaspidae, à me dudum libello de Emendatione temporum restitutum, ac nuper redivivi hujus Chronici calculo, haud mediocri nostro solatio, inter tantum à lividis Momis contemtum, & vituperationem studiorum ac laborum nostrorum per Dei gratiam comprobatum. Erichthonium primum quadrigam junxisse in Graecia, quum antea esset apud alias nationes, quod annotatur in Chronico Eusebiano, è suo loco plura non capiente luxatum significat Arnoldus Pontacus: atque in aliis exemplaribus positum ad Erichthonii annum 17, in aliis vero ad 13, quae Scaliger in sua Editione secutus est. Itaque haud injuriâ utriusque generis exemplaria corrigantur Marmoreâ Inscriptione, quae licet annum regni Erichthonii non assignet, tamen per annum Epochae suae assignatum satis aperte significat Scaligerano situi adhuc deesse quinquennium ad annum regis Attici, & ex consequenti viginti sex annos plures, omnino autem 31, ad verum situm ante Epocham Evangelii. Ad alteram vero partem ejusdem Periochae quod attinet, quâ Hyagnis Phryx dicitur invenisse Musicos modos aptatos Sacris solennibus Cybeles Deorum matris tum primum institutis, item Dionysii sive Bacchi, Panis, &c. tametsi non est rationi consentaneum intelligere ita quasi Phrygius ille Harmostes omnes hos modos Harmonicos simul invenerit, aut primis illis Cybeles Sacris singulos tibiis cecinerit; tamen oportet haud aliter accipere quam eum, quum primos inventos ejusdem Cybeles Sacris, sive Festo cecinisset, (enimvero ita accipio quasi non modo eodem tempore, sed etiam eodem loco primum Artissuae specimen ediderit) deinceps invenisse, ac eorundem aut aliorum similium Sacrorum & Festorum solennium celebritate cecinisse, tum alios nomos, tum etiam Dionysii, quando nimirum hujus Sacra dicta Dionysiaca sive Orgia primum instituta & celebrata sunt, eodem Erichthonio adhuc regnante. Atqui in Chronico Eusebiano, Dionysius, qui Latine Liber Pater, natus ex Semele fertur annis ferme 120 postea. Hinc itaq, Dionysii Semeles filii, & ex antecedente avi ejus materni Cadmi patris Semeles, seculum, quod supra recepimus, diligentius investigandum, & confirmandum [Page 24] nobis est. Enimvero in Eusebii Chronico supra ad postremum annum Cecropis ex editione Arnoldi Pontaci, ac 1535. ante Evangelium, legitur, Vitis inventa à Dionysio, sed non Semeles filio: quae postrema verba videntur addita sub eorum personâ qui opinati Dionysium Semeles filium multis annis, adeo(que) aliquot seculis juniorem, negare tamen non possent, Vitem sive Vitis culturam apud Graecos hoc seculo inventam esse, idque à Dionysio quodam, quicunque ille fuerit- Atqui Graeca Eusebii ad eundem locum spectantia sunt, [...], Vitis cultura nota facta est à Dionysio illo Semeles filio, nimirum Cadmi è Semele filiâ Nepote. Ecquem enim alium quam Bacchum, illum inquam ipsum Semeles filium, vini inventorem agnovit Graeca Antiquitas? Ut merito annotet Scaliger, Augustinum Lib. 8. cap. 12. (Operis de Civitate Dei) hunc Eusebii locum habuisse in animo, quum scriberet, His temporibus Dionysium, qui etiam Liber Pater dictus est, & post mortem ejus Deus habitus, Vitem ferunt ostendisse in Attica terra hospiti suo. Quid? quod ferme quadraginta annis postea etiam in Eusebii Chronico legitur, Dionysius Nysam in India condidit, & à suo nomine eam sic appellavit. Quae verba etiamsi amovenda censeat Arnoldus Pontacus in Notis, sicut proxime praecedentia, quod iterum occurrant plus minus centum annis postea, quo minus tamen expungeret, prohibuerunt eum nonnulli manuscripti libri, ac praeterea editi omnes: ideoque inquit, quum eorum lectio recepta sit, nefas nos ea rejicere. Atqui Scaligero postea nulla religio fuit, in sua editione silentio praetermittere, ne uno quidem verbo ratione omissionis redditâ. Unde quâ integritate ac quam sincero ac sano judicio in ea se gesserit, apparet. Incidit hic Nysae Conditus in annum ante Evangelium 1494. Erichthonii vero Regis Athenarum annum 22, juxta Eusebium. Verum retentis utrobique iisdem annis Epochae Eusebianae ante Evangelium, propter antiquiorem annis 26 situm regum Atticorum in Chronico Marmoreo, Culturae vitis inventio contigerit septimo anno Erichthonii anno proxime praecedente prima ejus Panathenaica, Nysae autem Conditus ejusdem anno 48. Quod si hoc pacto Vitis Inventio juxta situm ejus in Chronico Eusebii videatur propius accedere ad Cadmi adventum Thebas, longiusque antecedere Nysae conditum quam par est: possit haud improbabiliter differri decennio ad primum annum Amphictyonis juxta Eusebium, juxta Marmora vero Erichthonii annum 17, at ante Evangelium 1525. Ad quem annum in Eusebii Chronico annotatur, Dionysium quanquam non Semeles filium sed Deucalionis (opinione sc. eorum qui Semeles filium Cadmi nepotem multo juniorem autumarunt) quum in Atticam pervenisset, hospitio acceptum à Semacho, filiae ejus caprinam pellem largitum esse. Sed nimirum hic diligenter attendendum ista Latina longe alium prae se ferre sensum, quam habent Eusebii Graeca, viz. haec, [...]. Latine, Tempore Amphictyonis filii Deucalionis quidam aiunt Dionysium advenientem in terram Atticam, hospitio acceptum esse à Semacho, [...], ejusque filiam caprinâ pelle donasse. [...], Hic vero Dionysius alius erat à Semelae filio. Quocirca cujuscunque filius hic Dionysius fuerit, neutiquam istic dicitur fuisse filius Deucalionis, sed tantum temporibus Amphictyonis filii Deucalionis in Atticam advenisse. Ne(que) vero hic Amphictyon Deucalionis filius fuit tunc rex Atticae, ut colligit Scaliger ex Apollodoro in notis ad hunc locum: ne(que) enim hoc affirmat Apollodorus verbis ab eo citatis, nempe his, [...]. Cranaum vero ejiciens Amphictyon, regno potitus est. Hunc quidam dicunt fuisse filium Deucalionis, alii vero Autochthonis sive Indigenae cujuspiam. Quinimo hoc praestantissimum Chronicon Marmoreum docet nos Amphictyonem Deucalionis filium regnâsse Thermopylis, magnaque autoritate [Page 25] Amphictyonum Senatum & Pylaicum Concilium instituisse, & Sacra ordinâsse, eodem tempore quo Hellen ejus frater regnabat in Phthiotide Thessaliae, atque Amphictyon alius, qui ejecerat Cranaum Athenis. Ad ipsum vero Dionysium quod attinet, si paulo diligentius attendisset Scaliger, quae è Pausania & Stephano de eo, eodem loco ipse citat, haud puto expunxisset è Chronico Eusebii periocham de Nysa ab eo condita, haud ita multo post. Pausaniae in Atticis verba sunt, [...]· Post lucum est aedes, in qua statua quaedam lutea, Amphictyon Atheniens [...] um rex epulo excipiens tum alios deos, tum Dionysium. Stephani vero de Semacho & Semachidis verba habentur hujusmodi: [...]. Semachidae sunt gens Attica, à Semacho, à cujus nimirum filiabus hospitio exceptus est Dionysius: è quibus proinde Sacerdotes ei institutae sunt. Est autem ea gens sive natio è tribu Antiochide. Donatione autem sive traditione [...] caprinae pellis, ait Scaliger Dionysium docuisse illas Semachidas mysteria & [...], scilicet initiationes sive Sacra, nimirum Orgya sua. Idcirco, inquit, filiae Semachi fuerunt ab eo tempore Sacerdotes Bacchi, ut apud Stephanum, [...] Sacra ministrabant Dionysio. Ecquis jam alius, vel ipso Scaligero judice, hic fuerit Dionysius, quam Bacchus ille Semeles filius, cujus famosissima Orgya festa(que) solennia Dionysiaca dicta, celebrabantur Athenis, Thebis, & alibi? Quanquam quod de Amphictyone rege Atheniensium epulato Dionysium legitur apud Pausaniam, videtur rectius convenire vel Erichthonio, qui Amphictyonem regno ejecerit, perinde ut Amphictyon Cranaum, vel certe Amphictyoni Deucalionis filio regi Pylarum, Erichthonii Confoederato, Athenas ad eum veniente, quemadmodum venerat Pater ejus Deucalion ad Cranaum: tum ad redintegrandum foedera cum ipso, tum ad renovandum patris sui Sacra gratulatoria sive Eucharistica, quibus nimirum sacrificiis haud inepte dictus fuerit epulatus esse tum alios Deos, tum ipsum Dionysium: idque forte uno aut altero decennio postea, viz. circitur annum 27, aut 37 regni Erichthonii: siquidem ab Amphictyone Atheniensi Epulum sive Sacrificium diis oblatum Athenis, videatur vix notatu dignum, utpote quotidie solitum. Nec alia probabilior occurrit ratio, cur expresse notetur Dionysium temporibus Amphictyonis filii Deucalionis venisse Athenas, quam quod idem Amphictyon aliquando eodem veniens, illum cum ceteris diis Atheniensium ibidem epulatus fuerit. At(que) hoc fit eo verisimilius, quia etiam Erichthonius ante regnū dum proficisceretur in Scythiam, ut Hyginus refert capite 274, ubi quadrigam jungere didicerit, inde(que) domum reverteretur, videtur hospitio exceptus esse ab Amphictyone & Hellene Deucalionis filiis: quando Hellen Agonem Panathenaicum instituendum ei suaserit, quemadmodū superius significatur Chronico Marmoreo: & quorum utriusq, tum consiliis tum auxiliis, ad ejiciendū regno Atticum Amphictyonem usus sit. Quinetiam Marmoream Chronologiam seculi Cadmi, ejusque ex Semele filiâ Nepotis Dionysii sive Bacchi, quantumlibet refragante Chronico Eusebiano, & differente ad centum fere annos, liquido confirmat Herodotus Historiae Graecae pater: item(que) Diodorus Siculus. Apud Herodotum enim Euterpe sive libro secundo, de Dionysii filii Semeles, & Herculis filii Alcmenes, & Panis filii Penelopes, seculis legitur ita, [...]. ‘A Dionysio quidem certe, qui ex Semele filiâ Cadmi genitus fertur, ad meam aetatem sunt anni fere mille & sexcenti.’ Ab Hercule vero Alcmenae filio ferme nongenti. A Pane autem filio Penelopes—octingenti fere ad me anni. Ubi nullum est dubium quin pro [...], legendum sit [...], pro sexcenti, inquam, sexaginta. Siquidem [Page 24] [...][Page 25] [...][Page 26] Herodotum censuisse Bacchum annis paulo plus centum & sexaginta antiquiorem Hercule filio Alcmenae, colligere licet ex eo quod superius eodem libro refert Thasum conditam, inque ea Templum Herculi Thasio sive Tyrio, à Phoenicibus, qui ad investigandum Europam navigarunt, (viz. Thaso, cujus iterum meminit libro sexto, aliisque Cadmi comitibus) quinque aetatibus virorum prius quam Hercules Amphictyonis filius in Graecia existeret; & libro quarto, refert Theram, quartum à Polynice, obtinuisse insulam à se ita nominatam, hominum aetatibus octo postquam Cadmus Europam quaeritans, eoque appellens ipsam Membliari cognato & comiti suo incolendam concesserat. Ac sane in confesso est, Polynicem patrem Thersandri, avum Tisameni, proavum Autesionis, abavum Therae, fuisse filium Oedipi, Nepotem Laii, pronepotem Labdaci, abnepotem Polydori, Cadmi filii sero geniti: quo adhuc minorenne Pentheus rector Thebarum à Cadmo avo surrogatus (uti refert Apollodorus libro 3.) à matre Agave, utique Cadmi filia Echioni sparto nupta, aliisque Moenadibus ejus Comitibus Bacchi furore percitis discerptus est. Fuisse vero Polydorum Cadmi sero genitum apparet ex eo, quod Nycteidem filiam Nyctei, filii Cthonii al [...]erius è Spartis Cadmi aulicis uxorem duxerit, uti refert Apollodorus eodem libro. Itaque constat Herodotum censuisse aetates ferme quinque inter Bacchum sive Dionysium Semeles & Herculem Alcmenes filios: qui sunt juxta ejusdem calculum sub initium Sermonis, de Dionysio Hercule & Pane, ascribentis ternas aetates centenis annis, centum & sexaginta propemodum anni. Scripsit autem Herodotus Historiam suam circa initium Belli Peloponnesiaci, factum Plataearum occupatione à Thebanis duce Eurymacho, cujus meminit libro 7: atque Atticae populatione à Lacedaemoniis, exceptâ tamen Deceleâ, uti refert libro 9: quum libro 7. etiam mentionem faciat legatorum Lacedaemoniorum, Nicolai filii Bulis, & Aneristi filii Sperthiei, unaque Corinthii Aristeae filii Adimanti proficiscentium ad Imperatorem Persicum, proditorum à Sitalce Thraciae rege, & necatorum ab Atheniensibus: quod Thucydides libro 2. scribit factum secundâ aestate Belli, id est, fine anni secundi Olympiadis 87: annus vero secundus Olympiadis 87 erat 167 ante citimam Epocham Chronici Marmorei, & 459 ante Evangeliū. Quibus si addantur 900 referent nos ad annum 1067 ante Marmoream Epocham, ac 1359 ante Evangelium, atque annum 3 regni Pandionis secundi Athenis, quo Hercules natus sit; ita ut annus regni Aegei 34, quo in Chronico Eusebiano legitur consummasse Certamina, fuerit annus 57 aetatis ejus. Eidem autem tempori Herodoti aetatis additi 1060 anni, referunt ad 1227 annum ante citimam Epocham Marmorum, ac 1519 ante Evangelium, atque 23 annum regni Erichthonii, quo natus fuerit Bacchus Semeles filius, anno 28 ante regni ejus finem, 38 post Cadmi adventum Thebas, ac 91 ab initio regni Cecropis primi Athenis, juxta Chronicon Marmoreum, calculo Herodoteo ita à nobis juxta manifestam ipsius mentem correcto, adeo quasi ad amussim congruum. Forsitan vero rotundo numero annorum 900, quo exponitur natale Herculis, minuendi fuerint 20, aut praeter-propter, ut consummatio Certaminum ejus, vel saltem ipsius Agon Olympicus evenerit decimo anno regni Thesei, quemadmodum dubiâ illâ Epochâ ejusdem anni, mutilis Marmoribus innuitur.
Porro Diodorus Siculus lib. 9. recensens varios Thebarum casus à Cadmi Instauratione ad postremam earum restaurationem à Cassandro, clare significat Cadmum eo advenisse paulo post diluvium Deucalioneum; unde consequitur congrua Antiquitas Dionysii sive Bacchi Nepotis ejus. Ita enim scribit, [...]. "Post Deucalionis diluvium Cadmo condente denominatam à se Cadmeam, confluxit eo populus, quem alii nominarunt Spartum, quod undique congregatus esset: alii Thebigenam, quod prius Thebis genitus per diluvium exactus & dispersus [Page 27] esset." Itaque Diodorus eosdem Thebanos, qui diluvio Deucalioneo dispersi erant, Cadmi adventu Thebas reversos significat: quod intra decennium contigisse verisimillimum est. Quod autem paulo post refert, Thebanos dum fortissimi suorum aberant ad obsidionem Trojae, ejectos à Pelasgis, ac deinde variis casibus conflictatos, vix demum post quartam aetatem, juxta proditum de Corvis Oraculum, reversos Thebas incoluisse ad annos ferme octingentos; donec ab Alexandro Magno exciderentur; quas, libro 17 refert excisas ab Alexandro, anno regni ejus primo, Olympiadis 111. secundo, Archonte Athenis Euaeneto. Erat hic annus Olympiadicus 111. ante citimam Epocham Marmorum Chronologicorum, ac 403 ante Evangelium, quibus additi octingenti referunt ad 911 ante illam, ac 1203 ante hoc, at(que) 33, eumque postremum Demophoontis regis Athenarum: vel numero rotundo diminuto annis 40, ad annum 871 Marmoreum, 1163 Evangelicum, ac 19 annum Melanthi regis Athenis. Inde vero quatuor generationibus imputatus annorum tantummodo centenarius, refert ad annum Marmoreum 971, ac Evangelicum 1263: quo pacto hic Diodori calculus statuerit Trojae obsidionem annis 17 etiam antiquiorem quam Chronicon Marmoreum: quod obiter observatu dignum censui.
Porro autem Bacchum fuisse aetate supparem Cybelae sive Rheae, ejusque exiguo admodum temporis intervallo post hujus Sacra instituta esse, ita ut idem Hyagnis utrisque solennes Harmonicae modos adaptare potuerit, intelligere licet ex eo, quod Apollodorus libro memorato Dionysium Semeles filium, post vitem inventam, ad Cybelam Phrygiae urbem profectum, atque ibi expiatum à Rhea, & Cybeliis Ceremoniis initiatum, stolâque ab eâdem donatum, ad Indos contendisse; & postquam Indiâ peragratâ Thebas repedasset, Pentheum ab Agave matre aliisque Mimallonidis, Bacchico tanquam divino furore percitis, membratim dilaniatum fuisse scribit. Bacchum vero ex India reducem absoluto triennio, ideoque ejus Sacra instituta fuisse trieterica refert Diodorus Siculus, initio libri quarti.
Ceterum quod ad Panem attinet, cujus item perinde a Cybeles & Dionysii Sacris Hyagnidem adaptasse modos Musicos significat Chronicon Marmoreum, satis manifeste innuit Herodotus loco memorato, alios ejus quo(que) nominis fuisse ante illum Penelopes filium. Pausanias autem libro 8. inscripto Arcadicis, passim celebrat Panem Deum Arcadiae Indigenam, ibique habitum inter potentissimos Deorum: qui etiam antiquitus oracula edere diceretur; adeoque habuisse Oraculorum suorum Prophetam sive Interpretem Erato Nympham, nuptam Arcadi Nepoti Lycaonis ex unica filia Callisto, & successori, post Nyctimum natu maximum sex & vigin ti filiorum Lycaonis, in regno Arcadiae, Lycaonis inquam, cui eandem aetatem ac Cecropi, nimirum ejus nominis primo regi Atheniensium, initio libri, ascribit. Unde apparet, Pani perinde ac Dionysio sive Baccho, regnante Athenis Erichthonio, Sacra tanquam Diis fieri coepta, perquam congrue Chronologicae Marmorum Inscriptioni.
Epoch. 11. A. M. C. 2549. ante Evang. 1484. Period. 5. 181. A quo Minos primus regnavit,—L [yct] iam instauravit: & ferrum inventum est in Idâ, inventoribus Idaeis Dactylis, Celmi, & —, regnante Athenis Pandione.
Minoem priorem ejus nominis Regem Cretae, urbem Minoam Lyctiam (ita equidem legendum existimaverim) habitavisse, & ferrum inventum esse in Ida monte, inventoribus Idaeis Dactylis Kelmi & sociis, innuitur mutilis [Page 28] Marmoribus, obliterato anno, relictoque solum seculi Indice, videlicet regnante Athenis Pandione. Primum istic laudem meretur Autor Chronici Marmorei, quatenus duos Minoes Reges Cretae clare distinguit: hunc inquam antiquiorem, & alterum juniorem, hujus & uxoris Itônis filiae Lyctii è Lycasto filio nepotem, ut intelligere licet è Diodoro Siculo libro 4: quorum gesta vulgo confunduntur. Hic quidem prior in Chronico Eusebiano, Asterio Cretae Rege & Europâ Phaenicis filiâ natus ante annos ferme 40, regnat in Creta, anno 30 Pandionis eo nomine prioris Atheniensium regis, qui fuit juxta Chronicon Marmoreum annus 1170 ante Citimam ejus Epocham, ac 1462 ante Evangelium. Urbem autem quam à Minoe illo aedificatam & habitatam innunt Marmorum fragmina, probabile est intelligendam Minoam Lyctiam, sive Minoam Lyctyorum, à se & uxoris patre Lyctio pariter denominatam: utpote quam fuisse praecipuam trium urbium in tribus Insulae aequaliter divisae partibus aedificatarum, quarum aliae duae fuerint Knossus & Phaestus; significat Strabo libro 10, si modo recte ego rem in adversaria mea retuli.
Recte vero constitutum esse tempus regni hujus Minois, confirmat altera Epochae periocha de ferro invento ab Idaeis Dactylis. Namque antiquus Chronographus apud Clementem Alexandrinum primo Strom. statuit ab Idae montis incendio & ferro invento ab Idaeis Dactylis ejus Incendii occasione, ad primam Iphiti Olympiadem annos 664, atqui Eusebius in Chronico 642, noster vero calculus 658, utrumque illorum intercedens, sed multo propius ad antiquiorem & verisimiliorem accedens. Horum autem Idaeorum Dactylorum cum alii multi meminerunt, tum etiam Strabo eodem libro 10, agens de Curetibus, tum Cretensibus, tum Aetolis, tum Phrygiis, inter alia his verbis utens, [...]. tum etiam Diodorus Siculus libro 13, ubi de Creta, tum denique Autor Phoronidis apud Apollonii Argonauticorum Poetae Scholiastem, ita canens— [...]
[...],
[...], &c.
Herculis autem tanquam unius ex Idaeis Dactylis diversi ab Hercule Alcmenes filio, utpote antiquioris illo, meminerat Strabo antea quoque libro 8, agnoscens nonnullos illum primum Olympiorum Autorem dicere, quo de ipse quidem dubitat, Pausanias vero Eliacis id confidenter asserit his verbis, [...]. Herculi igitur Idaeo debetur gloria, quod & Agonem primus instituerit, & Olympia nominaverit. Idem quinque fratres Idaeos nominat Herculem, Paeoneum, Epimedem, Jasium, & Idam: & ob eam rem Olympia ab Hercule Idaeo constituta fuisse quinquennalia.
Epoch, 12. A. M. C. 2596. ante Evang. 1437. Period. 5. 228. A quo Ceres adveniens Athenas fruges seminavit, & —Triptolemo Celei & Neaerae filio, anni MCXLV. regnante Athenis Erichtheo.
Cereris Adventum Athenas, frugum sationem, ejusque cognitionem communicatam Triptolemo Celei & Neaerae filio, statuit Chronologica Marmorum Inscriptio annis [...], 1145 ante citimam Epocham, id est, 1437, ante Evangelium, regnante Athenis Erichtheo, scilicet anno 15. Deinde autem sequitur.
Epoch. 13. A. M. C. 2599. ante Evang. 1434. Period. 5. 231. A quo Triptolemus fruges sevit in Raria dicta Eleusine anni [...] [item 1145] regnante Athenis [eodem, sc. Erichtheo, quanquam istic obliterato nomine.]
Ego vero hic in postrema litera numerali erratum suspicor, tum quia nusquam alias in tota hac Inscriptione Marmoreâ idem numerus, sive eadem Epocha repetitur, tum etiam quia admodum probabile est alterum aut tertium annum intercessisse inter primum communicatam hujusmodi cognitionem, & ejus experientiam in tam celebri loco factam. Legendum itaque posteriori loco [...] 1142, id est, ante Evangelium 1434 regnante eodem Erichtheo, & quidem anno 18. Atque ita in Chronico Eusebiano circa eundum annum Evangelii, verum octennium ante regnum Erichthei, juxta inferiorem annis 26 in hoc situm regum Atticorum, legitur, Eleusine Celeum regnasse, quo aevo Triptolemus erat, quem Philochorus ait longâ navi ad urbes accedentem distribuisse frumenta, navem vero ejus existimatam pinnatum serpentem, utpote habentem fere similem figuram. Hic enim est Graecorum Eusebii eo loco sensus. Rarium vero dictum Eleusinis agrum quo Triptolemus primam frumenti sementem fecerit, agnoscit Pausanias: quod quidem videatur fuisse Rari illius, quem nonnullos patrem Triptolemi existimâsse antea retulerat. Fortasse socer ejus fuit.
Epoch. 14. A. M. C. 2606. ante Evang. 1427. Period. 5. 238. —Puellae raptum & Cereris Investigationem, & — eorum qui susceperant fruges, anni MCXXXV: regnante Athenis Erichtheo.
Raptum Puellae sc. Proserpinae Cererisque Investigationem ejus refert Chronicon Marmoreum ante citimam Epocham annis 1135, anno 1427 ante Evangelium, regnante Erichtheo, sc. anno 25. Eusebianum autem anno 1425 ante Evangelium, ac primo Erichthei, biennio intra solitum discrimen. Quanquam Scaligero videtur magnus Anachronismus, utpote tanto antevertens seculum Thesei: qui tamen diffiteri nequit Eusebium hic secutum esse Tatianum, referentem [...] in tempora Lyncei Argivorum Regis, cujus regni anno 39, ac 13 ante finem, in Chronico Eusebii, convenit idem ipse annus 1427 ante principium Evangelii.
Epoch. 15. A. M. C. 2607. ante Evang. 1426. Period. 5. 239. —Mysteria instituit in Eleusine, & illas —[Mu] saei poëses edidit— [Erichthe] o Pandionis filio.
Erichtheum, ut verisimile, instituisse Mysteria in Eleusine, quando primus Musaeus Poêsi claruerit, innuunt mutila marmora, anno utique obliterato, residuo duntaxat seculum monstrante, ipso tunc regnante Athenis Erichtheo, sc. filio Pandionis prioris. Quum vero Eumolpus Thrax, habitus ejusmodi Mysteriorum Autor, Eleusiniis Rebellibus contra Erichtheum suppetias tulerit, at que id Bellum sub Eumolpo, in Chronico Eusebiano referatur anno 26 regni Erichthei; hic nimirum annus juxta Chronicon Marmoreum fuerit 1134, ante citimam Epocham, ac 1426 ante Evangelium; Proxime autem insequente, [Page 30] tanquam primo regni Erichthei in Eusebiano notatur, sub hoc mysteria coeperunt. Pausanias vero in Atticis Erichtheum praelio contra Eumolpum pariter ac Immarradum Eumolpi filium, interfectos refert.
Epoch. 16. A. M. C. 2679. ante Evang. 1354. Periodi 5. 311. A quo Lustratio primum instituta est—... XII: regnante Athenis Pandione Cecropis filio.
Lustrationem urbis Athenarum primum factam arguunt mutila Marmora anno ante citimam Epocham terminato; .... [...], 12, regnante Athenis Pandione Cecropis filio, viz. Pandione secundo. Incepit vero Pandion ille regnare juxta Chronicon Marmoreum anno ante citimam suam Epocham, 1069, ac 1361 ante Evangelium, regnavitque annos 25. Itaque annus assignatus fuisse videtur [...], 1062, quandoquidem nullus alius annus toto ejus regno praeterea in easdem numerales notas desinat. Erat igitur annus 1354 ante Evangelium, & octavus regni Pandionis posterioris. Neque occurrit quicquam ex alia historia in contrarium. Lustrationem vero sive expiationem illam fieri solitam sexto die mensis Thargelionis, mactatis victimis, & quidem humani generis duabus, mari & femina, pro utroque sexu (quemadmodum etiam apud Ethnicos Romanos Februa, mense Februario) ex Helladio apud Photium numero 279, aliisque annotat Seldenus noster.
Epoch. 17. A. M. C. 2681. ante Evang. 1352. Periodi 5. 313. —A quo in Eleusine gymnicus [Agon]—
Gymnicum Agonem in Eleusine institutum innuunt mutila adhuc Marmora, item obliterato anno, regnante Athenis eodem Pandione. Templum in Eleusine aedificatum in Eusebiano Chronico legitur anno regni Pandionis tertio, juxta Pontaci Editionem, quinto juxta Scaligeranam. Tametsi vero aliud erant Mysteria Eleusinia, aliud certamina sive Ludicra Eleusinia, videntur tamen fuisse affinia & loco & tempore: quemadmodum Olympica Sacrificia & certamina, atque id genus alia. De Olympicis vero locum insignem exhibent Adversaria nostra è Thucydidis libro 5, & anno Belli Peloponnesiaci duodecimo, his verbis, [...]. Et paulo post, [...]. "Illa aestate celebrata sunt Olympia quibus Androsthenes Arcas Pancratiam vicit primo. Lacedaemonii autem ab Elêis Templo Olympico arcebantur, ne sacrificarent, neve certarent." Qui proinde, quandoquidem arcerentur Templi Olympici sacrificio pariter ac certaminibus, domi sacrificabant, nimirum Jovi Olympio. Atqui, ut dictum, aliud sane erant sacrificia, aliud ludicra sive certamina: adeoque aliud erant Mysteria proprie dicta, aliud autem communiter dicta sacrificia: haec fere illis posterius addita, majoris pompae & celebritatis gratiâ. Quum itaque Templum Eleusine aedificatum sit tertio vel quinto anno regni Pandionis junioris, quo tempore ex Acesidoro & Androtione antiquis Autoribus apud Scholiasten Sophoclis in Oedipum Coloneum, intelligitur Mysteria Eleusinia in absolutam formam redacta ab Eumolpo tertio Musaei Poetae filio, Temploque& sacrificiis solennibus ornata esse, quae à primo Eumolpo Thrace, ejus atavo primum instituta fuerant rudiore quodam ritu; verisisimile [Page 31] est intra quadriennium, vel quinquennium postea ludicris certaminibus etiam eadem fuisse illustrata, circiter decimum annum Pandionis, ac 1352 ante Evangelium. Haec autem Eleusinia, & antiquitate, & celebritate proxime accedebant ad Panathenaica: quanquam ab iis distincta, ut ex Aristide Oratore, Helladio in Chrestomathia, Pindari Scholiaste in septimam Oden Olympionicarum, aliisque colligitur.
Epoch. 18. A. M. C. 2696. ante Evang. 1337. Period. 5. 328. A quo —Lycaea, sive Lupercalia in Arcadia instituta, & —Lycaonis dabantur Graecis —regnante Athenis Pandione filio Cecropis.
Lycaea sive Lupercalia Sacra in Arcadia primum à Lycaone instituta, nunc restaurata & aucta, innuunt utique mutila Marmora, etiamnum obliterato anno, regnante adhuc Pandione Cecropis secundi filio: nimirum sub annum 1337 ante Evangelium; quo anno Pandion hic regno fugit, à Metionidibus passus insidias, ut legitur apud Eusebium in Chronico, & Pausaniam libro primo. Itaque quod praecedente Epoch [...] innuimus in hac apparet verum: nempe Ethnicorum superstitiones habuisse suos quosdam incrementi gradus, à rudibus primo initiis, quoad summum attigissent. Sic enim etiam Lycaeis istis, primum institutis, ut à Pausania in Arcadicis colligitur, à Lycaone, sub quo fuerit diluvium Deucalioneum, hoc autem tempore restauratis & auctis: demum circiter decimum annum Oxyntae Atheniensium regis, ut in Chronico Eusebiano annotatur, ac 1193 ante Evangelium, Agon quoque additus est. Sed & his quoque Sacris solitum litari humano sanguine, Theophrasto autore asserit Porphyrius libro secundo, de Abstinentia ab Animalibus.
Epoch. 19. A. M. C. 2706. ante Evang. 1327. Periodi 5. 338. A quo —esiae Hercules —regnante Athenis Aegeo.
De Hercule incertum quippiam innuitur mutilis etiamnum Marmoribus, anno itidem obliterato, regnante Athenis Aegeo. In Chronico Eusebiano prima Herculis (sc. filii Alcmenes) occurrit mentio inter Argonautas: quorum secundam & mediam mentionem exhibet Pontaci Editio ad annum 13 Aegei. Nescio an illa Navigatio hic innuatur, an de Hercule aliquid aliud, quod intra praecedens duodecennium, nempe ab anno primo Aegei, & 1336 ante Evangelium contigerit. Argonautarum quidem Navigationi tertia & postrema sedes in Eusebiano allocatur anno 18 Aegei in Editione Pontaci, hanc prae ceteris approbantis, in notis autem agnoscentis aliquot manuscripta & transcripta referre circiter annum 22 Aegei, nempe 1315 ante Evangelium, juxta Marmoreum, quae in sua editione sequitur Scaliger, priorem mentionem referens ad annum 10 Aegei, videlicet 1035 ante citimam Marmorei Epocham, ac 1327 ante Evangelium, ac eas duas solas agnoscens.
Epoch. 20. A. M. C. 2710. ante Evang. 1323. Period. 5. 342. A quo Athenis —frugum evenit, & oraculum consulens — sustinuit — Minos postulaverit, anni MXXXI regnante Athenis Aegeo.
Ob frugum sterilitatem consulto Oraculo ab Atheniensibus, ad Minois (eo nomine secundi Regis Cretae) imperatum, impuberum adolescentum Virginumque tributum persolutum innuit mutilum Chronicon Marmoreum, ante citimam Epocham annis 1031, anno 1323 ante Evangelium, regnante Athenis [Page 32] Aegeo, nempe anno 14. Prima hujus secundi Minôis mentio in Chronico Eusebiano occurrit ad annum 1319 ante Evangelium, Pandionis vero regis Atheniensium patris Aegei annum 17, ac 9 ante finem, his verbis, "Eae quae de Daedalo Fabulae feruntur, &c. nec non quomodo cum filio Icaro Minoem navi fugerit, & propter investigabilem fugam avolâsse pennis existimatus sit. Verum juxta situm Regum Atticorum annis 26 antiquiorem, Daedali fuga convenerit anno 18 Regis Aegei, quam juxta adversaria nostra è Plutarchi Theseo, illud Impuberum tributum, Atheniensibus à Minoe imperatum, ob Androgei filii sui caedem Athenis perpetratam, antecesserit. Cui propterea tempus Inscriptione Marmoreâ assignatum recte quadrat. Quinetiam in Graecis Eusebii per satyram congestis Androgei caedes ante Daedali fugam ponitur.
Epoch. 21. A. M. C. 2746. ante Evang. 1287. Period. 5. 378. A quo Theseus— Atheniensium duodecim civitates in unam coegit, & rempublicam & popularem statum—Athenis, Isthmiorum Agonem instituit, postquam Sinin occiderat, anni DCCCCXCV.)
Theseum duodecim Civitates Atheniensium in unam conciliavisse, & Democratiae fundamenta Athenis jecisse, atque Isthmiorum Agonem instituisse, postquam Sinin occiderat, statuit Marmoreum Chronicon annis 995 ante citimam Epocham suam, viz. 12 [...]7 ante Evangelium. In Chronico Eusebiano hoc statuitur juxta Pontaci Editionem, anno primo regni Thesei, tanquam 1262 ante Evangelium: at juxta Scaligeranam, anno 7 Thesei, quasi 1256: verum juxta antiquiorem Regum Atticorum situm, annis 26 in redivivo nostro Chronico omnium maxime probabiliter, anno regni ejusdem secundo.
Epoch. 22. A. M. C. 2749. ante Evang. 1284. Periodi 5. 381. Ab —XCII. regnante Athenis Theseo.
Aliquid prorsus obliteratum innuitur utique mutilis Marmoribus, anno .... [...], nempe integro 992 ante citimam Epocham, regnante Athenis Theseo, viz. anno regni ejus quinto, ac 1284 ante Evangelium.
Epoch. 23. A. M. C. 2754. ante Evang. 1279. Periodi 5. 386. A quo Argivi—regnarunt, & Agonem—: anni DCCCCLXXXVII. regnante Athenis Theseo.
Argivorum aliquot regnantium & Agonis incertū cujus mentio fit in Chronico Marmoreo, istic quo(que) mutilo, ante citimā Epocham annis 987, annis 1279 ante Evang. regnante Athenis Theseo, nempe anno 10. at in Eusebiano juxta Pontaci editionem 1280 ante Evang. nimirum proxime praecedente, juxta Scaligeranam vero anno 1277, altero anno postea, legitur, "Hercules consummat certamina, Antaeum interficit, &c. sed illic anno 31, hic 34 regni Aegei, nempe annis 18, vel 15 ante finem regni ejus, ac initium Thesei, utique solito discrimine annorum 26 sit [...]s regum Atticorum inter Chronicon utrumque. Erat vero annus ille 1279 ante Evangelium, juxta Eusebium annus undecimus regni Atrei & Thyestis, ac juxta vulgatas Editiones, quanquam improbatus & Pontaco & Scaligero, quartus Euristhei (an alius à decessore Atrei & Thyestis, an ejusdem aliter siti, juxta alios Eusebii Autores) Argivorum, Mycenis, qui [Page 33] quidem etiam istic videntur innui, quo sensu considerent alii; mihi enim absque librorum suppellectile, disquirendo aut divinando cerebrum fatigare, fuerit dementia, vel prona ad dementiam via. Contigit hoc, quodcunque fuit, annis 475 ante primam Olympidaem Iphiti. Eusebii autem Graeca testantur Herculem instituisse Agonem Olympicum annis 470 ante Iphiteam Olympiadum Epocham: quod proxime attingit hoc tempus. A primis vero gestis Herculis hoc Chronico significatis regnante Aegeo, hucusque sunt plusquam 44 anni, ita ut haud diu post hoc tempus vitam produxisse videatur, quippe quem etiam, saltem annis 40 ante captam Trojam mortuum esse constet, utpote annis 120 ante Heraclidarum reditum in Poloponnesum octoginta post Ilii excidium, juxta Velleium. Itaque probabile sane est, de instantato Agone Olympico, regnante Athenis Theseo, Mycenis autem sive Argis Atreo Pelopis filio, quo praecipuus Agonista Hercules, & si quidem Velleio credimus, omnis generis certaminum Victor extitit, vel saltem lucta & Pancratio, Pausaniâ etiam suffragante, hic agi. Sunt autem anni 475 quibus hic Agon Olympicus, Olympiadum Iphitearum Epocham antecesserit, cycli Enneadecaeterici 25 absoluti.
Porro annus 1279 ante Evangelium quo Herculeus ille Agon Olympicus institutus mutilis Marmoribus innuitur, quum fuerit 2754 à Mundi conditu juxta Chronologiam nostram, erat 386 annus Periodi octodesexcentenariae quintae, quo juxta Tabulas nostras novae editioni Tractatûs de variis Annorum formis inserendas, Aequinoctium Vernum contigit sexto die septimanae, quarto autem Aprilis mensis Juliani, primum autem Novilunium decimo die post Aequinoctium, septimanae primo, Aprilis decimo tertio: ac proinde quartum Novilunium Civile post secundum mensem Lunarem Graecanico ritu cavum sive undetricenarium, contigit undecimo die Julii Juliani, septimanae sexto, septimo post Aestivum Cardinem Solstitialem contingentem eo seculo sub sextum diem Julii. Annus autem Iphiteae Epochae Olympicae, quum fuerit 804 ante Evangelium, Mundi autem conditi 3229, erat 269 annus nostrae magnae Periodi sextae, cujus vernum Aequinoctium contigit primo die septimanae, tricesimo primo Martii Juliani: primum vero Novilunium septimanae die 5, die 11 Aprilis, utpote 12 post Aequinoctium: itaque quartum Novilunium Civile ritûs Graecanici, contigit nono die Julii, septimanae tertio, die utique nono post Solstitialem Cardinem aestivum contingentem hoc aevo, primo & secundo diebus Julii. Rursum autem annus Olympici Agonis Herculei, erat 68 annus P [...]olepticae Periodi Calippi, undecimus quartae Enneadecaeteridis ejus▪ qui mense Hecatombaeone Attico, sive Loo Macedonico incepit die 8 Julii Juliani utique proleptici. Verum annus primae Olympiadis Iphiti, erat 11 annus Periodi Calippi, utique undecimus primae Enneadecaeteridis ejus, qui incepit item die 8 Julii Juliani. Quocirca inane videtur commentum Josephi Scaligeri ad Eusebiani Chronici numerum 810 ab Abrahamo, id est, 1235 ante Evangelium, quo legitur, Hercules Agonem Olympicum constituit: à quo usque ad primam Olympiadem supputantur anni 430: ubi agnoscit Pontacus impressa Exemplaria cum aliis quibusdam manuscriptis referre eum quinquennio citius, nempe ad annum 1240 ante Evangelium: sed contra Scaliger causatur, quod non relatus sit quinquennio serius, viz. ad annum 1230 ante Evangelium: necnon erroris annorum 15 redarguit vetus Chronicon apud Clementem Alexandrinum primo Stromateo, statuens eum annis haud amplius 34 ante Trojam captam, tanquam citius vero, quod quidem eundem statuere videtur saltem 8 annis serius justo. Praeterea vero ibidem, & Canonum lib. 3. Annotatione, Ad ludicrum Olympicum cui praefuit Pelops, imaginatur illud Pelopis, anno Eusebiano ab Abrahamo 701, id est, ante Evangelium 1344 nescio an uno Eusebiani Chronici exemplari forte ita referente, quum ne sua quidem ejus Editio, vel in contextu, vel in notis, [Page 34] quicquam ejus habeat ad hunc annum, sed quinquennio antea, Pontaci vero Editio sexennio ad annum 1350: Pelops Peloponnesi regnans Olympiis quo(que) praefuit, ipso annotante hunc esse infimum Perioches ejus situm; aliis exemplaribus referentibus ad quinquennium, vel sexennium superius. Inde vero post quinque Enneadecaeterides comprehendentes 95 annos, anno 1249 ante Evangelium, ponit Ludicrum Atrei, ita relatum à Velleio: at enim integrâ Enneadecaeteride, nempe sextâ annis 114 revolutâ ab illo Pelopis, ante Herculis Agonem, tanquam diversum ab Atrei Ludicro, adeoque una integra Enneadecaeteride posterius, contra Vellei sententiam; id est, anno 12 [...]0 ante Evangelium, ac 426 ante primam Iphiteam, qui sunt Enneadecaeterides 22, & anni 8. Illa autem Ludrica omnia opinatur celebrata esse die 23 Julii Juliani, Novilunio contingente nono die Julii, postride aestivi Cardinis sive Solstitii constituti octavo die Julii; atque hinc constare quo tempore Heroes illi, Pelops, Atreus, & Hercules claruerint, scilicet. Consimiliter vero primum Iphiti Ludicrum Olympicum autumat celebratum eodem die 23 Julii, à Novilunio die 9 Julii, itidem postridie Cardinis aestivi, utpote semper constituti octavo die Julii. Atqui praeter alia (quae relinquimus redarguenda aliis quibus libitum aut otium fuerit) hoc nimirum praecipuum commento Scaligerano deerat, quod prima Iphiti Olympias, ab Olympico Agone Herculis, aliisque praecedentibus ita suppositis, haud quaquam simili absolutarum Enneadecaeteridum numero distaret, quod quidem ad tale commentum stabiliendum maxime & potissimum requirebatur.
Epoch. 24. A. M. C. 2787. ante Evang. 1246. Period. 5. 419. A quo Graeci in Trojam Expeditionem susceperunt, anni DCCCCLIV. regnante Athenis [Men] estheo, anno decimo tertio.
Graecos suscepisse famigeratam illam expeditionem in Trojam Marmorea Inscriptio statuit annis 954 ante citimam Epocham suam, id est, 1246 ante Evangelium, regnante Athenis Menestheo anno decimo tertio, hic primum expresso Regis Atheniensis anno, quo omnes superius à nobis assignati comprobantur. Trojani Belli decennalis initium in Chronico Eusebiano editionis Scaligeranae statuitur anno ante Evangelium 1219. Menesthei autem filii Petei regis Atheniensium, anno 14: quoad annum Regis Atheniensis, uno, at quoad situm Regum Atticorum, solenni illo discrimine aliorum annorum 26 serius quam in Marmoreo.
Epoch. 25. A. M. C. 2769. ante Evang. 1237. Period. 5. 428. A quo Troja capta est, anni DCCCCXLV, regnante Athenis [Menesth] eo, * secundo anno: mensis [Thargelio] nis septimo ante finem.
Troja capta eodem Chronico redivivo refertur, annis ante citimam ipsius Epocham 945, id est, ante Evangelium 1237: regnante Athenis Menestheo, secundo anno (nimirum supra vicesimum, quem vel Autoris confidentia tanquam satis notum, vel quadratarii incuria videtur omisisse) mensis Thargelionis die septimo ante finem. Atque in Eusebiano Chronico ponitur Troja capta anno Menesthei 23 utique quasi ineunte, ut & ante Evangelium 1210, nempe adhuc durante discrimine illo solenni annorum 26, quibus singulorum [Page 35] Regum Atticorum ab initio Cecropis primi hu cusque, atque etiammum posthac statuuntur serius & inferius in Eusebiano Chronico quam in Marmoreo.
Hujus autem discriminis ratio hic jam explicanda venit, utpote quae dependeat ab Intervallo Temporis inter Trojam captam, & Epocham Olympicam: quod quum plerique statuerint annorum 407 secundum Eratosthenem & Dionysium Halicarnasseum, vel uno aut altero anno minus, ut secundum Ephorum Eusebius, vel uno majus, ut secundum Apollodorum Diodorus Siculus: alii idem retulerint annis 24, 25, aut 26 majus, id est, annorum 430, 431, 2, 3, aut summum 434: quorum minimum, nempe 430, habet Autor Excerptorum ex Africano in regum Atheniensium Catalogo, pene maximum, sc. 433 Autor Chronici Marmorei, maximum autem Aretes Dyrrachinus apud Censorinum cap. 21. libelli de Die Natali, siquidem ego eum recte lego & intelligo.
Quoniam autem locus ille misere depravatus est quoad numeros, ut alii apud eundem Autorem, adeo que plerique apud alios Autores antiquos: recte vero intellectus comprehendit summam totius Ethnicae Chronologiae; hic exprimam primum ut vulgo legitur, deinde ut legendus videtur. Nostro exemplari impresso Lutetiae anno MDLXXXIII in octavo, ita legitur. Varro tria discrimina temporum esse tradit: primum ab hominum principio ad Cataclysmum priorem, quod propter ignorantiam vocatur adelon. Secundum à Cataclysmo priore ad Olympiadem primam, quod quia in eo multa fabulosa referuntur, mythicon nominatur. Tertium à prima Olympiade ad nos, quod dicitur historicon, quia res in eo gestae veris historiis continenrur. Primum tempus sive habuit initium, sive semper fuit, certe quot annorum sit non potest sciri. Secundum non plane quidem scitur, sed tamen ad mille circiter, & DC annos esse creditur: à priore sc. Cataclysmo quem Ogygium dicunt, ad Inachi regnum anni circiter CCCC: hinc ad Olympiadem primam paulo plus CCCC, quos solos quamvis mythici temporis postremos, tamen quia memoriâ scriptorum proximos quidam certius definire voluerunt: Et quidem Sosibius scripsit esse CCCXCV: Eratosthenes autem septem & CCCC: Timaeus CCCCXVII Aretes DXIV: & praeterea multi diverse; quorum etiam ipsa dissensio incertum esse declarat. Ita inquam hic locus vulgo legitur. Verum enimvero ita legendus videtur: Secundum non plane scitur, sed tamen ad mille circiter & CD annos esse creditur: à priore sc. Cataclysmo, quem Ogygium dicunt, ad posteriorem dictum Deucalioneum anni DC: inde ad Ilii Excidium minus CCCC; hinc ad Olympiadem primam paulo plus CCCC: quos solos —quidam certius definire voluerunt: & quidem Sosibius scripsit esse CCCC & V—Aretes CDXXXIV, &c. Varronem enim à primo Ogyge, tanquam ab ultima cognita antiquitate Ethnicâ putâsse annos non mille DC, sed transpositis literis numeralibus, mille CD tantum, ad primam Olympiadem, constat ex initio ejus tertii libri de Re Rusticâ à nobis superius allegato, ubi totidem, id est, bis septingentos haud amplius putat indidem ad Romam conditam, suâ opinione annis 22 post primam Olympiadem. Cum autem postea bis quadringentorum (CCCC) solum occurrat mentio, universae summae deesse sexcentos (DC) liquet. Eos autem consummatos esse non ab Ogyge ad Inachum, sed ad Deucalionem, utique ipsius Varronis testimonio apud Solinum & alios convenit.
Porro autem Eratosthenem putasse annos septem & CCCC, aliosque praeterpropter, non quidem ab Inachi regno, sed ab Ilii excidio sive Ilio capto, ad primam Olympiadem, certissimum est. Reliquum igitur est Varronem putâsse residuos minus quam CCCC annos neutiquam ab Ogyge ad Inachum, sed à Deucalione ad Ilium captum. Jam vero quoad Intervallumà capto Ilio ad primam Olympiadem, quum secundum Varronem collatis omnibus de eo opinionibus Censorinus pronunciet esse paulo plus CCCC: inde colligere licet neminem visum ei dignum cujus haberetur ratio, arbitratum illud vel non [Page 36] attingere CD, vel attingere annos CDL, imo ne quidem CDXL: neque enim paulo excedit CCCC quod dimidium alterius Centenarii propemodum attingit. Quare multo verisimilius videtur Sosibium putasse annos, CCCC & V, atque Aretem Dyrrachinum (servatis totidem literis numeralibus) statuisse tantummodo CDXXXIV, non DXCIIII annos inter captum Ilium & primam Olympiadem. Haec est nostra Correctio ejus depravati loci, comprehendentis praecipuos articulos Archaeologiae Ethnicae, de quâ judicet quisque ut volet, sciat tamen profectam esse ab eodem Ingenio, quo Correctiones depravatorum numerorum in recensione Annorum Magnorum & Periodorum Lunarium capitibus 18 & 19 ejusdem libelli Censorini, enucleatae capitibus 13, 14, & 15 Tractatûs Lidyatei de variis annorum formis.
Ceterum de anno regni Menesthei, quo capta fuerit Troja, nonnihil contro vertitur. Autores quos sequitur Clemens Alexandrinus primo Stromateo, referunt captam anno ejus postremo, ac Demophontis primo. Eusebius in Chronico, anno Menesthei vicesimo tertio, tanquam ultimo, addens regredientem à capta Troja (quo praefectus Classis Atheniensium cum cetera classe Graecorum profectus fuerat, juxta Homerum in Navium Catalogo ita canentem [...]) mortuum esse in Melo Insulâ. Apud Lycophronis Scholiastem legitur, eum quum Melum advenisset regno Insulae potitum esse, Polyanacte ejus rege defuncto. Quod ridiculum Scaligero visum. Quomodo enim inquit spreto regno suo Atticae, alienum & nihil ad se pertinens praetulisset? Mirum vero hominem tanto ingenii acumine praeditum, non conjecisse causam morae Menesthei in Melo: quam apparet fuisse, quod Demophon legitimus regni Attici haeres jam vir factus, & occasione absentiae Menesthei ad Trojam desidentis usus, vel siquidem ipse quoque eodem profectus fuerat, ante hunc domum reversus, confirmatâ suâ factione possessionem ejus occupasset, è quo Menestheus (ut post Plutarchum in vita Thesei, scribit Aelianus libro 4 variae historiae, cap. 5.) Tyndaridarum ope, patrem illius Theseum ejecerat. Ita calamitosa fuit Menestheo Trojae obsidio, perinde ac ipsi Regi Regum Agamemnoni, & plerisque omnibus Graecorum Ducibus eodem profectis: utpote quos inde reduces eae exceperint calamitates, quae ipsos vcl Trojanorum reliquiis miserandos reddere potuerint: adeo quidem ut ingens illa mille ducentarum Navium Classis non tam ad Trojae Excidium, quam ad Graeciae exitium comparata fuisse videretur, certe ad exitium Graecorum Ducum in Trojae excidium Aulide conjuratorum: ubi Agamemnon, nescio an furiosus, ut Stoico Horatiano visus, haud dubie male sanus filiae suae Iphigeniae immolatione, id est, suo sanguine Deos, sc. pacaverat, aut verius irritaverat. Atqui Scaliger, sive diuturnioris morae Menesthei in Melo probabilitatem, sive alicujus antiqui exemplaris Chronici Eusebiani fidem, (quod ad liberandam fidem suam prudentius haud tacuisset) sive Excerptorum Barbaro-Latinorum Menestheo ascribentium tantummodo 19 annos, autoritatem aliquo usque saltem secutus, pro eo quod Pontacus in omnibus suis Exemplaribus, quae erant sane plurima, legit usque ad Captivitatem Trojae, & usque ad 23 annum Menesthei, habet tantummodo usque ad vicesimum annum Menesthei. Putassem equidem Typographi erratum fuisse, nisi etiam in Annotationibus item repetitum invenissem ad vigesimum annum Menesthei. Verum donec manifestior & certior reddatur ratio retrahendi excidium Ilii ad vicesimum annum Menesthei, vel aliquod antiquius Exemplar in lucem proferatur, quod ita scriptum habeat: Menestheo in Excerptis ascriptos annos XIX errore numeri (quales fere innumeri in iis occurrunt) existimare licet, pro XXI transpositâ unitatis notâ, inquam undeviginti pro uno & viginti, completis usque ad captam Trojam, inde autem ad compensationem duorum postremorum in Chronico Eusebiano ei ascriptorum, quos in reditu à Troja, & tanquam exul in Melo Insulâ absumserit, ascriptos esse totidem plures (viz. 35 pro 33) regno Demophontis, qui [Page 37] interea Athenis patrio regno recuperando & stabiliendo occupatus fuit, ideo(que) perinde ac inter 20 sive 21, & 23 medium ferit, item verissimum apparet, quod Marmoreo Chronico significatur, anno Menesthei secundo supra vicesimum Trojam captam esse: quod etiam alibi idem Scaliger, quanquam imprudens, suffragio suo comprobat, nempe secundo libro Canonum Isagogicorum, capite tertio, in primae Atheniensium Dynastiae Regum Catalogo, asserens Menesthei anno penultimo Ilion deletum esse, modo intelligatur penultimo ante vitae finem contingentem quasi completo vicesimo tertio anno à regni sui initio; alioqui vero juxta Clementis Alexandrini Autores, ultimo: quandoquidem circa initium anni 22, ac tempus captae Trojae, revera regno exciderit, utpote occupato à Demophonte, annis 35 juxta Excerpta ante finem regni & vitae hujus. Troja itaque capta est anno 22 regni Menesthei, ac 433 ante Epocham Olympicam, juxta Marmoream Inscriptionem. Serus autem domum reditus Graecorum Ducum post captam Trojam, effecit ut decennium integrum Bello Trojano imputaretur: quanquam post novennium exactum capta fuerit, adultoque vere sub initium aestatis anni decimi ab eo suscepto nuper incepti, captâ & excisâ urbe reditus institutus, perinde uti Marmoreo Chronico significatur: quemadmodum etiam cecinit Propertius Elegiarum quarto—Danâum decimo vere redisse Duces: quod item novem pullos passerinos Aulide à serpente devoratos portendisse praedixit Calchas vates Homericus Iliade secundâ.
De die vero quo capta sit Troja, etiam expresso in Chronico Marmoreo, sc. septimo desinentis, id est, ante finem, sive vicesimo quarto mensis Thargelionis, convenit ei cum aliis antiquis Graecorum historicis, utpote Ephoro & Callisthene, & Damaste, & Phylarcho, apud Plutarchum in Camillo. Etsi Dionysius Halicarnasseus, lib. 1. refert ad praecedentem diem ejusdem mensis; alii autem apud Clementem Alexandrinum primo Strom. ad alterutrum diem mensis insequentis, sc. Scirophorionis. Sed dies septimus desinentis sive ante finem Thargelionis aliis est probatior. Erat annus à Mundi Conditu, nostro calculo 2796, quintae vero nostrae Periodi Octodesexcentenariae annus 428, quo primum Novilunium vernum contigit quarto die septimanae, Aequinoctium vero secundo & sexto die mensis Lunaris. Huic autem diei convenit dies tertius Aprilis Juliani, Novilunio autem undetricesimus dies Martii. Ejusdem mensis Lunaris die secundo incepit Atticus Elaphebolion. Igitur Elaphebolione incipiente quinto die Septimanae, ac tricesimo Juliani Martii, Thargelion ab eo tertius inceperit Septimanae die 1, Maii autem vicesimo octavo: ita ut dies 24 Thargelionis convenerit diei 20 Junii, Septimanae tertio, quindecim diebus ante Solstitium Aestivum, conveniens diei Julii quinto. Ita inquam juxta nostram Periodum. Erat vero idem annus 34 Periodi Calippi, utique juxta prolepsim, incipientis die 23 Julii, praecedente Xanthico, sive Elaphebolione anni Embolimaei, incipiente die 26 Febr. Bissextilis: ita ut Daesius, & Thargelion inceperint Aprilis die 25, Thargelionis vero dies 24 inciderit in Maii diem 18. Ea est differentia inter duas Periodos. Scaligeri Atticam aut Julianam cum his conferat cui otium est. Petavianas nondum vidi. Dionysii Halicarnassei Thargelion Calippicus captae Trojae non cadit in eosdem dies anni Juliani, quia non in eundem annum Periodi Calippicae, utpore non in eundem annum ante primam Olympiadem. Hactenus igitur apparet redivivum Chronicon Marmoreum, nec in Mythicis quidem temporibus, vel eorum prope antiquissimis & fabulosissimis, à vero abludere: nedum in Historicis: quod etiamnum hâc Diatribâ, quasi ex abundanti, illustrando tempori mortis Darii Hystaspidae, eodem Chronico secundum nostram Emendationem Temporum consignati, amplius arguere & declarare institui. Sed pergamus porro ad Examen sequentium Epocharum à Trojae Excidio, usque ad Praelium Marathonium.
Epoch. 26. A. M. C. 2804. ante Evang. 1229. Period. 5. 436. A quo Orestes—Aegisthi filiae—in Areopago, quam Orestes vicit— CCCCXXXII: regnante Athenis Demophonte.
Orestes judicium subiit in Areopago, Clytemnestrae matris & Aegisthi Adulteri (parricidarum patris sui Agamemnonis) eorumque filiae caedis causa, quo vicit, regnante Athenis Demophonte, Chronico Marmoreo ante citimam Epocham annis 942, ut legit Seldenus noster, agnoscens numerum mutilum esse, utpote ita in Marmore extantem, ... [...].. ubi quartam Δ, sc. Decadem interiisse putat: eoque pacto hoc contigisse omnino tribus annis haud amplius post captam Trojam. Atqui praeterquam quod in Chronico Eusebiano demum circiter annum septimum Demophontis utique post Trojam captam, legitur, Mycenis post necem Aegisthi Orestes regnavit. Velleius scribit, post occisum Agamemnonem Mycenarum regno potitum esse Aegystum per annos septem. Quod longe ante eum asseruit Homerus libro tertio Odysseae ita canens
[...].
[...].
Quapropter apparet sub finem numeri deesse neutiquam Δ Decadem, sed Π Pentadem tantummodo, ideoque integrum numerum ita concipiendum esse [...] 937 octennio post Trojam captam, atque ante Evangelium annis 1229.
Epoch. 27. A. M. C. 2803. ante Evang. 1230. Period. 5. 435. A quo [Salaminem in] Cypro Teucer instauravit, anni DCCCCXXXVIII. regnante Athenis Demophonte.
Verum à quo Salaminem in Cypro urbem patriae cognominem condidit Teucer annos 938 clare & perspicue repraesentat Marmorea Inscriptio, regnante Athenis Demophonte, id est, 1230 ante Evangelium: anno uno prius, & propius captae Trojae, quam proxime praecedentem Epocham. Quod quanquam haud alias in eadem occurrit: (quae ratio maxime movisse videdetur Seldenum ut praecedentem legeret 942) nihil tamen absurdi habet; sed eâ occasione accidisse videtur, quod post praecedentem expositam demum Autori in mentem venerit, eique propterea subjecta fuerit; additâ forte notâ transpositionis, quam quadratarius haud animadverterit. Etenim vero Teucri à Troja reducis repulsam à patre Telamone, regnante in Attica Insula Salamine, contigisse ante necem Agamemnonis, ideoque Salaminem Cypriam ab eo conditam ante necem Aegisthi diserte significat Velleius. Alioqui si in Homerico legendum fuerit [...], vel illud Aegisthi [...] putandum à biennio ante captam Trojam: Marmoreus calculus fuerit — [...] 939, ac 1231 ante Evangelium.
Epoch. 28. A. M. C. 2938. ante Evang. 1095. Periodi 5. 570. A quo Neleus incoluit—Ephesum. Erythras, Clazomenas—Colophonem, Myuntem—Samum—Ioniam fiebat; anni XIII▪ regnante Athenis [quidem Neleo] anno decimo tertio.
Celeberrimam illam Ionicam migrationem Athenis in oppositam occidentalem Asiae minoris, sive proprie dictae oram, è mutilatis Marmoribus Seldenus concipit in hanc sententiam. Ex quo Neleus inhabitavit..... Ephesum, Erythras, Clazomenas, Colophonem, Myuntem.....Samum.....[quando, sc. migratio] in Ioniam fiebat anni.....XIII, regnante Athenis Menestheo, decimo tertio anno. Superstites enim istic tres postremas numeri annorum notas legit..... [...], quas autumat ita supplendas esse [...], 813; eâ potissimum ratione ductus, quod nullus alius numerus iisdem notis terminatus adeo prope accedat ad Intervallum annorum 140, inter Trojae Excidium & Ionicam Migrationem, ab Erat [...]sthene in Canonibus temporum constitutum, & vulgo receptum: quanquam haec Epocha ita lecta & intellecta octennio illud minuit, facitque annorum tantummodo 132: atque ita non solum in anno regis (quocunque is fuerit nomine dictus) annis aliquot ab aliis discrepat, sed etiam prochronismo sive anticipatione annorum ferme 36 in Epochae constitutione: utpote quam constituat ante vulgarem annum Domini annis 1077, id est, ante Evangelium annis 1105, Eusebiano Chronico eam referente juxta Pontaci Editionem in annum 1087, juxta Scaligeranam in 1070 ante Evangelium; juxta illam anno 11, juxta hanc anno 8 Acasti Athenarum Regis, sive Archontis ad terminum vitae. Verum enim vero quum Autor Chronici Marmorei intervallum inter captam Trojam, & primam Olympiadem statuat annis summum viginti sex majus quam vulgo receptum, perinde ac inter plerasque omnes suas Epochas praecedentes, non videtur dubium, quin hanc etiam Epocham vel pari discrimine, vel certe quo propius ad citimam Chronici sui Epocham accesserit, minore potius quam majore constituerit. Itaque apparet numeralem notam tertiam ante finem, aliquo errore Δ pro Η acceptam esse, integrumque numerum juxta Autoris Chronici mentem legendum esse [...], intelligendumque 803 ante citimam Epocham suam, id est, 1095 ante Evangelium, ac 142 post captam Trojam, hunc nimirum aliquantulo majorem, uti par est, potius quam tanto minorem vulgari 140, illum autem proxime repraesentantem pristinum & consuetum discrimen annorum 26. Ea quidem nostra est conjectura de tempore Ionicae migrationis significato Marmoreâ Inscriptione.
Sed quid dicetur de rege vel regis anno quo evenerit: quem nonnulli referunt Medontem Codri filium, Eusebius vero in Chronico Acastum, sive Acatum Medontis filium, hujusque annum 8 aut 11, ut supra dictum: at nostri è Marmoribus colligunt Menestheum, ejusque annum decimum tertium, tanquam eodem nomine, eodemque anno Regis recurrente quo suscepta Trojana Expeditio. An dicemus quadratarii incuria etiam hoc contigisse? Neque enim negari potest ejusmodi oscitantias quadratariorum tunc fuisse, perinde ac Typothetarum nunc esse nimis frequentes. Ego vero, pace omnium existimaverim istic pro [...], legendum esse [...] regnante Athenis quidem Neleo, anno decimo tertio, si quidem Medontem & Neleum Codri filios Athenis de regno certasse sub tempus Ionicae migrationis, Neleoque abjudicatum Oraculo regnum occasionem ejus extitisse, è Pausaniae Achaicis colligitur. Atque Aelianus libri 8. variae Historiae, cap. 5. de eadem ita infit, [...][Page 40] [...]. Quod Justus Vulteius Interpres ita reddit, Neleus Codri filius, quum regno pulsus Athenas relinqueret, propterea quod Oraculum Apollinis Medonti qui in Coloniam ex urbe migrabat imperium destinaret, &c. Sed in Graeco videtur legendum [...], atque ita reddendum, Quod Neleus Codri filius regno pulsus, sive regni expers factus, relinqueret Athenas, quoniam Pythium Oraculum Medonti principatum addiceret, in Coloniam migrans. Reliquit autem Codrus praeter Medontem natu maximum, forsitan è priore uxore susceptum, plures filios, ut constat è Pausania, & quidem ut videtur, impuberes, sc. Neleum, Androclum, atque, ut ex Velleio colligere licet, etiam Ionem, neutiquam illum Xuthi filium, Hellenis nepotem, juxta errorem Velleio à Lipsio in Annotationibus errore imputatum. Horum maximus Neleus, quod Medon altero pede truncus claudicaret, & propterea bello inhabilis regnoque parum idoneus videretur, postquam adoleverat, litigare cum eo de regno coepit; adeoque ut ex eorundem Autorum cum Chronico Marmoreo collatione apparet, regnum tandem obtinuit; sive ipse Codrus morti se devoturus tale quippiam testamento destinârat, siquidem propter maximi sui filii corporis mutilationem & debilitatem è republica futurum videretur; sive populus Atheniensis pronus in factiones, hujusmodi inter eos lites seminabat alebatque, quibus potestatem Regiam illis minueret, suam autem ipsorum libertatem (cujus principium jamdudum Theseus illis indulserat) augeret. Quod & factum est. Hos enim deinceps, horumque successores Atheniensis populus solummodo titulo tenus [...] Reges, ut ex Marmoreo Chronico intelligitur, re vero ipsâ tantum [...] Principes rationibus reddendis obnoxios habuit. Subductis itaque 12 ab 142, relinquitur annus 130, post captam Trojam, quo Neleus motâ contra Medontem seditione Athenis regnare coeperit, qui juxta Chronicon Eusebianum erat annus 16, ac quintus ante finem regni Medontis. Anno autem inde decimotertio, Oraculo jussus abdicare regno Attico in Coloniam migraverit, quum octennio antea Medon, completo regni sui anno vicesimo, à morte Codri, ut videtur, populi favorem captans, propter debilitatem Corporis, Acastum filium in [...] principatûs societatem & successionem cooptasset, cujus proinde completo anno 8, ineunte 9 suscepta Ionica migratio fuerit, exacti [...] annis 142 post Trojae Excidium: & repetitis Navigationibus continuata usque ad annum ejusdem 11, juxta Eusebianum Chronicon, haud levi confirmatione conjecturae nostrae de vero numero annorum hujus Epochae exarato in Chronico Marmoreo.
Epoch. 29. A. M. C. 3069. ante Evang. 964. Period. 6. 109. A quo Hesidus Poeta claruit anni DCLXX.... regnante Atheni. Epoch. 30. A. M. C. 3098. ante Evang. 936. Periodi 6. 138. A quo Homerus Poeta claruit, anni DCXLIII. regnante Athenis Diogneto.
Hesiodum Poetam claruisse (videlicet editis sive publice recitatis Poematum suorum primitiis) annis saltem 672 (ita enim malim supplere lacunam, numeri [...]... notâ binarii II, quam denarii Δ;) Homerum autem regnante, sive ad terminum vitae Archonte Athenis Diogneto, annis 643 ante citimam Epocham suam, i. e. undetriginta annis postea, statuit Chronicon [Page 41] Marmoreum: illum proinde annis 964, hunc 935, ante Evangelium. Quànquam enim Agellius lib. 3. Noctium Atticarum cap. 11. Ephoro Historico Graeco, & Accio Poetâ Latina Autoribus, Hesiodum nonnihil antiquiorem facit; quemadmodum etiam Criticorum (Josephi Scaligeri veniâ dixerim) seculi modo elapsi Coryphaeus Justus Lypsius, notis ad Velleium aliter statuentem, ait se imbibisse è majore Poematum ejus simplicitate, & rudiore antiquitate; tamen perperam fuisse id, satis testatur lib. 17. cap. 21. quod totum est Chronologicum, his utens verbis. De Homero & Hesiodo inter omnes fere scriptores convenit, aetatem eos egisse iisdem fere temporibus. Quinetiam Euthymenes antiquus Chronologicus & Archemachus Historicus, libro tertio rerum Euboicarum, & Dion Chrysostomus secundâ oratione de regno, eos aetate aequales fecerunt. Jam vero Homerum floruisse asserit Velleius annis 950 ante Consulatum Marci Vinicii, proxime insecutum illum celeberrimum duorum Caiorum cognominibus Geminorum, Rubellii inquam & Fusii: id est, 949 ante Epocham Evangelii, medio intersecantibus utriusque Poetae [...] intervallum Marmoreum. Agellius autem eodem illo Chronologico capite Autore Cornelio Nepote in primo Chronicorum ante Romam conditam annis circiter centum & sexaginta, id est, ante Evangelium juxta Varronianum conditae Romae calculum annis 942, at juxta Fabianum & nostrum 936, uno tantummodo anno excedentibus Marmoreum. Atque hi nimirum fuerunt illi tres libri Chronici Cornelii Nepotis eruditissimi Historici (amicique Ciceronis & Attici hujus quoque accuratissimi Chronographi, cujus vitam etiam idem Nepos scripsit) quorum nomine Catullus Poemation suum ei dedicans admiratur ipsum, quod ausus esset, unus Italorum, id est, primus Romanorum, ‘Omne aevum tribus explicare Chartis, doctis sc. & laboriosis.’
A quo Phidon Argivus nummum argenteum in Aegina cudit, quum esset undecimus ab Hercule, annos 631 ante citimam Epocham statuit Marmorea Inscripto, id est, ante Evangelium 923. Utcunque aliis, sibi certe ipsi, quod haud contemnendum est veritatis argumentum, probe convenit Autor noster, quum Herculis mentionem fecisset, regnante Athenis Aegeo, ultra annum 1323 ante Evangelium, at citime innuisset regnante Theseo anno 1279, istic undecimum ab eo claruisse statuit, anno 923, viz. annis saltem 350 postea, quae revera est media undecima generatio sive aetas inde juxta calculum Herodoti imputantis ternas aetates singulis centenariis. Atque hoc pacto Phidonis hujus aetas congruit regno Archelai Euristhenidae septimi Regis Lacedaemoniorum, qui fuit utique undecimus ab Hercule juxta eundem Herodotum lib. 7. Verum duabus minimum generationibus antecedit Phidonem fratrem Carani primi Argivi Regis Macedoniae, qui fuit saltem decimus tertius, vel decimus quartus (Velleio quidem decimus sextus) ab Hercule: & qui regnare incepit in Macedonia juxta Eusebium anno 841 ante Evangelium, eodem quo Alcamenes Archelai Nepos Lacedaemone, & quarto anno Alexandri decimi Regis Corinthi, qui fuit item tertius decimus ab Hercule juxta Pausaniam & Apollodorum, atque pronepos ejusdem Regis septimi, cujus Regni initium statuit Eusebius anno 920 ante Evangelium. Quod autem Strabo libro 8. scribit (si rem recte retuli in adversaria) [...] &c. Phidonem Argivum decimâ generatione à Temeno, primum cudisse nummum argenteum, atque etiam invadentem Elidem vi & armis, statuisse Agonem Olympicum: hic ubi maxime videtur contradicere Autori nostro, haud leve veritatis testimonium ei exhibet. Nam qui invitis Eleis statuit Agonem Olympicum, quum esset decimus à Temeno fratre Aristodemi, ideoque decimus tertius exclusive ab Hercule, haud dubie fuit alius, viz. saltem nepos vel pronepos Phidonis illius quem primum cudisse nummum, centum & undeviginti annis ante primam Olympiadem [Page 42] hoc loco statuit Autor Chronici Marmorei. Erratum igitur fuerità Strabone in Phidone, perinde ac libro 14, in Neleo Mileti Conditore, quem Pylo ortum facit, tanquam alienum ab Androc [...]o genuino Codri Atheniensium Regis filio Conditore Ephesi, quum uterque fuerit Codri filius, Melanthi vero Pylo orti Nepos, & Neleus Androcli frater natu major.
Porro autem quae Plutarchus de Lycurgo Lacedaemonio in ejus vita tradit, haud parum faciunt ad illustrandum & confirmandum hoc Phidonis aevum: nec Phidonis modo, sed etiam Homeri, de quo in proxime praecedente Epochâ dictum est. Ita enim scribit, [...], &c. Latine. "Qui vero è successionibus regum Spartanorum colligunt tempus, ut Eratosthenes & Apollodorus, ostendunt Lycurgum haud paucis annis fuisse antiquiorem primâ Olympiade. Timaeus autem suspicatur, quum duo fuerint Spartae Lycurgi, non eodem seculo, alteri propter claritatem attributas esse utriusque actiones, ac priorem quidem paulo juniorem Homero fuisse, nonnulli quo(que) in conspectum Homeri venisse. Pauloque post, Plerique genealogiam ejus ita texunt—Patroclis (sive Proclis) quidem filii Aristodemi filium fuisse Soum, Soi Euritionem, Eurytionis Prytanim, Prytanis Eunomum, Eunomi autem Polydectem quidem è priore uxore, Lycurgum vero juuiorem è Dianassâ, nimirum ut Eutychidas in Historiam retulit, sextum à Patrocle, undecimum ab Hercule.
Posteaque Charilaum ejus è Polydecte fratre Nepotem & pupillum, confert cum Archelao, alterius Hera [...]lidarum stirpis, una regnante, sic scribens, [...]. Erat vero Charilaus Polydectis filius naturâ mitis, quemadmodum etiam fertur, Archelaum qui una cum ipsa regnavit, de eo dicere solitum. Rursum autem in Solonis vitâ, [...]. Sed & antea quoque in ipsius Lycurgi vitâ, [...]. Latine, "Tantum enim antecelluit haec Civitas Graeciae legum praestantiâ & gloriâ quingentorum annorum tempore, Lycurgi usa legibus, quas quatuordecim regum ei succedentium usque ad Agin Archidami filium nemo mutavit, &c. Xenophon autem libro tertio Hellenicorum significat Agidi filio Archidami mortuo, ferme quadriennio post finem Belli Peloponnesiaci, successisse fratrem Agesilaum, circiter annum 429 ante Evangelium: Cui additi 500 anni, constituunt 929, quanto tempore ante Epocham Evangelii claruerit Lycurgus, quasi sexcennio ante Phidonem Argivum, perinde ab Hercule undecimum, atque tantidem post Homerum, juxta Plutarchum Marmoreo calculo eatenus suffragantem. Erastosthenis vero Canones Chronologici statuunt Lycurgi [...] tuitionem sive tutelam omnino undecim haud amplius annis post Marmoream Phidonis Epocham.
Itaque Chronicon Marmoreum istic duos Phidones Argivos distinguere nos docet, quemadmodum antea duos Minoes Cretae Rege [...], quorum primus Asterii filius regnarit regnante Athenis Pandione primo, quo tempore Id [...]i Dactyli ferrum invenerunt, annis ferme 73 post diluvium Deucalioneum, juxta antiquum Chronologum apud Clementem Alexandrinum, primo Stromateon circiter annum 1484 ante Evangelium: alter illius è Lycasto filio Nepos imperium maris obtinuit, regnante Athenis Aegeo juxta Diodorum Siculum, libro 4, quorum utriusque gesta vulgo inter se confunduntur, sicut etiam duorum imo trium Eumolporum, juxta Sophoclis Scholiasten in Oedipum Coloneum ex Acesidoro, primi Thracis qui Elusiniis suppetias tulit contra Erecthea Atticae Regem; secundi, Nepotis primi, tertii autem Pronepotis secundi: itemque plurium Musaeorum, & aliorum propemodum [Page 43] infinitorum, quorum iisdem nominibus aequivocatio illam confusionem non modo in Ethnica sed etiam in Sacra Historia peperit, quam dolemus: aliis vero ut prudenter & caute distinguant, praesertim in tantopere controverso illo tempore Monarchiae Persicae, persuadere vix aut ne vix quidem possumus.
Archiam Evageti filium, qui fuit decimus à Temeno, è Corintho deduxisse Coloniam Syracusas, refert Autor Chronici Marmorei (numero annorum obliterato) regnante Athenis Aeschylo, anno vicesimo & uno, istic feriens prope medium inter aliorum calculos. Siquidem in Eusebiano Chronico Syracusae conditae feruntur, juxta Pontaci quidem Editionem anno quarto nonae Olympiadis, juxta Scaligeranam vero anno quarto undecimae: illic annis 17, hic 25 post annum 21 Aeschyli convenientem Olympiadis quintae anno saltem tertio (Seldenus applicat quarto) id est, anno Olympiadico undevicesimo, anno autem ante Evangelium 786. Neutiquam vero contigisse serius hoc tempore, satis evidenti argumento est, quod Strabo libro 6. (citante etiam Scaligero ad Naxum conditam anno praecedente juxta Thucydidem uti(que) libro 6.) Autore Ephoro refert primas urbes Graecas in Sicilia conditas Naxum & Megara, decimâ generatione post Troica tempora, id est, eodem Scaligero calculum subducente annis plus minus 330, viz. 907 ante Evangelium, 122 ante calculum Marmoreum. Quinetiam Marcianus Heracleota in Periegesi Jambicis versibus scripta suffragatur Ephoro de conditis in Sicilia primis Hellenicis urbibus ‘— [...].’ Quanquam videtur uterque intelligendus una cum nostro de generatione decima post Heraclidarum reditum in Peloponnesum annis 80 post captam Trojam, ac 1157 ante Evangelium. At vel sic quoque decima generatio sive aetas Herodotea terminatur anno 824 ante Evangelium, ac ferme 40 ante illum Marmore mutilo significatum: ut necesse sit tricenos quinos, aut tricenos octonos annos singulis generationibus imputare. Quocirca haec Epocha ser [...]us anno 786 ante Evangelium, sive 494 ante Epocham Marmoream videtur nullâ ratione statui posse. Rursum vero ex altera parte ne citius statuatur, praeter Chronicon Eusebianum, intercedit gravissimus & omnium Ethnicorum Historicorum certissimae fidei Autor Thucydides, scribens initio lib. 6. in hanc (si modo inquam recte ego eam in adversaria retuli) sententiam: Siculos Megarenses quum jam Lamis eorum dux, circiter annum quintum post conditas ab Archiâ Syracusas, Trotilum condidisset, hoc defuncto, Hyblone autem Siculo rege prodente illis regionem, factoque ipsorum Duce, condidisse [...] Megaricam Hyblam, sive Hyblea Megara, quam urbem postquam incoluerant annos 245, ejectos esse ex ea tum urbe, tum regione, à Gelone Tyranno Syracusanorum. Ut enim supponamus Gelonem Hyblâ potitum esse circa idem tempus quo Dionysius Halicarnasseus, & Pausanias scribunt eum primum obtinuisse Syracusas, viz. anno secundo Olympiadis 72, hoc est anno 519 ante Evangelium, huic additis 245, ascenditur ad annum 764 ante Evangelium, quo condita fuerit Hybla, anno decimo septimo post conditum Trotilum & Catanam, atque vicesimo secundo post conditas Syracusas, juxta Marmoreum calculum. Quapropter apparet Syracusarum Urbem, ab Archia Corinthio fuisse conditam, neque citius, neque serius quam significat ille calculus.
A quo annuus Archon Athenis extitit primus Creon (ita nomen primâ & tertiâ literâ mutilâ suppletur è Velleio & Eusebio) numerantur Chronico Marmoreo anni 420, id est, ante Evangelium 712, qui annus erat primus Olympiadis 24. Haec nimirum Epocha ferme convenit calculo Eusebiano aeque juxta Scaligeranam editionem tum Latinam, tum Graecam referentem postremi Archontis decennalis annum postremum ad primum Olympiadis 24, [Page 44] ac juxta Pontaci editionem utique intra annum, utpote quâ primus Archon annuus refertur ad annum secundum ejusdem Olympiadis, perinde atque Excerptis Barbarolatinis, atque etiam ipso Africano apud Georgium recensente annuos Archontes 903, usque ad Olympiadem 250. Ceterum à calculo Dionysii Halicarnassei, ut dudum eum in nostra Serie exposui, biennii differentiam praefert, utpote referentis eundem ad tertium annum ejusdem Olympiadis annis 70 post initium Charopis primi decennalis Archontis relatum anno primo Olympiadis 7: Altrinsecus vero exhibet quadriennii differentiam à calculo Pausaniae in Messenicis, referentis quintum annum Hippomenis quarti decennalis Archontis ad primum annum decimae quartae Olympiadis, & Tlesiam, ut videtur, sequentem Archontem annuum ad quartum annum Olympiadis vicesimae tertiae. Sed Marmoreum Chronicon, quo medium attingit propius eo videtur probabilius.
Anno 418 ante citimam Epocham, Chronico Marmoreo incisum fuit aliquid, quòd omnino disparuit, relicto solummodo ejusdem anni Archonte Athenis Lysiâ, annuo viz. tertio; quod nec ipsum silendum. Erat autem 710 ante Evangelii Epocham. Huic Lysiae proximus fuit Tlesias ille apud Pausaniam, nisi potius idem vero nomine Lysias.
A quo Terpander Derdenis filius (ita mihi videtur potius Patris nomen affine Derdae Macedonico in adversariis meis, è quinto Xenophontis Hellenicorum, quam Patriae sive civitatis) Lesbius, nomos sive modos Musicos [sc. novos à se inventos] tibiis aptavit, & lite [...] coram populo (ita equidem pro [...] legendum existimaverim) solutus est: Marmoreâ Inscriptione numerantur Archonte Athenis Dropilo, anni 381: qui sunt ante Evangelium 673. Derdae viri nomen memorat etiam Aristoteles Politicorum libro 5, c. 10. aevoque praecedente Thucydides. lib. 1. Sed ne(que) Lesbus à Troade adeo distat, quin qui alterius dialecto appellatus fuerit Dardanus, alterius dictus sit Derdenes. Ipsum vero Terpandrum quod attinet, in Chronico Eusebiano Terpander Musicus insignis habetur, juxta Scaligeranam quidem Editionem anno 675 ante Evangelium, biennio antea; juxta Pontaci vero anno 670, aut ut in notis agnoscit 671, biennio postea. Ita hic quoque Autor noster medium ferit.
A quo Alyattes Lydorum Rex extitit, è mutilis Marmoribus colliguntur anni 341 ante citimam ipsorum Epocham, Archonte Athenis Aristotele, ante Evangelium anni 633. Hujus regni initium in Chronico Eusebiano statuitur annis 639 ante Evangelium, sexennio antiquius. At in Excerptis Barbarolatinis triennio serius quam in Eusebiano, ac tantidem citius quam in Marmoreo. Cujus ratio reddetur paulo post ad initium regni Croesi.
Sapphonem Poetriam Lesbiam è Mitylenâ in Siciliam trajecisse, fugientem sive desiderium amasii Phaonis, seu quid aliud, significatur mutilis Marmoribus anno obliterato, inter initium regni Alyattis & decimum quartum ejus annum, quo tempore Athenis Archon erat Critias prior, Syracusis vero finitimi sive vicini, sc. agrorum ad urbem pertinentium Coloni principatu potiebantur. Id quidem apparet contigisse anno Alyattis juxta idem Chronicon duodecimo, ac 611 ante Evangelium: Utpote quo ejusdem Regis anno Sapphonem pariter ac Alcaeum Poetas claruisse referant non modo impressa Chronici Eusebiani Exemplaria, sed etiam pleraque Manuscripta, teste Pontaco.
Espoliis direptorum Cirrhaeorum, solitorum latrociniis & depraedationibus infestare eos qui consultum irent Oraculum Pythicum, restauratum esse gymnicum Agonem Chrematitem, praemii scilicet pecuniarii, ante annos 723, Archonte Athenis Simone, ante Evangelium annis 619, novennioque postea eundem Agonem Pythium Stephaniten, id est, Coronarium, denuo institutum esse, annis 318 ante citimam Epocham suam, Archonte Athenis Damasiâ secundo; (primum viz. superius notavimus non quidem è Diodoro Siculo, sed [Page 45] Demetrio Phalareo apud Diogenem Laertium) annis vero ante Evangelium 610: deinceps Chronico Marmoreo refertur. Quorum posterius exacte congruit non modo calculo Pausaniae Phocicis, sed etiam Chronico Eusebiano referenti Isthmia post Melicerten, & Pythia primum acta eodem anno, nimirum tertio Olympiadis 49. Priore autem confirmatur id, quod innuit Censorinus capite 18, & affirmat Scholiastes Pindari in Argumento tertii Pythicorum ejus, Agonem Pythicum antea fuisse Enneatericum, viz. novennio quoque revolvendo fuisse repetitum. Ceterum de vindicta sumta à Cirrhaeis, propterea quia latrociniis infestabant peregre proficiscentes consultum oraculum Delphicum; collectanea sive adversaria nostra memorabilem locum exhibent è Plutarcho in vita Solonis, ubi scribit in haec verba, [...]. Suspiciebatur vero & celebrabatur maxime inter Graecos Solon. Propter sententiam dictam de eo, quod oporteret auxilia mittere ad defendendum Templum Delphicum, neque sinere Cirrhaeos contumeliis afficere Oraculum, sed bellum suscipere pro Deo Delphis. Persuasi enim ab eo bellum movendum decreverunt Amphictyones: ut tum alii testes sunt, tum etiam Aristoteles in Pythionicarum recensione; Soloni sententiam eâ de re dictam ascribens. Duces vero huic bello ex Amphictyonum decreto constitutos fuisse Clisthenem Sicyonium, Alcmaeonem Atheniensem, & Eurylochum Thessalum, apparet ex eodem Plutarcho, Pausaniae Phocicis, & tribus Pindari Pythionicarum argumentis; quorum primo de eorum uno dicitur, [...], Superavit ipsos, nempe Cirrhaeos, Archonte Athenis Simonide. Secundo autem [...]. Pythicum Agonem statuit Eurylochus Thessalus, Archonte Athenis Simone: viz. eodem quem Marmora nostra exhibent. Et mox: [...] [lege juxta Marmora, [...] [lege iterum juxta eadem Marmora [...]. post novennium autem, quum ceteri duces devicissent reliquos Cirrhaeorum, Archonte Athenis Damasiâ posteriore, etiam coronarium statuerunt. De novennio autem porro confirmat tertium argumentum, iis verbis, [...]· observabatur autem Agon primum, novennii intervallo. Unde denique constat reliquum locum [...]· uti(que) corrigendum esse [...]. Anno autem nono post captam Cirram, edixerunt celebrandum Deo coronarium, Archonte Athenis Damasiâ.
Epoch. 40. A. M. ....... A quo Athenis Comoèdiae—Icariensium, inventore Susarione, &—
Susarion Icariensis Poeta, quem primum excogitavisse Comoediam refert Clemens Alexandrinus, primo Strom. & cujus Iambos quosdam de muliere citat Stobaeus, cap. 87, mutilis Marmoribus, obliterato anno & Archonte, innuitur claruisse inter primam Pythiadem coronariam, & primum usurpatam à Pisistrato tyrannidem Athenis; nempe inter annum 610, & 589 ante Evangelium, de quo nihil amplius occurrit.
Epoch. 41. A. M. C. 3444. ante Evang. 589. Periodi 6. 484. A quo Pisistratus Athenis tyrannidem occupavit, anni CCXCVII. Archonte Komiâ.
A quo Pisistratus Athenis tyrannide potitus est numerantur Chronico Marmoreo anni 297, (qui sunt ante Evangelium 589) anno 4 Olympiadis 54, Archonte Athenis cujus nomen propemodum obliteratum est, relictâ solummodo 1. & duabus postremis literis K... [...]: unde nihilominus constat nobis è Plutarcho, sub finem vitae Solonis, (si qua fides adversariis sive notis meis) legendum esse [...] Comiâ: ei succedente, insequente anno, Hegesistrato, quo Phanias Ephesius autor erat Solonem Atheniensem, Sapientem illum, secundo anno tyrannidis Pisistrati mortuum esse: interim Heraclide Pontico, & quidem ut videtur rectius scribente eum supervixisse coeptae Pisistrati tyrannidi, [...], haud exiguum tempus. In Eusebiano Chronico, juxta Pontaci editionem ad annum 592, juxta Scaligeranam ad 590 ante Evangelium, nempe annum 3 Olympiadis 54, legitur; Pisistratus Atheniensium tyrannus in Italiam transgreditur: ad quem in Annotationibus recte meâ quidem opinione conjicit Pontacus, Italiam errore ex Etruriâ, Etruriam autem ex Eretriâ factam esse; quo Herodotus lib. 1. scribit Pisistratum paulo post usurpatam tyrannidem Athenis ejectum secessisse: Eretriam inquam, sive Thessaliae urbem, ut Pontacus (nescio an ex Herodoto mihi non ad manus) seu potius Euboeae insulae celeberrimam, ut alioquin ego existimaverim. Ita(que) ex hâc Epochâ Marmoreâ, suffragante doctissimo Plutarcho, corrigendus est situs initii tyrannidis Pisistrati in Chronico Eusebii: quemadmodum etiam situs Comiae Archontis in Atticis Fastis Caroli Sigonii, referentis eum, ut etiam notat Pontacus, ad annum 3 Olympiadis 53, quum hic conveniat anno 4 Olympiad. 54, Meursii Archontes, aut Pisistratum, ceterosve ejus tractatus historiae Atticae, ab industrio Seldeno allegatos, quanquam valde cupiens, atque etiam amicos ea propter sollicitans, (malo fato à libris detentus) videre nondum potui. Ideoque hic ego Pisistrato & Pisistratidis (quorum Hipparchi, tanquam ab Harmodio & Aristogeitone interfecti post haec annis 29, Hippiae autem 66, illius annis 540, hujus 523 ante Evang. in mutilis Marmoribus parum clara aut certa fit mentio) plura istic inquirere omitto, quoniam à doctissimo illo viro jamdudum diligenter conquaesita esse existimo. Si quid tamen de his posthac nobis occurrerit, suis temporibus exponemus.
Epoch. 42. A. M. 3449. ante Evang. 584. Period. 6. 489. A quo Croesus, Asiae—XXXXII. Archonte Athenis Euthydemo.
A quo Croesus regnare incepisse è Marmoribus mutilis colligitur, anni (ut è fine numeri extante ..... [...] apparet) numerati sunt 292, 584 ante Evang. Archonte Athenis Euthydemo; quemadmodum dudum, è prima collatione Archontis cum numero annorum conjeci. Ita vero situm initium regni Croesi, definit regnum patris ejus Alyattis annis 49, quot ei ascribunt tum Chronicon Eusebianum, tum etiam excerpta barbaro-latina: unde consequitur eadem prorsus differentia sitûs regni Croesi in his, quae superius Alyattis exposita est. Sed judicium de veritate utriusque faciendum est, è fine regni Croesi, eui Eusebius & Excerpta imputant annos 15, verum [Page 45] Herodotus 14 tantummodo. In Chronico Eusebiano post annum 15 Croesi, ad annum▪ Olympi [...]dis 58 quasi desinentem, [...]c 576 ante Evang. legitur Croesus à Cyro cantus est, & Lydorum regnum destructum est quod stetit annos 230. Ac nihilominus [...] postea, in Scaligerana editione, Cyrus Sardes capit▪ annotante Scaligero▪ Eusebium istic, ut alias saepissime, referre diversa tempora è diversis autoribus. Atque haec eadem verba in Pontaci editione ponuntur anno 14 Croesi, annotante ipso pleraque Eusebii exemplaria ita habere, quaedam etiam ad annum 10 ejusdem, nonnulla vero ad annum 16 Cyri, quartum autem Olympiadis 58, uno anno serius quam habet Scaligerana editio. Excerpta vero barbaro-latina suggerunt, ac bis terve regerunt, Lydorum regnum tenuisse sive stetisse annis 2 [...]2, ab initio regni Ardysi pariter ac primae Olympiadis, ad finem Croesi pariter atque Olympiadis 58, quot Olympica quadriennia comprehenduntur annis 232. Verum Sosicrates, autor perantiquus, apud Diogenem Laertium in vita Periandri Corinthii, ait hunc mortem obiisse ante Croesum (sc. regno excussum) annis quadraginta & uno, [...], sub Olympiadem 49: unde consequens est Croesum fuisse captum circa initium anni secundi Olympiadis 59, quod lucem fert insequenti Epochae.
Epoch, 43. A. M. C. 3452. ante Evang. 571. Period. 6. 522. A quo Cyrus ille Persur [...]m Rex Sardes cepit & Croesum sub —etiam Hipponax secundum hunt, Iambi [...]us Poeta.
A quo Cyrus ille primus Imperator Persarum Sardes Lydiae regiam cepit, & Croesum sub jugum misit, in mutilis utique Marmoribus, temporis notae non extant, neque annus, inquam▪ neque Archon. Verum-enimvero ab initio regni Croesi constituto iisdem, anno 584 ante Evangelium, sive anno primo Olympiadis 56, annus 14, quo & Herodotus regni Cyri finem, & pleraque Chronici Eusebiani exemplaria Sardes Croesi Regiam a Cyro captas statuunt, convenit utique anno secundo Olympiadis 59, anno autem ante citimam Chronici Marmorei Epocham 279, ante Evang. vero 571, quo Croesi regni finis contigerit, juxta Sosicrat [...]m atque Herodotum: cujus propterea initium calculo Marmoreo consignatum confirmaverit idem Herodotus; Patris autem ejus Alyattis▪ una cum excerptis Eusebius. Scaliger quidem, lib. 3. Canonum Isagogicorum, in notis ad Dynastias Regum Lydiae, nullo autore prolato statuit exitum Croesi in exitu Olympiadis 59, tametsi Eusebius, & Solinus cap. 4. statuerint in Olympiade 58 sed nobis satis fuerit Marmoreâ Inscriptione admonitis, Sosicrate autore, distulisse, usque ad autumnum vel sub hyemem anni secundi ejusdem Olympiadis, integrâ Olympiade sive quadriennio serius quam statuimus libello Emendationis temporum. Caeterum quod Marmoreâ Inscriptione additur, tempore capti à Cyro cum Sardibus Croesi, Hipponactem Poetam Iambicum extitisse, confirmat Plinius, lib. 36. cap. 5▪ addens mentionem de aetate Poetae Hipponactis; quem certum est fuisse Olympiade 60; quanquam Hippona [...] Philosophus, si quis ejus professionis unquam fuit, in Eusebiano Chronico statuitur Olympiade 23.
Epoch. 44. A. M. C. 3468. ante Evang. 563. Period. 6. 508. A quo Thespis Poeta—docuit Alcestin Tragoediam, (cujus praemium) proponebatur Hircus; anni CCL...... Archonte Athenis ...naeo priore.
Thespis Poeta docuisse Tragoediam Alcestin, ejusque operae praemium reportasse Hircum significatur mutilis Marmoribus inter captum è Cyro Croesum, & initium regni Darii filii Hystaspis, obliterato numero annorum, & potiore parte nominis Archontis Atheniensis, relictâ solummodo .....naeo, sive Keo priore: Ut fuisset Alcaeus: cujus nominis posterior fuit anno 3 Olymp. 89. Quum autem & Clemens Alexandrinus primo Strom. & Plutarchus in Solone, & Horatius in arte Poeticâ, nominent Thespim primum, ‘Carmine qui Tragico vilem certârit ob Hircum.’ Eumque ipsum docuisse primum Olympiade 61 referat Suidas; tanquam numero Marmoreo 272, ac ante Evang. anno 564: quod in Chronico Eusebiano, ad Olympiadis 47 annum secundum, ac 619 ante Evang. legitur, his temporibus certantibus in Agone (sc. Tragico) Tragus, i. e. Hircus praemio dabatur, unde aiunt Tragoedos nuncupatos; videtur ita accipiendum, quasi post alios aliquot ignobiles, Thespis certârit primus memoriâ dignus, sc. cujus nomen posteritati commendaretur.
Epoch. 45. A. M. C. 3488. ante Evang. 545. Period. 6. 528. A quo Darius super Persas regnavit, Mago defuncto; anni ...LIII. Archonte Athenis—
Quod ad initium regni Darii filii Hystaspis attinet, Chronico Marmoreo relatum anno 253 ante citimam Epocham, ac 545 ante Evang. quanquam non est dubium coepisse eum regnare octennio post mortem Cyri, ac Septimestri post mortem Cambysis, quadriennio ante hoc tempus: absoluto tamen imperio hoc demum tempore, captâ Babylone, occisoque reliquo Mago potitum esse, ut dudum annotavimus, suffragatur etiam autor quem secutus est Otho Frisingensis, lib. 2. cap. 16. scribens, Magos regnasse post Cambysem, annis 3. mensibus 7.
Epoch. 46. A. M. C. 3493. ante Evang. 540. Periodi 6. 533. A quo Harmodius & [Aristoge] iton interfecer [unt Hippar] chum Pisistrati — & Atheniensibus —Pisistratidas —anni CCXLVIII. Archonte Athenis—
De Pisistratidis inquirendi plura animum desponderamus, veluti quod hîc significatur Chronico Marmoreo, de Hipparcho Pisistrati filio interfecto ab Harmodio & Aristogeitone, ac forte Hippiâ se includente intra arcis muros ob metum anno 248 ante citimam Epocham, Archonte obliterato, anno autem ante Evang. uti diximus, 540. Veruntamen quandoquidem nihil aliud sit quod aeger animi agere malim vel possim, quid si istic quo(que) in institutâ disqui [...]itione resumto in manus Calamo progredientem saltem quousque adversaria nostra, unica mihi relicta adminicula, sublevaverint & manuduxerint? Igitur [Page 49] in Chronico Eusebiano legitur ad annum ante Evang. juxta Pontaci editionem 548, juxta Scaligeranam 547: Harmodius & Aristogiton Hipparchum tyrannum interfecerunt; & Leaena meretrix, amica eorum, quum tormentis cogeretur ut socios proderet, linguam suam mordicus amputavit: annotante Pontaco, situm horum esse varium, sc. in diversis exemplaribus: at(que) Scaligero tum illud, quosdam Codices habere hanc periocham anno antecedente; tum etiam hoc, sed horum Pisistratidarum interitus non certâ refertur à veteribus, nec satis constanti fide. Nimirum Thucydides suo seculo, jam tunc, intra centum annos postea, lib. 1. in prooemio historiae suae, generalem ipsorum Atheniensium popularium suorum de hoc facinore errorem redarguit. Atqui nihilominus quod ad tempus attinet, haud improbabilis videtur eventûs istius situs sive annus assignatus in Chronico Marmoreo. Namque idem Thucydides, lib. 6, iterum mentionem ejusdem, & quidem pluribus faciens, inter alia haec habet verba, [...]. Latine, Tyrannide vero potitus Hippias (post Harmodii & Aristogitonis insidias) adhuc annos tres Athenis, quarto autem anno cedere coactus à Lacedaemoniis & exulibus Alcmaeonidis, induciis factis, discessit Sigeum, indeque Lampsacum ad Aeantidem (generum suum) ac deinde ad regem Darium: unde redux in Marathonem postea, anno vicesimo, jam senex, cum Medis militavit. Praelium Marathonium superius à nobis observatum est Marmoreâ Inscriptione referri ad annum 519 ante Evang. cui additis 20 pervenitur ad annum 539, scilicet proxime insecutum caedem Hipparchi, occasionem ejectionis Hippiae, juxta eandem inscriptionem. Porro autem Aristoteles, Politicorum lib. 5. cap. 12. inductione probans nullas Graecorum tyrannides fuisse diuturnas; scribit in haec verba, [...]. Latine, Tyrannis Pisistratidarum Athenis non fuit continua: bis enim è tyrannide in exilium actus est Pisistratus: ita ut ex annis 33 ab initio tyrannidis suae, eâ potitus sit tantummodo 17; filii autem ejus annis 18, itaque omnes tyrannidis eorum anni fuerunt 35. Verum Herodotus, lib. 5. scribit Pisistratum & Hippiam tyrannide potitos esse annis 36: proculdubio numerans annos à quo tempore Pisistratus tertia & postrema vice recuperatam tyrannidem stabilivit. Quinetiam Trogus Justini, lib. 2. scribit Pisistratum regnasse annis 34, ita enim & impressis, & manuscriptis ejus exemplaribus legi testatur Bongarsius, Libro variarum ejus lectionum. Quocirca apparet, à Pisistrateae tyrannidis initio ad exactum eâ Hippiam, transactos esse annos 52. Qui si subducantur anno 589 ante Evang. quo Marmorea Inscriptio statuit initium tyrannidis Pisistrati: residuus fit annus 537, quo Hippias ejectus fuerit, triennio post Hipparchi necem, ac annis ferme 18 ante pugnam Marathoniam, juxta eandem inscriptionem, calculo tum Aristotelico, tum Thucydideo, tum Herodoteo, tum etiam Trogi Pompeii, ita prope & probe consentientem.
Epoch. 47. A. M. C. 3497. ante Evang. 536. Periodi 6. 537. A quo chori primum certarunt virorum, cujusmodi primum docuit Hypo—cus Chalcidensis & vicit: anni CCXXX—Archonte Athenis Lysagorâ, [an Isagorâ.]
Choros viriles primum certasse, talisque chori doctorem Hypodicum, aut alium quempiam simili nomine vicisse, significatur mutilis Marmoribus, circiter annum 244 ante citimam Epocham suam ac 536 ante Evang. Archonte Athenis (ut quidem videtur legendum) Isagorâ, quo Archonte, anno primo Olympiadis 69 primos Romae Consules statuit Dionysius Halicarnasseus, lib. 4. & initio lib. 5.
Epoch. 48. A. M. C. 3510. ante Evang. 523. Period. 6. 550. A quo—Hippias—Athenis, anni CCXXXI: Archonte Athenis Pythocrito.
Quod in mutilis Marmoribus deinceps de Hippiâ videtur innui Archonte Athenis Pythocrito, annis 231 ante citimam Epocham, 523 ante Evang. quadriennio ante Marathonium praelium; forte spectat ad priorem expeditionem Medicam, quâ Darius Hystaspides misit Mardonium ducem, tunc juvenem, cui paulo ante in uxorem dederat filiam suam Artozostram, quemadmodum refert Herodotus lib. 6. cum classe 300 navium, quae naufragio pessundata est ad montem Athon, & praeterea exercitu pedestri, quo subjugavit reliquos Macedones, qui antea non submiserant se Imperio Persico, atque etiam Thraces dictos Brygas: in qua priore expeditione, quâ reipsâ plus actum est, quam posteriore Marathoniâ, aeque verisimile est Hippiam fuisse, ac in posteriori: ac praesertim in legatione circa idem tempus à Dario missâ ad poscendum Graecos aquam & ignem in signum subjectionis: cui multi Graecorum populi paruerunt, praecipue vero Aeginates, tunc temporis ex omnibus Graecis mari plurimum potentes, & Atheniensium aemulorum suorum contra ipsos propterea exclamantium, infesti inimici: à quo demum verisimilius, quam ab Hippiâ persuasi? Cujus occasione recruduerunt inimicitiae inter duos Lacedaemoniorum Reges, Cleomenem & Demaratum; Demaratusque regno abdicatus, haud ita multo post, ad Darium utique fugit. Ne cui autem hoc minus fiat verisimile, quia Thucydides nullius reditûs Hippiae in Graeciam meminit, ante praelium Marathonium: etiam ante hoc tempus, circa initium rebellionis Aristagorae Milesii, Hippiam à Cleomene & Lacedaemoniis revocatum, volentibus eum reducere Athenas in pristinum dominatum: quod ne fieret, longâ & vehemente oratione, â Sosicle Corinthiorum legato dissuasum esse, fuse narrat Herodotus, lib. 5. Thucydides igitur postremi tantummodo reditûs Hippiae meminit; quo in Atticam, atque ipsarum Athenarum conspectum venit, summaque spe recuperandi dominatus decidit: & siquidem non in ipsa pugna Marathonia, quod à nonnullis traditum, occubuit; at paulo post, senio pariter ac moerore perinde ac Darius ipse, juxta Marmoream nimirum & nostram Chronologiam, contabuit. Quicquid vero id est, quod de Hippia innuunt mutila Marmora hoc anno ut dictum est 231 ante citimam Epocham, ac 523 ante Evang. Archonte Athenis Pythocrito: dimovet certe eodem anno, nempe secundo Olympiadis 71, Philippum Archontem, Caroli Sigonii ut puto, & aliorum recentiorum Fastis Atticis ei assignatum: cui proinde alius à nobis infra locus assignabitur, post octennium, videlicet duas integras Olympiades, anno eodem secundo Olympiadis 73.
Jam vero antequam finem imponamus huic disquisitioni, opportunum videtur [Page 51] ut ostendere conemur, ubi demum statuendus sit terminus discriminis illius solennis annorum 26 inter Chronicon Marmoreum & Eusebianum, in situ Regum Atheniensium, iisque succedentium Archontum ad terminum vitae▪ Apparet autem terminum ejusmodi esse statuendum inter Diognetum, sive Dioginetum, & Aeschylum. Quod siqua fides particularibus regum annis relatis in Excerptis barbaro-latinis, reposito Thersippo in locum suum inter Archippum & Phorbantem, unde Interpretis nec Graecae linguae gnari nec Latinae, vel imperitiâ, vel negligentiâ videtur excidisse in dorsum Aeschyli penultimi Archontis perpetui, sive ad finem vitae: quum tres proxime praecedentes Archontes, Ariphron, Thespieus, & Agamestor habeant apud Eusebium annos omnino 67, in excerptis vero 96: deductis huic excerptorum summae, & quidem medii Thespiei magistratui tribus, conciliatio facta fuerit. Igitur si placet, tantisper donec aliquid certius aut melius ex historiis probatioribus deprehensum fuerit, accommodentur Ariphroni, pro Eusebianis annis 20, Excerptorum anni 30, Thespieo autem pro Eusebianis 27, Excerptorum 40 minus 3, tredequadraginta inquam 37 pro 27, atque Agamestori pro Eusebianis 20, Excerptorum anni 26: ita tres illi Archontes Aeschylum proxime antecedentes, habuerint simul 92 annos, viz. 26 quos requirit calculus Marmoreus plures quam permittit Eusebianus. Vicissim vero annus postremus, nempe vicesimus tertius, minuendus videtur Aeschylo, ut primus Archon annuus conveniat initio Olympiadis 24, itaque situs Regum & perpetuorum Archontum Atheniensium conveniens Chronico Marmoreo, in annis Epochae Eusebianae ante Evangelii principium, & à mundi conditu juxta nostram Chronologiam, per quos periodo octodesexcentenariae accommodari possunt, fuerit talis, qualem in subjecta Tabula exposuimus.
Anni Mundi conditi, & ante Evangelium, quibus singuli Reges & Archontes Atheniensium inceperint, juxta Marmoreum Chronicon.
Reges Athen.
Anni M. C.
Anni ante Evang.
Anni Regū
1. Cecrops.
2423.
1610.
50.
2. Cranaus.
2473.
1560.
9.
3. Amphyction.
2482.
1551.
10.
4. Erichthonius.
2492.
1541.
50.
5. Pandion.
2542.
1491.
40.
6. Erichtheus.
2582.
1451.
50.
7. Cecrops. 2.
2632.
1401.
40.
8. Pandion. 2.
2672.
1361.
25.
9. Aegeus.
2697.
1336.
48.
10. Theseus.
2745.
1288.
30.
11. Menestheus.
2775.
1258.
23.
Menesthei anno regni penultimo capta est Troja, juxta Chronicon Marmoreum, annis 433 ante Epocham Olympiadum.
12. Demophoon.
2798▪
1235.
33.
13. Oxyntes.
2831.
1202.
12.
14. Aphidas.
2843.
1190.
1.
15. Thymoetes.
2844.
1189.
8.
16. Melanthus.
2852.
1181.
37.
17. Codrus.
2889.
1144.
21.
Archontes ad terminum vitae.
1. Medon.
2910.
1123.
20.
Archontes Athen.
Anni M. C.
Anni ante Evang.
Anni Regū
2. Acastus.
2930.
1103.
36.
3. Archippus.
2966.
1067.
19.
4. Thersippus.
2985.
1048.
41.
5. Phorbas.
3026.
1007.
31.
6. Megacles.
3057.
976.
30.
7. Diogenetus.
3087.
946.
28.
8. Phereclus.
3095.
918.
19.
9. Ariphron.
3134.
899.
30.
10. Thespieus.
3164.
869.
37.
11. Agamestor.
3201.
832.
26.
12. Aeschylus.
3227.
806.
22.
13. Alcmaeon.
3249.
784.
2.
Post Alcmaeonem constituti sunt Archontes Decennales, circiter▪mediam Olymp. 6.
Verum enimvero non sufficit ad confirmationem calculi Marmorei inter captum Ilium & primam Olympiadem, accommodasse ei Regum & Archontum Atheniensium annos omnino 26 plures quam vulgo iis imputantur: nisi aliorum regnorum Graecorum, quorum initia putantur ab Ilii capti Epochâ, anni eidem item accommodentur: videlicet Lacedaemonii & Corinthii, ab Heraclidis in Peleponesum redeuntibus conditorum Heraclidas fratres tres, filios Aristomachi, filii Cleodaei, filii Hylli, filii Herculis, tres inquam fratres, Aristodemum, Temenum, & Cresphontem, bello repetentes & recuperantes Peleponesum, condidisse ibi regna: ac Aristodemi filios, Euristhenem & Proclem sive Patroclem, regno Lacedaemonio potitos esse: ex Herodoto, Diodoro Siculo, Apollodoro, Plutarcho, Pausaniâ, Velleio, aliisque intelligitur. Tempus autem ejus conditi notat Thucydides, prooemio historiae, his verbis, [...]. Dores octogesimo evoluto anno post Ilii excidium, cum Heraclidis Peloponesum obtinuerunt. Ei autem suffragatur primus Canon Chronicus Eratosthenis apud Clementem Alexandrinum, Stromat. primo, statuens, [...]. A Capta Troja ad Heraclidarum reditum, annos 80. Porro autem secundus & tertius ejusdem Canones simul statuunt. [...]. Inde ad tutelam illam Lycurgi, annos ducentos novendecim. Ac quartus, [...]. Inde ad primam Olympiadem annos centum & octo: qui à reditu Heraclidarum & initio regni Lacedaemoniorum consummant annos 327. Eusebianum vero Chronicon exequens annos regum Euristhenidarum tantum, non etiam Proclidarum, è quibus fuit Lycurgus; regibus novem ab Euristhene primo ascribit annos summum 325: ad 1. Olymp. juxta Ephorum. Atqui Marmoreus calculus requirit 353, id est, 28 plures quam Eusebianus, 26 quam Eratostheneus: & concessis 219 inter reditum Heraclidarum & Lycurgi tutelam postulat 134 inter hanc & Olympiadum Epocham. Plures multumque discrepantes fuisse opiniones de tempore Lycurgi, & è Plutarcho ante significavimus, & è Chronico Eusebiano apparet. Omissis autem enormibus, probabiliores videntur conciliari posse ex eo quod asserit Plutarchus in Solonis vitâ, [...], Lycurgum regnasse multos annos Lacedaemone: nimirum à morte fratris Polydectae, plus minus semestri ante natum filium posthumum [...]harilaum; quousque legibus latis▪ Charilao nepoti annos jam 25 nato regnum reliquerit. Ab initio igitur tutelae Lycurgi, ad primam Olympiadem fuerint juxta calculum Marmoreum anni 134: à fine juxta Eratostheneum, 108. Rursum ab initio, annis 299 post captum Ilium, juxta quosdam. Clementis autores, non quidem ad primam Olympiadem, quo pacto intervallum eousque esset annorum 440, verum ad constitutos primum Ephoros Lacedaemone, haud ita multo post primam Olympiadem, nempe initio quintae, fuerunt anni 150. A fine autem, juxta Plutarchum in ejus vitâ, ad Elatum atque Socios primum constitutos Ephoros, [...], anni summum 130, id est, 124. Item, ab initio, ad finem belli Peloponesiaci, sub finem regni Agidis filii Archidami, ab illo decimi quarti juxta eundem ibidem, (habentem ut videtur rationem Zeuxidami patris Archidami mortui ante Leotychidem ipsius patrem, alioqui vero unus deest catalogo Herodoteo, lib. 8. inter Proclem & Leotychidem) fuerunt anni plus minus quingenti; vel paulo plures quam quingenti, [...], i. e. quingenti & sex, juxta praecisiorem Thucydidis rationem, prooemio historiae, si modo pro [...] legantut [...] ut ratio postulat: ubi ita legitur. [...], omnino legendum [...]. Atque totidem propemodum [Page 53] fuerunt à fine ejusdem tutelae, ad devictos à Thebanis Lacedaemoni [...], vastatamque ferro & igne Laconicam▪ Ep [...]minondâ duce: juxta Diodorum Siculum, initio lib. 15. iterumque postea, Archonte Athenis Al [...]isthene; atque etiam postea, Archonte Lysistrato: nec non Aelianum, variae Historiae lib. 13. cap. 43. E quibus vicissim corrigendus est locus Plutarchi in Agesilao, ubi in ejusdem temporis assignatione perperam legitur contra, [...], pro [...]. Quum vero Lycurgus asseratur, Pausaniâ autore, tulisse leges Lacedaemoniis regnante Agesilao E [...]risthenidâ ex altera Heraclidarum stirpe: id quidem juxta Chronicon Eusebianum stare non potest, utpote quo tribus regibus Agesilaum, postquam regnârat annos 44, insequentibus usque ad primam Olympiadem, ascribantur 137 anni, Archelao 60, Teleclo 40, & Alcameni 37: nimirum tres plures, quam ab ultimo initio tutelae Lycurgi putantur ad eandem. Verum juxta Puteani Excerpta barbaro-latina, potest: utpote in quibus legatur; Agesilaus, annos 30. Cemenelaus annos 44. Archelaus, 60. Celeclus, 40. Alcamanus 27. Automedus, 25. Simul Reges Lacedaemoniorum permanserunt in regno [usque ad primam Olympiadem] annos 350. Ubi pro Cemenelaus, Scaliger legendum autumat, [...], & Menelaus. Sed quum nullus ejus nominis rex Lacedaemonius agnoscatur, nec ab Herodoto recensente omnes ab Euristhene ad Leonidem, lib. 7. nec à Pausania, nec ab Eusebio, nec à quoquam, quod sciam, alio; & anni huic ascripti in Excerptis sint plane iidem quos Eusebius ascribit Agesilao: videatur potius legendum, [...], & quidem alius, sive alius autem, sc. Agesilaus▪ ideoque duo Reges Agesilai, alter alteri in regno succedens, ab aliis perperam in unum confusi, in his Excerptis, utcunque alias mendosissimis, videntur recte distincti esse. Perinde autem postremus ille, Automedus, quum à nemine agnoscatur; & particularem summam annorum singulis regibus ascriptorum, extendat longe ultra summam universam 350, utpote usque ad 370▪ videatur ab ineptissimo & igna [...]issimo Interprete, qui ne legere quidem potuerit Graeca, ne dum intelligere, confictus esse è Graeci Autoris verbis, quibus significatur eundem Alcamenem, juxta alios regnasse 25: forte his, [...], ipse vero nonnullis, sc. autoribus, annos 25. Quocirca ascriptis Alcameni annis tantummodo 25 ante primam Olympiadem, quo pacto initium tutelae Lycurgi annis 134 antea inciderit novennio ante mortem Agesilai posterioris; ut omnibus praecedentibus Eusebianis regibus Euristhenidis maneant sui annorum numeri: priori illi Agesilao in Excerptis significato imputandi fuerint non 30 tantum sed 40 anni. Quibus admissis series & situs Lacedaemoniorum Regum ab Euristhene, inter Heraclidatum reditum & primam Olympiad [...]m, fuit hujusmodi.
Reges Lacedaem.
Anni Mundi
Anni ante Evang.
Anni reg.
1. Euristhenes.
2876.
1157.
42.
2. Agis.
2918.
1115.
1.
3. Echestratus.
2919.
1114.
35.
4. Labotas.
2954.
1079.
37.
5. Doryssus.
2991.
1042.
29.
6. Agesilaus 1.
3020.
1013.
40.
7. Agesilaus 2.
3060.
973.
44.
8. Archelaus.
3104.
929.
60.
9. Teleclus.
3164.
869.
40.
10. Alcamenes.
3204.
829.
25.
Prima Olymp.
3229.
804.
0.
Ceterum quod post Charilai ex altera Heraclidarum stirpe, nepotis Lycurgi, annos 64 regni, Nicandrum regnasse annos 39, autor fertur Sosibius Laco in Chronographia; ejusque anno 34 actam esse primam Olympiadem: pro 39 & 34 legendum esse 49 & 44, ex iis quae dicta sunt apparet. Ac sane ex illis 108 annis Charilai & Nicandri ante primam Olympiadem, videatur Eratosthenes [Page 54] composuisse Canonem tutelae Lycurgi; sed perperam imputans tutelam primis annis absoluti liberique jam ab ea regni Charilai: qui ex hac suppositione nonagesimum aetatis annum attigerit. Nisi forte desit unus etiam inter Charilaum & Nicandrum. Qui Plutarcho praestet reges 14 à Lycurgo ad Agidem, & quidem incluso in numerum utroque.
Omnino autem Heraclidarum reditum in Peloponesum, regnique initium Lacedaemone, contigisse non modo annis 350 ante primam Olympiadem, quemadmodum & Excerpta, & Eusebii Graeca Syncellana, quanquam haud sibi constantia agnoscunt, sed etiam integris 353, juxta Chronicon Marmoreum, ex eorundem regno Corinthi intelligere licet. Cujus initium ab Alete, quinto vel sexto ab Hercule, etsi Eusebius statuit una cum initio regni Euristhenis & Proclis Lacedaemone: Didymus tamen apud Scholiastem Pindari, Olympionicarum Odâ 13, asserit Aleten coepisse regnare Corinthi annis 30 post Dorum, sc. cum Heraclidis, advectum in Peloponesum. Cui suffragatur quoque Velleius. Regibus autem Corinthi duodecim ab Alete, & Excerpta, & Eusebius tum Latinus, tum Graecus, & fragmentum Diodori Siculi ex Syncello, ascribunt saltem 323 annos ante primam Olympiadem. Quorum Catalogum Eusebianum, nostris Epochis accommodatum utique hic subjicimus.
Reges Corinthi.
Anni Mundi
Anni ante Evang.
Anni regni
1. Aletes.
2906.
1127.
35.
2. Ixion.
2941.
1092.
37.
3. Agelaus.
2978.
1055.
37.
4. Prumnis.
3015.
1018.
35.
5. Bacchis.
3050.
983.
35.
6. Agelas.
3085.
948.
30.
7. Eudemus.
3115.
918.
25.
8. Aristomedes.
3140.
893.
35.
9. Agemon.
3175.
858.
16.
10. Alexander.
3191.
842.
25.
11. Telestes.
3216.
817.
12.
12. Automenes.
3228.
805.
1.
Prima Olymp.
3229.
804.
0.
Post annos 952, quam ab Alete erat condita, Corinthum funditus diruit Lucius Mummius, juxta Velleium, summum uno anno ante nostrum calculum: quum nostra Series rerum Romanarum conferat Corinthi, ut & Carthaginis excidium in annum 3859. M. C. qui erat 174 ante Evang. Porro autem praeter tria illa Graecorum regna exposita in Chronico Eusebii Latinum quoque dependet ab Epocha Trojae captae. Quod proinde etiam Chronici Marmorei Epochae capti Ilii accommodandum est. Quanquam igitur Dionysius Halicarnasseus, lib. 1. Roman. Antiquitatum, Porcio Catone autore statuit Romam conditam ad Latini regni finem, quadringentis triginta duobus annis post captam Trojam: tamen cum agnoscat illum nullam Graecam temporis notationem exposuisse, ideoque ipse calculum Catonianum applicet Canonibus Eratosthenis ponentis annos quadringentos & septem inter Ilium captum & primam Olympiadem: haud perinde liquet Catonem ipsum ad eosdem Canones referri voluisse: quin potius, quum idem Dionysius in proxime praecedentibus retulerit Timaeum Siculum scripsisse Romam conditam annis duobus de quadraginta ante primam Olympiadem; Cincium autem, & alios, annis plus minus totidem post: probabile sane est, Catonem censuisse conditam circiter ipsam Epocham Olympicam; ideoque eundem numerum annorum 432 accommodasse pariter utrique Epochae, inquam, & Olympicae, atque Romae conditae. Quo pacto proxime Chronici Marmorei calculo, nimirum intra unum annum convenit. Jam vero Puteani Excerpta Barbaro-latina statuentia Ilii excidium, Epochae suae anno 4355, Romam vero à Romulo conditam, anno 4820 intervallum annorum 465 interea, pro regni [Page 55] Latini duratione admittunt. Chronicon autem Alexandrinum ponens captum Ilium anno 4249 Epochae suae: Romam conditam statuit anno quarto septimae Olympiadis, à Romulo & Remo, tunc 24 annis natis, Epochae suae ejusdem anno 4775; nempe 526 post Ilii excidium. Itaque hi calculi intervalli temporis ab excidio Ilii ad conditum Romae, sive durationis regni Latini, satis superque conferunt ad confirmandum intervallum Chronico Marmoreo expositum ab Ilio capto ad primam Olympiadem. Verum ubi anni illi 26, quibus Canon Marmoreus excedit Eratostheneum, in [...]erendi sint, innunt Excerpta Puteani, collata cum Eusebianis Graecis Georgii Syncelli. Quum enim Dionysius Halicarnasseus referat Aeneam occubuisse in praelio contra Mezentium Tyrrhenorum regem, annis 7 post captum Ilium, & 4 post Latini mortem: Puteani Excerpta, duobus locis, priore inter Judices & Reges Israeliticos, posteriore inter Atheniensium & Lacedaemoniorum regna, ascribunt ei regni annos 38 post Ilii excidium, quorum priores 19 communes ei cum Latino: Syncelli vero Graeca Eusebiana, primum imputantia tres primos annos regni Aeneae communes cum tribus postremis regni Latini post captum Ilium, & tres alios post Latini mortem; deinde agnoscunt nonnullos ascribere Aeneae regni annos 8, putandos à 9 post captum Ilium: ac demum referunt Aeneam post captam Trojam, regnasse annos 23. Atque his videlicet Excerptis Puteani & Syncelli, convenire Eclogam Graecam Isaaci Casauboni de regno Latino significat Scaliger: quam nescio quare inter alias illius Eclogas, praeter institutum hic omiserit, nisi quod suo calculo & Canoni Eratostheneo neutiquam quadraret. Itaque si regni Aeneae anni 38 suppeditati ab Excerptis Puteani, & 23 ab Eusebianis Syncelli, ita componantur; ut prior numerus priorum, posterior autem posteriorum admittatur: fient 33, viz. 26 plures quam Dionysii Halicarnassei calculus Eratostheneus exhibet: quorum primi tres utique communes fuerint Aeneae cum Latino, juxta Dionysium pariter ac Syncellum; deinde autem 30 proprii Aeneae, post Latini mortem: ut proinde regnum Latinum steterit annis 461 proxime, ab Ilio capto ad Romam conditam; undetriginta pluribus quam statuit idem Dionysius. Etenimvero, quum nos autore Quinto Fabio Pictore, suffragante etiam Chronico Alexandrino ut modo vidimus, Romam conditam statuamus triennio serius quam Dionysius, nempe sub exitum septimae Olympiadis & initium octavae, Eusebianus numerus annorum 44 regni Amulii penultimi regis Latinorum, biennio superans Dionysianum, una cum primo anno Numitoris regis ultimi, eo nos deducet: quemadmodum sequens catalogus regum Latinorum cum particularibus summis annorum cujusque, ceteroqui Dionysianus, accommodatus nostris Epochis annorum Mundi conditi, & ante principium Evangelii, manifestum faciet.
Reges Latini.
Anni M. C.
Anni ante Evang.
Anni Regni
1. Latinus.
2796.
1237.
3.
2. Aeneas.
2799.
1234.
30.
3. Ascanius.
2829.
1204.
38.
4. Sylvius posthum.
2867.
1166.
29.
5. Aeneas Sylvius.
2896.
1137.
31.
6. Latinus. 2.
2927.
1106.
51.
7. Alba.
2978.
1055.
39.
8. Capetus.
3017.
1016.
26.
9. Capys.
3043.
990.
28.
10. Capetus. 2.
3071.
962.
13.
11. Tiberinus.
3084.
949.
8.
12. Agrippa.
3092.
941.
41.
13. Allades.
3133.
900.
19.
14. Aventinus.
3152.
881.
37.
15. Procas.
3189.
844.
23.
16. Amulius.
3212.
821.
44.
17. Numitor.
3256.
777.
1.
Roma Condita.
3257.
776.
0.
Pergamus vero etiamnum ulterius, ad examen Epocharum Chronici Marmorei sequentium deinceps à praelio Marathonio usque ad finem.
Epoch. 49. A. M. C. 3514. ante Evang. 519. Periodi 6. 564. A quo praelium in Marathone commissum est ab Atheniensibus contra Persas, — Darii —ducem vicerunt Athenienses: anni CCXXVII. Archonte Athenis Phanippo secundo. —praelio una certavit Aeschylus Poëta quando erat annorum XXXV.
Praelium Marathonium quo Athenienses, Miltiade duce praecipuo, secundo autem Aristide, profligarunt Datim Darii Hystaspidae Persarum Imperatoris praefectum, Marmorea Inscriptio assignat anno 227 ante citimam Epocham, ac 519 ante Evang. Archonte Athenis Phaenippo secundo, cui successerit ipse Aristides: quemadmodum è Plutarcho in Aristidis vitâ jamdudum declaravi: quanquam alii Diogneto, alii Hybrilide Archonte, tanquam Dionysio Halicarnasseo, lib. 5. vel Pausania, lib. 6. autoribus idem referunt. Sexto autem die Attici mensis Boëdromionis, sub Autumni aequinoctium, eodem Plutarcho Autore, tum in Camillo, tum etiam libro, Doctrina, an virtute celebriores Athenienses? praelium illud commissum esse, pridem quoque annotavi: quemadmodum Salaminium praelium navale contra Xerxem, [...] circiter vicesimum diem ejusdem mensis, juxta eundem item in Camillo. Marathonium autem anno decimo, summum absoluto pauculis illis diebus ante Salaminium contigisse, cujus asserendi gratiâ haec repetimus; clare testatur Thucydides, in Historiae suae Prooemio, his verbis, [...]. Post exactos tyrannos è Graecia haud multis annis interjectis, pugna in Marathone à Medis contra Athenienses commissa est, decimo autem anno post illam pugnam, rursum Barbarus ingente classe & apparatu bellico tanquam subjugaturus Graeciam invasit. Sed & Plato de Legibus, lib. 3. absolutum decennium inter eadem duo praelia, Marathonium & Salaminium, intercessisse refert. Unde constat Marathonium neutiquam antevertisse annum secundum Olympiadis 72, nostro calculo congruentem, aut tricesimum primum regni Darii Hystaspidae; etiamsi Josephus Scaliger, Arnoldus Pontacus, aliique secundum Chronicon Eusebianum, ad praecedentem, viz. primum ejusdem Olympiadis referunt: quandoquidem Navale contra Xerxem ad Salaminem, neutiquam antevertisse annum quartum Olympiadis 74, in confesso apud omnes sit.
Eodem autem praelio Marathonio Aeschylum Poetam Tragicum animose pugnasse, & cum fratre suo Cynigiro quasi de fortitudinis palmâ contendisse, ab aliis quoque proditum est: eum vero tunc natum fuisse annos 35, etiam Marmoreâ Inscriptione annotatur. Verum in Chronico Eusebiano, Aeschylus Tragoediarum scriptor agnoscitur ad initium Olympiadis 71: imo juxta quaedam ejus exemplaria, Olympiade 70. quod etiam Suidae testimonio confirmatur; referentis Pratinam cum eo certavisse eâdem 70 Olympiade: imo vero etiam juxta alia Eusebii exemplaria, Pontaco teste, sub Olympiadem 69: qua ipsa Olympiade, nempe, [...], (tametsi prior numeralis litera, exemplari interciderit) alias apud eundem Suidam, [...]· Aeschylus certavit, natus tunc annos 25. Siquidem decimus annus ante praelium Marathonium, ac annus 25 aetatis Aeschyli, juxta Chronicon Marmoreum, est annus quartus Olympiadis 69, ac 529 ante Evang. Haec quoque nota aetatis Aeschyli confirmat praelium Marathonium anno 2 Olympiadis 72, neque prius nec posterius contigisse.
Epoch. 50. A. M. C. 3915. ante Evang. 518. Period. 6. 555. A quo Simonides avus Simonidis Poetae, Poeta etiam ipse —: & Darius mortuus est, Xerxes autem ejus filius regnum adeptus: —...XVI; Archonte Athenis Aristide.
Simonidem Poëtam, Simonidis etiam Poetae avum anno praelium Marathonium insecuto, quo mortuus sit Darius Hystaspides Imperator Persicus, nempe 226 ante citimam Epocham, 518 ante Evang. Archonte Aristide, claruisse significat Marmoreum Chronicon. Dubitat Seldenus utrum numerus desinat in π, 5, an πι, 6. Sed Phaenippo secundo adjunctus Aristides Archon, clare evincit, post 227, immediate legendum esse 226. Plutarchi verba in Adversariis nostris, è quibus hoc asseveramus, ita habent, [...]· pauloque post [...]. Latine. Postquam vero Datis à Dario missus, verbo quidem ut vindictam sumeret de Atheniensibus, quod Sardes incendissent, Marathonem venit: summa quidem imperii fuit penes Miltiadem, dignitate autem & potestate secundus ab eo fuit Aristides. —Quapropter Aristides statim insequente anno creatus est Archon Eponymus, è vestigio post Phaenippum, quo Archonte Marathoniam victoriam obtinuerant. Simonidem quod attinet, in Eusebiano Chronico, quatuor locis sive temporibus diversis mentio ejus fit. Primum cum Archilocho, anno 693 ante Evang. Secundo, immediate post Stesichori Poetae mortem, anno 589. Tertio cum Phocylide, anno 566. Quarto cum Pindaro, anno 514 ante Evang. hoc Elogio; Pindarus & Simonides Lyrici Poetae insignes habentur: istic demum quadriennio serius quam in Marmoreo, ut eundem intelligi agnoscamus. Atque hic nimirum est, quem & aliquanto antea, Eualcidam Eretriensium ducem interfectum Sardensi Atheniensium expeditione, quae Dario Marathoniae occasionem dedit, planxisse scribit Herodotus, lib. 5. & quem postea Graecorum victorias contra Xerxem partas, planxisse refert Suidas; quanquam ut videtur, eum pererrorem, Leoprepis filium dicens, qui gener ejus fuerit, ac pater Simonidis junioris: etsi nihil quod sciam obstet, quo minus etiam avus Leoprepis filius fuerit. Veruntamen Suidas suum ipse errorem detegere videtur, dum Leoprepis filio reminiscendi artem tribuit, quae haud dubie nepoti convenit.
Darium vero mortuum esse hoc anno, postquam imperaverat omnino annos 31, non modo expresse scribit Ctesias Cnidius Historicus, qui in Perside historiam scripsit, quum esset Artaxerxis Memoris Imperatoris medicus, cujus Eclogae Graecae à Photio excerptae, excusae sunt primum in octavo ab Henrico Stephano, deinde autem in folio cum Herodoto, ac demum una cum reliqua Photii Bibliothecâ: sed etiam haud obscure significat Thucydides, prooemio historiae suae, cum praelio Marathonio Darii mortem conjungens, his verbis, [...]. —Pauloque ante Medica & Darii mortem qui Imperavit post Cambysem. En quam signanter Thucydides, Darii bello Medico quod finitum est praelio Marathonio, ipsius mortem tanquam continuo succedentem adjungat! Porro autem autor quem secutus est Georgius Tarasii Patriarchae Syncellus, sive ipse Ctesias fuerit, sive Dinon, seu quis alius; non contentus cum Ctesia apud Photium dicere, Darium acceptâ clade Marathoniâ reversum in Persidem, quum aegrotasset aliquot dies, mortem obiisse, imperio potitum [Page 58] annis 31: diserte addit, illius cladis ignominiam fuisse mortis causam, narrationem de ea concludens, his verbis, [...]. Ipse autem Darius non ferens probrum, ex animi dolore sive aegritudine interiit. Et horum quidem notulas margine nostrae Emendationis Temporum, ad annum 3514▪ M. C. & 31 eundemque postremum regni Darii Hystaspis, in secundam Editionem adjeceramus; antequam Marmora Arundeliana typis excusa essent. Judicium ferant quicun(que) Scholastico liberalique ingenio & ingenuitate praediti sunt, justamne inter aerumnas gaudii causam illorum editio nobis dederit.
Epoch. 51. A. M. 3519. ante Evang. 514. Period. 6. 559. A quo Aeschylus Poeta Tragoedia primum vicit▪ & Euripides Poeta natus est, & Stesichorus Poeta Greciam— anni CCXXII. Archonte Athenis Philocrate.
Aeschylum Poetam, Tragoediae certamine primum vicisse statuit Chronicon Marmoreum anno 222 ante finem suum, Archonte Athenis Philocrate; viz. anno 514 ante Evang. eodem quo Eusebianum, Pindarum & Simonidem, Lyricos Poetas insignes exhibet; quod ipsum etiam postea, an. 505 ante Evang. de Aeschylo ante dictum repetit, nempe eundem Tragoediarum scriptorem agnosci: Marmoreo ferme medium amborum tempus signante. Plures autem victorias Aeschylum reportasse, è vitae ejus Autore, & Scholiaste ipsius, atque Suida intelligere licet. Etenim post Xerxis fugam è Graecia, Persas quoque Tragoediam docuit.
Eidem Epochae additur, [...]. Et Euripides Poeta fuit, sive extitit, sive natus est: quo pacto ejus natale statuitur saltem quinquennio, vel sexennio citius quam apud Laertium in Socratis vitâ, ubi natus fertur anno primo Olympiadis 75, Archonte Calliade, quem Marmorea Inscriptio refert ad annum quartum Olympiadis 74. Huic autem suffragatur Chronicon Eusebianum referens Sophoclem atque Euripidem claros habitos, anno 498 ante Evang. quo tempore Euripides, juxta Marmora fuerit natus annos 16, at juxta Laertium tantummodo 10. Verum quid Laertium in errorem impulerit, apparet ex Hesychio Illustrio in Catalogo literatorum, ita scribente, [...]. Euripides natus est eodem die quo Graeci Persas navali contra Xerxem pugnâ vicerunt: portendens prosperum successum Atheniensibus. Inquit eodem die, non eodem anno, sed ante praecedentes aliquot annos quo portendebatur Atheniensibus prosper successus, postea demum eodem die.
Porro autem eadem Epocha subjicitur, & Stesichorus Poeta Graeciam (quantum è mutilo Marmore intelligere licet) obivit aut illustravit. In Eusebiano Chronico Stesichorus Poeta clarus habetur, anno 640 ante Evang. Olympiade 42, cui Suidam convenire annotat Pontacus: & Stesichori mors annis 51 postea, 589 ante Evang. utpote qui fuerit unus è Luciani longaevis. Verum qui istic intelligitur Stesichorus, videtur fuisse ille, quem Gelonis Syracusani Dynastae tempore, nimirum circa 507 annum ante Evang. claruisse asserit Conon in catalogo codicum quos legit Photius, numero 186, periocha 42: ut Seldenus noster. Fortasse vero istic idem innuitur de Stesichoro, quod refert Illustrius Hesychius in Onomatologo doctrinâ clarorum, [...]. Appellatus est Stesichorus, quia primus ad citharae cantum statuit chorum: antea enim Tisias nominabatur.
Epoch. 52. A. M. C. 3524. ante Evang. 509. Periodi 6. 564. A quo Xerxes navigiorum pontem junxit in Hellesponto, & — in Thermopylis pugna commissa est, & navale praelium circa Salaminem, à Graecis contra Persas, quo vicerunt Graeci, anni CCXVII, Archonte Athenis Calliade.
A quo Xerxes Hellespontum ponte è navibus compacto stravit, & à Graecis praelium commissum est in Thermopylis contra Persas, & navale ad Salaminem, quo victoriam obtinuerunt Graeci; Chronico Marmoreo statuuntur anni 217 ante citimam Epocham, qui sunt 509 ante Evang. Archonte Athenis Calliade. Is annus est quartus Olympiadis 74; quo, item in Eusebiano Chronico, Xerxes tum pontem in Hellespontiaco mari fecit, tum Athenas venit, urbemque incendit, sub Principe Calliâ, juxta editionem Pontaci: simul in notis agnoscentis, praecipua manuscripta transcriptaque una cum vulgatis editionibus, in eundem annum 4 Olympiadis 74 consentire. Quinetiam in Scaligerana editione quanquam nulla habetur mentio pontis in Hellesponto facti, nihilominus eodem anno, Xerxes quum Athenas venisset incendit urbem, sub Principe Calliâ: ipso quoque Scaligero in Annotationibus fatente, quantumlibet improbante, tum prioris sive antiquioris exempli codices cum spatio Historico, tum posterioris, sine eo, tum denique editos; hoc gestum comparare cum anno quarto Olympiadis 74: his autem subjiciente, quum tamen palam sit, anno primo sequentis Olympiadis hoc contigisse. At vero quomodo palam? quandoquidem praeter Eclipsim solis Herodoteam vindicantem Xerxis transitum Sardibus per Hellespontum Thermopylas, eidem veri: Thucydides etiam in prooemio Historiae, reditum Xerxis è Graecia, post navalem cladem acceptam ad Salaminem, statuat anno quinquagesimo ante initium belli Peloponesiaci, suscepti vere desinentis anni primi Olympiadis 87: nimirum exactis inter utrumque annis quadraginta novem & dimidio. Concludit enim digeriem rerum ab Atheniensibus interea gestarum, his verbis, [...]. Haec omnia gesta sunt in annis summum quinquaginta, inter Xerxis retrocessum, ac initium hujusce belli. Idem autem annuus Princeps Atheniensis sive Archon, ab aliis Graecorum Historicis nominatur Callias, ab aliis Calliades; sicut insequentis anni, ab aliis Xanthippus, ab aliis Xanthippides; imo vero subinde ab iisdem: ut à Laertio idem, in vita Socratis, [...] vita Anaxagorae, Callias: cujus nimirum ratio videtur, quod iidem [...] filii aut nepotes patrum, aut avorum proavorumve celebrium iisdem no [...]nibus.
Epoch. 53. A. M. C. 3525. ante Evang. 508. Period. 6. 565. A quo praelium ad Plataeas commissum est ab Atheniensibus contra Mardonium Xerxis ducem, quo victoriam obtinuerunt Athenienses, & Mardonius occubuit in praelio; atque ignis erupit in Sicilia apud Aetnam, anni C... VI. Archonte Athenis Xanthippo.
A quo ad Plataeas pugna commissa est ab Atheniensibus ceterisque Graeci▪ contra Mardonium Xerxis militiae praefectum, quâ vicerunt Athenienses, [Page 60] Mardouiusque occisus est: atque ignis erupit è monte Aetna in Sicilia: Marmoreo Chronico quanquam priore parte numeri mutilo, eliciuntur anni 216 (qui fiunt 508 ante Evang.) Archonte Athenis Xanthippo. Utcunque vero in Chronico Eusebiano bellum in Plataeis & in Mycale, integrae Olympiadis errore transponitur ad initium Olympiadis 76, Xerxis tamen bellum Medicum confectum esse intra biennium; ipsumque Xerxem nullam, Mardonium autem ejus copiarum relictarum praefectum unam tantum hyemem in Graecia transegisse, praeterquam quod ex Herodoto copiose hoc bellum describente, eoque historiam suam consummante, manifestum est, Thucydides etiam historiae suae prooemio haud obscure significat, inquiens: [...]. Antehac vero gestorum à Graecis maximum patratum est bellum Medicum. Atque hoc tamen duobis maritimis praeliis (videlicet ad Artemesium, & Salaminem) duobusque pedestribus (ad Thermopylas, & Plataeas) cito confectum determinatumque est. Sed & Diodorus Siculus libro 11. ejus historiam sub duobus Archontibus Atheniensibus, Calliâ, & Xanthippo, ita concludit, [...]. Igitur bellum dictum Medicum, quum durasset biennium, hunc finem habuit. At enimvero idem Diodorus hunc posteriorem ejus belli annum, una cum Archonte Xanthippo quo finitum est, refert ad annum secundum Olympiadis 75. Atque eidem suffragari existimatur Eratosthenis Canon Chronicus apud Clementem Alexandrinum, primo Strom. [...]. Nec non alius Anonymus Chronologus apud eundem, inquiens, [...] ▪ Uterque viz. statuens, à prima Olympiade, sive à proposito anno primorum Olympiorum, ad Xerxis transitum, annos ducentos nonaginta septem. Sed & insequens Canon Eratosthenis videtur idem magis confirmare. [...]. Hinc ad initium belli Peloponesiaci, anni quadraginta octo. Quanquam hunc nodum ante viginti annos solvimus libello Emendationis temporum, ad annum à Mundi conditu juxta Chronologiam nostram, 3524: tamen hic locus & occasio postulare videtur, ut eidem explicando unum aut alterum verbum istic adjiciam. Bellum Peloponesiacum, cujus initium facit Thucydides, initio libri secundi, vernâ tempestate desinentis anni primi Olympiadis 87, & Archontis Athenis Pythodori, [...], Semestri post pugnam ad Potidaeam, alii incipiunt ab eadem ipsa Potidaeensi pugnâ, Autumno praecedente haud ita pridem incepti ejusdem anni primi Olympiadis 87. Secundum quos Meton Astronomus Enneadecaeteridis suae Epocham fixit ad initium ejusdem Olympiadis, anno ab Epocha [...] 316. Archonte Athenis Apseude Pythodori praecessore. Jam vero ad [...] anni primi Olympiadis 87, completi sunt anni 48, Olympiades autem integrae 12; ab Autumno anni primi Olympiadis 75, quo Xerxes Sardibus praestolans eventum belli sui Medici, accepto nuncio cladis duplicis, ad Plataeas in Graecia, pariter ac ad Mycalen in orâ maritimâ Ioniae, Sardibus discessit Susa, uti narrat Herodotus, quemadmodum Autumno praecedente acceptâ clade ad Salaminem, è Graecia discesserat Sardes. Etsi vero utrâque victoriâ, ad Plataeas & ad Mycalen, potiti sunt Graeci tertio vel quarto die mensis Boëdromionis, uti refert Plutarchus, libro de virtute & doctrina Atheniensium, & in vita Aristidis: tamen hyems brumaeque Solstitium prope fuit, antequam vel Xerxes ipse Susa pervenisset, ceterique suarum partium victi & fuga elapsi in tuta se recepissent: vel ipsi victores non modo Leotychides Rex Lacedaemonius & Xanthippus Archon Atheniensis, Graecorum classis praetores cum suis Mycala; sed etiam terrestrium copiarum praefecti Pausanias alterius Regis Lacedaemonii tutor, & Aristides Atheniensis, reliquique duces cum suis copiis è castris Plataeensibus [Page 61] domos quisque suas reduces fuerint. Etenim mortuis suis sepeliendis, spoliis colligendis & dividendis, [...] palmas sive primas virtutis▪ juxta suum cujusque locum & merita decernendo, praemiaque & honores largiendo, sacraque & triumphalia ludicra peragendo, de vindicta sumenda contra Thebanos, aliosque qui à Xerxis partibus steterunt, reque publica Graecorum contra Persam deinceps incolumi servanda consultando, &c. plusquam bimestre eos insumsisse ad Plataeas significat Plutarchus in Aristide, nempe us(que) ad medium mensis Maemacterionis Atheniensibus, Alalcomenii Boeotis dicti; ita scribens, [...]] Maemacterionis mensis [Attici,] qui Boeotis dicitur Alalcomenius, die decimo sexto mittunt pompam sive ferculum iis qui ceciderunt acie Plataeensi. Quandoquidem igitur annus ille primus Olympiadis 75, jam media ex parte transactus esset, antequam etiam victores Graeci è bello Medico domum salvi se recepissent; aliter autem ne biennium quidem illud durasse diceretur, nisi tempus putetur à desinente hyeme anni tertii Olympiadis 74, quâ Graecorum duces sub Xerxis transitum in Graeciam, copias conscriberent, cogerentque ad sui defensionem, usque ad ineuntem hyemem hujus anni, quo easdem Sacramento militari solverent & dimitterent: Eratosthenes aliique eum sequentes hunc annum imputarunt Bello Medico, cujus potior pars potissimae parti illius insumta fuit; colligentes annos 297 ab Epocha Olympica ad Xerxis [...] intelligentes idem quod Thucydides per [...], scilicet discessum, & fugam, & quidem duarum posteriorem & ultimam, quâ procul à belli conspectu, quo aliquatenus adhuc fruebatur Sardibus, ad intima tutissimaque Imperii sui se recepit: atque ab eadem triumphali hyeme insecutâ Plataeensem & Mycalensem victorias, ad hyemem insecutam pugnam Potidaeensem, quâ totâ hyeme jam incensum illâ pugnâ gliscebat bellum Peloponesiacum, quod sequente vere, (& quidem primo actu hostili, earundem Plataearum Athenis confederatarum invasione à Thebanis confederatis Lacedaemoniorum) exarsit, annos 48: quot nimirum anni tum à victoria Plataeensi ad pugnam Potidaeensem, tum à sine hyemis triumphalis illam victoriam insecutae ad Thucydideum initium belli Peloponesiaci praecise exacti sunt.
At si Eratostheneam [...] intelligamus transitum Xerxis in Graeciam, vernâ tempestate anni Olympiadici 297, sive prima Olympiadis 75, nec dum quidem finiti, sed propemodum desinentis: praelium Salaminium cadet in annum secundum ejusdem Olympiadis, Plataense vero in tertium: quod neque ipse Scaliger defendere ausus fuerit.
Porro eodem anno, quo pugna ad Plataeas Mardonius occisus est, & confectum bellum Medicum: ignis effluvium in Siciliâ factum circa Aetnam, mutilis Marmoribus significatur. Thucydides autem fine libri tertii, & anni sexti belli Peloponesiaci, in adversariis nostris scribit in haec verba, [...]. Effluxit autem circa hoc ipsum ver, effluvium ignis ex Aetna, anno quinquagesimo post prius effluvium. Sextus annus belli Peloponesiaci juxta Thucydidem incepit desinente fere secundo Olympiadis 88, Archonte Athenis Euclide; atque ineunte anno 454 ante Evang. inter quem & Xanthippum Archontem, intervenerunt anni 53. Unde colligere licet, prius illud effluvium, subinde iteratum post aliquot dierum aut mensium intervalla, durasse ad triennium, inde vero cessasse demum perannos 50, usque ad tempus à Thucydide notatum; tunc autem rediisse, & ut fieri solitum, diebus sive vicibus aliquot utique continuatum iterum cessasse, usque ad Olympiadem 96 ineuntem Archonte Athenis Phormione, annum autem 424 ante Evang. quo tempore refert Diodorus Siculus, libro 15. [...], factâ subito ignis eruptione ex Aetna ad mare usque, nullo modo potuisse pedestrem exercitum Himilconis Carthaginiensium [Page 62] ducis praeterire una cum Magonis eorundem Praetoris navalis classe littus adversum interea praetervectâ. Atque in Chronico Eusebiano secundum effluvium ponitur anno 455 ante Evang. uno anno citius quam à Thucydide. Tertium autem fuit, quod Paulus Orosius, lib. 2. cap. 18. refert post bellum Artaxerxis Memoris & Cyri junioris; & quidem recte, quanquam Scaligero aliter visum.
Epoch. 54. A. M. C. 3526. ante Evang. 507. Period. 6. 566. A quo Gelon Dinomenis f.— tyrannidem obtinuit; anni CCXV. Archonte Athenis Timosthene.
De eo quod Gelo Dinomenis filius tyrannide potitus Chronico Marmoreo statuitur annis 215 ante citimam Epocham, nempe 507 ante Evang. Archonte Athenis Timosthene, qui fuerit Olympiadis 75, annus 2, diximus in Diatriba de eo instituta. Hic tantummodo addimus, legitimae Dynastiae ejus initium intelligendum circa initium hujus anni.
Epoch. 55. A. M. C. 3527. ante Evang. 506. Period. 6. 567. Aquo Simonides filius Leoprepis, Ceius, qui memorandi artem invênit, eam docens Athenis vicit, & positae sunt imagines Harmodii & Aristogeitonis▪ anni CC.... Archonte Athenis [Adi]manto.
A quo Simonides Ceius, Leoprepis filius, qui Mnemonicon, Reminiscentiae artem invênit, vicit Athenis hanc docens, mutilis Marmoribus innuuntur anni 214, nempe 506 ante Evang. Archonte Athenis Adimanto. Hic nimirum fuit Simonides Ceius junior, Lyrici ex filia nepos, appellatus Melicerta, & Genealogus; quem aliquanto ante bellum Peloponesiacum, circiter Olympiadem 82, ac 481 ante Evang. claruisse scripsisseque inter alia, etiam ad historiam spectantes, Inventorum libros tres, totidemque Genealogiarum; ex Suida, & Scholiaste Apollonii in librum 2, refert Gerardus Johannes Vossius, libro 4. de Graecis historicis, cap. 6. forsitan autem hic idem Poeta fuerit alias dictus etiam Carystius, atque Eretriensis, à locis diuturnioris morae, (quod non insolitum,) quem de Graecorum conjuratione in Aulide, & de Iphigenia, & tres libros Trimetrorum scripsisse, eodem Suidâ autore refert idem cap. 13. lib. 4.
Quod autem additur eâdem Epochâ, inquam eodem Archonte Adimanto, anno proximo post Timosthenem, quo Gelo tyrannide Syracusis volente populo potitus est, erectas esse Athenis Imagines Harmodii & Aristogeitonis: innuit Athenienses agnovisse hos duos autores libertatis suae, ideoque putasse ejus initium à caede Hipparchi fratris Hippiae per eos facta triennio ante ejectum ipsum Hippiam. Quod etiam facit Lyricorum Poetarum memini, Alcaeus, si recte, vir in arte eâ satis clarus, qui ita iisdem adulatus atque adblanditus: [...] ▪ In insulis Beatorum vos aiunt esse; (hoc nimirum ob meritum quod Hipparchum tyrannum occidistis) [...], & aequi juris Participes Athenas fecistis. Adeoque eodem pacto nimirum confirmat calculum Thucydideum annorum viginti assertae libertatis Atheniensium ante praelium Marathonium, ab illa caede Hipparchi, triennio ante ejectionem Hippiae ineundum esse. Atque eundem calculum etiamnum magis confirmat [Page 63] alter ejusdem Thucydidis ipsius calculus, circa initium libri octavi, & anni vicesi [...]i primi belli Peloponesiaci▪ ubi, sub quadringentorum virorum constitutionem, scribit in haec verba, [...]. Difficile enim erat, populum Atheniensem, anno summum centesimo post expulsos tyrannos, libertate privare. Siquidem hic annus erat iniens 439 ante Evang. quo à caede Hipparchi circa finem anni 540 juxta Chronicon Marmoreum exacti sunt praecise centum anni.
Epoch. 56. A. M. C. 3533. ante Evang. 500. Periodi 6. 573. A quo Hieron Syracusis Tyrannidem obtinuit, anni CCVIII. Archonte Athenis Charete. Claruit autem Epicharmus Poëta ejus tempore.
A quo Hiero mortuo Gelone tyrannide Syracusarum potitus est, Chronico Marmoreo assignantur anni 208 ante citimā Epoch. qui sunt 500 ante Evang. Archonte Athenis Charete. Et quidem annus iste convenit primo Olympiadis 77, quo Charetem Archontem assignat Diodorus Siculus, libro 13. Huic autem proxime convenit calculus & Chronici Eusebiani emendatus juxta probatiora exemplaria, & Scholiastis Pindari, Pythicâ Odâ 7, referentis regni Hieronis initium ad Olympiadem 76, pariter ac Pythiadem 28, quae coepit sub finem anni tertii ejusdem Olympiadis: uti praecedente Diatribâ declaravimus. Atque ad hoc initium regni Hieronis, ita Situm, Gelo annis integris 7 dominatum absolutum Syracusis obtinuerit, nempe ab initio anni 2 Olympiadis 75, usque ad coeptum annum primum Olympiadis 77: anno dominatûs octavo mortuus; juxta Aristotelem, Polit. lib. 5. c. 12. Hieronis Syracusani Dynastae tempore fuisse Epicarmum Poetam atque etiam Philosophum Siculum, eidem Epochae additur: quod absque controversia est: utpote quem Diogenes Laertius adjungat Empedocli, tanquam supparem aetati ejus, qui attigerit octogesimam quartam Olympiadem, & annum 472 ante Evang.
Epoch. 57. A. M. C. 3535. ante Evang. 498. Period. 6. 575. A quo Sophocles Sophili f. è Colono, Tragoedia vicit, quum esset annorum 28; anni CCVI. Archonte Athenis Apsephione.
A quo Sophocles Coloneus, Tragoedia vicit tum juvenis annorum 28, statuit Chronicon Marmoreum annos 206, Archonte Athenis Apsephione: annis 498 ante Evang. Quo ipso anno, in Eusebiano Sophocles & Euripedes clari habentur: ac biennio ante, imo juxta nonnulla manuscripta & transcripta, teste Pontaco, atque etiam Graecum, anno proxime proecedente, Sophocles Tragoediarum scriptor, primum ingenii sui opera publicavit, sive edidit, id est, primam fabulam docuit, sive primum Tragoediâ certavit, quâ etiam vicit. Hic enim est sensus ejus quod Graeca Eusebii ibidem habent, [...]. Caeterum retrogradientibus spatio annorum 28, natale Sophoclis occurrit ante 7 Olympiades, ad annum 4 Olympiadis 70: saltem novennio ante calculum Suidae referentis eum natum Olympiade 73, annis 17 ante Socratem: etiamsi Suidae adstipulari videtur vetus Criticus in vita Sophoclis, natum referens Olympiade [...], modo legatur [...], anno non 24 sed proximo ante natale Euripidis [Page 64] quo pacto etiam Philippus Archon, alieno loco superius Chronici Marmorei monitione amotus, in suum restitutus fuerit. Vid. Plutarch. in Cimone.
Epoch. 58. A. M. C. 3536. ante Evang. 497. Period. 6. 576. A quo in Aegospotamis lapis cecidit, & Simonides Poeta obiit, XC annos natus; anni CCV. Archonte Athenis Theagenidâ.
A quo lapis decidit in Aegospotamis, ponit Chronicon Marmoreum annos 205 ante citimam Epocham suam, Archonte Athenis Theagenidâ: qui sunt ante Evang. anni 497. In Eusebii Chronico casus ille ponitur quadriennio postea juxta vulgatas editiones: verum annorante Pontaco nonnulla manuscripta ejus exemplaria ponere tantummodo biennio serius, & idem significare Plinium, lib. 2. cap. 58. scribentem ita. Celebrant Graeci Anaxagoram Clazomenium, Olympiadis 78 anno 2, praedixisse coelestium literarum scientiâ, quibus diebus saxum casurum esset à sole: idque factum interdiu in Thraciae parte ad Aegos flumen. Ubi Plinius, quoad annum quidem Olympiadis, biennio, sed quoad vulgarem Archontum Atticorum situm, uno tantummodo anno serius id accidisse significat; nempe Archonte Lysistrato proxime insecuto Theagenidam: exigui momenti discrimine. Etenim vero Laertius, in Anaxagorae vita, quum Apollodoro Autore retulisset, eum mortuum esse anno primo Olympiadis 78: (quanquam in Chronico Eusebiano mors ejus ponitur anno quarto Olympiadis 79) postea refert Silenum in primo historiarum scripsisse de eo sic, [...] (imo Archonte eo cujus nomen intercedit) [...]. Bimolarem lapidem, (videlicet instar duarum molarum magnitudinis, quod Plinius interpretatur; magnitudine vehis sive vehiculi) de coelo cecidisse: Anaxagoram autem tunc dixisse, totum coelum è lapidibus esse compositum, ac vehementi circumgyratione ne decidat cohiberi; alioqui remisso motûs impetu ruiturum esse. Unde apparet lapidem illum decidisse vivente adhuc Anaxagorâ, eoque casu dedisse ei occasionem ejusmodi assertionis: adeoque evenisse compluribus annis ante illius mortem, quod alii quoque calculi ibidem apud Laertium evincunt. Ait enim natum Anaxagoram (Apollodoro Autore) Olympiade 70, quasi ineunte, postea tempore transitûs Xerxis in Graeciam circa finem Olympiadis 74, annorum aetatis 20, coepisse Athenis Philosophari, Archonte Calliâ: ibique moratum (Autore Demetrio Phalereo in Archontum Atheniensium recensione) annis 30, id est, usque ad medium Olympiadis 82: vixisse vero annos 72, id est, Olympiades integras 18: ac proinde mortuum esse, vel fine Olympiadis [...], vel initio [...], non [...], ut apud Laertium perperam legitur.
Videtur autem lapis ille, non quidem è stellato coelo sive firmamento, vel à sole usque cecidisse; sed è media regione aeris; ibi in nubibus concretus, perinde ac fulmina: unde subinde lapides è coelo decidisse, ut haud ita dudum, si recte rumorem accepi fulmineum praegrandem in Anglia nostra, atque lapidibus pluisse saepius in historiis legimus. Et aliae quidem regiones orbis terrarum, ejusmodi eventibus magis videntur obnoxiae, quam aliae; veluti Tracia, in qua item circiter annum Evang. 434, ac Marciani Imperatoris tertium, quo anno Aquileia civitas in Italia ab Attila Hunnorum rege excisa est, tres magnos lapides è coelo cecidisse, refert Marcellinus Comes in Chronico suo. Quanquam autem non nego esse quaedam prognostica tempestatum, si non certa ad saltem probabilia, aeque tonitruum, fulgurum, & fulminum, ac ventorum, [Page 65] pluviarum, nivium, grandinum, &c. existimo tamen nulla humana arte vel peritia astrorum praedici posse lapidem sive fulmen è coelo casurum certo aliquo loco aut tempore, veluti illo Thraciae oppido & illo anno, ne dum mense aut die. Quo propius vero mihi videtur, haud satis certa fide ab Autoribus hoc narrari de Anaxagora: neque e [...]m praedixisse ipsum lapidis casum, verum è lapidis casu insolito & mirabili divinasse aliquod magnum graveque praeter & supra hominum expectationem eodem loco aliquando demum eventurum, forte etiam sub postrema sua tempora addito, Atheniensibus ominosum: postquam scilicet eum [...], ut loquitur Plutarchus in Pericle, incipientibus jam intumescere oririque fluctibus Belli Peloponesiaci, compactum in carcerem, mortique condemnatum, ac Periclis discipuli autoritate vix ereptum Athenienses in exilium ejecerant, immerentem & innocentem accusatum impietatis, quod deos ab Atheniensibus cultos non agnosceret, nec aliud Numen, praeter [...], Animum sive Spiritum omnium creatorum Architectum; solemque haudquaquam ut illi Numen, sed massam sive glebam igneam praedicaret: quemadmodum referunt Laertius in ejus vita, & Plutarchus in Periclis. Ac certe exitialis calamitas tandem eodem loco evênit Atheniensibus, oppressâ eorum classe à Lysandro Lacedaemonio, qua de erudite disserit idem Plutarchus in Lysandro: exacto juxta Chronicon Marmoreum sexagesimo tertio anno postea, insigni illo Climacteri [...]o, atque post mortem Anaxagorae vicesimo quarto: ejus corpore, quod macie confectum ex Atheniensium carcere ad tribunal, prae debilitate identidem cespitans & recidivum aegre prorepere poterat, dudum in materiam primam resoluto; verum Divina vindicta quanquam interea dilata, non tamen expiata vel delinita.
Eodem autem anno quo in Aegospotamis cecidit lapis, refert Chronicon Marmoreum, Simonidem mortuum nonagenarium: qui proinde natus fuerit annis 587 ante Evang. quo ipso anno, secundo Olympiadis 55, juxta quaedam Chronici Eusebiani transcripta apud Pontacum, atque Scaligeri etiam editionem, nec Latinam modo, sed Graecam quoque, statim post Stesichori mortem legitur, Simonides clarus habetur, [...]. Proculdubio igitur utrobique emendandum, pro clarus habetur, natus perhibetur; & pro [...], vel [...], vel [...]. Itaque hic abs(que) omni controversia avus fuit Simonidis filii Leoprepis: qui Pausaniae Lacedaemonio post victoriam Plataicam superbienti occinuit illud, [...], Memento te esse hominem; quod ille tunc contemnens, postea demum in Chalciaeco fame enectus, jamque expirans, sapienter dictum recordatus & vociferatus est. Idemque qui grandi jam senectute, Hieronis Syracusani, (triennio antehac regno potiti, juxta nostrum) benificentiâ invitatus, eum accessit; uti refert Aelianus, lib. 9. c. 41. & 1. Ceterum utroque horum Simonidum antiquior, & Archilocho coaevus videtur fuisse ille [...] filius patria Amorginus, Poeta Jambographus, ex Amorgo una Cycladum Insularum: cujus mentionem faciunt Strabo sub [...]inem libri 10, & Eustathius, Scholiis in Dionysium Periegeten: idemque forte aliter dictus Carystius & Eretriensis, qui illam Graecorum ducum Aulide conjurationem, & Iphigeniam carmine panxerit.
Epoch. 59. A. M. C. 3543. ante Evang. 490. Period. 6. 583. A quo Alexander mortuus est, filius autem ejus Perdiccas apud Macedones regnavit, anni CXCIIX. Archonte Athenis Euthippo.
De morte Alexandri, primi eo nomine Macedonum regis; (is erat, quem hyeme insecutâ navale Praelium ad Salaminem, à Mardonio Xerxis praefecto legatum ad Athenienses de pace scribit Herodotus, sub finem libri 8. & quem nocte praecedente praelium ad Plataeas, transientem ex ejus castris in Graecorum, monuisse Aristidem, Mardonium crastino pugnaturum, refert Plutarchus in Aristidis vitâ) & de initio regni Perdiccae filii ejus, Archonte Athenis Euthippo, sive Evippo, diximus item in Diatriba de tempore dynastiae Gelonis Syracusis. Omnino autem in Marmoribus, pro [...], legendum videtur summum — [...], 198, saltem unâ virgulâ minus, nempe 490 ante Evangelium: quo pacto ille quoque Archon uno summum anno priorem situm obtineat, quam apud Diodorum Siculum.
Epoch. 60. A. M. C. 3548. ante Evang. 485. Period. 6. 588. A quo Aeschylus Poeta, natus annos LXIX, diem obiit; —Siciliae, anni CXCIII, Archonte Athenis Calliâ priore.
A quo Aeschylus Poeta, postquam vixerat annos 69, mortuus est (in Aetna Siciliae, ita enim mutilis Marmoribus videtur innui) anni fuerunt 193, Archonte Athenis Calliâ primo, 485 ante Evang. Juxta eadem is annus fuerit sextus decimus ab initio Dynastiae Hieronis Syracusis, & quintus post mortem ejus: apud quem dum conderet urbem Aetnam, Aeschylum mortuum esse, ab Autore vitae ejus traditur. Erat autem annus 34 post praelium Marathonium, & quartus Olympiadis 80, non primus Olympiadis 76: ne(que) 65 tantummodo annus aetatis ejus, ut ab eodem Autore traditur, nedum 58, ut apud Suidam legitur. Quorum inter se dissensus, fidem & autoritatem conciliat Autori nostro, sibi saltem probe consentienti, quum neuter istorum ei dissentientium, vel sibi consentiat, vel alteri. Quinetiam hoc confirmat calculum Marmoreum, quod Aeschylus in Siciliam profectus fertur, ea occasione, quia Sophocles Athenis eum Tragoediae certamine commissus vicerit, qui primam victoriam adeptus supra statuitur demum anno tertio Olympiadis 77, tertioque ab initio regni Hieronis, sexennio post mortem Aeschyli, juxta Autorem vitae ejus. Videtur igitur Autor iste voluisse aut debuisse dicere, Aeschylum venisse in Siciliam, quo tempore Hieron Aetnam urbem condebat: atque in eadem urbe ab Hierone nuper condita, postea mortem obiisse.
Epoch. 61. A. M. C. 3563. ante Evang. 470. Periodi 6. 11. A quo Euripides quum esset annorum XLIII, Tragoediâ primum vicit; anni CLX... Archonte Athenis Diphilo. Claruit autem Euripidis aevo Socrates & Anaxagoras.
A quo Euripides natus annos 43, Tragoediâ primum vicit, assignantur mutilo uti(que) Marmore anni ultra CL... Archonte Athenis Diphilo, Diphilo Archonti assignat Diodorus Siculus, lib. 12. annum 3, Olympiadis 84. Anno autem [Page 67] proxime praecedente, nempe 179 ante citimam Marmorum Epocham, ac 471 ante Evang. atque secundo Olympiadis 84, in Chronico Eusebiano, Euripides Tragoediarum scriptor clarus habetur, haud dubie ob hanc victoriam, eodemque anno complentur 43 ab ejus natali supra assignato. Quod autem eâdem Epochâ additur, floruisse tunc Socratem sc. juvenem, & Anaxagoram senem: de Socrate nulla est controversia, de Anaxagora etiam modo dubium solvimus.
Epoch. 62. A. M. C. 3585. ante Evang. 448. Periodi 7. 33. A quo Archelaus apud Macedones regnavit, Ferdiccâ mortuo; anni C... Archonte Athenis Astyphilo.
De Perdiccae regis morte, & initio regni Archelai in Macedonia, Archonte Athenis Astyphilo (cujus nominis Archontem hoc tempore agnoscit etiam Athenaeus, lib. 5. quum Diodorus eundem ut apparet appellans Aristophilum referat anno 1 Olympiadis 90, ut Marmoreum Chronicon in numero annorum mutilum, retulerit ipsum eodem anno 156 ante citimam Epocham, ac 448 ante Evang. vel forte praecedente) utique in Diatriba de tempore Gelonis diximus.
Epoch. 63. A. M. C. 3597. ante Evang. 436. Period. 7. 45. A quo Dionysius Syracusis tyrannus extitit, anni CXLIIII. Archonte Athenis Euctemone.
In duabus sequentibus Epochis, re perpensa demum pro certo statuo, numeros annorum, utcunque à quadratario sive sculptore expressi sint, ab ipso Chronici Autore ita conceptos fuisse, quemadmodum praecedente Diatribâ interpretatus sum.
Proxime enim quod legitur, Dionysium Syracusis tyrannidem occupasse, ante citimam Epocham annis [...], Archonte Athenis Euctemone: non videtur dubium quin Autor Chronici lectum & intellectum voluerit [...], 144, qui annus est 436 ante Evang. Olymp. autem 93 annus 1: cui anno Olympiadico non modo Diodorus Siculus, sed etiam eo longe antiquior Xenophon Atheniensis, lib. 1. Hellenicorum eundem Euctemonem Archontem ascribit. Cetera hujus Epochae dicta sunt in disquisitione de tempore Gelonis.
Epocha 64. A. M. C. 3598. ante Evang. 435. Period. 7. 46. A quo Euripides mortuus est, anni CXLIII. Archonte Athenis Antigene.
Deinde vero quod legitur, Euripidem mortuum esse Archonte Antigene, proxime succedente Euctemoni tum apud Diodorum, tum etiam apud Xenophontem; huic utique necessario ascribendus est annus non quidem [...], vel [...], sed levi sane hic quo(que) mutatione [...], 143 ante citimam Epocham, & 435 ante Evang. viz. insequens annus 2 ejusdem Olympiadis 93: sub quem, in Chronico Eusebiano, tum Latino, tum etiam Graeco, nec non apud Suidam, mors Euripidis ponitur.
Epoch. 65. A. M. C. 3599. ante Evang. 434. Period. 7. 47. —Sophocles Poeta postquam vixerat annos XXXXI, mortuus est, & Cyrus ascend— Archonte Athenis Calliâ posteriore.
Porro autem quod insequente Epochâ dicitur, Sophoclem postquam vixerat annos 91, mortuum esse Archonte Calliâ: etsi mutilo Marmore annus Epochae deficiat, tamen quum non modo apud Diodorum Siculum, lib. 13. verum etiam apud Xenophontem, lib. 1. Hellenicorum, Xenophontem inquam Atheniensem, qui eodem tempore Athenis degebat, hi tres Archontes, Euctemon, Antigenes, & Callias, collati cum tribus Lacedaemoniorum Ephoris, Evarchippo, Pantacle, & Pitya, tribus annis continuis immediate se consequantur: necesse est ut Calliae huic, sive [...], sive [...], sive [...] (sive [...], sive [...],) ascribatur annus 142 ante citimam Epocham, 434 ante Evang. ac tertius ejusdem 93 Olympiadis: Itaque hactenus Chronicon Marmoreum iis convenerit. Trium vero Epocharum harum cetera jam dudum in Diatriba, de Gelone dicta sunt.
Ceterum quod hac Epocha mortis Sophoclis, praeterea innuitur mutilis Marmoribus de ascensu Cyri explicabitur post Epocham insequentem.
Epoch. 66. A. M.C. 3602. ante Evang. 431. Period. 7. 50. A quo Telestes — vicit Athenis, anni CXXXIX, Archonte Athenis Micone.
A quo Telestes Selinuntius Poeta vicit Athenis, ponit Chronicon Marmoreum annos 139 ante citimam Epocham suam, id est, 431 ante Evangelium, Archonte Athenis Micone: quem Diodorus, lib. 14. appellatum Micionem exhibet anno sequente. Quadriennio autem postea, Archonte Ithicle, idem Diodorus mentioni Ctesiae Historici, eodem anno historiam suam rerum Persicarū terminantis, subjicit Telestem hunc, una cum aliis pluribus insignissimis, Dithyramborum Poetis floruisse, ita scribens, [...].
Epoch. 67. A. M. C. 3604. ante Evang. 429. Period. 7. 52. A quo —cum Cyro expeditionem fecerunt, & Socrates Philosophus mortuus est septuagenarius, anni CXXXVIII. Archonte Athenis Lachete.
Cyri minoris, sive junioris, nempe filii Darii Ochi, sive Nothi, Imperatoris Persici, à patre constituti Sardium, minorisque Asiae & Ioniae praefecti, ascensum sive reditum postea in Persidem, innuunt mutila Marmora duplicem: videlicet alterum priorem, quo anno mortuus est Sophocles, Archonte Athenis Callia; apud Xenophontem, libro primo Hellenicorum, & Diodorum Siculum, libro 13. relato ad annum tertium Olympiadis 93, id est, ad annum 434 ante Evangelium. Hic autem prior ascensus videtur ille cujus occasionem significant adversaria sive collectanea nostra, ex eodem Xenophontis libro primo Hellenicôn, quod Cyrus interfecisset cognatos suos Artobaesacen & Mitraeum, propterea quia venientes ad se non continuissent manus in [Page 69] Chirotheca, quemadmodum Persici moris erat venientes ad Imperatorem oportere: quo facto Ipse imperium affectare visus, ideoque à patre ad reddendam ejus rationem arcessitus sit. Illum autem reditum, seu potius illius reditûs consequens, nempe commissam interea Praefecturam suam Lysandro Lacedaemonio, Diodorus Siculus, utique eodem lib. 13. refert ad Archontis Alexiae annum, proxime insecuti Calliam Archontem. Unde apparet eundem priorem Cyri ascensum institutum esse sub finem anni principatûs Calliae: Lysandri autem gesta in illa praefectura initium habuisse, circa initium magistratûs Alexiae, circiter initium anni 433 ante Evangelium. Quadriennio vero postea, hunc alterum posteriorem celeberrimumque Cyri Junioris ascensum, sive Expeditionem bellicam contra fratrem Artaxerxem Mnemonem jam Imperatorem, eadem Marmora mutila innuunt sub tempus Mortis Socratis, & Archontis Lachetis, anno 137 ante citimam Epocham suam▪ ac 429 ante Evangelium. De quo Xenophon libro tertio Hellenicorum scribit ita, [...]. Latine. Samius vero Praetor navalis Lacedaemoniorum, suam classem jungens cum classe Cyri, circumnavigavit in Ciliciam: effecitque ne Ciliciae praefectus Imperatorius Syennesis impedire potuerit Cyrum terrâ proficiscentem contra Imperatorem. Quomodo vero Cyrus coegerit exercitum, & cum eo ascenderit contra fratrem; quomodo etiam praelium commissum sit, & quomodo Cyrus eo occubuerit, adeoque quomodo Graeci superstites deinde ad mare Euxinum, & secus id in Ioniam reducti sint, à Themistogene Syracusano historiae mandatum est. Ita Xenophon, nimirum intelligens suos ipsius libros septem, de Cyri expeditione, in qua ipse fuit, & reductis ex hostico post Cyri mortem, suâ potissimum prudentiâ, fortitudine & felicitate, Graecis militibus: quemadmodum disserte narrat Plutarchus, libro de Atheniensium virtute an doctrina celebriore, his verbis, [...]. Xenophon Atheniensis sui ipsius fuit historia sive historicus, scribens res à se bene gestas in militia: verum dicens Themistogenem Syracusanum ea scripsisse, ut major fides haberetur narranti se tanquam alium, alteri scriptionis gloriam largiens. Refert autem Laertius in Xenophontis vitâ, eum una cum Cyro ascendisse, Archonte Athenis Xenaeneto, anno praecedente Socratis mortem. Ac Diodorus Siculus, lib. 14. scribit Cyrum suscepisse expeditionem contra fratrem Artaxerxem, & acie occisum esse Archonte Exaeneto, nimirum eodem: anno(que) insequente, Archonte Lachete Socratem extinctum esse. Unde utique apparet, quod mutilis Marmoribus significatur, METAK [...], sub tempus mortis Socratis Philosophi, eodem Lachete Archonte, intelligendum esse de reducibus Graecis, qui cum Cyro ascenderant anno praecedente. Siquidem uti scribit sive Xenophon, sive Themistogenes, in fine 7 lib. expeditionis ejus: Totum tempus ascensûs & descensûs, fuit annus & trimestre. Eo autem tempore Praefectus classis Lacedaemoniorum annuus erat Thimbron; cui tunc in Ionia versanti milites reduces transdidit Xenophon: Thimbron, inquam, post Samium: Samius vero post Lysandrum, qui Athenis captis finem imposuit bello Peloponesiaco.
Quod autem Socrates anno aetatis 70 mortuus sit, quemadmodum eâdem Epochâ Chronici Marmorei significatur: confirmat Laertius in ejus vitâ, autore Apollodoro in Chronico, addens etiam natum esse Archonte Athenis Apsephione, anno Olympiadis 77.
Epoch. 68. A. M. C. 3606. ante Evang. 427. Period. 7. 45. —Athenis anni CXXXV. Archonte Athenis Aristocrate.
Mutilis deinde Marmoribus incertum quippiam innuitur Athenis, annis 135 ante citimam Epocham, 427 ante Evang. Archonte Athenis Aristocrate: hoc demum Archonte, & sequentibus deinceps omnibus, Marmoreo Chronico relatis in eosdem annos ac Diodoro Siculo.
Epoch. 69. A. M. C. ......▪ A quo —me —rianus Dithyrambis vicit Athenis, anni —
Proximo loco alius quispiam Poeta Dithyrambicus, Athenis Dithyrambo vicisse, significatur, obliterato pariter anno Epochae atque Archonte.
Epoch. 70. A. M. C. 3625. ante Evang. 408. Periodi 7. 73. A quo Philoxenus Dithyrambicus Poeta mortuus est, transactis annis aetatis LX, anni CXVI. Archonte Athenis Pythea.
A quo Philoxenus Poeta Dithyrambicus mortem obiit, natus annos 60, refert Marmorea Inscriptio annos 116 ante citimam Epocham, qui sunt 408 ante Evangelium, Archonte Athenis Pytheâ, nempe Olympiade 100 ineunte. Erat is primus è quatuor insignissimis Dithyrambo-Poetis, paulo superius è Diodoro numeratis: quem Dionysio Siciliae tyranno familiarem fuisse testatur Pausanias, fere initio Atticorum.
Epoch. 71. A. M. C. 3628. ante Evang. 405. Period. 7. 76. A quo Anaxandrides Comicus —Athenis Calleâ.
Anaxandridem Comicum mutila Marmora vicisse innuunt Archonte Callea, obliterato anno Epochae, qui illi Archonti convenit 113, nempe 405 ante Evangelium: anno quarto ejusdem Olympiadis 100, suffragante Suidâ. Hic Archon Diodoro Siculo dicitur Callias, nonnullis Chabrias.
Epoch. 72. A. M. C. 3632. ante Evang. 401. Period. 7. 80. A quo Astydamas Athenis vicit, anni CIX. Archonte Athenis Asteio. Exarsit autem tunc [cometa].
A quo Astydamas Athenis vicit, Chronico Marmoreo ponuntur anni 109, qui fuerint 411 ante Evang. Archonte Athenis Asteio. Quod autem Diodorus, lib. 14. annis 26 antea eundem Poetam Tragicum vicisse refert: ea nimirum fuerit prima ejus victoria; haec forte postrema, aut alias celeberrima.
Eâdem vero Epochâ innuitur arsisse tunc etiam Cometam. Atque hic Cometa videtur ille ingens, quem in Achaiâ conspectum se puero, significat Aristoteles, Meteorolog. lib. 1. cap. 6. Archonte eodem per errorem dicto Aristaeo. Et de quo Diodorus Siculus, lib. 15. Archonte Alcisthene proxime insequente, sub tempus datae occasionis praelii inter Thebanos & Lacedaemonios ad Leuctra, quo Lacedaemonii amiserunt Principatum Graeciae, scribit in haec verba, [...][Page 71] [...]. Quum Lacedaemonii plus minus quingentis annis, Graeciae Imperio sive Principatu potiti essent, Divinum Numen praesignificavit illis Dominatûs jacturam. Conspecta enim est Coelo ad multas noctes, magna fax ardens, à figura dicta ignea trabs. Ubi non videtur contradicere Diodorus, quin fax illa conspecta sit praecedente Archonte Asteio; quo Helicen & Buram terrae motu absorptas mari, retulit: licet mentionem ejus distulerit ad prooemium sive narrandam occasionem pugnae Leuctricae. Quâ de perinde nostra Chronologica Inscriptio, insequente Epochâ.
Epoch. 73. A. M. C. 3634. ante Evang. 399. Period. 7. 82. A quo commissa est pugna inter Thebanos & Lacedaemonios, qua victoriam obtinuerunt Thebani, anni CVII. Archonte Athenis Phrasiclide —regnavit.
A quo pugna commissa est inter Thebanos & Lacedaemonios, quâ victoriam adepti sunt Thebani, juxta Chronicon Marmoreum, anni fuerunt 107, Archonte Athenis Phrasiclide 2 annis 399 ante Evang. ac 2 Olympiadis 102. Atque eo ipso nimirum anno Olympiadico, & Archonte Atheniensi à Thebanis praelio Leuctrico devictos Lacedaemonios, occiso eorum Rege Cleombroto, (quod forte innuitur Marmore, si pro [...], legatur [...] Rex) refert Diodorus Siculus, lib, 15. suffragante Pausaniâ in Arcadicis.
Epoch, 74. A. M. C. 3635. ante Evang. 398. Period. 7. 83. A quo Stesichorus Himeraeus secundus Athenis vicit, & condita est Megalopolis —.
Stesichorum Himeraeū secundū vicisse Athenis, at(que) conditam Megalopolim post pugnam Leuctricam, innuitur mutilis Marmoribus, incerto anno, atque incerto Archonte. Secundus quidem hic Stesichorus Poeta, ex Himera urbe Siciliae, videatur fuisse unus illorum cum quibus Dionysius senior Siciliae tyrannus, etiam ipse Poetaster, certare, atque subinde interstrepere anser olores, gestierit, uti significat Diodorus Siculus, lib. 15.
Megalopolis vero in Arcadia, à Pausania in Arcadicis scribitur condita, [...]. Illo ipso anno & aliquot insuper mensibus post cladem Lacedaemoniorum acceptam Leuctris; quae quidem clades (ita Pausaniam interpretor) accepta est Phrasiclide Athenis Archonte, anno 2 Olympiadis 102. Itaque urbs illa coepta quidem fuerit condi anno 3 Olympiadis 102, ac 398 ante Evang. Archonte Athenis Dysniceto: absoluta vero atque habitari coepta biennio postea, circa initium Olympiadis 103 Archonte Nausigene: quando uti scribit Diodorus, eodem lib. 15. [...], per [...] intelligens, [...].
Epoch. 75. A. M. C. 3637. ante Evang. 396. Periodi. 7. 85. A quo Dionysius Siculus mortem obiit, ejusque filius Dionysius tyrannide potitus est, & Alexander regnavit, anni CIV, Archonte Athenis Nausigene.
A quo Dionysius senior Syracusarum tyrannus mortuus est, & filius ejus Dionysius tyrannidem obtinuit; & Alexander (Pherarum in Thessalia tyrannus, ita equidem supplenda existimo mutila Marmora) regnavit; anni fuerunt 104, (qui sunt 396 ante Evang.) Archonte Athenis Nausigene. Dionysii senioris mortem, & junioris initium tyrannidis, eodem anno 1 Olympiadis 103, eodemque Nausigene Archonte, refert Diodorus: eodemque anno Olympiadico Eusebianum Chronicon.
Liquet etiam Alexandrum istic significatum, esse Pheraeum, Jasonis Pheraei, & Polydori fratrem, potentissimum Graecorum sui seculi, inter Dionysii senioris mortem & acquisitam Philippi Macedonis potentiam, Dynastam; qui Pelopidam celeberrimum post Epaminondam Thebanorum ducem magno praelio occidit: & quem sub hunc ipsum annum refert Diodorus, fratrem Polydorum [...], provocatum ad potandum, Pharmaco sive veneno sustulisse, & in Thessaliae Dynastiâ ei successisse, regnasseque annos undecim.
Epoch. 76. A. M. C. 3639. ante Evang. 394. Period. 7. 87. A quo Phocenses in Delphis — Athenis Cephisodoro.
A quo Phocenses [...] [scilicet [...], (ita quidem videntur supplenda mutila Marmora) Templum Delphicum sacrilege expilarunt] anni item sunt obliterati, relicto solum Archontis Athenis nomine [...], sive [...]. Cephisodorum Diodorus, lib. 15. Archontem refert anno 3 Olympiadis 103. Cephisodotum vero, lib. 16. octennio postea, viz. anno 3 Olympiadis 105, anno autem 34 ante citimam Marmorei Chronici Epocham ac 386 ante Evang. sub initium belli Phocici, sive Sacri, quod anno insequente, uti refert idem Diodorus, suffragante Pausaniâ in Phocicis, susceptum est, occasione sacrilegii Philomeli Phocensis, hoc anno perpetrati, juxta Marmoreum Chronicon.
Epoch. 77. A. M. C. 3648. ante Evang. 385. Period. 7. 96.
A quo Timotheus nonagenarius fato functus est, [Philippus Ma]ced. &c.
A quo Timotheus natus annos 90, mortuus est, mutilis Marmoribus, Seldeno nostro videtur desiderari tum annus Epochae, tum etiam Archon. Etsi vero Timotheus Cononis filius, Atheniensis civis, & militiae dux prudentissimus fortissimusque circa hoc tempus magno natu fuit, uti scribit Aemilius Probus sive Cornelius Nepos in ejus vitâ: istic tamen intelligi videtur Timotheus Milesius Musicus celeberrimus, cujus supra mentio facta est è Diodoro. Quum autem Cephisodotum Archontem apud eundem Diodorum continuo insequatur Agathocles, qui etiam istic in mutilis Marmoribus proxime occurrit, videatur utique haec Periocha cum sequentibus in eandem Epocham compingenda.
—[Philippus Ma] cedonum rex, & A [lex— mortuus est — duces — vicit; anni XCIII. Archonte Athenis Agathocle.
Periochis vero sequentibus existimat Seldenus innui mentionem initii regnorum Philippi Macedonis, & Artaxerxis Ochi Persae. Atqui horum utrumque aliquamdiu ante initium belli Phocici fuit. Praeterea cum animadverterem nullius Imperatoris Persici hactenus in Chronico Marmoreo mentionem factam, praeterquam Cyri qui Ioniam Graecorum coloniis habitatam, una cum Croeso & Sardibus subjugavit, Dariique Hystaspidae, & Xerxis ejus filii, quorum uterque Graeciam bello invasit; ac Cyri junioris, Graecorum auxiliis moventis bellum contra fratrem: dubito an Artaxerxis Mnemonis vel Ochi hic ulla fiat mentio. Insignis sane habetur annus Archontis Agathoclis, nempe 4 Olympiadis 105, apud Diodorum Siculum, in Adversariis meis (ipsum enim non habeo) tum Dionis successu Dionysium juniorem ejicientis tyrannide Siciliae; tum Alexandri Pherarum tyranni nece perpetratâ uxoris suae ejusque fratrum Lycophronis & Tisiphoni dolis; tum praesertim initio belli Phocici sive Sacri orti è Philomeli Phocensis sacrilegio▪ quâ occasione etiam complures historicos idem notat, qui eodem anno historias suas vel inchoarunt, vel terminarunt, utpote Ephorum, & Callisthenem, ibi terminantes suas; Demophilum autem Ephori filium, & Diyllum Atheniensem indidem inchoantes suas. Praeterea vero sub finem anni praecedentis, Philippum Macedonum regem aggressum urbem antea dictam Krenidas, instaurare & ampliare, numeroque civium augere, ac propterea demum mutato nomine, de nomine suo Philippos appellasse scribit. Quibus ita se habentibus equidem moveor ut existimem, residuum ejusdem Epochae in mutilis Marmoribus, hujusmodi fere verbis conceptum fuisse, — [...]— Et Philippos urbem condidit Philippus Macedonum rex; & Alexander Pheraeus uxoris dolo interfectus est; & Dionysii duces vicit Dion: anni 93, Archonte Athenis Agathocle, erat annus 385 ante Evang.
Epoch. 78. A. M. C. 3650. ante Evang. 383. Period. 7. 98. —anni XCI, Archonte Athenis Callistrato.
Epoch. 79. A. M. C...... &c. —sophus— hoc.
Quod deinde Marmoribus magis magisque mutilis, anno 91 ante citimam Epocham, ac 383 ante Evang. Archonte Athenis Callistrato innuitur, nescio an spectat ad ea quae Diodorus scribit de Philomelo conante trahere Archidamum Lacedaemoniorum regem ad partes suas, ita— [...]. Philomelus secreto ejusmodi sermones contulit cum Rege Lacedaemoniorum Archidamo, quod commune certamen esset de Amphictyonum judiciis irritis faciendis, vel de Philomelo cogente Pythiam vatem conscendere Tripodem ad oraculum edendum, &c.
Postrema denique Epocha, cujus aliquod quanquam perobscurum vestigium extat, forte innuitur, Callippum, sive (Cornelio Nepoti in Dionis vitâ) Callicratem, interfecto Dione, Syracusis tyrannidem occupâsse: quod insequente Callistratum Archonte Diotimo contigisse refert Diodorus, anno 3 Olympiadis 106 (id est, 90 ante citimam Marmorei Chronici Epocham, ac 382 ante Evang.) ad menses tredecim. A quo Ca— anni L..... Archonte —.
Restat vero adhuc nonnihil difficultatis in explicanda ratione, qua situs annorum Archontum Atheniensium subinde uno anno prior & antiquior deprehendatur in Chronico Marmoreo quam apud Diodorum Siculum, & alios, saltem à Xerxis transitu in Graeciam Archonte Calliâ, sive Calliade, usque ad reditum Graecorum militum à Cyri junioris expeditione, mortemque Socratis, Lachete Archonte: hinc autem annus interjectus videatur inter hunc & Aristocratem in nostro; quum apud Diodorum Aristocrates Archon, Lacheti proxime insequente anno succedat. Quod quidem ad hoc postremum tempus attinet, triginta virorum tyrannidem captis Athenis à Lysandro Lacedaemonio impositam, tametsi Diodorus Siculus, lib. 14. referat sublatam à Thrasibulo, anno praecedente mortem Socratis, quo Cyrus minor expeditionem fecit contra fratrem Artaxerxem, Archonte Athenis Exaeneto: apparet tamen è Laertio in vita Euclidis, aliquamdiu post mortem Socratis durasse. Ibi enim Laertius scribit in haec verba, [...]. Ad hunc (Euclidem Megarensem) ait Hermodorus, venisse Platonem ceterosque Philosophos, post mortem Socratis, metuentes saevitiam tyrannorum. Similia habet Hesychius in Euclide, [...]. Euclides Megarensis, post Socratis mortem, Platonem, reliquosque Philosophos hospitio excepit, timentes crudelitatem tyrannorum. Atque eodem spectant quae Laertius in vita Platonis, scribit ita, [...]. Deinde quum esset annorum duodetriginta (Plato) ut ait Hermodorus, Megara ad Euclidem cum aliis Socraticis, discessit. Paulo antea retulerat natum Platonem Aminiâ Archonte, eodem quo Pericles mortuus; inter quem & Lachetem Diodorus exponit nimirum Archontes duodetriginta. Fuisse vero tempus illud circa quod sublati sunt triginta tyranni Athenis turbulentissimum, nemo dubitet. Et apparet haud parvam illarum turbarum partem acceptam ferri decem Praetoribus, sive Archontibus, quorum primus fuit Eponymus, nempe anno nomen & titulum dedit; qui etiam ipsi tanquam aliorum saevitiâ & crudelitate infecti, in tyrannos degeneraverant. Ita enim Cornelius Nepos, in vita Thrasibuli. Pausanias rex Lacedaemoniorum, inter Thrasibulum & eos qui urbem tenebant, fecit pacem his conditionibus, nequi praeter 30 tyrannos, & decem, qui postea Praetores creati, superioris more crudelitatis erant usi, afficerentur exilio. Item Trogi Abbreviator, sub finem lib. 5. Reversus in urbem exercitus 30 tyrannos migrare Eleusina jubet, substitutis decem qui rempublicam regerent: qui nihil exemplo prioris [Page 75] dominationis territi, eandem viam crudelitatis aggressi sunt. —Pausaniae Rex Lacedaemone mittitur. —Patriam miseris civibus restituit: & decem tyrannos (nimirum Praetores) ex urbe migrare Eleusinem ad ceteros jubet. —Interjectis diebus—tyranni—bellum Atheniensibus inferentes,—per insidias comprehensi, ut pacis victimae trucidantur. Ex his nimirum apparet, qui toto illo quadriennio vel quinquennio triginta virorum tyrannidis Athenis, Praetores sive Archontes annui, ad retinendam pristinae reipublicae umbram facti sunt; quum ab ipsis 30 tyrannis populi suffragia ad libitum torquentibus crearentur, eorum crudelitatis asseclas & ministros fuisse: ideoque actos in exilium paulo post illos, ac demum una cum illis fuisse trucidatos: ac proinde sicuti post captas à Lysandro Athenas, ante eorum constitutionem, ita quoque post ipsorum necem, aliquanti temporis Anarchiam Athenis absque ullis Archontibus sive Praetoribus evenisse, adeoque eam ad semestre plus minus durasse; atque ita autori Chronici Marmorei occasionem interjecti anni inter Lachetem & Aristocratem, alioqui proximos Archontes dedisse.
Hic pedem figere statuebam; sed ad disquisitionem redintegrandam incitabar, cum legerem à Johanne Meursio, Arch. ita scriptum, lib. 1. cap. 14. Tyrannidem Pisistratus constituit, Olympiadis 50, anno 1, ut ex Anonymo discere licet. Atque tunc Archon Comias erat Plutarchus in Solone, &c. Ad Anonymum illum quod attinet, quem toties totiesque in eo opere aliisque citat, vehementer miratus sum, non suboluisse viro literato & prudenti, fuisse ipsum Josephum Scaligerum, quanquam non animadvertisset eum pluribus locis in opere Eusebiano, & alibi, diserte affirmasse, se fuisse collectorem illius [...]. Quod quum verum sit, vel antiquiore autoritate, vel potioribus rationibus opus est, ad figendum initium tyrannidis Pisistrati initio Olympiadis 50, ubi Scaliger ponit, aut ad dimovendum ipsum ab anno 4 Olympiadis 54, ubi Chronicon Marmoreum statuit, annis ferme 20, haud paucioribus, serius opinione Scaligeranâ & Meursianâ. Ceterum in Pisistrato, statim initio, cap. 1. Tyrannis, inquit, Pisistrati & qui accepere ab ipso filiorum, annis 68 usurpata. Cap. autem 3. è Clemente Alexandrino, & Tatiano refert Onomacritum Atheniensem claruisse, [...], & cap. 13. interfectus autem Hipparchus anno Principatus sui 32. Nemo id expresse dicit, verum certa conjectura est. Denique postremo Cap. inquirens, quod tyrannidis universae tempus fuerit, & quod ante fecerat, Fortunae Atticae, cap. 10. hic reponens, ut ait, paulo magis accurate pertractatum: affirmat ipsum Pisistratum per 33 annos variâ fortunâ tenuisse, ejus autem filios quos autores Pisistratidas appellaverint, 35. Ita ut tyrannidis tempus universum fuerit anni 67; ejectusque Hippias fuerit jam vertente sexagesimo octavo. Quod ita confirmat, Tyrannidem incepit Pisistratus, ut dictum, cap. 3. Olympiadis 50, anno 1, Hippias vero ejectus, ut ait Thucydides, anno vicesimo ante pugnam Marathoniam commissam, inquit Meursius, Olympiadis 72, anno 1, annis 88 ab initio Pisistrati: quibus si demantur viginti ab Hippiae ejectione, restant 68. Verum cum haec ratio nitatur aetate Onomacriti clarescentis sub Principatum Pisistratidarum, circa quinquagesimam Olympiadem: de quo praeterea refert Meursius, cap. 12. autore Herodoto, lib. 7. ejectum Athenis fuisse Onomacritum ab Hipparcho Pisistrati filio, quod à Laso Hermionensi in ipso facto deprehensus esset in [...]erens Musaei oraculis, fore, ut insulae Lemno adjacentes mari submergerentur; hâc de causâ Hipparchum ejecisse ipsum, quum antea familiarissime eo fuisset usus: non est inde consequens quod autumabant Scaliger & Meursius, Pisistratum tyrannide potitum esse initio quinquagesimae Olympiadis: sed tantum Onomacritum qui coepisset clarescere circiter eandem Olympiadem, eodem ferme tempore quo Pisistratus coeperat clarescere Athenis nobilitate & potentiâ, utpote militiae clarus ante tyrannidem, devictis Megarensibus & [Page 76] Nisaeâ, expugnatâ, uti ipse Meursius notat, initio cap. 8. deinde claruisse ibi per annos plus minus 50, Pisistrato & ejus filiis per maximam ejus temporis partem dominatu potientibus, donec, ab Hipparcho ejiceretur. Ut nihil causae fuerit cur Meursius restringeret Herodoti verba, lib. 5. prolata de toto Pisistrati ejusque filiorum tyrannidis tempore, ad tyrannidem filiorum solum, superius eodem vicesimo & postremo capite, anteaque capite 16, at(que) 1. [...]. Postea vero excessere (Pisistratidae) in Sigeum situm ad Scamandrum, cum Atheniensium Principatu annos 36 potiti essent; quasi valde erraret etiam Aristoteles, qui 18 tantum annos tyrannidis ascribit Pisistrati filiis, Politicorum lib. 5. cap. 12. ita scribens, [...]. Tertia (tyrannis) Pisistratidarum Athenis non fuit continua: nam Pisistratus bis eâ exactus est; ita ut de tribus & triginta annis, decem & septem eam obtinuerit, filii vero annos 18, itaque anni universim fuerunt 35. Quibus si addantur anni 16 duplicis exilii Pisistrati: fiunt omnino 51 ab initio Pisistrati ad exitum Hippiae. Enimvero hos tum Herodoti, tum Aristotelis calculos confirmant verba Scholiastae Aristophanis à Meursio producta haud ita multo post, [...]. Videtur autem tyrannis Pisistraditarum durasse, ut ait Eratosthenes, annis 50, nonnihil errans ab exacto calculo: quum Aristophanes dicat 41, Herodotus vero 36. nequicquam reclamante Meursio Scholiastem non tenuisse Herodoti mentem; quum pro 41 nihilominus 51 emendandum omnino censeat: quemadmodum etiam apud Isocratem oratione [...], de eadem loquentem, pro 40 restituendum 50. Quinetiam agnoscit Meursius, cap. 5. annotatum & ab Eusebio & ab Hieronymo, in Chronico inquam Eusebiano, tum Graeco, tum Latino, ad annum 1, Olympiadis 58. [...]. Pisistratus secundâ vice Athenis regnavat: quod ipse ad tertiam regni vicem tanquam tunc secundo recuperati torquere nititur. Imo vero quandoquidem cap. 4. idem agnoscat, illum tyrannidem primum amisisse, cum non diu tenuisset, autore Herodoto, lib. 1. scribente in haec verba, [...]. Non multo post conspirantes Megaclis ac Lycurgi sectarii, ejiciunt ipsum. Atque ita quidem Pisistratus primum obtinuit Athenas, & tyrannidem nactus nondum valde firmatam amisit: praeterea quum fine ejusdem cap. primum exilium colligat fuisse 5 annorum, quum Herodotus scribat secundum fuisse 11: manifestum fit, initium tyrannidis Pisistrati, Archonte Comiâ, neutiquam antevertisse calculū Marmoreum, quum enim annus 1 Olymp. 58, sit ab Olympiadis 54 anno 4, decimus tertius: reversus Pisistratus anno 6 exilii, videtur summum anno 7 ab initio tyrannidis primum exactus esse. Quapropter apparet Anonymum illum, inquam, Scaligerum, & Meursium, initium tyrannidis Pisistrati, tempusque Archontis Comiae, haudquaquam paucioribus quam undeviginti annis anticipasse: tantumque amborum errorem, Marmoreum Chronicon redarguisse.
Porro observandum, quum inter Calliadem, adeo(que) inter Adimantū & Charetem Archontes, appareat unum deesse calculo Dionysii Halicarnassei, & Diodori Siculi, juxta Chronicon Marmoreum: quidem pace omniū existimaverim hunc fuisse Themistoclem Neoclis filium; illum victoriâ navali ad Salaminem [Page 77] contra Xerxem partâ celeberrimum. Nam quum plerique omnes existiment fuisse illum Themistoclem, Dionysio Halicarnasseo, lib. 6. memoratum sub Olympiadem 72, quâ Tisicrates Crotoniates iterum stadio vicit: omnino id temporis Neoclis filius videtur fuisse aetate junior: atque etiam ignobilior, quam ut supremum Athenis Magistratum gereret, praesertim quum lege quoque sanciverit Solon Atheniensis, nequis ullum magistratum gereret admodum juvenis, neve ad capienda consilia de republica admitteretur, quamlibet alioqui prudentissimus haberetur. Itaque per id seculum, quadragenario, ne dicam, quinquagenario, minorem fuisse annuum sive Eponymum Archontem Athenis, neutiquam sit verisimile. Themistoclem vero Neoclis filium, tunc fuisse summum 36 annos natum, colligere licet ex Plutarcho in ejus vita, scribente eum, postquam Magnesiae, longo tempore tranquille vitam egisset, ac tandem Aegyptus regi Persico rebellasset, auxiliaque rebellanti misissent Athenienses; vivendi finem fecisse, transactis aetatis annis 65, qui si retro putentur à coepta rebellione anno 2, Olympiadis 79, ad 4, 71; quemadmodum sint 30, relinquunt Themistoclis aetatem tunc annorum tantummodo 35. Sed & Plutarchus haud obscure significat, & Trogi abbreviator diserte testatur eum fuisse juvenem adhuc Praelio Marathonio, biennio postea, nec dum egisse quicquam memorabile: quum nec Aristides quidem, eo haud dubie aliquanto major natu, utpote eodem Plutarcho autore in hujus vita, Clisthenis socius in cōstituenda post ejectos Pisistratidas tyrannos Democratiâ, & secūdus à Miltiade dux in Praelio Marathonio, Archon fuerit, nisi anno demū insequente. Quocirca ille antiquior Themistocles videatur potius fuisse hujus patruus, nempe patris sui Neoclis frater: cujus ipse mentionem facit in epistolis suis, haud ita pridem in lucem editis, viz. Epistolâ ad Leagrum, ita scribens, [...]. Et ne(que) Leager Sodalis meus inhibere me voluerit ab instituto (sc. proficiscendi ad regem Persarum:) neque enim inhibere potuerit; neque Neocles ipse Pater, vel Themistocles patruus, redivivi & huc profecti. Atque hinc solvatur difficultas apud Aelianum, variae historiae lib. 3. cap. 21. de incredibili alioquin aetate Themistoclis; quatenus refert eum redeuntem è Schola, & à Paedogogo monitum, obvio Pisistrato tyranno cedere de via recusasse, inquientem, an non viae satis ei reliquum? quippe intelligendum, aut de Themistocle patruo, & avo Pisistrato, aut de Themistocle nepote, ac nepote quo(que) Pisistrato, nimirum Hippiae filio; quem dominante patre, etiam ipsum annuum Archontem fuisse testatur Thucydides, lib. 6. superstite etiamnum quando ille scribebat ejus monumento, altari Apollinis extructo ab eo, cum hac Inscriptione,
[...],
[...].
In Pythii statuit sacrâ Pisistratus Aede,
Imperii Hippiades haec Monumenta sui.
Quinetiam inter pugnam Marathoniam & Salaminiam adhuc videtur fuisse ignobilior, quam ut Archon fuerit. Nam bellum Corcyraeum eo duce gestum, cujus meminit Cornelius Nepos in ejus vita, apparet nullum fuisse, sed tantummodo compositionem belli▪ eo arbitro inter Corcyraeos & Corinthios factam; idque incertum utrum ante an post pugnam Salaminiam: imo ne(que) Aegmeticum, sed tantummodo consilium ab eo datum de paranda classe, praetextu quidem contra Aeginates, quorum Athenienses quoad maris dominatum essent aemuli, re autem vera contra recrudescens bellum Medicum. Minus autem clarae adhuc eo tempore nobilitatis Themistoclis, aliquot argumenta observare licet è Plutarcho in ejus vita. Veluti quod scribit de Graecorum [Page 78] offensione ob ejus aemulationem magnificentiae Cimonis filii Miltiadis, Olympiis, his verbis, [...]. Profectus ad Olympia, ibique aemulatus Cimonem, conviviis & tabernaculis, ceterâque magnificentiâ & apparatu incurrit offensionem Graecorum. Cimoni enim juveni, & ex illustri familiâ, existimabant aequum concedere haec talia. Verum iste qui nondum evasisset nobilis aut celebris, sed è tenui censu ac nullis prope opibus supra dignitatem efferri visus, debuit ludibrium elationis & arrogantiae. Haec neutiquam convenire videntur personae illius qui supremum Magistratum Athenis vel modo gesserat, vel propediem gesturus existimaretur. Praeterea ingruente jam bello Xerxis, quum Athenis comitia haberentur deligendo Imperatori, & optimatum praecipui deterriti magnitudine periculi profiteri nomina sua ad ejus Imperii sive Praeturae petitionem detrectarent: Themistocles etiam tunc tantum ab eo dignitatis gradu, civium suorum opinione abfuit, ut Epicidem quendam quasi quintae classis hominem, nec alio quam declamatoriae cujusdam facultatis nomine notum, ut sibi petitione cederet, datâ pecuniâ mercari necesse haberet. Quod non est credibile ita eventurum fuisse, si vel supremo magistratu Athenis gesto, vel alicujus belli memorabilis, sive Corcyraei, sive Aeginetici, seu cujuscunque alius, terrâ marive gesti Imperio aut Praeturâ jam ante nobilitatus fuisset. Praeterea vero etiam alio argumento [...]it admodum probabile Themistoclem non fuisse Archontem ante Adimantum, quartum à Calliade & pugna Salaminia; nempe eo quod Themistocles fuerit Choragus ludis scenicis, quo anno Adimantus fuit Archon: quod Plutarchus scribit testatum fecisse monumentum Inscriptione hujusmodi. [...]. Themistocles erat choragus, Phrynichus Poeta, Adimantus Archon. Enimvero aeque absurdum est existimare Themistoclem fuisse choragum Athenis postquam fuerit Archon, atque aliquem fuisse Aedilem Romae postquam fuerat Consul. Porro Thucydides, lib. 1. narrationi de restauratis urbis Athenarum moenibus post Xerxis fugam & Mardonii caedem, praecipuâ Themistoclis astutiâ, subjungit, [...] — utramque partem ita concludens, [...]. Suasit autem Themistocles Atheniensibus aedificare reliqua Piraeei Portûs: quem ipse prius inceperat, suo Principatu, quo annuus Archon Athenis erat: existimans tum locum commodum esse habentem tres portus ipsâ sitûs naturâ: —Athenienses igitur ita moenibus alioque apparatu muniti sunt è vestigio post Medorum discessum. Thucydidi autem de portu Pyraeeo aedificato à Themistocle, quo anno fuit Archon, suffragatur quoque Pausanias Atticorum initio, ita scribens, [...]. Piraeeus quidem, vicus sive villa, erat antiquitus; portus vero sive navale, antequam Themistocles Athenis Archon fuit, non erat. Sed Phalerus iis portus erat, hic enim minimum urbs à mari distat. —Verum Themistocles quando Archon fuit, animadvertens Piraeeum navigantibus commodius esse situm, eodemque sinu complecti tres portus pro uno Phalero, eum Atheniensibus ut navale esset apparavit. Sed Thucydidis Scholiastes, ad ea verba, [Page 79] [...], apponit Scholion, sive interpretationem, [...] quo anno praetor fuit; nam ante bella Medica Archon erat Themistocles annum unum: haud dubie respiciens Themistoclem antiquiorem, quem supra diximus, Archontem anno 4, Olympiadis 71, altero ante proelium Marathonium, eoque deceptus. Etenim nullum fuisse Atheniensium portum Piraeeum ne inchoatum quidem, vel alium quam Phalericum, quo tempore Xerxis classis Atticae oram obtinebat, demumque ad Salaminem profligata est; è toto Herodoti historiae contextu liquet. Siquidem lib. 8. numero sive Paragrapho (editionis Jungermanni) 66, ita scribit, [...]. Qui veto in Xerxis exercitum navalem, sive classem conscripti sunt —post alios tres dies tenuerunt Phalerum. Et 67 n. [...]. Postquam igitur venissent Athenas omnes, praeter Parios; —reliqui vero postquam pervenerant Phalerum: tunc Xerxes ipse descendit ad naves, volens eas invisere, & cognoscere classariorum sententias: & 85 n. [...]. Contra Athenienses quidem ordinati sunt Phoenices; hi enim tenuerunt alterum cornu, Eleusinem & occidentem versus: contra Lacedaemonios vero Iones, hi autem tenuerunt alterum versus orientem & Piraeeum: nimirum villam sive pagum, quemadmodum Eleusinem. Hic itaque opportuna fuisset occasio mentionis Piraeei portûs, siquidem ullus ibi portus adhuc vel inchoatus saltem esset. Porro 91 n. [...]. Barbaris autem in fugam versis, & navibus evadentibus ad Phalerum. Et 93 n. [...]. Barbari vero, quorum naves superruerant, fugâ evaserunt ad Phalerum sub defensionem pedestris exerercitûs. —Erant vero etiam alii quorum naves servatae fuerant, in Phalero, & 107 n. [...]. —Noctu vero, jubente Rege, navibus eductis è Phalero solverunt retro versus Hellespontum. Ac denique 108 n. [...]. Ut vero dies illuxit, videntes Graeci exercitum pedestrem eodem loco manentem, sperabant etiam classem adhuc esse circa Phalerum. Ex his omnibus locis manifestum fi [...], unicum tunc prope Athenas fuisse portum Phalericum, quod si ullum Piraeei portûs vel inchoati vestigium tunc apparuisset, rei tanti momenti mentio neglecta esse non poterat. Ac sane alii quoque Historici, post murorum urbis restaurationem, universum ejus apparatum narrant. Verbi gratiâ, Diodorus Siculus, lib. 11. [...][Page 80] [...]. Annuo tempore praeterito, Athenis quidem Archon erat Adimantus; Romae autem constituti sunt Consules Marcus Fabius Silvanus, & Lucius Valerius Publius. Horum anno Themistocles, propter militarem peritiam & solertiam, magno honore fuit non solum apud cives suos sed etiam apud universos Graecos. Quapropter etiam elatus gloriâ, aliarum multo majorum rerum gerendarum consilia animo versavit, tendentium ad augendum principatum patriae suae. Locus enim dictus Piraeeus quum iis temporibus non esset portus, sed Athenienses uterentur navali appellato Phalerico, illo quidem valde exiguo: instituit Piraeeum facere portum, habentem opus haud magno apparatu, quo fieri posset maximus & pulcherrimus portus per universam Graeciam. —itaque Themistocles acceptâ licentiâ faciendi, paratisque operis ad propositum necessariis, rursus instituit stratagemate fallere Lacedaemonios. Probe enim nôrat, quemadmodum murorum urbis restaurationem impediverant Lacedaemonii, eodem modo conaturos etiam impedire Atheniensium machinationes in apparando portu. Ita Diodorus Siculus refert Piraeei portûs aedificationem primum institutam Archonte Adimanto; unde consequitur susceptum esse demum anno insequente: quo proinde annuus Archon fuit Themistocles, juxta Thucydidem & Pausaniam. Quod confirmandum suscepimus. Perinde vero de portu omnino aedificato post restauratos urbis muros consentit etiam Plutarchus: cujus verba sunt, [...]. Iis rebus gestis, nempe profligato bello Medico, è vestigio aggressus est urbem reaedificare & muris circundare. Paulo(que) post, [...]. Deinde vero Piraeeum apparavit, portuum commodum à natura situm observans, urbem que omnino accommodans mari. Quod vero Cornelius Nepos, post celebratam victoriam Salaminiam Themistoclis potissimum virtute partam, inter pacis artes ejusdem quibus deinde promovit Atheniensium Rempublicam & Principatum, dat primam laudem constructioni triplicis portus Pyraeei, secundam autem moeniorum urbis restaurationi; eatenus non tam temporis quam dignitatis ordinem servat: alioquin haud obscure significans, urbis muros prius fuisse restitutos quam aedificatum portum.
Ceterum septennio postea, anno 498 ante Evang. ac 3 Olympiadis 77, quo apud Diodorum Siculum habetur Demotion Archon, Chronico Marmoreo ponitur Apsephion, & anno insequente Theagenidas, uterque rursus anno citius: quasi mortuo Demotione circa initium magistratûs, Apsephion eodem anno successerit: quo etiam juxta Apollodorum Atheniensem in Chronicis, apud Diogenem Laertium in Socratis vita, hic natus fuerit: quem hâc eâdem Olympiade 77, natum refert quoque Suidas. Quocirca Phaedon, quem Demotionis successorem ponit Diodorus, videatur potius successisse Theagenidae, anno 1 Olympiadis 78, quanquam Dionysius Halicarnasseus quoque, secutus eundem calculum Archontum quem Diodorus, Theagenidam hujus Olympiadis initio ponat. Porro autem circa hoc idem tempus, Aristidem fuisse iterum Archontem paulo ante morbem, asseruit Demetrius Phalereus in suâ Archontum Atheniensium recensione, omnium quarum occurrit mentio apud Historicos antiquissimâ: ut intelligere licet è Plutarcho in Aristidis vita, scribente in haec verba, [...]. Tametsi quoque post Plataeensem pugnam Archon fuerit, ut ipse Demetrius scripsit, & valde probabile est tantâ gloriâ & tot rebus praeclare gestis clarum, habitum fuisse dignum eo honore ob virtutem, quem alii propter divitias [Page 81] adepti sunt. Posteaque etiamsi Demetrius Phalereus, ait illum fuisse Archontem, paulo ante mortem, post pugnam ad Plataeas.
Quinetiam posterioribus & citerioribus temporibus, verbi gratiâ, anno 4 Olympiadis 87, quo Diodorus habet Archontem Epaminondam, Athenaeus vero Epaminondam, quo sc. mortuus fuerit Pericles: Diogenes Laertius eodem anno ascribit Aminiam, in Platonis vita, utpote quem tunc natum refert. Ac post triennium, nempe anno tertio Olympiadis 88, quo Diodorus & Athenaeus referunt Archontem Euthydemum, Philochorus, secundus à Demetrio Phalereo memoratus autor Recensionis Archontum Atheniensium, apud Aristophanis Scholiastem ad Pacem Comoediam, habet Scy [...]hodorum, tanquam septimum à Pythodoro. Sed & post defectum Marmorum, Archontum confusio est apud Diodorum & Dionysium per 3 Olympiades, ab 113, ad 115. Ne praejudicium fiat Chronico Marmoreo, quod in ejus seculi Archontibus, subinde à Diodoro Siculo ac Dionysio Halicarnasseo, aut aliis, uno alterove anno differre videatur: praesertim quum ceteris illud quoque haud leve momentum accedat, quod post cladem Siculam, & constitutionem Quadringentorum, propter continuas reipublicae turbas videri possint luxata initia Archontum Athenis: quemadmodum consulum Romae saepius evenisse constat. Nec omittendum fieri potuisse propter diversas periodos Lunares, partim octaëterides, partim alias in usu apud diversos Graeciae populos ejus seculi, ut annus Olympiadicus subinde inciperet postremo verno mense anni Attici, nempe Scirophorione; qui alias inciperet insequente aestivo primo, viz. Hecatombaeone: ideoque tum Calliadem, sive Calliam revera fuisse Archontem Athenis ineunte anno 1 Olympiadis 75, nimirum quo tempore celebrata sunt Olympia; nec non Theagenidam, anno 1 Olympiadis 78, quo tempore renunciati & in Tabulas publicas relati sunt victores Olympiis; quemadmodum Diodorus Siculus, & Dionysius Halicarnasseus, quum ex iisdem publicis tabulis eos desumsissent, memoriae mandarunt; verum non incipientes tunc Magistratum, ut vulgo intelliguntur, sed finientes juxta Chronicon Marmoreum: ita ut annuus eorum Magistratus convenerit anno 4, & postremo Olympiadis praecedentis: idemque evenisse compluribus aliis Archontum; donec primum Metonis Enneadecaeteris simplex, deinde vero Calippi quadruplicata per universam Graeciam usu accepta fuerit. Quicquid erat, & utcunque haud facile fuerit rem exacte determinare: ex iis quae annotata sunt, Marmoreum Chronicon Arundelianum, per Atheniensium tempora digestum, comprobatum est omnium ejus generis Monumentorum Antiquitatis, quae nostrâ patrumve aut avorum memoriâ hactenus in lucem edita sunt, longe praestantissimum.
[Page 82]Quoniam in praecedentibus adeo frequens facta est mentio annuorum Archontum Atheniensium, visum est hic è nostra serie summorum Magistratuum, & Triumphorum Romanorum, &c. quae nunc in lucem prodit, illorum seriem Coronidis loco adjicere.
De Seleuco Callinico; cujus Majestatis tuendae gratiâ Foedus inter Smyrnenses & Magnesios fuit initum.
SEleucus Callinicus Seleuci Nicanoris omnium Alexandri successorum felicissimi pronepos fuit, post eumque tertius Syriae, Babyloniae, omnibus (que) aliis Asiae Provinciis, a quae erant à mari Aegéo usque ad Indum fluvium imperavit. Seleuci enim Nicanoris (à quo qui ei successerunt Seleucidae dicebantur) b filius erat Antiochus Soter, qui Stratonicem, quae in Marmore [...] dicitur, c patris Seleuci uxorem ab eo in remedium morbi, quem ex illius amore contraxerat, acceptam duxit, ex eaque genuit d Antiochum, e impiâ Milesiorum adulatione [...], i. e. Deus cognominatum, qui f pater erat Seleuci Callinici, cujus gratiâ Foedus hoc in Marmore exaratum inter Magnesios & Smyrnenses initum fuit. Hujus mater erat g Laodice, & praeter Seleucum peperit etiam Antiochum h Hieracem cognominatum. Sed Antiochus i cum post grave & diuturnum bellum cum Ptolomaeo Philodelpho Aegypti Rege gestum, illius taedio defatigatus coeperit pacem optare, ut eam felicius consequeretur, demissâ Laodice Berenicen Ptolomaei filiam cum ingenti dote in uxorem accepit, de quibus nuptiis l Hieronymus interpretatur Prophetiam illam Danielis, m Post finem annorum foederabuntur, filiaque Regis Austri veniet ad Regem Aquilonis facere amicitiam. Antiochus enim Aquilonis, & Ptolomaeus Austri reges fuere. n Sed Ptolomaeo non diu post has nuptias defuncto, Antiochus Berenice iterum demissâ Laodicem priorem uxorem recipit, quae contumeliae memor, & viri inconstantiam verita, eum, quum in Regiam reducta fuerat, o veneno tollit, filiumque suum majorem Seleucum Callinicum in patris loco Regem constituit, p qui, quam subito in regno stabilitus fuerat, illius auspicia à parricidio exorsus Berenicen novercam suam cum parvulo ejus filio jubet occidendam: ea autem periculi admonita Daphnem fugâ elabitur, ibique clausis portis obsidionem patitur: quo Asiaticis civitatibus nunciato, omnes, exceptâ solâ Smyrnâ, quae in fide erga Seleucum constantissime manebat, hoc indigne ferentes ei auxilia misere. Frater etiam Ptolomaeus Evergetes, qui Philadelpho in Aegypto successerat, periculo sororis exterritus, relicto regno cum omnibus viribus advolat. Sed Berenice ante adventum auxiliorum, cum vi expugnari non posset, dolo circum venta cum infantulo filio trucidatur, ut praedictum fuit q à Daniele, Non obtinebit fortitudinem brachii, nec stabit semen ejus, & tradetur ipsa, & qui adduxerunt eam juvenes ejus. r Indigna res omnibus visa, maxime vero civitatibus quae defecerant, quae omnes, audito tam horrendo facinore, in illius vindictam se Ptolomaeo tradunt, qui cum ingenti exercitu, sororis caedem ulturus Seleuci, Provincias invadit, s Laodicen captam interficit t totamque Syriam, Ciliciam, omniaque trans Euphratem usque ad Babylonem, & Seleuciam occupat, totoque regno Seleucum exuisset, si non in Aegyptum domesticâ seditione esset revocatus. Eâ igitur redire v coactus, constitutis praefectis in iis Provinciis quas occupaverat, ingentem praedam direpto undique Seleuci regno secum abducit, Argenti scilicet 40 millia Talentorum, vasa pretiosa, & simulacra deorum ad duo millia quingenta, in quibus erant & illa, quae Cambyses captâ Aegypto in Persiam portaverat. Atque ideo de hac expeditione Hieronymus bene interpretatur illud Danielis, Et stabit de germine radicum ejus plantatio, x & veniet cum exercitu, [Page] & ingredietur provinciam Regis Aquilonis, & abutetur eis, & obtinebit insuper & Deos eorum & sculptilia, vasa quoque pretiosa auri & argenti captiva ducet in Aegyptum. y Post discessum Ptolomaei Seleucus in Seleucidem maritimam Syriae regionem profectus, ingentem ibi praeparat classem civitatibus, quae defecerant, bellum illaturus. Sed cum omnia parata essent, ortâ repente tempestate, tota classis cum eaque omnes copiae, exceptis perpaucis qui cum Seleuco evaserunt, naufragio periere. Rem miseram dicit Justinus, sed Seleuco optandam, siquidem civitates, quae odio illius ad Ptolomaeum transierant, veluti Diis arbitris sibi satisfactum esset, repentinâ animorum mutatione in naufragii misericordiam versae imperio se ejus restituunt; inter quas una erat Magnesia, quae erga Seleucum deinde facta propensior, sequente anno, cum z secundam expeditionem in Seleucidem fecisset, aliamque ibi parasset classem Ptolomaeum invasurus, cum Smyrnensibus fidelissimis illius partium fautoribus de ejus Majestate contra quoscunque hostes conservandâ hoc Foedus iniit, quod in Marmore exaratur. a Eventus autem hujus secundae expeditionis à Seleuco susceptae aeque ac prioris infelix fuit: praelio enim victus, non multo quam post naufragium comitatior trepidus Antiochiam confugit; inde per literas Antiochi fratris auxilium implorat, oblatâ ei Asiâ intra Taurum pro lata ope. Ptolomaeus igitur hoc cognito, ne cum duobus eodem tempore dimicaret, in annos decem pacem cum Seleuco facit; b sed pax ab hoste data interrumpitur à fratre, qui quamvis puer adhuc esset tantum 14 annos natus, supra modum regni avidus, ut illud sibi totum arriperet, iisdem copiis, quas frater in auxilium implorabat, ei bellum infert, insignemque obtinet victoriam Gallorum virtute, quos circa illud tempus in Asiam primo profectos mercenarios habuit. Hi autem praedae assueti, cum nunciatum esset Seleucum in praelio occubuisse, contra alterum etiam fratrem, pro quo modo vicerant, arma vertunt, ut exstinctâ omni stirpe Regiâ liberius Asiam popularentur. Antiochus igitur jam perfidiam erga fratrem luens, à militibus suis, ut à latronibus, cogitur semetipsum auro redimere; & mox ab Eumene Pergami rege, qui eum, copiis illius ex superiori praelio adhuc sauciis, invaserat, magnâ clade superatus, totoque regno exutus per multos annos apud Asiae reges profugus hospitium quaerebat, quod cum nullibi tutum invenisset, tandem ad hostem suum Ptolomaeum Aegypti regem decurrit, à quo carceri demandatus, dum inde operâ cujusdam meretricis adjutus, quam familiariter noverat, deceptis custodibus elabitur, in fuga à latronibus interficitur. c Seleucus interim tot infortuni [...]s defatigatus, Arsacis, qui Parthiam & Hyrcaniam, & Theodoti, qui Bactriam, dum fraterno bello implicitus esset, occupaverant, defectiones, postquam belli aleam d cum Arsace semel infeliciter tentasset, ignave tulit, nec aliquid aliud post haec, quae circa regni initium gesta videntur, de eo narratum invenimus, nisi e quod inter eos qui ad instaurandam Rhodum eo regnante ingenti terrae motu dirutam opes suas contribuere, numeratur. Postquam autem regnasset f annos 20, minime in fine regni quam in initio felicior, domesticâ seditione oppressus, g dum amisso regno salutem fugâ quaesiverat, equo praecipitatus, circa idem tempus quo frater Antiochus in Aegypto, occubuit. h Filii illius erant Seleucus & Antiochus, Seleucus Ceraunus dictus, utpote natu major, primus regnavit & post eum etiam Antiochus, qui Magnus cognominatus ob bella, quae cum Romanis gessit, satis celebratur: qui deinde in Syria regnarunt, apud Appianum & Justinum habes successionis ordine numeratos, quos consule. Haec autem de Seleuco Callinico ut necessaria ad melius intelligenda ea, tum quae in praecedente habentur Marmore, tum quae in notis subsequuntur, existimavimus praemittenda.