FOrtunata nimium si sua bona norit, si solum Spera­ret, & hic acquiesceret extatica, laetabunda, spe­rantis Anima, dum adhuc dubio placidoque fer­vore flagrat, & accenditur, dum tacito quo­dam & incluso gaudio,Spes affectus jucundissim [...] speculationibus, Ideis, anticipata faelicitate fruitur; dum tantillum al­tius speret, ardeat, & quasi penitus ignita, flammula sui co­gitabunda vibratilis in objectum tendit; & ut a molesti Cor­poris amplexibus solveretur, undique suum quaerit exitum, per omnia sensoria discurrit, & in quodlibet organum allectatur, in oculos, in aures subsilit, ubi systasis ejus tota cum aestu & fervore suo tremiscit, nec saepe intra illa sui carceris confi­nia detineri possit plaudens & effugiens Anima; Sed citius in rei Volupis occursum migratura, auribus & oculis exsilit, prope modum extra se rapitur, & exultans non (ut a nobis ab­surde dicitur) in auras, sed in ipsam Spem, in ipsam cogitatio­nem evanescit;

Subtilis illa materies inferioris animae per quam Speramus, caeterosque passionum & affectuum motus explicare solemus, non uti Spiritus, immortalis est, & corpori suo superstes; Sed Anima haec sperabunda saepe inter amorem, Spem & deside­rium, inter avidos hosce suos anhelitus, supremos etiam ducit, & non solum exspirat, sed etiam evanescit, non infra petit amaenos (quos finxerunt poetarum sabulae) campos; nec Ely­sium illud Beatorum etiam sedem esse judicat, nam qui semel illic applusi statim Fruuntur, & cum adepta faelicitate misere luxuriant, nec ulterius habeat Sperare; Pene sum foelix, hic [Page 22] solum Emphaticus est sermo sperantis, haec desiderantis Exta­sis, quam dulce sonat? patheticum propemodum foelicis Epiphonema; & faelicior illi videtur vel ipsa faelicitatis vicinia; Miserrimum illud Fruor vox quaedam pathologica videtur, cum enim acquisito luxeriemus voto, id ipsum lugemus acqui­sicum, & cum hoc magis miserabili cogitatu languescit ani­mus, quod quondam sperare potuit, tantum illorum exitu, non ipsis Votis torquetur miserabilis anima, minus precibus & ro­gatu Molestatur, quam ingrato concessu:

Si forsan numine fruatur, Frue [...]s iterum s [...] cupit spe­rare. illo Numine tam diu exoptato, tam veneranter adorato, pius & ardens cultor: quam Spem suam priorem iterum reposcit, ipsum commutat sperandi ge­nus, & nunc fruitionis vel ipsam sperat absentiam, sperat, quod possit ulterius sperare, execratur se Votorum esse com­potem, & angore quodam sollicito quaerit iterum delectabiles istos cruciatus sperare, desiderare; Auro suo solum desiderato se faelicissimum glorietur avarus; in hoc tantum miser est quod possidet, Speratoque suo metallo indormire potest impavidus, faelix, & securus. Cum vero luxuriose fruatur, tum anxius undi­que versatur & timibundus: bella, rapinae, incendia, & omnia miserae fruitionis dira satellitia turbatum invadunt cerebrum, do­nec tandem infaelix homuncio Romanae Virginis etiam fato suc­cumbit (& ipsis armillis) ipso divitiarum pondere,Solum rerum possessione mo­lestamur. quas tanta sol­licitudine per fas, nefasque postulasser, onustus cadit & obruitur.

Sed quam jucunde sperat amator avidus, quam innocentes capit etiam amplexus, dum solum ad illos aspiret cogitationi­bus & Ideis! quam lenta placidaque febricula laborat, & si­miles patitur febricitantium Paroxysmos! illorum modo affi­citur, & ut illi reciprocis aestubus, sic hic succedaneis cogitatio­nibus incalescit: sed ipse tamen miro cum morbi symptomate delectatur, cum dulci suo languore semper tabes cat, hor­ret Medicamina, & vel ipsam timet salutem, sed dum sic fae­liciter aegrotat animo, illius aegritudo Vim omnem Medicinalem irridet, si cum spe maceratum & tabificum sanetur corpus, al­tius statim (vix dicam languebit animus) sed sperabit; arden­tiori statim desideriorum aestu flagrabit devotum pectus, quam­primum [Page 23] convalescat; sic in hisce morbis sanari, altius tantum est aegrotarc, Pharmaca nocent, & ipse Medicus est Morbi­ficus; cum aequabili rotatu circuletur sanguis vegetus & ala­cris, tum apta tantum ad Spem & amorem pabula ministrat,Sperantium [...] affectus sani­tatis indicium est. dum exacta crasi movet, ad ipsum hunc morbum (si sic de­lectabilem hanc passionem liceat nominare) temperatum est cor­pus. Quando cum impetu rotatur, & spirituosior sanguis ebulliat, & accenditur, non omnino speras, sed vere febri­citaris; è contra cum hebescat, & fere stagnat in vasculis ge­lidus cruor, nullo modo mollis & fervidi desiderii subjectum esse potes, ipsa tecum Vota gelascunt; sufficit vix ad vitam pa­bulum, multo minus ad desiderium; neque nunc ulterius spe­rantium affectus improprie morbos & Paroxysmos appellabis, veriora sunt ipsius sanitatis symptomata. Faelix, sanus, & vel more suo vegetior est Amasius, quamdiu sperabundus maneat devotus ejus animus.

At si miserum illum Amasium fruentem aspicias, Cum pu­rior illa cogitationis Scintilla in flammam lasciviorem erum­pat, cum ipsa spes olim innocentissima moechatur, & in libidi­nem fetociorem & indomitam efflagravit, tunc primo se sensit aegrotare, non adhuc vere languescebat, nunc flagrat aestu, ip­sis amplexibus,Fruitionis af­fectus, passio proprie dica­tur. quos olim libere sperabat, capitur, sentit tan­dem se miserè mancipatum, & quaerit iterum sua libera vota, sentit se cupidum, lascivum, & castissima sua repos­cit desideria, pristinas suas querelas, ut praeteritas, nunc aliis & novis lamentatur, suspiriis etiam novis veterum amissionem ingemiscit, & angore majori pie supplicat iterum anxias spe­randi delicias. Certe mira quaedam haec est infaelicitas, vel adep­ta faelicitate non posse frui, ut aliquis quod jam oculis Conten­platur, solum mente videndum esse postularet; ut illius fruitio­nem horreret, vitaretque, cujus ipso desiderio pasceretur olim & spei vitaeque suae flammula. Sileat nunc & in posterum Ato­mista curiosus qui Naturam celatam, & tenebris latentem eve­stigare conatur, qui miram illam aversationem quam fors [...]n magis modesti, & sapientiores Philosophi occultam nomina­runt & Antipatheticam, superbe tentèt explicare; qui fingat [Page 24] species ipsas visibiles in puncta sua & acumina configuratas,Non omnem Antipathiam explicare po­test Atomista curiosus. & retinam ab objecto victrici in hac luctatiuncula laesam & Vul­neratam, tandem etiam fugientem nimis ingeniose Commenta­tur; non hic ulterius per corpusculorum aculeolos, & spicula, per offensa corporum etsi inani [...]torum organa, potest expli­care nodum; & Philosophorum hoc aenigma resolvere: occul­tam magis & incomprehensibilem hic habemus Antipathiam, hic fugit sperans non spicula sed amplexus, non inimicum du­ellum sed pellicientem fruitionem, & nescio quo modo vel eo videtur aversari, quod oblecter.

Finge beatissimas Animas sperantes per omnia sensoria dis­currentes; quam in quolibet organo, vigilant, advertunt, & solum ut aliquid de sperato suo Numine sentire valeant. [...]ota systasis sensibilis A­nimaestatim ad objecti spe­rati sensatio­nem plaudit & excurrit. Si for­san audiat vel ipsam rei desideratae mentionem, statim anima (velut absurde philosophatum esset illam cuilibet parti praeesse,) tota migrat in aurem; ubi vigilat, excubat & titil­lanti quodam gaudio tremebunda facta, velut ipsa faelicis even­tus & ominis esset augur; avide captat sonum & ad illum tri­pudiat. Si videre contingat speratum Numen, protinus in ae­rem colliquesceret solubilis anima, per cavos oculorum sinus cum ipsis radiis in objectum migratura: sic in pectore spera­bundo vigilans sedet, & per totum corpus Nervulos suos & fi­brillas, sicut animalculum illud araneolas & tenella sua pandit retia, quam sensibilia; ut ad ipsa specierum effluvia sentiens statim excurrat anima, & per placida sive leviter offensa se pro­dat sensoria. Sanguis qui an sit solum anima purpurascens, sa­tis à philosopho disputatum est,Empedocles? se saltem per operatio­nes suas defendat animatum esse, & voluntarium habere mo­tum, praeter illum circulandi. Nam cum sperato vultum affici­as objecto, statim in illo stagnat conscius cruor, perturba­tam aspicias & confusam faciem, cum Amore, spe, verecun­dia dubie coloratam, &, si pateret devotum pectus, cor intus frigore strictum & glaciatum; solum amoveas Numen visibile, & iterum pallescentem habes & niveam superficiem, anima cum calore etiam intus reducitur, quasi per contrariorum do­minationem viveremus, & sanguis etiam circulatum suum ha­beret antiperistaticum.

[Page 25] Dum pulsat pectus desideriis, Desideriorum suppress [...] ma­gis accendit flagrantem animam. tacita, voluptas quaedam & inclusa redundat. Nunc optat anima, & votis statim suspiria succedunt, leviuscula quaedam tonitrua pectoris antro, velut è nube sua, murmurantia; suspiriis succedunt nutus, & secum furtiva colloquia, tum tantillum damnatur spes, execratur ut tormentum aliquantulum dulce, laudatur desperatio, leviter sup­primuntur vota, sed ut flammae coactae, tantum ut ardentius ig­nescant. Sonetur tantum speratum Numen & statim trepidabunt (velut illa vox incantantis musicae vim haberet etiam) sympathe­ticae Cordis Fibrillae, resonatque tremulo suspirio perculsa etiam illa fides. Sic sperans totus migrare solet in spem & desiderium, ut harmonicus suam in Musicam, qui licet aliud agat, & ignarus so [...]i tamenad numeros subsilit, & vel invito pede pulsat humum:

Sperantis anima tota etiam est Rhetorica; in tropos exta­ticos, & in plurimas Rhetoricas dissolvitur affectiones; Nunc Emphasi sua reservata objecti sperati magnitudinem celebrat, nunc larga quadam hyperbole illam praetergreditur,Sperans inge­niofissimus Rhetor est. & nunc affabili hypotyposi absentem alloquitur imaginem. Excla­matio laetabunda nihil aliud est quam sperantis Ecphonesis, & triumphantis animae plausus; Suspiria sunt tantum ardentiora devoti pectoris Epiphonemata, & exhausta tandem laudibus anima dulci silet Aposiopesi, quasi delicatula, ineffabilis objecti desiderati natura, ejus etiam superaret eloquentiam. Aliquando cogitabundus in se revolutus est animus, & sic admiratione sperati spectaculi defixus, ut a caeteris functionibus suspensus sit, vi cogitationis plasticae hanc unicam imaginem format, & cum illa totus implicatur. Phantasiam habet cum hâc unica Idea demulsam, & cum Idea tantum, cognoscit etiam anima sperans, dum sic fingat, se tantum Umbra deceptam esse, sed sic placet decipi,Sperantibus arridet de­cipi. & ut ingeniosior Apelles pingit vel ad sui ipsius deceptionem. Avide captat umbram fugitivam, & tamen sibi serio gratulatur fugam, sperat in distans placidam fruitionem & philtris etiam pellicientem, sed tamen horrescit propiùs accedere, & timet frui:

Vide per Spem & desiderium animam propemodum expira­turam, [Page 26] dum fingat delectabilem Ideam claustror [...]m impatiens exsilit impetu,Spesig [...]ium more fertur in [...]um. stupidam post se relinquit corporis molem, ra­pitur ad objectum, & ad illud tendit vibra [...]lis ignium more, quasi proprium ad locum aspiraret, & ad aliquod divinum su­pra positum: spes etiam suam habet, & sentit flammam, sed tamen cupit ardere, & ipsis suspiriis arcanum eventilat ig­nem; melius profecto Ille medicus insignissimus sai sanguinis accensionem probare videbatur,Willisius. Cum olim amatorie sperabat, quam cum Medicophysice Philosophatur. Sed quid si spes suas etiam habeat lachrymas, non illis statim extinguuntur victores sperantium igniculi, illae tantum furtivae stillant Guttulae, & sunt insensibiles animae proditrices. Vidi liquescentium illum ani­marum succum per oculos distillantem, sed jucundus hic fle­tus, non inclusi doloris omen erat, sed intimae voluptatis augu­rium: parvulis hisce stillicidiis irrigatus ignis pascitur, ut tan­tum altius assurgat & sursum vibret,Invicem do­lor & lae [...]i­tia possunt ex­primere spe­rantis exta­sim. dum ardentissime spera­tum, desideratum est, inter dolorem, & laetitiam vere commit­titur duellum, nunc hic, nunc illa passionem elegantius expri­meret, sed postquam aliquandiu luctatum est, mira tandem & amica quadam victoria potiuntur, pares vincunt, & ambo vincuntur, non laetandum est nisi per lachrymas & dolentium more, la [...]titia sese per laborantes effundit oculos, & sic recon­ciliantur hactenus inimicum par, Fletus, &, Gaudium.

Sed dicas; spes inter passiones Venefica est, per picturas, Ideas, & imagines liquefacit, per ceream fingentis cerebelli tabulam;Spes vel in hoc passio ju­cundissima semper illece­bris stimulat. Languidulam extrahit vitam, adeoque crudelis est, ut tandem penitus solum languescere quam aegre concedat, in perpetuum allicit, & nunquam satiare solet anhelantem animam; confitemur equidem hoc, sed erras profecto si illam inde crudelem existimas, eo ipso benigna est quod continuis allicit illecebris, nec ingratum videbitur cum deliciis diu­languescere, gradatim placidam vitam exspirare, & tandem nullo nisi cum dilecto sperantium angore mori; quam invidebis speranti animae & moriturae, cum aeternitatis avida speret & coelo fruatur suis imaginibus anticipato! tum Cor quidem videas agitatum, palpitanti verbere pulsatum pectus, Spiritus [Page 27] prosilientes,Spes taudem in Fidem sub­limatur. trepidantia labra; sed haec sunt tantum extasis symptomata, non angoris; tum spes (vel in hoc saltem di­vina quod tacito suo influxu ducit ad coelum) facta est divinior, & transiit in Sacram fidem; tum sperat aeternita [...] anima, ut lubenter pateretur [...]; & verius in seipsa tenta­ [...] [...] fabuas, quam lubenter tandem exspirat, quasi sat f [...]licitatis esse [...] illam tantum Sperasse. Sic vivit, sic [...] ille beatissimus, quem nunc (licet absurde) mi­serum fingamus, statim ipsa contradictoria, nobis refragatur hypothesis, illa Spes benigna, & illa solum aeque miseris, ac faelicibus adulabitur, & nihil aliud quam faelix, & contradicto­rium, Miser Sperans.

MODESTA quidem Philosophia nullo lasci­vo gaudet ornatu,Philosophia origine suae obscura erat sine verborum orn [...]tu unde venerabilis tandem eva­dit. nullo Rhetorico decora­tur lenocinio, sed simplex est, sed honesta, & [ut ipsa Veritas quam toties amplexa est] Nuda. Seipsam innocentis & ideo forsan ignotae naturae prolem agnoscit, miserrimam olim & infantulam, cui vel [...]asci crimen erat, & velut ipsi partui literato barbara tellus interitum minaretur, furtivum illa meditatur introitum, religioso tegitur aenigmate, & Ve­lamen suum induit Hieroglyphicum, & quodnam ab illa vel ex­imium vel gloriosum expectari possit? quae origine sua tam fuit obscura ut illam olim vel scire non liceret, & quam nunc tropo quodam Metonymico nescio quo, & garrulis & leviden­sibus Oratorum argutiunculis, ut Squallidam, ut pauperrimam repraesentant aurati scientiarum Sceptici. Sed Valeant hi, non illis auream suam invidebimus ignorantiam. Sophisticata sua faelicitate fruantur; & illa aeque ac divitiis abundent: Sed te scimus, Oh Divina Philosophia, natalitiis tuis obscuram, sed in eo (Divinitatis tuaeargumentum) incomprehensibilem, Mysticis solum Aegyptiacorum Vatum Cerebellis, quasi aeque Philoso­phiae ac Religioni consecratis, primo dignaris innotescere, & sic Diviti simul & ignaro Vulgo te Scire non solum Crimen erat, sed & Sacrilegium: hactenus verò te solum ut infantulam, ut in cunabulis tenellam, solum obtenebrato vidimus Aspectu, jam clariorem tuam indue Phasin, & protinus evanida fl [...]c­cescet opum gloriola, fulvum erubescet aurum, quasi pu­deret scientiarum aemulum esse, & abditos iterum repeter [Page 32] recessus, domino suo modestius metallum; ipse tandem Con­fitebitur deceptus Dives se hactenus adulterinum Adorasse Deum, se verae faelicitatis penitus ignarum, & si ullius, solum miseriae, scientificum.

Faelicior verò longe est status Philosophicus, nobiliora medi­tatur Speculativus: Aurum, Argentum, caeterasque metallo­rum species, [apud inferos ex sulphure suo simul & tormento Concretas] ab avaro nostro luxuriose possidendas, lubentissi­me concedat,Philosophus habet etiam aurum s [...]um imaginarium Chymicū cui­libet sordido metallo prae­ferendum. Non Philosopho placeat dulce illud tormentum ditescere; amare quidem ille potest, non cupere, hoc & ipso ut faelicitate fruitur, cum quâ sibi serio placet, sibi serio gra­tulatur, atque triumphat; tamen & aurum suum habere po­test, & sine labore sudabundo, quoties lubet tantum Cogi­tare; aurum abstracte contemplatur, & sic ut purum, ut de­faecatum, auro delicatula quâdam speculatione fruitur, & sic illius Ideam habet magis fulvam, magisque rutilantem; Non ille sapientis esse ducit, & Philosophi, vapidas quasdam inve­stigare Cavernas, & Latebrosos Mineralium recessus, ut su­dore, tantum tormentum acquirat fossile, & miseriam ela­boratam; sublimiora petit Anima sua, non Fodinae, non Va­poris, sed Coeli, sed divinioris aurae particula. Illa vel or­bes ipsos alata supervolat & cogitabunda, unde terram solum fastuosis despicit ocellis, &, sic Sarcasmo suo triumphat. Haeccine tam diu demirata est tellus? illéne globus appella­tur terrestris? quem suum esse, Dives illud animalculum, ho­mo gloriatur, sic & punctillo meo gloriari possum Mathema­tico; haec sunt, Emphatica Philosophorum gaudia, quorum ani­mae prorsus Emancipatae, vel aureas ipsas aversantur armillas, & effaeminatum, mollem, divitiarum amplexum, ut catenas so­lum splendidioras, & tantillum magis gloriosas, sed liberae, sed tranquillae Vivunt, & ipsis coelis, quos contemplari solent, Sereniores.

Sed fruitiones quasdam tibi, Dives Augustissime, minutulas, & inania solidae faelicitatis Umbracula non invidebimus, sed gra­tulamur, sed miramur, & dores hasce tuas (ideo solum admiran­das [Page 33] quoniam â Deo,) quantum possumus vel Elogiis recitare conabimur,Dives tantum faelicitatis umbram inse­ctatur. Tu quidem inter alios pulcherrimus incedis, & for­mosus, & Saepissime forma quadā adscititiâ, quam nec Deus ipse nec natura dedit, spectabilis; haeccine esse putas verae faelicita­tis adminicula? hallucinaris Miser, non nunc fuco, non Vultu vel ingeniose mentito deceptum speres Jovem, nec illum nunc temporis invenias imbribus suis auratis lascivientem, uti las­civiores olim finxerunt Poetae: non nunc procantes habemus Deos, nec statim in Coelum rapitur, & inter Asterismos for­mosum consecratur Capillitium: hujusmodi jamdudum eva­nuerunt fabulosa miracula, & cum illis Elysium tuum coelum­que supposititium.

Finge tamen,Philosophus deformitate suâ magis spectabilis & venerandus. ut contendis, Philosophum esse Squallidum, & deformem, ideone puta [...] & infelicem; erras profecto, illum inde magis spectabilem, imo diviniorem existimo; illa reve­renda deformitas Romanorum olim vel ornabat Flamines, Sibyllas; & reverentiam simul illis conciliabat, & timorem; non sua tam verenda Delphos responsa dedisset, si non ê faedâ, luridâque speluncâ, murmurasset Oracula, & nos dum ê pu­teo suo sordido Veniunt, magis colimus Veritatem, & Philo­sophiam: deformis, forsan, est Philosophus, ergone non ama­bilis? Deliras sane, non inde solum amorem sibi conciliat sed & adorationem. Nec perperam indi licet nimis Supersti­tiosi, dum sui numinis imaginem venerabilius exprimerent, terribilem pingunt & deformem.

Quid sodes est, quam tantopore mireris, pulchritudinis illa pelliciens superficies? reflexum lumen & dum vel maxime splendescat,Divitiarum pulchritudo quam fragilis & evanda. Umbra tamen, quae visu fugacior est, & haud quidem est spectaculum, cum inter spectandum evanescat; quae, dum illam absurde miraris, desinit esse, propter hoc solum dig­nior, quam admireris, quod vel ipsâ cogitatione celerior est, Verissima quidem est Chimaera, nec unquam repentino cogitatui superstes, lascive quidem illam aliquandiu con­templaris sed solum in Ideis. Quisque & suam habet Vene­rem, sed tantum ut Minervam, in cerebro, ubi leviori flu­ctuat [Page 34] etiam inconstantiâ quam olim in mari suo nativo; pingi­tur etiam, sed tantum in rasili Phantasiae tabulâ, ubi statim succedaneâ cogitatione deletur, Tu deformem, ironi [...] lava­bis Aethiopem, & ille rursus te deformiter albieantem; & sic ad summum, Pulchritudo miraculum quoddam est arbi­trarium.

Tu Dives simul & caecus Amasius forsan admireris, Colores genarum successivos, & Variatiles, ut rubeat, ut palleat co­lore suo magis inconstans amata muliercula,Dives tantum suipsius for­mam admira­ri solet, dum Philosophus totius Univer­si pulchritudi­nem. pergas decepte mirando, dum hujusmodi mireris, ipse tu tandem majus mi­grabis in miraculum, concedas tamen Philosopho vel admira­tione vix minori, Bombycinas suas pulchrius Variegatas, Va­rie (que) colorata Columbarum colla Contemplari, quo causam in­vessiget, & dum in Microco [...] hunc [...] tan­tulam adoras artuum nostro [...]um [...] quaesumus illi minori delir [...]o totius universi compagem, & delicatulam pulchrioris naturae [...]. Vidi profecto Di­vitem superbe delirantem, ad speculum sese conformantem, gestus imitantem, secum Consabulantem, [...] si, d [...]m sol [...] esset, in Ausis, & publico versaretur [...] ▪ sed hoc N [...]cissi est, non Democriti in effigie seipsum amare hujusmodi; et [...]am est pueri, non Philosophi, ad pellicientes speculorum reflexiones Nutare, Saltare, tandem & illas osculari, quasi sui ipsus ima­ginem moecharetur & umbram. Jucundissimum ipse Philoso­phus sibi spectaculum est, dum intus in animam, flexiles & reversos retorquet oculos, dum illos claudit solum ut accura­tius videat: qui dum ad caetera caecutire videtur, racite gaudens seipsum intuetur, rimatur, speculatur, & Divini Prob [...]ematis & autor est, & exemplar, Seipsum Cognoscere.

Jactet etiam Dives extaticus & laetabundus,Non Dives Philosopho praeferendus quiadelicatio­rem in cibis Epicurum ae­mulatur. nobis ignoram (& illi Vereor) Voluptatem, quod dum Vir acris ingenii for­san & Stomachi, Philosophus habeatur, dum cum totâ suâ sci­entiarum supellectile famelicus incedat Graeculus esuriens; ille dapes molli deglutire solet-oesophago, & in cibariis suis delicatula unaquae que sentitur [...]llans A [...]omus, quasi solum [Page 35] ingenioso Philosophum ageret pal [...]to, & illud distinctiones suas haberet Metaphysicas. Jactet etiam se Visu lascivientem & quod inter auratas nummorum superficieculas vel ipsis luxu­riosis debacchatur oculis, glorietur demum arcana & inexhau­sta se Cerere pastum, quasi suus ipse pasceretur cibus, & ad mi­raculum faelix esset Epicureus; sed eo usque Aristotelicus, quod haec omnia cum mundo suo crederet aeterna; faelix quidem, & sic [...]d invidiam videretur, Cum vero nimiae faelicitatis suae tandem aestuat febricula, cum torreat, ardeat, ac si Metallum & in gloriosis Avari venis minerale suum haberet, & liquido fermentaret aestu, Invocet tum miser aurum suam, haud equi­dem medicabile, illo & illo solum morbifico laborat medico, & cum illo miserrimus Alchymista, cum curis, anxietate, solli­tudine, caeteroque molesto ditescentium satellitio, semet in Massam sebrificam, & exsiccatam calcinavit.

Sed Magnifice tandem dicat ornatus Dives, Pompa dites­centium Scien­tiae postponitur quod pictis & au ratis incedere solet ornamentis, & satellite glorioso, dum [...] (u [...]i vellet) & nudus incedat Philosophus, & vel ip­sius pauperculae naturae bonis indigeat: confitemur hoc, micat & Scintillulat pompa tua, u [...] te caeterosque tuorum, ac solem suum & Planetas demiretur Astrologus noster, sed coelestis illa Theoria, calorificos suos emittit radios. Vestrûm Scintillatio nemini grata est, neminem beat influentia sed tantum splendor quidem umbratilis, plutibus (ut olim ab ipso Diogene Philo­sopho) benigniorem intercipiens solem. Attamen omnibus hisce gloriolis (& vobis invitis) liberiori speculatione fruitur The­oretic [...]: [...] Dives egenus, forsan opes aureas fi [...]xisti Deas, &, ut diviniores essent, intactas consecrasti. Verificum quidem, Sed & miserum contradictorium; quod inter opes inops es, & quibus ipse [...]rueris indiges honis? & quonam jam tendit elegans & delicata Rhetorica, absurda Divitiarum elogia, quid si verba non minus pensitares quam metalla? & in eadem qua nu [...]i trutina & pendulet, & libretur Onatoria? de nummis, ponderibusque gravis, molesta, tristis instituitur Oratio, quae solum in lugubrem desinit Pathologiam, & infae­licitatis Ironico te miserum irridet catalogo Nihil horum [...] [Page 36] solet quem tu, miser Insignis, Infaelicem esse judicas; beatissimus ille scientiarum studiosus; cujus non febrificus sed illibata crasi circulatur sanguis, Philosophicis & fere divinis intumescit igniculis, adeoque tamen sedatus rotatur, ut in illo profecto vel ob hoc solum sanguineam massam, judicares animam, quia aeque ac illa pacata est, aeque serena.

Sed solidiorem faelicitatem nunc recenseamus, qua nec frui, quam nec sperare potest,Scientia lite­rarum domi­nos evehit ad c [...]los. indoctus Dives: cujus ipsa cogitatione trahitur in altum animus, & illius quod describit, anticipatio­ne fruitur. Faelicem esse dubitas? Div [...]s habebitur Philo­sophus! Nec ut olim infaelicior Augustus, cum aliquibus ad­jectis imperio, sed in sua tantum Philosophandi provincia; Res quaedam sacra est Philosophia, & illius studiosi venerabi­liores ad aras consecrantur quam Musarum & Apollinis! Proh ficta Poetarum Numina! quae vel ipsa Philosophia carebant ad Deitatis suae perfectionem; Divinius Numen hoc nostrum dum omnia scire, solum, in omnia philosophari, dicitur, ideo­que prospexit ne scientia haec, nobis tota simul indulgeatur, sed per vices nobis tantum, conceditur scire, philosophari, ne nimis audaces, evaderemus sapientes Deorum amuli, vel tandem ad ipsam Divinitatem aspiremus, & sic semper ani­mus philosophiae deditus ulterius aliquid expetiscit, nunc jucun­dum quid invenit, & delectatur, nunc divinius, & confunditur, & tandem scientiam infinitam esse concludit, & (ut numen ip­sum) incomprehensibilem.

Proh! Supervacaneae disputantium leges, & formales Dia­lecticornm institutiones, dum inter angustos Categoriarum li­mites, intra modos & syllogismos compingerent vel infinita­tem,Anima philo­sophiae dedita nunquam cog­nitione sua satiatur. nec in posterum ô Sophista tuis in disputationibus tam absurda videbitur in infinitum progressio; homo studiosus nihil aliud est quam animal, in infinitum progressivum; Semper ir­ritatur novis ingenii stimulis, & succrescente scientiarum acu­mine, exoritur indies cum sole suo novu [...] meditandi Phaeno­menon, & speculationes ejus cum stellis illum subsequenti­bus, etiam appellentur heliacae, Anima contemplativa cum [Page 37] coelo suo toties contemplato movetur, sed perpetuitatem motus solum aemulatur, non circulum. Illa vel aeternâ scientia­rum aviditare Stimulatur & post mortem nullam aliam faeli­citatem esse ducit praeter Philosophari: vel in terris transcri­bit Numen, & quam non assequi potest, aemulatur omniscien­tiam. Proh! vanae, & ridiculae, immortales sphaerarum ro­tatrices, nulla alia est intelligentia praeter animam philosophan­tis: immortalis profecto philosophus esset, & hoc solum caret ad Divinitatem complendam, nunquam Mori.

Dum ille Theoreticus, Vitae brevitas potissimum in philosophis lamentandae est. hic meditabundus, haereat & verse­tur, dum per vasta librorum volumina, vel omniscientiae pro­pemodum adaequata, tantillum Scire studeat; En [...] protinus fata, crudeles Sibyllae, libellos, foliaque sua proferunt, in­grata funeris Oracula; & nil nun [...] stud [...]re potest praeter gra­vissimum illud m [...]ri, per fata, per missiles hosce coelorum lictores, immatura, vix scientiarum Embryo prensatur Anima, quae raptui repentino parum per frustra luctata, suspirio tandem exhalat, & vitam, & Philosophiam; quam ad Nativum suum coelum iterum transmittit, sed tantum ut supellectilem ad aedes conductitias, quo tandem anima tunc in aerem dissoluta, & per illum Vagabunda aliquando deventura est, & praemissas hasce scientiarum portiunculas aeterna speculatione consummabit.

Nec hic tibi sileam doctum illum Syracusannm, Quam stupen­da fuisset Ma­theseos pro­gressio si non tam cito fatis occubuisset Archimedes. vel hucus­que Deorum aemulum ut globo [...], coelosque suos, etiam vivos fabricaret, & eousque divinae Matheseos progressa potentia est, ut propemodum crearet, ut, quem non fecerat orbem, tamen imitaretur, sed dum ad hoc quidem sapiebat, ad aetatem de­ventum est quam (nos ad ultimùm haud longaevi) senilem ap­pellamus, Cum statim senescentis in facie rugosae lineantur figurae; angulos aspicias protervos, circulosque delirantes, ut etiam è vultu senili Mathematica tua deducere possis Corolla­ria; arcus incedit ipse Mathematicus, incurvatus, & post coelorum peripheriam tantillo tempore contemplatam, nil nunc nisi terram & centrum speculatur; Cum sic circulis, circinis­que suis incumberet ut fatalibus filis Sorores, cum leges fato­rum [Page 38] vel ipse meditari videtetur Archimedes; [...] homuncio, (vel sui ipsius [...] nescius,) inter li [...]eolas fi­gurasque suas occiditur, & coelum illud, quod modomente so­lum adeundum erat, nunc oculis contemplatur, dum Jura le­gesque Polorum scrutatur, super illos rapitur & dum plus scife tentat, finem iniqua fata posuerunt & vitae, & problemati. Quousque tandem pervenires audax Philosophia si semper hic studere liceret?

Sed ut sensu carentem,Studiosus ocu­iis captus per­fectius intue­tur. ut stupidum irrides philosophum, nil videt (inquis) Democritus noster, nil loquitur, solum Move­tur, & ut doctum incedit Automaton, in hoc iterum quam maxime deceptus: exinde mancum, illum & imperfectum esse judicas unde pro divinitate sua petitur argumentum; quo magis sensu destitutus est, eo propius ad Deum accedit, solum me­ditando, speculando, Deum aemulamur. Sensotiis cum il­lorum functionibus & animalcula Bruta fruuntur: dedignetur illorum officia plusquam sensibilis Homo. Quia Unico defixus obtutu profunde meditatur, ideone lippientem illum existi­mas? hoc profecto non est cae [...]uti [...]e, sed solum accura [...]us vi­dere, sed altius Philosophari. Sic dum res suas minutul [...]s, vel oculorum aciem sugientes, formaret, ordina [...]que perspica­cior artife [...] c [...]cutire videtur: & dum de moleculis Atomisque suis Philosophantur ingeniosiores Atomistae; non ad caetera lippiunt sed contemnunt, non oculis, sed tantum affectata quadam caecitate laborant, noc in posterum illorum acies, sed tua solum caeca reputetur superbia.

Nec ulterius illum ut stupidum irride, vel ut Machinam tan­tum satis ingeniosam; Non stupidus est Philoso­phus sed solum meditabun­dus. non in flammulas erumpunt solidiores animae meditantis igniculi, [...]ui semper alacriores, foveantur cum inclusi, neque illorum Spiritus dum intus [...]amulentur, va­pidos magis esse concludas, sed tantum minus volatiles. Non illos mutos etiam existimes quia silent forsan, haesitabundi, & in libros altius defixi, Pythagorei; hoc non statim est [...], sed potius intuitive Confabulari; (silentes discurrunt) Cogitatus & Phaenomena sibimet ipsis invicem, Angelorum [Page 39] modo Communicant; nec demum est quod illos, ut non vi­ventia respicias, & ut machinas veriores! quam quas illorum aliqui Delirantes, humanum genus esse docuerunt. Cum illi vel Mathematice demonstrentur vivere, quam bene dicas Phi­losophos Cogitare, illud Problema quidem est verissimum unde nec allud, ô Divine Cartesi, deducere possis Corollarium quam illos Viyere, eoque vobis indoctis vitalior est Philoso­phus, quo cogitabilior.

Esto tamen caecus, Conceditnr Philosophum aliquantulum caecutire. esto stupidus ille, non tamen vel hoc illi vertatur in ridiculum; unde venerabilior existit; & miracu­lum potius invidendum, cum subtilis ille Metaphysicus so­lum divinae formae obtutibus consumpsit aciem, splendore sua­viter confusus & excaecatus; M [...]ns ejus quantumvis capacissi­ma, totum non capit Deum, sed dum Tu miser ad solem tuum lippias, vel refracto lumine perstrictus, dum vel in emananti lucis rivulo Lymphatus immersa lumina claudis; ille perspica­cior Aquila per debiles radios intuetur vel interminatum Lu­minis Oceanum, & Deum, quem totum non capit, reflexione speculatur.

Esto stupidus etiam;Conceditur tantillum, esse stupidum & causa recense­tur. neque hoc irride, cum tam Criticas for­maverit Angelorum Ideas, non potest non hebescere, & post spe­culationem adeo subtilem, vix sit non crassa Minerva. Cum sic sublime meditetur, non in studio, sed in admirabili stu­pore solum progressus facit; & quam bene sit attonit [...]s cum post meditationem adeo difficilem in hoc tantum scientificus evadat, ut cognoscat objecta sua solum se demirari posse, non assequi: quamvis vero tam ardua sit illorum intelligentia, infi­nita, Mystica, & spissioribus nubibus obvoluta quam ipsum coelum illorum habitaculum, verior attamen Philosophus est Mystagogus, quam ut absurdis Poetarum imaginibus repraesen­taret Deum; non illi dat oscula, Contactus, & amplexus, & ingeniosa multa divinitatis Contradictoria. Theoreticus ille fluctuanti cogitatione Navigat in ipsum coelum, & limpidio­rem aliquantulum Numinis Ideam format dum ille Deum suum contemplatur, aestu quodam, & divino fervore procul [Page 40] à terris rapitur, è conspectu mortalium trahitur in altum, quasi cum illo Numine solum conversaretur, quod intellig [...]re ten­tat; Vos interim ignatos & otiose ditescentes, infra relin­quit, miseros suae faelicitatis, & invidos spectatores.

Quidni autem in coelum tendat coelo dignior quam terris Philosophia? Verae felicita­tis ignarus hic mundus est & hallu­cinatur. nos forsan nimis ambitiose credimus humanum Vultum & Angelicum esse, quantum divinior esset Philoso­phantis imago. I coelum iterum pete tuum, quid hic nobis­cum, quaeris veritatem? credulae Mortalitatis est decipi; Universum hoc faedatum, quod vel ironice Mundum appella­mus, solum latiores suos habet anfractus, & confusior est laby­rinthus, ubi ignati nos & Vagabundi, per tortiles & varias rerum ambages per eluctatum miseriarum ordinem, seriem­que, tandem in sepulchrum, in voraciorem incidimus Mino­taurum, cum tam diu miseri fuerimus. Fata fallacia gratum nobis adulantur non esse. Morientes hallucinamur, blandimur aeternitatis & Monumentorum umbraculis, & cum tam diu vixerit & infeliciter deceptus homuncio, satis esse ducit ad immortalitatem modo subter terram habeat halituosum cada­ver, supra famam halituosiorem, & nihil magnificum praeter illud in marmore blandiens, Hic Jacet.

Non sic Moreris O Philosophe, Philosophus velut aliquid sublimius non, ut caeteri mor­tales, fato oc­cumbit. propius ad immortalitem ac­cedis. Corpusculum illud [...]unm systematum ingentium, & to­tins Vastae philosophia repositorium est, dum illud in rogo suo dissolutionem patitur, solum agitur Philosophice, & cadaver tantum in principia sua resolvitur, non philosophus: ex cineri­bus, ex flammis generantibus, tum illius anima juvenilior, ex surgit Phaenix, quae per posthuma Volumina (saepius in lucem edita cum illam eruditus autor deseruit) superstes est; scrip­tisque suis post mortem tantum vitam ducere videtur vitalio­rem; post obitum superest philosophus, & puriori vescitur aura scil. famae, & aeternitatis, cum ille labantem suum, & extre­mum exhalaverit spiritum, statim spirat alienum, & qui modo suo tantum, nunc alterius in ore vivit. Nec nunc tam aegre pa­tiaris animae tuae separationem, non in posterum exspires inter [Page 41] gemitus, & suspiria, illud divitis est qui moritur, & timet mori, cujus anima ut metallum & obseratur, & quam ut va­pidum & reluctantem exspirat halitum: purior aura tua est, cujus dum extremam particulam emittas amici tui Philologi le­gunt; Sic nihil ad Philosophum spectat ficta poetarum M [...]rs & Libitina, sed verior solum, quam ipse docuit, Metempsych [...] ­sis; non ille moritur, sed tantum in alium transmigrare videtur.

Sic placidus occumbit ille, Non de mar­more multum sollicitus, sed▪ tamen habet Monimentum & quovis aere perennius. nec aegre ferens, si forsan mag­nifico careret marmore; solum securius, absquein vidia, sine Mendaci, sine blandienti dormiret Epitaphio: attamen & ille suum etiam habet Mausoleum, idemque libellus & philo­sophi vitam exhibeat, & Monimentum; dum hominem tuum ô Socrate virtutibus expolias, sat & nimis propter famam & immortalitatem tuam sollicitus, tui simul & Herois Monimenti statuarius; Nec tibi (dum inter vivos satis ingrati) nunc offi­ciose ponant Athenienses Marmora: frustra tibi mortem intule­runt, ut supervacanea tantum liberalitate donarent; illi solum statuam tibi posuerunt tempore ruituram, tu tibimet aeternam.

Nec tua,Naturae dolet Philosophu [...] Moriturum. (Mi Philosophe) post obitum migratilem post mis­silem animam, sine lachymis, sicca celebrantur funera: non equidem exsequias tuas plangunt (nescio quae) fictae Camaenae, non Musarum, vel falsa Chimaerarum cohors, quarum (fi tale genus unquam fuisset) ne lachrymis quidem credendum erat, sed viduatae Natura dolet, & te quaerit ut absentem Amasium. Tu Furiosior veritatis Cupido illam per subtilissimas suas am­bages, per abstrusos Labyrinthos insectari solebas; illa perit arbores insectatae Daphnes aemula: Tu Divinior Apollo, illam per Corticulos, & membranas, per succos, & medullas, per totam & elegantem plantarum Anatomiam investigas: abdi­tos illa petit, & arduos mineralium recessus, & ex ignotis principiis concreta, mille ludens figuris, fallacem meditatur Proteum, à te subtilis prensatur & tortilis anguis, & ut inge­niosior Oedipus totius orbis aenigma resolvis. Vidi fornacibus inclusa Metalla, quam aegre suam patiuntur Analysin, quam [Page 42] occultis hamulis intus catenantur principia, quasi tibi Naturam elaboranti reluctarentur; Tu per distortam rerum [...]aciem, per transpositas Corporum Moleculas, solum confusa legis Veri­tatis Anagrammata: ut bene philosopheris, ut recte Verum cognoscas, ad Elementa, ad subtilem materiam pervadis, Tu tenuiora corpusculorum effluvia contemplaris, & ipsas vix sen­siles specularis Atomos. Quam mira nunc voluptate vides,Experimentum Torricellia­num. Na­turam ipsam in vitris laborantem, & illam hactenus fugitivam & Tubis & cylindris inclusam; dum mille modis gyrisque sese expedire conatur, quam te nova rapiunt Phaenomena & suc­crescet altius philosophandi materies!

Sed quorsum tendis Philosophia? nimium est Deum agere; tu tamen nimis audax artificiosam inferre potes necem, diffici­liorem & artibus Vitam res [...]tuere. Animalcula Vidi in Vitris philosophi [...]e morientia, quorum animae non expirant, sed In Machina Pneumatica a clarissimo Boy­lio a [...] per­fectionem ela­ta. machinis extrahuntur, ut saltent, dis [...]urrant, [...]lpitent, & per [...]vices inopinanter amissum quaerant halitum. Methodicam sentiunt Mortem, & mirantur se sana moritura, & parum per frustra retrahentibus spiritum Musculis, & fibrillis, Lethifero tandem artificio succumbunt attonita animalia, & ingenioso deliquio; sed quam adeo crudeliter exhalat spiritum etiam benign [...] Numinis instar inspiret Pneuma [...]us noster:Spiritum salis Aminoniaci, per quem vel animafugiriva revocatur, vel nova suppedi­tatu [...] uade mir [...] nobis im o [...]es [...]at Chy [...]ae pro­gressio. spiritu­oso [...] immo vitales profert igniculos, & volatilibus illorum quasi tot animarum effluviis, vitam vel ingeniose factam hau­riunt anhelantia cadavera; arte sublimatam respirant auram, & statim micant iterum arteriae, stagnatus & strumosus in vasculis C [...]uor spiritubus iterum rarefit, sanguificat, & in cir­culatu suo sol [...]to glomeratur; Mirantur stupendam Metamor­pholin resus [...]itata spectacula, & attoni [...]e circumspiciunt vix minus attonitos spec [...]a [...]ores; non ulterius fabulosum admi [...]e­ris [...], Vides hic Spiritus igniculos, profecto quasi tot aethercas particulas de coelo vere furatas. Nec hactenus tam absurde disputatum est an Anima sit Ignis, illud olim argu­mentis solum probasti, nunc experientia.

Sed leviuscula quaedam haec sunt artificia, immensum illud [Page 43] lum in Vitris coarctare, Quam jucunde spectat in vi­tris suis con­cavam coelorū peripheriam. non ut doctus olim Syracusanus solum imitari, sed & deducere; Solis cursum, Lunae laborem, Scin­tillantes Stellarum Asterismos, atque omnia quae vel in distans, ignarum vulgus, tantopere miratur Phaenomena, faelicior ille propius adducit, & speculis contemplatur: spectat ille nubi­bus suis inclusa, semiformata Meteora; Dum adhuc exitum suum quaerant & murmurent, ille videt reverberata tonitrua, glo­mere suo coelum percurrentia; non tecum, O Poeta delirans, absurde fingit Vulcanos, Cyclop [...]s, Aeolos, & aerios mul­tos ignium & ventorum Machinatores, non ille perspicacior hisce fabulis aeque ventosis hallucinabitur, sed in seminibus suis nitrosis & Sulphureis ille speculatur vix Embryonata ful­mina; & priusquam tremula febre sua correpta tellus quassa­tur, trepidatque, ille vel ipsa studet Symptomata, ut in cryptis Subterraneis inclusus mumuret aer,Terraemotus praedicere pos­sit & sic sal­vus eludathia­tum. ut Diastoles suas pulsusque Pn [...]umaticos patiatur propemodum animata terrae superficies, hisce praemonitus quam faeliciter incolumis evadat, dum Di­ves infaelix & ignarus horrore tum vel ipsa tellure trepidantior, per fissilem evanescit hiatum, & cum auro suo r [...]petit iterum abdita Mineralia: & sic vel ad ipsum Esse conducere videtur Philosophia.

Naturam ubi vel modeste celatam curiosus ille rimatur,Philosophus qualitates e­tiam occultas evestigare co­natur. Sym­patheticum, & occultum, (hactenus Philosophorum oppro­bria,) ut absurdum refutat Epitheton, dum id genus etiam intelligere tentat; quam tacito gaudio Magnetis & admira­tione rapitur, dum illecebris occultis, & appetitu nescio quo ille Chalybem attrahat etiam libidinosum, qui mutuis tandem & lascivis amplexubus coalescunt, ac si Natura res & inanima­tas Vellet esse pronubas, vel saltem ineffabili quodam amore Conjunctas, Voluptate stupet dum mirum hujusce Cupidinis Philtrum evestigare Conatur, Videt Lapidem obscurum, vi­lem, ardore suo flagrantem, & vel ipsam silicem duram, prae­posterum mollis desiderii subjectum, quae hic non, ut solita est, tela reverberat, sed Saucia sentit amicum ferrum, cujus & scintillae fortiter Elisae & igniculi profecto dicantur, & amo­ris incendia; sic forsan molles suas habeant flammulas, etiamsi [Page 44] dura reputentur marmora, & patheticis Amasiorum precibus surda. Nunc Oedipus ille per Corpusculorum effluvia aenigma­ticum hoc Naturae Problema resolvit; perspicax intuetur, Atomistarum opinio circa magnetem. ipsas tenues Atomorum effluxiones, ut ab illis in orbem pro­pulsus aer, gyrisque suis tremulum secum ar [...]ipiat ferrum, ab ansulis magneticis prensatum observat Chalybem, & ut cate­nulis, & gracilibus Atomorum hamulis trahatur amplexus hosce cupiens Metallum; sed irrides delicatam hanc hypothe­sin insulsior Galene,Galenus ad­versatur illo­rum se [...]tentiae. nec concipis ut tanta trahatur moles, per tam minutulam corpusculorum exilitatem, haud tamen ad­vertis ut tui corporis ingens moveatur strues, per Spiritus hos­ce tuos animales, vel per Atomos aliquantulum minores, nec in hoc delirantem esse puta Philosophum, ne majori deliri [...] vel ipse laboret medicus; Nunc ille magis dogmaticus evadit, & propemodum Mathematice suum explicaturus est Phaenome­non Sententia [...]ar­tesiana. sentit particulas striatas ab utroque vicissim egredientes, semet invicem complicantes, Mutuis illecebris sese pellicientes, donec tandem coeunt (pene dixissem) animata Mineralia; Et post omnia cum aliquandiu fuit hasitabundus, post quam inter magnetica variarum hypothesium allectamenta, stetit ipse Nutans & ambiguus Chalybs, tandem placide confusus, ite­rum virtutem hanc,Scepticorum scientia est ne­scire. fere Sceptice definiret sympathiam, & illam lubentissime veneraretur ut Numen aliquod occultum & incomprehensibile.

Quam Scientiarum avidus constanti meditatione pellicitur ad veritatem,Philosophus vitam post­ponit scientia­rum acquisi­tioni. & illam vel vita chariorem existimat; quam Entheus, non furens petis Aetnam tuam Empedocles, nimium est per ignem, & è puteis ardentibus, veritatem eruere, cum tam diu philosophiam tuam, nunc temet ipsum in principia resolvis, quam nobili profecto peristi rogo, nec cineribus tuis (vel adhuc calentibus) dederit urnam, Roma superba nobilio­rem, nec tu sanguinem ulterius fingas animam, sed ignem, sic subterraneus incedas Philosophus, & per non victrices flam­mas veram immortalitem acquiras, & in illis perpetuo trium­phantem ludas Salamandram. Hic & spectare videtur,Aristot. Peri­pat [...]ticus ille meditabundus, dum Euripum suum obambulat, [Page 45] & fatales oceani fluxus, refluxusque speculatur, quàm anxie causam inquirit, rimatur, sciscitatur; negat, affirmat, & similes aquarum aestus & reciprocos imitatur confusus ani­mus, tandem quos non mente capiat fluctus, ore trahit, & auribus, donec simul undis, & fluctuanti cogitatione sua Lym­phatus Cessit; Sed non sic te ô faelicior (hujus aevi) Philosophe pontus habebit; in maris equidem fundo veritatem quaeris, sed sapientior urinator factus,Sententia. ingenioso quodam artificio salvus eludis aquas,Aristot. Vel tecum agnoscet dominam suam in caelis, refluens Oceanus,Epicuri, & Gassen. Vel fluxum admirabilem telluris hujusce motu Mathematico conciliatum;Cartesii cir­ca fluxus Oce­ani. Vel tandem per vortices per caelestem materiam, & aeque fluentem demonstrari potest quaesitum problema.

Miremuretiam à te res & infinitas ad decenarium redactas,Logica. in angustis Categoriarum ergastulis compressas, ut non solum Homerum sed & mundum habeamus Nucleatum, Utrosque fi­nes terrae (quos nec sol ipse valet) Philosophantes prospicia­mus, & dum tu, Dives, glebam fundumque tuum, ne quidem Isthmum, sinumve glorieris, terram & Oceanum, & quic­quid polos interjacet ingenioso delirio possidere videntur Geo­graphici, sed ut ille foelix Philosophiae deditus est, sic & Re­ligioni, si numquam Philosophatum fuisset, feles, catulos, & quotquot brutos adorarunt deos Aegyptii superstitiosi, vel ad­huc Veneraretur aetas ignara. Divinus semper habeberis O Plato, & mysteriorum facilis judex; Dogmata tua velut Ora­cula quaedam divina cum amore redundant, quae vere docent lascivientem Amatorculum Amare, nec ut caeteri mortales quo­rum animae vel ante mortem transmigrasse videntur, viventia Brutorum apographa, sed reflexionibus & Ideis, Angelorum modo procare doces per missiles oculorum radios, & innocua liquescentium animarum effluvia: ille Metaphysicus etiam causas cum eventis, effectisque suis leviter repugnantibus, ingeniosa suavitate quadam conciliat, Numen specularus est ipsum, quod ad studium non alio Pelliciebatur philtro quam admira­tione, & ex deo suo toties admirato vix evaderet non aliquan­tulum divinus; Et tibi debetur O Socrates; si moralitate tua mansuescat ferum illud humanum genus; tuum est, si difficili [Page 46] bile refraenemus agitata pectora, & vel ultra bruta sapiamus.

Dic mihi si possis ignare Dives tantum haec leviuscula, ut solvatur lachryabilis aether, Ignarus Dives, quae maxime ante occulos versantu [...] non intelligit. & ut distillans aqua in sua glo­meretur stillicidia, ut Crystalla (vana tua forsan & non intel­lecta supellectilia) e puro suo concreta sint gelu, ut tua tandem vel nutritiva vesceris aurâ; vivis equidem & spiras, sed bru­torum modo, Causam ignoras, & respirationis organa: solum oculorum aciem possides, ingenii nullam, & sic quem non com­prehendere possis philosophum, contemnis: illum forsan ad­miraris qui solum umbram hominis in tabella designet, qui tan­tum elegantes pingendi minutias assequutus est; ut laudes de­lineationes accuratas, oculorum fulgur, vel viventium aemu­lum, capillorum elegantiam, venustatem oris, & totius vul­tus illecebras propemodum in ipsa pictura procantes, & haec simulacra tantum coloratam vitam agentia in augusto tuo quam ornatè suspenduntur aedificio; (sed quam misere, languesceres, O delirabunde Senecio, si tibi pictae solum apponerentur Epulae? si tuus & appetitus uti visus pasceretur imaginibus) tu tamen ingeniosiorem illum irrides qui maris fundum, terrae centrum, coelorum orbes & habitacula, delineare potest, qui mores, mentes, passiones, & totum tam accurate describit hominem, ut è scriptis propemodum reflexa rever­beretur imago, & quaedam Universalis Idea corporea; qui natu­ram pingendo omnem artem, & naturam ipsam excellit qui illa pingit, quae vix pingi possunt, quae flexibus suis decipiunt artificem, & subtilitate sua ipsum eludunt penicillum.

Nec cum sannis & multo Scommate tandem illudas ho­nestam Philosophantis simplicitatem;Philosophus non decorem observat. totus in scientiam mi­grare solet Animus philosophiae deditus, ut nihil aliud curare videatur praeter scire, non ille decorem observare solet, non affabiles nurus, non gestus adulantes: officiosam hanc vel è scriptis excludit elegantiam; non ibi fucus quidam adscititius rudia ejus decorare solet systemata, non phrasium phalerae, pompa figurarum, & sententiarum Majestas, ille clarâ verbo­rum significatione, dogmata sua tradit, nullo splendore mu­tuatitio, [Page 47] sed ut verior sol propria & perspicuâ luce peragit cursum suum Philosophicum, colligit, eligit, & è diversis unam componit philosophiam, quae caeteris perfectio evadat, quam statim colit, veneratur, & hujusce sui numinis Ideam ex omnibus aliis maxime delicatam efformat; sic literis enu­tritus tandem ad senium ad immortalitatem adolescit, nec nunc per multiplicem annorum seriem, mutatum, ignotum, & pene Metamorphoseos apographum, Phil. senescens Venerabilior est. irride senem: tum primo bene Philosophatur, cum senescere coepit, & altius medita­tur, cum hebescat, dum in alta meditatione defixus incedat nostrûm incuriosus senex, quam stolide statim à nobis deli­rare dicitur, cum placido fervore quodam, erudita sua per­legat Metaphysices systemata, dum vel extra se rapitur ad sa­cras Numinis & Angelorum Ideas, solum doctius illum insanire putamus; proh van [...] suspicio! & verius delirium, ille tum nullo modo furibundus est, sed Entheus; non delirat, sed so­lum nimis & ultra nos sapit; aetas, illa [...]udicris, & lasciva, Philosophiae [...]yrociniis ne quidem adaptata est.Reverenda senectus stu­diis magis ac­commodata est. Quam assi­due literis incumbet adolescentulus & pedibus, & genio Vaga­bundus? dum spirituosior ebulliat sanguis, & petulans cere­brum ad procantes pelliiciat Ideas, quam alte speres illum me­ditaturum? quam sibi reverentiam conciliet puet adhuc im­pubes, & ne quidem barbatulus? illa rugis, & canitie, tre­menda facies ut sacrum aliquod, & divinum non tantum reve­rentiam sed & tremo [...] em incutiat. Vidi Philosophantem senem, mystice loquentem, & dogmata sua quasi tot oracula proferen­tem, quam veneratur illum Auditorum corona, quam avide captant axiomata, [...]heoremata, & quam ad illa stupent, quae non intelligunt, dum librum tandem claudit, & verendum fileat Oraculum, quam bibulas illorum aures (& quasi plus ad­huc expetiscerent) pendulas relinquit, & hiantes; Vidi Ty­rones erudito duello triumphatos, per Methodicam, & ordi­natam disputationis aciem profligatos, dum solus tandem are­nam possideret invincibilis ille senex, inter arma, syllogismos, & sophismata triumphans.

Nec tandem, nimis officiose Dives, miserearis hujus senii [Page 48] forsan, & melancholiae; illa solitudinis species, quam max­ime conducit ad faelicitatem; floruit apud Heraclitum & forsan Vegetior, etiam Lachrimis rigata Philosophia, sed tamen Philosophus nunquam solus est,Philos. non solitarius est, ut vulgus ig­narum opina­tur. dum inter libros vagentur pe­regrinantes oculi, cum enim in aliquod ignotum, & abstrusum, defixus est calamo suo facundo tacite confabulatur, cum placi­dam & ingeniosam formaverit Ideam, cum ipsâ cogitatione delectatur, & tacita sese prodit haec Voluptas, per Philoso­phantium affabiles nutus, placidos risus, variosque gestus, ha­bet etiam philosophia flores suos, hortulosque ubinam & in­ter luxuriosas opinionum varietates, (non secus ac natura sua toties speculata) ludet ipse Philosophus, ubi cum delectu Va­gatur, & diligens ille, velut animaculum illud Mellificum, lascivo quodiam studio undique succidas suas carpit hypotheses, & diligentia simul & judicio ex omnibus colligit argumen­tis, Nec in posterum illa mentis operatio, Judicare profunda, molesta reputetur, possumus & cum judico lascivire, modo Philosophemur.

Esto tamen meditabundus homo,Conceditur esse melancholicus sed in illa temperie fae­licior est. Solitarius, etiam & me­lancholicus; illa temperies quam bene meditationibus accom­modata est: solum mentis est secessus, & anima sic intus co­acta, altius omnia pervadit, in ipsam materiam contemplatam penetrat, & descendit, accuratius Scrutatur, notionesque suas habet perfectiores, & dum in unum intenta illud formatrici cerebro perspicacius inurat, inscribatque: sic haec animi tempe­ratura vel ad hoc conducit quod perspicacior evadit philosophur, intus retinet animam, à corporis concretionibus abstractam, ab omnibus Curis praeter illam studendi vacuam, & à rebus, & negotiis, sui Nobilioris fati contradictoriis, semotam. Quam bene tibi gratularis melancholiam (Stagirita) tuam, nec im­merito Spirituosiorem poetarum, & Oratorum irrides tempe­riem, qui dum Fabulis, & Mysteriis, Metopharis, & llego­riis & toto genere Rhetorico vel in ignem transmigrare co­nantur, omnia etiam (nimis ingeniosi) cum fuco, fumoque perturbant.

[Page 49] Sed nunc, non amplius irride (Sollicitabunde Dives) hic mireris potius, & invideas, animae placatae, sibi vacantis, faeli­tatem; quicquid rebus ipsis deest ab opinione Philosophantis suppletur, & sic saltem delirante quâdam & supposititia faelici­tate beatur, securus ille fruitur hypothetica sua beatitudine, quae non ut opes vestrum levidenses, & volatiles, vel etipi, vel sur­ripi possunt, ille sic major est quam cui possit fortuna, vel ipsa potentiora numina nocere, spernit infensam meretricu­lam, nec timet iratos deos, qui vel ipsi, vix faelicitatem hanc eripiant philosopho, nisi vitam simul & cogitationem, eandem habet & cerebri, simul & sanguinis, effervescentiam, nec lasci­vus ille fingendi calor languescat, priusquam & naturalis de­ferbuerit, sic idem est philosophum, infaelicem, & neminem, reddere, ne fictitia sua desinet secunda fortuna, nisi totum & animal cogitativum.

Proh frustra Consulitis O Parcae, nihil à Philosopho eripia­tis; ille nunquam amittit vel amicum vel objectum amabile; umbratilem semper illius habebit praesentiam; & quod non oculis adeundum est, eadem voluptate, mente fruitur & Ideis. Quamtumvis vero se sic faelicitare potest Phantasia sua, & nul­la non voluptas sit nativa fingentis cerebri proles, non tamen cum insania lascivire solet, non sibi fingit quas contemnit, aulicorum opes; Principum pompam, Imperatorum majesta­tem & adorationem; haec Magnificentia solum secum tumul­tum trahit; & forsan Diviti deliranti confusa sua perturba­tione mirifice placeat, illa minime Philosophantis cere­bellum delectaret, sed confunderet; & sic dum Tu Dives verae voluptatis ignarus, multo cum Auro confuse splenden­tem admireris Regiam, Ille magis sollitudine sua superbus, per sylvas, per opaca delitescit nemora, ubi majori volup­tate Philosophatur, cum per arbusta rutilantia spectet languen­tes radios, cum moestus Sol & occidens, (quasi Noctis adven­titia conscius) Horizentem suum pudibundo quodam rubore relinquit. Dum Tu superbe petis Regum palatia, & tumul­tuosos negotiantium Strepitus, Ille (silentii magis ambitiosus) regaliores petit populorum umbras, quae stridulo suo murmure [Page 50] & blandienti trepidatione quadam, non ut aularum strepitus, somnum & quietem impediunt, sed potius suadent, quibus & in [...]mbraculis post mortem ludunt & delectantur, vel ipsae [...] Monarcharum Umbrae.

Ingens Tu Dives, & Politicus, quanta cum sollitudine Spectas? regna sua tandem faelicitate laborantia, dum illo­rum fata perpendas; & angore sollicito spectas distortam, & confusam rerum omnium faciem, dum crudelem & per pla­teas viasque triumphantem hostem aspicias, bella spirantem & incendia: Dum quaqua versum spargit neces, & undique dominatur sanguine solum purpuratus ille Tyrannus, terrasque cruentatas, & multa cum caede madidas, pax tremibunda relin­quit: Non haec terribilia quietum, & securum turbare solent Philosophum; cujus anima nunquam ad pompam, ad faelici­tatem lactata, non omnino patiatur miseriam; Aurum, ar­gentum, & caetera vana ditescentium supellectilia, ut nec no­vit, ita nec postulavit, neque nunc per confusam rerum per­turbationem amittat, faelicior Niobe, quae cum sine filiis est nec orbari potest, sic dum Tu miserior Dives, per hasce re­rum facies Attonitus, bella, rapinas, Obsidiones, & saepe mortem, cogitationibus anticipatam formidas; horum in cu­riosus Archimedes noster, placide trahens, lineolas, & figuras, sine prospectae mortis anxietatibus occiditur.

Proh! absit ut jam tandem Philosophiae insultarent opes, ut illa faeliciores vel ipsae haberentur miseriae, sic & pro nihilo ha­beatur scientia, in punctum suum se contrahat Ge [...]metria, & tota ruat scientiarum basis; Sed hactenus in Divitem trium­phasti, Mi Philosophe, & nunc vel in ipsâ Morte trophaea po­nes, cum ille lutulentam suam exspirabit animam, prensatam, luctantem, & invitae mortis angore plenam, distortis oculis, pectore anhelo, mixtis sudoris & lachrymarum stillicidiis, totoque genere convulsivo laborabit; dum umbra sua non adhuc defaecata, cavernosas rimabitur mineralium latebras (ut [Page 51] vel post mortem cum adorato suo superbiat auro,) tua purior vitalis flammula vibratilis in altum tendit, & dum anima in ultimam, in extremam, palpitat fibrillam, aeternitatem illa spi­rat, De deo Philosophatur, & per aethera lapsa, plaudens tan­dem Orbi suo inferitur.