[...]
[figure]

[Page]PLANTARUM Historiae Universalis Oxoniensis PARS SECUNDA SEU Herbarum Distributio Nova, PER TABULAS COGNATIONIS & AFFINITATIS Ex Libro Naturae Observata & Detecta.

AUCTORE ROBERTO MORISON Medico & Professore Botanico Regio, nec non Inclytae & Celeberrimae Universitatis Oxoniensis P. B. ejusdemque Hort. Botan. Praefecto primo.

[figure]

OXONII E Theatro SHELDONIANO

Anno Domini M. DC. LXXX.

[figure]

PRAEFATIO AD LECTOREM.

CUM primum animum seriò ad studia Botanica appulimus, sub auspiciis Serenissimi Principis Gastonis Franciae, observavimus complures, imo omnes pene, Authores de re Botanica confuse & sine ordine ac methodo scribentes, etiamsi in edendis ac illustrandis lucubrationibus operam posuerint non pauci, iique exquisitae eruditionis viri; ut inter Italos, Petrus Andreas Matthiolus, Andreas Caesalpinus, Fabius Columna: inter Gallos, Johannes Ruellius, Jacobus Dalechampius: inter Ger­manos, Otho Brunfelsius, Valerius & Ericius Cordus pater & filius, Hieronymus Tragus, Leonardus Fuchsius, Theodorus Taber­naemontanus, Joachimus Camerarius: apud Helvetios, Bauhinus uterque frater Casparus & Johannes, Conradus Gesnerus: inter Flandros, Carolus Clusius, Rem­bertus Dodonaeus, Matthias de Lobel: inter Anglos, Gulielmus Turnerus, Johannes Gerardus, Thomas Jansonus, Johannes Parkinsonus: omnes hi cum trecentis aliis minoris notae apud va­rias Nationes in re Botanica desudarunt, nondum tamen omnes, nec quivis eorum id assequutus est, ut methodum veram & genuinam, semper & constanter eandem, seu eodem semper se modo habentem, à tertio mundi creationis die, detexerit. Quamobrem non exiguum operaepretium nos facturos identidem reputavimus, post omnes supra recitatos, atque multos alios recentiores au­thores evolutos, Historiam generaliorem Plantarum aggredi, aliquot abhinc annis (dum operam da­bamus per decennium Celsitudini ejus, nempe Aurelianensium Duci praefato) incoeptam. Quanquam & laboris magnitudo & difficultas perficiendi nos ab hujusmodi coepto deterrebant; adde expensa­rum immensam summam, & fastidiosam ac nauseosam Pictorum, Chalcographorum, Typographorum, aliorum (que) id genus hominum artes manuarias exercentium turbam; nihilominus quidam amici hic animum nobis addiderunt, viri satis per orbem terrarum clari, non solum pereruditi, sed etiam bono publico studentes (quorum judicio, a prima cum ipsis notitia, multum tribuimus) qui id a nobis tan­to felicius faciliusque praestitum iri sibi pollicebantur, quod fama nostra per totam Europam inter Botanicos ante aliquot annos evolaverat, quod (que) etiam è longinquo ad magnum hoc opus suscipien­dum à quibusdam majoris notae excitati fuimus: horum igitur partim consilio atque hortatu, partim studio at (que) affectu erga rempublicam Botanicam stimulati, ad immensum hunc laborem non sine faustis auspiciis accingimur. Intelligant rei Botanicae studiosi nihil apud Botanicos supra citatos, aliosque quorum nec dum meminimus; hucusque nisi chaos confusum & [...] in disponendis & rite asso­ciandis plantis inveniri; atque multum interesse reipublicae Botanicae, ut methodus vera & genui­na, a primordio mundi a Deo & natura data, imo numeris suis omnibus absoluta prodeat. Obser­vare praeterea velim Lectorem me non detractum ire tot tantorumque hominum doctorum conatibus, quibus si in multis offendissent danda esset venia, cum facem nobis praetulerunt sequuturis; ac quod semel pro saepe à nobis offerendum erit, cum officio suo strenue perfuncti sint, superest ut ea quae illi sibi excidisse testantur ex Hallucinationibus ipsorum a nobis allatis, & Methodo nostra exhibita, dispo­nente plantas per genera & species, definiendo genera & describendo species, per Tabulas cognatio­nis & affinitatis exhibeamus; & genera & species, inquam, a tessera seu symbolo notâve essentiali, à fine ultimo petitâ, omnium plantarum hisce quinque Sectionibus contentarum, cum cohaerentia Sectionis cum Sectione (quantum fieri potuit) disponamus.

In describendis hisce nostris de stirpibus Tabulis quid praestitum sit observabunt Botanici; licet plerique fortassis à nobis prolixa oratione enarratas plantas existiment, maluimus tamen, imo ele­gimus id aliorum versatorum in arte Botanica ac aequi cujus libet judicio potius deferre, quam de nostris lucubrationibus multa praedicare, affirmare tamen ac profiteri (& quidem uti speramus ci­tra arrogantiae notam) audemus, nos laborasse omnique studio annixos esse, ut clare, dilucide & quam commode fieri potuit breviter (succisis superfluis) singularium stirpium historiae [Page] sive descriptiones proponerentur, praemisso classibus sectionibusve ordine quàm licuit commodissimo atque expeditissimo, digerente plantas secundum genera & species, praemittendo itidem generibus longe patentibus, imo & intermediis, suas notas essentiales à Natura datas, quae plantas certo in­dicio notu faciles reddunt. Haec autem quo labore, quâ cura ac industria a nobis sunt digesta, fa­cile is cognoverit, qui stirpium multitudinem in hisce Tabulis nostris exhibitarum ac descriptarum, earumque varietatem, observare & attentius expendere voluerit. In immensa Herbarum multitu­dine illud desiderari video quod in alio quocunque agmine incomposito maxime expeti solet; nisi enim in ordines redigantur & veluti castrorum acies distribuantur in suas classes, tumultu & flu­ctuatione omnia perturbari necesse est. Id etiamnum maxime in plantarum examine contingere vi­demus: cum enim inordinata multitudine obruatur intellectus, errores inextricabiles, & morosae altercationes ut plurimum exoriuntur: ignorato utique proprio genere nulla descriptio, quamvis accurate tradita, plantam certam demonstrat, sed plerumque fallit; nam confusis generibus omnia (saltem species) confundi oportet. Cum igitur scientia omnis in similium collectione & dissimi­lium distinctione consistat, haec autem distributio est in genera & species veluti classes secundum differentias rei naturam indicantes, conatus sum id praestare in universa plantarum historia, ut si quid pro ingenii mei tenuitate in hujusmodi studio profecerim, ad communem utilitatem profer­rem. At ordo, qui secundum naturarum societatem assignatur, omnium facillimus, tutissimus, utilissi­musque reperitur tum ad memoriam adjuvandam, tum adfacultates contemplandas: facillimus quidem, quoniam differentiae ex ipsamet natura prodeuntes maxime sensibiles sunt & unicuique manifestae, neque fallunt ut adventitiae conditiones, quae non sunt perpetuae: ad memoriam eti­am pollet, quoniam in compendio sub generibus ordinatis clauditur paene immensus plantarum nu­merus, adeo ut eas quae nunquam antea visae sunt unicuique liceat in suam classem redigere, &, si innominatae sint, nomine sui generis appellare: tandem & facultates quas Medici maxime quaerunt & expetunt, tanquam proprietates innotescunt ex naturarum cognitione; quae enim gene­ris societate junguntur, plerumque & similes possident facultates. Persequendo autem secundum hunc ordinem plantarum historiam, fit ut brevior descriptio satisfaciat, non enim cogimur in singulis ea repetere quae communiter generibus conveniunt, atque adeo ex certa & brevi descriptione para­tur notitia, ut pictura certiorem efficere non possit: nam non omnes differentias pictura exprimit ut oratio.

Ad curationem variorum morborum adhibuerunt ac utiles stirpes observarunt antiquitus Me­dici; reliquae artis partes post natae sunt: quae tametsi Medicum aptiorem & perfectiorem red­dant, a nonnullis tamen neglectae vel etiam contemptae sunt, non minus quam hodie stirpes. Me­dicorum autem veterum nemo fuit qui non & stirpium & simplicis medicinae notitiam sibi comparare studuerit, si non omnium, saltem earum quas ad medicationes adhibuerunt. Atque hinc est quod Galenus omnes Medicos artisque medicae studiosos adstirpium cognitionem adhortetur. Medicus (inquit l. 1. de Antidotis) omnium stirpium (si fieri potest) peritiam habeat consulo; sin mi­nus, plurium saltem quibus frequenter utimur. Nobis autem stirpium Historiam universalem meditantibus de methodo ac ordine non exigua accessit solicitudo. Nam quemadmodum artes om­nes ac scientiae, si methodico aliquo ordine distribuantur, non exiguum ornatus ac lucis inde refe­runt: sic stirpium historiae hinc plurimum gratiae ac decoris accedere posse haud dubium est. Tam­etsi facile sit inventis addere, qui tamen inveniat quod non inventum prius, non invenitur facile. Quem penes jus & norma plantas detectas recte disponendi aut vere riteque describendi, nisi eum qui frequenti atque iterata inspectione, earum flores, capsulas seminales seminaque diligen­ter & summa cum attentione consideraverit? Quod mihi objiciet ignavus forte stupidusque Bo­tanicus, factu facillimum, quandoquidem patebant fores a tertio creationis die, ex nostra supra allata assertione, in hodiernum; at nullus in haec penetralia ante me ingressus, nullusve secreta methodi verae hucusque, etiamsi in propatulo fuere, detexit. Vana haec a quibusdam habe­ri possunt, ast sunt vera, atque eo fine haec Posteris relinquo ut sciant Christophorum Columbum Indiam occidentalem, cujus ante ipsum nulla unquam fuit mentio, primo de­texisse Hispanis, ipsius tamen tempore ab ipsis nihilominus exprobratum, inventionem fuisse facillimam; ipse vero Columbus, ut modeste illorum ingratitudinem, simul & imperitiam arrogantiamque ostenderet, ipsis ovum porrexit, ut sagacissimus inter ipsos id rectà erigeret aut stare angulo acuto per se faceret, quod captum illorum superare observans, vel depresso ovi an­gulo [Page] acuto paululum frangendo, vel ut aliter perhibetur, assumpto modico salis stare recta fecit ovum; sic illorum arrogantiam simul & inscitiam posteris detexit. India Occidentalis extabat à con­dito mundo, at nullus ante Christophorum de eadem unquam cogitavit. Sic plantae eadem nota ge­nerica à tertio creationis die afficiebantur; at nullus ante me à nota illa generica ac essentiali in methodum easdem per tabulas cognationis & affinitatis reduxit. Sed de his satis, ad magis seria pergamus.

Inter Medicinae partes, quae haud paucae existunt, stirpium ac simplicium notitia, ut nec minima, nec postrema, sic praecipua semper habita fuit, utpote antiquissima, quaeque ipsi arti originem con­tulit ac praebuit. Cum enim nulla ars medica esset, à notitia nonnullarum stirpium initium sumpsit, quas veteres illi Heroes quibus artis inventio adscribitur, vel casu aliquo monstrante, vel alio modo cognoverunt: & deinde frequentibus experimentis ad curationes variorum morborum adhibuerunt ac utiles observarunt. Nunc tandem quam in harum quinque Sectionum herbarum historia vobis Subscriptoribus ac Benefactoribus obstrinxeram fidem libero, serius haud dubie quam multi exop­tassent, & quam ipse constitueram. Sed multa subinde praeter spem incidunt, quibus nostra consilia perturbari atque iis moram injici contingit: sic mihi variis ac diutinis negotiis occupato, ac frustra­tionibus impedito, historiam harum quinque Sectionum huc tenus absolvere non licuit. Maximam harum Sectionum quas hic complexus sum partem, quoad earum dispositionem à nemine (cujus lucubrationes legerim) hactenus observatam certus sum. Ingenue insuper profiteor meam hanc methodum non ex libris Botanicorum scribentium, sed ex Libro Naturae mire & mere depromp­tam. Caeterum meos labores, quales quales sunt, tametsi lectorum quorundam malevolorum ex­pectationi fortassis non respondeant, bonos boni consulturos & candide, sicubi lapsus sum, inter­pretaturos confido: quod si fecerint, reliquam quam mihi Deus optimus maximus concesserit vitam adstudia Botanica pro meo modulo promovenda impendendam esse sciant.

Plantarum & aliorum simplicium cognitionem apud priscos & etiam inter neotericos celebrem fuisse, ac summo in honore habitam; imo perjucundam & delectabilem, atque ad vitam tuendam summopere necessariam, non à philosophis tantum & medicis, sed etiam à regibus, veteres testantur historiae. Siquidem Plantae in medendo primum obtinent locum, cum sint illae basis & fundamentum Medicinae; quin & illis sanitas praesens incolumis servatur, vitaque in multos annos producitur: iis quippe omne morborum genus depellitur, ac deplorati etiam interdum, quorum in extremo spes salutis est posita, luci auraeque natali redduntur. Hinc authores multi stirpium facultates summo studio sunt prosequuti, & earum formas & imagines affabre sculptas exhibuerunt, & an­xia cura medendi explorarunt vires, scriptisque easdem posteritati consecrarunt. Ac cum quili­bet pro ingenii excellentia sententiam suam publicae utilitatis causa scriptis divulget, nec mihi idcenseo vitio datum iri, cum aliorum, imo doctorum, sententias convellam atque improbem, quum nullius lucubrationibus quicquam derogem, sed potius quicquid à me profertur, illud omne viro­rum ingenuorum, candidorum & eruditorum (non autem momorum atque ignavorum cavillato­rum) judiciis subjectum atque adeo commendatum velim. Itaque tantum abest, ut qui hoc stadium ante nos sunt ingressi, quanquam perdocti, gnavi & seduli Scriptores, nos deterruerint, ut nobis potius facem, imo lampadem hanc tradidisse & ad eundem cursum invitasse vide­antur: sicuti nec noster hic labor improbus ad alios avertendos institutus fuit, sed ad acuen­dum potius aliorum ingenium, majoremque diligentiam. Sed cum plerique mortalium, etiam do­ctissimi, in plerisque plantis haesitent, atque saepenumero earum cognitionem non solum ignorent, imo modum ipsas ad peculiaria, propria & genuina genera speciesque reducendi omiserunt. Nullus omnino est inter mortales qui omnia norit, nec nisi soli Deo convenit Plantarum omnium simul, earumque virtutum perfectu scientia. Cum memoriam impediat, atque obruat tanta plan­tarum copia & varietas absque methodo certiore, quam à praedictis omnibus Botanicis hucusque traditur, inde multi à plantarum studio absterrentur: quippe studium hoc arduum & difficile est, partim ob magnum plantarum numerum, partim vero ob nominum apud Authores diversitatem, sed multo magis ob defectum verae & infallibilis methodi. Hinc Plantae memoria facilius excidunt, cum unius ejusdemque Plantae tot varia nomina ab authoribus proponantur, & propter tot no­minum diversitatem plantis impositam non tantum appellationes genuinae, sed & notitia & cognitio tota confunditur, quae studiosos ac etiam professores rei Botanicae ab hoc studio adeo Me­dicis necessario seducunt. Quare studiosi complurimi, imo & Professores ipsi, saepius & ardenter [Page] summis precibus efflagitarunt, ut hos nostros labores communicaremus, at que methodum hanc no­stram, omnium adhuc propositarum (absit jactantia) faciliorem certioremque ipsis exhiberemus, per tabulas cognationis & affinit at is dispositam; tandem ipsorum precibus victi, manus dedimus. Cum it a que omnium plantarum, tam ab antiquis, quam recentioribus descriptarum & nostris obser­vationibus detectarum & exhibitarum Historiam hanc universalem contexendam in me susceperim, primum Herbis antiquitate reliquis stirpibus lignea materia constantibus praeferendis inter omnes dare locum statui, in hac secunda historiae nostrae generalis parte; quia notu & distinctu arboribus sunt difficiliores, easque numero longe excedunt. Et quod prioritate naturae excellant Herbae, facile probatur ex sacris paginis Genesios cap. 1. v. 11, 12. ubi leguntur haec verba. Germinet terra her­bam virentem & facientem semen, & lignum pomiferum faciens semen juxta genus suum, cu­jus semen in semetipso sit super terram, & factum est ita, & protulit terra herbam virentem & facientem semen juxta genus suum, lignumque faciens fructum & habens unumquodque se­mentem secundum speciem suam; & vidit Deus quod esset bonum, &c.

Cum enim Herbae (uti dictum) notu & distinctu difficiliores sint, & numero longe excedant ar­bores, frutices suffruticesque lignea materia constantes; ideo Herbas numero plures, difficiliores & confusius apud authores traditas aggredimur, ne idem nobis contingat, quod Dalechampio & Jo­hanni Bauhino praematurâ morte ablatis, at que eorum operibus in manus male versatorum in Bo­tanicis incidentibus contigit. Porro observantes suffrutices bacciferos scandentes primae Partis agmen claudere; idcirco ab herbis bacciferis Historiam herbarum incipere animus fuit. Prima Sectio continet Herbas bacciferas tam scandentes quam non scandentes: scandentes campanulatas lacte­scentes & non lactescentes: scandentesque pomiferas. Secunda sectio, Legumina seu siliquosas, tam scandentes quam non scandentes & Trifolia leguminosa seu Legumina trifoliata, &c. Tertia, tam siliquosas quam siliculosas bicapsulares tetrapetalas. Quarta, tricapsulares hexapetalas. Quinta, tricapsulares plantas monopetalas pent apetalasque: bicapsulares monopetalas: quadricapsulares tetrapetalas: pentapetalas quinquecapsulares & multicapsulares: pentapetalas (que) unicapsula­res &c. Primo in generibus longe patentibus singularum Sectionum not am genericam & commu­nem unicuique generi superiori assignamus: Secundo, Notas subalternorum generum: Tertio, Ta­bulas cognationis & affinitatis cum duratione plantarum singularum, cum notis suis characteri­sticis earundem durationem indigitantibus (scilicet ☉ vivaces, ☿ annuas) proponimus: nomina in uniuscujusque speciei principio adjicimus: natales versus finem: denique Temperamentum & Vires, Hallucinationes Caspari Bauhini aliorum (que) authorum tandem addimus: quae omnia authoribus paene inusitata methodum nostram omnino novam facilitant, cum ad memoriam adjuvandam, tum etiam plantas earum (que) facultates retinendas. Vale amice Lector & harum quinque Sectionum dispositione multis peregrinationibus ac lucubrationibus acquisitâ fruere, donec reliquae prodeant eadem me­thodoper Tabulas cognationis & affinitatis dispositae.

Tuus tuisque inserviens commodis ROBERTUS MORISON Medicus & Professor Regius Botanicus, nec non Universitatis Oxon. P. B. ejusdemque Horti Praefectus primus.

PLANTARUM Historiae Universalis Oxoniensis

PARS SECUNDA, DE HERBIS

SECTIO PRIMA De Bacciferis & Scandentibus.

IN hoc primo libro seu sectione prima herbarum, seu plantarum molli he [...]cea materiâ constantium, exordiemur à bacciferis herbis: quia majore [...]Spam [...] [...]bent connexionem (ex libro naturae) cum fruticibus & suffruticibus [...]ciferis, in partis Primae Capite ultimo explicatis. Et in primo capite hujus p [...]mae Sectionis tractabimus de Bacciferis Scandentibus & non Scandentibus; in secundo de Scandentibus campanulatis lactescentibus; in tertio vero de Scan­dentibus pomiferis.

CAPUT I. Bacciferae Scandentes & non Scandentes.

BAcciferam plantam appello, cujus fructus exterius constat pellicula involvente succum & semina. Et quae destituuntur hisce conditionibus, improprie dicuntur Bacciferae a­pud authores: sive sint arbores, frutices, subfrutices aut Herbae: & idcirco vitio verten­dum authoribus putamus, qui Baccas Lauro, Paliuro, multisque aliis assignant. Impro­prie enim hujusmodi baccae dicuntur, ut fusius postea declarabitur in doctrina à nobis ex­hibenda.

TABULA I.
  • Bacciferae non scanden­tes, Asparagus.
    • 1. Foliis acutis, C. B. P. Corruda prior, Clus. Hist.
    • 2. Aculeatus alter, tribus aut quatuor spinis ad eundem exortum, C. B. P. Corruda altera, Clus. Hist.
    • 3. Aculeatus spinis horridus, C. B. P. Corruda 3. Clus. Hist.
    • 4. Domesticus, Eyst. Hortensis, Dod.
  • Bacciferae scandentes, minores.
    • 5. Bryonia alba, Dod. Vitis alba, Matth.
    • 6. Bryonia nigra, Ger. Vitis nigra, Matth. Sigillum Mariae & Tamus, Dod.
    • 7. Planta recentiorum Alsines majoris facie, baccis Solani, Ad. Lob. Ca­cubalus Plinii, Hist. Lugd.
    • 8. Clematis pentaphylla, flore roseo clavato, nobis. Marocuia, seu Maru­cuia, Georg. Marcgr.
    • 9. Clematis trifolia seu flos passionis, flore viridi, nobis. Marucuia 3. Georg. Marcgr.
TABULA II.
  • [Page 2]Bacciferae scandentes capreolis, majores.
    • 1. Clematis passionalis pentaphyllos, flore campanulato, Monting.
    • 2. Clematis passionalis triphyllos, flore roseo, nobis. Passiflora trifolia, flore roseo, Monting.
    • 3. Clematis triphyllos, flore luteo, nobis. Passiflora trifolia, flore luteo, Mon­ting.
    • 4. Clematis Marocuia pyriformis minor, nobis. Marucuia pyriformis al­tera, Georg. Marcgr.
    • 5. Clematis Marocuia pyriformis major, nobis. Marucuia Guacu seu py­riformis. Georg. Marcgr.
    • 6. Clematis passionalis folio bifido, nobis. Ferrum equinum volubile, Mon­ting.
  • Bacciferae non scan­dentes, racemosae.
    • 7. Christophoriana Americana, racemosa, baccis niveis & rubris, nobis. Aconitum baccis niveis & rubris, Cornut.
    • 8. Christophoriana baccifera, vulgaris, racemosa & ramosa, nobis. Chri­stophoriana vulgaris, Park. Aconitum racemosum, an Actaea Plinii, C. B. P.
    • 9. Christophoriana baccifera peregrina racemosa, & ramosa, nobis. Christo­phoriana baccifera, Monting. Panaces [...] racemosa, Corn.
EXPLICATIO TAB. I.

IN praelimine, cujusque generis nomina antiquorum, cum Graeca, tum Latina, ex Theo­phrasto, Dioscoride, & Plinio, aliisque authoribus à Casp. Bauhino desumpta praemisi­mus. Nos bacciferarum plantarum turionibus edulium doctrinam, à Corruda exordie­mur; quia Corruda magis participat materiam ligneam seu duriorem, suffruticibus ma­gis affinem. Corruda dicitur, teste Ruellio, quod ubi adolevit, facile corruat decidat­ve; sic & Horminium [...] enim est ruo.

§. 1. Bacciferae non Scandentes. ASPARAGUS sive CORRUDA.

ETsi [...] vel [...] Galenus 2. Alim. omnes propemodum teneros caules, & tenera ger­mina, seu ex oleribus & herbis, seu ex fruticibus, suffruticibus, arboribusque vocitet; at­tamen peculiari generi plantae etiam tribuitur, quae sic dicta, quod cauliculos hos, qui prima ger­minatione è terra prodeunt, praecipuos habeat.

Genera duo Dioscoridi lib. 1. c. 152. petraeum & sativum: & Galeno [...] regium & [...] pa­lustre: sic enim Dioscorides [...], quem [...] (id est murinam spinam) vocant, vulgaris est notae: & paulo inferius; Asparagus altilis, frutex est ramosus, folia habens multa, longa, Foeniculo similia, radice rotunda, grandi, tuberculum habente. Et Theophrastus 6. Hist. 1. [...] (hanc solam vocem per geminam Asparagum Corrudam Gaza vertit) ex tota aculea­ta est, & nullum juxta aculeum folium gerit: & 6. Hist. 3. juxta aculeos pusillum quiddam cla­vae simile producit, ex quo tandem flosculus ipse erumpit: radice larga, alta, numerosa, eâdemque tam crebra innititur, ut pars superna radicum tota connexa & continua reddatur, ex qua vel ipsorum caulium proventus factitatur, &c. Plinius lib. 19. c. 8. omnium hortensium lautis­sima cura Asparagis, &c. Est & aliud genus incultius Asparago, mitius Corruda, passim eti­am in montibus nascens, refertis superioris Germaniae campis; non infaceto Tiberii Caesaris dicto, herbam ibi quandam nasci similimam Asparago &c. & paulo infra: judicavimus & Corrudam: hunc enim intelligo silvestrem Asparagum, quem Graeci Orminium aut Myacanthon vocant: & lib. 19. c. 4. silvestres natura fecerat Corrudas, ut quisque demeteret passim &c. Altiles spec­tantur Asparagi: & lib. 20. cap. 10. Asparagi vires ubi recensuit, subjungit, silvestrem A­sparagum, aliqui Corrudam, alii Lybicam vocant, Attici Orminium; hujus efficacior vis, & can­didiore major: & lib. 21. cap. 16. in totum spina est Asparagus.

Explicatio Tabulae primae, Sectionis primae.

1. ASparagus foliis acutis, C. B. P. Corruda prior, Clus. Hist. Fruticosa est haec planta, duabus aut tribus pluribusve virgis, candidis, lignosis, firmis & ramosis praedita, circa quas quina, vel sena foliola simul semper juncta nascuntur, brevia, rigidiuscula & pungentia: flosculi lutei, senis parvulis petalis constantes, sub alis inter folia nascuntur, odore jucundo uti violae Martiae: baccae initio virescunt, deinde cinereum colorem indu­unt, semenque continent nigrum, durum: radices ab uno capite multae, crassae, instar A­sparagi altilis, sed breviores, nascuntur. Hujus cauliculi prima germinatio in cibos venit, sed caeteris suae sortis cauliculi tenuiores sunt, quin & amariusculi, quo fit ut ingratiores habeantur in cibis.

2. Asparagus aculeatus alter, tribus aut quatuor spinis ad eundem exortum, C. B. P. Cor­ruda altera, Clus. Hist. Fruticosus etiam est hic alter Asparagus, in viridibus & mollio­ribus ramis sive virgis ramosis, tres aut quatuor pluresve spinas, ab eodem fere exortu prodeuntes, hinc inde sparsas pro foliis ferens, virides itidem, uti sunt rami: flores ac baccas superioris majores fert, initio virides, deinde per maturitatem nigricantes, succo & pulpa virente plenas, qua semen includitur durum, foris nigrum, intus candidum, ut­plurimum unicum, interdum bina: radices habet plures, crassas, longas, superioris non val­de dissimiles.

3. Asparagus aculeatus, spinis horridus, C. B. P. Corruda 3▪ Clus. Hist. Tertius hic Aspa­ragus cubitales habet virgas, ramosas, candidas, lignosas, priori similes; candicantibus, fir­mis, deorsum spectantibus spinis, alternatim & secundum virgarum ramorumque inaequalium inflexionem horridis; ad quos quina, sena, nunc plura, nunc pauciora folia seu aculei ex eo­dem capite prodeunt, (ut in Larice) prioris Asparagi sylvestris foliis longiora, crassiora, magisque pungentia, larignis inquam foliis non dissimilia: quae commanducata subdulcia, & aliquantulum gummosa deprehenduntur: flos inter folia ex alarum sinu, longa tenuique petiolo dependet, senis itidem petalis conflatus, iisque herbaceis ex viridi pallescentibus: deinde fructus pene rotundus, sed qui tricoccos videtur (tametsi unicum granum magna ex parte contineat (raro bina) foris nigrum, intus candidum, firmum, ut superioribus ini­tio virescens, maturitate rubescens) & carnosus, succum continens lentum & viscidum: radice firmatur multiplici, instar aliorum silvestrium Asparagorum, crassa, intus alba, fo­ris flavescente; initio veris aliquot turiones fiunt, instar Asparagi altilis sive domestici, qui illorum modo manduntur, tam crudi, quam cocti, cum oleo, aceto & sale.

4. Asparagus domesticus, Eyst. Hortensis, Dod. Asparagi hujus domestici caulis, post­quam adolevit, crassus, durus, & rotundus est, bicubitalis ac saepe altior, in multos ramos diffinditur, qui foliolis convestiuntur mollibus, virentibus, copiosis quidem, sed exiguis, capillamenti aut foeniculi instar tenuibus: flosculi secundum ramulos exeunt minuti, senis pariter petalis herbacei coloris praediti, atque plura intus staminula apicibus luteis dona­ta proferunt; quibus succedunt baccae virides, per maturitatem corallii similitudine rubentes, rotundae, Ochri fructus magnitudine, in quarum singulis aliquot nigra semina conduntur numero incerto, quinque, sex, septem: radices sunt multae, crassae, molles, spongiosaeque, fibris etiam scatentes, & ab uno capite seu apice superiore dependentes, longe lateque in rotunditatem sparsae. Datur & Asparagus silvestris tenuissimo folio; & maritimus crassiore folio, C. B. P. differunt tantum ratione loci in quo producuntur, atque ex alterutro (man­gonio) domesticus noster manavit; idem cernere licet in quamplurimis domesticis plantis, in hortos bene stercoratos translatis.

LOCUS & TEMPUS.
  • 1. Asparagus seu Corruda prior abunde crescit in agri Salmanticensis locis petrosis, & in tota fere Castella, & Granatensi Regno, non modo in sepibus, sed etiam in arvis cultis, eti­amque in agro Narbonensi.
  • 2. Asparagus seu Corruda 2. Clus. Hist. frequens est ad Tagum fluvium in Lusitania, atque e­tiam in Boetica, solo petroso.
  • 3. Asparagus seu Corruda tertia, Clus. Hist. nusquam abundantius, quam supra Olisippo­nem in sabulosis locis, juxta vias non procul à Tago fluvio. Florent omnes hi supra dicti [Page 4] Julio & Augusto, seminaque Octobri sunt matura.
  • 4. Asparagus domesticus, seu hortensis, in hortis cultis & bene stercoratis feliciter provenit. Asparagus silvestris sponte in locis humentibus, ac in pratis herbosis, non procul Mogun­tia. Asparagus maritimus in arenosorum tumulorum convallibus Armoricae, Neustriae, & Hollandiae, ad oceani litora. Florent omnes cum domesticus, tum silvestres praedicti mense Julio & Augusto, citius aliquando; atque mense Octobri & Novembri, matura edunt se­mina. Nomina in titulis suis satis evidenter apparent.
TEMPERAMENTUM & VIRES.

Asparagi urinas nonnihil promovent, renibus & vesicae sunt utiles, atque urinae per ureteres in vesicam distillanti odorem ingratum & quasi quid hircinum conciliant. Alimentum au­tem corpori humidum adferunt, semen genitale augent & ad venerem excitant: radices cum sativi, tum silvestris Asparagi extergendi vim habent; renes & jecur ab infarctu liberant, pectori ac pulmonibus prosunt: decoctum earundem radicum dentium doloribus mederi author est Dioscorides.

HALLUCINATIONES CASP. BAUHINI.

PAg. 490. col. 2. pl. 2. & 3. Asparagus folio tenu­issimo, & maritimus crassiore folio, C. B. P. dif­ferunt tantum natalibus, atque ex hisce silvestribus in hortis cultis inque agro bene stercorato, & mangonio bene & diligenter elaborato provenit domesticus, quare entia non sunt multiplicanda sine necessitate ut vult Casp. Bauhinus in Pin. aliique authores ab ipso ci­tati.

Pag. 490. col. 2. pl. 4. Asparago aculeato affinis, triplici semper spina, C. B. P. Echinopoda Cretica, Hon. Belli, Ep. 2. ad Clus. & Ponae Italice.

Pag. 394. col. 2. pl. 7. Genista, spartium spino­sum, aphyllon, alterum, tribus aculeis semper junctis, floribus luteis, C. B. P. Echinopoda Cretica, Hon. Belli, Ep. 2. ad Clus. Echinopoda Cretica à Casp. Bauhino bis repetitur, sub diversis generibus. Plan­tam esse spinosam tribus spinis seu aculeis praeditam observamus, sed ad quam horum duorum generum classem debeat referri, in incerto relinquimus, quia nihil certi haurire potuimus ex Hon. Belli, neque ex Joh. Pona. Johannes Pona figuram praedictae plan­tae exhibet sine flore, & sine capsula seminali, nec be­ne describit: tantummodo in descriptione montis Bal­di Italice, florem dicit esse luteum, sed sitne hexape­tala baccifera, ut sunt Asparagi seu Corrudae, an papilionacea siliquosa, ut Genista spartium, nondum nobis innotescere potuit, nec ex descriptione Hon. Bel­li, nec ex ipsius Ponae descriptione, nec figura ut di­xi. Proinde ad quam classem reducenda sit haec spino­sae planta, posteris ipsam florentem, & fructum pro­ducentem remittimus.

§. 2 Bacciferae Scandentes minores. Bryonia, Cacubalus Plinii.

Bryonia, Dioscorodi lib. 4. cap. 184. [...] vitis alba & [...] & [...] &c. dicitur. Theophrasto 6. Hist. 1. [...] Plinio lib. 22. cap. 1. Vitis alba quae Graecis Ampeloleuce, aliis Ophiostaphylon, aliis Melothron, aliis Psilothrum, &c.

Genera duo Dioscoridi lib. 4. cap. 184. & 185. Vitis alba quae aliquibus Bryonia, & vitis ni­gra, aliis Bryonia nigra, aliis Chironia vitis. Sic & Plinio, qui nigram proprie Bryoniam vocari scribit.

5. Bryonia aspera incana sive alba, baccis rubris, nobis. Vitis alba, Matth. Multa longa, & tenuia sarmenta promit, claviculas sive capreolos habet instar vitis: folia ejus lata sunt, quin­quangularia ad similitudinem vitis divisa, sed asperiora seu potius hirsutiora, candidioraque: flores exigui, candidi seu luteo-pallidi herbaceive: racemosi fructus in uvis parvis, quae initio virent, maturae rubent: radix praegrandis est, longa & crassa, alte descendens ex albido sublutei coloris, gustu perquam amaro & ingrato. Agyrtae & nonnulli Rizotomi mira quaedam monstra ex hujus radice affingunt, quae ex terra eradicata, si sit bifurcata, quemadmodum sae­pe contingit, membrum genitale puerile scalpello formant, etiam genitale muliebre (sacrum antrum à Laurentio dictum) facilius facta incisura imitantur, atque ad aliquod tempus a­renae seu potius terrae arenosae committunt quoad partes laesae seu factitiae corticem superin­duxerint, & postea pro Mandragoris maribus & faeminis voenum exponunt. Bifurcari multis radicibus naturaliter contingere observavimus, ut Carotae aliisque plurimis umbèlliferis: si ars adhibeatur ipsis, alias etiam partes efformari audacter asserimus; sed cum Bryoniae ra­dix vetusta, sit crassa & nonnunquam bifurcata, hujusmodi ineptiae aniles fabricari facile [Page 5] possunt. Deinde avenae semina parti vulneratae indunt, quae in terra germinant, atque folia protrudere conantur, sed ob inopiam alimenti & aëris, in fibrillas capillamentitias degene­rant haec impostura facilè percipi potest ab oculatis Botanicis. Nos hanc imposturam pluri­es observavimus Lutetiae Parisiorum, & etiam Londini à circumforaneis hujusmodi impostori­bus pro veris mandragorae radicibus exponi. Sepimenta, dumos, frutices & arbores scandit, & superat; non tamen quarundam modo circumplectendo, sed claviculis seu capreolis suis vicina quaeque apprehendendo iisque diversimode se innectendo ac implicando. Est & huic omnino similis Bryonia aspera incana seu alba, baccis nigris: uvae solae in hac per ma­turitatem nigricant.

6. Bryonia nigra, Ger. Laevis seu nigra racemosa, C. B. P. Vitis syl. Sigillum Mariae & Tamus, Dod. Haec longos, lignosos, quasi mediocris crassitudinis, rimosi corticis instar sarmentorum vitis, obscure subrubentes viticulosos promit cauliculos, quibus vicinis quibusvis sepibus, arboribus, fruticibus, multis amplexibus circumvolvit, ac crebris intorquet circuitionibus, ab imis ad fastigium scandens: capreolis seu viticulis caret; folia hederacea, cordata in mucronem acutum desinentia quasi cordis figura, mollia, splendentia, viridia, Smilacis lae­vis maj. haud absimilia: flores candidi, exigui, succosi, odorati, racematim dependent: u­vae quae parvae sunt & virent primo, maturae cocci modo rubent, modò ex rubore in fuscum degenerant: radix crassa, longa, & magna, succo glutinoso & lento plena, adeo ut friata di­gitis adhaereat.

LOCUS & TEMPUS.

Bryonia aspera sive alba, incana, baccis rubris, nobis. Passim in Italia, Gallia & Anglia, multisque in Belgio locis provenit: Bryonia laevis seu nigra racemosa, Sigillum Mariae & Tamus, in silvis opacis & similibus locis asperis: Martio mense prima germina erumpunt: flores utriusque Bryoniae Maio producuntur: uvae circa vindemiam maturantur.

TEMPERAMENTUM & VIRES.

Ducit Bryoniae albae non modo succus, sed & radicis decoctum, pituitam. Bilem flavam ducere ait Dioscorides. Radix foetus mortuos & secundinas subdita extrahit; idemque in inses­sibus decocta radix poterit. Vide Dodonaeum &c. Bryonia nigra ad praedicta omnia similis, nisi quod imbecillior sit.

HALLUCINATIONES CASP. BAUHINI.

PAg. 297- pl. 6. Col. 2. Bryonia Mechoacana al­ba, C. B. P. Mechoacan non est Bryonia. Nico­laus Monardus florem hujus esse scribit veluti Mali aureae ex 5. foliis (si libet petalis) majoribus com­positum, è cujus medio instar lobi capitulum exit, ad avellanae nucis magnitudinem excrescens, quod inter­cipienti tenui membrana in duas partes dehiscit: in quarum singulis duo sunt semina Ciceris exigui magni­tudine, colore nigra. Deinde Bryoniae radix valde est amara: forma igitur florum & fructuum ex Monar­do differentiam Mechoacan à Bryonia clare demon­strat. Sicut dictum, flores & semina Bryoniae toto coelo aliter se habent. Non est Scammonium ex libro naturae; nec floribus, nec seminibus Mechoacan con­venit cum Scammonio. Purgat Mechoacan per infe­riorem ventrem pituitam & serosos humores, sed qua­litas purgandi nihil facit ad Mechoacan Bryoniam constituendam. Bryonia Mechoacana nigricans, Ja­lapi [...]m Massiliensibus dictum. Pag. 298. col. prima, pl. 7. & ibidem col. 2. pl. 8. Bryonia Mechoacana sil. C. B. P. Non sunt genuinae aut verae Bryoniae species propter antedictas rationes, ergo male pro Bryoniae speciebus à Casp. Bauhino recensentur post doctrinam Bryoniae.

7. Planta recentiorum, Alsines majoris facie, baccis Solani, C. B. P. Cacubalus Plinii, Hist. Lugd. Alsine repens (potius scandens) Clus. Hist. Caulibus iisque numerosis praedita est haec planta baccifera, geniculis flexibilibus, humanam altitudinem plerumque superantibus, praesertim si frutices, quos scandere possit, vicinos habeat, alioqui propter infirmitatem hu­mi diffusis: folia singulis geniculis seu internodiis bina adnascuntur ex adverso sita, Alsines vulgaris majoris foliis colore & figurâ similia, longe tamen majora & molliora: flores ex cau­liculis & folliculis prodeuntes ex herbaceo candidi, sex petalis constant ad medium bifi­dis; singulis floribus succedunt acini seu uvae baccaeve singulares, piperis nigri, aut bacca­rum Juniperi vulgaris magnitudine, initio virides, per maturitatem nigrae, semine exigno & plano, nigro itidem plenae: radix candida, valde fibrosa, longa & sarmentitia, quae singulis annis novos caules promit.

LOCUS & TEMPUS.

Alsine scandens baccifera copiose provenit in agro Salmanticensi & passim in Galliae locis hu­midis & umbrosis, circa sepes: floret aestate, fructum producit ineunte autumno.

TEMPERAMENTUM & VIRES.

Quibus facultatibus praedita sit haec planta baccifera, Alsines facie, non satis constat apud authores; cum à flore & foliis debeat accedere Alsinarum viribus, à baccis autem, Solanis ac­cedit. Nomina seu synonyma authoribus magis usitata supra in descriptione adhibuimus. Di­citur Alsine scandens baccifera C. B. P. estque Alsine heteroclita, folia floresque habet Alsi­nes, fructum seu baccas Solani, uti diximns in praeludiis Botanicis Pag. 392. Omnis Alsine producit post florem quinis petalis conflatum, quorum singula sunt bifida, capsulam pyri­formem, ergo non potest accenseri genuina Alsines species, uti illic diximus.

§ 3. Bacciferae majores Scandentes Capreolis. Clematis, Marucuia, Granadilla seu flos passionis.

K [...] Dioscoridi lib. 4. c. 182. eadem est ac sermentaria: sic dicta quoniam [...] flagel­la, vitigeneis flagellis similia emittit, ac ut illa arbores scandit. Plinio l. 24. cap. 10. Clematida Smilaci similem per arbores repentem geniculatam & ipsam appellaverunt. A Theophra­sto. 5. Hist. 10. [...] dicitur, & esse arbor, quae vitis & labruscae modo surgit.

8. Clematis pentaphylla, flore roseo, clavato, nobis. Marucuia 2. seu Marucuia maliformis. Caulem habet sarmentosum ac subruffum: folia gerit hinc inde, suis pediculis circiter digi­tum longis affixa, & quodlibet in quinque lobos sectum; quintus lobus est fidium instar, o­mnes lobi nervo medio adhaerent, quique suos nervos & venas habent: pediculus sustinet florem elegantem & conspectu admirabilem, qui inferius tria folia viridia obtinet, supra autem quinque longiora, inferne viridescentia, superne caeruleo-purpurea, & inter haec a­lia quinque purpurea; dehinc Solis quasi pingitur figura, radiatim multa filamenta crispata obtinens & in orbem explicata, exteriori medietate caeruleo-purpurea, interiore dilute cae­rulea, vel etiam è contrario in medio floris columellam brevissimam, pallidam, superius in quinque partes dissectam, quae ad latera curvatae extenduntur. Cuique parti spongiformi corpus lutescens, pulverem, luteum aspersum habens, adhaeret; in medio autem columellae pisiformis orbiculus est ex flavo albicans, huic tres clavi superius infixi ex flavo albi, & punctulis minimis purpureis variegati, & deorsum inclinati ut brachia columnae: flos to­tus suavis odoris: fructus aequat pomum nostras vulgare silvestre, rotundus, cortice crasso, flavi exterius coloris, interius constans pulpa succulenta, vinoso-acida, crocea, & linguam croceo colore tingente, & in illa multa sunt granula nigra magnitudine seminis pomi vulga­ris, variis tuberculis insignita, & folliculis suis propriis inclusa.

9. Clematis trifolia seu flos passionalis flore viridi, nobis. Marucuia 3. Georg. Marcgr. Marucuia maliformis altera: folia habet magna, quodlibet in tres lacinias sectum, conti­netque quaelibet lacinia suum nervum secundum longitudinem & venas obliquas, suntque praeterea in ambitu serrata, inque mucronem desinentia, laete viridia & splendentia, eo­dem modo ad caulem posita, ut in prima specie: flos magnitudine & figura convenit cum antecedente, sed differunt colore atque numero foliorum, hujus exteriora & majora folia inferne viridia, superne alba, quibus prorsus quinque alba interponuntur, ex medio autem flore prodeunt in orbem filamenta, dimidia parte quidem interiore caeruleo-purpurea, altera exteriore albo-flavescentia, columella in medio rotunda ex viridi flavescens, superius in quin­que interdum & sex curvaturas deorsum vergentes divisa, cum spongiformi corpore è viridi subflavo, ut in aliis; in medio summitatis columellae orbiculus pisiformis cum tribus clavis insixis deorsum inclinatis. Flos suavis odoris: fructus convenit cum superiore, sed imma­turus adhuc ex viridi flavescit, punctulis albicantibus variegatus, adinstar Colocynthidis, & splendens instar speculi summe laevis, maturus autem citrinus est.

Explicatio Tabulae secundae Sectionis primae.

1. CLematis passionalis pentaphyllos, flore campanulato, nobis. Passionalis flore campa­nulato Monting. Haec 3ia species, at 1a hujus tabulae, Marucuiae seu floris passionalis à foliis acutis quinquefariam sectis, atque omnino à prima foliis vel sola facie cognitu facilis, quin & notâ adhuc magis certâ à caeteris omnibus suae sortis distinguitur, quod florem cam­panulatum in margine fimbriatum producat. Ejus color nos latet, cum ad manus non habere­mus descriptiones Batavice editas, sed solummodo icones Montingij.

2. Clematis passionalis triphyllos, flore roseo, Monting. Hujus Granadillae radices sunt lon­gae, lateque serpentes, crassiores radicibus Sarsaparillae, ex quibus producuntur caules pluri­mi rotundi, longi, flexuosi, binas, ternas, quaternasve ulnas longi, secundum solum & coeli calorem: hisce annectuntur folia ternis lobis multo profundius sectis sequentis tertiae hujus ta­bulae, nec sunt serrata, ut secunda species primae tabulae: inter caulem & folium (aliarum hujus generis specierum more) capreoli seu claviculae intortae atque ex eodem loco flos ori­tur ex pediculo biunciali, coloris rosei. Caetera in omnibus partibus cum reliquis suae sortis con­veniens.

3. Clematis passionalis triphyllos, flore luteo, nobis. Passislora trifolia, flore luteo, Mon­ting. Quinta species numero, at tertia hujus tabulae secundae, convenit cum praecedenti in foliorum numero, caeterisque partibus, nisi quod folia non tam profunde trifariam divisa ge­rat, & consequenter foliorum mucrones non sunt tam acuti, sed obtusiores: florum foliola seu petala minora, prioris sunt latiora, & lutei coloris, atque his nominibus quam fa­cillime à praecedenti distinguitur.

4. Clematis Marucuia pyriformis minor, nobis. Marucuia pyriformis altera. Georg. Marcgr. Subsequenti Marucuiae pyriformi itidem flore est similis, sed minore; folia itidem sunt mi­nora, flos quoque minor sicut & fructus: folia solitarie posita sunt (quodlibet suo pedi­culo sesquidigitum longo innitens cordis bubuli figura) circiter quinque digitos longa, quatuor fere lata ubi latissima, in ambitu nihil aut parum serrata, laete virentia & splendentia, ner­vo secundum longitudinem etiam & venis prominentibus, ad quemlibet pediculum folij e­tiam capreolum habet caulis, quo se annectit aliis fruticibus. Hisce foliis herbaceis insidit flos diametro quatuor digitorum, continens 10. folia, quorum quinque superne & inferne rubri sunt coloris, quinque vero superne rubri, inferne viridis coloris, ita alternatim posi­ta: supra haec folia filamenta sesquidigitum longa in orbem stant erecta (cum in aliis specie­bus incumbant) satis fortia, quorum inferior medietas ex lacca purpureo & albo colore va­riegata est: in centro floris itidem columna erecta, tornata, digitum alta: superius ovale corpus cum tribus clavis infixis ex albo flavescentibus, infra quod quinque brachia rubra, punctata, caeterum flavescentia extenduntur in orbem, quorum quodlibet ellypticum corpus habet referens spongiam, compressum, albicans, cui pulvis luteus adhaeret: floris odor suavis; fructus pyriformis.

5. Clematis Marucuia pyriformis major, nobis. Pyriformis seu Marucuia Guacu, Georg. Marcgr. Planta est viminea, lignosa, lentissima: caulis contortus, quadratus, varius, colo­ris cinerei, aut grisei, pollicem crassus sicut vitis, & interdum brachii crassitie, longe ser­pit, arboribus & fruticibus sese implicat: folia habet laete viridia, laevia, splendida, quin­que aut sex digitos longa, non serrata, sed leviter quasi sinuata & inaequalis figurae, adhae­rent autem cauli pediculis suis subruffis; & nervis per longitudinem laciniarum, trans­versim multae venulae intexuntur: florem fert insignem, quem passionis etiam vocant, magnitudine rosae majoris, exterius foliis plurimis superne & inferne dilute purpureis, & quinque viridibus inferius, superius rubris. Supra haec folia in orbem expanduntur filamen­ta insignia, sesquidigitum longa, crispa, medietate interiore tota purpureâ, exteriori rubrâ, seu ex purpureo & albo variegatâ. In centro floris extat columna ex flavo albicans, teres, & quasi tornata, lata unum digitum; cui superius apex, ovalis figurae, magnitudine seminis pyri impositus, & huic itidem clavi extremis suis cuspidibus infixi in uno puncto; infra ovalem autem figuram à fastigio columnae quinque brachia extenduntur ad latera, quorum quod­libet continet spongiforme corpusculum, flavo pulvere aspersum ut in Lilio: flos autem fa­cillime perit decerptus, & vermiculi in eo generantur ut in caseo. Fructus pyriformis est prioris major, initio viridis, maturus flavescentis è viridi coloris; intus tribus lineis in tres partes dividitur secundum longitudinem, inter quas lineas multi processus quibus semen [Page 8] cum pulpa fructûs per tenues cuticulas annectitur; pulpa alba, succulenta, glabra, instar rudi­menti avis in ovo, cui inhaerent in quolibet fructu grana seminis 260. nunc plura, nunc pau­ciora, nigra, compressa, splendida, quorum quodlibet suo folliculo includitur. Odor & sa­por fructus dulcis & suavis, cortex crassior est quam Mali aurantiae. Quando comeditur scin­ditur transversim (non secundum longitudinem) & pulpa instar ovi tremuli exhauritur. Quando autem animus est semen colligere & servare, pulpa cum seminibus per linteolum leuiter exprimenda & ita grana separanda. Granaque adhuc suis folliculis inclusa, triduo aut quadtriduo chartae imponenda ut ex parte siccentur, dein summis digitis folliculus uni­cuique grano detrahendus, aliàs ita glabra sunt ut comprehendi nequeant, nec inter eden­dum ore separari.

6. Clematis passionalis folio bifido, nobis. Ferrum equinum volubile, Monting. Haec Ma­rucuiae seu floris passionis octava species numero, at sexta Tabulae secundae Sectionis primae facile cognoscitur primo intuitu foliorum bifidorum à caeteris suae sortis, neglectis aliarum partium structurâ & divisione, quandoquidem non nobis suppetiit copia videndi Montin­gij descriptiones lingua Batavicâ editas, sed tantum nudas icones ex quarum intuitu par­ticulares & magis essentiales differentias observare potuimus ex nostris sculpturis ab ipsi­us mutuatis & delineatis, atque cum aliis ejusdem farinae adaptatis. Quam inepte & in­advertenter ipse Montingius ferrum equinum appellat, aliorum in botanicis melius ipso ver­satorum judicio relinquimus.

LOCUS & TEMPUS.

Marucuiae sive Granadillae species omnes sponte in regno Quito, ibidemque in campestribus locis Fluminum ripas adamare author est Petrus de Cieza in Historia Peruana. parte 1. cap. 18. in valle etiam dicta Lile, in montibus sponte, Monardus. Florent omnes utplurimum mense Augusto: fructus maturus mense Januario & Februario, & postea folia amittunt, novis sub­nascentibus.

NOMINA.

Clematis passionalis seu flos passionalis aut passionis, quod in flore aliquae veluti passionis Chri­sti figurae plane delineatae conspiciantur, Monardus. Granadilla dicitur Hispanis, propter semen simile illi quod in malis granatis inclusum continetur. Marococ & Maracocum qui­busdam dicitur, Marocuia & Marucuia Georgio Marcgravio dicitur. Nullis harum huc­usque assignantur facultates.

§. 4. Bacciferae non Scandentes racemosae. CHRISTOPHORIANA.

7. Christophoriana Americana racemosa, baccis niveis & rubris, nobis. Aconitum baccis niveis & rubris, Cornut. Haec Christophorianae seu forte Solani species peregrina opacis & silvestribus Americae locis frequentissima est, in Europam delata, tam baccis niveis, quam rubris in hortis verno tempore viget; in pedalem caulem prosilit, radix nigrior & crassior vulgaris nostratis cortice nigro, nec imum petit, nec divisionibus radix spargitur, sed coacta in se plurimas fibras capillares demittit; caulis purpurascit, aliique minores à principali radice germinantes sunt pulli: folia sunt majora & obscùrius virentia, atque foliis Chri­stophorianae nostratis seu vulgaris sunt rugosiora, eandemque obtinent divisionem terna­tim & ter ternatim factam; caulium summitates racematim flosculos muscosos, albidos edunt, si autem microscopio conspiciantur flosculi singuli seorsum sex alba petala musco­sis illis staminulis substrata habentes apparent. Post flores deciduos succedunt in cacumi­ne caulium racematim junctae plurimae baccae, oblongae, niveae vel rubrae, quae semina plu­ra continent sub pellicula, & punctum purpureum in extremis singulae gerunt. In hac planta nullatenus quidquam deleterium aut venenatum latere arbitramur, nec Aconitum proprie dici potest propter rationem inter nomina & vires sequentis adferendam: locum, tempus & nomina supra indigitavimus.

8. Christophoriana vulgaris nostras racemosa & ramosa, nobis. Aconitum racemosum, an Actaea Plinii lib. 27. c. 7. Christophoriana vulgaris, Park. Christophoriana, Dod. Lob. Ger. Clus. Hist. Christophoriana cum sit baccifera, racemosa, & ramosa non scandens, nec [Page 9] ex earum genere, quae adminiculis egent, aut amplexu vivunt, quia tamen uvas fert, [...] se facile annumerari permittit. Cauliculos haec promit ternos, quaternos, plures paucio­resve, pedem aut sesquipedem longos: folia circa hos terna aut potius ter terna suis pro­priis pediculis commissa, particularia quorum sunt lata, serrata & ambitu in virore candican­tia: flores tenues, muscosi, candidi: fructus rotundi paulo longiores, per maturitatem nigri, striam lineamve ab una parte ostentantes uvarum acinis alioqui similes, & in uvae modum racematim cohaerentes: radix crassiuscula, non absque fibris, foris nigricans, in­teriùs Buxi colore lutea, vivax ac diuturna, quotannis cauliculos & folia regenerans.

LOCUS & TEMPUS.

Plerisque Germaniae & citra Rhenum Mosamque locis, in silvis praesertim montosis haec Chri­stophoriana vulgaris racemosa & ramosa occurrit. Floret Maio: fructus Augusto aut serius perficitur.

NOMINA & VIRES.

Christophoriana vulgaris nostras racemosa & ramosa, nobis. Vulgaris, Park. Christophoriana, Dod. Ad. Lob. Clus. Tab. Ger. Aconitum racemosum, an Actaea Plinij lib, 27. c. 7. Aco­nitis autem annumerari contingit, propter perniciosam & Aconito similem, quam habere cre­ditur, facultatem: an tam sit exitialis, ac non minus noxia planta haec, quam Aconitum, dubitatur. Sed ex libro naturae à fine ultimo (quum Chrisiophoriana nil habet affine cum Aconito, planta cucullata, cujus singulis floribus cucullatis, succedunt plures thecae seu si­liquae membranaceae) non iisdem gaudere viribus deleteriis utramque concludimus. Insuper asserimus male recenseri Christophorianam pro Aconito, atque ibidem cum Aconitis male collo­cari à Casp. Bauhino, ut innuimus in Praeludiis nostris Botanicis. Pag. 376.

9. Christophoriana Canadensis, racemosa & ramosa, nobis. Panaces [...] seu race­mosa Canadensis, Corn. Angelica baccifera Montingio perperam nominatur. Haec Chri­stophorianae species elegans, in agri Canadensis & Americani solo macro, pingui etiam & limoso, quin & inter rupes & saxa invia & accessu perdifficilia ubique provenit. Radix pollicari crassitudine deorsum fertur, pedem & sesquipedem longa: caulis rotundis ge­niculis articulosus, obscurè purpurascens, medullosa cartilagine repletur: folia ab eodem pediculo bina terna (in praecedentibus Christophorianae speciebus ter terna) pediculis propriis quoque singula innituntur, serrata, & in mucronem acutiorem desinunt. Ex ge­niculis prodeunt pediculi inter caulem & foliorum exortum, caulem ipsum sinu amplex­antes, qui in summis flores gerunt, vitis floribus similes, primum herbaceos, deinde candicantes, quibus succedunt racematim & ramatim uvae sub initium virentes, dein­de magis sature rubentes, intusque pleniore semine turgent. Hisce suavitas inest gustui acceptissima. Floret eodem tempore cum duabus praecedentibus.

[...]
[...]

Scandentes Campanulatae Lactescentes.

SECT. I.

CAP. II.

CONVOLVULUS SEU SMILAX LAEVIS.

SMilacem duplicem Dioscorides habet; alteram lib. 2. c. 176. ubi Phaseolum intelligere oportet. Alteram lib. 4. cap. 144. & 145. quam in asperam & laevem distinguit: illa [...], haec Smilax [...] dicitur: utriusque & Plinius meminit l. 24. c. 10. at Theophrastus 3. Hist. 16. Smilacem arborem, quae Ilici sit similis describit, quam Plinius l. 16. c. 6. Ilicis genus fa­cit: qui l. 16. c. 10. & Taxum à quibusdam Smilacem vocari scribit. Smilax laevis, Convolvu­lus à Plinio l. 21. c. 5. dictus videtur, quod arbores scandat, & eis sese circumvolvat. Quibus­dam Iasione ejusdem lib. &c. 22. censetur.

In priore capite hujus primae Sectionis, deduximus Bacciferas Scandentes, & non Scan­dentes, tam edules quam non edules, in hoc capite seu membro secundo Scandentium, agemus de Scandentibus Campanulatis Lactescentibus: atque primo dicemusquid sit Convulvulus prout hic accipitur, quia latissima est significatio seu acceptio Convolvuli. Con­volvulus hoc in loco, est Herba Scandens (utplurimum) florem producens monopetalum seu unifolium, Campanulatum (id est integrum in fundo, Campanulae aut calathi instar) quin & plicas quinque in margine seu orâ extrema rotun dâ gerit, cui flori Campanulato deciduo succedit capsula seminalis, subrotunda, aliquando longa, tribus loculamentis, membra­nis suis propriis trifariam distincta, in quorum singulis bina continentur semina angulosa, nigra aut fusca, subrotunda; insuper quaelibet plantae pars rupta succum effundit lacteum, per­paucis exceptis, de quibus in explicatione; singularum specierum agemus; Sicut de quibus­dam non Scandentibus Convolvulis.

TABULA III.
  • Convol­vulus
    • Major
      • Rectus
        • 1. Creticus, argenteus, nobis. Dorycnium quorundam Ponae, Ital. ☉
        • Scandens
        • 2. Maritimus major, Italicus, sinuato folio, nobis. Maritimus no­ster, Imperat. ☉
        • 3. Maritimus nostras, rotundifolius, nobis. Brassica maritima, Matth. ☉
        • 4. Indicus orientalis, Inhame seu Battatas, nobis. Inhame seu Batta­tas, Sisarum Peruvianum seu Battata Hispanorum, Ger. ☉
        • 5. Syriacus & Scammonia Syriaca, nobis. Scammonia Syriaca, C. B. P.
        • 6. Vulgaris albus, flore majore albo, nobis. Smilax laevis major, Dod. ☉
        • 7. Caeruleus seu Purpureus, folio subrotundo, nobis. Indicus, flore violaceo, Eyst. ☿
        • 8. Caeruleus Hederaceus seu trifolius, Park. Parad. Caeruleus, Ger. ☿
        • 9. Vulgaris arvensis, flore minore albo vel purpureo, nobis. Smilax laevis minor, Dod. Ger.
        • 10. Argenteus Althaeae folio, nobis. Convolvulus Peregrinus pul­cher, folio Betonicae, I. B.
TABULA IV.
  • Convolvulus he­teroclitus & sui Generis.
    • Minor
      • 1. Scammoniae foliis aemulus, nobis. ☉
      • 2. Argenteus repens Rupellensis, flore rubro, nobis. ☉
      • 3. Linariae folio, C. B. P. Minimus spicaefolius, Lob. Icon. ☉
      • 4. Peregrinus caeruleus, folio oblongo, flore cyaneo, peramaeno, seu triplici co­lore insignito, nobis. Campanula caerulea, Aldin. ☿
      • 5. Aegyptiacus quinquefolius, C. B. P. & Prod. Aegyptiacus quinquefolius Ca­spari Bauhini, I. B.
      • 6. Africanus, Park. ☉
      • 7. Pennatus exoticus, Col. Pennatus seu Quamoclit Ger. ☿
      • [Page 11]8. Nasturtium Indicum majus, C. B. P. Indicum cum flore & semine, Ger. ☿
      • 9. Halicacabum peregrinum & Cor Indicum, I. B. Pisum vesicarium, fructu nigro, albâ macula notato, C. B. P.
Explicatio Tabulae tertiae, Sectionis primae.
CONVOLVULI MAJORES.

1. COnvolvulus major, rectus, Creticus, argenteus, nobis. Dorycnium quorundam, Po­nae, Ital. Herba est fruticosa, multis ab e [...]dem radice caulibus simplicibus, rectis, incanis ornata, altitudine cubiti: numerosis foliis, Oleae sigura, eosdem circumdantibus, angustioribus, molli lanugine tectis, & quasi argenteis, unde Argentinam vocant vulgo, in summis virgis bicubitalibus & tricubitalibus & altioribus, in hortis bene stercoratis: coma est praedensa, in qua flores candidi calathi effigie; & fructus Convolvuli minoris in­star: lacte caret, aut modicum tribuit; etiamsi caules edat rectos, non vero scandentes, e­tiam parum aut nihil lactis habentes, in siccis & aridis arenosis proveniens; tamen pro­pter conformitatem in floribus Campanulatis, Capsularumque triplici divisura & semini­bus binis in singulis loculamentis contentis, cum caeteris Convolvuli speciebus (carere la­cte nonnullis, infra describendis, non minus quam huic convenit, at lactescit modicum aut, parum in cultis, uti dictum, quin & solus hic rectus, caeteri scandunt aut humi pro­cumbunt) aptius hic collocatur inter consimiles, & rectius à Ferrante Imperato & Johanne Pona Italice, Convolvulus Creticus, potius quam Dorycnium nominatur. Hyeme folia minime abjicit, proinde inter perpetuâ fronde virentes seu potius canescentes annume­rabitur.

SOLDANELLA.

Smilacis Laevis generibus Soldanella adscribenda venit, quare & Belgis Convolvulus mari­timus dicitur: quae duplex est, Italica, folio sinuato seu auriculis pulchris geminatis; & major nostras, rotundi-folia. Soldanella maritima, quae in officinis habetur, Dioscoridis l. 2. c. 148. est [...] Brassica marina: si textus corrigatur.

2. Convolvulus maritimus major, Italicus, sinuato folio, nobis. Maritimus noster, Impe­rat. Haec major maritimi Convolvuli species (observa Authores male plantas ad oram ma­ritimam provenientes, marinas appellare passim, ac si ex rupibus & saxis in fundo maris aut aqua marina sitis, excrescerent, ideo nos mutavimus nomen marinum in maritimum, data occasione passim) in ora maritima Venetorum & Regni Neapolitani proveniens, folia ha­bet Hemionitidis peregrinae alterius Clusij modo, auriculis pulchris, geminatis (in quas nervi excurrunt) pinnata: flores profert majores seminaque majora, nigra, caetera cum ma­ritimo nostrate minore convenit, & apte satis denominatur Italicus (à natalibus) auri­culis pulchris, geminatis; facile à nostrate foliis rotundis, Cochleariae Batavicae modo fa­ctis, distinguitur, ut apparet ex forma folii appicta, & sculpta, in Tab. primae planta secunda.

3. Convolvulus maritimus nostras, rotundifolius, nobis. Brassica maritima, Matth. Bras­sica maritima minor, C. B. P. Convolvulus hic maritimus rotundifolius, est planta repens, (ut maxima pars Convolvulorum perennium Scandentium, in hisce tabulis duabus conten­torum) cujus cauliculi humi procumbunt, suntque cubitales, bicubitales, crassi & sub­rubentes: folia sunt rotunda, Aristolochiae rotundae vel potius Cochleariae Batavicae more crassa, succulenta, subcandida, non sine lacte, aut potius succo lacteo, copiose & affatim emanante post rupturam aliquam, pediculis longis innixa: flos magnus, purpureus & albus; calices fert subrubentes, magnitudine Convolvuli majoris vulgaris, imo majores, quos cingunt bina foliola ad eorundem basin sita, hoc familiariter aliis quamplurimis hu­jus Classis commune est; semina pariter ad eundem modum angulosa, binatim juncta, in tri­bus distinctis loculamentis deposita habet, in capsulis rotundis, in mucronem desinenti­bus contenta, ad senarium numerum.

4. Convolvulus Indicus Orientalis, Inhame seu Battatas, Sisarum Peruvianorum seu Battata Hispanorum, Ger. Cauliculos profert multos, flexiles, satis crassos, succulentos, humique diffusos seu procumbentes, ad instar Peponis; quibus folia utcunque carnosa, [Page 12] ex viridi candicantia, Ari foliis aut potius Spinachiae haud dissimilia, ex longis pediculis pendentia; atque ex foliorum costa media plurimi nervi oriuntur, qui variè deducti terminan­tur in foliorum orbitam: radices producit multas, tuberosas, longas, Poeoniae, Aspho­deli albi, Ari potius, aut Oenanthes odore viroso aemulas, utrinque obtusas; junctas in u­num apicem, versus superficiem terrae, adinstar Sisari vulgaris radicum, quae sunt mino­res, seruntur: quae autem majores & integrae in frusta concisae, solo culto, & in suos sulcos bene ducto, feliciter nascuntur: nam intra octavum mensem in eam crassitudinem excrescunt ut edi & in alios usus parari possint. Radices, caules & folia solummodo observavi, sed cum apud authores, qui hucusque ad manus meas pervenere, nullam observo mentionem factam florum, nec capsularum seminalium, nec ipsius seminum; idcirco perfectam notitiam ipsius plantae remittimus examinantibus plantam florentem, & cum capsulis semina producentem. Nos ex radicibus in foro olitorio Londinensi emptis, ipsarumque rupturâ succum percepi­mus lacteum emanantem, atque iisdem terrae commissis observavimus folia, Convolvulorum more constructa, proinde ex succo lacteo, quo scatebant radices, juncta caulium & foliorum similitudine, conjecimus tantum & conclusimus esse Convolvulum. Si quis post observa­tum florem detexerit à fine ultimo, id est flore, capsula seminali ipsoque semine non esse Convolvulum, poterit facile ex doctrina nostra, in libro naturae observanda, eandem hanc plantam reducere ad genus subalternum, cujus fert tesseram. Varietates sunt tres à corticis colore vel purpurascente, vel pallente, vel candido: radix assata frixave fructuum vel le­guminum loco Indis inservit. Battatas triplex, Indiae Orientalis planta prima, quam nos Convolvuli speciem constituimus: & est alia secunda Canadensis, quae ad Corymbosas, Se­ctione sexta explicandas, inter Chrysanthemas amandabitur, & illic Chrysanthemum tube­rosum nobis dicetur: est & tertia, Virginiana, Solani species inter congeneres, decima Sec­tione explicandas, disponenda, & Solanum tuberosum Virginianum appellabitur. Vox Battatas male omnibus hisce tribus assignatur ab indigenis à similitudine radicum tubero­sarum, ut conjicio, quae nota communis reddit plantas toto coelo differentes, congene­res; radices, folia &c. inserviunt tantum ad species determinandas, non autem ad genera sive summa, sive intermedia constituenda: ergo ex libro naturae quilibet medio­criter in Botanicis versatus, observando ductum ultimum naturae, id est diversum modum florendi, & capsulas seminales, & semina producendi, facile nobiscum, unamquamque harum trium plantarum speciem, ad genus suum à natura ipsa assignatum revocare poterit.

SCAMMONIA.

[...] Dioscoridi l. 4. c. 171. & Theophrasto 4. Hist. 6. & 9. Hist. 1. & 10. Latinis Scammo­nia, ex cujus radice succus elicitur, ut l. 12. sec. 6. ostendemus. Dioscoridis descriptio nostrae plan­tae conveniret, nisi suae ramos quadantenus hirsutos, folia item hirsuta tribueret: quam hirsutiem (nescio an loci ratione) hactenus non observavimus: & Matthiolus in descriptione Dioscoridea omisit.

5. Convolvulus Syriacus & Scammonia Syriaca, nobis. Scammonia, Matth. Hic Con­volvulus, Scammonia Antiochena dictus Camerario, in Hort. Tenues viticulos fert tricubitales & multo altiores (secundum solum cui committitur) aliquando ad altitudinem quinque cubitorum, modo habeat baculum, perticam, aliudve adminiculum vicinum, beneficio quo­rum sese in altum attollere possit: foliis donatur triangulis, effigie Sagittariae parvae, id est sunt acuminata ad basin foliorum, Smilacis laevis majoris aemula: flores sunt Campanulati ex candido pallescentes, seu [...] ut Clarissimi Car. Clusii voce utar, capsulas seminales & semina, caeterorum suae familias instar, gerit: radicem grandem Raphano similem, & suc­cosam habet, unde succus effunditur, post exscissionem ejusdem; & excipitur in vasis aut tegulis ad hunc finem positis, qui Scammonium vocatur, hocque est medicamentum mo­chlicum, violenter enim purgat, sed corrigitur ejus vis & violentia seu vehementia, si prae­dictus succus incoquatur Malo cotoneo tunc à Pharmocopoeis seu Pharmacopolis Diagridi­um dicitur. De cujus compositione, viribus & facultatibus, vide ad finem explicationis Convolvulorum fusius.

6. Convolvulus vulgaris major albus, seu flore majore albo, nobis. Smilax major laevis, Dod. Ger. Smilacis herbae duo apud veteres reperiuntur genera; asperum unum, de quo diximus inter bacciferas scandentes ligneas, seu lignea substantia praeditas, ad finem partis primae; de Smilace laevi, leguminosa seu hortensi, quae & Phaseolus dicitur in Sectione sequen­ti [Page 13] seu secundâ hujus partis, inter suae sortis consimiles, Legumina scilicet, dicemus. Ast de Smi­lace laevi majore, campanulato, lactescente, hoc in loco jam tractabitur. Convolvulus ma­jor vulgaris, viticulosis seu sarmentosis cauliculis, longis ac tenuibus, sursum uersus, Arbo­ribus, fruticibus, subfruticibus, vicinisque adminiculis sepibusve obuolvitur, & circumli­gatur: folio est trianguloso, in acutum mucronem desinente in extremo, versus pediculum binas auriculas etiam acutas habente: tota folii facies est hederacea, mollior laevigatior­que: flores è summis pediculorum exsiliunt candidi, ampli, copiosi, Campanulati, imo candidissimi, colore Lilii candidi valde aemuli: radices sunt longae, crassioribus cirris si­miles, intus candidiores, hac illac per obliquum intra terram, seu potius superficie ter­rae tenus feruntur: capsulae seminales, seminaque ipsa caeterorum suae familias aemula sunt. Observare licet, sed raro, eundem Convolvulum majorem, flore rubro.

7. Convolvulus purpureus, folio subrotundo, C. B. P. & Prod. Indicus, flore violaceo, Eyst. Convolvulus major hic annuus, cordifolius, caules longos, viticulosos, paucis pilis exaspe­ratos, vicinis perticis appositis circumvolutos, promit: folia habet longis & asperis pediculis donata, quae cordis figuram aemulantur, nonnihil hirsuta, praesertim superiora: flores ob­longi, Campanulati, calicibus hirsutis innituntur, Campanulae forma, ex caeruleo purpurei vulgo, aliquando albi, cum in Horto Blaesensi a nobis observati; atque tum etiam dum haec scribo, in horto Universitatis Botanico publico, albos flores ejusdem conspicere licet: flori­bus fatiscentibus, succedunt capsulae membranaceae intus semina angulosa, triangularia, fusca, continentes, binatim ternis loculamentis distincta, congenerum more: quin & lacte­scit copiose satis, & evidenter, si ejusdem rumpantur folia, caules, pediculive.

8. Convolvulus caeruleus hederaceus seu trifolius, Park. Parad. Caeruleus, Ger Convol­vulus hic annuus major, caeruleus, hederaceus, longos, tenues & viticulosos promit cauli­culos, quibus quaecunque prope posita adminicula conscendit & amplectitur, crebris se­se eis implicans circuitibus: folia lata sunt, & angulosa, repentis per terram Hederae foliis similia, tribus lobis distincta, Hepaticae trifoliae instar, sed majora; non in totum laevia, sed nonnihil hirsuta: flores Campanulatos, veluti Smilacis laevis majoris, azureos seu profunde caeruleos gerit, quorum singuli oras plicis quinquefariam divisas, quasi quinquangulares proferunt, quae sic divisae plicis suis quinque, flores singulos quinquangulos cuilibet ipsos intuenti apparere facile faciunt. Hoc familiariter convenit omnibus Campanulatis floribus, non solum hujus capitis, sed aliis monopetalis, tubulosis etiam, ut Daturae & Solani spinosi speciebus &c. Propter florem elegantis saturate caerulei coloris, Lazura quasi Lazula (id est caerulea) nuncupatur.

9. Convolvulus vulgaris, flore minore albo, vel purpureo, nobis. Smilax laevis minor, Dod. ut. Ger. Haec Smilacis laevis majoris minor species perennis, majore vulgari est humilior, te­nerior, tenuiorque: tenues illi quoque sunt viticulosi cauliculi, quorum nonnulli humi procumbunt; alii Herbas, Vites, Frugesque scandunt, & crebris circuitionibus eas revinci­unt: folia oblonga, mollia, ac laevia; Sagittariae forma & figura accedentia itidem: flores ut caeterorum suae familias pariter calathi instar, nonnihil odorati, plurima parte albidi, relu­cente tamen in eis diluto rubentis purpurae colore, & radiantes instar stellae effigie & forma; variat colore saepe, vel est albus cum umbilico purpureo, vel punicantibus lineis aspersis, vel purpureis radiis albis pictus: semina subsequuntur exigua, angulosa, fusca, caeterorum hujus classis seminum modo, sed non copiose perducuntur semina ad maturitatem, propter nimium rependi studium radicum; hoc contingit omnibus longe lateque sub terram repenti­bus radicibus, cujuscunque sint sectionis aut generis subalterni, ut postea patebit, in sin­gularum sectionum & generum intermediorum doctrina.

10. Convolvulus argenteus, Althaeae folio, C. B. P. Ger. Peregrinus pulcher, folio Betonicae, flore purpureo, potius folio Bryoniae, ex nostra sententia. Hujus floris cum ante dictis in hac Tabula, & postea dicendis in quarta Tabula, conformitas & similitudo faciunt, ut hanc herbulam, alioquin primo intuitu foliorum superioribus parum congenerem, nec forma illis congruentem, subnectamus. Vepribus atque fruticibus, aliisque herbis ipsi vicinis ad­nascitur haec planta scandens, illisque circumvolvitur, alioqui si adminiculis careat, humi jacet, nec se attollit, nam infirmioribus constat viticulis, gracilibus, villis quibusdam obsi­tis: folia inordinate posita sunt, Althaeae vulgaris aut potius Bryoniae albae foliis fere respon­dentia, incana, in ambitu sinuata & quasi crispa, nonnunquam serrata, imo aliquantulum laciniata, minora tamen, gummosa, si gustentur subacria, & etiam subamara: flores ex alarum sinu promit, longis pediculis inhaerentes, Convolvuli floribus omnino similes, mono­petalos, [Page 14] & ita implicatos, ut ex pluribus petalis (in margine quinque scilicet) constare vi­deantur, ex candicante purpureos seu purpurascentes: radix tenuis, exilis, fusca, per terrae superficiem repit, atque ex nodis seu geniculis, aliorum suae sortis more, alias plantulas producit. Non lactescit: in hoc convenit cum Convolvulo spicaefolio Lobelii, de quo infra in sequenti Tabula acturi sumus.

LOCUS & TEMPUS.
  • 1. Convolvulus Creticus, rectus, argenteus, nobis. Dorycnium quorundam seu potius Con­volvulus Creticus, Ponae, Italicè. In Creta & Sicilia Insulis provenit: floret aestate: semi­na perficit autumno, adinstar aliorum Convolvulorum scandentium.
  • 2. Convolvulus major, Italicus, folio sinuato, nobis. Maritimus noster, Imperat. Auriculis pul­chris geminatis provenit, ad oram maritimam Venetorum & secus litus maritimum Neapoli­tani regni, etiam in Hispaniae & Insularum mediterranearum orâ maritima, caeterisque calidis maritimis locis meridionalibus Galliae Narbonensis, aliisque plagis Africae, Hispa­niae oppositis, prope Tingidem, ad oram illic maritimam, teste Roberto Spotswood, à quo plurima semina nobis fuerunt communicata rariora.
  • 3. Convolvulus maritimus nostras, rotundifolius, nobis. Brassica maritima, Matth. In ora maritima Galliae septentrionalis, Bataviae & Angliae, viget: floret aestate & semen maturum est autumno.
  • 4. Convolvulus Indicus Orientalis, Inhame seu Battatas, nobis. Battatas, Sisarum Peruvia­num seu Battata Hispanorum, Ger. In novo orbe vicinisque Insulis, illi adjacentibus, quin & in India Orientali provenit; floret aestate & sub initium autumni maturantur semina.
  • 5. Convolvulus Syriacus & Scammonia Syriaca, nobis. Scammonia, Matth. In calidis pin­gui exit solo, veluti in Asiae Mysia, & Syria passim reperitur, nec non in Creta Insula, teste Belonio: floret aestate atque semina perficit autumno.
  • 6. Convolvulus vulgaris major, albus, flore majore albo, nobis. Smilax major laevis, Dod. Ger. Reperitur passim circa fruteta & sepes; quae semel comprehendit loca, ea aegerrime de­serit, adeo pertinacis vitae radices sunt, hac illac rependo; aestivis mensibus sese propagat, & copiose flores protrudit, nitore albido Liliorum instar conspicuos, calathi forma amplos; per totam aestatem floret, atque autumno semina sua perficit.
  • 7. Convolvulus major annuus, purpureus, folio cordato seu subrotundo, nobis. Purpureus, folio subrotundo, C. B. P. Indicus, flore violaceo, Eyst. Convolvulus hic cordifolius seu ex­oticus, peregrinusve ex India delatus, & seminibus propagatus apud nos Europeos: floret cum caeteris suae familias, aestivo tempore, & medio autumni semen perfecte absoluit; quo citius in pulvino bene stercore equino praeparato seritur & transplantatur, citius ejusdem semina maturantur.
  • 8. Convolvulus Caeruleus, hederaceus seu trifolius, Park Parad. Caeruleus, Ger. Ex India primum delatum hujus semen in Europam, ex quo apud nos sato, (cum sit planta an­nua) & educato, de novo singulis annis maturantur & colliguntur semina in vernam tempestatem reservanda, & exeunte hyeme aut sub initium veris, in pulvino bene ex stercore equino praeparato si feratur, perfecta producit semina versus autumni finem; diu per aestatem successive producit flores.
  • 9. Convolvulus vulgaris, flore minore albo, vel purpureo & vario, nobis. Smilax laevis mi­nor, Dod. Ger. Gignitur hic Convolvulus vulgaris minor, respectu majoris albi, in hortis cultis, & arvis segetalibus, vinetis passim in Gallia, Anglia & Belgio aliisque regioni­bus sponte, maximo detrimento hortulanorum & agricolarum, etiam in neglectis arvis & secus agrorum margines, viarumque sepes, imo & in pratis ipsis, pluvioso tempore, val­de molestus: aestivis mensibus floret, natura mirum in modum ludente in producendis flo­ribus variorum diversorumque colorum: raro semina sua perficit, propter nimiam serpendi aut rependi facultatem, radicibus à natura concessam. Hoc saepe contingit repentibus pluri­mis, uti observavimus; natura enim non potest duobus finibus simul & semel esse intenta & propagationi radicum, & productioni seminum: idem observare licet commune aliis quam­plurimis Convolvulis vivacibus, in hisce duabus Tabulis contentis.
  • 10. Convolvulus argenteus, Althaeae foliis, C. B. P. Peregrinus pulcher, folio Betonicae, flore purpureo, I. B. Hic in collibus juxta Tagum flumen, laeto solo, & in Baetica plurimisque aliis Hispaniae locis nascentem & mense Martio & Aprili florentem, ibidem Decembri mense [Page 15] invenit Clarissimus Carolus Clusius & florentem & semine praegnantem. Propter rependi ni­miam aviditatem (uti dictum de aliis) vix apud nos semina edit matura.
NOMINA.
  • 1. Convolvulus rectus Creticus argenteus, nobis. Dorycnium quorundam seu potius Convol­vulus Creticus Ponae, Ital. Dorycnium verum Plateau, Clus. Hist. Dorycnium Creticum Al­pin. Dorycnium Imperati I. B. Cneorum album foliis argenteis, Ger. Cneorum album, folio O­leae argenteo, molli, C. B. P. Cneorum album Dalechampii, Lugd.
  • 2. Convolvulus maritimus major Italicus, sinuato folio, nobis. Maritimus noster, Imperat. Auriculis pulchris geminatis quibusdam & aptius. Convolvulus maritimus soldanellae affinis, I. B. Brassica maritima major vel Soldanella, C. B. P. Brassicae marinae genus Rauwolfii, Lugd.
  • 3. Convolvulus maritimus major nostras, rotundifolius, nobis. Brassica maritima, Matth. Lugd. Hist. Cam. Brassica maritima seu Soldanella, I. B. Soldanella, Dod. Ad. Lob. Tab. Soldanella marina, Ger. Eyst. Vulgaris, Park Soldanella maritima minor, C. B. P.
  • 4. Convolvulus Indicus orientalis Inhame, seu Battatas, nobis. Battatas, Sisarum Peru­vianum, Battata Hispanorum, Ger. Battatas Indiae occidentalis & Inhame Orientalis Lu­sitanorum, Park Camotes sive Amotes & Ignames, Lob.
  • 5. Convolvulus Syriacus & Scammonia Syriaca, nobis. Scammonia Syriaca, C. B, P. Scam­monia Antiochena, Cam. Hort. Scammonia Matth. Cam. Ep. Lugd. Scammonia Syriaca legitima, Park Scammonia Syriaca, flore majore Convolvuli, I. B. Scammonium, Dod. Syriacum & Antiochenum, Ad. Lob. Antiochenum, Ger.
  • 6. Convolvulus vulgaris major albus, majore flore albo, nobis. Major, I. B. Caes. Ad. Lob. Major albus, C. B. P. Park Smilax major laevis, Dod. Ger. Lob. Icon. Volubilis major Trag. Tab.
  • 7. Convolvulus purpureus, folio subrotundo, C. B. P. Major peregrinus, annuus, cordifor­mis, caeruleus, nobis. Indicus, flore violaceo, Eyst. Caeruleus, folio rotundo, Ger. Major caeruleus, Park Parad. Campanula Indica, I. B. Campanula azura Swer. Indica pnrpuro­violacea, Bry. Nil Avicennae, Dod.
  • 8. Convolvulus caeruleus, hederaceus seu trifolius, Park Parad. Caeruleus, Ger. Azure­us seu caeruleus, Ob. Lob. Hederaceus, Ad. & Icon. Lob. Convolvulus caeruleus hederaceo an­guloso folio, C. B. P. Campanula caerulea, Dod. Azuria, Nil Arabum seu convolvulus caeru­leus, I. B.
  • 9. Convolvulus vulgaris, flore minore albo vel purpureo & vario, nobis. Smilax laevis minor, Dod. Ger. Convolvulus vulgaris minor, arvensis, C. B. P. Minor Clus. Hist. Minor purpu­reus, Ad. & Icon. Lob. Volubilis arvensis, Tab. Convolvulus minor albus vel purpureus vulgaris, Park Helxine cissampelos seu Convolvulus minor, I. B. Hist. Lugd. Matth. Fuch. Cam. Ep. Helxine in segetibus nascens, Cord. in Diosc. Iasione veterum, Helxine cissampe­los, Convolvulus minor, I. B.
  • 10. Convolvulus argenteus Althaeae folio, C. B. P. Ger. Althaeae folio, Clus. Hist. Lugd. Park Convolvulus peregrinus, Lob. Peregrinus pulcher, folio Betonicae, flore purpureo, I. B. potius Bryoniae folio, nobis.
TEMPERAMENTUM & VIRES.
  • 2. & 3. Convolvulus maritimus, Soldanella maritima major & minor dictus, est calida & sicca temperie, tertio etiam excessu, sicuti est amara, salsilaginem cum acredine quadam gustabilis ejus qualitas ostendit. Alvum purgat, crudos & aquosos humores distrahit, Hy­dropicis censetur utilis, adversatur tamen ventriculo, tortiones & molestias adfert: plus incommodi quam auxilii adfert. Ex Dioscoride tota herba stomacho incommoda est, acris maxime alvum solvit. Conveniunt cum eâ quidem ad acrimoniam obtundendam pingues carnes.
  • 4. Convolvulus Indicus Orientalis inhame seu Battatas & sisarum Peruvianorum seu Bat­tata Hispanorum, Ger. Ex novo orbe & Insula Divi Thomae haec Herba delata in Hispani­am, & sata in multis Baeticae locis, inque taleolas dissecta; principatum obtinet Malacae nata. Editur ab ipsis incolis aut cruda, aut cocta, nunc Hispanis etiam in deliciis, ob [Page 16] saporis jucunditatem & teneritatem, praesertim si in cineribus cocta assave & exteriore pelle repurgata radix, & in taleolas secta, ex pauxillo vino, stillatitiique Rosarum li­quoris & sacchari momento edatur: lutea quae ex Insula Divi Thomae adfertur instar Ca­rotae, pluris habetur quam illa ex Manicongo; quae ex regione Benim gratissimi est sapo­ris. Battatas in praedictis regionibus & in Hispania etiam radices admodum bonum ci­bum & multi alimenti existimant, mediaque esse veluti substantiae, inter carnes & fructus, flatulentas tamen: sed assatae flatus deponunt, praesertim si cum generoso aliquo vino edan­tur: ex iis etiam fiunt conservae non minus gratae, quam Cydoniorum carnes; morselli, placentulae aliaque edulia gratissimi saporis; verbo, idoneae sunt ad omnes generis conser­vas conficiendas & edulia. Nunc adeo frequentes sunt in Hispaniis, ut singulis annis è Valez Malaga decem aut duodecim longae naves, (quas Caravallas vocant) iis onustae His­palin invehantur, Temperamento sunt eodem radices, & coctae & assae ventrem emolli­unt: at crudae esui non sunt aptae, quoniam admodum flatulentae, idcirco difficilis dige­stionis. Radicum Battatas genera sunt tria à corticis colore, videlicet purpurascente, vel pallente, vel candido; radices assatae fructuum vel Leguminum loco Indis sunt.
  • 5. Convolvulus Syriacus Scammonia Syriaca seu Antiochena dictus. Omnes Convolvuli vi constant purgandi, secundum magis & minus: hanc doctrinam eruimus à forma florum, capsularum seminalium & ipsorum seminum conformium; natura indice nobis monstrante viam: at omnium horum principatum tenet Convolvulus hic quintus, supra à nobis expli­catus, Syriacus & Antiochenus seu Scammonia Antiochena vel Syriaca dictus, ex cujus radice scissa, excipitur in vasis succus sese effundens, qui Scammonium dicitur. Scam­monium est Scammoniae plantae succus, qui ex radice, lactei succi plená, incisa emanat, & in vasis recipitur & reservatur exsiccandus: cujus modum Dioscorides l. 4. c. 171. do­cuit. Scammonium Plinius l. 26. c. 8. vocat: cujus succum tantum usui Theophrastus 9. His. 10. scribit. Scammoniae succus, ad Arabum imitationem dicitur Scammonium qui densatus in massas cogitur, & exsiccatus, fuscus aut lividus, aut cinereus aut fulvus redditur. Differentiae hujus ratione loci apud Dioscoridem & Plinium: ille eum, qui ex Mysia regione Asiae deportatur, commendat: Scammonium Syriacum & Judiacum deter­rimum habetur, Ervi farina & Tithymali succo adulteratum. At Plinio laudatur Colo­phonium Mysiacum Priennense: adulterinum vero fieri Ervi farina & Tithymali maritimi succo, in Judaea fere, quod deprehendi poterit gustu, cum Tithymalus linguam calefaciat &c. Quod vero Scammonium nostrum notas à Dioscoride tributas non habeat, causa puta­tur, quod hoc tempore veterum parandi modum non observaverint, ac non ex radice in­cisa, ut Dioscorides docuit, sed prorsus dissecta vel expressa, aut è stipitibus & foliis contusis paretur: alioqui tanta Scammonii copia quotannis vix afferri possit, vel etiam Tithymali lacte adulterati. Optimum est quod ex Antiochia defertur, dein Armenum; Europeum omnino pravum est. Probatur quod pellucidum, leve, rarum, spongiae instar fo­raminosum, colore cum frangitur fulvum, taurini glutinis modo translucens: nec vehe­menter linguam excalefaciens (quod admisti Tithymali argumentum est) & cum linguae affricatur, in candidissimum liquorem lacti similem se superficie resolvens: cito liquescens, friabile non valde ponderosum, nec tetri odoris. At glebae ingentes nigrae & graves, aut adulteratae sunt, aut succus est ex tota planta expressus. Hujus vehementia corrigitur à quibusdam, Aloë addita; sed rectius si Malo cydonio excavato indatur, pastâ circumdetur, & in clibano coquatur, dein contundatur, ut veteres fecêre, aut (ut alii) in succo Cydo­nii coquatur: melius vero si semina Foeniculi, Anisi, Dauci adderentur: sic correctum Diagridium, quasi lachrymula dicitur: in Officinis Diagridium, quod nimis recens, ve­hemens; antiquum imbecillum, quare tormina excitans: bimum optimum est. Succus ergo Scammoniae per inferiora vehementer, nulli aliorum medicamentorum purgantium potentia cedens, purgat inquam non aliqua facultate calida, sed alia quadam latente, totius sub­stantiae proprietate, gustu quidem; nulla caloris vehementia deprehenditur: cuicunque liquo­ri aut rei permisceatur, nullam ei vel amaritudinem vel acrimoniam, aut alium ingratum saporem commnnicat. Quamobrem nec inter calidissima, ut plerisque videtur, sed inter mo­deratius calida & sicca habendus Scammoniae succus. Extergit & educit potissimum bi­lem flavam, serosos itidem tenuesque humores & quandoque pituitam; ventriculo tamen, magis quam omnia reliqua medicamenta (ut Paulus Aegineta tradit) noxium est Scam­monium. Mesues non modo ventriculo grave & molestum esse, verum & intestina ipsa abra­dere, interna viscera corrodere, venarum ora dilatare; totaque suae substantiae essentiâ [Page 17] cordi reliquisque visceribus obesse sentit. Inordinatum & minus opportunum ejus usum se­quuntur animi deliquia, ventriculi subversiones aut fluores & dysenteriae. Occurritur hisce malis (eodem authore) si Scammonium in Malo cotoneo decoquatur, & in mucagine Psyllii, Prunorum carne, aut succo, aliisve lentis, simpliciter permisceatur, addita Mastiche aut aliis moderate astringentibus: de caeteris vide Dodonaeum & Johannem Bau­hinum & Simeonem Pauli, in tertia classe operis quadripartiti, qui diffuse de Scammonii viribus egere.
  • 6. Convolvulus vulgaris major albus seu flore majore albo, nobis. Smilax major laevis, Dod. Ger. Viribus accedit Scammoniae, ast in minore gradu; quin & propter characteri­sticam & essentialem, in floribus, capsulis seminalibus, atque etiam seminibus repertam no­tam, concludimus omnes Convolvulos lactescentes Campanulatos iisdem viribus pollere secun­dum magis & minus. Atque haec de viribus tam eorum, quae in hac tertia Tabula, quam quarta explicanda continentur, dixisse sat erit.
Explicatio Tabulae quartae Sectionis secundae.
CONVOLVULI MINORES.

1. COnvolvulus Scammoniae foliis aemulus, nobis. Hic est radice crassâ in terram se de­mittente, atque longe lateque serpendo sese propagat aliis radiculis, ex quibus pul­lulant novae plantae: folia gerit Scammoniae trianguiaria, multo latiora ad basin quam sunt Scammoniae folia, nec sunt tam acuminata ad basin: flores habet dilute pallidos, Campanulatos, herbacei omnino coloris, Scammoniae quodammodo aemulos: capsulas se­minales, tribus loculamentis, triplici membranarum serie separatas itidem, atque in sin­gulis bina continentes semina angulosa, nigra aut potius fusca; primo intuitu, si juxta Scammoniam collocetur ab ipsa primo foliorum structura, deinde radice longe la­teque sub terram repente cognoscitur, quia Scammonia radicem longam, crassam Napi aut Raphani majoris instar fert: Lactescit ut Scammonia caeteraeque plurimae Convolvulo­rum species, binis exceptis quas recitabimus & observabimus in propriis locis.

2. Convolvulus minor, argenteus, repens, Rupellensis, flore rubro, nobis, Est hu­milis haec Convolvuli species, per terram procumbens, foliis est longis, angustis, argen­teis & omnino incanis, ex quibus ruptis emanat succus lacteus, more aliorum suae tribus aut Classis: flores producit Campanulatos, rubros, aut colossinos; ex hac notâ florum coloris, junctâ incanitie argenteâ foliorum angustorum & longorum, parvo aut nullo quasi negotio distinguitur â caeteris Convolvuli minoribus speciebus.

3. Convolvulus minimus spicaefolius, Lob. Obs. Lugd. Linariae folio, C. B. P. Hic minor Convolvulus tenuibus adeoque junceis, ex eâdem radice prodeuntibus, & humi procum­bentibus ramulis praeditus est, duris tamen & hirsutis, qui in summo flores proferunt Campanulatos, purpureos seu purpurascentes & inodoros▪ in margine implicatos, ut quinquefariam dividi videantur, florum oris in totidem angulos desinentibus, dum com­plicantur & inexpansi adhuc sunt flores, quique expansi & explicati angulos suos in margine florum relinquunt quasi acuminatos: folia inferiora nullo ordine ramulis inhae­rent, suntque longa, angusta, pilis hirsutis obducta, salicis foliis haud absimilia, sunt­que gummosa (si quis eadem mordeat) etiamque aliquantulum amara: radix candicans singularis & vivax. Non lactescit, in hoc convenit cum decimo ultimo Tab. praecedentis.

4. Convolvulus peregrinus caeruleus, folio oblongo, C. B. P. & Prod. Peregrinus caeru­ruleus, folio oblongo, flore peramoeno, triplici colore insignito, nobis. Campanula cae­rulea, Aldini. Haec perelegans Convolvuli species minor, radice est singulari, oblonga, ruffescente, ex qua caules multi, pedales, sesquipedales, flexiles, levissimis & curtis pi­lis pubescentes, prodeunt per terram strati; quos folia inferiora uncias tres quatuorve lon­ga, vix unciam lata, inordinate vestiunt, quae sursum versus minora redduntur, perque marginem sunt leviter hirsuta: ex foliorum sinu pedicelli tenuissimi, oblongi, exsurgunt, singulis flos eleganter maximam partem caeruleus, Campanulatus, triplici colore insignitus insedet, quinis plicis in margine exterius, quinisque interius, caeterorum suae familias mo­re; florem elegantem gerit, inquam, triplici colore notatu dignissimum, in superiore Cam­panulae limbo circulum habet elegantem cyaneum & peramoenum; medium album, seu potius ochroleucum; tertium circulum usque ad fundum luteum, ex cujus umbilico exe­unt staminula quinque subcaerulea, ambientia apicem longiorem: inter circulum luteum [Page 18] in fundo, & medium ochroleucum conspicere licet quina puncta nigra, bifariam, trifa­riam sursum versus divisa, quae attentius intuenti ter quina apparent, & numerari facile possunt. Plantula haec cum ob florum copiam, tum elegantem & amoenum colorem Cya­neum, luteo pallido & albo colore intermixtum, visu pulcherrima; aliquando observatur florem totum album gerere, hisce omnibus coloribus variantem hoc anno observavimus in Horto Botanico Academico publico; à semine ex Mauritania Tingitana ad nos transmis­so, ab amico familiari Roberto Spotswood Chirurgo & Apothecario oppidi Tingidis: floribus evanescentibus succedunt capitula membranacea, parva, caeterorum more divisa, in terna loculamenta.

5. Convolvulus Aegyptiacus, quinquefolius, I. B. Quinquefolius, C. B. P. Aegyptiacus, quinquefolius, flore rubro aut purpuro-caeruleo, nobis. Hic est viticulis tenuibus genicu­latis, laevibus: ex quolibet geniculo folium exoritur longo & tenuissimo pediculo dona­tum, quod in quinque lacinias angustas, longiusculas, dividitur, & quandoque una alte­rave bipartitur, & cuilibet pediculo duarum aut trium unciarum longo, sunt foliola seu membranae quatuor foliosae, cingentes caulem & basin pediculi: flores, capsulas semina­les & semina, caeterorum more habet: scandit ut caeteri Convolvuli & caulibus & folio­rum pediculis.

6. Convolvulus Africanus minor, Park. Hujus folia sunt longa, non divisa ad apposi­tionem pediculi, sicut praecedens; cauliculos hic plurimos per terram stratos gerit, qui­bus arcte adhaerent folia oblonga, in exortu acuminata & in mucronem tenuem desinen­tia; quoad flores, capsulas seminales & semina ipsa, cum caeteris suae tribûs aut classis convenit.

7. Convolvulus pennatus exoticus, Col. Quamoclit Camerarii, I. B. Haec plantula pri­mo intuitu, nullatenus Convolvuli speciebus accedere videtur, propter foliorum penna­torum effigiem, quae Myriophyllum aquaticum imitantur quoad ipsorum dispositionem & divisionem; sed ut multoties asserui in Praeludiis Botanicis, & passim infra in hac nostra doctrina Universalis Historiae Herbarum asseram; folia non inserviunt ad genus constitu­dum, sed diversas species diversorum generum determinandas. Haec itaque exotica non poterit alii generi referri aut adscribi, quam Convolvulorum classi; natura sua & toto habitu florum, capsularum, & seminum ibidem contentorum, iisdem est conformis: lacte e­tiam turget dilutiore: floribus est oblongis, tubulosis seu campanulatis in fundo, quin­quepartitis in margine, roseo colore hilari, lineis sive plicis striatis, longo petialo singu­lis, vel duobus insidentibus, alternato situ ex geniculis viticulorum; apicibus quinis, pallidis: fructu oblongo ex squammoso calice, in apicem desinente, cartilagineo aut membranaceo cortice obducto, ut vulgaris Convolvuli, sed angustiore & longiore; semini­bus intus oblongis, nigris, duris, acri gustu: folia viticulis purpurascentibus alternatim haerent caulibus, pennata, tenui admodum divisura, Myriophylli aquatici ritu, minora & obscurius virentia, pluribus lobis utrinque affixis ad ter denos usque, nunc plures, nunc pauciores, unico extremum claudente, quin & priores lobi bifurcantur propter innume­ros viticulos foliosos & floridos, quos profert, arundinaceas crates adimplentes, sese (a­liorum Couvolvulorum modo) contorquendo, maxime oculos conspicientium recreat, quare pensilibus hortis, versus meridiem sitis, jucundissima: semen primo vere satum prima folia protrudit, quae Aceris fructus effigie alata apparent. Augusti fine floret, & Septembri deinde fructum perficit; sed ob defectum coloris ineunte vere, & exeunte au­tumno rigido & gelido, apud nos septentrionales raro in hortis semina ad maturitatem perducit, ac vix ac ne vix quidem prima rudimenta, quamvis ad pedalem saepe altitu­dinem assurgentem & altiorem observavimus, nec dum florentem propter rationes antedictas. In Meridionalibus Italia, Hispania & Mauritania Tingitana, facile & copiose; ex quibus regionibus, semen ad nos delatum, cum in Gallia & hic in Horto publico satum, pro­duxit plantulam ipsam, sed propter rigorem tempestatis hyemalis & autumnalis, nec floret, nec semina fert; sed singulis annis (cum sit annua) perit, atque seminibus ex Meridio­nalibus ad nos missis & translatis subinde recuperatur aestate, sine flore & fructu tamen.

8. Nasturtium Indicum, Dod. Lob. Obs. & Icon. Lugd. Eyst. Convolvuli hujus Hetero­cliti genus à regula praecedentium recedentis, quoad flores & semina, hic collocavi­mus; etiam propter scandendi facultatem caulibus illi concessam, Convolvulis proprie dictis subjunximus. Nasturtium satis apte dictum ob saporem, Indicum à loco natali, in quo sponte provenit. Quum sit herba annua & septimestris, caulibus & foliorum pedicu­lis [Page 19] scandens, eam ad calcem Convolvulorum hic collocavimus, nescientes quo alio referre. Est enim planta heteroclita Convolvuli in modum sese sepibus ex perticis constructis implicans. Caulis hujus est teres, tenuis & longus, qui in ramulos plurimos dividitur gra­ciles, ac proinde pedamentis ac adminiculis, quibus fulciatur, indiget: folia circa ramulos rotunda, tenuia, quibus pediculus biuncialis & triuncialis subest veluti Cotyledonis foli­um sustinens, cui figurâ admodum simile est, sed tenuius & tenerius ac saturatius virens: flos est luteus cum amplo rictu in anteriore parte, & calcari satis longo donatur posteri­us; cum flore Delphinii aliquatenus convenit figurâ, sed est multo major & longiore pe­tiolo dependens: floribus singulis flaccescentibus, succedunt terna semina arcte sibi­invicem juncta, aspera seu verrucosa, quemadmodum cernere licet in Chamelaea tricocco. Nastur­tium sapore, omnino ejus folia, flos, etiamque semina adhuc viridia redolent. Flores in­expansi collecti & muriae inditi è sale & aceto confectae, quemadmodum Capparis flores inexpansi, optimum acetarium hyemale conficiunt, scorbuticis curandis satis idoneum.

9. Halicacabum peregrinum & Cor Indicum I. B. Pisum vesicarium, fructu nigro, albâ macula notato, C. B. P. Halicacabum peregrinum vesicarium, fructu nigro, albâ maculâ notato, nobis. Haec plantula vesicaria ad Halicacabi genus refertur à quibusdam, ab ali­is ad Pisum, sed male, nec ad alterutrum reduci potest ex libro naturae. Est enim planta heteroclita scandens beneficio capreolorum, & hoc nomine cum Piso convenit, in essenti­alibus toto coelo differt. Halicacabo congruit aliquatenus in vesica membranacea, sed se­minibus omnino est dispar: ergo cum sit Heteroclita & sui generis, huc retulimus nesci­entes quo alio referre, si quis melius disposuerit, per me non stabit. Est cauliculis te­nuibus, striatis, viticulosis, late se diffundentibus, qui vicina quaeque adminicula apprehen­dunt beneficio capreolorum: folia hujus sunt oblonga, divisa, seu laciniata & per ambitum profundius incisa: flosculi è longis pediculis virides aut herbacei: folliculi seu veficae sunt triquetrae, flatu quasi distentae, magnitudine Halicacabi nostratis, intercipientibus mem­branulis, in tres distinctos loculos eandem vesicam dividentibus; fructu in unoquoque lo­culamento, triplici, duro, arcte sibiinvicem adhaerente, cujus unicus & singularis Piperis est figurâ & magnitudine, colore maxima parte nigro, candido umbilico seu maculâ al­bâ, cordis formam & siguram exprimente, unde Pisum cordatum (inepte satis) dicitur cum ejus fructus nec saporem Pisi, nec flores papilionaceos ferat planta ipsa: radix te [...] is, multis fibris capillatur; in sapore fructus est amaritudo, imo sapor est nauseus, und [...] calidus & siccus judicatur.

LOCUS & TEMPUS.
  • 1. Convolvulus Scammoniae foliis aemulus, nobis. Aliunde à peregrinis nationibus ex se­mine, ad nos Europeos allato & sato, provenit satis feliciter in hortis cultis: flores fert aestate, atque autumno semina perficit.
  • 2. Convolvulus minor argenteus seu incanus, repens, Rupellensis, flore rubro, nobis. Pas­sim ad oram maritimam circa Rupellam à nobis repertus: floret aestate, atque ob nimium radicibus sese propagandi desiderium, raro semina ad maturitatem perducit: si quae occur­runt sunt pauca, ejusdem formae cum caeteris suae sortis.
  • 3. Convolvulus minimus spicae-folius, Lob. Icon. Linariae folio, C. B. P. In multis Hispa­niae & Lusitaniae locis, atque etiam in Gallia Narbonensi & Germania in colle Therma­rum, urbi vulgo Baden imminente, quarto ab urbe Vienna Austriaca milliari provenit, te­ste Clusio: floret Maio & Junio, nonnunquam tardius in Angliae Belgiaeque hortis Julio videlicet & Augusto floret, neque etiam utplurimum semen suum perficit.
  • 4. Convolvulus peregrinus caeruleus, folio oblongo, C. B. P. Et Prod. Peregrinus caerule­us annuus, folio oblongo, flore peramoeno, triplici colore insignito, nobis. Hic passim circa Tingidem, et in tota plagâ maritimâ Mauritaniae Tingitanae, viget floribus eleganter Pictis, variis coloribus, sicut observavit primo Robertus Spotswood apothecarius oppidanus & regius, à quo semina hujus sicut & aliarum rariorum plantarum, illic sponte nascentium, communicata habuimus, floret per totam pene aestatem atque eâdem exeunte & ineunte au­tumno (cum sit annua) semina feliciter & copiose satis producit apud nos.
  • 5. Convolvulus Aegyptiacus quinquefolius, I. B. Aegyptiacus quinquefolius, flore rubro, no­bis. In Arabia & Aegypto aliisqne Africae locis hic sponte provenit: floret sub finem ae­statis, raro semina apud nos ad maturitatem perducit, propter nimiam rependi facultatem illi concessam.
  • [Page 20]6. Convolvulus Africanus minor, Park, Passim in Africa sponte provenit haec Convolvuli minoris species: aestate floret: versus autumnum semina (si quae producit) sua perfi­cit.
  • 7. Convolvulus pennatus exoticus, Col. Quamoclit Camerarii, I. B. Exoticus, annuus, foliis Myriophylli seu Millefolii aquatici, flore sanguineo, nobis. Ex America ejus semen ad nos delatum, & in hortorum pulvillis, stercore equino adhuc calente bene praeparatis, sa­tum, viget aestate; sed ob defectum caloris nondum apud nos floruit, multo minus se­mina produxit.
  • 8. Nasturtium Indicum. Hujus semen ex India orientali & occidentali delatum, & in hor­tis satum, cum messe ubere hanc Volubilem heteroclitam producit, quae apud nos floret per totam aestatem, atque autumno semina sua terna simul juncta, rugosa gerit, ex quibus sin­gulis annis terrae commissis renovantur affatim.
  • 9. Halicacabum peregrinum & Cor Indicum, I. B. Pisum vesicarium, fructu nigro, albâ maculá notato, nobis. Hujus semina ad nos delata ex Seni, aliisque Indiae locis feliciter satis proveniunt in hortis nostris cultis. Floret sub finem aestatis, & versus autumni fi­nem semina sua terna rotunda, nigra, macula alba cordiformi notata, in vesica triplici loculamento distincta gerit: aegre apud nos post flores conspicuos semina ejus maturescunt, nisi favente tempestate autumnali calido.
NOMINA.
  • 1. Convolvulus Scammoniae foliis aemulus, nobis.
  • 2. Convolvulus minor argenteus seu incanus, repens, Rupellensis, flore rubro, nobis.
  • 3. Convolvulus Linariae folio, C. B. P. Minimus Spicaefolius, Ad. Icon. & Obs. Lob. Lugd. Ger. Spicae foliis, Park. Volubilis terrestris Dalechampii, Lugd. Cantabrica quorundam, Clus. Hist.
  • 4. Convolvulus peregrinus, caeruleus, folio oblongo, C. B. P. & Prod. Peregrinus Caeru­leus annuus, flore peramoeno, triplici colore insignito, nobis. Caeruleus minor, folio ob­longo, Ger. Minor caeruleus Hispanicus, Park. Parad. Campanula exotica, Hort. Fer­nes. Campanula caerulea, Aldin.
  • 5. Convolvulus Aegyptius, I. B. Aegyptiacus quinquefolius, flore rubro, nobis. Quinque­folius seu foliis laciniatis, tertius in Prod. Casp. Bauh. Convolvulus Aegyptiacus Bauhini, Bry. Aegyptiacus quinquefolius, Casp. Bauhini, I. B. Mas Arabicus seu Aegyptiacus, Park.
  • 6. Convolvulus Africanus minor, Park. Africanus minor, longo, angusto & acuto folio, nobis.
  • 7. Convolvulus exoticus pennatus, Col. Quamoclit Camerarii, I. B. Convolvulus pennatus, Americanus, Park. Quamoclit seu Convolvulus pennatus, Ger. Gelsaminum Indicum pen­natum, flore sanguineo, Ponae Italice. Jasminum Millefolii foliis, C. B. P. Convolvulus exoticus, annuus, foliis Myriophylli seu Millefolii aquatici, flore sanguineo, nobis.
  • 8. Nasturtium Indicum majus, C. B. P. Indicum, Dod. Lob. Eyst. Peruvianum Myconi, Lugd. Indicum cum flore & semine, Ger. Indicum, Park. Parad. Nasturtium Indicum scandens, folio peltato, flore luteo venulis cinabericeis notato, I. B. Flos sanguineus Mo­nardi, Lugd.
  • 9. Halicacabum peregrinum & Cor Indicum, I. B. Pisum vesicarium, fructu nigro, albâ ma­culâ notato, C. B. P. Pisum cordatum, Ad. Lob. & cor Indum, Lob. Obs. Icon. Eyst. Pisum cordatum vesicarium, Park. Halicacabum peregrinum & cor Indum, I. B. Hali­cacabum peregrinum, Dod. Fuch. Lugd. Tab. Ger. Vesicaria seu Halicacabum repens, Matth. Ex nostrâ sententiâ procumbens, cum sit annua planta cujus cauliculi procumbunt, seu humi strati sunt, nisi adminiculis vicinis adjuventur, beneficio capreolorum. Repens & ser­pens intelligi debent de radice sub terram repente, unde vitio vertendum authoribus judica­mus, qui indifferenter utuntur voce repens, pro caulibus; scandens aut procumbens iis aptius convenit. De viribus satis dictum, ad finem explicationis Tab. primae omnium Convolvulorum saltem usitatorum, caeteros (de quibus nil illic dictum) propter analogiam & conformitatem in partibus tendentibus ad finem ultimum & perfectionem, iisdem pollere vi­ribus secundum magis & minus neutiquam dubitamus.
HALLUCINATIONES CASP. BAUHINI In Pinace, aliorumque Authorum.

PAg. 294. pl. 11. col. 1. Scammonia Monspeliaca, foliis rotundioribus, C. B. P. & ibidem pl. 111. col. 2. Scammoniae Monspeliacae affinis, foliis acutio­ribus, C. B. P. Quum Scammonia sit omnibus nume­ris absolutis Convolvuli optima species, à flore campa­nulato, & capsulis rotundis, ternis loculamentis di­stinctis, continentibus in singulis bina semina utpluri­mum, nisi Coeli aut soli inclementia impediantur na­turae conatus, ut saepe in aliis multis generibus con­tingit, non raro, ob siccitatem aut ob defectum nu­trimenti; hae duae species supra citatae non conveni­unt cum Convolvulo, Scammonia dicto, in essentiali­bus suis notis, etiamsi lactescant, prout omnes Con­volvuli species, exceptis duahus. At hae duae plan­tae pro Scammoniae speciebus à Casp. Bauhino aliisque authoribus denominatae, flores producunt integros in fundo, in margine quinquefariam dividuntur, at­que singulis floribus singulae succedunt siliquae longae, lanigerae, in medio tumidae, quae in se continent se­mina compressa, ruffa, pappo, aut lanae papposae, serici instar, involuta (quemadmodum caeterae omnes Apocyni aut Asclepiadis species) ergo ex libro na­turae ratiocinando, averruncandae sunt à Scammoniae speciebus, atque suis consortibus Apocynorum aut A­sclepiadum classi adjungendae. Idcirco graviter lapsi sunt authores ipseque Bauhinus, qui minus attentè o­mnes (quot quot sunt) librum naturae evolvêre. So­lus Clarissimus Carolus Clusius oculatus satis, recte ad genus suum proprium, has plantas reduxit, & A­pocyni nomine donavit. Item Dodonaeus secundam, Periplocampriorem fecit, quod si observasset Casp. Bau­hinus, atque librum naturae diligentius inspexisset, non inter Scammoniae species, sed Apocyni collo­casset, cum Apocyni gerant tesseram, & notam ge­nericam.

Pag. 295. col. 1. Pl. 4. Convolvulus minor, semine triangulo, C. B. P. Helxine Cissampelos, Hist. Lugd. Male inseritur haec planta scandens caulibus, inter Convolvuli (ut supra in Praeludiis Botanicis asserui­mus) sic dicti species, cum Convolvulus proprie dictus sit planta volubilis seu scandens, lactescens, florem gerens monopetalum seu integrum, calathi forma: capsulas itidem rotundas longasve, triplici serie, se­mina angulosa, nigra aut fusca habentes, bina in unoquoque loculamento continentes, nisi (uti dictum) inclementia Coeli impediat. Haec autem Convolvuli antedicti species, scandit quidem beneficio caulium, at hoc multis, sub diversis signis militantibus, plan­tis est commune, sed nec lactescit, nec florem produ­cit monopetalum, calathi modo; nec capsulas semina­les, nec semina paria aut similia Convolvuli semini­bus; ergo haec planta esset hinc arcenda, & ad classem cujus fert tesseram notamve essentialem remittenda. Florem hic Convolvulus seu Helxine Cissampelos fert pentapetalum, semen triangulare, unicum, tribus foliolis pro capsula insertum, ergo ad sui generis con­sortes, scilicet Lapathi, Aporosae, Bislortae, Poly­gani & Frumenti Saracenici seu Fegopyri species, est amandanda haec Helxine. Est enim vera Frumenti Saracenici species scandens, a notis suis essentiali­bus, nec quicquam habet commune cum Convolvuli speciebus proprie dictis, nisi quod scandat atque vici­na quaeque amplectatur, quod est commune multis ali­is generibus diversimode collocandis, prout vult ea­rum tessera à natura data, & a fine ultimo, ex libro naturae à nobis observata.

Pag. 295. col. 1. pl. 1. Soldanella maritima ma­jor, & ibidem pl. 11. Soldanella maritima minor, C. B. P. Quum hae duae plantae lactescant & scan­dant, floremque capsulam, seminaque ipsa Convolvu­lorum proprie dictorum more habeant, Convolvulis adscribi, & cum ipsis in eodem titulo disponi debent, non autem ab ipsis separari in peculiari divisione, ut fecit Casparus Bauhinus. Sed sit Brassica maritima [...] Dioscoridis, & Soldanella Neutericorum, non impediunt haec diversa Synonima quin disponatur inter consortes Convolvulos, infallibili argumento a fine ultimo petito. Ibidem pl. 111. Soldanella Alpina, ro­tundifolia major, & pag. 296. pl. 4. Soldanella Al­pina, folio minus rotundo, C. B. P. Soldanella Al­pina minor, Clus. Hist. Hae duae plantulae nil ha­bent affine cum Soldanellae speciebus praedictis, quae, uti dictum, Convolvuli sunt perfectae species, ne [...] cum praedictis conveniunt nisi foliorum rotundorum simi­litudine, quod multis authoribus in plantis denomi­nandis hucusque imposuit. Sed cum sine ultimo sint plantae siliquosae, ad finem siliquosarum tetrape­talarum in Sectione tertia essent collocandae & dispo­nendae.

Pag. 398. col. 11▪ pl. 6. Jasminum Millefolij folio, C. B. P. Gelseminum Indianum pennatum, flore sangui­neo Ponae, Ital. Quamoclit, Cam. Cum haec planta sit perfecta Convolvuli species (non obstante Myrio­phylli instar foliorum dispositione) ut supra in ejus­dem explicatione à nobis allata apparet, male igitur à Casparo Bauhino aliisque authoribus Gelseminum nominatur, atque injustiore titulo, à suae classis simi­libus Convolvulis disjungitur, & collocatur inter Gel­semina, quibus nec floribus, nec capsulis, nec semi­nibus accedit, ut supra comprobavimus.

Pag. 463. col. 11. pl. 11. Cneorum album, folio O­leae argenteo, molli, C. B. P. Dorycnium verum Pla­teau, Clus. Hist. App. 1. Male haec Convolvuli species perfecta, ut innuimus in explicatione Tab. 3. dissun­gitur à suae familias caeteris, & pejus disponitur inter frutices, cum quibus nil habet commune, praeter lig­neam substantiam, cum a fine ultimo, ut docuimus in explicatione ipsius, sit Convolvulus; proinde recte à Johanne Pona Italice scribente, dicitur Convolvulus rectus, Creticus: inepte satis à caeteris omnibus denomi­natur Cneorum sive Dorycnium.

Scandentes Pomiferae.

SECT. I.

CAP. III.

§ 1. Cucurbita sive Zuccha.

K [...] Dioscoridi l. 2. c. 162. dicitur, ad differentiam [...] de qua l. 4. c. 178. Meminit & Theophrastus 1. Hist. 18. Latinis Cucurbita, à curvatu, quod facile, si quid obstiterit, quo minus extendatur, incurvescat.

Genera duo prima Cucurbitae, Plinio l. 19. c. 5. camerarium, & plebeium quod humi repit: crescit qua cogitur forma, libertate vero pensili concessa, jam visa est novem pedum lon­gitudinis. Semina quae proxima collo fuerint, proceras proferunt: quae in medio rotundas, quae in lateribus crassas, brevioresque.

Calabassi seu Cucurbitae in India ad miraculum usque augescunt, quae in hac solâ provincia Chile nascuntur & Capallos nuncupant: Cucurbitarum species prope infinitae sunt, seu potius variant in infinitum, quaedam immensâ mole monstrosae sunt, quae dissectae, & resiccatae ex­cavantur, & ex iis varia vasa efformantur & effinguntur: ex minoribus pocula aut pateras ingeniosê caelatas concinnant. Josephus Acosta l. 4. c. 9. Sic Brasiliani ex Cucurbitis liquidam pultem, Mingau vocatum sorbent, Stadius descriptione Brasiliae l. 2. c. 12.

In hoc tertio capite Sectionis primae, agemus de scandentibus pomiferis, quarum de­ducemus notam genericam & essentialem, omnibus & singulis in hoc capite tertio conten­tis convenientem; deinde singulis subalternis generibus notam ipsis peculiarem adapta­bimus. Pomiferae scandentes cauliculis donantur lentis, & viticulosis, crassis utplurimum, quibus assignantur à natura claviculae seu flagella grandia & longa, intorta flagellorum vi­tium instar: folia habent vitiginea, lata, sinuata, aspera, imo hirsutie nonnunquam molli scatentia: flores integros in fundo, quinquefariam in margine divisos habent; at­que regula non variante, à fine ultimo petitâ, fructus producuntur satis magni, imo o­mnium vegetabilium maximi, in quibusdam saltem, rotundi, longi: cortice laevi, scabro, hirsuto, tessulato, undulato, verrucoso tecti: verum non omnes flores frugiferi sunt, fru­giferi enim facile cognoscuntur ex concepto rudimento fructus sub ipsis extuberante, qui maturi cortice constant duro, cujuscunque sint formae aut figurae; diversorum colorum sunt, vel lutei, albi, virides, phaenicei, atque ex albo & viridi mixti, sive lineis, sive maculis notati; intra corticem, cujuscunque coloris extra, pulpa interna teneris adhuc est candida, maturis fungosa, sive sit alba, lutea aut rubra; gustu dulcis & amara, semi­nibus plena diversiformibus, quae indigitabunt utplurimum genera subalterna à nobis infra in medium producenda. Pauca veteres eaque obscure satis, de holeraceis hisce fruc­tibus horariis, pomiferis scandentibus scripsere, confuse Plinius ipse, ac magis confuse adhuc Neoterici Botanici egere in distinctionibus generum subalternorum. Nos igitur ut pa­rem confusionem evitemus, has scandentes pomiferas, horarios fructus ferentes, ad sua subalterna genera distincta reducere conabimur, assignando unicuique generi subalterno su­am notam essentialem, seu tesseram infallibilem à natura datam, & singulis convenien­tem, natura non variante sinem ultimum. Adferamus igitur certiora & magis probanda in medium, Philosophis Botanicis gratiora & utiliora. Cucurbita habet semper florem al­bum: semen duabus eminentiis, si mavis auriculis cornutum, sive sit album, sive subfus­cum colore: omnia insuper Cucurbitae poma corticem seu cutem exteriorem duram & qua­si lignosam gerunt, crocei utplurimum coloris matura: folia sunt mollia, incanâ lanu­gine seu albida obducta, hisce igitur notis allatis, facile à caeteris omnibus subalternis ge­neribus scandentium pomiferarum dignoscuntur Cucurbitae.

TABULA V.
  • [Page 23]Scandentes Pomiferae
    • Cucurbita
      • Flore albo, folio molli
        • 1. Lagenaria.
        • 2. Major sessilis.
        • 3. Oblonga.
  • Pepo
    • Flore luteo seu potius aureo, folio aspero
      • 4. Indicus compressus, maximus, Lob. Icon.
      • 5. Compressus minor, C. B. P. Rotundus minor, Dod.
      • 6. Oblongus, C. B. P. Major oblongus, Dod.
      • 7. Minor verrucosus, nobis. Indicus minor, cly­peatus, Tab.
      • 8. Clypeatus minor, C. B. P. Indicus minor, cly­peatus, Tab.
      • 9. Pyriformis & Pomiformis, nobis.
TABULA VI.
  • Scandentes Pomiferae
    • 1. Colocynthis major fructu rotundo, C. B. P. Vera, Trag.
    • 2. Anguria, Matth. Lugd.
    • Melo
      • 3. Hispanicus, I. B.
      • 4. Vulgaris, C. B. P. Melo, Trag. Ger.
      • 5. Aegyptiacus Abdelavi Dictus, nobis.
    • Cucumis-
      • 6. Sativus vulgaris, C. B. P. Dod. Ger.
      • 7. Flexuosus seu anguinus Ad. Lob. Anguinus, Lugd.
      • 8. Asininus, Tab. Ger. Silvestris, Trag.
      • 9. Puniceus, Cord. Hist. Balsamina mas, Ger.
Explicatio Tabulae quintae, Sectionis primae.

1. CUcurbita lagenaria, flore albo, C. B. P. Lagenaria, Lob. Obs. Ger. Lagenaria ma­jor & minor, Ad. Lob. Cucurbita caules oblongos, viticulosos & angulosos, in a­las nonnullas distributos profert, qui adnatis capreolis vicina propeque assistentia admi­nicula apprehendentes, sursum scandunt, & in altum tolluntur: folia admodum magna, lata, & nonnihil acuminata, Bardanae fere magnitudine similia, sed mollia, albove veluti tomento unà cum caulibus ac foliorum pediculis candicantia, instar Althaeae: flores è fo­liorum sinu exeunt magni, albidi, Calathi effigie in fundo integri, in margine autem quinque latis & longis quasi lobis divisi: fructus subsequitur non unius formae, quandoque enim lagenarum formam exprimens, qui in ventris modum excrescit & turgescit, supe­reminente collo minore sursum versus angustiore; subinde vero ventricosus & crassus abs­que collo, & in inferiore sede latior, Pyri quodammodo turbinatam figuram referens: a­lias in longitudinem producitur. Crescit inquit Plinius l. 19. c. 5. Cucurbita quâ cogitur forma, plerumque & intorti draconis figurâ. Libertate pensili concessa, visa est habere fructum novem pedum longitudinis. Omnibus autem cujuscunque formae cortex per ma­turitatem durus & quasi ligneus, flavi coloris: caro autem iis sive pulpa interior candi­da recens, lutea matura; semina oblonga, plana, compressa, superiore parte cornuta si­ve auriculata, duabus apophysibus eminentibus & quasi angulosis affecta: cortex omni­um hujus generis subalterni est durus, candidus, aut subfuscus: medulla subalbida simi­liter ac dulcis matura. Quod cito fit, cito perit, ut vulgo dici solet, quod sane dictum, si ulla alia de re dici poterit, certo certius de Cucurbita dicetur; nam à satione post seme­stre aut octomestre spatium perficitur.

2. Cucurbita major sessilis, flore albo, folio molli, C. B. P. Sessilis, Matth. Ep. Ma­jor, Dod. Omnes Cucurbitae unâ aestate in sublime conscendunt, ut fastigia altissima ar­borum attingant, autumno autem si vel unam pruinam senserint, dejiciuntur, foliis & palmitibus prorsus marcescentibus: sessilis haec variat magnitudine, colore corticis viridi, [Page 24] flavo-candido, atque cortex in veteratis est durus, quo, carne seu pulpa seminibusque ex­inanitis, peregre proficiscentes urceorum vice frequenter utuntur, in eo vinum conden­tes, quo per iter à sitis injuria se vendicare possint.

3. Cucurbita oblonga, flore albo, folio molli, C. B. P. Oblonga, Fuch. Longior, Dod. Cameraria longa, Lugd. Cucurbita haec longa, flagellis longis, sarmentosis, teneris, an­gulosis, vitis modo se defundens, per humum sese prosternit, nisi adminicula nacta fue­rit, quae capreolis suis (quos secus folia singulos producit) facilè complectitur, eisdem eti­am arbores & pergulas scandit, seseque illis implicat: folia ex intervallo profert singula, singularibus petiolis insidentia, fere rotunda, serrata, nisi anteriore parte acuminati an­guli eminerent, subcandicantia, tactu mollia, leviter hirsuta, ampla admodum, Asari foliis haud absimilia: flores juxta capreolos & folia ex pediculis orta, figura liliaceos, al­bos, integros in fundo, sed quinquefariam seu in quinque quasi lobos foliolave stellae modo divisos gerit, intus hirsutos, partim steriles, partim foecundos, qui sic facile interno­scuntur; steriles, breves, & hirsutiores habent in medio apices, nec qua pediculo jun­guntur tuber seu capitulum intercedit, futuri fructus spes: foecundi vero in medio tria crassiuscula bisidaque stamina continent, nec statim pediculo haerent; nam inter ipsos & pediculum capitulum parvum, & leviter hirsutum, extuberat, Cucurbita futura, juxta adnexum in angustum collum desinens, quod marcescente flore, paulatim arcscit, dein­de in magnam & longam molem, quam Cucurbitam vocamus longam, auctum mature­scit: fructus hic primùm herbaceus & lanuginosus, est cortice tenero, pulpâ candidâ, gustu dulci, in maturitate flavus, cortice duro, pulpa fungosa, seminibusque plena, quae plana sunt & compressa, altera parte acuminata, & altera superiorc latiuscula, duabus angulosis eminentiis cornuta, horum cortex lignosus & candidus est, aliquando in aliis fuscus, gustu dulcem nucleum includens. Tota planta radice nititur candidâ in multas ra­diculas fibrosas distracta.

LOCUS & TEMPUS.

Ex Orientalibus enim & calidioribus locis Asiae, Africae & utriusque Indiae, ad nos defe­runtur Cucurbitarum semina: sua sponte apud septentrionales Europaeos non proveniunt, satae tamen in hortis cultis, aut agris satis feliciter in Gallia & Italia proveniunt, & perfectionem attingunt. Sed rarissime apud septentrionales semina perficiunt, aut saltem ad maturitatem perducunt, quòd apud ipsos frigidior sit terra, byems longior, & autumnus severior quam quod in illis locis fructum proferre possint: floret Augusto, nec ante fere au­tumnnum exactum maturus est fructus; si forte per tempestatem calidiorem licet in Me­ridionalibus citius seritur, & consequenter citius maturatur & colligitur Cucurbita.

TEMPERAMENTUM & VIRES.

Omnes Cucurbitarum diversiformium fructus frigidae & aqueae sunt naturae, ut recte dix­it Plinius Cucurbitam nihil aliud esse, quam aquam congelatam; Cucurbitae ad ardentes febres utrinque (id est intra & extra) mirifice faciunt. Aqua ex immaturis Cucurbitis distillata ardori capitis, quem siriasin vocant, praecipue infantium efficacissimè magno ex­perimento in linteolis ponitur, aut defectu aquae distillatae, succus pari ratione usurpa­tur. Succus etiam Cucurbitae immaturae, ejusve aqua stillatitia, non tantum aurium do­lori instillatu auxiliatur, sed & oculorum & omnium membrorum inflammationes & Podagras refrigerat. Cucurbitae semen urinae acrimoniam contemperat, & eandem medi­ocriter provocat. Succus cum aqua rosacea, aut per se auribus instillatus, earum dolori auxiliatur. Folia recentia mammis puerperarum admota lac siccant. Oleum quod è Cu­curbitarum floribus paratur, iisdem diutius in oleo insolatis, renum calorem (exterius unctis partibus contra renes sitis) extinguit. Capitis dolores praesertim in febribus mulcet. A­ridae cineres ambusta & pudendorum ulcera sanant. Estur passim aestate in cibis aut jus­culis elixa Cucurbita, tum quoque in oleo aut butyro frixa ejus pulpa, farinâ prius cir­cumlita & uvarum acerbarum succo aspersa.

NOMINA.

Cucurbita [...] dicitur, Cucurbita edulis & sativa. Quidam (teste Marcello) in­ter longas & rotundas eam statuunt differentiam, ut has [...], illas [...] vocatas velint. Itali Zuccas & Zucchas vocant.

  • 1. Cucurbita Lagenaria fl. albo, folio molli, C. B. P. Lagenaria major, Park. Prior, Dod. Lagenaria Lob. Ger. Lagenaria, major, & minor, Tab. Cucurbita cameraria seu Lagena­ria, Hist. Lug. Cucurbita Lagenaria, I. B. Cameraria minor, Lugd. Hist. Cameraria dicitur quod curvitate sua cameras, testudines, tecta, & pergulas scandat & operiat.
  • 2. Cucurbita major sessilis, flore albo, C. B. P. Sessilis, Matth. Ep. Latior, Dod. Lage­naria major, Park. Lagenaria major, Ger. Cucurbita latior fl. albo, folio molli, I. B. Zuccha rotunda, Anguil. Cameraria major, Lugd. Hist. Dod. Gall.
  • 3. Cucurbita oblonga, flore albo, folio molli, C. B. P. Oblonga, Fuch. Longa, Park. Tab. Cam. Hist. Lugd. Longior, Dod. Auguina, Ger. Zuccha longa, Anguil. Cameraria oblonga, Lugd. Hist.
HALLUCINATIONES CASP. BAUHINI Aliorumque Authorum.

EX nota generica & essentiali Cucurbitae suprà à no­bis assignata, & ex libro naturae deprompta, Cu­curbitae omnes species florem producunt amplum, al­bum, non luteum; atque semina longa, fusca aut al­ba, duabus auriculis in superiore parte seminis prae­dita habent: ergo Cucurbita major, rotunda, flore luteo, folio aspero, C. B. P. Indica, Cam. Ep. Cum florem gerat luteum, & semina Romboïdea (hoc est Symbolum Peponum, ferre florem luteum & habere semina oblonga utrinque tumida, Romboïdea, & foliis vestiri asperis,) male hic collacatur a Casparo Bauhino, inter Cucurbitas, cum ut patet ex dictis, debeat dispo­ni inter Pepones seu Citrullos, quorum fert tesseram seu notam genericam, florem scilicet luteum & semina Romboïdea, seu Rombi figura utrinque tumida.

§. 2. PEPO.

[...] Dioscoridi lib. 2. c. 164. Theophrastus 1. Hist. 22. & Plinius l. 20. c. 2. de Pepo­nibus, quae Dioscorides refert; qui l. 19. c. 5. scribit Cucumeres cum magnitudine excesse­runt, Pepones vocari. Peponem dictum volunt, [...] maturescere, eo quod maturitate fla­vescant.

Nota generica indigitans Pepones ab aliis fructibus pomiferis horariis, est quod Pepo flo­rem producat aureum luteumve; semina romboïdea; & folia aspera. Semina assculpta sin­gulis speciebus uniuscujusque generis praecipuam indigitabunt differentiam genericam.

4. Pepo Indicus compressus maximus, Lob. Icon. Rotundus major, Dod. Major hic Pepo rotundus crassos, asperos, spinisque nonnullis obsitos caules promit praelongos, qui claviculis sive capreolis suis vicina comprehendentes, perticas, frutices & sepimen­ta conscendunt, quae nisi juxta posita fuerint humi procumbunt: folia ampla sunt, val­de aspera, aliquot profundis incisuris divisa, marginibus hirsutis: flores admodum ma­gni sunt, calathi formâ, auri colore, lutei per oram, quinque prominentibus angulis den­ticulati: fructus magni, crassi, rotundi, aliquando oblongi, crassioribus rigis veluti an­gulosi & sulcis depressi, quorum pulpa cortici subjacens candida, mediocriterque dura est. Interior medulla fungosa: semen album, latum, planum, in medio tumidum, Rom­boïdeum seu Rombi piscis figura, caeterorum deducendorum Peponum seminibus simile. Cucumerum semine multo majus, quin & in margine habet fimbriam exterius planam, in­terius crispam, cingentem ipsum semen. Consule Tabulam 5. & observabis semina Pepo­nibus singulis assculpta: color corticis quandoque obscurè virens, alias albidus, nunc lu­teus; virentis autem Peponis cortex durior est, ac veluti lignosus, albidi autem molli­or ac tenerior.

5. Pepo compressus minor, C. B. P. Rotundus minor, Dod. Pepo hic minor rotundus in omnibus accedit priori, nisi quod folia habeat profundius scissa fissave: caules etiam [Page 26] gerit teneriores, fructumque minorem & consequenter semina pariter minora, ejusdem coloris albidi, ejusdemque figurae cum praecedentis majoris seminibus.

6. Pepo oblongus, C. B. P. Major oblongus, Dod. Pepo hic oblongus à praecedentibus duobus supra explicatis duplici nomine distinguitur, primo à foliorum sinubus seu inci­suris aut divisuris profundiùs factis; deinde à magnitudine, praecipue longitudine fructus; in caeteris omnibus cum praedictis convenit: scandit scilicet capreolis; florem habet lu­teum integrum in fundo, quinquefariam in margine seu limbo divisum: semina plana, al­ba, tumida, cortice cum fimbria crispa ipsa tegente. Septimo die exeunt omnes post sa­tionem cum Pepones tum Melones, Cucumeres, Cucurbitae, sicut & Anguria succum a­quosum refrigerantem suffundens, refert ad proventum celeriorem recentior seminum ae­tas. Magnam Peponum, Melonum, Cucurbitarumque varietatem diversitatemque à semi­nis natura dependere testatur Columella. Tanta porro est naturae cognatio inter Melones, Pepones seu Melopepones, Cucurbitas, Cucumeres, ut saepe proprietates & nomina Graeci Latinique confuderint. Invenies enim Melones, etiam Pepones, alios oblongos, alios ro­tundos, à colore nonnullos luteos, alios virides, atque utplurimum hi omnes foris sunt in cortice striati aut sulcati; intùs vero succosi, fungosi, seminibus in utero liberatim digestis referti: odore suavissimi, aspectu jucundissimi, sapore vero satis dulces, semina alba, fu­sca, spadicea id est ruffoatra: carnem obtinent intimam (in qua latent semina) aquo­sam. Raro autem Melonum internam substantiam seu pulpam aquosam comedimus, sed unà cum seminibus auferimus. Peponum multae sunt species, atque multo plures varietates, quae figura, colore, & sapore distinguuntur. Est enim ventricosus Pepo, qui à pediculo ad umbilicum usque striatus & canalatus est: alius est femina vocatus, qui minus est striatus: quidam totum corticem textura quadam, reticulato miro naturae artificio, conspersum ha­bent. Aliquorum fructus grandis est humani capitis magnitudine, aliquando etiam ma­jor, nonnullorum longe minor. Sunt qui herbaceo sunt colore, alii flavo, alii pallido, nonnulli cinereo: interior quoque pulpa varia, in quibusdam enim rubet, in aliis albicat, in nonnullis ex albo ruffescit, in quibusdam dulcis & gustui suavissima: in aliis insuavis & insipida.

7. Pepo minor verrucosus, nobis. Cucurbita verrucosa, Lugd. Ab aliis radice, foliis, flo­re, capreolisque non differt, solo cortice elatis & eminentibus (verrucarum aut achro­chordonum modo) nodis pluribus tuberosis praedito, à caeteris in hac Tabula dispositis distinguitur.

8. Pepo clypeatus minor, C. B. P. Indicus minor clypeatus, Tab. Hujus fructus fla­vus est circa petiolum, superficiem in exteriore fructus parte viridem, asperam angu­losamque gerit, quae corticem mollem habet, raris sulcis exaratum, extremam circum­ferentiam, multis quasi lobis aut extuberantiis mollioribus atque rotundioribus subinvi­cem succedentibus, exornatam obtinet, supremam partem dimidiae sphaerae depressae ta­men undique, & minus convexae similem exhibet, inque medio sui foveam aliquam decidui floris latiorem asperioremque sedem spectandam offert: cortex corrugatur suc­cessu temporis: caro firma, lutea: semina parva, circinata fere & inaequalia: fructu est compresso, lato & rotundo, tecto cute laevi & tenui, rugato, in margine clypeum ex­primente, unde ei nomen clypeatus aut clypeiformis: semine constat albo majore, rom­boïdeo, Anguriae seminis instar sine limbo.

9. Pepo pyriformis & pomiformis, à figura fructus Pyri aut Pomi aemuli, facile decer­nuntur primo intuitu; cortice constant duro, laevi, lineis striatis ex albo & viridi ma­culatis affecto: semina habent satis ampla pro exiguitate fructus, limbo etiam donata, quod innuit eos esse ex Peponum genere.

LOCUS & TEMPUS.

Omnes hae Peponum species, plurimaeque aliae, & varietates quoad fructum innumerae proveni­unt in oris maritimis sabulosis maris Mediterranei, & prope ostia ejusdem maris, in sa­bulosis calidis, veluti versus Sanctam Crucem, etiam in Africa sponte, & in Barbaro­rum finibus. Apud nos septentrionales, hortenses sunt, & serotini; nisi aestas calida & sicca fuerit, vix ad perfectionem perveniunt eorum semina. Florent ineunte aestate, citi­us si cito serantur in pulvinis bene stercoratis.

TEMPERAMENTUM & VIRES.

Omnes Pepones sunt naturâ frigidi, cum copiosâ humiditate; habent autem vim quandam abstergentem, cujus beneficio urinam ciunt, & deorsum expeditius quam Cucurbitae per­meant, ut Galenus scriptum reliquit. Editur Peponum caro haudquaquam cruda, sed cocta; descendit autem omnino faciliter, alvum facilem & quodammodo lubricam red­dens. Alimentum autem confert exiguum, tenue, humidum frigidumque (viticsum in­quit Galenus) idque potissimum cum probe concocta non fuerit pulpa, quo casu Cholerae morbo obnoxios efficere solet; semen magis quam caro extergit, urinas promovet, renibus & calculo infestatis utile est: de dulcibus aut aliter insipidis loquimur hoc in loco, nam Pepo amarus idem est ac Colocynthis, de qua ejusque viribus infra dicemus.

NOMINA.
  • 4. Pepo compressus major, C. B. P. Pepo Indicus compressus maximus, Lob. Icon. Pepo ro­tundus major, Dod.
  • 5. Pepo compressus minor, C. B. P. Pepo rotundus minor, Dod. Indicus minor rotundus, Ger.
  • 6. Pepo oblongus, C. B. P. Major oblongus, Dod. Lob. Maximus oblongus, Tab. Ger. Pe­po seu Cucumis oblongus seu ovalis vulgatissimus, Ad. Lob. Maximus oblongus, Ger.
  • 7. Pepo seu Melopepo verrucosus, nobis. Cucurbita verrucosa, Park. Hist. Lugd. Ger.
  • 8. Pepo seu Melopepo clypeiformis, C. B. P. Elatior clypeiformis, Lob. Icon. Cucurbita la­ciniata, Dalpit Hist. Lugd. Melopepo clypeatus, Tab. Maximus clypeatus, Ger. Pepo la­tus, Dod. Cucurbita clypeiformis seu Siciliana, Melopepo latus quibusdam vocata, I. B.
  • 9. Pepo pomiformis, nobis. Rotundus Aurantii formá, C. B. P. Cucurbita Aurantii formâ, Eyst. Indica rotunda, Park.
  • 10. Pepo pyriformis, nobis. Cucurbita Indica ovalis, seu pyriformis, Park.
§. 3. COLOCYNTHIS.

[...] aut [...] aut [...] Dioscoridi l. 4. c. 178. Cu­curbita silvestris Colocynthis dicta, quae minor Sativa Plinio, l. 20. c. 3.

Genera varia habentur: alia minor fungosa & levis, quae officinarum est; alia major oblon­ga & flava, alia candida, alia rotunda varia; alia sessilis, nigra maculata, magna instar Cucurbitae: & alia ab hac differens etiam sessilis, sed minor, alia denique turbinata.

Explicatio Tabulae sextae, Sectionis primae.

1. COlocynthis major fructu rotundo, C. B. P. Vera, Trag. Folia profert nigricantia, a­spera, laciniata: caules itidem rotundi, asperi, humi repunt sicut Bryonia, neque unquam sublimia affectant loca, sed humili & dejecto statu semper contenti. Plures ob­tinet claviculas, quibus vicinis sese alligat fruticibus, baculis sepibusve ex perticis factis: flores habet, quorum alii nullum, alii fructum ferunt. Qui nullum producunt fructum, nullum rudimentum fructus procreant, sed protinus evanescunt; qui tumidi conceptui innituntur, fructum post se relinquunt, cujus pulpa est admodum amara & eo nomine à Mesue, quia reliquas omnes plantas amarore superat, dicitur fel terrae, estque diversi­formis fructus, Pomi aut Pyri figuram aemulans &c. Amaritudine pulpae à caeteris Pepo­nibus distinguitur; caeteri sunt aut dulces, aut insipidi: sola Colocynthis est pomifera scan­dens amara, ex genere Peponum à semine conformi cum Peponum seminibus. Ideo nos concludimus esse Peponem amarum.

LOCUS & TEMPUS.

Provenit in peregrinis regionibus meridionalibus sponte, in hortis aegre apud nos septentrio­nales colitur. Ex Aegypto, Alexandria, delata hujus semina seruntur, sed plantae vix ad maturitatem perducuntur apud nos, quia solum nostrum frigidius est quam quod in eo fructum perficere possit Colocynthis.

TEMPERAMENTUM & VIRES.

Colocynthis calida & sicca est, vim purgativam obtinet, medico tantum utilis, non co­quo, nisi illi qui artem Elisae Prophetae, qui filiis prophetarum Colocynthides dulces red­debat, calleret, 4. Regum 4. Cum sit mochlicum medicamentum, nullis sanioris mentis medicis, sed solis Judaeis & Agyrtis in usu est, qui illam vino maceratam & decoctam iis quos purgatos volunt exhibere solent. Hierae Picrae Colocynthis adhibetur, sed nimiâ violentia aut vehementia purgat. Colore est flavo: hujus medulla seu pulpa arida utun­tur officinae: cortex variat colore, primò viridem ostendit colorem, postea maculis candi­cantibus conspergitur, postremo totus in luteo pallet, fitque durus & quasi lignosus. Ut retundatur ejus ferox purgandi natura, ne intestina corrodat, admiscetur Mastache & Gummi Tragacanthae monente Mesue. Cum Colocynthis sua natura amara sit, ita quoque temperamento calida & sicca est, in secundo quidem ordine intenso; expurgandi quoque non minorem vim obtinet, quam silvestris Cucumis Dodonaei. Vinum praeterea calici (exemp­tâ cum semine medulla) infusum, si tantisper in eo haeserit, donec amaritudinem contra­xerit, per alvum purgat, ac petuitosos biliososque educit humores. In summa, hujus succus idem quod Cucumeris agrestis praestat; resiccatus vero Elaterii loco succedere po­test. Opportet colligere Calocynthidas sub finem anni, quando sunt maturae & quando color earum incipit fieri citrinus, nec collegatur ea quae est viridis, vel dum habet a­liquid viriditatis, quoniam modicum ex ipsa occidit, sed colligitur postquam citronatur pomum ejus, tunc est perfecte maturum, hoc est mense Septembri, aliquando tardius. Manifestum est quod Colocynthis, quae oritur in rupibus & locis altis, est fortioris opera­tionis, quam illa quae est propinqua aquis.

NOMINA.

1. Colocynthis major fructu rotundo, C. B. P. Colocynthis, Matth. Ad. Lob. Lugd. Hist. Cam. Ger. Colocynthis pomiformis & pyriformis, Park. Cucurbita silvestris, Dod. Pepo amarus (à semine & pulpa) seu Colocynthis nobis dicitur.

§. 4. ANGURIA.

ANguriae voce primum Aetium usum esse volunt: alias Citrullus aut Citrulus à citreo co­lore dicitur. Peponem Dioscoridis, Galeni & Plinii & Arabum Battecha esse volunt.

Anguria, à caeteris pomiferis scandentibus horariis, hisce notis cognoscitur, quod se­men producat oblongum, planum, nigrum, rubrum aut fulvum; modo album reperitur, majus & compressius seminibus Melonum, Cucumerum, Peponumque.

2. Anguria, Matth. Lugd, Dod. ut. Anguria sarmentosis, viticulosis, asperis ac humi procumbentibus caulibus, tum etiam claviculis, suprà dictos Pepones seu Citrullos re­fert: folia autem majora sunt & profundis utrinque laciniis divisa vel dissecta: fios aurei coloris: fructus globosi striati, colore superius virentes, inferius qua humi jacent inal­bicantes, quorum exterior cutis laevis, interior caro mediocriter dura, Peponum quam Melonum similior; medulla fungosa, in qua semen, supra nominatum latet, cujus exteri­or cortex est durus. Non facile hujus fructus computrescunt (veluti vulgaris Melonis aut Cucumeris, qui decerpti facile corrumpuntur) sed diutius asservari queunt, praeser­tim tritici acervis impositi, referente Matthiolo.

LOCUS & TEMPUS.

Anguria in calidis regionibus sponte, ut Apulia, Calabria, Sicilia, ac similibus meridionali­bus locis calidis: apud septentrionales seritur & provenit, sed non maturescit: floret Augusto: semen perficit autumno, in Italia, Hispania, & calidis aliis regionibus.

TEMPERAMENTUM & VIRES.

Anguriae caro quae cortici subest, cruda, sed frequentius cocta comeditur; alimentum con­fert exiguum idque frigidum ac humidum, sanguinemque generat aquosum, qui interna­rum partium inflammationes mitigat & bilis acrimoniam & fervorem contemperat: cruda in ore commansa linguae ardorem & asperitatem lenit, & sitim sedat, multo magis aqua ejus hausta, qua Itali per fervorem caloris aestivalis frequenter Romae utuntur: semen viri­bus & facultatibus Cucumerum simile est.

NOMINA.

Anguria Citrullus dicta, C. B. P. Anguria, Matth. Lugd. Anguria silvestris, Cam. An­guria, Citrullus, Dod. ut. Fuch. Citrullus officinarum, Ad. Lob. Ger. Citrullus, An­guria, I. B. Italis Citrullus seu Citrullo, & Melo aqueus Gallis dicitur.

§. 5. MELO.

CUcumerum genera censentur Pepones & Melopepones, potissimùm figurâ & quantitate dif­ferentes: majores enim oblongi, Pepones; Mali effigiem referentes, Melopepones (nomine ex Melone & Pepone composito) dicuntur. Hoc genus Paladius Melones quos [...] id est Pomeos, â Malorum figura appellavit, quod nomen adhuc in usu est. Sicque tria genera Cucumerum statui possunt, Cucumer, Melo & Pepo. At Melon Theophrasti Sycion; Plinio Cucumis Mali cotonei effigie; Melopepo Galeni, forte Cucumis antiquorum.

Melo ab antedictis omnibus pomiferis scandentibus horariis fructibus, semine cognosci­tur minore & compressiore sive aureo sive albo; à Cucumere, formâ & cortice ipsius fruc­tus.

3. Melo Hispanicus, I. B. Melo hic omnium est maximus, quasi Citrullis sive Peponi­bus majoribus magnitudine valde accedens; fructum producit pedem & sesquipedem lon­gum, & satis crassum, cujus cortex est ornatus sulcis & rigis, seu eminentiis & depressionibus eundem longitudinaliter à pediculo ad umbilicum cingentibus; quoad caeteras partes, cau­les, folia, capreolos & flores cum reliquis suae sortis convenit.

4. Melo vulgaris, C. B. P. Melo, Trag. Ger. Melo à recentioribus nuncupatus, est cau­liculis humi procumbentibus, longis, sarmentosis, & asperis, vulgaris Cucumeris modo: fo­lia satis respondent etiam Cucumeris foliis, minora tamen, rotundiora minusque angulosa: flosculi similiter lutei ut Cucumeris sativi: fructus crassiores, initio nonnihil pilosi, sulcis & rigis etiam affecti, qui modo contractiorem rotundam figuram, (ut in hoc) modo oblon­gam obtinet; subinde vero majores, quandoque minores reperiuntur: cortex omnium Melonum cujuscunque magnitudinis aut sigurae (mire enim natura in Melonum fructibus condendis ludit) vel viret, vel ex luteo viridis est; planus, canalatus, sulcatus, tessula­tus aut reticulatus &c. Pulpa subdita cortici, sive caro ipsa quae editur, ex luteo languescit: medulla interior lutea vel aurea potius, humida, muscilaginosa, defluens, in qua semen ve­luti Cucumeris continetur, luteum utplurimum, aliquando in peregrinis album. Multiplex est differentia in fructu, non tantum colore cutis, carnis sapore & odore, verum etiam forma, rotunda, sessili, oblonga &c.

LOCUS & TEMPUS.

Melones cujuscunque formae aut figurae, coloris, saporis, aut odoris, seruntur in Europae par­tibus meridionalibus, videlicet in terra satis pingui bene stercoratá, & sole illustratá: sin secus, aegre perfectionem attingunt apud septentrionales, propter defectum caloris. Sponte proveniunt in Asiae, Africae, locis valde calidis, etiam in Indiae utriusque plurimis locis. Flo­rent omnes aestate, & fructus sub finem ejusdem maturantur. Melones in valle Peruviana tanta felicitate proveniunt, ut radix caudicis crassitudinem assequatur, & viva aliquot annis in solo illic vigeat, quae quotannis Melones profert, cujus luxuries non secus ac caeterarum arborum amputatur, Joseph. Acosta. l. 4. c. 19.

TEMPERAMENTUM & VIRES.

Caro Melonum ut testatur Aetius, si in ventriculo diutius haereat, corrumpitur, & malignis fe­bribus occasionem praebet. Non vero Melonum caro frigida & humida est, ut vult Dodonaeus, nec difficilius coquitur quam reliquorum Cucumerariorum fructuum caro: ipsa enim Melo­num caro mollior, odorata, concoctionem faciliorem demonstrat. Melones semper sine mani­festa noxâ, si sufficienter à sole sint cocti, & pene maturi edantur, atque ne Melonum caro per concoctionem in ventriculo vitietur ac corrumpatur, noxamve aliquam inferat, solent ubique terrarum gentes, in meridionalibus praesertim, eos cum Pipere & saccharo comedere vinumque generosum (praecipue ditiores) superbibere; etiam cum pane & pauco sale esitan­tur. Seminis Peponum & Melopeponum cremor febricitantibus utiliter ex hordeacea Ptisana (teste Matthiolo) propinatur, non solum refrigerat sitimque extinguit, sed obstructiones tum hepatis, tum vasorum expedit, & urinam provocat: datur tussientibus, tabidis & marasmo affectis: atque etiam contra urinae ardores valde prodest. Sed & magis confert, si seminum Papaveris cremor accedat, baccarumque Halicacabi, & Malvae Althaeaeve decoctum fiat, Melonibus, Melopeponibus in particulas sectis, Ari, Bryoniae radicibus & Limonum succo, ac caprino lacte, quod haec omnia superet, si aqua vitreis vasis seu organis ut vocant di­stillatur, qua faciem mulieres adornant, & concinnam reddunt Medici cosmetici. Nomi­na satis evidenter supra apparent.

5. Melo Aegyptius C. B. P. Melones quos Abdelavi Aegyptii vocant, à nostratibus plane sunt diversi, atque differunt ab iis quos Chajar nominant, quorum usus in cibo non multum jucundus percipitur, caeterisque omnibus insipidiore ac molliore pulpa observantur. Habent tamen semina quae aliis omnibus longe magis refrigerant. Qua de re omnes ea plus aliis in usu frequentiore habent, aliorum Melonum semina parvi facientes. Planta haec Abdelavi à nostratibus multum differt, nam fructum fert oblongum, acutum in extremis, medium valde crassum & tumidum habet, Bohobab fructui sigurâ proximum. Habent etiam Angu­rias à nostratibus magnitudine quoad aspectum differentes; nostris quidem majores, cor­tice flaviore, quae intus semina tantum, & aquam dulcissimam continent, quam ad sitim arcendam, caloremque multum in stomacho, vel hepate, vel renibus corrigendum largi­us epotant. Ad febres non minus ardentes & tertianas illiusce aquae usus summopere lau­datur, atque ab illis frequenter usurpatur. Sunt qui distillatione aquam tenuiorem ad siticu­losos, stomachos biliosos, ad jecur renesque calidos & calculis vexatos sublevandos elici­unt, quam certe multae utilitatis esse experiuntur. Turcae, Aegyptii Arabesque per aestatis summos calores harum Auguriarum aquam frequenter bibunt, eique aliqui aquae rosaceae, Moschi atque Ambrae paululum miscent. His advenas honorare Aegyptiis est consuetudo, eas scilicet edendas offerentes, hasque per annum in palea incorruptas conservant & ali­quando cariore pretio aegrotis venduntur.

§. 6. CUCUMIS.

ETsi [...] nomen apud Graecos (quemadmodum Cucumeris apud Latinos) generale est om­nium pomiferorum scandentium horariorum fructuum, videlicet Melonum, Peponum, Cu­cumerum, Auguriarum & caeterorum ejusdem generis, ut Guilandinus quoque notavit. Atta­men [Page 31] [...] Dioscoridis lib. 2. c. 163. Theophrasti 1. Hist. 18. aliis [...] & [...]. Cu­cumer Plinio l. 19. c. 5. Cucumis Varroni à curvore quasi Curvimer dicitur.

Genera duo Theophrasto & Dioscoridi, sativus & silvestris: sativi, inquit Theophrastus, partim genera esse existimant, ut & Cucurbitae, partim negant: sed in uno eodemque genere, alios meliores, alios deteriores affirmant. Cucumeris tria genera notant, Laconicum, Scytali­cum & Boeticum. Plinius l. c. de Cucumere agens, Melones, Cucumeres & Angurias complecti­tur; admonens, eâ formâ qua cogantur, crescere, sic flore in fistulam demisso mira longitudine na­sci; subjungens, Graecos tria genera Cucumerum fecisse Laconicum, Scytalicum, & Boeticum: sic de silvestri l. 2. c. 1. & de anguino sive erratico l. 20. c. 2. egit.

Cucumis inter pomiferas scandentes horariasque herbas dignoscitur à floribus multo mi­noribus Peponum & Cucurbitarum, deinde à fructu crasso, medio ventriosa superficie emi­nente, & crebris spinosis bullis quadentenus Opuntiae seu Ficus Indicae aemulis, seu tubercu­lis exasperatis aut pilis hirsutis ornato.

6. Cucumis sativus vulgaris, C. B. P. Dod. Ger. Longis, sarmentosis, ramosis & asperis caulibus, per terram stratis, Cucumis hic sativus reptat: circa quos folia angulosa, ampla, aspera, ambitu serrata seu potius sinuata; subinde claviculae quaedam ex sinibus pedicu­lorum oriuntur, atque ex sinibus praedictis flosculi erumpunt dilute lutei, integri in fundo, & quinquefariam in margine divisi, aliarum suae sortis herbarum in hisce Tabulis duabus contentarum more, multo minores Peponum & Cucurbitarum floribus; deinde fructus quadantenus crassi, medio ventriosa superficie eminente, & crebris spinosis bullis Opun­tiae aut Ficus Indicae dictae aemuli, seu tuberculis exasperatis scatentes, semipedem longi, primo virides, per maturitatem lutei, in quorum singulis transparens solidior medulla seu pulpa est, quae recens comeditur, antequam ad integram maturitatem pervenerit; semi­na oblonga, plana quadantenus, in medio tumida sive convexa candicant, quemadmodum Melonum semina (utplurimum) flavescunt.

LOCUS & TEMPUS.

Seritur Cucumis vulgaris in hortis, pinguia & aprica amat loca: Maio & Junio mensibus floret, aliquando citius, aliquando tardius secundum regionis clima solisque calorem. Julio & Augusto mensibus fructus edules edit: Septembri autem ad perfectam maturitatem perdu­cuntur.

TEMPERAMENTUM & VIRES.

Omnium Cucumerum frigida & humida ordine secundo est temperies; horum autem minùs humida quam reliquorum horariorum fructuum, atque idcirco quando eduntur, minùs cito in ventri­culo corrumpuntur: succi etiam minùs pravi sunt, alimentum autem conferunt corpori fri­gidum quidem, nec non humidum, exiguum, ac succi haud probi. Eligi debent virides non­dum maturi, maturi siquidem & jam citrini facti estui non sunt idonei. Semen frigidum quidem sed multo minùs quam fructus: aperiendi atque extergendi vim propterea obtinet: u­rinas movet, Jecinoris obstructiones aperit, pectori atque pulmonibus inflammatione labo­rantibus prodest, contusum & foris abstersorii loco adhibitum, cutem splendidam reddit. Cucumis vulgaris, major quidem decorticatur, ac transversim in orbiculos tenuissimos, quoad fieri poterit, dissecatur, & paropside duplici excipitur, agitando eousque donec aqueus humor maximâ ex parte eliciatur deperdaturque. Sic agitati Cucumeris orbiculi, cum sale, pipe­re, oleo & aceto comeduntur, inseruntur quandoque Caryophylli orientales. Insuper per totum annum conservantur. Sic enim Simeon Sethi habet [...] frigida & humida secundo gradu, ex hac autem appellatione Germani partim Angurien & partim Gurchen vocant, quae sic conditae & ex Batavia in septentrionales regiones delatae, Gurkes & Gurchens dicuntur. Apud Batavos ipsos etiam Gesulte Cucumers nuncupantur.

NOMINA.

Cucumis sativus vel vulgaris dicitur Casp. Bauhino. Passim Cucumis seu Cucumer appellatur, & pro eo habetur quae [...], id est Cucumis sativus dicitur. Sativus, Matth. Park. Sativus & esculentus, Ad. Lob. Hist. Lugd. Vulgaris, Dod. Ger. Vulgaris viridis & albus, I. B.

7. Cucumis flexuosus seu anguinus, Ad. Lob. Anguinas, Lugd. Oblongus, Dod. Hujus Cucumeris fructus sponte nascuntur oblongi, sed arte recurvi crebro reperiuntur, quos in­de anguinos vocant. Primo enim fructus rudimentum in fistulam aut tubam impositum ob­longum nascitur, cavitate quidem angustiore impleta in longitudinem incrementum ca­pit: quin & crebro curvatum arte, si tubus curvatus recipiat idem incrementum; tum fructus provenit serpentis seu anguis modo curvus, unde ei nomen anguini Cucumeris. Caulibus, Capreolis, imo floribus cum antecedente sativo convenit, sed foliis magis disse­ctis & ipsius fructus magnitudine, praecipue curvaturâ, à sativo distinguitur. Dicuntur anguini Cucumeres longissimi Johanni Bauhino. Nomina satis evidenter supra apparent.

CUCUMIS ASININUS.

[...] Dioscoridi, l. 4. c. 154. Theophrasto 7. Hist. 6. & 9. Hist. 10. Cucumis silve­stris, Plinio l. 20. c. 1.

8. Cucumis asininus, Tab. Ger. Eyst. Silvestris, Trag. Dod. Matth. Hic Cucumis Silve­stris caulibus constat sarmentosis, humi procumbentibus & foliis subrotundis, mollibus ta­men, incanis & asperioribus: flores sunt sublutei seu luteopallidi, minores: fructus oblon­gi, glandibus calice exemptis similes, majores tamen, alioqui iisdem forma omnino similes (sativi Cucumeris fructibus tanto suut minores, quantum glans minor cono Pini) qui matu­ri ad flavedinem inferne vergentes, vel ultro vel levissimo contactu desiliunt, seminaque sua cum liquore actutum ejaculantes cum vi non sine strepore adstantem attonitum red­dunt: radix multiplex, crassa, candida; tota stirps vehementer amara.

LOCUS & TEMPUS.

In plerisque regionibus calidis, in ruderibus sabulosis aliisque incultis locis reperitur Cucu­mis asininus seu silvestris. Apud Germanos, Belgas, Anglos, hortensis est: semel autem satus pluribus inde annis renascitur, seminibus ex se sparsis provenit: floret per totum Ju­nium, & Augusto Septembrique semen suum perficit, idque sparsim longe lateque projicit: radix ejus crassa, longa, in multos annos durat, atque singulis annis ex eádem radice fo­lia, caules & fructum renovat, quod nulli caeterarum pomiferarum horariarum plantarum convenit.

TEMPERAMENTUM & VIRES.

Circa Autumnum Cucumeris asinini maturantur fructus, atque eo tempore ad Elaterium con­ficiendum colligendi sunt. Est enim succus iste densatus Elaterium dictus, ex secundo or­dine calefacientium (teste Galeno) & subtilium partium; extergendi, item digerendi vim habet: folia Cucumeris silvestris, radices, earumque cortices, uti vehementer amara, ita similiter quoque excalefaciunt & extergunt, sed minus tamen quam Elaterium. Expurgat autem istud Elaterium bilem, pituitam, aquososque humores & quidem valenter, ac non mo­do per ventrem inferiorem, sed & quandoque per superiora. Dosis à semiobolo ad obo­lum, pro virium proportione: cit idem menses in pessario subditum: naribus cum lacte in­fusum, oculorum in morbo regio colorem emendat. Paratur ex fructu hujus medicamentum mochlicum, Elaterium dictum, cujus colligendi conficiendique rationes & modos Dioscori­des pluribus verbis refert. Elaterium [...] Dioscoridi l. 4. c. 155. ex Theophrasto 9. Hist. 10. dicitur: (agitatorium vertit Gaza, forte quia motu turbatorio corpus exagitat.) Elaterium Plinio lib. 20. c. 1. Hoc Dioscorides ex succo fructus, addito extrahendi modo; Theophrastus ex semine (fructum intelligens) liquato; Plinius ex succo & semine expresso fieri scribit. Hoc à bimatu ad decennium colore candido utile, Dioscoridi. Aegineta quod [Page 33] anno antiquius non est, & quod virescit probat. Theophrasto omnium medicamentorum diu­turnissimum, & optimum quod vetustissimum. Plinius ex Theophrasto 9. Hist. 14. ducen­tis annis servatum meminit. Hoc Hippocrates vsus fuit, nunc vero ob ejus vehementiam, non facilè usurpatur. Elaterium optimum quod leve & candidum, & igne instar pingue­dinis accenditur, Bellon.

NOMINA.

Cucumis asininus silvestris dictus, C. B. P. Agrestis, Lugd. Hist. Silvestris, Trag. Matth. Fuch. Dod. ut. Cucumer Elaterii silvestris, Ad. Lob. Cucumer asininus, Tab. Ger. Eyst. Silvestris seu asininus, I. B. Erraticus vel asininus Gesn. Hort.

CUCUMIS PUNICEUS.

9. Cucumis puniceus, Cord. Hist. Balsamina mas, Ger. Park. Hic perexiguus & tenuis Cucumis cauliculis aliquot tenuibus, gracilibus & viticulosis vicina quaeque conscendit & capreolis suis ex alarum sinubus prodeuntibus eadem apprehendit: folia non magna, la­ta, glabra ac mollia, in quinque partes dissecta, quarum singulae ambitu circumrosae: floscu­li ex quinque petalis mediocris magnitudinis, sed omnium horariorum fructuum minimi, ex albido in luteum aut viridi-herbaceum elanguescunt: fructus oblongi aliquantulum in medio tumidi crassioresve, ovi columbini magnitudine, & fere forma, sed minores, saltem lon­giores utrinque in mucronem obtusum desinentes, seu utrinque in conum fastigiati, medio ventriosa superficie crebris bullis spinosis Opuntiae seu ficus Indicae instar tumido, ac velu­ti tuberculis spinulis aculeatis innocentibus donato, seu fragis spinosis fructûs cujusdam Fra­gariae more exasperato, qui per maturitatem foris intusque rubet, sponteque finditur, in quibus semina lata, fimbriata, nigra, aut subnigricantia apparent, ubi inaruerit fructus.

LOCUS & TEMPUS.

Non nisi satus hic provenit in hortis, meliusque in Hispania, Italia, Galliae meridionalibus ca­lidis regionibus proficit, quam in Germania utraque, Anglia, Belgio aliisque Septentrio­nalibus locis, ubi tarde floret & nunquam fructus suos hic Cucumis puniceus, aliquando luteus, ad perfectionem perducit.

TEMPERAMENTUM & VIRES.

Obtinent fructus hujus Cucumeris punicei, tum etiam folia, eximiam resiccandi vim, cum moderatâ quadam frigiditate temperiei mediae proximâ. Vulnera recentia conglutinare folia imposita feruntur. Cum vino verò assumpta coli intestinorumque dolores sopire, & ruptis convulsisque utiliter exhiberi judicantur. Oleum in quo fructus (exempto semine) vel inso­latur, vel in aquae calentis balneo decoquitur, aut in fimo equino maceratur vulnerum in­flammationes arcet, idem facilè ac cito unit ac persanat: doloribus ac ulceribus mammilla­rum auxiliatur: uteri exulcerationes injectum curare posse existimatur: punctis ac vulne­ratis nervis utiliter adhibetur: adversus combustionem ex aqua, oleove fervente, ferro ig­nito, vel ipso igne, multum confert: cicatrices extenuat: ramices quoque hujus unctione sanescunt, si foliorum pulvis aliquot diebus interea exhibeatur. Steriles quoque hujus oleo foecundas reddi affirmatur, si post balnei convenientis usum partes circa pubem ac uterum isto unguantur, ac demum mulier viro misceatur.

NOMINA.

Cucumis Puniceus Balsamina mas dicitur, quod ex pomis ipsius maris maturis, oleo injectis, insolatione oleum seu Balsamum (ut Chirurgi vocant) ad vulnera consolidanda praestan­tissimum conficiatur. Cucumis puniceus, Cord. Hist. Balsamina mas, Ger. Balsamina Po­mifera, Gesn. Collec. Balsamum seu Pomum mirabile, Trag. Nonnullis Pomum Hieroso­limitanum. Balsamina cucumerina punicea, Ad. Lob. Tab. Momordica fructu rubescente, Eyst. Charantia, Dod. Cucurbita somphos à Graecis appellatur, quibusdam Italis Viticel­la. [Page 34] Balsaminae ei nomen inditum quòd maturum pomum in oleo maceratum, sit ad multa utile veluti opobalsamum.

HALLUCINATIONES CASP. BAUHINI Aliorumque Authorum.

CVcumis silvestris, Dod. ut. Cucumis Asininus, Tab. semel satus pluribus inde annis facilè renascitur asserente Dodonoeo, non tamen ex radice revire scens, sed ex seminibus spar sis proveniens. Errat hoc in loco Dodonoeus, est hoec sola perennis planta in­ter Cucumerinas; nam ex eadem radice folia, cau­les, flores & fructum per plurimos annos producit maturum, qui succum & semina vel sponte vel levi contactu longe ac veluti in instante non sine admira­tione, & cum stridore projicit, atque sese ex iisdem propagat, in pluribus locis circumjectis▪ restibili ra­dice matre, à qua reliquae plantulae sicut è seminibus pullulant.

Pag. 306. col. 1. pl. 1. Balsamina rotundifolia mas repens, C. B. P. Vitiose adhibetur repens & hic & alibi à Casp. Bauhino caeterisque authoribus, cum capreolis scandat; repere & serpere conveniunt radi­cibus tantum, proprie loquendo: deinde cum sit Cucu­meris perfecta species à floribus & fructu, male dis­jungitur a caeteris suae sortis, scilicet Cucumerum classe, pagina 110. contentorum; & collocatur pag. 306. à Caspero Bauhino (propter usum) cum Balsamina fe­mina toto coelo diversa à Cucumere; quumque Balsa­mina femina persicoefolia rubra, & Balsamina lu­tea, ex libro naturae militent sub eodem genere, pro­pter paritatem cum in figura florum, tum siliquarum, debent alio amandari ad finem siliquosarum tetrape­talarum, etiamsi sint plantae siliquosae sui generis, non vero tetrapetalae, ut clare innotescet in Sectionis 3. Tab. 15. explicatione.

Scandentes Pomiferae & Campanulatae Suis propriis generibus adaptandae.

SECT. I.

CAP. IV.

EX quibusdam libris nuperrime nobis visis, & exactiore trutina perpensis omnibus qui nunc ad manus sunt, hae variae scandentes Herbae nobis sese obviam dedere, id­circo easdem in hoc ultimum hujus Sectionis primae caput conjiciendas, & tanquam ap­pendicem, praedictis Scandentibus earumque generibus subalternis addendas, operaepre­tium duximus.

TABULA VII.
  • Scanden­tes variae addendae
    • Cucumis-
      • 1. Aegyptiacus reticulatus sive Luffa Arabum, Vesling. in Alpin. de Plan­tis Aegypti. Pepo Aegyptius reticulatus (à semine rhomboideo) nobis.
      • 2. Luffa Arabum cum flore & fructu.
      • 3. Aegyptiacus rotundifolius, C. B. P. Chate Aegyptiis Cucumeris genus, Prosp. Alpin. de Plant. Aegypti.
    • Convolvu­lus—
      • 4. Siculus, annuus, caeruleus minimus, capsula binis ad basin foliolis oblongis cincta, nobis.
      • 5. Africanus minimus, Park.
      • 6. Quinquefolius Aegyptiacus Veslingij in Prosp. Alpin. de Plant. Aegyp.
      • 7. Maritimus major Italicus, sinuato seu auriculato potius folio, nobis. Ma­ritimus noster Ferrant. Imperat.
      • 8. Ramosus minor, nobis.
      • 9. Perennis heteroclitus, floribus herbaceis, capsulis foliaceis strobili in­star, nobis. Lupulus mas & femina.
      • 10. Idem seu Lupulus silvestris minor, sine fructu.
TABULA VIII.
  • [Page 35]Scanden­tes variae addendae.
    • Cucurbita
      • 1. Fungiformis, Ger. Pepo Indicus minor clypeatus, Tab.
      • 2. Indica parva, I. B. Cucurbitae parvum genus pugni magnitudine, cor­tice rubro, maculis asperso, & semine rubro, Johannis Bauhini, C. B. P.
    • Pepo—
      • 3. Minor angulosus Tabernemontani, I. B. Pepo Indicus minor 4. Tab.
      • 4. Seu Melopepo latus clypeiformis absque capreolis, nobis. Cucurbita clypei­formis Siciliana, I. B. Melopepo clypeatus, Tab.
      • 5. Maximus clypeatus, Ger.
      • 6. Minor clypeiformis Virgin. torulis & sulcis à pediculo ad umbilicum ductis.
    • Melo—
      • 7. Moschatelinus, rotundus, parvus seu Melo Saccharinus dictus, I. B. Saccharatus, Lob. Ger.
      • 8. Melo Moschatus compressus, major sulcatus, nobis.
      • 9. Melo Moschatus oblongus, major sulcatus, nobis.
      • 10. Melo Hispanicus Tabernemontani & Gerardi, Melo longus, I. B.
Explicatio Tabulae septimae Sectionis primae.
CUCUMERES PEREGRINI.

1. CUcumis Aegyptius reticulatus sive Luffa Arabum, Vesling. in Prosp. Alp. de plantis Aegypti. Addendus est hic peregrinus Cucumis perelegans caeteris suae sortis Cu­cumeribus, supra explicatis in sine Cap. 3. unà cum Cucumeris genere Chate Aegyptiis dicto. Hic Cucumis Luffa Arabum dictus, cibis quidem est inutilis, partium tamen omnium elegantia spectatissimus. Arabs in cujus horto prope Cairum urbem crevit, Luffam ap­pellabat, Veslingio postea Cucumis Aegyptius reticulatus nuncupatus. Hujus semina ad inclytum Botanicum & nobilem Venetum Nicolaum Contarenum à domino Veslingio trans­missa, & in ejusdem plus quam urbanae Florae amoenissimo pandochio, plantam cujus ico­nem hic adscribimus expressam dederunt. Foliis donatur hispidis fuscam viriditatem pal­lore hinc inde diluente, atque eadem divisuris inaequalibus profundius laciniata sunt, Bry­oniae aut Balsaminae cucumerinae potius folia aemulantur: florem edit amplum, specie venu­stum, languide flavum, striatum, inducto aureo pigmento largius circum oras saturantem. Idem stamina capaci sinu plurinia demittit, quibus appendices grandiusculas flaventesque connectit. Caeterum planta ipsa numerosis capreolis instructa, quaquaversum reptabunda, proxima quaeque cincinnis suis longis implicat: fructum promit semipedalem ab angusto collo paulatim tumente, ventre gravidatum, superficie modo laeviorem, modo passim ver­rucosiorem: cortice velatur tenui, ex obscuro virore, pro maturitatis gradu plus minusve flavescente, eum vel nulli vel tenues excavant sulci, in longitudinem tamen atris lineis eleganter inscripti, à colli principio ad umbilicum veluti centrum suum commeantibus. Cum fructus bene maturus, cortice remoto, numerosa in conspectum veniunt albicantia fi­lamenta succosiore medullâ stipata, miro adeo ordine contexta omnia, ut plane fateri ne­cessum sit, non esse rude & tumultuarium hoc opus; sed quod egregius artifex excogita­verit priusquam fecit. Id enim evidentissimum evadit, cum quis jam tabefacta pulpa sim­plicem implexum inspicit. Sinum plexus hic triplicem efformat in longitudinem, in quo semina copiosa, candida, cortice nonnihil inaequalia, lactescente vero medulla Melonum aemulâ, junctim asservantur. Usus hujus fructus possessori Barbaro non satis exploratus erat, in balneis tamen publicis, dempto cum semine cortice, plexum filamentorum succo suo ma­didum, tergendis corporibus adhiberi affirmabat, quorum cuti morphae faetidaeque vitili­gines insederunt, malum Aegypto familiare. Reticulum ipsum si quis triverit, Lini mace­rati nerveis veluti fibris praeditum agnoscet. An igitur quemadmodum Aethiopes & Indi authore Theophrasto è laniferis arborum pomis, aut Arabes (ut subjungit Plinius) ex Cucur­bitis in arboribus genitis lanam parabant, ita hoc plexu decenter arefacto, malleo stupario contuso & corticato, simile fieri posse haud facile negaverat Veslingius ipse.

2. Nos Cucumeris Luffa dicti Arabibus, exactiorem floris & fructus Iconem, etiam ex Veslingio in Alpinum de Plantis Aegypti, exhibuimus in hac Tabula.

3. Cucumis Aegyptius rotundifolius, C. B. P. Chate Aegyptiis Cucumeris genus, Alpin. [Page 36] de plantis Aegypti. Folia habet hic minora, albidiora & rotundiora nostratis vulgaris Cucumeris: fructus admodum differunt à praecedentium fructibus, recentes enim sunt vi­rides, ventriosi seu tumidi in medio (Abdelavi Melonis modo supra explicati inter Melo­nes cap. 3.) pilis hirtis scatentes, secundum longitudinem altioribus liris & torulis canalicula­ti seu sulcati. Colitur in hortis Aegyptiacis sicut Cucumis sativus apud alias gentes: floret iti­dem eodem cum sativo tempore, atque earundem est virium cum sativo. Fructus hujus ab Aegyptiis Medicis febricitantibus porriguntur, qui tempore febrium aestus sedant, eis­dem crudos comedendos concedunt, sed maxime peste affectis, quibus summe conducere vulgo illic creduntur: succum cum oleo rosaceo & lacte adhibent podagricis doloribus, si causa fuerit calida. Aquam vero stillatitiam ad jecoris incendia extinguenda, renes in­flammatos sedandos, atque eorundem calculos minuendos, per multos dies aegris propinant.

CONVOLVULI PEREGRINI.

4. Convolvulus Siculus annuus, caeruleus, minimus, capsulâ floris binis foliolis cinctâ, nobis. Siculus minor, flore parvo auriculato, Boccon. Convolvulus hic omnium minimus quoad florem caeruleum, sub primum exortum è terra plurima protrudit folia, dense humi strata, subrotunda, quae mucronata seu in angulum acutum desinunt, atque ineunte aesta­te viticulosos profert cauliculos bipedales, quos amplectuntur sursum versus folia ad basin subrotunda, versus extremum acuminata & in mucronem desinentia, ac per longa inter­valla alternatim longis pediculis pendentia; ex sinubus inter caulem & folia latentibuso­riuntur flosculi, omnium Convolvulorum nobis adhuc visorum minimi, campanulati, cae­rulei, longioribus pariter petiolis innixi, quorum calicis basin cingunt bina foliola angusta, longiuscula, ex opposito adnascentia: floribus singulis minimis, caeruleis, campanulatis fatiscentibus succedunt capsulae mambranaceae, rotundae, ternis loculamentis sejunctae, continentes bina semina minora, fusca aliorum Convolvulorum more. Observa aliquando, sed raro, quaterna semina tantum latere in capsula, septo membranaceo unico dirimente hinc inde bina semina. Hoc contingit errante naturâ, sicut in aliis saepe cernere licet, propter inclementiam coeli aut soli. An Convolvulus Africanus minor Park. sit eadem plane planta dubitatur, quia non habet ex Icone bina illa foliola cingentia basin calicis. Concludimus esse differentes species, sed aliis utrumque hunc Convolvulum rite exami­nantibus controversiam hanc impraesentiarum discutiendam relinquimus.

5. Convolvulus Africanus minimus, Park. Hic non scandit, sed aut humi cauliculi sternuntur, aut aliquando erecti stant; folia sunt minima, subrotunda, plurimis venis à costa media, seu nervo medio ad marginem foliorum tendentibus donantur fingula, & juxta appositionem singulorum foliorum alternatim positorum conspiciuntur petioli indidem exorti, unciales, sustinentes flosculos campanulatos: singulis floribus mar­cescentibus & decidentibus succedunt exiguae capsulae subrotundae, tribus loculamentis separatae, pelliculâ membranacea trifariam eadem dividente, atque in singulis bina mi­nuta, angulosa interiùs, continentur semina, exteriùs rotunda, sicut in antedictis omni­bus Convolvuli speciebus contingit.

6. Convolvulus quinquefolius Aegyptiacus, Vesling. in Prosp. Alpin. de plant. Aegypti. Convolvulus Arabicus, Prosp. Alp. Exot. Elegans haec planta scandens, ornamentum est tapetiis Alexandrinis conspectius in hortis Arabum, adeo ut matrem pulchram Arabes ipsi [...] om ell Hessen nominent. A flore, capsula seminali & semine, est perfecta Convolvuli species, non lactescit, in hoc convenit cum Convolvulo argenteo Althaeae folio, C. B. P. & Convolvulo spicaefolio Lob. supra allatis. Diversa mihi omnino videtur species à Con­volvulo quinquefolio Aegyptiaco C. B. P. & I. B. à partibus disparibus. Radice enim con­stat longa, lignosâ, fibrata; caulis beneficio, facili reptatu adminicula omnia transcendit, & quocunque trahes retrahesve sequetur. A caudice exeunt virgulae numerosae & lentae, sive umbraculum mediteris, hortensemve scenam, sive conchyliatis omnibus & belluatis vetustiora parietum peripetasmata cogites, prompto flexu ductoris arbitrium admit­tunt: folia longiuscule producta petiolis insistunt laeto virore strata; septenis laciniis pro­funde discriminantur, quarum inferiores additamenta sua quoque nactae sunt: sed praeci­puum plantae ornamentum flos est, quem fecundo partu, non semel quotannis producit, quique vulgati Convolvuli floribus est amplior, calathi aut campanulae effigie. Is si non suavem naribus halitum, saltem amoenam oculis caerulam purpuramque largiter explicat, [Page 37] radiato foliorum emblemate conspicuus. Sinum obscurior inumbrat color, in quo brevis exsurgens columella lepidum caput innumeris staminulis & appendicibus onerat; flos dis­cussis umbris à sole expergefactus sese dilatat; eodem in meridie radiante, collectis oris connivet: abeuntem ad Hesperios solem, hiulcis denuo labellis blande salutat, reliquo de­inde noctis nemini copiam se videndi facturus; tandem flaccido flore, capsulae sese profe­runt (Lini capitula quoad magnitudinem aemulantes) ternis loculamentis distinctae, mem­brana pellucida (maturo semine) separante loculamenta praedicta, in quorum singulis bi­na semina aliorum Convolvulorum more, Orobum magnitudine haud superantia, fusca levi­terque lanuginosa reconduntur. Ex dictis facillimum erit distinguere hanc Convolvuli spe­ciem à Convolvulo Aegyptiaco quinquefolio, supra in Tab. 3. explicato, primo à cortice virgulas involvente scabro, secundo à foliis latioribus glabris, & ab amplitudine florum eleganter purpuro-caeruleorum: quum Convolvuli quinquefolii Aegyptiaci supradicti solia hirsutie scateant, atque ad appositionem pediculorum cum caulibus quatuor cernantur foliola; denique flores multo sunt minores, ex purpura rubescentes, aut expansi vinosi coloris sunt, ipsaque planta ex Alpino de Exot. Arabica est, floribus fere innumeris redditur oculis spectatissima, quasi umbellam efformantibus, qui sunt simul 7. 9. ac ali­quando plures.

7. Convolvulus maritimus major Italicus, sinuato seu auriculato potius folio, nobis. Hujus succinctam dedimus descriptionem inter Convolvulos majores, & sub Soldanellae seu Brassicae maritimae nomine à Casp. Bauh. & authoribus proponitur. Ad mare (inquit Ferrantes Imperatus) se expandit supra terram ad 5. vel 6. cubitos, folia habens incisa sinuata seu potius auriculata ad basin, crassa, saporis salsi: flores Campanulae forma albos habet; semina continet in folliculis triangulis hirsutis, Soldanellae maritimae modo, cui omnino in omnibus (praeter folia) congener, & quia viribus illius similis, ejusdem est cum illo usus cum è terra prodit. Est herba lactifera. Historia Lugdunensis in App. hujus Iconem ex Rauwolfio ponit, ac Brassicae maritimae genus inscribit, quod ab incolis Meuhendi à Rhase ad Almansorem Corrigiolam nominari tradit. Sed nec Meuhendi, nec Corrigiolae nomen al­teri suae Brassicae marinae Rauwolfius attribuit, verum Scammoniae Monspeliensi. Folia ejus (uti dictum) quaedam sunt laciniata, quaedam non; omnia tamen parte superiore sinuata seu auriculata, ut apparet in Tabulae tertiae planta 2da, & in Tabula hac▪ septima largius tota ipsa planta de novo exhibetur.

8. Convolvulus ramosus minor, nobis. Hic à caeteris omnibus antedictis hac nota speciali distinguitur, quod singuli cauliculi in plurimos ramos bifurcationibus suis findantur, atque ex sinibus inter caules & folia protrudantur flores campanulati, quibus succedunt ca­psulae & semina, caeterorum Convolvulorum suae familias modo. Nomina & natales in titu­lis suis satis superque apparent, ejusdemque sunt temperamenti, earundemque virium cum praedictis (secundum magis & minus) ratiocinando ex libro naturae, seu à fine ulti­mo, propter conformitatem in floribus, capsulis seminalibus & ipsorum seminibus.

LUPULUS.

LUpulum à Plinio l. 21. c. 15. Lupum salictarium nominatum volunt: qui Mesueo 2. Purg. 24. Volubilis foliis asperis dicitur: hodie in Graecia [...] nominatur.

Sativus est & Silvestris, magnitudine differentes: sic Silvestris florum conos minores, rario­res, paucioresque habet: aliis Lupulus florens fructu caret: & contra fructum ferens non floret.

9. Convolvulus perennis hereroclitus, floribus herbaceis, capsulis foliaceis strobili in­star, nobis. Lupulus mas & femina, C. B. P. Cam. Ep. & Hort. Haec herba Convolvuli he­terocliti scandentis est species, quae amplexu vivit & perticas aliaque adminicula Caulibus suis circumligando scandit. Cauliculos promit longissimos, asperos & hirsutos: folia quo­que aspera, lata, angulosa, Vitis aut Bryoniae albae potius similia; verumtamen magis viri­dia & paucioribus incisuris divisa: flores è summis virgulis racematim dependent parvi, herbacei seu subalbidi: quibus succedunt fructus qui folliculosi & haud magni sunt, strobi­li instar ex foliolis imbricatim sese contegentibus, seu ex tenuibus membranis squama­tim sed laxe satis compacti, colore subalbidi, seu ochroleuci & quasi ad pallidum colorem vergentes: gravis sunt odoris, in quibus latet semen exiguum, nigricans, facile post strobi­los exsiccatos excidens; radices tamen vivaces sibi invicem implicantur.

[Page 38]10. Lupulus silvestris, minor ex primo intuitu omnium partium apparet in ipsa plan­ta vigente sponte in sepibus; Vide icones sativi & silvestris in fine Tab. VII. & referantur ad scandentes Herbas heteroclitas, post Nasturtium Indicum & Halicacabum Pisum vesica­rium dictum, in fine Cap. 2. explicatas & Tab. 4ta sculptas.

LOCUS & TEMPUS.

Lupulus nascitur inter vepres & senticeta, circa agrorum margines; sed silvestris strobilos seu conos minores, rariores pauciores (que) quam sativus profert: quin & quoad omnes partes minor est sativo, hoc contingit omnibus silvestribus, quippe in macriore solo proveniunt. Cultus ve­ro restibile & pingue desiderat solum, atque cultura multo laetior exit. Coni tam silvestris quam culti seu sativi saepe flores inutiles edunt subpallidos, qui sine fructu pereuntes in polli­nem luteum abeunt, unde sterilis seu femina authoribus dicitur, aliquando post flores decidu­os semina subnigricantia profert & mas dicitur. Floret tam mas, quam femina, aut fertilis aut sterilis renitentibus authoribus; at solus mas producit semina aestate. Septembri colli­guntur coni tam maris quam feminae, & ad cervisiae seu potius Zythi usum reponuntur. Vere autem novi turiones erumpunt, qui adhuc recentes è terra nati, comeduntur cum sale, oleo, ad­dito aliquando Pipere, adinstar turionum Asparagi: per totam vero aestatem perticas appositas scandunt cauliculi sese in altum attolentes, in quorum summis pendent coni strobilive, qui collecti sub finem aestatis in usum praedictum conservantur, & per totam hyemem solae re­stant radices in terra, decidentibus foliis, & putrescentibus cauliculis, & eo praecipuo no­mine hic collocavimus inter herbas Scandentes, non autem Scandentes caulibus, & lignea sub­stantia donatas plantas sub finem primae partis locatas.

NOMINA.

Convolvulus perennis heteroclitus, floribus herbaceis, capsulis foliaceis strobili instar, nobis. Lupulus mas, C. B. P. Cam. Ep. Sativus & silvestris, Trag. Lugd, Salictarius, Fuch. Dod. Gall. Gesn. Hort. Lob. (cui & vitis septentrionalium quia patentissimos Lupulo con­sitos tractus ad suam cervisiam conficiendam sedulo colunt septentrionales) Caes. Lupulus salictarius (quod salices scandat) Ad. Lob. Lupulus femina cui follicares sunt fructus & mas qui steriles habet flores, I. B. Lupulus femina, C. B. P. & Cam. Ep. Est & spontaneus, qui neutiquam à culto seu sativo differt nisi partium tenuitate, quemad­modum omnes omnium generum plantae cultura & mangonio laetius & felicius proveniunt. Sterilis (uti dictum) flosculos producit subpallidos, qui tamen sine fructu pereunt & in pollinem luteum abeunt. Hoc familiare est quibusdam aliis subalternis herbarum generibus, ut Mer­curiali annuae, perenni Cynocrambe dictae, & incanae maritimae, (quae omnes in marem & feminam seu testiculatam & spicatam, si mavis, fertilem & sterilem dividuntur) Spi­nachiae, Cannabi nostrati, & Cannabi Contareni. Omnes hae herbarum species (& si quae aliae hujus farinae detegantur) producuntur indifferenter ex eodem semine aut testiculatae se­mine onustae, aut spicatae steriles sine semine, quarum priores omnes utplurimum dicun­tur mares, posteriores autem feminae, ex marum semine sato procreatur utraque varietas, femina spicata non se seminibus propagante. De hisce omnibus propriis suis locis disseremus, haec obiter impraesentiarum dixisse sufficiat.

TEMPERAMENTUM & VIRES.

Coni Lupuli sunt calidi & sicci, caput saepe impetunt & idem facile implent, odore graviore ip­sum ferientes; ejusdem temperamenti sunt & folia ipsa simul aperientia & abstergentia. Primi turiones seu Asparagi Lupuli vere erumpentes mitiores multo sunt, & in edulia re­cipiuntur; oblectamento tamen magis (ut ait Plinius) quam cibus. Nam alimenti qui­dem perexiguum conferunt; prosunt tamen visceribus & aperiendo, & urinam movendo; faciliorem etiam alvum faciunt. Teneriores cauliculi sub exitum è terra, turiones, ipsique quoque coni jecur & lienem ab obstructionibus liberant; per urinas expurgant; sanguinem mundant: adversus diuturnas febres scabiem & cutis faeditates decocta in sero lactis pro­sunt. Succus ejusdem potentior est, & non modo ab obstructionibus liberat, sed & bilem & pituitam per alvum educit; idem auribus instillatus à faetore eas liberat, & putredine [Page 39] vendicat. Cervisia conis conditur, copia tamen nimia amarorem & conciliat, & capiti molestiorem efficit. Semen Lupuli lumbricos ventris necat, urinas provocat & menstrua edu­cit. Vulgus seu vetulae Salmanticenses, saepenumero medicinam sactitare solitae, ad curan­dam alopeciam ex lue venerea natam, hac ratione Lupulo utebantur. Ejus radices pon­dere unius librae probe lotas & à sordibus repurgatas, per noctem in aquae lib. 8. macera­bant, postridie in illa ipsa aqua, lento igne fumo experte, ad tertiae partis consumptio­nem coquebant, vel etiam ad mediam partem, si vehemens esset alopecia. Decoctionem ser­vabant in usum, ejus uncias octo maneaegris jejunis propinabant, deinde stragulis injectis sudorem provocabant, addebant interdum Apii sive Selini hortensis duas aut tres, & gra­minis aliquot radices, nonnunquam etiam uvas passas à gigartis purgatas. De caeteris facul­tatibus vide Joh. Bauhinum pag. 153.

HALLUCINATIONES CASP. BAUHINI Aliorumque Authorum.

LVpulus florens fructu caret: & contra silvestris fructum ferens non floret. Redarguendus hic est Casp. Bauhinus, & ejus sequaces neoterici, mutuati ab ipso in historiis suis universalibus, caecutientes in re tam manifesta: nos contra asserimus Lupulum caete­rasque illic citatas herbas omnes, fructum ferentes, florere primitus, deinde fructum ferre, ut videre est in Lupulo ipso, Mercuriali tripiici, Cannabe tam nostrate, quam peregrina Bangu [...] dicta, Spluachia & id genus aliis. Steriles seu feminae flores sine fructu inutiliter proferunt.

Explicatio Tubulae octavae, Sectionis primae.
CUCURBITAE ADDENDAE.

1. CUcurbita silvestris fungiformis, Ger. Capitata, Tab. C. B. P. Stellata seu sessilis Cam. Haec Cucurbitae silvestris species, multos sarmentosos cauliculos, capreolis donatos, ha­bet, quibus vicina quaeque apprehendit: folia sunt lata, laciniata & in margine ferrata vitium instar, mollia, incana; flores candidi sunt, & integri in fundo & quinquesariam in mar­gine divisi: semina compressa utrinque auriculata &c. quae omnia eam Cucurbitam esse plane demonstrant. Facile à caeteris antedictis Cucurbitis cognoscitur à figura diversa fructus, qui eandem habet exterius rotundam, convexam adinstar exterioris & superioris partis fungi e­sculenti (Moreille Gallice dicti) unde fungiformis dicitur; pars autem versus pediculum est concava, in orbita seu limbo majore & viciniore pediculo multis angulis seu potius pro­tuberantibus bullis notatur, & eo nomine Cucurbita major angulosa seu stellata dici satis ap­te meretur.

2. Cucurbita Indica parva, I. B. Cucurbitae parvum genus, fructu pugni magnitudine, cortice rubro maculis asperso, & semine rubro, Johannis Bauhini C. B. P. Hoc genus Cu­curbitae est fere globosum, pugno paulo majus, versus pediculum paulo angustius, corti­ce constat valde crasso, subflavo, potius rubro, maculis fuscis notato; seminibus Cucur­bitae mollis fructu longo minoribus, rubris, medullâ intus albâ.

PEPONES ADDENDI.

3. Pepo Indicus, minor, angulosus Tabernemontani, I. B. Pepo minor Indicus IV. Taber. Pepo hic fructum profert tumidum seu extumescentem, petiolo inflexo & exaspe­rato quinquangulo innixum, striisque per longitudinem sulcatum, in regione media am­pliorem, multis costis modo majoribus, modo minoribus, sinum latum inter majorum in­terstitia relinquentibus, quibus inaequalior non quidem asper redditur fructus; costae ip­sius fructus majores, utplurimnm à medio petioli centro deflectentes, & versus ventrem excurrentes undique prominent, quae secundum fructus longitudinem unà cum sinubus protractae desinunt in angulum, seu potius fastigium aliquantulum acutum, cujus contrari­um cernitur in Cucurbita fungiformi Gerardi; quandoquidem exterior hujus cortex con­stituit quasi semicirculum, at illius desinit in fastigium acutum.

4. Pepo seu Melopepo latus, clypeiformis absque capreolis, nobis. Melopepo clype­atus, Tab. Cucurbita clypeiformis Siciliana, I. B. Hic est Pepo à foliis asperis & à semi­ne rhombi piscis instar; quin & flores fert luteos. Passim male Cucurbita & Pepo ab authoribus hucusque confunduntur. Nos notam utrique genericam & essentialem assignavi­mus; [Page 40] Cucurbitae enim flores albos, folia mollia seu incana, semina auriculata gerunt; Pepones autem flores luteos aureosve, folia aspera, semina rhomboïdea in medio tumi­da. Hic praecipue inter caeteros dignoscitur, primo quod erectus proveniat, secundo quod absque capreolis reperiatur, & in hisce solus hic Pepo convenit cum Cucumere asinino, in­ter omnes fructus horarios pomiferos. Fructus clypeum in orbita angulosum repraesentat, tenero est exteriore cortice, carne luteola, firma; sapore aliorum Peponum, atque semi­ne rhomboïdeo uti dictum: fructus labia reflectuntur & crispantur. In calidis aedium ca­meris apud meridionales durat per totam quadragesimam, sicut & plurimi alii diversarum omnino formarum seu figurarum Pepones; sed in humidis omnes putrescunt. Pepones in taleolas scissos & farina aspersos, cum pipere, sale & cepis frixos, suaves satis, mandunt in Italia, Gallia, Belgio & alibi ut refert Lobelius. In Gallia additur lac ipsis in taleo­las scissis. Diversimode praeparati diversum habent gustum omnes cujuscunque formae Pepones.

5. Pepo maximus clypeatus, Ger. Hic figura tantum fructus in cortice exteriore cly­peato distinguitur à Pepone maximo rotundo, convenit in caeteris omnibus, cauliculis, foliis, capreolis (superiore excepto) floribus. Nota floribus majoribus majora succede­re poma & consequenter semina etiam majora, rhomboïdea tamen. Variant in infinitum, magnitudine, figura, cortice duriore, molliore: colore itidem, sunt enim albi, lutei, virides dilute, aut saturate, adeo ut subnigrescere videantur aliquando; suntque cortices sulcati, striati, tessulati, verrucosi &c. Non dubium est, quin in calidioribus regionibus ad vastam amplitudinem excrescant Peponum fructus. Vidimus unicum Peponis pomum pendere libras 80. & amplius. Natura mirum in modum ludit in producendis fructibus hisce horariis pomiferis, qui Pepones aut Melopepones nuncupantur. Idem venit dicen­dum de Melonibus in diversis regionibus natis & educatis, tot enim reperiuntur varie­tates (ejusdem tamen generis) quot sunt diversae formae, corticumve colores. Omnes varietates hucusque observatae, & adhuc observandae, à satione, mangonio, & sub diver­so coeli aspectu, & in diverso solo satae, formas sive figuras, colores, sapores, odores va­riare & mutare, à semine itidem, delectantur; natura in hisce sicut in plurimis aliis amplis, & longe patentibus generibus sic ludente. Hic maximus clypeatus Pepo habet fructum grandem, admodum compressum, tamen clypei forma, laciniatum seu potius in margi­ne tuberosum bullatumve, prout videre est in cortice Pomi citrei. Sic facile erit lectori (ex eis quae supra diximus in tertio capite hujus Sectionis primae) genera sex subalterna ho­rariorum fructuum scandentium distinguere. Vide semina ipsa sculpta in Tabula V. VI. VII. & VIII.

6. Pepo Virginianus clypeiformis, torulis & sulcis à pediculo ad umbilicum productis, nobis. Hic Pepo Virginianus, caulibus, foliis, capreolis, & floribus luteis integris in fun­do, quinquefariam in margine partitis, & semine rhomboïdeo cum caeteris sui generis subal­terni convenit, solâ fructus figura à maximo rotundo clypeato Gerardi distinguitur. Cly­peatus enim Ger. fructum producit majorem, convexum seu rotundum exterius versus um­bilicum, at versus pediculum concavum, & in orbita majore plurimas habet protuberanti­as prout conspiciuntur in Pomo citreo, & vulgo apud Virginianos Simnels dicuntur fru­ctus, ab exteriore forma fructus conformi cum pane placentula apud Anglos Simnell e­tiam dicto, sicut & apud Italos ob eandem rationem Berlingozzo vulgo nuncupatur. Fi­gura Cucurbitae fungiformis Ger. seu capitatae Tab. magis convenit cum pane Simnell, quam hic Virginianus, propter bullas angulosas protuberantes conspicuas in fungifor­mi Gerardi.

MELONES ADDENDI.

7. Melo moschatelinus, rotundus, parvus seu Melo saccharinus dictus Johanni Bau­hino. Melo saccharatus, Lobel. Icon. Ger. Hic caulibus, foliis (nisi quod coloris sint magis saturate viridis) capreolis, floribus, convenit cum caeteris suae familias: fruc­tum fert rotundum, magnitudine Colocynthidi pene parem: gustus admodum grati, saccharum omnino aemulantis, aut moschum redolentis unde ei denominatio. An arte, an natura hic odor aut gustus contingat, aliis discutiendum relinquimus. Carne est ful­va, sapore mellito aut saccharato, odore pergrato moschum redolente, Hujus in gulae de­liciis crudos fructus suavissimos habet universa Italia, Hispania, Galloprovincia, Narbo­nensis [Page 41] Narbonensis Gallia & Gallia Vasconica: in illis regionibus Junio, Julio & Augusto esitan­tur cum delectamento, cum pane tutius; qui avide sola pulpa vescuntur, obnoxii redduntur cholerae morbo, dysenteriae, & id genus aliis fluxibus, praecipue in regionibus versus Bore­am sitis, ut in Gallia septentrionali, Anglia, Belgio, ubi insipidiores sunt; proinde cum sale & pauxillo pipere, nonnunquam loco utriusque saccharo utuntur multi versus plagas illas se­ptentrionales, prout trahit suus quemque gustus & appetitus. Melones aegre apud septen­trionales praedictas gentes maturitatem adipiscuntur propter nimium frigus vernale, & im­brium copiam aestate, sed praecipue ob caloris desectum inopiamve.

Addenda pag. 24. de viribus Cucurbitae.

Cucurbitae vires. Veteres Medici apud Plinium de Cucurbita ita senserunt, ut eam aqu [...]ra coagulatam dicerent. Galenus frigidae & humidae putat esse virtutis, idque ex eo probat, quod ipsa in cibo sumpta stomachum relaxet, bibendi desideria non excitet, caetera etiam in Cucurbita talia ut ejus potestatis exempla aperte demonstrant: cruda & trita pulpa lenit omnem tumorem; in cibo sumpta mollit ventrem; succus Cucurbitarum, ut Galenus ait, ad compescendum auriculae dolorem tepefactus infunditur; idem succus & dolorem dentium mitigat, si diutius in ore teneatur, sed & rosaceo mixtus, & unctione corpori admotus, fe­brium restinguit ardores; cinis aridae corticis efficaciter combusta potest sanare; eundem cinerem (ut ab expertis dicitur) ulcera in veretro jam in putredinem versa purgare, & ad cicatricem perducere asserimus: semini sicco illa vis traditur, ut in pulverem contusum & inspersum impleat vulnera, quae cavata fuere: quidam in vino bibendum illud dedere ut so­lutiones alvi fluentis inhiberent. Ex Simeonis Sethi sententia, Cucurbita concoctu facilis, & boni est succi, & admodum nutrit; sitem sedat, urinam cit, ventremque movet. Cali­dis & siccis temperaturis prodest, inflammationes ventris & jecoris sedat; pituitosos autem & colicos affectus laedit; semen genitale minuit & Veneris appetentiam extinguit; sanguis ex ea procreatur consistentia tenuis; thoraci, pulmoni & vesicae prodest. Magnam Cu­curbitarum varietatem diversitatemque à seminis natura dependere testatur Columella ele­gantissimis suis versibus, quos hic subjicimus.

—Praegnansque Cucurbita serpit,
Unaque nec est illis facies, nam si tibi cordi
Longior est, gracili capitis quae vertice pendet
Et tenui collo, semen lege, sive globosi
Corporis, atque utero nimium quae vasta tumescit,
Ventre leges medio, sobolem dabit illa capacem
Lariciae picis aut Actaei mellis Hymetti,
Aut habilem lymphis hamulam, Bacchove lagenam,
Tum pueris eadem fluviis innare docebit.

Docet itaque in his suis carminibus qua ratione ex eodem seminio longa & rotunda Cu­curbita fieri possit. Quod autem in carmine jam recitato, hâc ipsa de re omisit, in prosa non multum post addit: aquosis autem locis primo quoque tempore, non tamen ante calen­das Martii semen ponendum est, ut maturari possit aequinoctio confecto. Idque de media parte Cucurbitae semen inverso cacumine ponito, ut fiat incrementi vastioris, nam sunt ad usum vasa satis idonea. At si esculentas mensae parabis, recto cacumine de collo Cucur­bitae sumptum semen serendum erit, quo prolixior & tenuior fructus ejus nascatur. Quan­quam Cucurbitae formâ inter se dissimiles habeantur, non tamen viribus & natura sibiinvi­cem repugnant. Siquidem (ut Columella tradit, & Plinius l. 19. c. 5. refert) forma varia in Cucurbitis arte & mangonio fieri facile possit. Diligenter custodiendum est, ne eò mulie­res accedant: namque earum contactu facile elanguescunt incrementa virentium, tantoque magis, si iis fluant menses, tunc enim solo oculorum intuitu tenellos enecant foetus. A­mant Cucurbitae mirum in modum aquas: nam si prope in patens vasculum aqua subjicia­tur, à quinque vel sex digitorum intervallo, ante posterum diem adrepentes cognoscentur descendisse. Tanta est Cucurbitarum, Peponum, Melonum & Cucumerum inter se cogna­tio, ut antiqui Graeci & Latini, nedum recentiores scriptores minus accurate, nomenclatu­turas discreverint. Hippocrati, uti Theophrasto, videtur quamlibet varietatem aut differen­tiam [Page 42] genericam horum fructuum [...] vox significare, [...] namque bullire est, unde [...], quae vas, ollam & pyxidem significat & sanguisugum vitreum aut cornu instrumentum, in­deque forte Latinis Cucurbita, tametsi Varroni à curvando dicta putetur Cucurbita; quare quo facilius decernantur & percipiantur ab invicem, quae hodie in usum medicum & culi­narium venerunt, genera cuncta [...] vel Cucumeres appellant. Cucurbita quae Zuccha vel Zucca Italis dicitur depravatis elementis, à [...] aut [...] utroque enim modo scribunt nonnulli Graeci; nam [...] (unde enim ficus derivatur) generalissima fuit appellatio Cu­curbitarum, Melonum, Peponum & Cucumerum. Quare cucumerinae familiae maximae vocari possunt Cucurbitae, & commodiore etymo à curvando deduci, quasi curbando ut lo­quuntur Vascones & Pyrenaei, unde Cucurbita. Nos partim propter foliorum, fructuum, sed praecipue seminum varietatem, sex constituimus genera distincta horariorum, aut si mavultis Cucumerariorum fructuum, à formâ seminum satis distinctorum, Cucurbitam, Peponem, Colocynthidem, Anguriam, Melonem & Cucumerem. De modo serendi ex veteribus, at­que etiam neotericis quaedam de loco, tempore, satione, cultu & mangonio, commemorata sunt. Quare haec omnia hic duntaxat in medium adferemus quae apud Dodonaeum legimus. Cucurbitae in hortis seruntur ac coluntur, & sub Autumni finem ad maturitatem perveniunt; in calidis tamen regionibus citius. Praecoces maxime sic redduntur, cùm Cucurbitae, tum Cucumeres, Pepones & Melones; in Cophinos aut fictilia aut vascula quaelibet, terra cri­brata, stercore consummato ad mixto, injicienda, liquidior facta: & anticipato consueto tempore, Vere videlicet inchoante, semina implantanda, & cum sol & calor accesserint, plan­tulae tenues sunt transplantandae, viz. quum quaterna folia adeptae fuerint & frigora & glacies nocturnae transierint. Cucurbita seu Zuccha pro nota generica & essentiali à fine ultimo (uti supra à nobis dictum) seminum scilicet forma, cognoscitur à Pepone, cui magis est conformis, quod semina producat oblonga, duabus auriculis praedita, ergo male passim authores Cucur­bitae nomen Peponibus adaptant, qui semina producunt tumida in medio, Rhomboidea, cum fimbria membranacea, undique semen cingente. Cucurbita amara seu Colocynthis convenit in omnibus cum Pepone, foliis, floribus & seminibus, seu seminis forma & figura; sola amaritu­dine pulpae interioris seminumque cognoscitur à Pepone, unde non inepte Pepo amarus dicitur.

Addenda pag. 27. de viribus Peponis.

Pepones lati eduntur non modo elixi sed & in pingui aliquo frixi. Descendunt vero per alvum haud segniter: alimentum adferunt quale aliorum Peponum pulpae. Pepones com­pressi, rotundi, Melonis effigie, in taleolas scissi frixique in sartagine & farina aspersi, suaves admodum eduntur in Gallia, Belgio, & tutius alibi apud Meridionales.

Hallucinatio Veslingii. Addenda penultimae lineae pag. 35.

Pepo Aegyptius reticulatus, nobis. Cucumis Aegyptius reticulatus seu Luffa Arabum, Vesling. in Prosp. Alpin. de Plant. Aegyp. Quamvis Veslingius Cucumeris nomen huic plantae assignaverit, nos ex primo intuitu seminis hujus plantae ad nos transmissi, deteximus eandem ad Peponum classem reduci debere à conformitate seminum, in medio tumidorum cum circulo membranaceo ejusdem semen cingente; idcirco cum recedat à Cucumerum classe, qui semina oblonga, minora, sine limbo exterius ambiente semen producunt, huic denegabitur Cucumeris nomen, & appellabitur à nobis Pepo Aegyptius reticulatus. Hujus datur duplex varietas. Est vel semine albo, vel nigro. Consulat Lector Tabulam App. ad Sectionem nostram primam hujus Historiae.

Addenda pag. 28. de viribus Colocynthidis.

Fernelius Colocynthidem calidam siccamque dixit ordine 3••, amarissimam, lentam pituitam, crassos & glutinosos humores, pariterque bilem utramque (quod vix aliis con­cessum est) detrahere, & aquam citrinam idque maxime ex articulis, & distantissimis & re­conditissimis partibus; conferre morbis inveteratis, contumacibus, quos neque Agaricus, neque Turpetum solvent, vehementer autem ventriculum, viscera, corpusque conturbare, venas aperire, & sanguinem elicere, potentius quam Aloe aut aliud quod vis Pharmacum; in­testina corrodere, gravibus tortionibus eadem excruciare. Quocirca exquisitissime tritam di­lui oleo amygdalarum dulcium, additaque Tragacantha aut Mastiche concinnari in trochi­scos, vel coqui in jure pingui, aut alio quovis liquore leniente. Nec puerorum, nec se­num, [Page 43] nec praegnantium (foetus enim vel supposita Coloeynthis enecat) sed aetate adhuc florentium & robustorum medicamentum esse, vixque nisi aliorum permixtione tutum dari à scrup. un. ad drach. semis. Quod si omnino Colocynthide uti velis, accipere te jubet Tragus Germanicam nostram Pyro similem, utpote non tam strenuam & immitem. Pilam ergo seu fructum Colocynthidis bene excavato, fungosamque ejus unà cum seminibus medullam, cy­atho vini quatuor aut quinque horis maceratam, per linteolum exprime, expressumque suc­cum noctu cum cubitum ire velis bibe: quod si feceris, videbis luce appetente, pituitam, crassos ac viscosos humores, nec non bilem, citra noxam leviter exigi. Idem medicamen­tum colicis prodest, & ad putridas ventriculi febres facit. Mesuaeus Arabs inter alia huc reducenda vim Colocynthidis potissimum catharticam nobis sic descriptam reliquit. Imma­tura Colocynthis flatus torminosos & molestissimos excitat, immodice purgat, ut etiam san­guinem educat, & saepe mortem adferat. Pessima autem ac venenosa est, quam produxit unicam tota planta, quae planta si loco aliquo sit unica, multo perniciosiorem fructum pa­rit, praesertim si locus ille est uliginosus vel pulverulentus, vel Thermis propinquus, vel serpentibus abundet. Calida est & sicca uti dictum supra ordine tertio, igneâ substantia & terrea per ustionem tenuata & eximie amara constat. Pituitam & alios humores crassos & glutinosos magis ex profundis partibus & distantibus ut cerebro, nervis, musculis, junctu­ris, pulmone, thorace, quam ex venis atractos (ut Dioscorides censet) purgat. Purgat etiam bilem flavam, ut volunt alii. Quapropter morbis sequentibus mire subvenit, cephalalgiae antiquae, dolori totius cranii, hemicraniae contumaci, epilepsiae, apoplexiae, vertigini, aquo­sae fluxioni in oculum, podagrae frigidae, ischiadi maxime, ac reliquis nervorum junctura­rumque affectibus, Asthmati item, ac tussi antiquae, dispnoeae ex thoracis repleti an­gustia, ac praeterea summe omninm prodest colico dolori, tam à pituita, quam à flatibus, etiam & hydropi. Omnia autem haec, sive ore sumpta, sive clystere intestinis immissa, praestat: utero autem imposita foetum necat. Eadem cum aceto forti affricta, alphos, lepram, pso­ram, elephantiam sanat. Oleum denique super cineres calidos incoctum cortici pulpa ina­nito capillos illitu nigrat, eosque ne cadant firmat, canitiem tardat. Idem auri instillatum, ejus calorem ac tinnitum sanat: incîdit enim, attenuat, tergit, digerit. Scribit Dodonaeus ejusdem semen ad mortuorum corporum conservationem ac condituram utile esse, praesertim eidem Myrrha & Aloe mixtis.

Addenda post vires Anguriae pag. 29.

Anguriae semen urinam cit, led minus quam Peponum semina, quoniam celerius in ventriculo corrumpuntur. Meliora in his sunt, quae semen habent exiguum, calidos autem & siccos stomachos juvant; si in ardenti febre cum aceto porrigantur, valde prosunt. Proprium ve­ro horum est nauseas ventriculi, calore excitatas, sedare. Horum interiora esse oportet, nam quae foris sunt, mali succi existunt, & difficulter admodum concoquuntur, & fere ve­nenata sunt. Habent vero & alias proprietates, ut animo deficientes propter exceden­tem calorem reficiant. Si autem pituitam in ventriculo nanciscantur, nauseas faciunt, & colicos effectus & hypochondriacas passiones. Haec jam Simeon Sethi. Anguriae fructus, inquit Matthiolus, frigidus est & humidus ordine secundo, siti arcendae aptissimus: quo fit ut Itali ardente Syrio, ejus pulpa internâ se refocillent. Confert adurentibus febribus & linguae ariditati quam maxime. Acutos humores vincit, & iis auxiliatur, praesertim febrien­tibus, qui humorum malignitate potius quam abundantia scatent, siquidem Anguria (ut Serapioni placet) alvum in principio non fortiter citat; ideoque non illis convenit, qui tenuis & imbicillis sunt temperamenti, macri, aut exangues: etenim eis alterantibus magis opus est, quam ducentibus humores, verum quamvis id effici possit acidis medicamentis, insipida tamen, quae nonnullam dulcedinem habent, ut Auguria, hisce in casibus longe ma­gis conveniunt. Impossible enim est, quin acida, & quae cum aceto parantur medicamenta, incîdant & attenuent, quod imbicillia corpora macra, & exanguia haud quaquam susti­nere queunt, quia hujusmodi acidae potiones maciem augent, & ventriculum laedunt. Atqui etiam ubi quispiam acida astringentia propinaverit, impossibile quidem videtur ut obstructiones non augeantur, si ea in jecinore & ejus meatibus extiterint. Etenim acida & astringentia medicamenta exsiccant & nihil prorsus humectant. Porro quae insipida, & quae crassae sunt substantiae, quibus aliqua, ut in Anguria, dulcedo insit, suo quidem temperamento humectant, ac simul refrigerant, generantque in ipso jecinore sanguinem aquosum, qui flavae bilis fervorem & malitiam coercet, tam in jecinore, quam in venis. Caeterum, ut Dodonaeus [Page 44] concludit, Anguriae caro, quae cortici subest, cruda, sed frequentius cocta comeditur: alimen­tum autem confert exiguum, idque frigidum ac humidum; sanguinem ingenerat aquosum, qui internarum partium inflammationes mitigat, & bilis acrimoniam & fervorem contem­perat: cruda in ore commansa, linguae in febribus asperitatem lenit, & sitim sedat. Semen facultate, Cucumerum simile est.

Addenda pag. 30. de viribus Melonum.

Melonum lac, praestantissimum in febribus ardentibus remedium. Seminum autem me­dullam aqua fontana aut aliquo alio liquore congruo prius contusam, per cribrum setace­um emulgent angustissimum, aut pannum ad institutum accomodatum. Seminis Melopeponum & Peponum cremor crebro febricitantibus utiliter ex hordeacea Ptisana, teste Matthiolo, pro­pinatur; non solum enim refrigerat, sitimque extinguit, sed etiam obstructiones tum hepatis tum vasorum expedit, & urinam provocat. Datur tussientibus, tabidis, & marasmo affectis; at­que etiam contra urinae ardores valde prodest, additis pastillis ex Halicacabi aut Glycyrrhizae succo, Mannae, Gummi Arabici, aut Tragacanthae momento; sed & magis confert seminis Papaverini cremor, accedat baccarumque Halicacabi & Malvae decoctum.

Addenda post lineam VI. pag. 36.

Cucumis Aegyptiis Chate dictus, nobis. Cucumis Aegyptius rotundifolius, C. B. P. Chate Aegyptiis Cucumerum genus, Alpin. Fructuum hujus usum corporibus in cibo, ipsis tum crudis tum coctis comestis, salubrem esse apud omnes incolas inter Aegyptios creditur. Sunt enim concoctu faciliores. Medici aliqui ibi, nonnullis febricitantibus crudos etiam hujus fructus mandendos concedunt, praesertimque peste affectis, quibus Cucumeres hosce crudos e­sitatos summe conducere, omnibus (qua ratione nescit Prosp. Alpinus author) persuasum sit: coctos in ardentibus febribus utiles esse ratione confirmatur, quandoquidem refrigerent & humectent. In renum & vesicae calidis morbis cum lacte coctos Cucumeres hosce multis diebus non sine multa utilitate in cibo usurpare, aut lac etiam ipsorum seminum pro iisdem malis per os saepe sumere solent. Ad oculorum vero & aliarum partium calidas inflammationes pulpa contusa Cucumerum lacti mixta utuntur, & ad sedandos podagricos dolores, à causa calida concitatos, succum lacte oleoque rosaceo mistum, partes leniendo, adhibent. Stillatitiam a­quam ad jecoris caliditatem corrigendam, & ad sedandos renes, tum inflammatos, tum à calculis vexatos, multis diebus aegris bibere consulunt, quibus ipsam satis iis conferre ex­perientia compertum est.

Finis Sectionis primae Partis secundae.

PLANTARUM Historiae Universalis Oxoniensis.

PARTIS II.

SECTIO II. DE LEGUMINIBUS.

LEgumina dicta putat Varro à legendo, quoniam ea non secantur, sed vellendo leguntur. Graeci [...] vocant, at Theophrastus [...].

Absolutâ doctrina scandentium pomiferarum Herbarum, jam in hac Sectione secunda ag­grediamur Legumina, sequendo ductum naturae, quia plurima eorum scandunt, eorum­que etiam fructus inserviunt culinae: in hisce conveniunt cum scandentibus pomiferis, ideo hic substituimus Legumina. Atque ut melius innotescat quid sit Legumen in genere seu Herba papilionacea, siliquosa, bivalvis, de qua agitur in hac Sectione secunda, assignanda venit ejus nota universalis & toti generi Herbarum papilionacearum, siliquosarum, bivalvium, essentialis. Legumen omne habet florem papilionis volantis formam aliquatenus referen­tem, tribus partibus constantem, quarum major sursum erecta, vexillum nobis dicetur, binae aliae sunto labiales seu laterales, amplectentes arcte rostrum parvum sursum tendens, quod est rudimentum siliquae futurae: flori nunc majori, nunc minori, colorem varianti, succedit siliqua (diversae magnitudinis) bivalvis, duplici membrana seu pellicula con­stans, molli & carneâ exterius, dura & coriaceâ interius: binae hae valvulae, si comprima­tur siliqua, imò maturo semine, sponte aperiuntur, & semina fructumve edulem diverso­rum colorum fundunt. Atque paucis hisce perstrinximus, quid sit Herba papilionacea, siliquosa, bivalvis, sive Legumen.

Legumina sive Papilionaceae Siliquosae Bivalves Scandentes Capreolis. CAPUT I.

Pisum; Lathyrus sive Cicercula; Ochrus; Lens; Vicia sive Aphaca, Arachus sive Cracca. § 1. PISUM.

PIsum Graecis [...] & [...] vocatur quod à [...] derivatum videtur, quod decorticare significat: plerique etiam [...] dici putant, sed improprie: nam ex fariná Leguminum pul­mentarium [...] dici à Graecis, Galenus de cibis boni & mali succi testatur. Pisum vero à Pisa loco, in quo olim copiosissime nascebatur, nominatum dicunt. Hujus Dioscorides non memi­nit, nisi forte cum Phaseolis comprehenderit: at Hippocrates, Theophrastus, Galenus, Aegineta. Nam Theophrastus 8. Hist. 3. Leguminum alia folium habent rotundum, ut Faba; alia oblongum ut Pisum, & hoc caulem humi procumbentem habet: & 8. Hist. 5. semina siliquis inclusa, non intercepta, sed quasi invicem contingentia consistunt: & 3. Caus. 27. vermes in ipso generan­tur, ob alimenti coelique intemperiem cum plus minusve alimenti praebetur, aut aer immodice humi­dus, [Page 46] siccusve est, vel etiam cum non tempestivè humescit. Plinius l. 18. c. 7. & 12. Pisi obiter meminit.

Genera duo sunt: est majus & minus: majoris semina resiccata angulosa sunt, inaequales angulos habentia, colore alias candido, alias sordido. Minus similiter duplex, aliud quod in hor­tis seritur: quod si pedamentis sustentetur, majus est; alias exiguum fructum eumque serius red­dit, & illud est quod in agris seritur: flores habet utplurimum candidos, aliquando tamen ex purpura obscuros: fructus colore luteo (unde [...] Graecis à luteo ochrae colore, quem ipsius fru­ctus medulla interior refert, dicitur) subinde virente.

TABULAI.
  • Pisum
    • Album—
      • 1. Majus, Dod. Ger. Majus quadratum, C. B. P.
      • 2. Umbellatum, C. B. P. Ger. Proliferum, Tab. Comosum proliferum, I. B. ☿
      • 3. Ramulare hilo nigro, nobis. Ramulare, Lugd. ☿
      • 4. Leptolobum, Cam. Sine cortice aut membranâ interiore, nobis. ☿ Fructu majore albo, ovato, nobis. Et fructu minore viridi vel subcaeruleo, nobis. ☿
    • Rubrum-
      • Maximum subfuscum angulosum & subfuscum majus, nobis. ☿
      • Majus variegatum ex gilvo & punctis nigris, & minus variegatum, alia­que annua flore rubello. ☿
      • 5. Spontaneum, perenne, repens, humile, nobis. Spontaneum, maritimum, Anglicum, Park. ☉
      • 6. Spontaneum nanum inter triticum, nobis. Pisum silvestre, Ger. Pisum vulgare parvum arvense, I. B.
Explicatio Tabulae primae, Sectionis secundae.

Pisum adeo notum est lippis & tonsoribus, pueris & sensibus, ut longa serie verborum, aut prolixa in ejus essentialibus assignandis notis uti oratione, non est operaepretium. Pi­sum breviter habet biuncialem, triuncialem, nunc longiorem siliquam, minimi digiti cras­situdine propendentem, cylindriacae formae, prona parte concavam; semina quasi sese contingentia, aliorum multorum Leguminum more, nunc rotunda, nunc angulosa, aliquan­do ovata seu oblonga; colore alba, luteopallida, viridia, fusca seu sordida, imo aliquan­do subnigricantia & variegata: foliis lobatis, laevibus, congenerum omnium Leguminum foliis majoribus, & caule majore fistulosioreque donatur Pisum; estque à florum colore album, rubrum aut ochroleucum. Atque haec in genere dixisse de Piso sufficiat.

1. PIsum majus flore albo, nobis. Majus, Dod. Ger. Pisum majus quadratum, C. B. P. Hoc Pisum majus Dodonaei caules habet longos, fistulosos, fragiles, ex candore virescentes, ramosos, humi sparsos, nisi prope appositis adminiculis sustineatur. Folium frequens ad singula ge­nicula amplum, modo longum, modo obtusum, cingens caulem ad nodos, ut videatur perforari à caule in centro ejusdem, inter caulem & ipsius folii meditullium protruditur cauli­culus plures lobos, binos, ternos habens ex adverso sitos, cujus extremum claudit capreolus intortus; ex eodem meditullio oritur pediculus semipalmaris, sustinens flores plures, albos, papilionaceos (id est singuli flores sunt adinstar papilionis volantis, quorum pars superi­or dicitur vexillum, & partes binae labiales seu laterales cingunt rostrum siliquae futurae bi­valvis &c. uti dictum suprà in doctrina de essentiali nota Leguminum) quorum singulis suc­cedunt siliquae singulae, bivalves, longae, teretes cylindri figurâ; in harum singularium parte concavâ continentur grana, nunc plura, nunc pauciora, recentia rotunda, resic­cata angulosa. Pisum genus [...] appellant, sed parum proprie ut supra dictum; Lecythus siquidem non peculiare aliquod Legumen, nec ejusdem genus; sed pulmentarium est ex Le­guminum farinis. Fructus hujus rotundi sunt, albi, aut cinerei, imo subflavi conspiciuntur sae­pius.

2. Pisum umbellatum, C. P. B. & Ger. Pisum hoc umbellatum seu comosum vix alia ra­tione bene distinguitur à caeteris, quam quod plures flores, & consequenter plures siliquae, unius cauliculi summo innitantur. Dicitur umbelliferum quibusdam, eo praecipue nomine [Page 47] quod flores & consequenter fructûs involucra seu siliquas gerat in summitate caulium simul congestas, Umbellarum quodammodo more, unde ei nomen umbellati seu umbelliferi Pisi vel comosi: cum caeterae omnes Pisi varietates, flores, & siliquas, ex singulis geniculorum alis protrudant.

3. Pisum ramulare hilo nigro, nobis. Ramulare, Hist. Lugd. Hoc omnium est maximum, atque sese altius attollit, si adhibeantur baculi aut perticae, quibus scandere possit: flores profert magnos, albos, quibus singulis succedunt siliquae singulae, crassae & tumidae, cylin­driacae, in quibus producuntur Pisa maxima, quorum unumquodque (pro notâ specifica) hilo nigro afficitur, atque sic facile à caeteris omnibus suae sortis cognoscitur à primo fructus intui­tu: flore est albo, aliquando purpureo & vario, partim albo & partim ex purpura obscuro: fructu est albo, rotundo, ruffo, aliquando rubro, variegato, sine hilo nigro. Estque hoc hortense seu vulgatius majus, quod communiter venditur in officinis spermatopolarum, colore albo, viridi, cujus flos est perpetuo albus nunquam ruber: at cujuscunque Pisi flos est ruber, fru­ctus est aut fuscus, subniger, aut variegatus aut dilute ruber. Haec est regula generalis inter omnia Legumina notanda.

4. Pisum pulchrum, folio anguloso, I. B. Hujus viticuli, quàm vulgaris sativi, multo sunt tenuiores & delicatiores: ad foliorum ortum bina sunt foliola lata, Aphaces Dodonaei fo­liorum quodammodo aemula, sed obtusiora, imâ utrinque parte angulosa & serrata, in pe­diculis vero foliorum, qui in capreolos desinunt, bina folia è regione opposita sunt hinc inde, ad binarium vel ternarium numerum, Pisi majoris seu ramularis praecedentis foliis minora: flores singulares papilionacei pediculis suis haerent, multo quam in vulgari minores, qui­bus succedunt siliquae bivalves pariter minores.

Pisa leptoloba sive sine cortice duriore, Cam. Ex Vilda oppido Lituaniae allata, teste Lo­belio, sola hac ratione à caeteris distinguitur, quod siliquae cortice seu membranâ coriacea interiore careant. Datur & aliud Pisum cujus siliqua plana, lata, curva est, & quasi se­gmentum circuli refert; quod primo intuitu à curvitate siliquae ante omnia dignoscitur: fru­ctu etiam donatur albo.

5. Pisum spontaneum perenne, repens, humile, nobis. Spontaneum maritimum Bri­tannicum, Park. Hujus caulis est triangularis & scatens geniculis, & humi semper procum­bit; cauliculorum ramis apponuntur folia rotunda, nervosa, quaterna, quina, ex oppo­sito sita: atque in summis ramulis per terram stratis, flores proveniunt octo, decem, simul juncti, dilute rubri, pallide caerulei in medio, quando omnino sunt aperti: siliquae den­se pariter à summis ramulis pendentes, singulae continent plurima semina, Pisi minoris magnitudine, cum semicirculo albo cingente singula grana ad dimidium fere, quae matura obscuri sunt coloris: radix profunde se terrae inserit ad spithamam unam aut alteram, ibi­demque late se diffundit inter silices & lapillos ad oram maritimam Angliae: fructus est ama­rus, sicut & tota planta. Totaliter supra terram perit, singulis recurrentibus vernis tem­pestatibus, fibras multas, albas Convolvuli minoris instar emittit, beneficio quarum sese mirum in modum multiplicat: ex semine copiose procreatur haec Pisi perennis species in a­gris cultis seu hortis, si seratur, quemadmodum caeterae suae sortis; etiamsi semina projecta inter silices & lapillos ad oram maritimam Angliae non feliciter proveniant, ob defectum ter­rae; deinde avide ab avibus illic loca illa frequentantibus devorantur.

Pisi perennis datur alia species, à Clusio in Historia descripta, solo florum colore albo, multisque in unam spicam congestis itidem, & pari ratione, multis siliquis spicae in modum pendentibus. Provenit in Pannonia interamni, intra Dravum & Savum flumina, in jugis arci Greben vicinis, inter saxa nascens, & in aliis locis Viennae Austriacae vicinioribus ab eodem Car. Clusio inveniebatur. Florebat illic Junio; semen maturescebat Julio & Augusto.

6. Pisum spontaneum nanum inter triticum, nobis. Pisum vulgare, parvum, arven­se, I. B. Hujus Pisi parva sunt grana, nec Viciae multo majora, in quibus tamen puncta quaedam ex cinericeo purpurea conspiciuntur, ut in Vicia vulgari, & ideo grana seu se­mina non facile à Viciae seminibus distinguuntur. Herba vero ipsa & caules, folia sili­quaeque, multum à Vicia vulgari differunt, ex primo intuitu Pisum ab omnibus partibus suis (praeter semen) sese detegit. Idem contingit Viciae purpureae, semine albo, Pisi mi­noris instar. Nam quivis Botanicus satis oculatus aegre poterit à fructu distinguere Vi­ciae hujus purpureae semen album, & pene rotundum, à Piso ipso minore sativo; sed cum crescentem, & florentem, ac siliquas proferentem aliquis observaverit, facile concludet, esse Viciam purpuream fructu albo, Pisi minoris instar. Idem dicendum de Piso hoc no­vissimo, [Page 48] spontaneo, silvestri, annuo, fructu Viciae: caules enim, folia, & siliquae produnt ipsum esse speciem Pisi silvestris. Provenit inter triticum, aliasque fruges, cum in Gal­lia, tum in Anglia, Belgio, & etiam alibi locorum. Est & alia perennis Pisi species Clu­sio in Hist. solo florum multorum colore albo, in spicam congestorum, & pari ratione multarum siliquarum spicae in modum itidem pendentium discrepans. Provenit in Pannonia interamni, ultra Dravum flumen, in jugis montium arci Greben vicinis, inter saxa nascens. In aliis locis Viennae Austriacae vicinioribus, ab eodem clarissimo Carolo Clusio invenie­batur. Floret Junio, atque ejusdem semen maturum est Julio & Augusto.

LOCUS & TEMPUS.

Omnes hae Pisi sativi species coluntur in hortis & agris. At Pisum perenne, repens, hu­mile, provenit sponte & copiose in ora maritima Suffolciae, inter Aldeburgum & Orfordi­am, anno 1555. à villicis illic degentibus detectum. Vigebat in macro, sterili, sabulo­so & lapidoso agro, ubi nihil herbarum, imo nec graminis cernere licuit. Ingruente tunc temporis annonae caritate, ob defectum melioris nutrimenti, indigenae sive accolae il­lius Plagae maritimae, saltem tenuioris conditionis, ad eas incitas redacti, ut quod cui­que in promptu vitae sustinendae aptum sese obtulerit, comederent: multi in eam penuriam & inopiam inciderunt, ut glandibus etiam vesci cogerentur, hoc pabulo in summa necessita­te reperto laetabunde victitarunt. Nec est dubitandum quin haec Pisi maritimi species per­ennis à multis retro seculis ibidem creverit, etiamsi meliore obsonio accolae illic aliis annis refecti, hujus non meminere. Provenit etiam in plurimis aliis locis Angliae sponte, ad litus maritimum Sussexiae non procul ab oppido Hastings dicto. Vide Gesnerum lib. de Aquatilibus 4. pag. 256. qui ex verbis illic allatis, satis luculenter historiam refert ex Domini Caii epistolis, qui Cantabrigiae Collegium Medicinae studiosis fundavit & dita­vit. Est & aliud maritimum Britannicum, quod exhibet Parkinsonus, item & tertium in Descriptionibus, asserens omnia perennia; sed fallitur, nec debet multiplicare entia sine necessitate, quemadmodum alibi. In multis generibus multas adinvenit species diversas compilator Tabernemontanus, quae neutiquam clare cernenti Botanico, unquam apparue­re distinctae species; sed forte varietates à solo & coelo, quae confusionem potius pariunt animo legentium, quam dilucidam doctrinam.

TEMPERAMENTUM & VIRES.

Pisum teste Hippocrate minus Fabis inflat, per alvum autem magis recedit. Et Galenus Pi­sa cum Fabis tota substantia quandam habere similitudinem inquit, eo denique modo cum Fabis sumuntur. His duabus tamen rebus ab iis discrepant, tum quod non aeque ut Fa­bae sunt flatulenta, tum etiam quod detergendi facultatem non habeant, ideoque segnius quam illae per alvum secedunt. Et ut ait schola Salernitana,

Sunt inflativa cum pellibus, atque nociva,
Pellibus ablatis, sunt bona Pisa satis.

Turnerus Medicus Anglus tandem omnibus, quotquot ventriculum aut lienem habent flati­bus obnoxium, nimium Pisorum usum quacunque ratione praeparatorum esse fugiendum sua­det, nisi addatur Anisum, Cuminum, aut Mentha, aut aliud aliquid [...]. Coqui igi­tur pulverem Menthae, Satureiae aliarumve calidarum herbarum pulti Pisorum addunt.

NOMINA. PISUM FLORE ALBO.
  • 1. Pisum majus quadratum, C. B. P. Pisum majus, Ger. Dod. Angulosum seu hortorum Plinii, Ad. Lob. Quadratum Plinii, Lob. Icon. Tab. Pisum magnum peregrinum, Eyst. Pisa majora alba, I. B.
  • 2. Pisum umbellatum, C. B. P. & Ger. Proliferum, Tab. Umbellatum seu roseum, Park Parad.
  • 3. Pisum ramulare hilo nigro, nobis. Ramulare, Lugd. Hist. Majus, Matth. Fuch. Pisum vulgatius majus, Ad. & Icon. Lob. Minus, Dod. Ger. Vulgare, Park. Parad.
  • [Page 49]4. Pisum pulchrum folio anguloso, I. B.

Pisum leptolobum, Cam. Leptolobum seu sine cortice aut membrana duriore, nobis. Hoc & a­lia, quae non egent figura, tantum describuntur, quia facile à notâ aliqua certâ, ipsis peculiari, & specifice conveniente, à reliquis figuratis discernuntur.

Pisum siliquâ curvâ, planâ seu depressâ, nobis.

Pisum fructu majore albo, ovato, nobis. Pisum fructu minore viridi, vel minore subcaeruleo, nobis.

PISUM FLORE RUBRO.

Pisum maximum, subfuscum, angulosum, & minus subfuscum.

Pisum majus variegatum ex gilvo & punctis nigris, & minus variegatum, & si quae aliae species aut varietates annuae Pisorum, flore rubello donatorum, suis nominibus adaptatis quam facillime poterint nominari à detegentibus & observantibus differentiam.

5. Pisum spontaneum, perenne, humile, repens, nobis. Silvestre perenne, Ger. C. B. P. Spon­taneum maritimum Anglicum, & aliud maritimum Britonnicum, Park. (qui duas ap­ponit figuras, diversimode pictas, pro una & eadem plan [...]a, sed frustra, monente Johanne Raio, cum una tantum reperiatur species perennis Pisi distincta hic in Angliâ) Pisum silvestre, Ad. Lob. Clus. Hist. Ger. Tab. qui inutiliter itidem duas appingit figuras sub nomine majoris & minoris, à quo mutuatus est Parkinsonus. Pisum silvestre, Pannonicum, Cam. Silvestre, I. B.

6. Pisum spontaneum nanum inter triticum, nobis. Silvestre 1. Park. Pisum vulgare par­vum arvense, I. B.

HALLUCINATIONES CASP. BAUHINI. Aliorumque Authorum.

PAg. 343. col. 1. pl. Pisum vesicarium fructu ni­gro, alba macula notato, C. B. P. Pisum cor­datum & cor Indum, Lob. Eyst. &c. Secundum do­ctrin [...]m nostram ex libro naturae haustam, haec plan­tula male pro specie Pisi hic collocatur inter Pisa, quo­rum nota essentialis huic neutiquam convenit. Nos brevibus, argumentando [...] definitione ad definitum, concludemus male hic inseri hanc plantam. Primo o­mnia Pisa proprie dicta florem habent papilionaceum, atque eidem succedentem siliquam bivalvem, conti­nentem in prona parte seriem seminum &c. At haec plantula nullatenus cum Leguminibus, multo minus cum Pisis convenit, nec flore, nec siliqua, nec semi­ne; ergo est a Pisis averruncanda, atque alio man­danda, ut docuimus in Praelud. Botanicorum pag. 343. Est enim Heteroclita & sui generis planta, nec vult associari aliis, [...] fine ultimo, id est modo floren­di & fructificandi, multo minus Pisis. Vide explicati­onem Tab. 4. Sectionis primae, versus finem: illic di­lucide explicatur, & ibidem eandem collocavimus propter scandendi facultatem capreolis, nescientes quo melius & aptius referre, appellando Halicacabum peregrinum vesicarium, fructu nigro macula alba notato, propter vesicam tribus loculamentis distinctis separatam, & in singulis loculamentis unicum granum nigrum, alba macula cordiformi insignitum. Sic ap­pellavimus cum aliis nomenclatoribus, etiamsi neu­tiquam conveniat Halicacabo Solano, ut postea nota­bimus. Si minus apte illic inter scandentes, ad si­nem Convolvulorum, collocatur haec planta, aptius qui­libet eandem collocet per me non stabit: sed regula in­fallibili à Pisis est amandanda & separanda, non ob­stante authoritate tot doctorum virorum, multoties errantium, & hic, & alibi in nominibus adaptandis, neglecto fine ultimo, & observata solummodo nota ge­nerali, ut scandere capreolis, quod convenit multis a­liis praeter Legumina.

Pag. 343. col. 2. pl. 1. 11. 111. Pisum Indicum majus, minus coccineum & virulentum Chinense, C. B. P. Abrus, Latinis & Alpino. Non sunt haec Le­gumina Pisa dicenda, quia non donantur capreolis; secundo, folia habent Viciae, multis foliolis alatis con­jugatim costae mediae adhaerentibus donata; tertio, scandunt beneficio caulium, non capreolorum; quibus (ut supra dictum) destituuntur: ergo cum Phaseolis suis Leguminibus congeneribus, non cum Pisis, mea sententia, suffragante mihi ratione, disponi debuere a Casparo Baubino, cum solae hae Abri species inter omnia Legumina conveniunt Phaseolis, si consideren­tur quoad scandendi caulibus facultatem. Est & alia species Leguminis scandens etiam caulibus, Astraga­lus Americanus, spicatus, scandens, radice tubero­sa, nobis. Apios Americana, Corn. Terrae glandes Vir­ginianae, Park. At neutiquam hic disponi debet cum A­bri speciebus non obstante foliorum dispositione simili, & scandendi facultate caulibus etiam; sed a fine ul­timo, cum post florem emarcidum producat siliquam ge­mellam, duplicemve seminum seriem, cum suis consi­milibus locavimus, inter Astragalos siliqua gemella affectos. Vide hujus Sectionis Cap. 9.

Pag. 337. de Leguminibus capreolis donatis. Fa­ba; Smilax hortensis, sive Dolichus, sive Phaseolus, & Arachidna: haec tria Leguminum genera interme­dia, male inter capreolis donata collocantur [...] Caspa­ro Baubino (Pisum scilicet, Lathyrum sive Cicercu­lam, Ochrum sive Erviliam, Lentes, Viciam & Aphacam, Arachum sive Craccam) cum nec Faba, nec Phaseolus, sive Smilax hortensis, sive Dolichus, nec Arachidna iisdem polleant. Ex libro naturae nos edocti, ea ad sua subalterna genera, ad quae pertinent, reduximus, ut cernere licet infra in doctrina nostra Le­guminum.

LEGUMINA Sive Siliquosae, Papilionaceae, Bivalves, Scandentes capreolis.

§. 2. LATHYRUS sive CICERCULA

LEgumen, quod Graeci [...] appellant, à Columella & Palladio Cicercula dicitur; de quo Theophrastus 8. Hist. Plutarchus in Probl. Romanis scribit Pythagoricos aversatos esse Fabas [...], ad etymon alludens. Verum [...] herba ab hac diversa est, de qua inter Tithymalos.

Duplex est, nam vel seritur vel sponte provenit: & in silvestri, differentia magna est, in foli­orum latitudine & angustia; florum colore, rubro, purpurascente, albo, flavescente; siliqua­rum longitudine, brevitate, hirsutie & laevitate.

TABULA II.
  • Lathyrus
    • Latifo­lius—
      • Perennis
        • Radice-
          • Tuberosâ
            • 1. Apios, Fuch. Terrae glandes, Dod. ☉
          • Fibrosâ
            • 2. Luteus silvestris dumetorum, nobis. ☉
            • Purpu­reus
              • 3. Clymenum, Matth. Narbonensis la­tiore folio, Eyst. ☉
              • 4. Alter major Narbonensis angustiore folio, I. B. ☉
              • 5. Minimus [...], seu siliquas supra & infra terram producens, nobis. ☉
        • Annuus-
        • Sativus—
          • 6. Flore purpureo, semine anguloso, nobis. Cicercu­la flore albo vel purpureo, Park. ☿
          • Arvensis
          • 7. Eyst. Dod. siliquis Pisi minoris, nobis. ☿
          • 8. Siliquis hirsutis, nobis. Lathyrus siliqua hirsutâ I. B. ☿
          • 9. Boeticus flore luteo, Park. ☿
          • 10. Luteus foliis Convolvuli minoris, nobis. Aphace, Dod. ut. ☿
TABULA III.
  • Peregri­nus
  • 1. Tingitanus siliquis Orobi, nobis. ☿
  • 2. Boeticus elegans siliquis Orobi, Park. Viciaoides &c. siliquis Orobi, nobis. ☿
  • 3. Aegyptiacus, Cam. Cicercula Aegyptiaca, Clus. Hist. ☿
    • Angusti­folius
      • Leptomacrolobus
        • Semine—
          • 4. Rotundo, flore rubello, nobis.
          • 5. Anguloso, flore caeruleo, nobis.
      • 6. Brachyplatolobus angustissimo folio, floribus rubris, nobis.
      • 7. Silvestris minor, C. B. P. Catanance, Dod. Gall. Lugd. Hist.
    • 8. Folio integro, producente bina capreolos emittentia, nobis. Ochrus silvestris sive Er­vilia, Ad. Lob.
    • Lens—
    • 9. Minor, I. B.
    • 10. Major, I. B.
Explicatio Tabulae secundae, Sectionis secundae.

Lathyrus convenit cum caeteris Leguminibus scandentibus capreolis, florum figura [...] pilionaceâ & siliquis bivalvibus: sed à caeteris scandentibus capreoli sdiffert in hisce, [...] folia binatim producat cingentia caulem latiore basi, atque desinunt utplurimum in ac [...] mucronem, quae pariter angulum constituunt acutum, sive fint latiora, sive angustiora, [...] ga, brevia, glabra sive hirta: caules ramosque producit angulosos, id est ala membran [...] cinguntur hinc inde & caules & rami; quae membranacea ala extenditur ab ortu singulo [...] foliorum ad subsequens inferius geniculum. Hoc est Symbolum, seu nota subalterna generi­ca, qua cognoscitur & distinguitur omnis Lathyrus à reliquis Leguminibus scandentibus ca­preolis.

LATHYRI LATIFOLII PERENNES.

1. LAthyrus arvensis, radice tuberosâ, repente, nobis. Terrae glandes, Dod. Ad. Lob. Apios, Fuch. Trag. Terrae glandes seu Lathyrus hic arvensis, radice tuberosa, repen­te, donatae, infirmis seu exilibus cauliculis exeunt: folia tenuia & parvula, oblongis & tenui­bus adnascuntur pediculis: flores in summis caulibus Piso omnino similes, sed minores ut­plurimum, & ex purpura rubent; odoris non ingrati Rosarum pallidarum, quorum singulis siliquae parvulae, oblongae, compressae, simul plurimae congestae succedunt, in quarum sin­gulis semina quaterna aut quina, rotunda, compressa, videre licet: radices crassae, oblongae, glandibus corporis humani formâ quodammodo similes, sed multo majores, foris nigrae, in­tus albicantes; sapore fere Castaneae, à quibus inferius longae tenuesque fibrae dependent▪ exeunt & ab eisdem aliae fibrae juxta caulis exortum, quibus oblique serpentibus aliae adhuc adnascuntur glandulae, radicibus ita se multiplicante stirpe hac leguminosa arvensi

Lathyrus Boeticus flore luteo, Park. Hic 2dus in Tab. aenea sculptus, sit 9nus ordine, quia est planta annua. Vide infra in explicatione 9ni.

2. Lathyrus silvestris & dumetorum, flore luteo, nobis. Luteus silvestris dumetorum, I. B. Cauliculi hujus sunt tenues, imbecilles & angulosi seu ala membranacea hine inde ob [...]ti, qui capreolis suis vicinis stirpibus sese implicant: folia parva oblonga, mucronata, binatim etiam aliorum more ex opposito cohaerent cauliculis, cana lanugine obducta, pediculo ca­preolum emittente: flosculi minores papilionacei & lutei: radix tenuis longe lateque serpit ac repit, at nullas glandes extuberantes à radicibus profert, ut superior, qui est radice tu­berosa & repente. Durabilis tamen in multos annos, sese rependo radicibus propagat u­berius, quam seminibus.

3. Lathyrus latifolius, C. B. P. Clymenum, Matth. Haec Lathyri species folia sua bina longissima & lata satis itidem habet, alas membranaceas valde conspicuas, caules hinc inde cingentes, atque caeteris hujus classis omnibus partes majores passim protrudit: flores produ­cit plurimos simul junctos satis amplos, Pisi magnitudine aemulos, duplici rubore, satura­tiore interius & dilutiore exteriùs constantes: odorem emittunt satis gratum: floribus singulis deciduis succedunt siliquae omnium longissimae, quarum singulae continent novena, dena, semina rotunda, nigra, aut potius subfusca. Radice constat nodosà, nigrâ, serpen­te, & profunde satis in terram descendente. Male à Lobelio [...] dicitur, Lathyris enim de Cataputia minore officinarum dicitur.

4. Lathyrus angustifolius alter, I. B. Lathyrus silvestris major, C. B. P. Hic tertio lati­foliio in omnibus accedit, praeter exiguitatem suarum partium omnium; est enim planta in silvis caeduis unà cum latifolio in meridionalibus proveniens; radicibus suis longe repenti­bus pariter in multos annos durans, sicut & latifolius. Uno verbo folia sunt multo angusti­ora: flores minores etiam, & dilutius superioris rubentes: semina minora, minoribus & brevioribus siliquis inclusa: in caeteris omnibus cum majore convenit.

5. Lathyrus [...] seu supra infraque terram siliquas gerens, nobis. Haec parvula La­thyri species cauliculos pedales, per terram stratos gerit, ad quorum singula genicula pro­ducuntur bina foliola angusta, mucronata, atque ex alis inter cauliculos & folia protru­duntur capreoli curti, & petioli breves itidem, sustinentes flores dilute rubicundos, papi­lionaceos, quibus singulis succedunt siliquae unciales, duplici membranacea alâ in prona parte cinctae, quemadmodum observare licet in Lathyro sativo, & Aegyptiaco, inque singulis continentur bina aut ad summum terna semina, rotunda; radice constat satis nu­merosâ, [Page 52] fibrillis juncta; atque insuper siliquas intra terram gerit continentes in se semina, seminibus siliquarum floribus succedentium supra terram paria, Arachidnae Theophrasti instar. Hujus semina communicata habuimus ex civitate Asiae Chalepo dicta, à Domino Roberto Huntington Collegij Mertonensis Socio dignissimo, cum multis aliis rarioribus A­siae plantis, de quibus omnibus, loco & tempore dicemus in singulis sectionibus infra exhi­bendis. Vide figuram in appendice ad Legumina. Provenit in Asia, Syriaque sponte: floret apud nos Augusto & Septembri; Octobri maturantur semina in siliquis, cum supra, tum in­fra terram. De viribus non constat: nec alia adhuc ei indita sunt nomina praeter superius à nobis assignatum.

LATHYRI LATIFOLII ANNUI.

6. Lathyrus sativus minor semine anguloso, nobis. Sativus flore fructuque albo vel pur­pureo, C. B. P. Lathyrus hic sativus flores edit papilionaceos, albos, rubros; albis flo­ribus succedunt alba semina bina, terna, angulosa: rubris autem floribus ejusdem suc­cedunt etiam semina rubra, angulosa, bina, terna, contenta in siliquis curtis bivalvibus, se­miuncialibus, in quarum prona parte est duplex ala membranacea hinc inde ducta; atque hisce notis quam facillime à caeteris omnibus suae tribus (praeter Lathyrum Aegyptiacum ter­tium in sequenti Tab. & amphicarpum 5. in hac Tabula descriptum, cujus icon exhibetur in App. ad Legumina) distinguitur. Radice constat gracili, fibrosa, pereunte post fructum ad maturitatem perductum.

7. Lathyrus arvensis siliquis Pisi minoris, nobis. Haec parvula & annua Lathyri species convenit cum antedictis & sequentibus Lathyris in omnibus partibus generaliter essentia­libus, atque facile cognoscitur sola siliqua minore, curta, cylindracea, adinstar Pisi mino­ris.

8. Lathyrus arvensis, annuus, luteus, siliquis hirsutis, nobis. Hic itidem convenit in partibus generaliter Lathyris assignatis, at pediculi sustinentes flores luteopallidos seu po­tius ochroleucos sunt longi, sesquipedales aliquando, vulgo palmares, secundum solum cui innascitur: siliquae sunt longae, asperae seu potius hirsutae; semina itidem ibidem contenta sunt rotunda, ruffa, vel nigricantia, superficie crispa, aspera hirtave.

9. Lathyrus Boeticus flore luteo, Park. Hic caules profert ternos, quaternos, ulnam ex­cedentes, binis alis membranaceis hinc inde cinctos; more omnium aliorum Lathyrorum, quin & bina foliola brevia, latiuscula, angulum acutum constituentia mediantibus cauli­culis; inter caulem & alia foliola protruduntur capreoli, quibus proxima quaeque astan­tia adminicula apprehendit: flores fert luteos, venis purpureis distinctos, quibus singu­lis succedunt singulae siliquae longae, plurimae simul junctae, in quibus continentur semina rotunda, aspera, quina, sena, nunc plura, nunc pauciora.

10. Lathyrus luteus, annuus, foliis Convolvuli minor is, nobis. Aphaca, Lob. Lathy­rus hic assurgit caulibus tenuibus, angulosis & quadratis, geniculatis, Lente multo alti­oribus; folia ei sunt parva, tenuia, latiuscula ad basin, & auriculata, quae caule perfo­rari videntur, atque in acutum mucronem desinunt; è singulis geniculis bina subinvicem opponuntur, & ex horum ortu versus pediculum tenues viticulae, & graciles pediculi si­mul oriuntur, flores gerentes singulares papilionaceos, parvos, luteos, quos siliquae se­quuntur singulares, parvae, latae, Lentis multo longiores, in quibus singulis semina quatu­or quinave lata, nigra, dura, rotunda, latent, Lentis semine pariter minora: radicibus innititur parvis fibrosis. Vicia lutea foliis Convolvuli minoris dicitur Casp. Bauhino, sed perperam, etiamsi nos itidem inadvertenter ejus iconem inter Vicias collocavimus in Tab. 4. loco quinto, hoc nunc retractamus, quia non habet conditiones requisitas ad Viciam constituendam, id est plurima folia uni rachi seu nervo medio conjugatim seu lobatim ad­herentia, veluti vulgo omnes Viciae species possident. Sed cum bina folia ex opposito cauli adnata, angulum acutum constituentia gerat, atque caulem quadratum alis quatuor parùm eminentibus donatum, revocavimus huc (ad congenera sua Legumina) Lathyrorum classem. Vide iconem loco quinto in Tab. 3. inter Vicias, sed remitte huc nobiscum ex libro na­turae edoctus.

LOCUS & TEMPUS.
  • 1. Lathyrus arvensis radice tuberosâ repente, nobis. Terrae Glandes, Dod. Ad. Lob. Hic pro­venit in agris frumentaceis, tum unà cum ipsis frugibus, tum circa margines agrorum: in ru­betis & senticet is reperiuntur terrae Glandes affatim in Germania superiore, Bohemiae Belgiae­que plurimis locis etiam sponte. In Gallia passim itidem à nobis repertae terrae Glandes, sed nus­quam abundantius quam inter fruges circa Blaesas satas, quarum flores suavissimum eructabant odorem, Rosarum pallidarum in agris illic cultarum aemulum. Seri potest hic Lathyrus radice tuberosâ, etiam semine, sed multo magis multiplicatur & citius perficitur radice; una enim glans seu tuber nodosum in terram si demittatur, in plures brevi sese propagat: floret Junio & Julio, atque cum frugibus demetitur, & mense Septembri aut Octobri post messem collectam agris aratro denuo evolutis apparent, & colliguntur radicum glandes copioso numero, ab in­diginis etiam coctae esitantur. Per totam hyemem agri qui hisce glandibus referti sunt, à porcis suibusve quam facillime deteguntur, atque eaedem ab ipsis effossae rostris, avide devorantur, qui­bus cito impinguantur.
  • 2. Lathyrus luteus silvestris dumetorum, I. B. Hic etiam secus agrorum & silvarum mar­gines, & in aliis locis passim sponte provenit: floret per totam fere aestatem, atque versus fi­nem Julii & initium Augusti perficiuntur siliquae oblongae, parvulae, compressae, ternae, quaternae, ex communi petiolo pendentes; semina quina, sena, rotunda circulariter, at compressa quodam­modo reperiuntur.
  • 3. Lathyrus latifolius, C. B. P. Clymenum, Matth. Sponte hic provenit in locis gramineis sic­cioribus Pannoniae; etiam Austriae & Stiriae pratis nascitur: floret per totam aestatem & versus finem ejusdem semina sua perficit: frequentius in Austriâ reperitur, teste Carolo Clusio.
  • 4. Lathyrus major silvestris, C. B. P. Alter major Narbonensis angustiore folio, nobis. Angusti­folius, I. B. Floret in agro Francofurtensi; etiam in silvis Burgundiacis mihi saepe obvius fuit & hic, & latifolius suprà nominatus Clymenum Mattheoli. In Gallia Narbonensi teste Lobelio & Johanne Bauhino; flores utriusque per totam aestatem fere conspicuos, ad topiarias & per­ticales scenas seu attegias ornandas aptos conspicere licet, unde abusive dicuntur Pisa sempiterna apud Anglos hortulanos, à diuturno florendi tempore: semina utriusque maturantur exeunte ae­state.
  • 5. Lathyrus [...] seu supra infraque terram siliquas gerens, nobis. Ex semine Halepâ ad nos misso floruit sub finem Junii, & semina cum supra tum intra terram maturavit Novembri.
  • 6. Lathyrus sativus minor semine anguloso, nobis. Sativus flore fructuque albo vel purpureo, C. B. P. Hic colitur in hortis & arvis Italiae, Galliae, & alibi etiam locorum: ubi sponte pro­veniat, hucusque ab authoribus ignoratur: floret ineunte Maio, & siliquas perficit aestate.
  • 7. Lathyrus arvensis siliquis Pisi minoris, nobis. Provenit in arvis Frumento, Hordeo, aut A­vena satis, ubi floret ineunte aestate, eâdem exeunte semina sua rotunda minora perficit. Re­peritur & fructu albo & variegato.
  • 8. Lathyrus arvensis annuus luteus siliquis hirsutis, nobis. Lathyrus siliqua hirsuta, I. B. In agris Charmont, nec non versus agros Chastenoy circa agrorum illic limites à Johanne Bauhino repertus, eundem etiam Audincourt versus florentem Junio, & semine maturo onustum Augusto observavit idem Ioh. Bauhinus. Itidem circa Lugdunum & Basileam invenit Casp. Bauhinus. Nos inter sata circa Blaesas, & intra septa Regiae Chambort in satis pariter, frequenter repe­rimus. Lathyrus purpureo flore, siliquis hirsutis, nobis. Hic facile distinguitur, à primo intuitu floris sui purpurei ab arvensi luteo siliquis hirsutis.
  • 9. Lathyrus Boeticus flore luteo, Park. (debuit hìc collocari ordine nonus sequendo durationem inter annuos, etiamsi secundo loco sculpitur in Tab. aenea) In Boetica atque alibi locorum in a­gris frumentaceis Hispaniarum provenit: floret illic ineunte aestate, & paulo post mensem se­mina sua perficit.
  • 10. Lathyrus luteus foliis Convolvuli minoris, nobis. Aphace, Dod. ut. (in agris frumentariis laeto pinguique solo, unà cum Tritico, Secali, atque aliis frugibus exit: floret Maio, atque ejus se­men per totam aestatem maturatur.
TEMPERAMENTUM & VIRES.
  • 1. Lathyrus arvensis radice tuberosa repente, nobis. Terrae glandes, Dod. Coctae ac in cibo as­sumptae, difficilius quam Rapae aut Pastinacae radices concoquuntur, alimenti tamen non mi­nus quam Pastinacae radices subministrant, minus quam illae inflant, tardius descendunt, ven­trem quoque astringunt: crudae etiam esitatae difficilius concoquuntur, & aegrius descendunt: sunt mediocriter calidae & magis siccae cum non exigua astrictione, inde non solum ventris fluxi­ones, sed & sanguinis fluores, praesertim ex utero aut per vesicam, reprimunt.
  • 6. Lathyrus minor sativus semine anguloso, nobis. Sativus flore fructuque albo vel purpureo, C. B. P. Desiccat excessu secundo, calefacit verò primo; idem capitis gravitatem facit, ventrem turbat, sanguinemque per urinam ducit, si comedatur ejus fructus: coctus tamen bobus appositus eos­dem saginat: farina ejus bonam facit alvum, urinam cit, corporis colorem commendat. Fre­quentior ejus usus in esu, aut potu, sanguinem cum torminibus per alvum & vesicam ducit: ul­cera cum melle purgat: lentigines & aspredinem cutis in facie, ejusdemque maculas, & reliquum totum corpus mundum reddit. Nomas gangrenasque cohibet, & mammarum duritiem emollit; fe­ra ulcera, carbunculos favosque rumpit. In vino macerata semina, canum, hominum, vipe­rarumque morsus illita sanant. Cum aceto autem difficultates urinae, tormina & tenesmos le­nit. Prodest etiam iis, qui cibo non nutriuntur, nucis magnitudine frixa & cum melle sum­pta. Decoctum ejus, fovendo, perniones & in corpore pruritus sanat ex Galeno. Lathyrus sati­vus quatenus est amaritudinis particeps, eatenus incidit, extergit, atque ab obstructionibus liberat. Ad hominum cibos prorsus damnatur hujus semen, est enim insuavissimum & pravi succi. Lathyri sativi sive Ervi semine, instar Lupini praeparato, cum melle utimur, ut medica­mento crassos pulmonis thoracisque humores expurgante. Candidum semen minus medicamento­sum rubro. In medicina & cibis (teste Trago) non aliter quam Cicer arietinum usurpatur; urinam ciet efficacius Cicere arietino, in cibo gratius, in caeteris omnibus Ciceri arietino respon­det. Lathyri sativi semen quoad substantiam accedit Phaseolis seu Erviliae; indigenae Asiae eodem modo iis utebantur, quo in Alexandria aliisque circumjacentibus locis; quin & eadem pro pultibus sicut Lentes usurpabant, sed consistentiae sunt spissioris, & ideo plus nutriunt quam Lentes. Caeterae Lathyri species non pro cibo aut medicina usurpantur.
NOMINA.
  • 1. Lathyrus arvensis radice tuberosa repente, nobis. Arvensis tuberosus repens, C. B. P. La­thyrus arvensis, Park. Apios, Fuch. Lugd. Hist. Pseudoapios, Matth. Terrae glandes, Dod. Ad. Lob. Ger. Glandes terrestres, Clus. Hist. Chamaebalanos leguminosa, I. B. Arachidna, Colum.
  • Lathyrus Boeticus flore luteo, Park. Sculpitur secundus in Tab. aenea, sed collocatur in Tab. cognationis, & in explicatione passim nonus ordine propter durationem.
  • 2. Lathyrus silvestris dumetorum flore luteo, nobis. Lathyrus silvestris luteus, foliis Viciae (per­peram & inepte sic dicitur à Casp Bauhino, cum omnibus Lathyri conditionibus polleat, non ve­ro Viciae) C. B. P. Silvestris floribus luteis, Thal. Legumen terrae glandibus simile, flore lu­teo, Dod. desc. Luteus silvestris dumetorum, I. B. Silvestris flore luteo, Ger.
  • 3. Lathyrus latifolius, C. B. P. Clymenum, Matth. Lathyrus silvestris latifolius, Cam. Nar­bonensis latiore folio, Ad. Lob. Eyst. Silvestris major sive purpureus, Thal. Major perennis, Park. (qui falso apposuit figuram Lathyri silvestris floribus luteis.) Major latifolius, Ger. Major spe­ciosior flore purpureo, I. B.
  • 4. Lathyrus major silvestris, C. B. P. Angustifolius alter seu major Narbonensis angustifolius, I B.
  • 5 Lathyrus perennis radice fibrosâ purpureus [...], seu supra infraque terram siliquas ge­rens, nobis.
  • 6 Lathyrus minor sativus semine anguloso, nobis. Sativus flore fructuque albo vel purpureo, C. B. P. Silvestris flore albo & purpureo, Cam. Angustifolius flore albo vel rubro, Ger. Lathy­rus semine anguloso, I. B. Lathyrus sive Cicercula, Aracus sive Cicera, Dod. (qui duas ex­hibet figuras, quem sequuti sunt reliqui authores post ipsum scribentes) & Aracus alter seu Lathyrus minor, Dod. Ervum album sativum, Fuch. Lathyrus sativus angustifolius, Lugd. Cicercula flore albo vel purpureo, Park.
  • [Page 55]7. Lathyrus arvensis siliquis Pisi minoris, nobis.
  • 8. Lathyrus arvensis, siliquis hirsutis, nobis. Lathyrus siliqua hirsutâ, I. B.
  • 9. Lathyrus Boeticus flore luteo, Park. Inadvertenter hic secundus in Tab. sculpta locatur: cum sit planta annua, nono loco disposuimus in Tab. cognationis & in explicatione. Quilibet poterit hunc lapsum observare & simul corrigere nobiscum.
  • 10. Lathyrus luteus foliis Convolvuli minoris, nobis. Aphace Dod. ut. Vicia lutea foliis Convol­vuli minoris, C. B. P. (male à Casp. Bauhino adaptatur ei nomen Viciae, ut supra innuimus) Aphaca, Ad. Lob. Cam. Park. Aphace Dodaei Pitine Theophrasti, Anguil. Cam. Orobanche Le­guminum, Lugd. Elatine tertia, Tab. Aphace Dioscoridis, Galeni, Plinii non Theophrasti, Dod. ut. Vicia quae Pitine Anguil. lata siliqua, flore luteo, I. B.
HALLUCINATIONES CASP. BAUHINI Aliorumque Authorum.

PAg. 343. col. 1. pl. 1. Lathyrus sativus flore fructuque albo, & pag. 344. col. 1. pl. 11. La­thyrus sativus flore purpureo, sunt varietates tantum diversae ejusdem speciei, variantes quoad florum, consequenter fructuum colorem. Ergo male à Casparo Bauhino, Dodonaeo, & Camerario pro duabus distinctis speciebus habentur: nec enim multiplicari debent enita sine necessitate.

LEGUMINA Sive Siliquosae Papilionaceae Bivalves, Scandentes capreolis.

§. 2. LATHYRUS sive CICERCULA.
Explicatio Tabulae tertiae, Sectionis secundae.
LATHYRI LATIFOLII ANNUI.

1. LAthyrus Tingitanus siliquis Orobi, flore amplo ruberrimo, nobis. Hic Lathyrus an­nuus cauliculos profert quatuor cubitos altos, duplici membranâ cinctos, adinstar latifolii, seu Clymeni Mattheoli: flores autem profert binos papilionaceos maximos, saturate & eleganter rubros, palmaribus petiolis innitentes, quorum singulis succedunt singulae siliquae longae, propendentes, tumidae ubi apparent semina, & in interstitiis seminum depressae, seu siliquis inter grana & grana junctis, adinstar Orobi sativi; unde nos eum O­robi siliquis designavimus: semina sunt Pisi minoris magnitudine.

2. Lathyrus Viciaoides floris vexillo Phoeniceo, foliis labialibus subalbescentibus, sili­quis Orobi, nobis. Lathyrus Boeticus siliquis Orobi, Park. Hic ad tricubitalem ascendit altitudinem, atque à principalibus caulibus costas emittit spithamam & sesquispithamam excedentes, quae duplici alâ membranaceâ, hinc unâ illinc alterâ cinguntur; quod est sym­bolum seu nota generica, Lathyro ab initio doctrinae Lathyrorum assignata; singulis co­stis, ex geniculis caulium ortis, terna saepe, nunc quaterna folia oblonga in medio latiora, at­que in exortu & fine in mucronem acutum desinentia adnascuntur; quae conjugatim sic po­sita, Viciae modo, costis suis ex geniculis ortis adhaerent: Lathyrus à nota essentiali toti generi convenienti, scilicet ala membranacea hinc inde cingente caulem; & Viciaoides, à for­ma foliorum Viciae more dispositorum, dictus, apte denominabitur à nobis Lathyrus Viciaoides, desumendo denominationem à nota essentiali, alis scilicet membranaceis, quae semper & omni Lathyro conveniunt; junctis floribus & siliquis propendentibus conformis est Lathyris, non Viciis, quae in his utplurimum sunt erectae, nisi in minore Vicia Cracca dicta, atque Viciaoides constituit speciem distinctam à reliquis praedictis omnibus; siliquae Orobi instar [Page 56] additae, facile distinguunt hunc specificum Lathyrum à caeteris suae sortis. Insuper vexillum floris Phoeniceum est, labialia autem petala subalbescunt, perlarum instar.

Lathyrus viciaoides, vexillo rubro, labialibus petalis rostrum ambientibus caeruleis, siliqua plana, nobis. A colore floris, & siliquis non Orobi, seu inter grana & grana conjun­ctis, sed planis adinstar siliquarum Clymeni Mattheoli. Hic facile distinguitur à secundo La­thyro viciaoide, sine longiore serie verborum.

3. Lathyrus Aegyptiacus sive Aracus Hispanicus, Cam. Lathyrus angustifolius (sed perpe­ram, est enim latifolius) semine maculoso, C. B. P. Cicercula Aegyptiaca, Clus. Hist. Hic Lathy­rus peregrinus Aegyptiacus, neque foliis, neque caulibus membranaceis reliquisque parti­bus à caeteris differt; cauliculi tamen ejus valde sunt infirmi, & nisi sustineantur aliorum more, humi procumbunt: geniculis caulium concessa sunt bina foliola breviora angulosa, è quorum sinu, inter folia praedicta & caulem, prodeunt oblongo petiolo innixa bina alia folia longiora & lata, angulum acutum constituentia, qui petiolus seu costa media defi­nit in capreolum nonnunquam bifidum intortum, quo sese vicinis herbis & virgultis im­plicat: flos hujus etiam Lathyri sativi flori non dissimilis, nisi quod hujus flos interne elegans sit caeruleus, foris ex cinericeo purpurascens, cui defluenti subnascuntur siliquae ex longis te­nuibus pediculis pendentes, alatae, id est supernè pinnatae seu duplici membrana cinctae, ut cernere est in vulgari sativo, & Lathyro [...] supra explicatis: in singulis siliquis bi­na, raro plura continentur semina, domestici seu vulgaris sativi granorum magnitudine, pariter inaequalia, frequentibus nigris maculis insignita: radix huic est tenuis, gracilis, singulis annis quoque periens. Nota Aracum à Galeno lib. de Alim. facultatibus [...] ap­pellari, & posteriorem nominis sylabam per [...] in Aristophanis Holcadibus notatam inve­niri, ad differentiam videlicet alterius Arachi [...] per [...] qui Caerealium frugum vitium est. Latini Arachum seu Craccam nominant.

LATHYRI ANGUSTIFOLII ANNUI.

4. Lathyrus angustifolius leptomacrolobus, semine rotundo, flore rubello, nobis. Haec pri­ma Lathyri species angustifolii folia gerit angusta, longa & quasi graminea: caulesque pedales & sesquipedales habet procumbentes, ex quorum sinibus oriuntur pediculi triun­ciales, sustinentes flores minores papilionaceos, eleganter rubellos, obsoleti veluti colo­ris, nunc singulos, nunc binos; quorum singulis succedit siliqua tenuis, rotunda, longa, triuncialis sequentis siliquâ cum longior, tum crassior; in singulis continentur semina nove­na, dena, rotunda, parvula Viciae silvestris more: radice constat tenui, gracili, annua­tim pereunte.

5. Lathyrus angustifolius leptomacrolobus, semine anguloso, flore caeruleo, nobis. Hic Lathyrus folia edit angustiora praecedentis, graminea pariter, sed omnino tenuiora; flo­rem fert parvum, papilionaceum, caeruleum, praecedentis minorem; cui succedit siliqua angulosa brevior & tenuior praecedentis, continens septena, octona, minuta pariter, an­gulosa & quasi triquetra semina.

6 Lathyrus angustifolius brachyplatolobus, flore rubello, nobis. Seu potius brachy­platolobus angustissimo folio, flore minore eleganter rubello, nobis. Lathyrus folio an­gustissimo tenuiori, I. B. Hic palmaris, aliquando in pinguiore solo cubitalis Lathyrus, ra­dice est tenui fibrosa: caules ex radice oriuntur crebri, per quos folia tenuissima, longa Caryophylli holostei vel graminis holostei minoris more proveniunt: flores parvi papilio­nacei, eleganter rubri, pro plantae tamen proportione satis magni: siliquae sunt unciales, crassae, latae, longissimis petiolis pendentes; in quarum singulis semina bina, aliquando terna latent, Orobi magnitudine, rotunda, aspera, fuscis maculis obsita, hilo pariter fu­scis lineis picto.

7. Lathyrus silvestris minor, C. B. P. Catanance, Dod. Gall. Catanance haec Legumi­nosa dicta, Lathyrorum classi omnino congener est, constans tenuibus ramosis caulibus, quibus nullae aptatae sunt membranae alatae; folia habet graminea longa, angusta, acuta; flores papilionaceos, longioribus petiolis ex foliorum sinibus ortis insidentes, palmum nonnunquam longis: siliquae tres uncias sunt longae: plus minusve, angustae; plurima gra­na minuta, rotunda, nigricantia, in singulis decem aut duodecim continentur, nunc plura, nunc pauciora: radice innititur inutili, post semen maturum fatiscente, & totaliter pere­unte. Sitne [...] sive amatoria, aut amatoria non bulbosa unguimilvia Dioscoridis: [Page 57] quae quasi necessitate inconcussa & fatali adigeret ad amandum, Catanancen vocarunt, tanquam amoris illicium necessarium. Plinius ejusque coaevi cordati viri consultò figuras harum tacuerunt, nec Dioscorides vires sed historiam duntaxat alienam citat. De hisce nec nos, nec quivis sanae mentis Philosophus, soliciti multum esse debemus. Leguminis perfecti speciem esse ex libro naturae observamus, ut ejusdem descriptio suprà allata hoc evidenter innuit: proinde semina ejus earundem esse virium cum caeteris suae classis Leguminum semi­nibus certò scimus. Deliramenta Plinii, aliorumque cum veterum, tum neotericorum, cordatis saltem bene sentientibus hujus seculi hominibus neglectui habere consuleremus: res ipsas cognoscant perfecte (si fieri poterit) earumque vires, sine admissione tot figmentorum antiquorum, fabulis potius quam rectae rationi aut experientiae innitentium; huius culpae saepe saepius reus est ipse Plinius qui ex relatione aliorum, aut antiquorum scriptis multa futilia & inutilia posteris protrudit. Ipsius desudationibus atque laboribus indefatigatis multum debet posteritas. Quicquid ex se scripsit, bene admodum, sed multa perperam libris suis re­periuntur inserta, ex sententia & relatione aliorum, veluti agricolarum, colonorum rusti­corum, aucupum, piscatorum, venatorum, imo Botanicorum reique naturalis Historiae scriptorum, ad manus posterorum opera sua transmittentium.

LOCUS & TEMPUS.
  • 1. Lathyrus Tingitanus siliquis Orobi, flore amplo ruberrimo, nobis. Hujus semina communicata ha­buimus ex Mauritania Tingitana, primo ab Alexandro Balam, Botanices amantissimo & oppidi Tingidis Syndico per aliquot annos ante obitum. Deinde nuperrime ejusdem semina recentia fu­erunt advecta in Angliam, ab amico nostro Roberto Spotswood ibidem chirurgo & apotheca­rio. Floret media aestate, & versus ejusdem finem maturantur semina.
  • 2. Lathyrus viciaoides, floris vexillo phoeniceo, foliolis labialibus subalbescentibus, siliquis Orobi, no­bis. Hic provenit in Boetica aliisque Hispaniae locis. Floret & semina perficit eodem cum priore tempore. Lathyrus viciaoides floribus labialibus caeruleis, siliquis Orobi & planis, nobis. Pro­venit circa Tingidem. Florem & semina producit aestate.
  • 3. Lathyrus Aegyptiacus seu Aracus Hispanicus, Cam. Locus ubi provenit satis manifeste appa­ret in titulo assignato; floret & perficit semen aestate, quemadmodum reliquae omnes praedictae La­thyri species.
  • 4. Lathyrus angustifolius leptomacrolobus (id est siliqua tenui, longa) semine rotundo, flore rubello, nobis. Provenit inter segetes copiose circa Blaesas; floret Julio & maturantur semina Augusto.
  • 5. Lathyrus angustifolius leptomacrolobus, semine anguloso, flore caeruleo, nobis. Floret hic pro­miscue cum praecedente mense Julio inter segetes affatim eundo Blaesis ad villam Domini de la Noue, ad sinistram ambulacri ulmorum quadruplici serie consiti à Regina Catherina de Medicis, & ducen­tis rectà in silvam Blaesensem.
  • 6. Lathyrus angustifolius brachyplatolobus (id est siliqua brevi, lata) angustissimo folio, flore eleganter rubro, nobis. Qua itur Monspelio Frontignianum hic reperitur in locis siccis & silvestribus florens mense Aprili, & ineunte aestate semina sua perficit. Semina ibidem collecta à Domino de Fray medico Turonensi & Botanico diligentissimo communicata, cum plurimis aliis seminibus circa Monspeliam collectis, habuimus.
  • 7. Lathyrus silvestris minor, C. B. P. Catanance, Dod. Gall. Haec Catanance Leguminosa pas­sim provenit inter sara arva, & ad silvarum margines sese ex semine deciduo singulis annis de novo propagat; in Gallia passim floret sub exitum veris, & semen suum aestate perficit.
TEMPERAMENTUM & VIRES.

De viribus & qualitatibus omnium horum Lathyrorum praeter praedictos (quorum ex authoribus vires assignavimus) nihil dicendum relinquitur, nisi quod hominum usui non inserviant, sed pe­cori saginando, cujus usu in cibo nutriuntur & impinguescunt homines.

NOMINA.
  • 1. Lathyrus Tingitanus, flore ruberrimo amplo, nobis.
  • 2. Lathyrus Viciaoides floris vexillo phoeniceo, foliolis labialibus subalbescentibus, siliquis Orobi, no­bis. Lathyrus Boeticus elegans, siliquis Orobi, Park. Alter foliis labialibus caeruleis, siliquis Orobi & siliquis planis, nobis.
  • [Page 58]3. Lathyrus Aegyptiacus seu Aracus Hispanicus, Cam. Lathyrus Aegyptiacus, Ger. Cicercula Ae­gyptiaca, Clus. Hist. Cicercula Boetica seu Aegyptiaca Clusii, Park.
  • 4. Lathyrus angustifolius [...], semine rotundo, flore rubello, nobis.
  • 5. Lathyrus angustifolius [...], semine anguloso, flore caeruleo, nobis.
  • 6. Lathyrus angustissimo folio [...], flore eleganter rubro, nobis. Lathyrus folio te­nuiore, floribus rubris, I. B.
  • 7. Lathyrus silvestris minor, C. B. P. Catanance, Dod. Gall. Hist. Lugd. Catanance Legu­minosa quorundam, I. B. Ervum silvestre Dod•i herbariorum Ad. Lob. Ervum silvestre, Ger.
§ 3. OCHRUS sive ERVILIA.

QUae Theophrasto 4. causarum plant. 2. [...] à luteo Ochrae colore quem medulla refert nominatur, & Gaza Cicera reddit. Plinio l. 18. c. 7. & aliis Latinis Ervilia dicitur. Duplex est, sativa quae Pisum est minus, & silvestris de quâ nunc.

8. Ochrus sive Ervilia, Dod. Lathyrus folio integro, producente bina foliola, capreolos e­mittentia, nobis. Ochrus filvestris sive Ervilia, Ad. Lob. Haec planta leguminosa perfecta est Lathyri species (etiamsi separatim sub Ochro aut Ervilia tractetur ab authoribus) ab omni­bus notis suis essentialibus, nam caules producit angulosos seu membranaceâ alâ cinctos (quae est praecipua nota generica, quâ Lathyri à reliquis Leguminibus scandentibus capre­olis discernuntur) tricubitales, quibus non bina (intercedente caule) amplexicaulia na­scuntur folia, sed simplex folium ex uno latere caulis procedens, & emittens bina alia mi­nora quae in capreolos abeunt, & terminantur: flores, qui pediculis ex foliorum sinu prode­untibus innituntur, sunt singulares luteopallidi seu [...]: siliquae sunt erectae & sursum versus tendunt propter brevitatem petiolorum, uncias duas longae, semiunciam latae, se­cundum umbilicum semina in concava siliquae parte nutrientes, longitudinaliter pinnatae, seu duplici alâ membranaceâ (more Lathyri sativi semine anguloso, Aegyptiaci & Lathy­ri [...] supra explicatorum) donatae, in quibus continentur semina quina, nunc plura, nunc pauciora, mellinâ seu obscurâ quadam flavedine praedita, non exacte rotun­da, sed ex mutuo compressu utrinque sessilia, lineâ quadam albicante media longitudine praedita; magnitudine Pisi vulgaris albi, cum quo & magna similitudo, eique idem quoque est sapor.

LOCUS & TEMPUS.

Ex Creta sub nomine Papulles Creticae ab Honorio Belli missum ejus semen; floret ineunte aestate cum caeteris Leguminibus, & per totam aestivalem tempestatem ipsorum etiam more maturantur e­jusdem semina.

NOMINA.

Lathyrus sive Ochrus folio uno integro, producente bina foliola, capreolos emittentia, nobis. O­chrus folio integro capreolos emittente, C. B. P. Lathyri species seu Ervilia Dodonaei, I. B. Ervilia silvestris, Dod. ut. Ochrus sive Ervilia, Ad. Lob. Ochrus sive Ervilia flore & fructu albo, Park. Cicer Ervinum quorundam, Hist. Lugd. Aracus, Matth.

§ 4. LENS.

LEns & Lenticula [...] Dioscoridi l. 2. c. 129. Theoph. & [...] dicitur etsi aliquibus [...] Lentem crudam: [...] vero Lentem, & Lentem coctam, & ipsum ex Lente pulpamentum si­gnificet. Dicitur autem etymologico quasi [...] ut sit [...]: oculorum enim aciem hebi­tare Dioscorides asserit. Aliis [...] ab utre qui fuit [...], metathesi & mutatione unius elementi. Latinis Lens quasi lenis dicta: nam ut Plainius l. 18. c. 12. eâ vescentibus aequanimitatem fieri apud authores se invenisse scribit.

Genera: duplex est, arvensis & palustris: hic de arvensi tantum, cujus plura genera Theoph. l. [Page 59] 6. Plinio l. c. Duo sunt Lentis genera in Aegypto, alterum rotundius nigriusque▪ alterum suâ fi­gurá; unde vario usu translatum sit in Lenticulas nomen. Recentioribus colore & magnitudine differunt: sunt enim albi majores & gratiores; ex luteo pallidi, cinerei, ruffi minores & deteri­ores: sic flores ex albis candidi, cinereis purpurascentes.

9. Lens tenuibus exit cauliculis, rectis, duriusculis; foliolis pluribus, rachi seu costae me­diae [...] regione adhaerentibus Viciae modo, sed minoribus atque angustioribus: flores pa­pilionacei exigui sunt, colore albi aut purpurascentes: siliquae multae, parvae, compressae, in medio tumidae: semina rotunda, compressa, bina, terna, in singulis siliquis, in medio utrinque etiam tumida: caules vix superant pedalem aut sesquipedalem altitudinem: radi­cibus firmatur parvis. Dicitur Lens & Lenticula [...] Graecis. Post semina ad matu­ritatem perducta perit, quemadmodum Ochrus sive Ervilia. Est major & minor, sola magni­tudine partium discrepantes, praecipue florum, siliquarum, & seminum; ut videre licet in si­liquis & seminibus in icone ultima Tab. tertiae Sect. secundae sculptis.

LOCUS & TEMPUS.

In hortis & agris seritur: floret Junio: semen perficitur Julio & Augusto.

TEMPERAMENTUM & VIRES.

Tenent Lentes, ut ait Galenus, medium caliditatis & frigiditatis, desiccant tamen secundo ordine; corticem habent astringentem, & ipsorum seminum medulla veluti caro crassi est succi, ac sicut terrei, austeram exiguam habens qualitatem, cujus cortex multae austeritatis est particeps, suc­cus porro in ipsis est astringenti contrarius: quocirca si quis in aqua ipsas concoxerit & dein­de aquam sumpserit, potus is alvum dejicit: at ex bicoctis Lentibus puls apparata faculta­tem succo contrariam habet, ut quae ventris fluxus siccet, stomachum, intestina, & totum deni­que ventrem corroborat: quamobrem coeliacis & dysentericis cibus est commodus. Lens vero decorticata, ut illam astringendi vehementiam & ea quae ipsam sequuntur amittit, ita ma­gis nutrit quam quae cortice spoliata non est: succum crassum pravumque gignit; tarde enim commeat, non tamen alvi fluxus desiccat, ut ea cui cortex non est ademptus. Jure igitur qui largius hoc edulio utuntur, elephantiasin & cancros incurrunt: siquidem crassa siccaque ci­baria succo melancholico generando sunt idonea. Eandem ob causam visum integrum & inculpa­tum hebetat, ipsum immoderate exsiccans: crassum enim & tardissimum in circulatione san­guinem reddit, igitur ad menstruas purgationes non est accommoda, at muliebri profluvio est u­tilissima, ut ait Galenus de Alimentorum facultatibus. Somnia tumultuosa (ut scribit Di­oscorides) excitat, capiti, pulmonibus, & nervis inutilis. Contra subversiones stomachi tri­ginta grana Lentis decorticata devorari proderit: decocta cum polentâ & illita podagras le­nit, sinus cum melle glutinat; crustas rumpit; ulcera purgat; decocta in aceto duritias & strumas discutit; cum cotoneo Malo aut Meliloto medetur inflammationibus oculorum, & sedis etiam (addito Rosarum succo) pustulis; item & herpetibus ac erysipelatosis conducit adjectâ maris aquâ; contra mammas vero, quibus lac in grumos coit, & quae lactis nimiam redun­dantiam non ferunt, cocta in aqua marina & imposita auxiliatur Lens. Oblatus pultibus ex Lentibus coctis Esau fratri suo Jacob primogenituram vendidit, quae neutiquam tantifuere, sed eo penuriae praefame redactus libere disposuit Jacobo primogenituram, ut legere est Gen. c. 25. versu ultimo, [...]. Jacob dedit Esau panem & decoctum Lentis, & comedit & bibit & surgens abiit, & parvi fecit Esau primogenita sua.

NOMINA.

Lens vulgaris minor, nobis. Vulgaris, C. B. P. Lens vulgaris sive agrestis & Lenticulae pri­mum genus, Trag. Lens minor, Dod. Lob. Icon & Obs. Cam. Ep. Ger. Minor I. B.

Lens major, C. B. P. Ger. Cam. Ep. Lens, Matth. Lob. Major, I. B. Lens sativa, Lenticulae alterum genus, Trag.

LEGUMINA Sive Siliquosae Papilionaceae Bivalves, Scandentes capreolis.

§. 5. VICIA & APHACA.

GAlenus 2. Alim. scribit ab Asianis [...] dici Legumen, eoque solo nomine id vocari: Atticis vero [...] aut [...]. Latinis Vicia nominatur à vinciendo, ut Varroni placet; quod item capreolos habeat ut Vitis, quibus sursum versus scandit, ad scapum Lupini, aliumve calamum, cui ut adhaereat, eum vincire solet. Et haec duplex est, sativa & silvestris.

APHACA.

Legumen Dioscorides l. 20. c. 178. [...] nominat, quae in arvis nascitur, Lente altior, sili­quis Lentium majoribus, in quibus semina terna, quaternave, nigra, Lente minora. Theophra­sto Aphaca duplex; altera olus est, de qua inter Intubacea: altera Legumen, quod cum Lente & Piso in Leguminum genere 8. Hist. 5. posuit, & Plinius l. 24. c. 5. Theophrastum soquutusest: Galenus cum Vicia conjunxit.

TABULA IV.
  • Vicia
    • Perennis
      • 1. Multiflora coerulea spicata sepium, nobis. Multiflora, C. B. P. ☉ Multiflora coerulea spicata major, floribus albis, lineis coeruleis notatis, no­bis. ☉
      • 2. Maxima dumetorum, C. B. P.
        • Semine
          • Fusco, nobis. ☉
          • Nigro, nobis. ☉
      • Hirsuta seu incana silvestris, flore albo, nobis. Vicia silvestris, flore albo, Clus. Hist. ☉
    • Annua
      • Maxima
        • 3. Narbonensis fructu rotundo atro,
          • Foliis
            • Serratis ☿
            • Integris ☿
      • Major
        • Lutea
          • Siliquis hirsutis
            • Propendentibus
              • 4. Crassioribus, nobis. ☿
              • 5. Tenuioribus, nobis. ☿
            • 6. Erectis, nobis. ☿
          • 7. Foliis Convolvuli minoris, nobis. ☿
        • 8. Alba maritima, flore albo, longo, nobis. ☿
        • Purpu rea
          • Sativa, Semine
            • 9. Variegato siliquis propendentibus, no­bis. ☿
            • 10. Albo Pisi minoris instar, folio cordato, nobis. ☿
            • 11. Nigro & vario, folio acutiore, nobis. ☿ Minore subviridi Chalepo misso, nobis. ☿
          • Silvestris, Siliquâ
            • Nigrâ, nobis. ☿
            • 12. Subfuscâ folio rotundiore acuto, C. B. P. ☿
      • Minor
        • Purpurocoerulea spicata procumbens, nobis. ☿
        • Purpurea seu rubra, verna vel praecox
          • Semine Parvo
            • 13. Nigro rotundo, nobis. ☿
            • 14. Cubico, nobis. ☿
      • Minima
        • Segetum, siliquis
          • 15. Pluribus hirsutis, flore albo, nobis. ☿
          • 16. Paucis glabris, flore dilute coeruleo, nobis. ☿
Explicatio Tabulae quartae, Sectionis secundae.

Finitâ explicatione Lathyrorum in secunda Tab. & insuper Lathyrorum Ochri & Lentis in tertia Tab. contentorum, aequum jam nobis visum est explicare Viciarum doctrinam, quarum Icones repraesentantur in hac quarta Tab. & in Appendice Leguminum, additis qua­rundam descriptionibus, quae non sunt sculptae. Et ut clarius appareat doctrina Viciarum, dicemus & in medium adferemus differentiam Viciae à caeteris Leguminibus, capreolis e­tiam scandentibus. Vicia habet sena, septena, nunc plura, nunc pauciora folia alata, seu conjugatim posita, uni costae seu nervo medio adhaerentia, & eo ipso nomine à Pisis & La­thyris (ex quorum numero est etiam Ochrus ut supra innuimus) facile cognoscitur: junge quod Vicia major tam sativa quam silvestris siliquas habeat utplurimum sursum tenden­tes, quibus notis primo intuitu dignoscitur à Pisis & Lathyris siliquis propendentibus, & paucioribus foliis seu lobis donatis. Est Vicia aut perennis aut annua, utraque foliis con­stat latioribus, aut angustioribus, hirsutis utplurimum: flore est rubro, albo, & luteo­pallido: est & semine nigro, fusco, variegato seu maculato, albo, rotundo quasi, plano, & tumido: Viciae omnes quae flores producunt rubros, semina habent nigra seu subnigri­cantia, fusca, striata, aut maculis obscuris variegata, exceptâ unicâ à nobis observata spe­cie, quae flores edit rubros; semina tamen pulchre alba, Pisi minoris aemula, floribus e­isdem rubris succedentia.

1. VIcia perennis multiflora spicata caerulea sepiaria, nobis. Vicia multiflora, C. B. P. Arachus, Tab. Viciae haec species perennis provenit in sepibus, dumetis, & sen­ticetis, atque donatur caulibus tenuibus, longis, hirsutis: foliis lobatim seu conjugatim multis, uni rachi adhaerentibus, hirsutis itidem, atque nervo medio in capreolum desinente Arachi in modum: flores in spicis longis multi sunt caerulei & purpuro-caerulei, ex summis ramis propendentes, quibus fatiscentibus succedunt siliquae parvae, latiusculae, fuscae: semina in his latent parva itidem, imò vulgaris silvestris minora: radix durabilis in mul­tos annos, longe lateque repens, atque ex eâdem singulis annis primo vere regerminat.

Datur & alia hujus major species quae altius conscendit; folia habet prioris latiora, hirsu­ta pariter: flores subalbidos, lineis seu striis potius caeruleis notatos: provenit sponte eti­am in dumetis & sepibus comitatûs Oxoniensis, unde in Hortum Botanicum publicum U­niversitatis haec species delata fuit à Jacobo Bobert Hortulani filio.

2. Vicia perennis maxima dumetorum, flore obscure rubente, nobis. Cracca major, Tab. Osmunda Latinorum, Trag. Vicia haec secunda in dumetis etiam nascens, est radice iti­dem repente, ex quâ ineunte vere protruduntur caules bicubitales & tricubitales; cauli­um ramulis adhaerent folia septena, octona, latiora, hinc inde rachi seu foliorum nervo medio [...] regione adnata: ex cujus extremo exit capreolus, beneficio cujus vicina quae (que) scandit & amplectitur: folia inquam costae mediae ramulorum viticulosorum adhaerentia sunt multo latiora versus costam, & terminantur in mucronem obtusum; ex sinibus costae foliorum & ipsius caulis oritur pediculus palmaris, sustinens plures flosculos obsoleti rubri coloris, majores, aliquando dilutius, aliquando saturatius tinctos, nonnunquam etiam ferrugine­os: quibus singulis succedunt siliquae compressae, nigrae maturitatem saltem adeptae, suntque majores siliquis praecedentis, quaeque exsiccatae sponte aperiuntur & semina sua effundunt, quibus in locis neglectis & silvis caeduis sese propagat: est semine fusco aut nigro. Est & alia Vicia silvestris perennis hirsuta incana, quae silvestris flore albo dicitur Carolo Clu­sio. Haec differt tantum à priore, quod folia habeat minora magisque incana, & quasi lanu­gine obducta: flores edit albos, vexillo tamen superiore venis obscuris obducto: siliquae parum aut nihil à vulgaris siliquis differunt.

3. Vicia Narbonensis maxima, fructu rotundo atro, foliis serratis & integris, nobis. Vicia Romana, Cam. Faba silvestris, Matth. Bωna silvestris, Dod. Haec Vicia caule est angulari, inani quoque, multis geniculis intersepto, ubi sua sponte viget, ut fertur, breviori & ere­cto; in hortis autem nostris longiore, ac nisi adminiculis fulciatur caduco, neque ullum est folium quod imparitatem faciat; costa folii sive [...] in capreolos abit; quibus proxi­ma quaeque prope assistentia apprehendit ac complectitur: folia magna, Bωnae Dodonaei si­milia: flos caeterarum Viciarum formâ, colore è Phoeniceo nigricans: siliquae omnino veluti aliarum Viciarum nigrae, sed multo majores & crassiores, interiore parte albae, mollesque [Page 62] floccos continentes; in quibus plurima semina rotunda, nigra, Erviliae seminibus paulo ma­jora, parvum umbilicum candidum habentia. Dum autem manduntur, foetorem veluti quendam ingratum excitant. Quandoquidem capreolis donetur, & filiquam majorem, o­mnino Viciae siliquarum formâ, seminaque rotunda habeat, potiore jure suae sortis similibus associatur, Viciis scilicet, ex nostra sententia, non autem Fabis (ut vult Casparus Bauhi­nus aliique authores) quae non scandunt capreolis, nec enim siliquas nec semina conformia habent Viciarum Classi, ut clare ipsam plantam examinantibus apparet. Est duplex, vel fo­liis integris, vel serratis; folium integrum non serratum, & plantam ipsam integram fo­liis serratis onustam sculpi curavimus; quum rara sit planta, nec usum ullum apud nos ha­beat; sed tantum in paucorum Botanicorum hortis, quos varietas & studium her­barum delectant, reperiatur. Utramque hujus varietatem cernere licet hac hora, qua haec committo chartis, cum multis aliis rarioribus Leguminibus, in horto publico Botanico Universitatis, ex Asia & Africa ad nos transmissis.

4. Vicia flore luteo-pallido, siliquis hirsutis crassis brevibus erectis, nobis. Pulchrum hoc genus Viciae folia gerit Viciae multiflorae modo, conjugationes foliorum ut in illâ pluri­mae apparent, ad decem aut duodecim supputantur folia angusta, & in acumen desinentia, in quibus magni visuntur pili: flores sunt parvi, singulares & luteopallidi seu ochroleuci: siliquae quoque singulatim proveniunt primo valde hirsutae & tactu asperae, erectae, crassae, unciam unam cum semisse longae, dimidiam fere latae; in singulis grana terna, quaterna­ve observavimus. Datur & alia ejusdem species cujus siliquae sunt etiam singulares, hirsutae, erectae, prioris multo minores; forma siliquarum Pisi minoris. Datur etiam & tertia neu­tiquam à caeteris discrepans, nisi quod siliquas suas singulares habeat propendentes, hirsutas, siliquarum Pisi minoris forma itidem. Primae siliquis erectis, hirsutis, Iconem exhibuimus, in Tab. 4. Sect. secundae, loco quarto, & aliarum duarum in Appendice ad Legumina Ta­bulae 19nae loco secundo & quinto: ex ipsis plantis Icones delineandas & sculpendas cura­vimus.

5. Vicia lutea foliis Convolvuli minoris, C. B. P. Aphace, Dod. Hîc inadvertenter in hac Tabula locatur à nobis inter Vicias, sequendo Bauhinum & alios authores, sed cum attenti­us inspexeramus, observavimus ipsam conditiones possidere Lathyri, non Viciae; quippe quod bina folia caulem ambientia gerat, quae perforari quasi videntur à caule quadrato, & angulum acutum caeterorum Lathyrorum more constituunt, non autem plurima folia conju­gatim rachi seu costae mediae adhaerentia habet, veluti omnes Viciae species; ergo ex libro naturae disponi debuerat inter conformes Lathyri species, sicut nos fecimus supra in Tabu­lis cognationis & affinitatis, item & in explicatione Tabulae secundae ad finem ejusdem.

Vicia maritima flore albo longo, nobis. Hujus Viciae caules sunt pedales & sesquipedales, ex geniculis hinc inde (alternatim aliarum Viciarum ritu) proveniunt costae mediae, protruden­tes capreolos aliquot versus finem; atque costis singulis folia obtusa quasi cordata, è regio­ne sena adnascuntur: inter caulem & costam exiliunt flores albi papilionacei, longi, quibus singulis succedunt siliquae singulae unciales subrotundae, continentes semina quina, nunc plura, nunc pauciora. Vide figuram in Appendice Tab. 19. loco. 4.

6. Vicia major vulgaris sativa, nobis. Sativa vulgaris semine nigro, C. B. P. Sativa vulgaris, I. B. Vicia haec ubique terrarum coli solita, caulibus constat bicubitalibus, aliquando humilioribus, a­liquando procerioribus, angulosis, striatis, cavis, hirsutis; foliorum conjugationes senae, septe­nae, nunc pauciores, nunc plures costae mediae longae adhaerent, in tortiles claviculas desi­nenti, quibus proxima arripit adminicula: folia uncialia paulo minora majorave (secun­dum solum in quo seritur) angusta, ad extremum lata, hirsuta, eademque rachi ex ad­verso apponuntur; ex uniuscujusque costae sinu, seu ala, flores enascuntur bini, purpurei, pa­pilionacei, aliquando plures; singulos (que) excipiunt siliquae bivalves, singulae quadrantales & non­nunquam longiores, tumidae & eminentes (saltem conspicuae ubi apparent grana) semina clau­dentes Pisis arvensibus pene paria, compressa, paululum fusca aut variegata, perraro nigra, non­nunquam alba. Mirifico foliorum lusu provenit Vicia, ut pene cuiquam imponat, veluti Proteus aliquis, ut eadem non eadem putari possit; ex his enim alia sunt fere rotunda, alia cordata versus extremum, alia angusta & longa: flos unicus sed aliquando plures, multa purpura seu rubro colore picti, brevi pediculo haerentes; & consequenter siliquae sunt erectae, quia peti­olo curto donantur; eaeque quoque sunt majores vel minores; tunicae quoque involventes semina sunt magis minusve depressae, aut magis tumidae (praecipue ubi semina apparent ipsa) quae colore sunt fuscae, aut nigrae exsiccatae: seminibus copiose (usque ad octonari­um [Page 63] aliquando denarium numerum) fuscis, variegatis, aut virore pallentibus, etiam nigris onustae; denique albis, quasi rotundis, parvi Pisi arvensis aemulis, & à flore rubro pro­ductis. Est & alia hujus varietas, flore rubro, semine minore subviridi, Halepa ad nos misso.

Vicia major folio cordato, flore rubro, fructu albo Pisi minoris instar, nobis. Haec à fo­liis cordatis, floribus rubris, & semini albo, Pisi minoris arvensis semine simili, facile ab aliis omnibus Viciae speciebus distinguitur. Vide in Appendice Tab. 19. iconem tertio loco i­bidem sculptam.

Vicia minor flore rubro, fructu vario, siliquis propendentibus, nobis. Ex hac deno­minatione facile à caeteris suae sortis cognoscitur. Vide in Appendice. Tab. 19. iconem primo loco ibidem sculptam.

7. Vicia silvestris semine nigro & variegato, folio acutiore, nobis. Vulgaris acutiore folio, semine parvo, nigro, C. B. P. Aphaca vera, Lugd. Haec Vicia à sativa vulgari, & silve­stri vulgari majore mediâ inter sativam & hanc, differt potissimum semine, quod admodum parvum, rotundum & copiosum (aliquando ad octona exemisse me memini) latet in siliquis angustioribus, longioribus, magisque teretibus, & rarioribus, siliquis Viciae sepium minus hir­sutis, quae siccae nigrescunt, nigraque in se continent semina aut variegata aliquando.

Vicia sepium folio rotundiore acuto, C. B. P. Vicia, Dod. Clus. Hist. Haec sponte prove­nit inter sata passim, saepe etiam in sepibus & dumetis; differt à sativa vulgari, quod sili­quas producat minores, breviores, & rotundiores; quin & semina ibidem contenta sunt rotunda, nigra vel maculata; ergo crassitie & rotunditate siliquarum, & colore fusco seu subnigro earundem, facile discernitur haec media à sativae siliquis longioribus, compressio­ribus, magisque tumidis (ubi apparent semina) & semina compressa continentibus. Silve­stris autem seu vulgaris sepium, folio acutiore, semine parvo nigro, C. B. P. ab utraque raritate siliquarum singulatim dispositarum, minus hirsutarum, quaeque etiam siccae nigre­scunt, à semine etiam minore nigro, quam facillime distinguitur. Datur & alia Vicia mul­tiflora spicata caerulea annua minor procumbens, quae vix pedalem aut sesquipedalem supe­rat altitudinem, sola tenuitate partium, & duratione à Vicia multiflora spicata caerulea vulgari perenni differens.

8, Vicia pratensis verna seu praecox Soloniensis, semine cubico seu hexaedron referente, nobis. Haec Vicia minima sub exitum hyemis in pratis neglectis & minime herbidis, contra Regiam Chambort in agro Soloniensi intra septa ejusdem nominis sitam viget. Florem fert exiguum, rubentem, papilionaceum, ex singulis geniculis ortum, atque singulis floribus singulae succedunt siliquae curtae, tenues, pollicares; in quarum singulis continentur semina angulosa, minuta, terna, quaterna, hexaedrum referentia, atque praecocitate & tenui­tate partium, denique seminibus cubicis, à caeteris praedictis omnibus, facili aut nullo ne­gotio distinguitur.

ARACHUS sive CRACCA.

FRumentorum quoque vitium est quod Graeci [...] (Theophrastus 8. Hist. 10. rem scabram & duram dicit, quae in Lente nascitur) nominant. Ruellius Craccam appellari refert. Differt ab Aphaca & Vicia potissimum semine; nam Craccae semina exquisite rotunda, nigra sunt; & ut Galenus inquit, Ervo minora. Aphaces vero & Viciae semina non rotunda, sed aliquando latiora, veluti Lentium, teste Galeno 1. de Alim. facul.

Arachus sive Cracca est Viciae minor species in segetibus proveniens, easque strangu­lans, & nutrimento depravans, & ligans non minus multiplicitate radicum succum nutritivum è terra extrahentium, quam crebris suis capreolis ipsos culmos arcte amplexans, ut Apha­ca Dodonaei quae est Lathyri species uti supra dictum: distinguitur à praedictis omnibus Vi­ciae speciebus tenuitate partium.

9. Vicia minor segetum cum siliquis pluribus hirsutis, C. B. P. Vicia parva seu Cracca mi­nor, cum multis siliquis hirsutis, I. B. Arachus seu Cracca minima, Ad. Lob. Arachus, Lugd. Ex radice tenui, exili & inutili, quadrati, tenues, & infirmi exeunt cauliculi, importuna alarum ubertate luxuriantes: folia Lentis foliis quasi paria, hirsuta, pinnata caeterarum omnium Viciarum more, sibi mutuo respondentia, medio nervo annexa, aliquando septe­na, [Page 64] octona paria, conjugatim posita: nervus medius in tortiles capreolos varie partitos fa­cessit. Segetem infesto complexu arripit & strangulat haec parvula Vicia, excrescens inter­dum ad tres cubitos: ex foliornm alis, hinc inde enatis pediculis, flosculi insidunt race­matim ac veluti in capitulum congesti quinque, sex, nunc plures, nunc pauciores, eòdem spectantes, pusilli, papilionacei, albi; quos siliquae excipiunt totidem semiunciales, hirsu­tae (quemadmodum sunt folia) quarum singulis bina ternave insunt grana sive semina, Vi­ciae sepium folio acutiore seminibus minora, rotundiora, & magis maculata.

10. Vicia minor segetum cum siliquis paucis glabris, nobis. Viciae sive Craccae minima species cum siliquis glabris, I. B. Est & haec praecedente tenerior, foliis similiter conjugatim positis, paucioribus tamen & glabris: pediculo tenuissimo, longo, ex foliorum alis nato flos innascitur unicus aliquando, utplurimum bini, suave purpurascentes vel dilute caeru­lei aut violacei, raro tres; quos singulos sequitur siliqua parva, glabra, praecedentis Craccae magnitudine par, sed paulo longior ac tenuior.

LOCUS & TEMPUS.
  • 1. Nascitur circa margines agrorum, & in pratis silvestribus circa fossas; fluminum, rivulorum ac torrentium ripas amat, & frequenter in sepibus semicosis reperitur: flores caeruleos adeo den­se in spicam quasi congestos habet in cimis caulium Galegae ritu, ut Galega Germanica aut Galega silvestris quibusdam dicatur. Floret Maio & Junio, atque Julio & Augusto matu­ratur semen. Viget in dumetis & sepibus. Altera major folio latiore, floribus subalbidis li­neis caeruleis notatis ibidem, ut supra dictum.
  • 2. Vicia maxima dumetorum passim provenit inter sentes & dumeta in Germania utraque, ubi ap­pellatur Divi Christophori herba. Floret aestate, & versus ejusdem finem semina perficit sua.

    Vicia silvestris incana Clusii flore albo, reperta fuit in Hungariae quibusdam locis: florebat Maio mense atque mense sequente semen perficiebat.

  • 3. Vicia Narbonensis maxima, fructu rotundo atro, foliis integris & serratis, nobis. Vicia Roma­na, Cam. Faba silvestris, Matth. Vulgatior Vicia foliis integris in Narbonensis Galliae & Aquitaniae plerisque locis sponte sua exit. Apud septentrionales rarum est hoc Legumen, nec alibi quam in hortis satum provenit. Vicia foliis serratis in Apulia & montibus Euganeis & circa Patavi­um. Utraque floret aestate, & versus ejusdem finem, & Autumni initium maturantur utri­usque semina.
  • 4. Vicia flore luteo pallido, siliquis hirsutis crassis brevibus erectis, nobis. Ad margines agro­rum & in agris frumentariis circa Monspelium reperta: floret Junio: Julio & Augusto semina ad maturitatem perducit.
  • 5. Vicia lutea foliis Convolvuli minoris, C. B. P. Aphace, Dod. ut. Lathyrus luteis foliis Convol­vuli minoris & aptius, nobis. Provenit passim in agris frumentariis, laeto pinguique solo unà cum Tritico, Secali, & aliis frugibus. Floret Maio; semen Junio & Julio maturum est. Vide inter Lathyros, ubi magis idoneè collocatur.

    Vicia maritima flore albo longo, nobis. A nomine indicantur ipsius natales.

  • 6. Vicia major vulgaris sativa, nobis. Sativa vulgaris, I. B. Seritur in agris passim Boum pa­scendorum gratia, quin & seminibus hyeme nutriuntur volatilia domestica, gallinae, colum­bi, &c. Floret aestate ineunte, & mediâ maturescit semen ipsius.
  • 7. Vicia silvestris semine nigro & variegato, folio acutiore, C. B. P. & nobis. Aphaca vera, Lugd. Vicia sepium folio rotundiore acuto, C. B. P. Vicia, Dod. Clus. Hist. Hae sponte proveniunt inter sata, nonnunqnam inter sepes & dumeta; ad agrorum margines illa frequenter conspici­tur. Utraque floret aestate, eodemque tempore maturum est earum semen.
  • 8. Vicia pratensis verna seu praecox, Soloniensis, semine cubico, nobis. In agro Soloniensi in pra­tis minime herbidis floret exeunte hyeme, & maturantur semina Aprili mense.
  • 9. Vicia minor segetum cum siliquis plurimis hirsutis, C. B. P. Arachus seu Cracca minima, Ad. Lob. In omnibus arvis satis, & aliquando dumetis provenit.
  • 10. Vicia minor segetum cum siliquis paucis glabris, nobis. Provenit inter frumenta, aliasque segetes promiscue cum priore: floret utraque Junio, & maturantur semina Julio & Augusto cum frugibus ipsis, praecipue Avenâ.
TEMPERAMENTUM & VIRES.

5. Vicia lutea foliis Convolvuli minoris, C. B. P. Aphace, Dod. ut. Lathyrus luteis foliis Con­volvuli minoris, nobis. Et aptius à nota generica sic denominatur, ut supra apparet in doctri­na Lathyrorum. Semina hujus astringendi vim habent, quapropter stomachi & alvi fluxiones tosta & decocta Lentis modo sistunt. Hanc astringendi facultatem Aphacem habere certo experimento cognovit Dodonaeus, ut apparet ex Pemptadibus suis.

6. Vicia major vulgaris sativa, nobis. Vicia vulgaris sativa, Park. I. B. Est Vicia non modo in­suavis, sed & concoctu difficilis, alvumque inhibet. Perspicuum ergo est, cum natura sit hujus­modi alimentum, quod ex ipsa distribuitur vix habet quicquam boni succi, sed crassum est & ad succum melancholicum gignendum idoneum: monet Galenus Viciae fructum, potissimum cum vi­ret, esse noxium; nec sunt qui comedunt Viciae aut Ciceris fructum, nisi per famem.

NOMINA.
  • 1. Vicia perennis multiflora spicata caerulea, sepiaria, nobis. Vicia multiflora, C. B. P. Vicia silvestris secunda, Clus. Hist. Desc. Vicia multiflora seu spicata, Park. Arachus, Tab. Galega altera vel silvestris aut Germanica, Dod. Desc. Altera major, folio latiore, floribus subalbi­dis lineis caeruleis notatis, circa Oxonium reperta.
  • 2. Vicia maxima dumetorum, flore obscure rubente, nobis. Maxima dumetorum, C. B. P. Ger. Vicia sepium perennis, I. B. Vicia silvestris altera vel 5. Aphace Dioscoridis, Osmunda, Trag. Cracca major, Tab.

    Vicia silvestris perennis hirsuta seu incana, flore albo, nobis. Silvestris flore albo, Clus. Hist. & Pan.

  • 3. Vicia Narbonensis maxima fructu rotundo atro, foliis serratis & integris, nobis. Arachus, Fuch. Vulgo Vicia Romana, Cam. (cui & Pisa nigra.) Faba silvestris, Matth. Ad. Lob. Lugd. Tab. Faba Graecorum, Lob. Icon. Bωna silvestris, Dod. Faba silvestris Graecorum seu Faba vete­rum, Park. Faba silvestris, Ger. Arachus Fabaceus, & Faba Kairina cui semina minora, & A­rachus Fabaceus serratus, semine majore, I. B. Phaseolus silvestris, Hist. Lugd.
  • 4. Vicia flore luteo pallido seu ochroleuco, siliquis hirsutis crassis brevibus erectis, nobis. Vi­cia silvestris flore luteo, I. B. & silvestris lutea cum galea fusca eidem. Prioris est tantum vari­etas ex nostra sententia. Datur & alia species hujus, siliquis hirsutis erectis minoribus; item & tertia siliquis minoribus propendentibus: harum duarum posteriorum Icones delineandas in horto Edwardi Morgan pone coenobium Vestmonasteriense curavimus, & postea sculpendas, uti appa­rent, in Tab. 19. Vide plantam 2 & 5 illic.
  • 5. Vicia lutea foliis Convolvuli minoris, C. B. P. Aphaca, Dod. ut. Lathyrus luteus foliis Convol­vuli minoris & magis apposite, nobis. Vide figuram 5. hic in Tab. 4. & Descriptionem inter La­thyros ex cujus numero est. Ibidem nomina diversorum authorum adferuntur.

    Vicia maritima flore albo longo, nobis.

  • 6. Vicia major vulgaris sativa, nobis. Vulgaris sativa, Park. I. B. Vicia, Dod. Ger.
  • 7. Vicia silvestris, semine rotundo nigro & variegato, nobis. Vicia minor vel 3. Trag. Craccae 1. genus, Dod. Arachus & Cracca major, Ad. Lob. Park. Vicia silvestris seu Cracca major, Ger.

    Vicia vulgaris silvestris frugum, semine parvo & nigro, I. B.

  • 8. Vicia minor pratensis verna seu praecox, semine cubico, nobis.
  • 9. Vicia minor segetum cum siliquis pluribus hirsutis, C. B. P. Vicia silvestris seu Cracca minima, Ger. Vicia parva seu Cracca minor cum multis siliquis hirsutis, I. B. Arachus sive Cracca mi­nima, Ad. Lob. Arachus, Lugd. Arachus minor Lusitanicus, Park. Cracca minor, Tab. Craccae alterum genus, Dod.
  • 10. Vicia minor segetum cum siliquis paucis glabris, nobis. Vicia segetum singularibus siliquis gla­bris, C. B. P. Viciae seu Craccae minimae species cum siliquis glabris, I. B.

Nota nos varias Viciarum species in Tab. cognationis & affinitatis addidisse, quae non continentur in Tab. 4. aeneâ sculptae, quarum quasdam tantum descripsimus, quasdam & descripsimus & ea­rum etiam Icones adhibuimus in Tab. 19. App. ad Legumina. Nota insuper nos duas Vicias lu­teas, siliquis propendentibus, scilicet crassioribus & tenuioribus adhibuisse, cum debeant esse duae siliquis erectis, & unica siliquâ hirsutâ propendente: corrige lapsum & consule Tab. 4tam Iconem & Tab. 19. Iconem 2. & 5tam.

HALLUCINATIONES CASP. BAUHINI Aliorumque Authorum.

VIcia lutea foliis Convolvuli minoris cum sit perfe­cta Lathyri species, à binis foliolis triangulari­bus cingentibus caulem quadratum, quatuor levibus a­lis insignitum, aptius omnino quadrat Lathyris, mi­nime Viciis, quarum nota praecipua est habere plurima foliola alata, ex opposito & conjugatim sita; ergo ma­le inter Vicias locatur à Casparo Bauhino & aliis autho­ribus.

LEGUMINA Sive Siliquosae Papilionaceae Bivalves Trifoliatae Scandentes caulibus.

CAPUT II. Smilax Hortensis, Dolichus sive Phasiolus, Phaseolus aut Phaselus & Abrus.

§ 1. PHASEOLUS.

[...] foliis est Hederae, sed mollioribus cauliculis, clavicularum instar, propinquis fruti­cibus sese implicans, ut operi topiario inserviat, cujus fructus [...] (quasi siliquas dicas) semina continent reniformia seu renibus similia, non aequali colore, sed ex parte ruffescentia, &c. Dioscoridi l. 2. c. 176. Haec ab Hippocrate, Diocle, Theophrasto & plerisque aliis [...] vocatur: à nonnullis à siliquarum magnitudine [...] & [...]: ab aliis [...] [...] ut aliqui volunt differens) Galeno 1. Alim. scribente. Dolichus Theophrasto 8. Hist. 3. & Aetius Smilacem horten­sem Dolichos esse & Phaseoli genus, & ab omnibus Lobos nominari, aperte docet. [...] apud Dioscoridem l. 2. c. 130. sed sine ullis notis habetur. Sunt tamen qui Smilacem hortensem à Phasi­olis solum siliquis & semine differre censeant, quae in Smilace majora sunt, ut voluit Mattheo­lus, qui pro Phasiolo & pro Smilace hortensi eandem pingere videtur, nisi quod pictura una recta, altera inflexa est: At Anguillara Phasiolum & Phaselum distinguit: Author Hist. Lugdun. as­serit Galeno vocem Phaseolum quatuor syllabis prolatam, à Phaselo tribus syllabis prolato diver­sam esse, & de hoc cum Erviliis simul tractasse. Plinius lib. 18. cap. 7. Faseolis folia venosa tribuit.

Duplicem facimus, vulgarem alium, alium peregrinum; vulgarem, alium majorem, fructu longiore & renis formam melius referente, qui communiter candidus: alium minorem siliquâ angustiore: distant etiam crassitie & tenuitate. Hic variat floris & seminis colore: flores plerumque candidi, pallidi, flavescentes, purpurascentes sive amethystini, & ut Cordus in sua historia censuit, flo­ris colorem fructus sequuntur. Verum in semine fructuve major est coloris varietas; sunt nivei, fla­vi, ex flavo obsoleti, purpurei, rubri, latericei ferè coloris, amethystini, violacei, atrovi­olacei, nigri, initio purpurei, deinde atri: vel albi, venis nigris & lituris distincti: item car­nei & cinerei, similibus venis insignes: item albi purpurascentes, orbibus albis variegati, vel spa­dicei, nigris maculis aspersis: nonnulli incani, atro colore, vel ab unâ parte, vel utrinque notati.

Planta quae [...] à Dioscoride dicitur, quod smilacis modo conscendat in pro­pinqua & vicina adminicula, eaque prehendat; Smilax hortensis folia habet cordiformia, molliora, terna, & ternis distinctis petiolis, binis curtis è regione oppositis, tertio me­dio longiore, omnibus à communi pediculo ortis innitentia: caules tenues, longissimos, vicinis fruticibus, aut quibuslibet adminiculis appositis adhaerentes & sese circumvolventes à dextra ad sinistram obtinet; qui eousque adolescunt, ut ad altitudinem sex cubitorum & multo amplius ascendant, & scenas topiarias contexant: siliquae vaginarum cultelli instar longitudine sex unciarum, latitudine semiunciam referunt, torosae nunc, nunc compres­sae, [Page 67] pro fructus tumiditate aut depressione; continentes semina aut depressa (humani renis formâ aut figurâ) aut tumida, crassa, nunc longiora, nunc breviora, diversorum (uti supra dictum) colorum. Hisce omnibus notis quasi Phaseolorum genus delineatum expressit Di­oscorides, ut nulla prorsus repugnet nota. Id genus Galenus perspicue esse declarat, atque etiam Theophrasti authoritate confirmat his verbis; Dolichorum nomen â Diocle scriptum est unà cum aliorum seminum nos mortales alentium nominibus. Scriptum etiam est in li­bris Hippocratis, de ratione victûs. Existimo ipsum sic appellare semen plantae hortensis, quam nunc vulgo bifariam nominant quidam [...] id est filiquas; alii [...]: hos Dolichos esse hortenses quis conjicere possit, vel ex iis quae Theophrastus scripsit his verbis, [...]. id est, aliis quidem cau­lis est rectus ut Piso & Hordeo & omnibus frumentaceis, atque aestivis: aliis vero in latus potius inclinat, ut Ciceri, Ervo, Lenti: aliis humi procumbens, ut Ochro, Piso, Cicerculae sive Lathyro. Dolichus vero si ligna longa affixeris, in ea conscendit & fructum feret: a­lioqui rubiginis vitio corrumpitur, &c.

TABULA V.
  • Phaseolus trifoliatus
    • Annuus
      • Maximus
      • Major
        • 1. Brasilianus, flore puniceo, fructu renali maximo nigro.
        • Flore
          • 2. Albo & fructu albo tumidiore.
          • Puniceo, Fructu
            • Nigro splendente tumido.
            • 3. Anagyridis fructui simili.
            • 4. Colossino nigris maculis consperso.
      • Medius, Siliqua-
        • 5. Hirsuta Park. Couhage Indice.
        • Glabra, Fructu
          • 6. Compresso renali
            • Albo
              • Majore.
              • Minore.
            • Nigro
              • Majore.
              • Minore.
          • 7. Tumido quasi ovato sine hilo con­spicuo
            • Nigro.
            • Albo seu niveo.
            • Aureo.
            • Amethystino.
            • Colossino nigris maculis notato.
            • Latericei coloris.
            • Fuliginei coloris.
            • Punicei coloris.
            • Albo, venis distincto.
            • Carneo & cinericeo, ve­nis seu lituris distin­cto.
      • Minor
        • 8. Siliquis propendentibus, fructu mino­re albo, maculâ nigrâ insignito
          • Tumidiore.
          • Compressiore.
      • Minimus
        • Leptomacrolobus siliqua erecta, fructu
          • 9. Minore latericei coloris.
          • 10. Viridi ovato, nobis.
    • 11. Perennis siliqua longa lata, nobis. Lablab. Aegyptiorum, Alpin.
  • Phaseolus alatus, sive Abrus
    • 12. Minor fructu coccineo, macula nigrâ notato, nobis.
    • 13. Major fructu toto coccineo, fusco & variegato.
    • 14. Virulentus Chinensis.
Explicatio Tabulae quintae, Sectionis secundae.

Finita doctrinâ Leguminum scandentium capreolis in priore capite, seu niembro primo hujus Sectionis, at (que) notis essentialibus & genericis, subalternis, unicuique generi subalternato ibidem contento assignatis, ut post paragraphos apparent; jam requirit ordo, ut de Legumini­bus scandentibus caulibus, non capreolis, agamus in hoc capite secundo. Primò more no­stro solito dicemus quid sit Phaseolus, Dolichus sive Smilax hortensis, quae sunt synonyma eidem Legumini congruentia. Legumina haec seu filiquosae papilionaceae plantae, trifolia­tae, scandentes solo beneficio caulium (idque instinctu quodam à naturâ ipsis datum & con­cessum) smilacis instar sese intorquendo & circumgyrando perticas, baculos, senticosa aut lignea quaelibet adminicula apposita, à dextra ad sinistram gyros seu lineas spirales facti­tando, ad summum baculi aut perticae cacumen pertingunt. Folia producunt terna cordifor­mia, aut ut volunt alii Hederae similia, tribus petiolis innitentia: omnes hi tres petioli terna sustinentes folia, terminantur in pediculi foliorum extremitatem, quorum inferiores bini sunt breviores & ex opposito siti; tertius autem superior longior est, sustinens folium im­par: flores producit Dolichus seu Phaseolus Papilionaceos Pisi formâ, albos, rubros, luteo­pallidos, coccineos seu Phoeniceo colore, aliquando saturate, aliquando dilute seu leviter tinctos: siliquae producuntur, post deciduos flores, pendentes utplurimum (perpaucis minoribus exceptis) bivalves, longissimae omnium Leguminum, vaginae cultelli instar, qua­rum umbilico seu parti siliquae concavae adhaeret series longa seminum, multorum colorum (uti dictum superius) quae etiam sunt reniformia, compressa, majora; vel tumida minora, cujuscunque sint coloris. Quoad positionem siliquarum, quae dependet à longitudine aut brevitate petiolorum florum; sunt vel siliquis propendentibus, vel erectis: hi sunt petio­lis brevibus & vix conspicuis extra calicem florum antecedenter, & consequenter siliqua­rum praediti; illi sunt longi biunciales & triunciales. Atque haec in genere de Phaseolis cau­libus scandentibus dixisse non abs re fore putavimus.

1. PHaseolus major sive Smilax hortensis, C. B. P. Dolichus sive Phaseolus, Dod. Doli­chus hic sive Phaseolus major caules profert tenues, longos, ramosos, scandentes, & ascendentes à dextra ad sinistram, & in perticis ac vicinis fruticibus sese circumvolven­tes: folia cordiformia, terna ternis suis petiolis propriis, ab extremo pediculi ortis, inni­tuntur: flores ex omnibus alis erumpunt numerosi, candidi, luteopallidi, aut rubentes, sed vulgatiùs albidi: siliquae deorsum pendent ex longis pediculis sex uncias longae, semiunciam latae, in medio tumidae, & aliquatenus arcuatae, extremâ & inferiore parte siliquarum in unguiculum desinente, in quarum singulis semina septena, octona; nunc pauciora, quina, sena, continentur semina, alba utplurimum, compressa, reniformia: radices subsunt multae, longae ac durae. Duplex est, hortensis ac peregrinus; cum hic, tum ille duplex, major & minor: omnes topiarias & perticales scenas scandunt & adumbrant, & siliquas à longis pe­tiolis pendentes gerunt. Dantur & medii & minores ejusdem generis, & insuper minimi Phaseoli, quorum siliquae non propendunt, sed sursum versus eriguntur, & eo ipso nomine curtis omnino petiolis donantur: de hisce postremo loco dicemns, sed impraesentiarum age­mus de peregrinis, qui sunt Aethiopici vel nigri; Guinienses; Indici; Americani vel Brasi­liani. Vide Casparum Bauhinum à pag. 339. usque ad paginam 342. in Pinace suo, & Jo­hannem Bauhinum à Pagina 253. ad paginam 278.

2. Lobus Phaseoli Brasiliani. Siliqua haec seu Lobus, cujus Iconem in Tab. hac quinta da­mus, magnitudine reliquos multum superat, atque semina inibi contenta caeterorum o­mnium multo majora producit in suo gremio, & eo praecipue nomine Phaseolus maximus Brasilianus dicitur. Multo major est varietas in Phaseolis peregrinis, eorumque fructuum va­riis coloribus, qui magnitudine, formâ seu figura, in infinitum quasi ludunt. Ut quilibet cum Psalmista exclamare poterit, quam pulchra simul & miranda sunt creatoris opera. Ex A­frica atque America aliisque regionibus Indiae utriusque, Orientalis & Occidentalis, procul ab hoc nostro orbe remotis, variae species adferuntur. Multo enim major (inquam) est Pha­seolorum peregrinorum varietas, quam in iis qui in Europa nascuntur: sunt enim majores, minores, mira diversaque colorum varietate, cum florum, tum fructuum praecipue, inter se discrepantes.

[Page 69]3. Phaseolus peregrinus Anagyridis fructui similis, colore rubescente, C. B. P. Peregri­nus 3. Clus. Hist. Hic peregrinus oblonga sarmenta habet, ex singulari caule statim secun­dum radicem ipsam prodeuntia, & in multos ramos divisa, lenta, oblique se contorquen­tia & humi procumbentia, nisi perticis aut aliis pedamentis sustineantur, quibus sese circum­volvunt reliquorum Phaseolorum modo; purpurascunt eadem juxta alas, quibus adnascuntur terna folia, minus ampla prioris, & dilutiore colore virentia, longo etiam pediculo inhae­rentia: flores in longiusculis proveniunt petiolis, plerumque bini, magni, papilionacei, fo­ris ex candido pallescentes, interiore vero parte, ex purpura caerulei: his succedunt toti­dem praelongi lobi teretes, etiamque aliquando compressi, sed tumidi satis ubi fructus ap­parent, in quibus fructus observatur reliquorum Phaseolorum fructu minor; Anagyridis majoris fructui omnino similis, subrubescentis coloris: floribus succedunt vaginae latae seu lobi bivalves, primi lobis seu siliquis majores & longiores.

4. Phaseolus Indicus, flore coccineo seu puniceo, nobis. Faseolus puniceo flore, Corn. Hic Indicus parum differt à vulgari in partibus communibus: folia enim ex longo pediculo prodeunt terna semper, quorum bina è regione curtis pediculis innituntur, tertium longiori pediculo insistit, omnia terna folia ex latiore base in mucronem acutum desinunt, coloris sunt magis obscure virentis, interdum expansa, at in se de nocte aut sub seram noctem con­tracta: numerosi cauliculi teneri & viticulosi, adeoque invalidi, oriuntur ab exigua & fibrosa radice: flos figurâ similis vulgaris flori, at colore longe est diversus: vulgaris enim candi­dus est, hic vero eleganter puniceus, aut coccineus, diu durans respectu vulgarium seu hortensium, quem ob praestantiam florum non dedignantur nobiliores matronae nostrates sertis & coronis suis inserere seu intertexere: siliquae sunt longae, crassae, crasso & fungoso corti­ce seu membrana exteriore, dum sunt adhuc virides, donatae: semina sunt oblonga, tumidiora, nigra, aut ex nigro & colossino colore variegata.

5. Phaseolus Zurratensis siliquâ hirsutâ pungente, nobis. Apud Indos illic degentes in Zurrat Couhage dicitur. Ex India Orientali habemus siliquas hujus Phaseoli ad nos delatas, atque hoc anno seminibus exinde exemptis, & terrae commissis pullulavit planta ipsa, in hortulo Botanico Domini Caroli Hatton. Folia produxit obscure admodum virentia, mino­ra multo vulgaris Phaseoli foliis, ternatim petiolis suis distinctis insidentia, more aliorum. Al­titudinem non observavimus, an ad perfectionem pervenerit observare non licuit, quia post­quam palmarem acquisiverit altitudinem, decessimus LONDINO OXONIUM. Siliquas habet hirsutas, seu pilis scatentes, & cutem leviter pungentes veluti urtica, mi­nores, breviores vulgaris Phaseoli siliquis: semina fusca punctata, Fabae equinae magnitudi­ne: hilum habet album in seminis parte laterali (ut Faba ipsa nigrum in superiore parte) non vero in umbilico, quemadmodum omnes Phaseoli possident, & quasi sinum in medio impres­sum habent: atque ex hisce notis facile cognoscitur à caeteris omnibus suae familiâs. Ex primo intuitu siliquae hirsutae & seminis, Fabae equinae similis, cognitu à caeteris suae tribus facillimus erit hic Phaseolus Zurratensis.

6. Phaseolus peregrinus fructu tumidiore minore niveo & versicolore, nobis. Peregrinus 2. Clus. Hist. Forma & nascendi modo à vulgari non differt haec Phaseoli species, farmenta enim habet valde ramosa, quae more aliorum vicinas perticas amplectendo, sese caulibus à dextra ad sinistram circumvolvunt, easdemque scandunt: petioli longi ex foliorum (quae semper terna sunt) sinu oriuntur, in quibus bini, terni, quaterni, conspiciuntur flores, vul­garis Phaseoli majoris floribus forma respondentes; primò dum recentes aperti, candidi sunt, deinde vero pallescentes; quos excipiunt oblongae & propendentes (ut in vulgari Pha­seolo majore) siliquae tenuiores, quina, sena, semina candidissima, tumida & quasi ovata, con­tinentes, sine ullo hilo aut umbilico depresso apparente, ut in fructu renali vulgari: sed sunt quasi ex ebore tornata, minora & tumidiora multo vulgaris renali fructu.

Phaseolus minor fructu albo, umbilico macula nigra notato, vel fructu renali parvo albo, umbilico circa hilum macula nigra insignito, nobis. Hujus duas observavimus species, ma­jorem & minorem habitâ ratione fructuum renalium; utrumque fructum, majorem duplo minorem excedentem, & minorem ad me misit Robertus Spotswood apothecarius & Tingidis oppidi Chirurgus à serenissimo D. Domino nostro Carolo 2. diplomate constitutus, qui rei Botanicae amantissimus est, à quo singulis annis rariorum circa Tingidem nascentium planta­rum semina communicata habemus.

7. Phaseolus minimus fructu rubro, siliquis longissimis erectis, nobis. Diximus superius de Pha­seolis majoribus, qui siliquas suas propendentes formant, petiolisque longioribus consequen­ter [Page 70] donantur; jam hic ad calcem adferemus in medium Phaseolos minimos (unum aut al­terum) quorum siliquae tenues, parvae, & longae, petiolis curtis innituntur & per consequens sunt erectae, non autem propendentes, hortensium & peregrinorum more. Hic igitur Pha­seolus minimus siliquas fert longas, tenues, palmares & sesquipalmares, continentes in se semina dena, duodena, reniformia, rubra, minima, eadem magnitudine cum Phaseolo mi­nore Italico, fructu albo minore, umbilico macula nigra notato.

8. Phaseolus minimus fructu viridi exiguo ovato, siliquis longis rotundis erectis, nobis. Haec Phaseoli minimi species caule constat pedali aut sesquipedali; folia edit etiam terna sub­viridia, minora tenuiora, singulis distinctis petiolis innitentia, majorum Phaseolorum mo­re: petiolis curtis junguntur flores parvi, papilionacei, ex luteo virides: fatiscentibus singu­lis succedunt siliquae singulae tenues, rotundae, tres uncias longae, recentes adhuc virides, intumescentes ubi apparent semina; in quibus singulis continentur semina ovata viridia, dena, duodena, nunc plura, nunc pauciora, Pisi minoris magnitudine, sed sunt figura ovata seu longa & viridia. Hisce paucis sativis in Italia, Gallia & hic & alibi locorum per plures annos cultis, nec non peregrinis quibusdam è longinquis regionibus ad nos al­latis, explicatis; adjiciemus Lablab Aegyptiorum Prosperi Alpini. Est enim Lablab Aegy­ptiorum arbor sarmentosa, quae crescit ad Vitis magnitudinem, sarmentisque suis Vitis mo­do omnino extenditur, ac expanditur foliis; sigura autem foliorum est itidem Phaseolo vulga­ri similis, nempe Legumen trifoliatum: flores pariter fert papilionaceos, à quibus oriuntur siliquae bivalves, sublongae, & instar fabarum▪ sed multo latiores & compressiores cernuntur. Haec arbor vivit annos 100 & amplius, difficile creditu iis, qui nunquam Aegyptum vide­runt; non tamen inficias eundum est, quin sint pleraeque plantae restibili & viva radice per aliquot annos durantes, quae, pereuntibus singulis annis earum sarmentis usque ad radicem, sequenti anno repullulant & revirescunt. Mulieres illic utuntur decocto hujus Phaseoli Aegyptiaci cum Croco, ad excitandos menses. Aegyptii ipsi Phaseolos illos in cibo frequen­ter usurpant, & nostratibus non minus suaves gustui apparent. Praeterea utile est decoctum ad tussim & dispnoeam corrigendam, urinam suppressam movendam. De caeteris Phaseo­lis diffuse satis & ad longum agit Johannes Bauhinus, à pag. 253. ad pag. 278. quem ibi­dem consule; etiam de Pisis exoticis ex Guinea, India utraque, Brasilia, & territorio Mexi­ocano allatis vide eundem.

LOCUS & TEMPUS.

Florent omnes hi Phaseoli aestate, quidam citius, quidam tardius: semina perficiunt autumno. Sativi aut hortenses nostrates (teste Columella & Palladio) in Italia proveniunt. Exotici ex India utraque Orientali & Occidentali à paucis abhinc annis ad nos Europeos delati, & in pau­corum Botanicorum hortis sati, quos varietas pulchra & multiplex seminum horum, eorumque stu­dium delectat, coluntur; quin & ipsa semina annosa, variis coloribus picta, & diversiformia, vi­su & observatu perdigna, ut in armorariis seminalibus seu musaeis rerum naturalium studiosorum conserventur.

TEMPERAMENTUM & VIRES.

Smilacis hortensis siliquae lobi dicuntur (ut supra dictum,) quoniam prae aliis, praecipue ex omni siliquarum genere quae indumento tectae sunt bivalvi, soli Phaseoli recentes & virides te­nerioresque unà cum siliquis seu integumentis utplurimum ubique ineunte aestate comeduntur. Coquuntur enim siliquae cum seminibus unà intus latentibus, ut ex Dioscoride relatum ante, & veluti Asparagus oleris modo editur Phaseoli fructus: ciet urinam & gravia somnia facit. Nu­triunt Phaseoli non minus quam Pisa, similiterque flatus expertes sunt, verum jucunditate & al­vi dejectione illis cedunt teste Aetio. Simeon Sethi apud Fuchium & Mauritani in primo ordine calidos & humidos esse Phaseolos statuunt. Galenus etiam de Alim. Facul. humidiores natura asserit. Pergit Simeon Sethi, qui magis rubri sunt calidiores. Manifesta quoque in iis humi­ditas, quod cito putrescant. Humores generant crassos & pituitosos, medium locum habent (ut ait Galenus) inter ea quae facile & difficulter concoquuntur, celeriter & tarde transeunt. Ante alios cibos sumpti ventrem proritant. Albi igitur Phaseoli crassioris & difficilioris conco­ctionis ac humidiores sunt quam rubri. Proprietate quadam turbulentâ somnia faciunt, sed ad bonam habitudinem corporis conducunt & urinas movent. Horum decoctum menses movet; si­liquae [Page 71] seu cornicula dum recentia viridia & teneriora sunt) si cum sinapi & Carui semine e­dantur, aut si elixentur cum Pipere, in acetariis etiam eduntur. Adduntur etiam in fucis, qui­bus mulieres faciem concinnant.

NOMINA.

Phaseolus, Phasiolus, Phaselus (Et gravis Atriplicis consurgit longa Phaselus) Faseolus, Do­lichus & Smilax hortensis, I. B. [...] & [...] quibusdam dicitur, id est siliqua; quia prae caeteris omnibus siliquis Phaseoli siliquae virides & adhuc juniores & tenerae elixae, oleo aut butyro aceto & sale admistis, commode satis eduntur.

LEGUMINA Sive Siliquosae Papilionaceae Bivalves Alatae Scandentes Caulibus.

§. 2. PHASEOLUS RUBER ABRUS Vocatus.

1. ESt Phaseolus hic alatus fruticosus & volubilis planta (sive Cicer fructu rubro macula ni­gra notato, nobis.) etiam Phaseoli trifoliati Lablab Aegyptiorum modo, scandens cau­libus, perticas, baculos, ridiculas, aut quaelibet alia adminicula adstantia circumvolventibus; foliis Derelside vel Tamarindi, Viciae aut Arachi potius plane similibus, binatim seu conju­gatim costae mediae seu [...] è regione adhaerentibus ad numerum incertum 14. 16. aliquan­do duodeviginti, obtusis, sine impari extremum claudente, quae etiam moventur ad solem non secus quam Tamarindi aliarumque plantarum, folia conjugatim posita habentium; occidente quippe sole clauduntur hujusmodi arborum, fruticum, subfruticum, Leguminumque folia, ex opposito conjugatim sita, & omnino per totam noctem clausa manent, quousque sol denuo o­riatur; tempore matutino, sole apparente rursum aperiuntur & extenduntur: flores autem papilionaceos haec herba fruticosa, Phaseolis pares gerit; siliquas etiam propendentes, curtas, crassas, graciliori brevique petiolo innixas habet, rugosas, spadicei foris coloris, unciam aut paulo amplius longas, semiunciam latas, illasque aliquando planas, mucrone instar hamuli curvo, interna parte albas, in quibus continentur semina quaterna, quina, durissima, ovalis formae, prorsus rubra seu nitentia instar corallii expoliti cum probe ma­tura sunt, summa parte qua siliquae inhaeserant semina omnino atra ebeni nigerrimi colore & prae laevore splendentia. Coralliorum unionibus quas circa collum gestare solent puellae in omni­bus plane accedunt, & quasi Paeoniae seminum sunt aemula; & collis monilis instar non so­lum penduntur, sed armillarum loco in brachiis mulierum gestantur ad ornamentum; coral­linos globulos nativi coloris elegantiâ non solum provocant, sed & vincunt. Saepe hujus Le­guminis semina praedicta durissima terrae commissa à nobis fuere, sed nunquam nascebantur; imo (quod magis mirum) post triennium eadem è terra eruta, incorrupta reperta, ac si pridie duntaxat sata fuissent. Semel tamen contigit ut ex seminibus magis recentibus ex India allatis, ac aqua bene per binos dies naturales prius maceratis, & postea terrae in fictili commissis atque fictili eadem in pulvino ex stercore equino adhuc bene calente depositâ, nata sit una aut altera planta, cura & vigilantia Georgii London hortulani Reverendissimi in Christo Patris Henrici Compton Episcopi Londinensis, patroni nostri colendissimi. Protrudebat se­men terrae praedicto modo praeparatae commissum, initio bina foliola, semine bifariam se di­vidente, & folia supra terram formante (ut in aliis Leguminibus accidere solet) inter ista bi­na folia nascebantur costae sustinentes foliorum conjugatim seu binatim positorum alas, quae ex multis foliolis contrario situ semper nascentibus constabant; denis, duodenis, aut pluri­bus, [Page 72] nullo impari extremum claudente. Folia (ut supra dictum) mirum in modum ad so­lem convertuntur; nam folia pinnata seu alata longae costae adhaerent, & contrariis curtis & vix conspicuis petiolis. Semper numero sunt paria, parte aversa unum contra aliud ar­ctissime circa solis occasum clauduntur, ut mucrones obtusi foliorum terram spectent; co­stae itidem longae, quibus folia haerent, noctu versus terram inclinantur ita ut caulem fere tangant; & sic tota nocte permanent: at cum sol oritur panduntur, & pediculi seu costae in suo situ ad angulos fere rectos cum caule convertuntur: circa meridiem paulatim folia coelum spectare incipiunt, & ipso meridie, parte superiore, unum contra aliud invicem clau­duntur ita arcte ut unum aliud tangat, mucronesque coelum spectent, contrario prorsus modo quo noctu permanent; postea apparente jam sole panduntur. Haec foliorum ad solem con­versio spectatoribus & rem ipsam examinantibus mirabilis & observatione diligenti dig­nissima, videtur, in hoc Legumine praesertim; sicut in aliis etiam plurimis alatis, tam arbo­ribus, fruticibus, suffruticibus & plantis Leguminosis, quae propria inclinatione à natura ipsis data & concessa, mutationes praedictas, accedente & recedente sole sine tactu sube­unt; quemadmodum herba sensitiva cujus folia & aliquando pediculi simul cum foliis ta­ctu ex instante, sese aut comprimunt aut demittunt, & brevi procedente tempore, splen­dente aut lucente sole, paulatim pristinum recuperant situm statumve; atque difficulter alia poterit reddi ratio, quam quod ipsis à natura sic datum fuit. Hujus Abri plurimae aliae sunt species.

  • 1. Est minor hic (de quo nunc diximus) coccineus, nigra macula notatus.
  • 2. Est & major compressus Abrus coccineus totus; Pisum Indicum majus seu Abrus ma­jor dicitur; variat colore, nigro, subfusco, variegato, umbilico eminente, &c.
  • 3. Pisum virulentum Chinense, seu Fabarum genus quod Abrus Latinis, Saga Javanis quibus pro solis ponderibus utuntur, Linscot. par. 4. Indiae orient. cap. 8. item part. 3. cap. 29. & Part. 2. Indiae oriental. cap. 4.
LOCUS & TEMPUS.

Ex India Orientali deferuntur semina cùm majoris Abri tum minoris, caeterorumque hujus farinae. Item ex Arabia felici & universa Insula Madagascar, & ex China; sed apud nos sata vix germinant: folia solummodo sine caulibus & fructu, maxima adhibita industria (ut supra me­minimus) apud septentrionales producunt.

TEMPERAMENTUM & VIRES.

Quidam teste Camerario perhibent Abri semina utiliter adhiberi dentitionibus, febribus & spasmis puerorum; Abri semina Phaseolorum gustum habent, quorum usus est in cibo, iisque Aegyptij in jure elixis vesci consueverunt; sunt vero caeteris Leguminibus duriora nec dentibusf rangun­tur. Stomacho maxime infesta sunt, flatusque excitant multos, & hypochondriacis valde noxia observantur; aegerrime in stomacho concoquuntur, & pravum succum etiam generant.

NOMINA.

Phaseolus Indicus minor semine coccineo, nigrâ maculâ notato, nobis. Phaseolus ruber Abrus vo­catus, Alpin. de plan. Aegypt. Phaseolus ex Jeme Hon. Belli Ep. 4. ad Clus. Phaseolus ex Jemen qui Abrus dicitur eidem. Phaseolus Indicus, vulgo (sed falso) Paeonia Indica, nomine Ginge & Abrus mittitur, Cam. Pisum Indicum minus coccineum, C. B. P. Pisum coccineum Americum, Lob. Americanum, Lugd. Pisa rubra ex novo orbe, Ges. Hort. Aracus Indicus sive Africa­nus, & siliqua Araci Indici rubri, Park. Vide Johan. Bauhinum à pag. 265. ad pag. 270. de cae­teris, in quibus variantis naturae ars in hisce mire ludit. Res ipsa visu digna & elegans. Vicia Africana Clus. exot. l. 4. c. 15. Fabarum genus quod Aegyptiis Abrus Part. 2. Ind. Or. cap. 4. Cicer coccineum nigra macula notatum, nobis. Abrus Aegyptiis, Cor. 2. Indiae Orientalis. Vide plantam 7. Tab. 19. ubi figuratur.

HALLUCINATIONES CASP. BAUHINI Aliorumque Authorum.

PHASEOLVS hic alatus Indicus minor, semi­ne coccineo macula nigra notato, nobis. Abrus Latinis dictus, & major totus coccineus, item & virulentus Chinensis, male ab authoribus nominantur Pisa, Araci aut Viciae; cum praedicta haec Legumina capreolis donentur, illa autem iisdem careant: dein­de quam inepte Paeoniae nomine insigniantur aliis clare videntibus Botanicis discutiendum relinquimus. Nos hic praedicti Abri species cum Phaseolis, quippe cauli­bus scandentibus non capreolis, locavimus. Vide dif­fusius in Hallucinationibus Caspari Bauhini suprà ad finem capitis Pisorum. A similitudine foliorum ala­torum binatim & conjugatim ex adverso sitorum, nullo impari extremum claudente, & siliquis propendenti­bus, melius hae Abri Agyptiaci species conveniunt cum Cicere: sed quum scandant caulibus, quod Ciceri­bus denegatur, magis apposite cum Phaseolis Legu­minibus trifoliatis, caulibus scandentibus, collocantur hic ex nostra sententia in hoc capite quinto, quam in­ter Cicera capite sequente sexto Sectionis secundae.

LEGUMINA Sive Siliquosae Papilionaceae Bivalves non Scandentes, Siliquis propendentibus donatae.

Orobus Sativus sive Ervum; Cicer; Orobus Siliquis Propendentibus; Sophera; Sesban; Securidaca Et Stella Leguminosa.

CAPUT III.

§ 1. OROBUS SATIVUS sive ERVUM.

[...] Graecis, Ervum Latinis: Graecorum vocem quidam deducunt [...], quod boves eo vescantur & saginentur. Dioscoridi lib. 2. c. 131. frutex est exiguus, tenu­is, folio angusto, in siliquis parva gerens semina: & Theopbrasto 9. Hist. c. 22. fructu rotundo modo Piperis. Plinius l. 18. c. 15. Ervum vocat & cum Vicia conjunxit.

Genera duo, sativum & silvestre: illud duum generum, candidum & ruffum; Galenus terti­um addit, nempe pallidum, inter priora medium: est & quartum Creticum, quod semine minore est.

TABULA VI.
  • [Page 74]Orobus annuus se­mine anguloso
    • 1. Minore albo, siliquâ inter granum & granum junctâ, nobis. Orbus re­ceptus herbariorum, Lob. Ger.
    • 2. Majore nigro obtuso, siliqua inter granum & granum junctâ, nobis. Ci­cer Orobaeum, Lob. Park.
  • Cicer sativum seu arietinum
    • 3. Unico eminente angulo in semine
      • Albo, nobis.
      • Rubro, nobis.
      • Nigro, nobis.
    • 4. Pluribus eminentibus angulis in semine
      • Majore
        • Albo, nobis.
        • Rubro, nobis.
      • Minore nigro, nobis.
  • Orobus perennis sil­vaticus siliquis pro pendentibus
    • 5. Latifolius parvo flore purpureo, nobis. Orobus Venetus, Clus. Hist.
    • 6. Viciae foliis, nobis. Astragaloides altera herbariorum, Lob. Icon.
    • 7. Radice tuberosa, nobis. Astragalus silvaticus, sive Astragoloides, I. B.
  • 8. Sophera Lentisci foliis, Hon. Belli Ep. 4. ad Clus. Sophera Alpin. Hoxocoquomaclit, Clus. Cur. post.
  • 9. Sesban Alpini de Pl. Aegypt. & Hon. Belli Ep. 4. ad Clus.
  • 10. Securidaca vera, Clus. Hist. Securidaca plurimis flosculis luteis in capitulum congestis, siliquis inter granum & granum junctis, semine quadrato, nobis.
  • 11. Stella Leguminosa, Arturo Cortusi. Ornithopodio affinis hirsuta planta Leguminosa, siliquis stellatim dispositis, nobis.
Explicatio Tabulae sextae, Sectionis secundae.

Omnes hae siliquosae plantae in hac sexta Tabula contentae conveniunt cum praedictis in ca­pite secundo & Tabula 5. explicatis, quod siliquas habeant propendentes, & hac ratione ducti easdem in hoc capite tertio collocavimus. Nota generica conveniens ipsis est haec. O­mnes siliquas proferunt pendentes; secundò plurima folia habent uni costae mediae conju­gatim adhaerentia, & hoc nomine distinguuntur à Phaseolis suprà in capite secundo explica­tis, trifoliatis seu tribus foliis donatis.

1. ORobus sativus sive Ervum semine anguloso, siliquis inter grana & grana junctis, nobis. Orobus annuus receptus herbariorum, Lob. Ger. Hic Orobus caulem habet duriuscu­lum, non quidem erectum, nec tamen procumbentem sed in latus vergentem, [...] Theophrasto dicitur: folia Lentis similitudine, parva, angusta, plura uni costae mediae seu [...] adnata, & sibi invicem conjugatim è regione apposita: flores exigui, candidi, papi­lionacei: quos parvae, unciales, torosae siliquae, ubi apparent semina protuberantes, sequun­tur, in quarum singulis terna quaternaque semina angulosa minora, gustui non insuavia, latent: radicibus firmatur tenuibus.

Orobus Creticus semine minore, C. B. P. Creticus, Matth. Lugd. Hic Orobo praedicto an­nuo similis, sed minutiore constat semine, siliquisque gracilioribus, inter granum & gra­num etiam conjunctis valvis seu tunicis; si Anguillarae credimus, in Abrusso vulgaris. Re­tinet nomen antiquum corruptum; ex Ervo Iervo dicitur: in glareosis ibidem affatim occur­rit. Mattheolus ejusque sequaces semine minore esse asserunt. Quicunque hunc & priorem eundem constituerit, illi dabo manus.

2. Orobus Creticus semine majore obtuso triangulo, nobis. Et C. B. P. Cicer Orobaeum Theophrasti, Lugd. Ad. Lob. Primo Orobo similis est, praesertim siliqua: dulcissimum & Ervo simillimum dicitur ejus semen. Juxta cauliculorum nodos ramuli quidam prodeunt, sus­tinentes plures siliquas, rotundas, semiunciales, inter grana & grana junctas, seu exiguis tu­berculis ubi apparent grana conspicuas, terna raro plura semina obtusa, triangula, clauden­tes, [Page 75] Orobi vulgaris recepti herbariorum seminibus duplo majora, colore albido pallentia seu subfulva; non ingrati saporis, quae ab Orobo vulgari non solum magnitudine sed & nigredine differunt.

LOCUS & TEMPUS.
  • 1. Orobus annuus receptus herbariorum, Lob. Nascitur hic in Hispaniae & Italiae plurimis lo­cis; in Germania & Gallia Belgiaque non nisi in hortis à paucis seritur: floret Junio & Julio, semen suum perficit Augusto.
  • 2. Orobus semine majore obtuso triangulari, C. B. P. Cicer Orobaeum Theophrasti. Hic Orobus in Gal­liae Narbonensis & Gallo-provinciae plerisque satis arvis per messes flavet. Floret & semina sua per­ficit eodem cum primo tempore. Reperitur & in Creta insula, unde ei Orobi Cretici nomen inditum.
TEMPERAMENTUM & VIRES.

Orobus primus seu Ervum gustu est insuavissimum ac pravi succi, & ideo ab eo quidem homines abs­tinent. Boves vero in aqua dulcoratum pascuntur. Semen redditur angulosum ubi siccum; siliquae torulis ubi aparent semina scatent. Qualitas evidenter ingrata eis inest; in magna tamen fame, quemadmodum Hippocrates quoque scripsit, necessitate coacti ad ipsum nonnun­quam accedunt. Porro quatenus amaritudinis est particeps, eatenus excidit & extergit, atque obstructiones expedit.

NOMINA.
  • 1. Orobus sativus sive Ervum semine anguloso siliquis inter grana & grana junctis, nobis. Orobus receptus herbariorum, Lob. Ger. Orobus siliquis articulatis, C. B. P. (perperam à Casp. Bauhino adhibetur articulatis, cum siliquae hujus nullatenus sint articulatae; articulatae enim siliquae ex­siccatae, per interstitia rumpuntur, & in singulis interstitiis singula continentur semina secun­dum doctrinam nostram ex libro naturae haustam & depromptam) Orobus sive Ervum, Matth. Gesn. Hort. Lugd. Ervum sive Mochus, Tab. Ervum verum, Cam. Mochus sive Cicer Sa­tivum, Dod.
  • 2. Orobus Creticus semine majore obtuso triangulo, nobis. Orobus semine obtuso triangulo, C. B. P. Cicer Orobaeum Theophrasti, Ad. Lob. Lugd.
§. 2. CICER.

CIceris, quod [...] Graecis, genera duo Dioscoridi l. 2. c. 126. sativum & silvestre; sativi genus alterum [...] (arietinum reddunt, quia [...] arietem significat) appellatur Theo­phrasto 8. Hist. 5. Cicer & magnitudine & sapore, & colore, & formâ plerasque differentias osten­dit [...] hoc est veluti arietinum, Orbaeum sive Ervinum, & inter haec medium: praeter haec omnia sunt alba dulcissima. Galen. 6. Simpl. duplex, Ari­etinum & Orobaeum. Plinio l. 18. c. 12. est Arietinum, quod album est & nigrum (in Arietino candidum esse Dalechampius in Plinium negat;) est columbinum, quod & venereum dicitur, & candidum est, est & dulcissimum, quod Ervo simillimum est. At Mattheolo est columbinum, quod candidum: est venereum, quod rubrum: est Arietinum, quod nigrum & caeteris majus est. Anguillarae tres sunt species, albi, ruffi, arietini; albi duplices sunt, arietini & ervini: arietini capiti arietino similes; ervini leves, Ervi semini similes, ex Galeno 9. de compos. medic. secundum loca. Rubei similiter duplices, arietini & ervini. Nigri simplices sunt, solo colore ab aliis differentes.

3. Cicer sativum, C. B. P. Arietinum, Dod. ut. Cicer hoc arietinum caules profert tenues, lignosos quasi, ramosos, hirsutos, in latus declinantes; folia ex pluribus foliolis binatim & conjugatim uni costae seu [...] è regione adnatis constant, quorum singularia parva sunt, ac latiuscula, hirsuta, in ambitu crenata: flores parvi sunt, papilionacei, candidi, aut ex purpu­râ rubescentes, quibus singulis succedunt siliquae singulae, bivalves, parvae brevesque, hirsu­tae itidem, utriculorum modo, ac veluti flatu distentae, in quibus duo aut ad summum tria clauduntur semina angulosa seu turbinata, unico angulo acuto praedita, Arietini capitis omni­no [Page 76] aemula; colore aut candida, aut subrubentia, & nigra, quae sunt caeteris omnino angulosio­ra (ut videre est in iconibus seminum alborum & rubrorum) quae neutiquam differunt ma­gnitudine, nec figurâ, sed colore tantum: flores itidem sunt aut albi, aut rubri; nigra etiam flores proferunt rubros, seminaque minora & angulosiora, seu pluribus eminentiis tubercu­lisve constantia. Observavimus in horto Botanico Academico Oxoniensi Cicer semine etiam angulosiore rubro, multo majore nigro vulgo dicto. Cicer arietinum album & rubrum semen an­gulo unico protuberans observatur habere; cornu arietini germinationis principium haud ob­scurum etiam ostendit, unde arietini Ciceris appellatio huic Legumini indita: radice niti­tur gracili, candida & tenui; Theophrastus autem ait, radicem inter Legumina altissimam Cicer agit: quam inepte & inconsiderate sese hic exprimit ipse Theophrastus, judicent, qui semestrem hanc plantulam coluerunt.

LOCUS & TEMPUS.

In Italia, Hispania, Gallia passim in agris seritur. Perutilis eique familiaris est salsilago. Natu­ra enim ejus (ut tradit Theophrastus) est cum salsilagine nasci, ideoque solum cui committitur urit; ut non nisi madefactum pridie, Plinio authore, seri debeat. Haec praemonitio inserviat, ut omnia Legumina per diem naturalem madefiant ante sationem, ut citius germinent. Flo­rent aestate Cicera, versus ejusdem finem semina sua maturant.

TEMPERAMENTUM & VIRES.

Galenus de Alim. facultatibus scribit, Cicer esse edulium non minus flatulentum Fabâ; valentius ta­men nutrit quam illa, ad venerem autem excitat, crediturque semen ejusdem generationem quoque augere, unde quidam equis admissariis ipsum exhibent: inest Ciceribus facultas abster­gendi major, quam Fabis, adeo ut quidam calculos in renibus restantes comminuere asserant. Ea autem sunt nigra, quae reliquis (uti dictum) albis & rubris sunt minora, magisque angu­losa; quin & figura ab albis & rubris majoribus differunt; nam semina nigra pluribus angu­lis seu tuberculis eminentibus scatent, alba autem & rubra majora, semper unicâ tantum protu­berante eminentiâ afficiuntur. Observavimus semina rubra majora angulosiora adinstar nigri minoris angulosioris, quippe eandem figuram cum ipso possidebant & caput arietinum melius re­ferebant, tota suâ substantiâ quoad figuram nigro minori accedebant, nisi quod magnitudine ipsum multum superabant. Satius est succum nigrorum aut rubrorum majorum horum, neutiquam differentium à nigris minoribus figurâ, in aqua coctorum bibere. Dioscorides inquit arietinum u­trumque id est nigrum & rubrum praedictum angulosius urinas ciere, dato cum Roremarino hy­dropicis, aut regio morbo laborantibus eorum decocto; laedunt autem eadem exulceratam vesicam & renes: Legumina omnia frixa deponunt amaritudinem, verum difficilius concoquuntur & ventrem magis sistunt, crassiorisve succi alimentum corpori exhibent. Cicer sativum (ut placet Dioscoridi) alvo commodum est; urinam ciet; flatus gignit; bonum colorem inducit; menses & faetus educit; lac gignit; cataplasmatis modo cum Ervo maxime coctum imponitur, & ad testium inflammationes valet. Madefactum per noctem in aqua, & aquâ potâ lumbricos ejicit, sed oportet ut qui utatur per sex horas jejunet. Farina Cicerum aceto subacta scabiosis inuncta prodest. Jus itidem eorum ictericis confert.

NOMINA.

Cicer sativum seu arietinum unico eminente angulo in semine albo rubro & nigro, nobis. Cicer cau­libus, foliis denticulatis, & siliquis hirsutis ononidis (quae Natrix Plinio dicitur) modo do­natur, vulgo Cicer album & rubrum aut nigrum nuncupatur. Cicer domesticum, Matth. Arieti­num Dod. ut. I. B. (Ciceres albi & nigri dicuntur à doctissimo Camerario, Casp. Bauhino aliis­que qua ratione aut regulâ in masculino genere usi sint, mihi non satis constat.) Cicer sati­vum, C. B. P. Ger. Hist. Lugd. Ad. Lob. Cicer, Matth. Tab. Cicer sativum seu arietinum al­bum & rubrum, Park.

Cicer sativum seu arietinum pluribus eminentibus angulis in semine majore albo & rubro, & mino­re nigro, nobis. Cicer nigrum, Fuch.

HALLUCINATIONES CASP. BAUHINI Aliorumque Authorum.

PAg. 347. col. 1. pl. 1. Cicer silvestre majus fo­liis oblongis hispidis, C. B. P. Silvestre, 1. Dod. Lugd. Cicer sativum producit siliquas singulares, pro­pendentes, curtas, crassas, hirsutas, utriculorum modo veluti flatu distentas; in quarum singulis duo vel tria continentur semina angulosa, eminentia sin­gulari (ut in albo & rubro majore) vel pluribus (ut in nigro, & rubro majore anguloso) donata, arieti­ni capitis omnino aemula. Haec est tessera seu nota ge­nerica Ciceri proprie dicto assignata; ergo Cicer ma­jus silvestre foliis oblongis hispidis C. B. P. seu sil­vestre 1. Dod. Lugd. non debet cum Cicere proprie di­cto locari, cum Cicer 1. Dod. Lugd. sit Legumen sili­qua rotunda gemella, vesicam referente, seu duplicem seriem seminum continente, praeditum; ideo debet Astra­galis siliqua gemella donatis associari (sicut nos, ex li­bro naturae edocti fecimus in doctrina infra tradita cap. 5. & Tab. 9.) & à Cicerum numero revocari & expungi. Quilibet, intuendo librum naturae, poterit no­biscum concludere hanc plantam ab authoribus male numinari Cicer, propter rationem supra hic [...] nobis allatam; & per consequens pejus hoc in loco inter Ci­cera à Casparo Bauhino aliisque authoribus disponi: sed inter suas consimiles plantas, Tab. 9na dispositas, & siliqua gemella affectas, describi & locari debet.

Pag. 347. col. 2. pl. iii. Ciceri silvestri minori affinis, C. B. P. Glaux Hispanica, Clus. Hist. Anthyllis al­tera Lenti similis, Dod. Legumen esse ex descriptio­ne Clusii colligimus; sed siliquarum non meminit Clu­sius, nec Johannes Raius in catalogo plantarum An­gliae, ubi nomina nuda tantum citat, atque ejus nata­les nobis exhibet. Conjicio tantum, Ciceris non esse spe­ciem. Viderit ipse ad quam classem Leguminum sit re­ducenda, à fine ultìmo. Hoc nobis fuisset facilli­mum, si siliquas ad manus unquam habuissemus; aut idem Johannes Raius nobis communicasset, aut rite descripsisset; aut alii authores sequentes descriptio­nem Clusii melins positionem siliquarum observassent.

Pag. 347. col. 2. pl. iv. & v. Cicer montanum lanu­ginosum erectum, & Cicer montanum [...]; neutrum horum ex descriptione Casp. Bauhini in Prod. potest haberi Cicer proprie loquendo

Pag. 347. col. 2. pl. vi. Cicer silvestre latifolium tri­phyllon, C. B. P. Silves., Dod. Cicer Silves. alterum, Lugd. Nota primo quod Casp. Bauhinus confundat Cicer silve­stre alterum Lugd. (quod est Ononis frutescens verna purpurea nobis, & siliquis & semine sese demonstrat esse Ononidem, ut postea in doctrina Ononidam infra in­ter trifolia ostendemus) cum Cicere triphyllo latifolio Gerardi, quod est distinctum Legumen. Cicere silvestri altero Hist. Lugd. ratione structurae foliorum, siliqua­rum & seminum. Vtraque quidem haec planta Legu­minosa, est Ononis, quia triphylla: nam Ononis est genus trifolii ut infra patebit latius. At neutra ha­rum plantarum dici potest Cicer argumentando▪ no­ta generica Ciceris. Omne Cicer habet folia alata, plu­rima uni costae mediae adhaerentia, conjugatim posita, & semen etiam angulosum, seu eminentia protuberan­te insignitum: ergo utraque debet poni inter suae sor­tis plantas triphyllas, scilicet Ononidum classem, ut clare postea declarabitur.

§ 3. OROBUS SILVATICUS Siliquis Propendentibus.

ORobus silvaticus dicitur quod in silvis proveniat. Omnes hi Orobi silvatici radice sunt perenni & diu durante; folia habent alata, costis conjugatim adnascentia, uno extre­mum utplurimum claudente: costae foliis è regione sic onustae, alternatim è cauliculis prode­unt, eo intervallo quo distinguuntur genicula ipsa; & dicuntur omnes hae plantae [...] ex Theophrasto, id est quarum folia ad latus hinc inde tendunt.

5. Orobus silvaticus latifolius siliquis propendentibus, parvo flore purpureo, nobis. O­robus Venetus, Clus. Hist. Multos ex eadem radice hic Orobus fundit ramos pedales, an­gulosos, ex singulis caulium geniculis productos, modò in hanc modò in alteram partem in­flexos, humique utplurimum diffusos: folia in singulis costis sena, binatim & conjugatim easdem è regione cingentia, nullo tamen extremo folio imparem numerum faciente, & à cae­teris suae sortis in hoc omnino differt; Pannonici 1. Clusii foliis pene sunt similia, sed dilutius virentia; ergo facili negotio, foliis dilutius virentibus, & praecipue siliquis propendentibus hic Orobus Venetus ab Orobo Pannonico, 1. Clus. (quippe siliquis erectis donato) distingui­tur. Eâ ratione nos ducti, Orobum Pannonicum 1. Clus. sicut & Orobum Pannonicum 3. Clusii, caeterosque Orobos siliquis erectis donatos remisimus ad Tab. septimam & 8. earum­que explicationem infrà exhibendam. Flores sunt papilionacei, parvi, coloris purpurei; plu­res oblongis petiolis, ex alarum cavis sinibus ortis, prodeuntes innascuntur, numerosi in comam quasi inflexi: Iobi seu siliquae sunt oblongae, mucronatae, Viciae siliquarum pene ae­mulae, [Page 78] rotundiores tamen, seu magis teretes & propendentes, maturitate ruffescentes: se­men continent Orobacaeum, oblongiusculum, albicantis quasi coloris: radix dura, lignosa, multis fibris in diversa distractis & late tendentibus donata. Vivax est hic Orobus & singulis annis frequentiores caules profert.

6. Orobus silvaticus Viciae foliis, siliquis propendentibus, floribus purpurascentibus, no­bis. Silvaticus Viciae foliis, C. B. P. Pannonicus, 2. Clus. Hist. Hic Orobus tenuioribus, fir­mis tamen caulibus constat, cubitalibus, angulosis, & in multos ramos divisis: folia alata sunt Viciae instar, sena, octona, interdum dena, conjugatim uni costae mediae adhaerentia, Lenti­culae foliis haud majora, tenella, viridia, gustu amaricante, & calidiusculo: flores ex supe­rioribus alis numerosi, longioribus petiolis dependentes, superiorum Leguminum floribus papilionaceis similes, purpurascentis coloris, qui vetustate in caeruleum commutantur: lo­bi sunt longi, nigri, continentes oblongiora semina, subfusca, quae maturitate sicca similiter desiliunt, siliquarum tunicis in sese contorquentibus aliorum Leguminum minorum more: radix, ut superioris, dura, lignosa sub exortum caulium, deorsum versus fibrosa. Vivax & perennis est planta; singulis annis ineunte vere plures caules protrudit.

7. Orobus silvaticus nostras, siliquis propendentibus, tuberosa radice, nobis. Lathyrus ar­vensis radice tuberosa, Park. App. Astragalus silvaticus sive Astragaloides, I. B. Perperam dicitur Astragalus Johanni Bauhino, cum non habeat siliquam gemellam, seu duplicem seri­em seminum in unâ & eâdem siliquâ succedente uni flori papilionaceo. Vide figuram in Tab. 19. App. hujus Sectionis: non est Lathyrus ut vult Parkinsonus quia destituitur capreolis.

LOCUS & TEMPUS.
  • 5. Orobus Venetus seu silvaticus latifolius siliquis propendentibus, parvo flore purpureo, nobis. Hujus semen primò missum Venetiis ad Carolum Clusium, sed ubi sponte nascatur, non meminit. Floret mense Maio cum plerisque aliis; Junio, Julioque maturantur ejusdem semina.
  • 6. Orobus silvaticus Viciae foliis, siliquis propendentibus, floribus purpurascentibus, nobis. Co­piosenascitur in omnibus illis montanis silvis quadam catenâ productis à Danubio ad Alpes; va­riis item Pannoniae locis. Nos frequentem satis hunc Orobum invenimus sponte crescentem pri­mo lapide à Blaesensium capite in Silva caedua, dicta le costè de Chail. Floret Martio exeun­te & ineunte Aprili: semen perficit Junio. De viribus horum Leguminum silvestrium praedicto­rum non constat apud authores.
  • 7. Orobus silvaticus nostras perennis siliquis propendentibus, radice tuberosa, nobis. Lathyrus arvensis tuberosa radice, Park. App. Astragalus silvaticus seu astragaloides, I. B. Provenit in dumetis & silvis inter vepres in Germania, Gallia, & Anglia. Floret Aprili, & Julio sili­quas maturat: à foliis latis conjugatim positis, uno impari extremum claudente, à Lathyri spe­ciebus capreolis donatis; deinde à reliquis Orobi silvatici speciebus, radice tuberosa quam fa­cillime distinguitur. Male à Casparo Bauhino reliquisque authoribus pro Astragalo habetur, cum non polleat siliquis gemellis, duplicem seriem seminum in se continentibus, sed siliquas habet bi­valves, unicam seriem seminum includentes, easdemque propendentes, melius igitur adjungitur Orobis.
§ 4. SOPHERA.

8. SOphera, Securidaca Aegyptiaca, Park. Sophera Lentisci foliis, Hon. Belli, Epist. 4. ad Clus. Sophera dicta Galegae affinis seu proxima, C. B. P. Prosp. Alpin. de Plan. Aegypti. Planta haec exotica ex primo intuitu sese manifestat esse speciem Leguminis à foliis alatis conjuga­tim seu binatim è regione costae mediae adhaerentibus, & à siliquis etiam Leguminosis, bival­vibus, succedentibus floribus papilionaceis: sed utrum habeat ad extremum costae mediae fo­lium impar, aliorum hujus sortis Leguminum more, saltem non scandentium; & siliquas e­rectas ut vult Carolus Clusius, aliorum, qui florentem & semina producentem hanc plantam observaverint, esto judicium: quod si ita sit, primò vitio vertendum Prospero Alpino, dein­de pictori ejusdem, qui admodum negligenter Iconem nobis exhibuit; ut ut sit, nos exhibui­mus siguram Alpini cum siliquis propendentibus, prout apparuit in Icone, & per consequens Iocavimus ipsam Sopheram Alpini inter consortes, id est Legumina non scan­dentia, siliquis propendentibus donata. Si re vera Clusius detexit alteram cum siliquis e­rectis, inter suas etiam consortes papilionaceas leguminosasve disponemus, quando ad manus [Page 79] habuerimus, scilicet Legumina siliquis erectis praedita. Si Prosp. Alpinus Sopheram suam vere delineatam obtulerit, quod neutiquam dubitamus, nos non erravimus à nostro scopo.

NOMINA.
  • 8. Sophera Lentisci foliis, Hon. Belli Epistola 4. ad Clus. Sophera, Alpin. Hoxocoquomaclit, Cam. Hort. Clus. Cur. Post. Galegae affinis Sophera dicta, C. B. P.
§. 5. SESBAN.

9. Sesban Aegyptiacum seu Securidaca Aegyptiaca articulata, Park. Sesban, Alpin. & Hon. Belli Ep. 4. ad Clus. Galega Aegyptiaca siliquis articulatis, C. B. P. (Obiter monendus est lector hanc exoticam plantam inadvertenter à Casp. Bauhino, & negligentiùs à Parkinsono de­signari siliquis articulatis; siquidem non satis intelligebant quid sit siliqua articulata proprie loquendo, secundum doctrinam veram ex libro naturae depromptam: siliqua enim articulata in multos articulos suis interstitiis distinctos dividitur transversim, & in singulis interstitiis (ex­siccata siliquâ & rupta) singula continentur semina: vide Tab. 10. & 11. de siliquis articula­tis, & cap. 6. hujus Sectionis.) Fruticosa haec herba est Myrti magnitudine, foliis Securidacae, sed longioribus & angustioribus; ramos habet herbaceos tantum, & teneros: flores fert cro­ceos, Anagyridis perquam similes, multos racematim ab uno ramulo pendentes, à quibus si­liquae longae producuntur, Foenugraeco quasi proximae, in quibus semina sunt etiam Foenu­graeci seminibus non parum similia.

LOCUS & TEMPUS.

Locus satis apparet in titulo. Floret versus finem aestatis; ac autumno semen suum apud meridionales perficit, nunquam autem apud nos septentrionales. Nos ex satione seminis ipsius, ineunte vere ex Africa communicati produximus plantam, quae nobis flores solummodo protrusit, & statim post ob saevitiam frigoris exeunte Autumno periit.

TEMPERAMENTUM & VIRES.

His subfruticibus herbaceis utuntur Aegyptii ad sepes texendas pro agrorum distinctione. Semi­na hujus hos in medicina usus habere aiunt, humidum stomachum siccare, & roborare; ipsorum quoque usum tum in decocto, tum in pulvere, affectant; ad cohibendum quemcunque alvi fluxum, atque non minus ad menstruorum immoderata profluvia sistenda, ex ipsis insignem utilitatem ex­periuntur, & ut uno verbo dicam sicut ait Alpinus, in omnibus vacuationibus reprimendis illorum seminum usum habent frequentissimum.

NOMINA.

Sesban Alpin. de Plant. Aegypti, & Hon. Belli Ep. 4. ad Clus. Sesban Indicum, Cam. Hort. Sesban seu Securidaca Aegyptiaca articulata, Park Galega Aegyptiaca siliquis articulatis (sed perpe­ram) C. B. P.

§. 6. HEDYSARUM sive SECURIDACA.

[...] & [...] Graeci vocant, quam Latini Securidacam (vel ut Turnebus legendum censet, Securiclatam) à seminis figura; [...] enim securim significat: sic enim Diosco­rides, lib. 3. c. 146. Hedysarum, quod unguentarii Pelicinum, semen ruffum in siliquis corniculo­rum modo aduncis, quòd securim ancipitem aemulatur, unde nomen accepit. Apud Theophrastum 8. Hist. 10. Gaza Securinam (securi similem) reddidit: & Plinius l. 18. c. 17. Securidaca, quam Graeci à similitudine Pelecinum vocant.

Genera: Dioscorides unius meminit; at recentioribus aliquot differentiae sunt. Sed quam negli­genter [Page 80] pro Securidacae speciebus recensentur, considerent lectores, & consulant Hallucinati­ones Caspari Bauhini, aliorumque authorum, infra à nobis scriptas & observatas.

10. Securidaca vera plurimis flosculis luteis corymbi modo dispositis, siliquis latis, compressis, inter granum & granum jnnctis, seminibus quadratis, nobis. Securidaca lutea major, C. B. P. Vera, Clus. Hist. Securidaca haec vera & legitima caules producit à ra­dice multos, cubitales & sesquicubitales rotundos: folia oblonga ex multis foliolis (Len­tis rotundioribus, ut Arachi, Viciae, & similium) congesta & binatim costae mediae seu [...] adhaerentia, ex opposito sita: flores gerit eleganter luteos in corymbis dispositos: sili­quas deinde corymbatim pediculi summo annexas habet, quarum singulae sunt compressae, suturis chirothecarum duplici suturâ more Anglicano consutarum similes, nonnihil recur­vae, quaeque etiam in interstitiis seminum deprimuntur, ubi apparent semina intume­scunt; semina conspiciuntur exterius conspicue quadrata, quae recenter siliquis exempta lutea apparent, tandem evadunt ruffa & amara, compressa, oblonga, quadrata, quatuor an­gulis etiam donata, in medio convexa, securis Romanae effigie, unde ei nomen Securidacae: flores brevi petiolo haerent; & consequenter siliquae, palmo longiores, nonnihil sulcatae, ro­stro acuto & recurvo, brevi aut nullo petiolo quasi haerentes: semen est apud nos perexigu­um (& ut ait Caesalpinus) omnium amarissimum, & si vel minimum ejus degustetur, ingens amaritudo sentietur. Curto autem (uti dictum) innituntur siliquae pediculo, & ideo aut sursum spectant siliquae, aut saltem angulum obliquum cum pediculo ipsas sustinente consti­tuunt. Nullius insuper plantae semen aptius veterem securim Romanam (Caroli Clusii judi­cio) refert quam hujus, quae ab omnibus Hedysarum ( [...] & [...]) legitimum cen­setur, & Securidaca vera. [...], ab [...] suavis, & [...] scopae, id est serta; scopae & coronae suaves, quibus suaviter olentibus delectantur matronae nobiles, quales sunt etiam hujus He­dysari legitimi flores. Hoc tamen in loco forte à Graecis per antiphrasin sic dicitur, cum hu­jus semen sit amarissimum.

LOCUS & TEMPUS.

Nascitur in Hispaniae aliquot locis, inter segetes; floret aestate, & eâdem exeunte siliquas fert, in quibus continentur semina quadrata, lutea, matura.

TEMPERAMENTUM & VIRES.

Hedysari meminit etiam Galenus Simpl. Medicam. 6. inquiens, Hedysari aut Pelicini semen colore ruf­fum est, utrinque anceps adinstar securis Romanae, gratum stomacho; viscerum obstructiones purgat. Idem praestant totius herbae ramuli, sed minus efficaciter.

NOMINA.
  • 10. Securidaca vera & Hedysarum legitimum, Clus. Hist. Securidaca plurimis flosculis luteis, in capitulum congestis; siliquis compressis, & inter granum & granum junctis; seminibus quadratis, nobis. Lutea major, C. B. P. Major, Matth. Ad. Lob. Hedysarum majus, Lugd. Cam. Ger. Hedysarum, 1. Dod. Hedysarum majus seu Securidaca major vera, Park Securidaca flore luteo, sili­qua lata, oblonga, I. B. Securidaca Hedysarum pelicinum, eidem: Pelicinus Tab. Gesn. Hort.
HALLUCINATIONES CASP. BAUHINI. Aliorumque Authorum.

PAg. 349. col. 1. pl. ii. Securidaca lutea minor corni­culis reflexis, C. B. P. & pl. 111. Securidaca siliquis planis utrinque dentatis, C. B. P. Haec duo Legumina, cum sint Astragali species siliqua gemella donatae, ut cernere est in doctrina Tab. 9••, male à Casparo Bau­hino reliquisque authoribus pro Hedysari aut Securi­dacae recensentur▪ speciebus, cum Astragali omnino pos­sideant symbolum seu notam essentialem.

Pag. itidem 340. col. 1. pl. iv. Securidaca dumeto­rum major flore vario, siliquis articulatis, C. B. P. & col. 2. pl. v. Securidaca dumetorum minor pallide cae­rulea, C. B. P. cum sint plantae praeditae siliquis ar­ticulatis, debent ad Polygalam seu Coluteam referri, inter suae sortis similes, Tab. 10. contentas. Vide ex­plicationem Tab. 10. infra in hac Sectione.

§. 7. STELLA LEGUMINOSA.

11. STella Leguminosa, Lob. Lugd. Tab. I. B. Ger. Park. Ornithopodio affinis hirsuta planta Leguminosa, siliquis stellatim dispositis, nobis. Stella Leguminosa Ar­thuri Cortusi, cui debetur rarissima haec planta Leguminosa, quae foliis exit Scorpioidis Le­guminosae Lobelii, & flosculis Lampsanae: semen hujus est exile, pusillum in corniculis tan­tillum fasciatis, uni pediculo congestim adaptatis, & radiatim stellae in modum congestis; gustu Leguminoso & glutinoso. Stella Leguminosa Arturo Cortusi dicitur. Haec plantula mihi videtur heteroclita, seu sui generis, etiamsi nunquam ad manum habuerim, sed ex descriptione authorum ex Arturo Cortuso transcribentium. Flores non habet papilionaceos, sed Lampsanae: qualesnam sint siliquae, bivalvesne, quales possident papilionaceae; an bi­valves cum septo membranaceo pellucido dirimente duplicem seriem seminum, quales habent tetrapetalae siliquosae omnes (de quibus acturi sumus in Sectione tertia) me latet, propter imperfectam Cortusi, aliorumque ejus sequacium ex ipso transcribentium, delineationem seu descriptionem; nec conjecturam quilibet facere poterit ex Cortusi ipsius descriptione, multo minus figurâ suâ imperfecte exhibitâ, quae à caeteris posteris suis, etiam caecutienti­bus cum ipso, manca & imperfecta est, sicut & descriptio derivata ad nos. Si haberemus plantam florentem & siliquas producentem, determinatu nobis minime difficile judicare­mus, utri horum generum subalternorum praedictorum classi associari deberet. Cum florem habeat Lampsanae cichoraciae instar (ut supra dictum) neutiquam papilionaceis convenit. Sit heteroclita, examinanda posteris, ad quorum manus pervenerit: impraesentiarum hoc addendum esse haud abs re putamus, neotericos omnes Cortusum hoc in loco aliosque ve­teres antecessores in multis aliis sequutos, cum ipsis errasse; fine ultimo neglecto, id est, florum, seminum, & capsularum seminalium structurâ, diligenti & sedula inspectione non observatâ, parum aut nihil luminis reipublicae literariae Botanicae, attulisse; aut saltem multa con­fuse & obscure in scriptis suis posteris tradidisse asserimus. Sine hac nostra methodo genu­ina, vera, & infallibili, à natura data, neutiquam plantas ad genera sua suprema, multo minus subalterna seu intermedia, aut species infimas, reduci unquam potuisse concludimus.

NOMINA.

Stella Leguminosa Arthuri Cortusi, I. B. Stella Leguminosa, Ad. Lob. Lugd. Ger. Park Orni­thopodio affinis planta hirsuta Scorpioides, C. B. P. Ornithopodio affinis planta hirsuta Scorpioi­des, fructu stellato, nobis. Vicia sesamacea Apula Colum. sed perperam pro synonyma planta Stellae Leguminosae adhibetur hic à Casp. Bauhino.

HALLUCINATIONES CASP. BAUHINI Aliorumque Authorum.

ORnithopodio affinis planta hirsuta scorpioides C. B. P. Ornithopodio affinis planta hirsuta Scorpioides fructu stellato, nobis. Vicia sesamacea Apula Columnae non est eadem, proinde nec synonyma priori stellae Leguminosae, quae non est Leguminis speci­es [...] flore Lampsanae. Vicia sesamacea Apula Colum­nae, est Legumen siliqua gemella donatum, unde nos collo­cavimus inter Astragalos siliqua gemella donatos, ut cernere licet infra in explicatione Tab. 9•• ergo cum sint toto caelo diversae plantae, non debuere pro synony­mis à Casparo Bauhino adhiberi. Stellam Legumino­sam praedictorum authorum Legumen esse negamus, in­structi ex libro naturae. Sit ergo heteroclita seu sui ge­neris planta, examinanda posteris: videant & rite ex­aminent, quae dicimus hic & alibi, oculati Botanici, & procul dubio cum ex intuitu Iconum harum duarum plantarum, tum ex diversis earum descriptionibus, culpandum doctissimum Casparum Bauhinum audacter mecum affirmabunt.

LEGUMINA Non Scandentia, Siliquis Erectis.

Faba; Lupinus; Glycyrrhiza; Galega; Orobus Silvaticus Siliquis Erectis.

CAPUT IV.

§. 1. FABA.

FAba Graecis [...] à feracitate dicta: vel [...], ut Eustachius vult: quemadmodum [...] locus Fabis consitus, seu Fabetum apud Theophrastum 4. Hist. 10. Fabulum Gellio & Festo dicitur.

Duplex Dioscoridi l. 2. c. 127. & 128. altera [...], altera [...]: illa Graeca, quae eadem cum vulgari videtur, & ad differentiam Aegyptiacae Graeca dicta: haec Aegyptia nominata. At Theophrastus 7. Hist. 3. de communi Faba egit, quemadmodum de Graeca 4. Hist. 2. & Aegyptia 4. ejusdem 10. Plinius Fabae communis descriptionem sparsim l. 18. c. 7. exhibuit; eam seri ait, folia habere multiplicia, rotunda, (ut & magna Leguminum pars) solam ex Leguminibus unicau­lem esse (inter Legumina sola potissimum erecto caule constat Theophrast. 8. Hist. 3.) [hoc falsum: nam Lupinus, Galega, Glycyrrhiza, & Orobi silvatici species quaedam, aliaeque plurimae, inter Legu­mina erecto constant caule] Quadraginta diebus florere & alternis lateribus siliquari: at lib. 18. c. 12. nasci tamen & sua sponte plerisque in locis, sicut septentrionalis Oceani Insulis, quas ob id Fabarias (idem Plinius lib. 2. cap. 13.) appellari: item in Mauritania passim sil­vestrem esse. Meminit & Aegyptiae, spinoso caule, folio amplo, capite Papaveris simili, co­lore roseo, &c.

Acturi hoc in capite quarto de Leguminibus non Scandentibus & siliquis erectis donatis, observando connexionem & cohaerentiam horum cum Leguminibus non scandentibus etiam, sed siliquis propendentibus in superiore capite tertio, quaeque majorem affinitatem habent cum Leguminibus trifoliatis scandentibus caulibus, non capreolis, siliquis utpluri­mum etiam propendentibus donatis, & capite 2. explicatis; jam requirit ordo naturae ut aggrediamur Legumina non scandentia siliquis erectis, & primo de Faba sermo nobis erit in paragrapho primo hujus quarti capitis; Quia maximus honos inter Legumina Fabae habitus, quippe ex ea tentatus etiam sit panis, cujus farina lomentum appellatur, ut Plin. l. 18. c. 12. loquitur; ita hodie quidam ejus farinam miscent Secali, & panem conficiunt solidum ac multi nu­trimenti: sic & Phrisii hodie magna ex parte Fabarum farinâ, Hordei aut Avenae farinae admix­ta, panes faciunt.

Peractâ explicatione Leguminum seu plantarum siliquosarum, papilionacearum, non scandentium, siliquis etiam propendentibus affectarum in cap. praecedente; adferamus nunc in medium doctrinam siliquosarum papilionacearum non scandentium, siliquis surre­ctis seu sursum versus spectantibus, & ideo petiolis curtis insistentibus donatarum. Genera omnia intermedia Leguminum in hac Tab. 7. contentorum habent pro notâ genericâ, quod primò nec scandant capreolis, quia iisdem privantur; nec caulibus, quia sic ipsis à natura fuit datum; sed & caules erectos & siliquas erectas seu sursum tendentes gerunt. Legumina autem in praecedenti Tab. 6. contenta, siliquas propendentes obtinuere, nec scandere alter­utri praedicto modo, scilicet vel capreolis vel caulibus, à natura concessum est.

TABULA VII.
  • [Page 83]Faba
    • 1. Compressa
      • Major, seu hortensis recentiorum
        • Alba
        • Rubra
      • Minor
        • Alba
        • Rubra
    • 2. Rotunda oblonga, seu cylindracea
      • Major alba
      • Minor seu equina
        • Alba
        • Nigra
      • Minima pluribus, quinis, senis siliquis ex uno pedi­cuculo ortis, seu Hattoniana, nobis.
  • Lupinus
    • 3. Albus
      • Sativus flore & semine albo, nobis. Vulgaris, Eyst. Sativus, Dod.
    • Luteus
      • 4. Odoratus semine albo, lituris nigris variegato, nobis.Tingitanus major semine fusco, lineis & punctis albis variegato, no­bis.
    • Caeruleus
      • 5. Major peregrinus villosus, nobis. Indicus, Corn.Medius Gadensis marinus hirsutus, semine tumido nigris lineis notato, nobis. Gadensis marinus flore caeruleo, Park.
      • Minor
        • 6. Perennis angustifolius repens Virginianus, nobis.
        • Annuus angustifolius, semine
          • 7. Colore vario obscure notato, nobis. Silvestris segetum, Ad. Lob.
          • Minore punctis minùs variegato, seu Tingitanus, nobis.
  • 8. Glycyrrhiza vulgaris vera, seu radix dulcis, nobis. Radix dulcis, Trag. Gesn. Hort.
  • 9. Galega seu Ruta capraria, Matth. Cam. Park. flore
    • Caeruleo
    • Cinereo
    • Albo
  • Orobus silvaticus siliquis erectis
    • Perennis
      • 10. Vernus flore purpureo, nobis. Pannon. 1. Clus. Hist.
      • 11. Angustifolius radice Asphodeli, nobis. Pannonicus, 3. Clus. Hist.
      • 12. Alpinus latifolius, C. B. P. & Prod Desc.
    • 13. Annuus flore pallido, nobis. Pannonicus 4. Clus. Hist.
Explicatio Tabulae septimae, Sectionis secundae.

Faba compressa major seu hortensis major alba vel rubra, nobis. Faba major recentiorum Lob. Hortensis Ger. à caeteris sequentibus Leguminibus in hac Tabula 7. dispositis facile dignoscitur, quod caules seu scapos habeat rectos (hoc commune est cum caeteris in hac Tabula contentis) crassos, striatos, cavos seu fistulosiores: ad quorum singula genicula na­scuntur costae sustinentes folia oblonga, spissa, inordinatim disposita, & siliquas protrudat longas, triunciales, aliquando palmares, crassas, torosas, quarum integumenta viridia & fun­gosa sunt, intus mollia, in quibus latent semina omnium Leguminum maxima, quibusdam iis­que paucis exoticis, Americanis, & Orientalibus exceptis Phaseolis.

1. FAba major sive Bωna major Dodonaei caule sive scapo (verbum est peculiare, denotans caulem Fabae) exit quadrangulari, striato, glabro, inani, geniculis intercepto, longo & erecto. Qui quando dense seritur ipsa Faba sese sustinet, quando vero seorsum, in terram collabitur; folia è geniculis promuntur oblonga, ex intervallis costis alternatim adhaeren­tia, [Page 84] quorum singularia subpinguia & crassa satis sunt, venosa, glabra: flores in cimis caulium sive scaporum spicatim proveniunt papilionacei, ut caeterorum Leguminum; forma tamen oblongi, colore candidi, lituris nigris conspicui, aut ex purpura nigrescentes; quorum singulis succedunt siliquae longae, crassae, torosae, intus quasi tomentosae aut spongiosae dum adhuc virides sunt, plures simul junctae, atque ex eodem geniculo curtis suis petiolis ortae, inferiore parte tenuiores, superiore crassiores, atque interiùs ubi semina conduntur quodam veluti tomento candido, molli, aut lanoso, constant, exterius hirsutae sunt adhuc virides, post maturitatem sicciores factae nigrae fiunt & duriusculae, sicut & Genistae, reliquorumque o­mnium pene Leguminum. Fabae tamen siliquae sunt omnium suae classis Leguminum (perpau­cis exceptis, ut Phaseolo Brasiliano aliisque hujus generis subalterni quibusdam exoticis) lon­giores & crassiores; in quarum singulis continentur semina terna, quaterna, quina (raro plura) oblonga, lata, compressa, humani unguis pollicis latitudine & figurâ, saepenumero semidrachmae pondo; colore utplurimum candida vel rubra, subinde ex rubicundo colore purpurascentia, quorum singula in superiore sua parte oblongum veluti umbilicum gerunt, quem tegit oblongum & dilute virens unguiculi veluti segmen dum viret adhuc semen, at ma­turum & exsiccatum nigrescit & hilum nigrum dicitur; putamen seu seminis potius mem­brana exterior, densa & spissa est, seminis autem caro seu pars interior resiccata, dura, so­lida est, & in duas partes facile finditur (quemadmodum in reliquis omnibus Leguminum seminibus evenit) & ab uno latere germinationis principium evidenter conspicuum habet, praecipue cum aqua diu maceratum fuerit, at (que) germen suum & radicem simul & semel pro­trudit, hanc deorsum, illud autem sursum, ex quo formantur primo bina foliola, deinde reliqua; caulis scilicet & quae sequuntur caulem, flores primariò, & siliquae continentes semina, quorum beneficio species conservantur in omnibus vegetabilibus non minus quam in Fabis: atque hic est finis ultimus perfectionis generare sibi simile: radices longae sunt ac ex multis fibris formantur. Est & alia Faba compressa minor majore, cujus fructus est aut albus aut ruber.

2. Faba minor seu equina, C. B. P. Bωna seu Phaseolus minor, Dod. Faba minor, Lugd. Haec minor Faba foliis, floribus, siliquis, & semine, majori similis est, singulas tamen partes praedictas minores, folia autem plura multo (que) crebriora habet; ex scaporum alis sursum versus flores plurimi ejusdem coloris cum Fabae majoris floribus emergunt; curtis & vix conspicuis pediculis innituntur, quini, seni, simul congesti, quibus totidem succedunt siliquae rotundio­res, & minores majoris Fabae; fructus quoque multo minor est, non vero latus, nec compres­sus, sed teretis quodammodo figurae, ac quasi in rotunditate oblongus seu cylindraceus; colore alias subalbicans vel subflavus, alias niger; pariterque umbilicum in superiore parte habet, ac ibidem hilum nigrum; cortex seu putamen ejusdem exterius duriusculum est, interior vera ejus medulla seu caro minùs dura sed rarior & laxior. Foecundum admodum est hoc Legumen, quod & majorem Bωnam non solum multitudine foliorum, sed & florum siliqua­rumque numero superat. Est & media Bωna inter majorem & minorem equinam hanc, quae majore quidem est minor, minore equinâ major, cui forma omnino accedit. Est & alia adhuc quarta inter mediam & equinam minorem, quae plures siliquas simul congestas ad singula genicula producit in summis scaporum; hujus semen nobis communicavit vir generosus & Botanices peritissimus Dominus Carolus Hatton: unde habuerit, nobis non constat; sed cum ali­is plantarum rariorum seminibus ex longinquis regionibus ad se transmissis delatum etiam fu­it hujus fertilioris Fabae minoris semen. Floruit anno elapso in Horto Botanico publico Uni­versitatis copioseque semina sua reddidit.

LOCUS & TEMPUS.

Prima & major Faba compressa seritur in hortis & agris: floret Maio & Junio particulatim & diu, fructus fert Junio ac Julio, Augustoque colliguntur; quo citius seritur citius etiam colligitur ejus fructus. Majoris datur alia species, neutiquam discrepans, nisi quod siliquas minores, & con­sequenter fructum minorem compressum, album & rubrum, aliquando nigrum, gerat: seritur etiam in agris, eademque anni tempestate floret cum priore majore, caeterisque minoribus supra cita­tis.

TEMPERAMENTUM & VIRES.

Fabae ut memoria prodidit Galenus l. 7. Simpl. medium in exsiccando & refrigerando obtinent, & ad medium propinquissime accedunt. Caro fabae paululum quid abstergentis facultatis continet, sicut ejusdem cortex nonnihil etiam adstringentis possidet. Idcirco medicorum nonnulli totam Fabam cum Oxycrato decoctam dysentericis & coeliacis & vomentibus, quos [...] vocant, exhibuerunt. Porro ut edulium, flatulenta est & coctu difficilis Faba, exscreationibus ex thorace & pulmo­nibus idonea; ut medicamentum, foris imposita, sine molestia desiccat. In podagricis saepenumero utuntur medici ex aqua decocta; & deinde adipe suillo adhibito, ad nervorum cum contusiones, tum vulnerationes farinam ejus cum oxymellite imponunt. Ad eos quos ex ictu phlegmone oc­cupaverat, cum polenta testium & mammarum aptum est cataplasma; nam hae partes cum phle­gmone tenentur moderate refrigerari amant, maxime cum mammae ex lacte in ipsis concreto Phlegmonen patiantur; quin lac quoque ab eo cataplasmate extinguitur. Gal. l. 1. de Alim. facult. inquit, inflat Fabarum cibus quocunque modo apparetur, nec per longam decoctionem id vitii potest amittere, quod Ptisanae minime negatum est; deponit enim per illam quicquid habet flatulenti. Etenim manifeste Fabacea farina cutis sordes detergere conspicitur; quod intelli­gentes mangones & mulierculae, in balneis quotidie hác utuntur, veluti alii nitro ac aphronitro, & in universum iis quae astringunt. Quod si viridis & immatura Faba, nondumque arefacta edatur, communem omnium fructuum, quos ante maturitatem ingerimus, rationem obtinens, corpo­ri humidiorem alimoniam exhibebit, ac proinde majorem excrementorum vim, non tantum in viis intestinorum, sed etiam per universum corporis habitum producet; merito igitur minus quoque nu­triet, sed promptius dejicietur. Plerique autem hominum, non crudas solum fabas comedentes, unà eas cum suilla carne decoquunt, veluti olera consueverunt. Alii Fabas in flore sentientes, cepas admiscent, cum in ollis ex iis pulmentum struunt. Fabae recentes innoxiae sunt (teste Trago) in cibo ergo iis utemur, siccas operariis relinquentes. Chirurgi collectiones & tumores locorum, fabacea farina in aceto & vappa decocta, ac calida imposita oleoque admixto discutere & sana­re consueverunt: eadem farina vino decocta ac calida imposita omnibus tumoribus imprimis con­ducit, sive ij in mammis mulierum, sive in locis genitalibus, aut quibuscunque aliis oriantur. De caeteris viribus & facultatibus Fabae vide Johannem Bauhinum & Simeonem Pauli qui prolixè satis de viribus Fabae scripsere.

NOMINA.
  • 1. Faba compressa major, seu hortensis recentiorum alba & rubra, nobis. Faba major recentio­rum, Icon. Lob. Major hortensis, Gerard. Major vulgaris, Advers. Lob. Vulgaris, Fuch. Sativa, Lugd. Cast. Cam. Park, Faba leguminosa seu Cyamos, I B. Phaseolus sativus, Dod. Gall. Bωna sive Phaseolus major, Dod. Quam inepte Phaseolus Faba dicitur à Dodonaeo in u­traque sua editione, cum latinâ, tum Gallicâ, sequente Ericium Cordum, judicent aequi lecto­res, & passim in hisce nostris scriptis observent, nos ad certa & determinata genera inter­media Legumina reduxisse; adeo ut facile sit observare authorum nomina diversa perperam plantis & eisdem minus apposite adaptata, simul & ipsorum negligentiam in confundendis plan­tis diversorum generum, conjungendo separandas, & separando conjungendas, non solum hic, sed passim in complurimis aliis. Ratiocinando ex libro naturae (quem penitus evolvisse perpaucos ante me scribentes observo) Phaseolus omnis (ut supra dictum) scandit caulibus, sed Faba cau­les seu scapos (ut proprie magis loquar) profert rectos siliquasque pariter rectas. Phaseolus igi­tur cum sit planta leguminosa trifoliata scandens caulibus, non est dicenda Faba; nec ejusdem nomen Fabis pro synonymo adjungi debet.
  • 2. Faba rotunda oblonga seu cylindracea minor seu equina alba & nigra, nobis. Faba minor seu equina, C. B. P. Fab a minor, Hist. Lugd. Ad. Lob. Faba minor silvestris, Park. Faba sil­vestris, Ger. Bωna sive Phaseolus minor, Dod. Ex hac apud Zelandos ejusque fructus farina Panes Fabaceos veteranis dant, & haec in equorum (hinc Bωna equina ipsis dicitur) jumen­torumque pabulum seritur, ut inquit Dodonaeus. At Sebusiani rustici non alio pane vescuntur, quam confecto ex paululo Tritici, Secali, & rotunda comminuta Faba. Dalechampius in Hist. Lugdunensi sit nobis hic testis.

Faba rotunda oblonga seu cylindracea media alba, nobis.

[Page 86] Faba rotunda oblonga seu cylindracea minima pluribùs, quinis, senis, siliquis, uno pediculo exortis, seu Hattoniana, nobis. Fabae hae minores & media florent & semina perficiunt eodem tempore cum majore & minore, compresso semine.

HALLUCINATIONES CASP. BAUHINI Aliorumque Authorum.

FAba silvestris fructu rotundo atro, C. B. P. Silve­stris, Matth. Ad. Lob. Cast. Lugd. Tab. Cam. Faba silvestris Graecorum, Lob. Icon. & Obs. Bωna silvestris, Dod. Non est Faba, nec debet inter Fabas recenseri, nec ibidem cum ipsis collocari, ut monui­mus in Praeludiorum Botanicorum pag. 413. Nulla Fabarum proprie dictarum donatur capreolis; atqui planta Vicia silvestris Narbonensis semine rotundo atro, jure nobis dicta (ut ostendimus in doctrina Vi­ciarum) capreolis afficitur, & omnino in aliis parti­bus Viciae accedit, proinde [...] ectius Vicia omnium ma­xima Narbonensis &c. nobis dicitur, & inter Viciae species supra explicatas locatur; quia siliquam & se­mina fert Viciae, imo & folia alata eidem conformia, caules etiam procumbentes non erectos: neutiquam quoad suas partes Fabae convenit; ergo Casparo Bauhi­no caeterisque authoribus quod Fabam appellaverint, non sine ratione vitio vertendum judicamus. De Fabis exoticis in Caspari Bauhini Pinace citatis, nihil hic dicimus, quia nedum ad manus pervenere; aliis i­psas observaturis & examinaturis (secundam hanc nostram doctrinam ex libro naturae petitam) deter­minandas relinquimus.

§. 2. LUPINUS.

LUpinus, [...] Dioscoridi l. 2. c. 132. Theophrasto pluribus in locis, & Graecis caeteris. Lupinorum appellatio non aliunde ducta videtur, quam quod sicut Lupus terram appetit, & in fame terra vescitur; ita Lupinus tellurem, ut Plinius l. 18. c. 14. ait, adeo amat, ut quamvis fruticetoso solo conjectum, inter folia vepresque ad terram tamen radice perveniat: vel ita dictus videri potest, veluti Lupis expositus & relictus, ex eo quod (ut idem Plinius) impune jaceat, vel derilictus, si non protinus imbres sequuti obruant, ab omnibus animalibus amaritudine suâ tutus.

Genera duo Dioscoridi, Galeno, & Plinio: sativus & silvestris.

Secundum genus subalternum siliquosarum herbarum papilionacearum non scandentium, siliquis rectis donatarum, constituit Lupinus; qui in genere cognoscitur à caeteris hujus suae classis, quod folia septem, novem, nunc plura, nunc pauciora (pro faecunditate & sterili­tate terrae) cohaerentia, in unum centrum, pediculi nempe summitatem superiorem, tan­quam tot radii, concurrant adinstar ventilabri quo utuntur mulieres & matronae nobiles ad calorem solis arcendum, atque faciem & collum pectusque refrigerandum per aestum solis ae­stivalis: folium integrum ex radiis foliolisve sic compositum, Viticis simile est, & prona parte viret, supina autem candidum & lanuginosum; ac hujusmodi divisurae seu radii sub vespe­ram, circa solis occasum, veluti flaccidi facti deorsum dependent: siliquas habet crassas, la­tas depressasque, hirsutas, sursum erectas, brevissimis & vix conspicuis petiolis innitentes; in quibus sunt semina plana, compressa, imò in quibusdam speciebus minoribus subrotunda, variorum colorum, & variis punctulis notata. Olim pro numis exponebantur, sed nunc nec hoc tamen ignorant, quid distant aera Lupinis: quidam & melius legunt quid distant Erva Lu­pinis (facta & instituta comparatione inter Legumina) quae lectio magis congruit rationi. A loco duplex est, sativus seu major, & silvestris seu minor. Nos dividimus Lupinum à colore flo­rum, qui triplex est, albus, luteus, & caeruleus; hic postremus est major, medius, & minor, à magnitudine & parvitate fructus.

3. Lupinus vulgaris seu sativus albus caule assurgit singulari, recto, rotundo, interiùs cavo seu vacuo, exterius modice lanuginoso, firmo, & qui absque adminiculis rectus consi­stit; ex quo, postquam primum marcidi facti sunt flores, in caulium fastigio eminentes appa­rent siliquae quaternae, sursum erectae & versus coelum tendentes, atque in superiore inter­stitio ad geniculum superius facto, ternae, in tertio interstitio geniculum constituente, binae si­liquae, & ita deinceps nunc plures, nunc pauciores siliquae floribus frequentioribus aut pau­cioribus succedentes conspiciuntur, secundum solum & coelum; praesertim plures apparent flores, & consequenter siliquae plures itidem, semina in se continentes, si tempestive Lupi­nus [Page 87] satus aestatem calidam diuturnamque nactus fuerit: folia singula [...] longis pediculis, ex alis caulium ortis, provenientia, 7em aut 9em nunc pluribus nunc paucioribus radiis, aut foliolis in unum centrum (pediculi scilicet foliorum integrorum fastigium) concurrentibus constant, & in parte aversa virent, in adversa candida sunt, aut lanuginosa, sub vesperam seu solis occasum veluti flaccida deorsum nutant & cernuè pendent: flores inquam in summo caulium rectorum papilionacei, candidi, spicatim seu spicae in modum digesti sunt; quibus succedunt siliquae latae, compressae, quodammodo durae, subflavae, foris tenuiter hirsutae, granis seu semi­nibus protuberantibus, & valvulis ferme inter grana & grana junctis, Bωnae mediae siliquis minores & compressiores; intus vero siliquae sunt glabrae, in quibus semina compressa, al­ba, quina, nunc pauciora, orbicularia quasi latent; foris inquam sunt semina alba, intus lutea, sapore (si masticentur) amarissima, quae germinationis principium haud obscurum eâ parte qua siliquae adhaerent, & concavitatem quandam veluti exiguum umbilicum, habent: radice hic Lupinus nititur singulari, tenui, paucis capillamentis fibratâ.

4. Lupinus flavo flore, Clus. Hist. Odoratus, Eyst. Hic Lupinus insignibus aliquot notis à vulgari & caeteris Lupinis distinguitur: primò flore luteo potissimum odorato, adeo ut de­cerptus pro Genistae Hispanicae flore fallat leviter intuentes: flores enim gerit multos, ver­ticilli quasi in modum dispositos & spicatim simul, certo quodam interposito spatio inter geniculum & geniculum; versus cimam caulium (quemadmodum in verticillatis videre est, de quibus acturi sumus in Sectione octava) quandoque duo, tres, nonnunquam plures ob­servantur quasi verticilli, floribus luteis brevibus petiolis innitentibus onerati, odore gratissi­mi, ad Leucoï Keiri flores accedentes; deinde floribus fatiscentibus, siliquas profert con­fertim, singulas hirsutas, compressas, succedentes singulis floribus luteis odoratis recenti­bus, aut de novo expansis, continentes quina senave semina compressa, in medio tumida, magnitudine silvestris Lupini caerulei, ast colore vario seu punctulis variis notata, Linariae parvae avis canorae ovi instar, exalbo & fuscis subnigrisve punctis maculata. Tota planta in caeteris suis partibus, reliquis Lupinis accedit. Folia digitata, ut sativi albi, sed multo minora, utrinque tamen hirsuta: caulis teres, brachiatus, hirsutus seu villosus: radix simplex, recta.

Est alius Lupinus luteus Mauritaniae Tingitanae, ex semine ad nos misso à Roberto Spots­wood proveniens; cujus flores sunt paulo majores, siliquae & semina etiam majora, magis­que fusca, lineis & punctis obscure albicantibus notata; caetera Lupino luteo vulgari supra dicto par.

5. Lupinus peregrinus caeruleus major villosus, C. B. P. Indicus, Corn. Planta haec ex Indiis allata multo felicius adolescit, pulchro aspectu, & spectabili florum jucunditate prae caeteris commendatur: caulem habet cubitalem & bicubitalem, aliquando ampliorem, multis ramulis brachiatum: folia circumquaque digeruntur, nunc in novem, nunc in plura aut pauciora foliola, caeteris latiora, & in orbem quasi compacta, in unum itidem centrum pediculi extremum aliorum more concurrentia, & per medium singula plicata, longoque pediculo fulta, omnia simul juncta in superiore pediculi parte unicum folium ex pluribus quasi radiis conflatum constituunt, quod prae languidâ viriditate canet, & in summis caulibus eorumque cimis verticillatim hinc inde per intervalla caulem ambiunt slores caerulei coloris, coronae instar, quos excipiunt siliquae latae, breves, hirsutae, trium quatuorve seminum capaces. Caules, inquam, folia, & siliquae, promissâ & candida lanugine muniuntur: semina majora ex ro­tunditate valde compressa, fusca sunt, nec laevem superficiem habent, sed pumicosa asperi­tate rudem. Sapor subamarus est, & caeteris conformis, ac proinde ad eadem hujus Lupini fa­rina valet, ad quae communis Lupini farina instituitur. Semina hujus, sicut aliorum Lupinorum magis & à longo tempore cognitorum, usurpantur. Quae etiam committuntur terrae quo­tannis, versus finem Februarii, aut initium Martij, in calidis regionibus citius; in septentri­onalibus, si non urgeat gelu aut rigidum prae frigore tempus, ineunte aut medio Martio com­modissime seruntur bene macerata, & cito germinant, ac intra septimestre aut octimestre spatium conformantur semina, & perficiuntur Septembri & Octobri, ex quibus singulis an­nis revocantur de novo, & satione vernali tempore renovantur. Est & alius caeruleus mi­nor antecedente hoc, Gadensis dictus, semine multo minore constans, fusco, aspero si­militer, ut prioris lineis nigris variegato, & hoc nomine, junctâ omnium partium compo­sitione minore, facile discernitur à caeruleo majore peregrino ante dicto.

6. Lupinus caeruleus minor perennis Virginianus repens, nobis. Hic quoad caules, fo­lia, flores, siliquas, seminaque convenit cum silvestri caeruleo minore, de quo infra dice­mus▪ sed quod notatu dignum, à duratione, & rependi sub terram facultate à caeruleo mi­nore [Page 88] (cum quo prima facie maximam possidet affinitatem) caeterisque suae sortis quam fa­cillime discernitur.

7. Lupinus silvestris angustifolius, flore caeruleo, nobis. Silvestris segetum, Ad. Lob. Hic caules habet tenuiores & longiores quam sunt lutei Lupini caules, & in plures ramos alatos divisos; folia vero minora & tenuiora gerit: flores ex purpura caerulei aut subruben­tes, Lupini lutei floribus etiam minores sunt: fructus minor, rotundus, tumidus, sicut & lutei fructus, colore etiam vario, sed punctulis obscurioribus fuscis notatur.

Datur & alius Lupinus minor caeruleus Tingitanus, silvestri altior; cujus folia sunt an­gustiora & obscurius virentia, semina pariter minora multoque paucioribus punctulis va­riegata.

LOCUS & TEMPUS.
  • 3. Lupinus vulgaris sive sativus albus, nobis. Park. Vulgaris, Eyst. Colitur in hortis Hispa­niae, Italiae, Galliae, & alibi etiam gentium. Floret Maio, Junio; & Septembri mense per­ficitur ejusdem semen.
  • 4. Lupinus flavo flore, Clus. Hist. Odoratus, Eyst. In satis cultis, multisque Hispaniae locis sponte provenit: floret aestate, atque semina ineunte & exeunte autumno, citius aut tardius pro sationis tempore, perficit: in quibusdam regionibus ubi exigua aut nulla hyems, vivit per to­tum annum.
  • 5. Lupinus peregrinus caeruleus major villosus, C. B. P. Indicus, Corn. Hujus semen ex Ameri­canis Plantationibus in Europam delatum produxit plantas, quae alias multas cicuratas a­pud nos multiplicarunt: ex quibus communicata pluribus Aeuropae locis fuerunt semina: floret eodem cum aliis Lupinis tempore, & versus autumni initium semina sua perficit.
  • 6. Lupinus caeruleus minor perennis Virginianus repens, nobis. Hujus semen ex Virginia huc in An­gliam non multis abhinc annis delatum & satum produxit copiose hunc perennem & repentem Lupinum caeruleum, qui eodem tempore florebat, & semina sua maculata perficiebat cum caeteris antedictis.
  • 7. Lupinus silvestris angustifolius, flore caeruleo, nobis. Silvestris segetum, Ad. Lob. Hic in ar­vis segetalibus Hispaniae, Galliae, sponte provenit. Nos subinde invenimus inter sata circa Blae­sas provenientem sponte in plurimis locis: floret eodem tempore cum caeteris, & versus finem aestatis, aut initium autumni, perficiuntur ejusdem semina.
TEMPERAMENTUM & VIRES.

Lupini semen maceratum calida aqua, hominibus in cibo est, puerorum ventribus circa umbilicum impositum pro remedio singulari est contra vermes. Lupini semen [...] est, inquit Galenus l. 1. Alim. Elixum enim, deinde in aqua dulci maceratum tantisper dum hâc omnem sibi in­genitam exuerit amaritudinem insuavitatemque, ita demum manditur cum garo & oxygaro vel etiam sale mediocri conditum. Lupini seminis dura ac terrestris est substantia, quocirca conco­ctu ipsa difficilia sunt, succumque crassum gignunt, ex quo in venis non probe concocto & distri­buto succus quem crudum vocant procreatur: interficit lumbricos tum illitus, tum addito melle linctus, tumex posca potus: quin & decoctum ejus, aut potius succus in quo maceran­tur Lupini semina, lumbricos ejicere potest, etiam quoque foris identidem perfusus vitiligines, psoras, gangraenas, & ulcera maligna juvat.

NOMINA.
  • 3. Lupinus albus sativus flore & semine albo, nobis. Lupinus, Matth. Fuch. Tab. Vulgaris, Eyst. Lupinus flore albo, Clus. Hist. Sativus, Dod. ut. Ad. Lob. Lugd. Ger. Sativus albus, Park. Vulgaris sativus semine & flore albo, I. B.
  • 4. Lupinus silvestris flore luteo, C. B. P. Odoratus, Eyst. Flore luteo, Lob. Lugd. Ger. Park. Luteus, Tab. Lupinus flavo flore, Clus. Hist. Lupinus luteo flore, semine compresso vario, I. B. Vide alterius Lupini lutei Tingitani semen sculptum in Tabulae 7. pl. 4.
  • 5. Lupinus peregrinus caeruleus major villosus, C. B. P. & Prod. Desc. Indicus, Corn. Indicus medius caeruleus, Park. Exoticus hirsutissimus, I. B. Lupinus major, flore caeruleo, Ger. Vide semen Lupini minoris caerulei Gadensis sculptum in Tab. etiam 7. pl. 5. infra majoris cae­rulei [Page 89] semen majus, superius sculptum.
  • 6. Lupinus caeruleus minor perennis Virginianus repens, nobis.
  • 7. Lupinus silvestris angustifolius flore caeruleo minore, Eyst. & nobis. Silvestris segetum, Ad. Lob. Silvestris flore caeruleo, C. B P. Silvestris, Matth. Dod. ut. Lugd. Hist. Lupinus flore cae­ruleo, Clus. Hist. Ger. Minor, Tab. Caeruleus, Park. Silvestris flore purpureo, semine rotun­do vario, I. B.
HALLUCINATIONES CASP. BAUHINI Aliorumque Authorum.

PAg. 348. col. 2. pl. v. Lupinus peregrinus penta­phyllus, C. B. P. Lupinus Arabicus sive penta­phyllum peregrinum, Ponae Italice. Haec planta ex­otica male primo [...] Casp. Bauhino nominatur Lupinus, cum Lupinus sit planta siliquosa papilionacea non scandens, siliquis erectis donata; sed haec planta, Lupi­nus sive Pentaphyllum peregrinum Ponae, non est pa­pilionacea, nec a flore, nec siliquis, nec seminibus; ergo neutiquam disponenda inter Legumina, multo minus inter Lupinos & pro genuino Lupino à Caspero Bau­hino accensenda; atque hac sola ratione hinc aver­runcandam & alibi locandam concludimus: nec est Quinquefolium folio Lupini, ut vult idem Casp. Bau­hinus: proprie loquendo Quinquefolium seu Pentaphyl­lum habet flores ex quinis petalis conflatum, atque singulis floribus sic constructis succedit capsula ex qui­nis foliolis constructa: ergo cum nec sit Lupinus, nec Quinquefolium proprie dictum, male locatur pag. 348. col. 2. pl. v. pro Lupino pentaphyllo, & pag. 326. col. 2. pl. vii. Quinquefolium Lupini folio, C. B. P. Pen­taphyllum [...] Thal. bis repetitur, pag. 348. pro Lupino, & pag. 326. pro Pentaphyllo Lupini folio, er­go manifestus est lapsus Casp. Bauhini. Est enim haec planta heteroclita & sui generis, & debet adjungi plan­tae Terraraira dictae Georgio Marcgravio, & Trifo­lio Lusitanico flore purpureo siliqua longa, Park. in App. Atque ex hisce tribus à floribus conformibus, & siliquis [...] poterit condi & componi novumge­nus subalternum commune tribus supra citatis speci­ebus. Deinde Lupinus in genere, cum siliquis donetur erectis, male post Cicer immediate collocatur, & pe­jùs haec planta praedicta Lupinus nominatur, uti jam dictum.

Pag. 348. Foenograecum ejusque species inter Lupi­num genuinum & Hedysarum male disponitur [...] Casp. Bauhino: cum enim sit Trifolium leguminosum, seu Legu­men trifoliatum debet inter sibi similes plantas dispo­ni, Trifolia scilicet, non autem inter Lupinum & He­dysarum, Legumina alata, seu [...] id est quo­rum costae ad latus cauli apponuntur, foliola re­gione, atque costae mediae sustinentes foliola alterna­tim caulibus (id est modo [...] dextra, modo sinistra caulis, juxta genicula) adhaerent. Insuper Lupinus proprie dictus, cum sit siliquis rectis praeditus, debet im­mediate Fabae subjungi & disponi cum caeteris su [...] sortis Leguminibus, Glycyrrhiza, Galega & Orobo silvatico, siliquis rectis donatis.

§. 3. GLYCYRRHIZA.

[...] id est radix dulcis, à Latinis Glycyrrhiza & dulcis radix, & à seplasiariis barbaro nomine Liquiritia appellatur. Dioscoridi l. 3. c. 7. frutex est exiguus, ramis binum cubitorum, circa quos folia Lentisci, densa, pinguia, tactuque glutinosa: flos est Hyacinthi; radices longae, buxei coloris, satis dulces. Theophrasto 9. Hist. 13. [...], dulcis & Scythica radix, quam aliqui [...] vocitant.

Glycyrrhiza pro notâ generica habeto, quod inter siliquosas papilionaceas siliquis erectis affectas fit omnium altissima Herba, radices producens profundas, luteas, & late per ter­ram repentes, & admodum dulces; siliquas curtas, compressas, supervenientes floribus dilute caeruleis, seu violaceis.

8. Glycyrrhiza vera siliquosa seu Germanica, C. B. P. Vulgaris, Dod. Cam. Ep. Gly­cyrrhiza vulgaris vera dulcis folia habet alata seu conjugatim costae mediae adhaerentia, uno ad extremum longo & impari, multoque sunt Glycyrrhizae echinatae sic dictae foliis virenti­ora, & majora, glutinosa: cauliculi seu sarmentosi viticuli sunt teneriores, angulosi, qui rectà ascendunt (in pingui & bene subacto solo) ad altitudinem quinque, sex, nonnunquam septem pedum: flores in cimis summis, in spicam quasi digeruntur veluti Galegae flores, aliorum Leguminum more papilionacei, exigui, dilutè caerulei: quibus succedunt siliquae parvae, bre­ves respectu ipsius plantae satis procerae, biunciales, compressae, neutiquam hirsutae, sed lae­ves; in quibus sunt semina parva, compressa. Nota Glycyrrhizam flores copiose satis pro­ferre, sed perpaucas edere siliquas, easque vix bene maturantes semina: hoc contingit propter nimiam ei concessam facultatem rependi radicibus, hocque est familiare omnibus plantis nimia rependi aviditate praeditis: radices sunt primis annis tenues, & cum tempo­re [Page 90] fiunt longae, ramosae aliquando instar sarmentorum Vitis, foris subobscurae, aut nigrican­tes fuscedine, intus buxei coloris, quae late sub terram per transversum & obliquum re­punt, ut vix omnes & totae è terra erui queant, adeo ut usui collectis provectioribus & majoribus radicibus, plerisque etiam locis tenuiores relictae sequentibus annis regerminent: radix hujus magno cum quaestu & foenore serebatur hic in Anglia, ubi maximam copiam nunc vili pretio comparandam exponunt venalem, nullis radicibus Glycyrrhizae in tota Europa provenientibus postponendam. Potest etiam jure vendicare Anglia Croci itidem stamina re­liquis alibi natis neutiquam secunda, sed omnibus anteferenda. Forte non haesitanter idem proferendum de Lupuli strobilis, qui neutiquam natis in Flandria aut Belgia sunt inferio­res, sed mea opinione superiores, & praestantiores, in quibusdam saltem Angliae locis sati & educati.

LOCUS & TEMPUS.

Glycyrrhiza c opiose provenit in Germania, praesertim in agro Padenburgensi, in Franconia frequens, & in Hispania. At optima totius terrarum orbis colitur in Anglia, sicut & Crocus optimus: in Germania Anglia & Belgia aliisque septentrionalibus regionibus feliciter proveni­unt cum Glycyrrhiza tum Crocus, multo minus feliciter in Hispania propter nimium aestum, ideo­que à complurimis temere sterilis creditur: floret inquam sub finem aestatis, at raro semina ad per­fectam maturitatem perducuntur, non tam ob defectum caloris quam à nimio rependi aut sese propagandi radicibus sub terram desiderio; si quae siliquae producuntur, ut in Gallia aliquando & hic rarius in Anglia observavimus, semina macra & jejuna in iisdem latere conspiciuntur. Her­ba tantum est Glycyrrhiza totaliter hyeme supra terram periens, restibili & vivaci remanente per totam hyemem in terra radice, etiamsi versus autumni finem frutescere videatur, & ad alti­tudinem suffruticis adinstar Virgultae ascendere cernatur: marcescunt & ejus folia, & caules penitus putrescunt ingruente hyeme singulis annis, est tamen radice repente, restibili, vivaci & diuturnâ seu in multos annos durante. Nonnullis Galliae Narbonensis locis sponte oritur, etiam prope Lateram oppidum illic: Julio & Augusto floret, aliquando tardius, & Septembri siliquas, si quas habet, format, in quibus raro admodum semina perficiuntur propter rationem ante di­ctam in ejusdem explicatione. Dicitur & Scythice aut radix Scythica à Scythiae regione in qua gignitur sponte. [...] citra aspirationem & [...] potest proprie dici, quum exiguo gustu dul­ci famem & sitim praecipue sedat.

TEMPERAMENTUM & VIRES.

Glycyrrhizae radix est dulcis, temperate calida & humida: cortex ejus amaritudinem quandam tamen habet, & calidioris est qualitatis particeps, sed hunc abradere opportet eos quibus est u­sui, humectat autem magis recens, & succo plena radix, quam arida. Utilis est ad raucedines tussesque veteres sedandas; difficilem respirationem, peripneumoniam, pleuritidem sanguinis­que ac puris sputationem, phthisin, & omnes thoracis morbos exasperatos lenit; inflammati­ones sedat; acrimoniam & salsilaginem humorum mitigat contemperatque: crudiores humores concoquit, & sputi exitum faciliorem promovet: ulcera expurgat in eclegmate vel alio quovis modo sumpta, aut aliquamdiu mansa, succove sub lingua detento: decoctum ejus renibus aut vesicae exulceratis confert, urinae stillicidio medetur, in universum omnibus malis occurrit, ab acribus, salsis, & mordacibus humoribus excitatis. Blaesis praecipue, & alibi in multis offici­nis ex succo Liquiritiae seu si mavis Glycyrrhizae, aliisque aromatis morbis praedictis contribu­entibus additis, panes parvos seu confectiones efficiunt cylindriaca aliave qualibet figura, iis­que confectionibus suis diversa nomina indunt, quae tussi frigidae & inveteratae prosunt, ali­isque similibus pulmonum thoracisve affectibus.

NOMINA.

Glycyrrhiza vera siliquosa vel Germanica, C. B. P. Glycyrrhiza, Fuch. Cam. Hort. Glycyrrhiza altera, Matth. Vulgaris, Dod. Cam. Ep. Ger. Glycyrrhiza non echinata, Lugd. (qui figu­ram vitiosam adhibet. Haec siliquosa planta Leguminosa amandabitur ad sibi similes Tabula 11. hujus Sectionis exhibendas.) Vulgaris siliquosa, Park. Radix Scythica, Glycyrrhiza vulgaris Germanica radice repente, I. B. Radix dulcis, Trag. Gesn. Hort. Radix Scythica, quibusdam etiam Scythice. Liquiritia, Brunfel.

HALLUCINATIONES CASP. BAUHINI Aliorumque Authorum.

PAg. 352. col. 1. pl. 1. Glycyrrhiza capite echina­to, C. B. P. Dioscoridis, Lob. Collocatur haec pro genuina Glycyrrhiza a Casp. Bauhino & sic denomina­tur ab authoribus; sed cum ejus radix primo non sit dulcis ut Liquiritiae, nos hujus plantae modum storen­di communem cum aliis Leguminibus papilionaceis ob­servantes, & siliquas penitius examinantes alio re­misimus, separando ipsam à Glycyrrhiza, propter rationem nunc adferandam. Glycyrrhiza vera & vul­garis producit post stores deciduos siliquas unciales & biunciales surrectas, planas, compressas, bivalves raro dispositas; at Glycyrrhiza capite echinato sili­quas innumeras profert echinatas in capitulum conge­stas, in quarum singulis unicum continetur semen. Hi­sce rationibus ducti ex libro naturae depromptis, alio ammandavimus, ad suas videlicet consortes echinatis siliquarum valvulis praeditas plantas (Onobrycidum seu capitis gallinacei genus) Tab. 11. infra explican­das.

Pag. 352. col. 2. pl. 111. Glycyrrhiza silvestris, flo­ribus luteopallescentibus, C. B. P. Glaux vulgaris, Clus. Hist. Haec etiam planta leguminosa papiliona­cea & siliquosa non est Glycyrrhiza, neque à sapore, neque à siliquis, neque à seminibus. Glycyrrhiza pro­prie dicta, radice constat admodum dulci & ideo per excellentiam sive [...] radix dulcis dicitur; secun­do siliquam habet surrectam, bivalvem, compressam, planam, inque singulis continentur semina terna, qua­terna, quina, rotunda orbiculariter: at Glycyrrhiza silvestris, floribus luteo-pallescentibus, nec constat ra­dice dulci, nec siliquas verae Glycyrrhizae, nec semi­na conformia gerit; constat enim siliquis multis in globulum seu capitulum compactis, quarum singulae sunt geminae seu gemellae, id est singulae siliquae singu­lis floribus succedentes conflantur ex duplici siliquae juncta membrana duplicata versus pronam partem siliquae, disterminante duplicem seriem seminum Se­samaceorum, seu sesamoidis ossis modo ad articulos digitorum pedum firmandos à natura dati, ergo haec Glycyrrhiza silvestris floribus luteo pallescentibus C. B. P. seu Glaux vulgaris Clus. Hist. male primo no­minatur Glycyrrhiza, & pejus hic collocatur à Do­ctissimo Casp. Bauhino. Debet relegari ad plantas suae classis Astragalos, de quibus infra Tab. 9. dicemus.

§. 4. GALEGA.

GAlega cur dicatur ab herbariis ignoramus: à quibusdam tamen Rutae nomen inditum ab ef­fectu & viribus, non vero odore cujus est expers; quidam Onobrychin, alii Glaucem, non­nulli Polemonium, alii Polygalam veterum esse judicant, quibus Dioscoridis descriptiones con­tradicunt.

Galega est siliquosa, papilionacea, non scandens, alata seu [...] planta, protru­dens multa folia è regione costae mediae adhaerentia, impari longiore extremum costae occu­pante: caules edit bicubitales, in quorum summis cimis flosculos plurimos papilionaceos five caeruleos, cinereos sive albos, spicatim dispositos gerit; quibus succedunt siliquae bival­ves, tenues, rotundae, longae, omnium Leguminum hujus subalterni generis, siliquis erectis donatorum, multo minores & tenuiores, coacervatim & dense caulium superiorem partem stipantes. Haec est nota generica Galegam à caeteris suae sortis hujus generis intermedii, in hac Tabula 7. contentis, distinguens.

9. Galega vulgaris, C. B. P. Clus. Pan. constat caulibus rotundis ac erectis, alternatim, id est nunc à dextra nunc à sinistra; folia magna, satis lata ac longiora, è regione haerentia, amplectuntur costam mediam seu [...], extremum costae semper uno longiore impari clau­dente. Costae alternatim, modo ex uno, modo ex altero latere, è geniculis caulium oriuntur: in caulium cimis seu superioribus partibus exeunt spicatim numerosi flores papilionacei, parvi, Arachi aut Viciae aemuli, triplici colore insigniti, caeruleo vulgariter, aliquando cinereo, & albido seu subcandicante; siliquae ad eundem modum dense & spicatim stipant caules, for­mâ oblongae, tenues, rotundae seu cylindraceae, erectae, spicam bipalmarem & tripalma­rem, & aliquando longiorem efficientes: radix lignosa, brevis, multas fibras demittit in terram, estque diuturna & multis annis radicibus vivax ac restibilis; etiamsi caules post se­mina ad maturitatem perducta pereant, hyeme rigida transacta tamen, vere novo, ut Gly­cyrrhiza, regerminant.

LOCUS & TEMPUS.

Galega in Italia & Hispania passim in locis pinguibus & humectis, & prope aquarum rivos copiose sa­tis provenit; in Germania autem, Belgia, & Anglia, non nisi sata in hortis: floret aestate & se­men suum copiose perficit autumno: in Pannonia frequentissime, etiam in Italia circa Patavi­um, & in montibus. Euganeis, etiam inter Patavium & Vincentiam, alibique passim reperitur per totam Italiam.

TEMPERAMENTUM & VIRES.

Galega, ut Baptista Sardus scribit, aliique plurimi etiam scriptum reliquere, ad omnes pestilentes morbos, contra ventris lumbricos, & venena assumpta, efficacissima est: remedio quoque est adversus animalium venenatorum cum morsus tum ictus, succo epoto, & herba contusa plagis imposita. Pueris etiam convulsis ac comitiali morbo laborantibus, succus ad dimidiam unciam sumptus prodesse fertur. Caesalpinus frequenter asserit in arvis frugiferis Hetruriae ve­getare, & succo ejus▪ tumentes ob venenum boves sanatos infuso in os. Succus Galegae datus à Bayro in cochleari liberabat pueros ab epilepsia, & vermes etiam expellebat, ipsa etiam herba bullita in patella cum oleo & semine Lini, super umbilicum ligata idem praestabat. Decoctum in aceto paratum cum Theriaca & Tormentillae ac Cardui benedicti aqua (teste Ingrassia) pluri­mum valet in peste & febribus malignis cum petechiis, horum omnium quoque testis est Dodo­naeus. Quibusdam aquam distillatam in peste exhibent, Caesalpino authore. Contra venena as­sumpta eandem Galegam laudat Camerarius; vermes quoque necat & semine & succo.

NOMINA.

Galega vulgaris, C. B. P. Galega seu Ruta capraria, Park. Matth. Cam. Foenum Graecum sil­vestre, Tab. Dod. Galega, Ad. & Icon. Lob. Lugd. Ger. I. B. Galega vulgaris, Clus. Hist. Caprago vulgo, Caes. Galega flore albo cinereo & caeruleo, Eyst.

HALLUCINATIONES CASP. BAUHINI. Aliorumque Authorum.

GAlega est siliquosa papilionacea siliquis tenuibus erectis, conferim nascentibus donata; at Gale­gae affinis Sophera, & Galegae affinis Sesban (ma­le addit Casp. Bauhinus siliquas articulatas plaentae dictae Sesban) utraque haec planta siliquas habet pro­pendentes, ergo non debent hae plantae dici Galegae affi­nes ex nostra sententia, Orobis magis accedunt sili­quis propendentibus donatis, & in Tab. 6•• explicatis.

§. 5. OROBUS SILVATICUS PERENNIS SILIQUIS ERECTIS.

ORobus silvaticus perennie siliquis erectis habet pro notâ genericâ, quâ distinguitur in ge­nere ab Orobo annuo sub initio explicationis Tab. 6. exhibito & semine anguloso donato, primo quod sit planta perennis; secundo quod semina proferat plana & aequalia, at Orobus supra dictus annuus à duratione & semine anguloso cognitu facilis, junctis etiam natalibus Orobi sativi, quippe in hortis non in silvis sponte proveniat, sicut hic silvaticus: conveniunt etiam Orobi silvatici perennes siliquis propendentibus donati & in superiore Tab. 6. explicati, cum Orobis silvaticis perennibus etiam siliquis erectis donatis, & in hac Tab. 7. exhibitis, in eo quod folia habeant majora, longiora aut latiora, & rara, bina­tim seu conjugatim costae mediae adhaerentia, & hi & illi siliquas habent rotundas seu tere­tes, planas, continentes semina plana non angulosa, ut Orobus receptus herbariorum qui est annuus & semestris aut septimestris planta; at Orobi omnes silvatici (uno excepto quar­to Pannonico Clusii infra descripto) sunt perennes seu vivaces, radicibus enim in multos [Page 93] annos vivunt: folia, caules, flores, siliquas & semina singulis annis recurrentibus protru­dunt ex eâdem radice, quemadmodum etiam Orobi silvatici perennes, siliquis propendenti­bus donati, & superiore Tab. 6. explicati, à quibus praecipue differunt hi Orobi silvatici hic explicandi, siliquis erectis, curtisque petiolis donati; & hac ratione nos ducti hos hic inter consimiles siliquis erectis donatas plantas disposuimus, eosdem jungendo conformibus sili­quis erectis donatis, & separando ab Orobis silvaticis siliquis propendentibus in priore Ta­bula explicatis.

10. Orobus silvaticus perennis vernus siliquis erectis, flore purpureo, nobis. Orobus silvestris purpureus vernus, C. B. P. Pannonicus, 1. Clus. Hist. Multos habet hic Orobus Pan­nonicus 1. Clusii caules ab unâ radice prodeuntes, pedales & altiores, firmos, erectos & val­de angulosos; in quibus hinc inde modo à dextra, modo à sinistra, sparsa sunt folia lata, ob­longa, binatim è regione sita, inque mucronem acutum desinentia, & costae mediaeterna fo­lia utplurimum ex adverso apponuntur: flores in summis pediculis ex alarum sinu ortis spicae instar nascentes, Pisi aut Viciae florum aemuli, coloris purpurei, elegantissimi, deinde u­ti evanescere incipiunt, caerulei evadunt: quibus tandem evanescentibus succedunt lobi sen siliquae bivalves, longae, cylindriacae, colore fuscae, in quibus semina exigua, rotunda a­liquando, nonnunquam oblongiuscula, eaque varia, latent; quae matura, lobis seu siliquis a­pertis decidunt: radix dura, lignosa, nigra, longa & vivax (ut in plerisque hujus genetis subalterni Leguminibus) per intervalla extuberans in medio, fibrosa tamen in lateribus, no­vellas radiculas singulis annis producens. Tota planta acrimoniae cujusdam est particeps.

11. Orobus silvaticus perennis siliquis erectis angustifolius, radice Asphodeli, nobis. O­robus Pannonicus silvestris angustifolius radice Asphodeli, C. B. P. Pannonicus 3. Clus. Hist. Orobus hic Panonicus 3. Clusii cauliculos promit rectos, pedales & sesquipedales, angu­losos, firmos, non indigentes capreolis: folia per intervalla uni costae mediae adhaerentia, quaterna omnino, bina semper è regione sibi invicem opposita, erecta, & angusta, lon­ga tres uncias: gustu aliquantulum acido initio, deinde amariusculo; flores nascuntur in surculorum summis spicae in modum congesti, quini, seni, candidi coloris, Pisi aut Viciae formâ: lobi seu siliquae oblongae, erectae, nigricantes, superioris siliquis fere pa­res, semine nigro, interdum etiam & maculoso plenae, quae per maturitatem exsiccatae (quum sint bivalves) cum strepitu dehiscentes semen sparsim, ut in plerisque hujus generis Le­guminibus fit, abjiciunt: radicibus nititur quinis aut senis, minimi digiti longitudine, cras­siusculis & simul junctis, Asphodeli aut Paeoniae feminae ritu oblongis tuberculis, pennae an­serinae majori fere similibus, foris nigris, intus albis.

Orobus Alpinus latifolius, C. B. P. & Prod. Desc. Ramis est hic cubitalibus & altioribus, angulosis, viridibus: foliis in singulis costis octonis, binatim ex adverso sitis & sibi invicem oppositie, uncias tres longis, duas latis, viridibus, nervosis, caeterisque Oroborum praedicto­rum foliis minùs acutis, è virgulis ex alarum cavis, palmaribus prodeuntibus ortis: flores unciales ferme Genistae formâ pallide lutei (folio superiore vexillo nobis dicto ruffescente) dependent, stilo ex eorum medio prominente: lobos seu siliquas & semina non vidit Casp. Bauhinus, florentem tantum habuit ex Pyrenaeis & Helveticis montibus ad se delatum.

Orobus siluaticus annuus siliquis erectis flore pallido, nobis. Silvaticus pallido flore, C. B. P. Pannonicus 4. Clus. Hist. Hic Orobus quartus Clusii flore pallido, silvatico purpu­reo verno C. B. P. seu Pannonico 1. Clusii valde accedit, sed quatuor folia longa in acutum mucronem desinentia & binatim posita (quibus in extremo costae quintum impar) viridia sunt, per quae venae transversim à medio nervo excurrunt, subacidi quidem initio gustus, & postea amariusculi: flores pediculis ex alarum sinu ortis insistunt quini senive antrorsum spectantes, Viciae floribus omnino similes, albo pallidove colore praediti, qui in binis petalis sursum reflexis pallescunt, odoris expertes: lobi seu siliquae sunt quales in 10. hujus Tab. appa­rent, in quibus semen fuscum continetur, majus seminibus reliquorum Oroborum praedictorum: radix minime vivax est, sed more annuorum Leguminum prolato semine maturoque perire so­let. Hoc multis aliis Leguminibus in hac secunda Sectione contentis accidit; ast soli huic inter Orobos silvaticos tam siliquis propendentibus, quam erectis donatos, perire singulis annis post matura semina contingit. Vide App. Leguminum.

Orobus Tragacanthae foliis, floribus in globum congestis, nobis. Onobrychis Tragacan­thae foliis floribus in globum congestis, C. B. P. Onobrychis, 5. Clus. Hist. Hic Orobus (non Onobrychis ut postea apparebit in doctrina Onobrychidum) folia habet mollia, incana la­nugine pubescentia, Tragacanthae legitimae foliis similia, eodemque modo uni costae adhae­rentia [Page 94] quindecim & plura, interdum vicena, uno extremum costae occupante: cauliculita­men in hoc oblongiores sunt, fusco cortice tecti, lenti, fractu contumaces, humi susi & plerumque nudi, qui extremâ parte frequentes ramulos foliis suis alatis, ex opposito sitis, onustos proferunt, & in unciali villosoque pediculo multos flosculos Tragacanthae floribus proximos, candicantes, in caput seu globulum congestos gerunt; deinde membranaceas sili­quas minores, Dorycnii vulgariter Hispanici nuncupati valvulis pares: semina Foenograeci se­minibus similia continentes. A siliquis bivalvibus Dorycnii instar, convenit cum Orobo. Vide hallucinationes Casp. Bauhini inter Onobrychides infra cap. 6. observatas. Semina hujus habuit Carol. Clusius Londino ad se missa, quibus terrae commissis natae sunt plantae, quae feliciter & flores & semina protulerunt; florebat Julio, & versus Augusti finem semina perficiebat sua.

Orobus montanus siliquis oblongis nigris Viciae similibus, C. B. P. Onobrychis, Caesalp. Planta haec Leguminosa similis est Galegae, seu Capragini sic dictae Caesalpino, sed brevior: flore est rubente corallii modo: siliquas fert longas, nigras, ut Vicia. Alter est etiam angusti­folius flore purpureo, uterque siliquis longis nigris bivalvibus donatur, ergo non inter O­nobrychides sed inter Orobos, congeneres plantas, cum quibus magnam similitudinem habet, disponendus. Orobus ergo esto, & latioribus & angustioribus foliis praeditus. Uterque caulem habet dodrantalem: florem puniceum: radicem parvam. In uliginosis & incultis provenit e­tiam uterque. Plinius circa fontes eodem modo describit. Floret desinente vere, & ine­unte aestate semina perficit utraque haec Orobi species.

LOCUS & TEMPUS.
  • 10. Orobus silvaticus perennis vernus siliquis erectis flore purpureo, nobis. Pannonicus 1. Clus. Hist. nascitur copiose in montana silva Leictenberg supra Maudenfort, similiter in omnibus illis silvis quadam serie productis à Danubio ad Alpes. Variis item Pannoniae locis; floret Aprili at­que Maio; semen profert Julio mense, & aliquando citius, aliquando tardius secundum clima in quo crescit.
  • 11. Orobus silvestris angustifolius radice Asphodeli, C. B. P. Silvaticus perennis angustifolius si­liquis erectis, radice Asphodeli, nobis. Provenit in pratis thermis Badensibus Austriae vicinis, etiam in montosis ultra Danubium locis, ad silvarum illic caeduarum margines: floret eodem cum praecedente tempore, Aprili & Maio, semenque perficit suum Junio & Julio, citius aut tar­dius secundum hyemis durationem & tempestatis rigorem.
  • Orobus Alpinus latifolius, C. B. P. & Prod. Ex Pyrenaeis & Helveticis montibus delatus, ubi crevit primo, deinde floribus pallide luteis in horto Casp. Bauhini: floret eodem cum praedictis Orobispeciebus, tempore verno scilicet; aestate semina sua perficit.
  • Orobus silvaticus annuus siliquis erectis, flore pallido, nobis. Silvaticus, C. B. P. Pannonicus 4. Clus. Hist. Hic provenit in ea parte Pannoniae, quae est inter Dravum & Savum flumina in Danubium illabentia, quae ob eam causam interamnis Pannonia appellatur, insuper in monte quodam arci Greben vicino, teste Carolo Clusio. Vide App. ad Legumina atque ibidem ejus figu­ram seu Iconem. Locus & tempus, duorum Oroborum sequentium satis apparent in explicatione su­pra.
TEMPERAMENTUM & VIRES.

Horum omnium Oroborum virtutes seu vires non meminit Carolus Clusius, nec ut ipse fatetur quic­quam de eorum usu dedicit ex rusticis illic indigenis ubi sponte proveniebant. Dalechampius Ga­legae suae montanae, quae Orobum 4. Clusii indigitat, eximias virtutes attribuit contra pestem & caetera venenosa, morbumque comitialem; contra lumbricos etiam, non minores assignantur vi­res quam Galegae Ruta Capraria dictae & supra explicatae; penes experientes esto fides. Cum sunt Orobi hi Legumina perennia siliquis erectis donata, quemadmodum Galega; verosimile est u­trumque genus iisdem pollere viribus.

NOMINA.
  • 10. Orobus silvaticus perennis vernus siliquis erectis, flore purpureo, nobis. Silvestris purpure­us vernus, C. B. P. Orobus Pannonicus 1. Clus. Hist. & Pan. Pannonicus, Eyst. Astragalus, Colum. Astragalus silvestris vernus, Thal. Silvaticus vernus, Ger. Silvaticus purpureus major, Park. Galegae nemorensi vernae similis multiflora, flore purpureo & albo, I. B. Phaseolus silva­rum, Hist. Lugd.
  • 11. Orobus silvaticus perennis anguslifolius siliquis erectis, radice Asphodeli, nobis. Silvestris Angustifolius radice Asphodeli, C. B. P. Orobus Pannonicus 3. Clus. Hist. Silvaticus angu­stifolius, Park. Orobus montanus angustifolius, Ger. Orobus quorundam radice bulbosa (sed inepte, tuberosâ dici debuit) I. B.
  • Orobus Alpinus silvaticus perennis latifolius, nobis. Alpinus latifolius, C. B. P. & Prod. Manca & jejuna est hujus historia in Prodromo Casp. Bauhini, nam siliquarum dispositionem omisit; er­go nos in incerto relinquimus: conjicimus tantum, donari siliquis erectis; talem & imperfecte descriptum lectori offero, qualis mihi offertur.
  • Orobus silvaticus annuus siliquis erectis flore pallido, nobis. Orobus silvaticus pallido flore, C. B. P. Pannonicus 4. Clus. Hist. & Pan. Galega montana, Lugd. Hist. Arachus latifolius, Dod. Vide icones in Appendice ad Legumina.

LEGUMINA Sive Siliquosae Papilionaceae Bivalves siliquis Erectis donatae.

Orobus; Arachydna; Glaux Hispanica; Hedysarum Argenteum; Herba Viva, Sensibilis seu Mimosa; Tribulus Terrestris.

TABULA VIII.
  • Orobus Silvaticus peren­nis siliquis erectis
    • Tragacanthae foliis, floribus in globum congestis, nobis. Onobrychis 5. Clus. Hist. ☉
    • Nigris, Viciae similibus, nobis. Onobrychis, Caesalp.
    • 1. Baeticus lanuginosus radice amplissima, nobis. Astragalus Baeticus, Clus. Hist. ☉
    • 2. Syriacus hirsutus magno flore, nobis. Astragalus Syriacus, Lob. Ger. ☉
    • 3. Alpinus Claviculatus magno flore, nobis. Anthyllis claviculata, Lugd. Hist. ☉
    • Alpinus Helveticus, nobis. Astragalus Alpinus & 2. Clus. Hist. ☉
    • Villosus floribus globosis, C. B. P. Astragalus 3. Clus. Hist. ☉
  • Arachidna—Foliis
    • 4. Cordatis, nobis. Arachidna seu potius Aracoides Hon. Belli, I. B. ☉
    • 5. Acutis, nobis. Astragalus Dïoscoridis, I. B. ☉
    • [Page 96]6. Glaux Hispanica, Clus. Hist. Park. ☿
    • 7. Hedysarum argenteum Creticum, Prosp. Alpin. de exót. ☉
    • 8. Herba mimosa, frutex sensibilis dicta
      • Major. ☿
      • Minor. ☿
    • 9. Tribulus terrestris Ciceris folio fructu aculeato, C. B. P. Tribulus terrestris, Dod. ☿

§. 5. OROBUS SILVATICUS PERENNIS SILIQUIS ERECTIS.

Explicatio Tabulae octavae, Sectionis secundae.

1. ORobus silvaticus & Baeticus lanuginosus radice amplissimâ, nobis. Astragalus Baeti­cus lanuginosus, radice amplissima, C. B. P. Astragalus Baeticus, Clus. Hist. (quam inepte Carolus Clusius & transcriptores ex ipso hanc plantam Astragalum denominarunt, videant & consulant Botanici doctrinam nostram de Astragalo ejusque nota generica in cap. 5. & explicatione Tab. 9nae exhibitam) Cubitales & bicubitales etiamque altiores sunt huic caules, minimi fere digiti (provectiori saltem) crassitudinem aequantes, pentagoni & an­gulosi, duri subfruticis instar, subrubentes & lanuginosi: folia itidem lanuginosa, saepe incana, & in longa costa media è regione semper sita, & binatim sibi apposita, veluti pluri­mis aliis Leguminibus hujus Sectionis contingit; gustu sunt primum astringente, deinde ma­sticando fervido: flores copiosi in cimis apparent Lupini aut Fabae vulgaris quoad figuram & magnitudinem aemuli; secundum oblongos ramulos & virgas in superiore parte, ex ala­rum sinubus nascuntur (inquam) flores omnino albi, serie quadam quasi spicatim digesti, qui antequam aperiantur & explicentur, ex luteo foris nigricantes sunt: fructum ferre dicitur in lobis, Phaseoli minoris Dodonaei similibus, parem seu aequalem, qui gustatus fauces, os, & linguam inflammatione torqueat: radix pro stirpis magnitudine amplissima, crassi­tudinis palmaris, brachialis nonnunquam, longitudinis cubitalis, quae deinde deorsum ver­sùs in binas vel ternas ramulatim furcas divisa, foris nigra, rugosa, intus candida, dura & lignosa, ingrati saporis, quaeque arefacta cornu duritie superat.

2. Orobus Syriacus hirsutus, magno flore, nobis. Astragalus Syriacus, Lob. Ger. Park. I. B. Perelegans & multum rara est haec planta leguminosa quam ex Halepa Syriae oppido primum habuit Lobelius, postea in urceis pensilibus D. Brancionis Italico semine natam vi­dit: folia, cauliculos, imo & radices implexu quodam mirabili tam supra quam intra terram proreptantes gerit: quin & florum denso exortu ex pediculorum summitate in unum con­gestorum decore, effigie, elegantia, magnitudine, & rubore amoenissimo ornatur; sed cum bona venia Lobelii aliorumque Botanicorum ex ipso transcribentium non debet associari A­stragalis generico nomine, propter foliorum lobatorum [...] seu costae mediae adhaerentium, cauliculorum, radicum, imo florum papilionaceorum omnimodam cum Astragalis confor­mitatem: haec omnia plurimis aliis Leguminibus cum Astragalis sunt communia. Nos hunc Orobum & caeteros sequentes ab Astragalorum classe arcenius, propterea quod non posside­ant notam genericam, veram & genuinam, Astragalis convenientem. Vide Tab, 9am sequen­tem, ejusque explicationem ibidem. Diffusius deducemus Astragali cùm doctrinam in genere, tum uniuscujusque varietatem specificam, ex autopsia deductam, ut clare & perspicue in­notescat ex inspectione ipsius Tab. 9nae ejusque explicatione infra cap. quinto deducta. Plan­ta haec est rara quam vidit Carolus Clusius in horto Johannis Richaei Pharmacopoei Regij, cui folia reperiebantur mollia & incana seu lanugine pubescentia, ut Tragacanthae legitimae fo­lia, & eodem modo costae mediae adhaerentia, quindena, interdum plura, vicena quina, uno impari extremum costae occupante: cauliculi tamen in hac oblongiores sunt fusco colore te­cti, lenti, fractu contumaces, humi fusi, & plerumque nudi, qui extrema parte frequentes ramulos suos alatis foliis onustos proferunt, & in unciali villosoque pediculo, multos floscu­los papilionaceos in unum capitulum sive globum congestos Tragacanthae floribus proximos, candicantes gerit: deinde membranaceas siliquas Ervi siliquis minores & Dorycnii vulgo nuncupati, sive Hispanici valvulis pares: semina Foenograeci seminibus singulatim similia continentes. A siliquis bivalvibus Ervi aut Dorycnii Hispanici omnino aemulis, non debet [Page 97] inter Astragalos proprie nobis sic dictos, & in explicatione Tab. 9nae à nobis exhibitos lo­cari, multo minus Astragalus denominari, quoniam non donatur siliqua gemella, sed bivalvi & unicam sen simplicem seriem seminum continente, sicut videre est in omnibus Orobi spe­ciebus à nobis hic explicatis & siliquis erectis donatis. Appellabuntur imposterum Orobi, & aptius mea sententia, quia omnimodam habent conformitatem in siliquis cum Orobis, neutiquam cum Astragalis siliqua gemella affectis. Observo neotericos omnes, qui historias plantarum edidere, transmisisse ad nos has & multas alias Orobi species sub nomine Astraga­li aut Onobrychidis; ex nota generica illis à naturâ datâ neutiquam conveniunt nomina imposita. Haec eadem planta Dominico Chabraeo in Sciagraphia & Iconibus plantarum dici­tur Astragalus quidam montanus Onobrychis quibusdam, atque sic describit: multa folia ab una eademque radice promit ad Lenticulae aut Tragacanthae folia plurimum accedentia: cauliculi inter foliorum alas oriuntur dodrantales, supini & exiles, quadam lanugine ob­ducti, atque flosculis onusti Viciae silvestris instar ex caeruleo purpurascentibus, quos excipi­unt siliquae pusillae, geminis cellulis semine plenis constantes, radixlonga & crassiuscula, quae multas fibras & propagines agit, ramulos dodrantales, humi fusos, in latera emittens. Haec Chabraei descriptio innuit hanc plantam esse Astragali speciem (propter siliquas gemellas, du­plicem seriem seminum in se continentes, & flores ex caeruleo purpurascentes) diversam ab Astragalo Syriaco Lobelii caeterorumque citatorum authorum, cujus siliquae (uti dictum) sunt bivalves; ergo duae distinctae descriptiones eidem Iconi à diversis authoribus adhiben­tur, quarum prima denotat Orobum hunc nostrum verum & genuinum, ab initio delinea­tum; altera Astragalum indigitat, forte Onobrychidem 4. Clusii. Quàm parum sibi constant authores praedicti cum in descriptionibus tum in nominibus promiscue assignandis, exami­net lector ex iis quae dicimus & hic & alibi. Ipsas plantas (dummodo fiat copia easdem contem­plandi) facillime poterit reducere ad genera intermedia ex nostra doctrina, secundum no­tam genericam seu tesseram essentialem unicuique generi à nobis assignatam, non promiscue & confuse, sine regula infallibili à natura datâ, cuilibet generi indeterminato quodlibet no­men & saepe inepte satis adscribendo, ut hucusque ab authoribus factitatum passim observa­mus.

3. Orobus Alpinus claviculatus magno flore, nobis. Astragalus magno flore, C. B. P. Anthyllis claviculata, Lugd. Haec etiam est Orobi vera & genuina species, ut patebit ex ipsius descriptione. Radicem enim edit nigram, lignosam, dimidium pedem longam, su­perne in multa veluti caulium principia divisam, crassiuscula, laminulis corticosa; ex qui­bus foliola multa exeunt, longa, humi strata, Lenti similia, utrinque ex adverso ordine di­gesta: flores in cacumine nudarum virgularum emicant oblongi, lutei: deinde siliquae ob­longae, nigrae, bivalves, in quarum vertice tenuis villus oritur capreolo viticulaeve similis.

Orobus Alpinus Helveticus, nobis. Astragalus Alpinus & 2. Clus. Hist. Hic flore est Vi­ciae aut Ciceris simili, ex caeruleo purpurascente; lobi seu siliquae Arachi siliquis fere pares: ergo cum sit bivalvis tantum, non debet dici Astragalus ab authoribus, qui est siliquâ gemellâ duplicem seriem seminum in se continente.

Orobus villosus floribus globosis, C. B. P. Astragalus purpureus, Lugd. Astragalus, 3. Clus. Hist. & Hisp. Haec plantula pusilla habet folia, Ciceris aut Lentis modo tota incana: cauliculos breves, duros, & in his flosculos Pisi florum aemulos, pusillos, purpureos, conge­stos in capitulum: radix tamen singularis nullam habet cum Astragalo affinitatem in sili­quis, quae non sunt gemellae sed bivalves; ergo aptius locatur inter Orobos, & Orobus à nobis melius nuncupatur quam Astragalus.

Orobus silvaticus siliquis propendentibus radice tuberosa, nobis. Astragalus silvaticus, Thalu Cam. in Hort. Male ei Astragali adaptatur nomen à Casp. Bauhino caeterisque autho­ribus, cum Astragali non possideat notam genericam, siliquam scilicet gemellam. Est Oro­bus siliquis propendentibus uti supra innuimus in capite praecedenti. Vide ejusdem figuram in Tab. 19. hujus Sectionis secundae ejusque plantam 6. loco sculptam.

LOCUS & TEMPUS.
  • 1. Orobus silvaticus & Baeticus lanuginosus radice amplissima, nobis. Astragalus Baeticus, Clus. Hist. In collibus quibusdam supra Olysipponem, quos Tagus fluvius alluit, inter vepres observa­bat Clarissimus Carolus Clusius, atque mense Septembri eruebat; deinde sub exitum Januarii in­sequentis, in silvosis locis non procul Hispali, dum Gades proficisceretur, florentem inveniebat idem [Page 98] Clusius. Nos florentem mense Maio in Horto Botanico Regio Parisiensi (nobis eundem monstran­te D. Vespasiano Robino professore Botanico publico, praeceptore nostro dignissimo, anno 1645) sed semina Junio aegrè & Julio perficientem observavimus, quamvis contra murum in horto exotica­rum situs, & meridiei oppositus plantabatur.
  • 2. Orobus Syriacus hirsutus magno flore, nobis. Astragalus Syriacus, Lob. Lugd. Ger. Park. Natales satis evidenter vel prolato nomine apparent: Floret aestate & versus ejusdem finem ma­turantur semina in siliquis bivalvibus. Astragalus quidam montanus Onobrychis quibusdam Chabraei, sed male; est enim verus & genuinus Astragalus ultimo loco inter Astragalos à nobis descriptus, seu Onobrychis 4. [...]us. Hist. Chabraeus confundit hanc plantam cum Orobo Syriaco, ap­plicando descriptionem Onobrychidis 4. Clusii Orobo nostro Syriaco.
  • 3. Orobus Alpinus clavatus, magno flore, nobis. Astragalus Alpinus magno flore, C. B. P. An­thyllis claviculata, Hist. Lugd. In solo macro & sabuletis Alpium apricis gignitur; floret vere, & semen suum perficit aestate.
  • Orobus Alpinus Helveticus, nobis. Astragalus Alpinus 2. Clus. Hist. Hic in Helvetiorum Alpibus, atque etiam Pannonicis provenit, teste Clusio.
  • Orobus villosus floribus globosis, C. B. P. Astragalus purpureus, Lugd. Crescebat haec plantula secus vias in vinetorum & agrorum marginibus per totam Lusitaniam & Hispaniam; florebat A­prili, & semina edebat matura Maio.
NOMINA.
  • 1. Orobus silvaticus & Baeticus lanuginosus radice amplissimâ, nobis. Astragalus Baeticus lanu­ginosus radice amplissima, C. B. P. Astragalus Baeticus, Clus. Hist. & Cur. Post. Lusitanicus Clusii, Lob. Tab. Ger. Park. Hist. Lugd. Lanuginosus Baeticus, I. B.
  • 2. Orobus Syriacus hirsutus, nobis. Astragalus Syriacus, Lob. Lugd. Tab. Ger. Park. I. B. Astraga­lus Dioscoridis vulgo Christiana radix Rauwolf. & Lugd. Cujus folliculi Coluteae modo flatu di­stenti, semen continent. Est diversa Leguminis species ab Orobo Syriaco, ergo non ei Synonyma.
  • 3. Orobus Alpinus claviculatus magno flore, nobis. Astragalus magno flore, C. B. P. Park. A­stragalus Alpinus magno flore, C. B. P. Anthyllis claviculata, Lugd.
  • Orobus Alpinus Helveticus, nobis. Astragalus Alpinus Helveticus, C. B. P. Alpinus & 2. Clus. Hist. & Hisp. Polygala Camer. Ep. qui falsam apposuit figuram: Polygala Camerarii repraesentat Astragalum perennem Monspeliensem flore caeruleo, seu Monspessulanum, I. B. Vide infra 3. A­stragalum.
  • Orobus villosus floribus globosis, nobis. Astragalus villosus floribus globosis, C. B. P. Astragalus purpureus, Lugd. Astragalus 3. Clus. Hist. & Hisp.
HALLUCINATIONES CASP. BAUHINI Aliorumque Authorum.

PAg. 351. Astragalus ejusque variae species sic de­nominatae à Casparo Bauhino caeterisque autho­ribus, Astragali nomine inepte & negligenter dicun­tur, quia Astragalus proprie dictus habet siliquam ge­mellam seu binas cellulas, in quibus hinc inde contine­tur series seminum: atqui hae omnes plantae constant siliquis bivalvibus unicam seriem seminum in se conti­nentibus, ergo non sunt Astragali sed Orobi proprie lo­quendo.

Pag. 351. col. 2. pl. v. Astragalus Monspeliensium, Clus. Hist. & Hisp. male à Casparo Bauhino pro syno­nymo adhibetur cum Astragalo villoso flore globoso; quia Astragalus villosus flore globoso est Orobi species, à siliqua continente simplicem seriem seu ordinem semi­num; at Astragalus Monspeliacus siliquam producit, du­plicem seriem seminum continentem; deinde Casparus Bauhinus sui est oblitus, bis enim collocavit Astraga­lum Monspeliensem, semel hic pag. 351. & pag. 349. col. 1. pl. 11. associando eundum cum Securidacà lutea minore corniculis reflexis, ubi legitur Astragalus Mon­speliacus Clus. Hist.

§. 6. ARACHYDNA.

QUaedam, ut scribit Theophrastus 1. Hist. 11. exradicibus differentias praeter praedictas sortiun­tur ( [...]) hoc est seu Arachydnae radix, ejusque quod si­mile est Araco: ambae namque fructum non minorem superno afferunt, &c. Neutrum aut folium, [Page 99] aut folio simile quicquam gignit, utrumque potius velut [...] est, hoc est infra supraque ter­ram fructum edit. Plinio l. 21. c. 15. Arachydna & Arachos (potius Aracoides) &c. Vox haec [...] composita videtur: [...] enim Cicerculae species est, quam haec foliis & fructu refert; [...] vero tuber significat, cujusmodi similitudinem quandam radices habent.

Arachydna est planta leguminosa alata, id est, cujus singulis costis mediis plurima hinc inde ex opposito folia binatim seu conjugatim adnascuntur, cordata aut acuta, uno extremum claudente, hoc commune ipsi est cum plurimis aliis hujus Sectionis; sed praecipua differen­tia specifica consistit in modo productionis siliquarum; nam siliquas tam supra quam infra terram gignit, quod aliis hujus sortis denegatur, nisi Lathyro cuidam minori (qui minor [...] à nobis dicitur in cap. 1. hujus Sectionis) & trifolio tricocco reticulato, Gastonio fru­ctum pariter supra infraque terram in siliquis suis producente: de postremo dicemus inter Trifolia arvensia infra in hac Sectione.

Arachydna, Viciae similis planta, supra infraque terram fructum edens, nobis. Arachydna Cretica Belli (quo nomine totam plantam transmisit) Arachydna Cretica seu potius Aracoi­des Hon. Belli, I. B. Planta haec omnino nova est, cujus semen ex Cretae Insulae oppido Cy­donia, primo ab Honorio Belli transmissum in Italiam, & satum pullulavit; neque ante Hono­rium Bellum quisquis Botanicus earum plantarum aliquod genus descripserit, quae amphicar­pae à Theophrasto dicuntur, licet Caesalpinus Dentariae speciem (quae bulbosa authoribus di­citur, sed perperam; sobolifera potius & aptius nobis denominatur) Arachydnam faciat, quae cum Theophrasti Arachydna meo quidem judicio nil commune habet; quum Dentaria sit te­trapetala siliquosa, flores & siliquas producens consequenter, & aliquando sobolem loco si­liquarum: hoc etiam contingit Lilio rubro bulbifero atque Allii quamplurimis speciebus, pro­ducere scilicet simul & semel flores & fructum & sobolem pariter, id est, loco florum & ca­psularum producunt bulbillos in summis caulium alis. Planta autem haec utrinque (id est supra & infra terram) fructum fert & ideo merito Arachydna seu potius Aracoides J. Bauhino dicitur. Et licet Theopstrastus l. 1. c. 11. Arachydnam aut id quod Araco simile est, foliis carere affir­met, textum tamen corruptum merito quis dubitate poterit. Nam cum Theophrastus stir­pem Araco similem describat, necesse est similitudinem harum esse aut floris, aut fructus, aut foliorum. Aracus vero duplex ab authoribus habetur ut supra innuimus in doctrina Ara­chi, unus Lathyro similis, qui per [...] scribitur & Lathyrus dicitur, alter per [...] & inter Lentes nascitur. Teste Galeno 1. de Alim. facultatibus, c. 27. silvestre quoddam semen rotundum ac durum, Ervo (que) exilius datur quod & Theophrastus, l. 8. c. 8. affirmat, asserens quod Aracus in Lente oriatur, & sit res scabra. Cum autem planta haec nostra caule & foliis è regione si­tis Lenti sit similis, semenque durum, & Araci seminibus non dissimile ferat, Orobo La­thyroque minor, & fructum sub terra, circa radices & in caulibus gerat; merito Arachydna aut Aracoides dicenda videtur. Ergo non obstante authoritate Doctissimi & emunctae naris Philosophi, simul & Botanices peritissimi Caesalpini, qui dum Dentariam soboliferam con­stituere vult Arachydnam, cadit causa, & doctrinam Theophrasti aperte eludit: quare pari jure non possumus nos constituere bulbosas plurimas plantas, ut Lilium rubrum & Allii varias species (quippe soboliferas) pro Arachydna Theophrasti, imo & multas alias? sed quamnam haberent cognationem aut affinitatem cum Arachydna Theophrasti, nec ego, nec quivis ocula­tus Botanicus percipere poterit. Ea autem Theophrasti verba, quod folia non ferat Arachy­dna, ad Arachydnam Aegyptiam potius referenda videntur, quam ad Aracoidem nostram, quae ita describitur. Herba est dodrantalis, foliis Leguminis, Lentis, vel Viciae minoribus, brevioribus & cordatis, seu cordis formam referentibus, paululum aculeatis, binatim seu con­jugatim [...] adhaerentibus; viticulis tenuibus constat, quorum extremis flores haerent papi­lionacei purpurei, Viciae instar, quoad formam. Circa radices etiam sub terra siliquas fert parvas, Lentis siliquis similes, in quarum singulis modo unum, modo bina semina totunda, nigra, alterius vero non nigrum est semen sed Orobo simile. At quos fructus in caulibus profe­rat, hactenus non potuit observare Johannes Bauhinus; plurimis negotiis impeditus, cam tem­pestatem anni qua floruit & fructum tulit non observavit. A rusticis [...] (id est agrestis Lens) vocatur in Creta. Inter segetes & Legumina invenitur & negligitur, ideo vobis in­quit Honorius Bellus tantum fructum mitto, mitto etiam Orobi, Arachi & Lathyri semina, ut horum Leguminum in hac Insula nascentium differentiam commode observare possitis. Haec Honorius Bellus. Johannes Bauhinus observavit semen nigrum, Viciae sativae simile esse, den­tibus [Page 100] durum attritu, sapore Pisorum, medulla alba: cui album simile forma, sapore & du­ritie. Ejus figuram ex planta siccata quam misit Honorius Bellus parandam curavimus inquit Dalechampius. Sata enim non provenit. Iconem etiam Clusii, quamvis falsa videretur, de­lineandam curavit Johannes Bauhinus. Clusius eandem proposuit Exot. l. 4. c. 16. quam i­ta describit; nullos habet capreolos &c. Omnes & Honorius Bellus & Carolus Clusius confu­se admodum scribunt de hac planta, cujus semen si haberemus recens collectum ex quo plantam integram siliquis & supra & infra terram onustam, producere possit, Lathyri minoris amphicarpi nostri instar, tolleret omnem suspicionem. Iconem utramque in hac Tabula exhibitam ab authoribus, ex Honorio Bello & Clusio & Dalechampio exsculptam, per incuriam & supinam negligentiam ex duabus plantis compositam, pro diversis speciebus disponendam conjicimus: ut ut sit priorem & posteriorem figuram Orobum melius repraesen­tare, & amphicarpum dici, & cum Arachydna Theophrasti melius convenire autumamus. Lo­cus indicatur satis manifeste in titulo: floret aestate; & autumno perficiuntur semina in si­liquis tam infra, quam supra terram: de viribus nil apud authores constat.

NOMINA.

Arachydna seu potius Aracoides, Hon. Belli I. B. Arachydna Cretica, an potius Aracoides Theo­phrasti, Ponae. Arachydna planta amphicarpa, an Aracoides Theophrasti, I. B. Astragalus Dioscoridis quibusdam Chabraei in Sciographia Pag. 153. an Araco [...] Theophrasti, Clus. Ex­ot. l. 4. cap. 16. Viciae similis planta supra infraque terram fructum edens C. B. P. variat se­men in siliquis ad radicem, in aliis nigerrimum, in aliis Orobo simile, in aliis variegatum. Ara­chydnae icon Clusii I. B. semina Viciae sativae seminibus similia, (ex Cretae Cydonia ab Honorio Bello missa ad Clusium) siliquas habet erectas & ideo nos Arachydnam hic inter Legumina [...] siliquis erectis donata collocavimus.

§. 7. GLAUX HISPANICA.

Glaux Hispanica, Clus. Hist. Lob. Lugd. Tab. Glaux Dioscoridis, Ger. Haec leguminosa planta pusilla ternis quaternis assurgit cauliculis, dodrantem altis, gracilibus, incana lanu­gine pubescentibus: foliis serie & dispositione quadam secundum longitudinem costae utrinque adhaerentibus in Viciae aut Astragali modum, mollioribus tamen, superne vi­rentibus, inferne incana lanugine obsitis, gustu nonnihil amaro: flores extremo caulicu­lorum fastigio innascuntur conferti capituli more aut spicae brevioris & obtusae, Glycyr­chizae echinatae floribus forma & colore perquam similes, suntque purpurei: radix candi­cans & exilis, quae an vivax sit asserere nequeo. Glaux Hispanica dicitur, quia nusquam a­libi quam ad ripas fluminis Thormi Salmanticam alluentis, paulo infra eam urbem à Doctis­simo Carolo Clusio observabatur nomine vulgari carens: Glaucem Hispanicam appellavit i­dem, quia nullam inter plantas quae Glaucis nomine à recentioribus describuntur, magis ad amussim Dioscoridis descriptioni respondentem invenit Clusius. Floret Junio; & sub exi­tum Julii aut initium Augusti semen suum perficit. Locus determinatur in hac explicatione supra. Virium aut facultatum non meminit Clusius, nec alii ex ipso transcribentes au­thores.

NOMINA.

Glaux Hispanica, Clus. Hist. Park. I. B. Glaux Clusii, Lob. Lugd. Tab. Glaux Dioscoridis, Ger. Anthyllis altera Lenti similis, Dod. Ciceri silvestri minori affinis si non idem, an Glaux Anguil­larae, C. B. P. Quia siliquae non describuntur à Carolo Clusio caeterisque authoribus ex ipso transcribentibus, an sit siliquis propendentibus ut sunt Ciceris, an erectis, quod nos valde su­spicamur à brevitate petiolorum florum, & ideo nullatenus Ciceri affinem concludimus, ut su­pra inter Hallucinationes Casp. Bauhini de Cicere asseruimus.

§. 8. HEDYSARUM ARGENTEUM.

Hedysarum argenteum Creticum Prosp. Alp. Exot. Inter varia Hedysari securidacaeve ge­nera unum Creticum argenteum est maxime herbariis commendatum, argenteis floribus or­natum, [Page 101] elegantissimoque florum candore haec planta conspicue cernitur: quae est fruticosa, & folia habet complura Ciceris similia, at (que) flores argenteos Trifoliorum floribus proximos, mul­tos in cauliculorum cacumine simul congestos, parum olentes, gustu subdulci amarescente; à floribus singulis singula cornicula proveniunt, in quibus sunt semina parva rotunda. Pro­cul dubio haec planta Hedysarum maxime aemulatur à Dioscoride descriptum, hisce profecto verbis inquiente, Hedysarum (quod unguentarii Pelicinum, id est Securidacam vocant) fru­tex est foliis Ciceris, semen ruffum in siliquis fert corniculorum modo aduncis, quod anci­pitem securim aemulatur unde nomen accepit, amarum gustu, stomacho utile in potu. Ad­ditur in antidota. Nascitur in segetibus & Hordeis. Galenus addit, amarum & subacerbum apparet, quamobrem potum gratum est stomacho, & viscerum obstructiones expurgat. Plan­ta haec est perpetua & ne vel hyeme se foliis spoliat, teste Prospero Alpino.

§. 9. Herba Viva seu Sentiens vel Mimosa foliis alatis, cauli adnatis, sine impari extremum costae claudente.

HErba viva dicitur, eo quod si quis eam quavis re tangat, folia illico contrahat & sub te­nues suos ramulos recondat, si vero quis apprehendat, subito licet, adeo marcida conspicia­tur, ut flaccida & quasi exsiccata existimetur, attamen si quis manum retrahat illico nito­rem & praestinum vigorem recuperat: toties marcescit aut revirescit, quoties comprehenditur, vel manus, aut quodlibet tangens ipsam, ab ea retrahitur. Herba mimosa nuncupatur, quoniam ma­nu admotâ senescit & marcescit, manu autem remotâ, pristinum virorem & vigorem recipit, sed non adeo celeriter recuperat, ut eundem perdidit post tactum: colore est Glycyrrhizae, & omnibus notis cum alatis plantis Leguminosis, foliis binatim seu conjugatim costae mediae adhaerentibus praecipue cum Acacia & Foenograeco convenit, quoad appositionem foliorum, sine impari tamen extremum costae claudente.

Herba mimosa constat singulari radice, non crassa quidem, sed durâ & lignosâ, rarisque fi­bris praeditâ, à quâ terni aut quaterni cauliculi exibant breves, qui statim in aliquot tenues virgas humi procumbentes & in ambitu sese spargentes diffundebantur; ad singulos nodos fre­quentes, longas tenuesque costas agentes, quaeque erant cubitalis longitudinis, interdum longi­ores, teretes, lentae, quibusdam spinulis latiuscula basi insidentibus praeditae, quemadmodum in Rubi ramis videre licet, minoribus tamen, rarioribus, minus (que) firmis; eaedemque rursus in gra­ciliores ramos dividebantur, frequentioribus spinulis obsitos, quorum nodis inter binas ap­pendiculas alternis exoriebantur tenerrimi ramuli foliolis suis binatim & è regione obsiti, quae numerosà serie quadam, pari utrinque numero costae mediae adnata erant, nullo impari aut singulari extremum costae claudente, tenella admodum & virentia, valde similia Acaciae fo­liolis (quae dum primo prodibant, tenui, incana lanugine pubescebant; ut ex ramulo suis parvis ramulis & foliolis onusto observare quilibet intuendo ipsam plantam poterit: flores pa­pilionaceos ferre (etiamsi nunquam apud nos florentem hucusque conspicere licuerit) neu­tiquam dubitamus: siliculas seu capitella in involucris plurimis, tenuibus, angustis, & spi­nosis veluti, producit; inter quae semina latent orbiculata, plana, nigra, aliquando subruf­fa, in medio tumentia, ut videre est in seminibus sculptis. Siliquam itidem longam alterius hujus speciei assculpendam curavimus. Vide plura de speciebus plurimis diversis Herbae mi­mosae seu sensitivae, nuperrime detectae in App. ad Legumina, quò impraesentiarum lectorem relego.

LOCUS & TEMPUS.

Hanc plantam à Jacobo Gareto versus extremum Octobris anno 1599. accepit Carolus Clusius mis­sam ad praedictum Jacobum Garetum ab illustrissimo viro, Comite tunc temporis Cumbriae, ex In­sula Divi Johannis à portu diuite (dicto Porte rico) reduce. Herba sentiola id est sensitiva seu sen­sifica Lusitanis nominata. Linscot. p. 4. Indiae Orientalis c. 17.

TEMPERAMENTUM & VIRES.

Folia Herbae mimosae incisa & contusa, odorem herbaceum emittunt, succumque glutinosum seu mu­scilaginosum, qui inter digitos agitatus & deinde in ore detentus sine deglutitione ulla, sapo­rem amarum relinquit & ingratum, quique palatum parum exsiccat: radix saporis est modera­te grati absque amaritudine, odoris fortissimi recens collecta ut Allium, non solum odoratum of­fendit, sed & caput impetit, tantaque cum vi, ut ei adstantem resilire oporteat: adde quod no­xia sit transpirationi; masticata relinquit in ore pro mediocri tempore maximam siccita­tem. Puto inquit Guiliel. Piso hanc plantam maximum damnum generi humano adferre cui o­mnino est exitialis, sicut & reliquae omnes plantae mimosae quae à Guilielmo Pisone & Georgio Marcgravio describuntur. Parva hujus foliorum pulverisatorum dosis sufficit privare homi­nem vita, eandem aut in cibo aut potu porrigendo, & tamen hujus folia impune comeduntur à pecoribus. Plura dicemus de Herbae mimosae speciebus earumque viribus in App. ad Legumina.

NOMINA.

Herba mimosa, viva seu sentiens, &c. nobis. Herba mimosa, Lugd. Eadem figura à Dalechampio in Hist. Lugdunensi proponitur, quae ab Acosta sub nomine Herbae mollis seu herbae delicatae vulgo, C. B. P. (Clusius diversam figuram ab Acostae figura proposuit, herbam mimosam nominans, & melius) Herba viva foliis Polypodii, C. B. P. Herba viva Guilland. Acostae, Lugd. Cui & Her­ba amoris, Herba sentiola, id est sensifica Lusitanis, Linscot. Part. 4. Ind. Oriental. c. 17. an Aeschionomene Apollodori Scalig. Lugd.

HALLUCINATIONES CASP. BAUHINI. Aliorumque Authorum.

PAg. 359. Herba viva foliis Polypodii, C. B. P. & p. 360. Herba mimosa foliis Foenograeci silvestris, C. B. P. Cum hae plantae sint papilianaceae siliquosae ala­tae, seu [...], debent inter suae sortis plantas dis­poni, Legumina scilicet, non autem inter Polypodium & Muscum, quorum alterutri generi neutiquam accedit; à nota essentiali, spreta dispositione foliorum alatorum Polypodij, debet haec planta ad Legumina amanda­ri, non autem huc tanquam proles notha & spuria in­ter plantas omnino nota generica à Herba mimosa di­screpantes.

§. 10. TRIBULUS TERRESTRIS.

T [...] Tribulus Latinis dicitur, quod siliqua plantaque muricata sit: & ut Theophrastus 6. Hist. 5. Tribulo peculiare est, quod tegumentum fructus aculeatum gignit.

Genera duo sunt Dioscoridi l. 4. c. 15. alterum terrestre, alterum aquis familiare: terrestris Theophrasto genera duo: unum folia Ciceris habet, nullis spinis aculeatum; alterum foliis est spino­sis. At plinio, l. 22. c. 10. Tribuli unum genus in hortis, alterum in fluminibus, & l. 21. c. 16. Tribulo uni Cicerculae folia, alteri aculeata tribuuntur.

1. Tribulus terrestris Ciceris folio, seminum integumento aculeato, nobis. Tribulus ter­restris Ciceris folio fructu aculeato, C. B. P. Terrestris, Clus. Hist. Matth. Dod. & HIst. Lob. Tribulus terrestris herba est multis viticulis gracilibus, humi stratis, praelongis, cubitalibus plerumque praedita, quos frequentes nodi distinguunt; quibus adnascuntur alata seu con­jugatim posita folia ex adverso, numerosa, costae mediae adhaerentia, Ciceris foliorum more, quibus primo intuitu valde similia sunt, subacri gustu cum quadam astrictione: flores ex sin­gulis alis longis petiolis innixi, flavi, Potentillae floribus forma pares, sed minores; singulis flo­ribus evanescentibus succedunt singulae fructus capsulae spinis plurimis stipatae, quinquepar­titò divisae seu quinque distinctis loculamentis separatae, in quibus singulis latent unum, bi­na saepius, nonnunquam terna semina: radix interdum minimi digiti crassitudinem aequat.

LOCUS & TEMPUS.

Tribulus terrestris, Dod. Hunc ad arvorum semit as, in quibus Melopepones Salmanticae seruntur, fre­quentissime reperiebat Car. Clusius hortulanis & vinitoribus illic valde molestum & ex [...]sum, quoniam fructu ejus (qui per maturitatem facile deplanta decidit) firmis aculeis praedito, pe­des illorum nudi graviter offenduntur. Nos copiose in sabuletis ad oram maritimam secundo ab ur­be Rupellensi lapide illum offendimus inter Phillyream angustisoliam & Smilacem asperam; caulicu­los suos ad binos aut ternos cubitos, humi stratos gerentes; in sabulosis illis aridis & fervide calidis Julio & Augusto florentes, & mense Septembri & Octobri semina perficientes. Clusius itidem memi­nit se olim hunc Tribulum terrestrem frequenter crescentem observasse in agro Monspessulano, in­ter Oliveta, sub ipsis fere urbis moenibus. Hispani apud ipsos Abrojos vocabant. Tribulum hunc terrestrem esse [...] noluit audacter asserere Carolus Clusius, sed optime quadrare asserit alteri ex Tribulis Theophrasti descripto l. 6. Hist. plantarum, [...] videlicet, tametsi hic non sit valde praecox locis in quibus sponte nascens observatur. Apud Hispanos in arvis frequens, fru­gibus infestus Tribulus terrestris, inter terrae morbos potius (teste Plinio) quam inter terrae pestes numerandus: cauliculos ad quinos pedes humi stratos protrudens nonnunquam invenitur.

TEMPERAMENTUM & VIRES.

Salmanticenses ejus decoctum ad Pituitam crassosque humores incidendos & evacuandos felici suc­cessu clysteribus injici praedicabant: cum tamen Galenus terream & frigidam qualitatem Tribu­lo terrestri tribuat, Dioscoridem sequutus: fructus ejus in vino maceratus & epotus (cum sit tenuium partium) & impositus commorsis à vipera opitulatur: cum vino etiam auxiliatur con­tra venena: decoctum ejus respersum pulices necat.

NOMINA.

Tribulus terrestris Ciceris folio, seminum integumento aculeato, nobis. Tribulus terrestris Ciceris folio, fructu aculeato, C. B. P. Tribulus terrestris, Matth. Cord. in Diosc. Gesn. Hort. Lacun. Tur. Dod. Ad. Lob. Clus. Hist. & Hisp. Caesalp. Lugd. Cast. Cam. Park. I. B. Tribulus Theophra­sti Anguill.

HALLUCINATIONES CASP. BAUHINI Aliorumque Authorum.

TRibulus terrestris cum nec florem papilionaceum, nec siliquam, nec semen Leguminum more profert, ideo male disponitur inter Ornithopodium & Onobry­chidem perfecta Legumina: sit planta heteroclita & sui generis, à floribus pentapetalis flavis, Pentaphylli flo­ris instar, & capsulis spinosis, quinquepartitis, seu in quinque loculamenta distincta divisis, inque singulis sin­gula aut bina, aliquando terna semina continentibus. Propter dispositionem foliorum alatorum è regione bi­natim seu conjugatim positorum, & rachi seu nervo medio adhaerentium, Leguminum multorum hic in hac Sectione contentorum more, ipsis eundem adjunximus (nescientes quo alio referre) donec aptior ei invenia­tur locus.

LEGUMINA SIVE Siliquosae Papilionaceae siliquis gemellis duplicem seminum seriem continentibus donatae.

CAPUTV. ASTRAGALUS; TRAGACANTHA.

§. 1. ASTRAGALUS.

A [...] (latine etiam Astragalus) Dioscoridi l. 4. c. 57. frutex parvus est, & foliis & ramis Ciceri similis: flores purpurei parvi: radix rotunda Raphani modo grandis, &c. Plin. l. 26. c. 8. Astragalus folia habet long a incisuris multis obliquis circa radicem; caules tres aut qua­tuor, foliorum plenos; florem Hyacinthi; radices villosas, implicatas, rubras, praeduras.

TABULA IX.
  • Astragalus
    • Purpureus—vel caeruleus
      • Perennis
        • 1. Spicatus Americanus scandens caulibus, radice tuberosa donatus, nobis. Apios Americana, Corn. Terrae Glan­des Americanae seu Virginianae, Park.
        • 2. Spicatus Pannonicus, nobis. Onobrychis, 1. Clus. Hist. Tab.
        • 3. Monspeliensis, nobis. Astragalus Monspeliensium, I. B. Chabr.
        • 4. Floribus Viciae majoribus caeruleo-purpurascentibus, vel fo­liis Tragacanthae, nobis. Onobrychis, 4. Clus. Hist.
        • 5. Floribus Viciae dilute violaceis aut caeruleis, nobis. Onobry­chis, 2. Clus. Hist.
      • 6. Annuus
        • Peregrinus siliquis utrinque serrae similibus, nobis. Securi­daca peregrina, Hedysarum peregrinum, Clus. Hist.
    • Luteus vel luteopalli­dus sive o­chroleucus
      • Perennis
        • 7. Spicatus floribus pallidis, nigris radiis notatis, nobis. O­nobrychis spicata floribus pallidis, nigris radiis notatis, C. B. P. Onobrychis 3. Clus. Hist.
        • 8. Procumbens vulgaris seu silvestris, nobis. Glycyrrhiza sil­vestris, Lugd. Glaux vulgaris, Lob. Icon. Clus. Hist.
        • 9. Siliqua gemella rotunda, vesicam referente, nobis. Cicer silvestre, Matth. Lugd. Cicer silvestre, 1. Dod.
      • Annuus
        • 10. Monspeliacus procumbens, nobis. Astragalus Monspeli­ensium, Clus. Hist.
        • 11. Baeticus maritimus seu Apulus rectus, nobis. Astraga­lus marinus Baeticus, Park. Vicia sesamacea Apula Co­lum.
        • 12. Siliquis & foliis hirsutis, floribus parvis, nobis. Foeno­graeco silvestri Tragi in quibusdam accedens Planta, I. B. Chabr.
  • Tragacan­tha seu Po­terion
    • 1. Massiliensis foliis incanis perseverantibus seu non deciduis, flore albo, nobis.
    • 2. Granatensis foliis incanis caducis seu deciduis, flore albo, nobis. Spina Hirci mi­nor, Ger.
    • 3. Humilior floribus luteis, nobis.
    • 4. Granatensi magnitudine par, floribus speciosis purpureis, nobis.
    • 5. Humilior speciosior densius ramificata, nobis.
    • 6. Cretensis seu Idensis nigra, tota echinata, nobis.
    • 7. Tota spinosa Echinum referens unde Echinus herbaceus, nobis.
Explicatio Tabulae nonae, Sectionis secundae.

POst deductionem Leguminum seu siliquosarum papilionacearum bivalvium non Scan­dentium, tam siliquis propendentibus quam erectis praeditarum; jam sequuntur in hac Ta­bula ꝯna hujus capitis quinti Legumina, seu Siliquosae Papilionaceae siliquis gemellis & dupli­cem seminum seriem seu ordinem concludentibus donatae. Primo notam genericam subalter­nam, & omnibus in hac Tabula ꝯna contentis essentialem (more solito nostro) assignabi­mus. Omnes siliquosae papilionaceae, in hac Tabula memoratae, habent folia alata, binatim seu conjugatim costae mediae adhaerentia, uno extremum costae claudente, quod huic generi subalterno cum multis aliis in hac Sectione explicatis & explicandis est commune; flores o­mnium etiam sunt papilionacei, sive sint majores, sive minores, cujuscunque magnitudi­nis aut coloris, sicut & reliquorum omnium hujus classis intermediorum generum. At cum hoc solo discrimine intercedente, quod post flores deciduos succedat singulis siliqua gemel­la, id est singulae siliquae sunt duabus cellulis distinctae, vel duplicem seminum seriem in se con­tinent: quae semina, Legumina caetera hujus tribûs seu classis cùm redolent, tum masticatione sapiunt, duplici membrana tenui, aut membranacea tunica duplicata disterminante du­plicem illum ordinem seminum: atque haec in genere de Symbolo seu tessera communi Astra­galorum, in introitu dixisse aequum judicavimus. Observamus omnes Botanicos quotquot sunt, qui hucusque historias generales plantarum in lucem edidere, Astragali vocem pluri­mis plantis leguminosis adaptasse, quemadmodum perspicue & clare apparet in nominibus suis plantis assignandis in superiore Tabula descriptis, quae neutiquam dicendi suissent A­stragali, sed Orobi, propter rationes illic redditas. Subit animum jam summa admiratio dum tot doctorum hominum scripta de re Botanica evolvo, & profundius penetro, perpaucos finem ultimum rite considerantes extitisse, id est, modum florendi, capsulas & semina pro­ducendi, qui in plantis omnibus est regula infallibilis; nam quaecunque plantae ad eundem modum florent & capsulas seminales & semina conformia producunt, procul dubio eodem de­bent reduci, ibidemque collocari, naturâ non variante finem ultimum; nos hacratione du­cti, & ex libro naturae variis & reiteratis observationibus, non ex libris scriptis instructi, sae­pe saepius meditando, complurimas plantas observavimus in vasto vegetabilium oceano à fine ultimo congeneres, ab authoribus diffuse sparsas, atque diversis titulis & variis denominati­onibus à nomenclatoribus, suis posteris obtrudi, quare ob conformitatem siliquarum omni­um plantarum in hoc capite dispositarum, easdem huc revocavimus, & in unum caput con­jecimus, non obstante varia denominatione authorum, qui separandas jungunt & jungen­das separant plantas. Hoc cuilibet clare cernenti, & res ipsas mecum consideranti appare­bit, in subalterni seu intermedii hujus generis Leguminum enodatione seu enucleatione. Brevi­ter Astragalus est planta papilionacea alata seu folia sua binatim seu conjugatim costae mediae adhaerentia producens, & unum impar extremum costae claudens (hoc commune huic cum multis & quasi omnibus hujus Sectionis stirpibus:) flori papilionaceo deciduo succedit sili­qua gemella, duplicem seriem seminum in se continens, & duplici membrana tenui seu tuni­ca membranacea duplicata praedita, separante duplicem praedictum ordinem seminum.

ASTRAGULI PERENNES.

1. AStragalus perennis spicatus Americanus scandens caulibus radice tuberosa donatus, no­bis. Apios Americana, Corn. Terrae glandes Americanae sive Virginianae, Park. Haec elegans Astragali species ex America ad nos delata, radicem habet divisam in multas alias subrotundas & oblongas, in medio torosas (Olivarum magnitudine) radiculas, & mediis fibris inter se cohaerentes ad modum Terraeglandium nostratium, à quibus veris initio surcu­los seu sarmenta multa vitilia, non valida, Convolvuli modo pullulantia edit, quibus pro­ximis quibuscunque adminiculis appositis sese circumvolvit, & illaqueat pedamentis aut perticis, quarum proceritatem summam (si sit planta adulta) crescendo assequitur: folia hinc inde nascuntur è regione disposita, nunc septem, nunc novem, uno ad extremum co­stae numerum imparem faciente; singula sunt Asclepiadum foliorum figurâ aemula, & breviore aut nullo quasi petiolo fulciuntur: flores fert papilionaceos, coloris obscure carnei, vel potius obsoleti seu fuliginei in spicam digestos, quibus succedit spica brevis, conflata ex pluri­bus [Page 106] siliquis gemellis in unum centrum caulis scilicet fastigium coeuntibus, sursum spectanibus, atque unicuique siliquae duplex est series seminum, septo medio ex duplici membranula te­nui composito, praedictam seriem seminum separante: folia ineunte Autumno, Octobri ali­quando mense decidunt, cauliculique tabescunt, & postea tubercula Olivaria radices consti­tuentia sub terram adolescunt, & hyeme tota interquiescunt & sequente vere regerminant. Siliquas ex Virginia, aliquot abhinc annis ad nos delatas & spicae in modum dispositas pin­gendas & sculpendas curavimus, quarum spicam integram & siliquam singularem apertam damus, in qua duplex series seminum evidenter apparet. Haec visenda lectori offerimus in Tab. nona: siliquas caeterorum Astragalorum, pari ratione ducti exhibuimus, ad confirman­dam doctrinam nostram novam, ex libro naturae depromptam, ut judicent aequi lectores Bo­tanici, nos nomina diversa authorum datâ operâ, & ex maturâ deliberatione mutasse, at­que omnibus & singulis hisce eâdem notâ generica affectis, idem ubique nomen genericum ad­aptasse, edoctos ex libro naturae, (uti passim à nobis factitatum in classibus seu tribubus plan­tarum disponendis,) non ex authorum confusissimorum lectione. Vide Tab. aeneam 9. Sect. 2.

2. Astragalus purpureus perennis spicatus Pannonicus, nobis. Onobrychis 1. Clus. Hist. Tab. Haec Astragali secunda species cubitales plerumque edit caules multos, (si vetusta sit i­psa planta) rotundos, duros, humi procumbentes, in quibus frequentia sunt folia Lenti simi­lia, angusta, hirsuta, seu lanugine quadam obducta, dena, duodena, aliquando plura uni costae ex adverso haerentia, uno impari extremam costam occupante, gustu amaro & ingrato: ex alarum cavis oriuntur ramuli similibus foliis septi, ex iisdem cavis alis dodrantales exeunt pediculi striati, multos ferentes flores Trifolii florum aemulos, oblongiusculos, eleganti purpurâ nitentes, inodoros, confertim, & veluti spicam trium interdum unciarum longitudinem ae-quantem efficientes, nonnunquam etiam longiorem, praesertim quando in semina abeunt i­idem flores, quae bifidis brevibus turgidiusculis vasculis seu folliculis continentur, duplice ordine conflatis, quibus insunt semina exilia, dura, nigra; sapore eodem ingrato forte cum aliis Leguminum seminibus: radix illi magna, longa, dura, in obliquas nonnullas fibras sese spargens utplurimum, ad pediculorum ex cavis alis exortum. Planta est vivax ac perennis, de novo recentes fibras agens. Vide Tab. 9. Sect. 2.

3. Astragalus purpureus perennis Monspeliensis, nobis. Astragalus Monspessulanus, I. B. Haec Astragali perennis species radice est lignosa, dura, crassitudine digitali & crassiore, longi­tudine cubitali, dulci, intus alba; cujus cortex crassus, subfuscus, antequam è terra erum­pit; radix dividitur in aliquot portiones sive capita tres quatuorve digitos longa, ut nisi quis profunde fodiat multas esse plantas separatas existimet, ex quibus singulis prodeunt caulicu­li simplices, concavi, rubentes, foliolis vestiti brevibus, in mucronem acutum desinenti­bus, pilosis, arescentibus, crebris, sic ut ad costam imam adnexa foliola viginti, & unum impar extremum costae claudens adnumerare quisquam poterit; in virgularum extremitate flo­res multi, non multum floribus Polygalae Gesneri dissimiles, purpurei vel caerulei, interdum sed raro albi, non in spicam digesti, sed conglomerati in summum apicem caulis, Trifolii florum aemuli, sed majores, quibus singulis succedunt siliquae binas uncias longae, incurvae, rubentes & teretes, continentes semina minuta reniformia in duplici siliqua, duplici ordine disposita: ut aperte apparent in siliquis sculptis. Vide 9. Tab. Sect. 2.

4. Astragalus perennis floribus Viciae majoribus caeruleopurpurascentibus vel foliis Traga­canthae caeruleopurpurascentibus, nobis. Onobrychis foliis Viciae majoribus vel foliis Traga­canthae, C. B. P. Onobrychis, 4. Clus. Hist. Quartus hic Astragalus multa folia promit ab eâ­dem radice, Lenticulae aut Tragacanthae foliis proxima, uni similiter costae adhaerentia, mol­liora tamen, & lanugine candicante pubescentia; lento primum gustu, deinde amaritudinem relinquente, postremo linguam vellicante: nascuntur inter foliorum & caulium alas cauli­culi fere dodrantales, supini, exiles, quadam etiam lanugine obducti, aliquot flosculis o­nusti Viciae silvestris aut Lenticulae florum magnitudine, colore ex caeruleo purpurascente: quos excipiunt siliquae pusillae geminis cellulis constantes, in quibus singulis latet seminum ordo singularis (quod cum adhuc immaturum esset, probe non potuit observare Carolus Clusius) sicut in omnibus hujus Capitis Astragali speciebus: radix crassiuscula, quae mul­tas ex se obliquas fibras agit; & propagines & ramulos dodrantales humi fusos, in latera hinc inde emittit. Astragalus Monspeliano candidior, Onobrychis quorundam Chabraei, vide­tur mihi eadem planta cum hoc Astragalo quarto. Vide App. ad Legumina.

5. Astragalus floribus Viciae dilute violaceis aut caeruleis, nobis. Onobrychis floribus Viciae dilute caeruleis, C. B. P. Onobrychis secunda Clus. Hist. Astragalus hic multos ex eâdem ra­dice [Page 107] promit cauliculos vimineos, pedales, nonnunquam longiores, humi fusos, crebris no­dis distinctos; & ex his costae exeunt, alata folia duodecim, sedecim, aut octodecim, aut plura ferentes, extremo semper numerum imparem faciente: prodeunt deinde ex alis tenues pediculi seu virgulae, flosculos in spicam confertos gerentes, Pisi aut Viciae florum formâ, sed lon­ge minores, colore dilute caeruleo, vel ex caeruleo purpurascente: hisce succedunt exiles siliquae duplicatae, aliorum more, continentes pusillum semen, renis formâ, nigrum: radix mi­nimi digit crassitudinem fere aequat, dura, lignosa, contorta, oblique se spargens, & alte sub terram se condens, rarisque fibris donata, quae summa parte in aliquot capita extuberat, è equi­bus singulis annis novos cauliculos fundit. Vide App. ad Legumina.

6. Astragalus purpureus annuus peregrinus, siliquis utrinque serrae similibus, nobis. Se­curidaca peregrina, Hedysarum peregrinum, Clus. Hist. Radix longiuscula cum aliquot fi­bris cauliculos protrudit angulosos, inque ramulos subdivisos; ex singulis geniculis costae o­riuntur, ex quibus singulis proveniunt foliola multa, binatim & conjugatim ex opposito si­ta, Viciae caeterorumque Astragalorum modo, sed nonnihil cordata; ultra 20 aliquando suppu­tantur, quae definunt in unicum foliolum extremum costae claudens, atque hoc est commune omnibus hujus classis, utplurimum capreolis carentibus: ex superioribus cauliculorum alis oriuntur pediculi longi, in quorum summis extremitatibus apparent flosculi hiantes, papi­lionacei, rubelli, pares Viciae floribus, quae Cracca dicitur minor: floribus pluribus sic dispo­sitis, plures simul junctae succedunt siliquae paululum recurvae, ex uno communi pediculo de­pendentes, utrinque dentatae serrae in modum, earundemque in medio, nervo lineave curren­te separatae suprà, infra tantum leviter notatae, atque in harum singulis loculamentis hinc in­de distributis, si in convexa parte aperiantur, semina gemino versu apparent exigua, compressa, convexa tamen, Lentis colore, cujus seminibus sunt multa minora, leviterque sinuata. Vide Tab. 9nae aeneae plantam 8am.

7. Astragalus perennis spicatus floribus pallidis, nigris radiis notatis, nobis. Onobrychis spicata floribus pallidis, nigris radiis notatis, C. B. P. Onobrychis 3. Clus. Hist. Tab. Astra­galus hic septimus sesquicubitalibus assurgit ramis, rectis, firmis, duris, viridibus, in quibus folia Viciae instar silvestris sunt, longa, angusta, duodena aut quindena, totidem ex adverso ei­dem costae adhaerentia, unum etiam impar extremae costae insidet, omnia lanugine sunt obducta; gustu ingrato & amaro, nonnihil acri: ramuli extremis caulibus ex alarum sinu prodeuntibus insistunt palmares, & aliquando dodrantales, striati, qui in spicas flosculorum, Trifolii flores aemulantium, oblongiusculorum & pallidorum definebant, quibus impressi sunt quidam radii nigricantes: hisce succedebant siliquae mucronatae, duabus cellulis constantes, in quibus later se­men Foenograeco pene simile, sed minus & nigrum: radix ei crassa, dura, lignosa, longa, a­liquot fibris donata, candicans & perennis. Vide App. ad Legumina.

8. Astragalus luteus perennis procumbens vulgaris seu silvestris, nobis. Glycyrrhiza sil­vestris, Lugd. Glycyrrhiza silvestris floribus luteopallescentibus, C. B. P. Glaux vulgaris, Lob. Clus. Hist. Crassa radice nititur haec Astragali nobis sic nuncupati species, propter ra­tiones à nobis supra allatas, non obstante diversorum authorum parùm aut nihil rationi inni­tentium diversâ denominatione, & ipsorum nominandi formulis spretis, sic appellavimus. Est enim haec Astragali species planta leguminosa, ramos vimineos per terram spargens, tres aut quatuor cubitos longos, atque in fertili solo interdum longiores, teretes, glabros, fractu contumaces: folia instar Glycyrrhizae disponuntur conjugationibus quatuor, quinque aut sex, uno impari extremum claudente (quod tamen non est perpetuò) sunt ea vero, si seorsim sin­gula contempleris, Pisi silvestris foliis similia, superne ex viridi glabra, inferne ex viridi fla­vescentia ac hirsuta, saporem eundem habet quem radicibus reliquorum Leguminum inesse ob­servamus, non autem dulcem ut sunt Glycyrrhizae sativae, seu vulgaris Germanicae radices: ex foliorum porro alis pediculus circiter palmaris & aliquando pedalis enascitur, qui legumina­ceos crebros flores ex flavo pallescentes, aut potius cum Clusio loquendo ochroleucos susti­net: siliquae non minus floribus frequentes, incurvae, crassae, geminae, & duplici serie seminum in dorso sulcato praeditae sunt; si pars prona duplici membranula, hinc unâ, illinc alterâ con­flata aperiatur, illico apparet duplex ille ordo seu series seminum, quae disterminantur be­neficio duplicis membranae tenuis, plicatae, constituentis dorsum seu partem supinam sulca­tam, & claudentis semina, utplurimum reniformia, in hujus siliqua (sicut & in caeterorum hu­jus classis siliquis;) Foenugraeci minora & lucida, in quorum singulis sinus seu deliquium appa­ret sicut insculpitur aeri, & ut cernere est in planta 4ta Tabulae 9••.

[Page 108]9. Astragalus luteus perennis siliqua gemella rotunda, vesicam referente, nobis. Cicer silvestre, Matth. Lugd. Silvestre 1. Dod. Astragali haec quinta species cauliculos complures promit ramosos, humi decumbentes: circa quos folia sena, octona, hinc inde costam mediam amplectuntur, uno impari extremum claudente (hoc inquam omnibus quasi hujus Sectionis Leguminibus capreolis distitutis seu [...] ut Theophrasti voce utar est commune) sed ambitu folia hujus non sunt crenata, hirsuta tamen: flores in pediculis juxta alas è luteo pal­lescentes conglobatim prodeunt, atque singulis deciduis succedunt siliquae rotundae, nonni­hil hirsutae, maturae nigrae, vesicam parvulam flatu quasi distentam aemulantes, duplici tenui membrana duplicem seriem seminum etiam ut in reliquis derimente; in unaquaque serie seu loculamento laterali hinc inde continentur bina, terna, aliquando plura semina exigua, plana, splendentia, etiam reniformia; gustu Phaseoli, Pisi caeterorumque Leguminum: radix satis altè demittitur & serpendo sese propagat fibrisque aliquot firmatur. Vide Tab. 9nae plan­tam 5tam.

ASTRAGALI ANNU I.

10. Astragalus luteus annuus Monspeliacus procumbens, nobis. Astragalus Monspeliensi­um, Clus. Hist. Haec sexta secundum Tabulam nostram aeneam Astragali species radice niti­tur candidâ, fibrosâ, ex qua emergunt caules striati, cubitales aliquando in pingui solo, at in macro vix palmares, imo vix duas unicias longi: folia pinnata seu alata, aliorum hujus classis Leguminum more, Securidacae majoris minora, ad extremam oram fissa, humi strata: flores spicatim pediculi fastigio ordine insidunt ex luteo pallidi seu ochroleuci, loquendo cum Ca­rolo Clusio; quibus succedunt siliquae rotundae valde incurvae, imo parum abest, quin uter­que siliquae terminus seu sinis, id est, pars inferior ex capsula orta, & pars superior siliquam terminans coitu seu coalitu circulum efficiat; in singulis siliquis torosioribus & quasi rotun­dis & magis incurvis (uti dictum) est geminus seminum crassorum, quadrangulorum, ruffo­rum versus, cum sinu seu deliquio in eorum medio, gemina membranula tenui disseptus.

11. Astragalus luteus annuus Boeticus maritimus rectus, nobis. Astragalus marinus Boeti­cus, Park. Vicia sesamacea Apula, Colum. Hujus Astragali radix tenuis est, pusilla, flavescens, ex qua protruduntur caules rotundi, pedales & longiores in hortis, in macro solo vix palma­res & sesquipalmares: foliis pinnatis seu alatis & conjugatim positis, pilosis, costae mediae alternatim è geniculis ortae adhaerentibus donantur; inter alas ex sinubus caulium & costae mediae foliorum oriuntur pediculi breves admodum & vix conspicui, in quorum fastigio in capitulum congesti apparent plurimi flores papilionacei, parvi, ex pallido albicantes seu o­chroleuci, atque statim illis fatiscentibus succedunt totidem siliquae, quinae, senae, nunc plu­res, nunc pauciores, pro numero florum, gibbosae, torosae, oblongae, virides pilosae, siccae albescentes, erectae, curvo tamen cacumine silvestris Nigellae siliquis similes; fissuram aliorum Astragalorum in hoc capite contentorum more patiuntur, sed majorem & profundiorem in dor­so, & in prona parte (si aperiatur siliqua) intersepiente duplici membrana tenui conspici­tur duplex series seminum, quorum singula ossa sesamacca optime exprimunt, ut videre est in planta 7ma Tab. 9nae suntque colore fulvo, & sapore leguminoso si masticentur, caeterisque hujus classis conformia, sed majora, & siliquis reliquorum compositione respondentia. Vide Tab. 9nae pl. 7mam. Notandum est insuper siliquas quinas, senas simul junctas, in Icone hac & Fabii Columnae, brevibus aut nullis pediculis saltem conspicuis inniti, & idcirco facile in­duceremur concludere hujus Astraguli duas esse species, quarum prior erit haec jam delinea­ta, altera nobis apparuit species in horto publico Oxoniensi, cujus pediculi ex alis inter caules & folia exeuntes fuerunt biunciales & triunciales, sustinentes plurimos flosculos ochroleu­cos simul in pediculi fastigium congestos; quibus marcescentibus succedebant totidem sili­quae gemellae, crassae, glabrae, albae exsiccatae, & continentes in se semina triplo, imo quadruplo prioris Vicia Saesamacea Columnae dictae seminibus majora; unde primo à longitudine pedicu­lorum sustinentium in summa parte plurimas siliquas, gemellas, glabras, crassiores multo cae­terorum suae familias Astragalorum siliquis, & semine omnium etiam maximo onustas; con­cluderemus lubenter hanc nostram speciem distinctam ab Astragalo, Vicia sesamacea dicto Columnae; hic quippe curtis florum, & consequenter siliquarum pedunculis, imo vix conspicuis donatur; deinde ab hirsutie cum foliorum, tum caulium & siliquarum, juncta simul parvitate partium siliquarum & seminum, (cum siliquae majoris nobis observati fuerint glabrae multoque crassiores, & quadruplo majora in sesemina concluserint,) nobis & procul dubio, aliis utram­que [Page 109] hanc Astragali speciem examinaturis ansam praebebit dubitandi.

12. Astragalus siliquis & foliis hirsutis floribus parvis, nobis. Foenograeco silvestri Tragi in quibusdam accedens planta, I. B. Hic Astragalus palmari est altitudine, caulibus donatus teretibus, hirsutis, striatis, crassiusculis: folia Tribuli terrestris minoris Dalechampii paria, perquam hirsuta, conjugatim costae duarum unciarum ex caulium geniculis ortae adhaerent: indidemque flores copiosi dimidiatum verticillum efficientes, parvi, palliduli, quorum u­nicuique succedit siliqua hirsuta in acumen definens, in duas partes fissu facilis, quarum unaquaeque suis undique membranis convestita seriem unicam continet seminum Foenograeci minoris sativi multo minorum: radix est duum unciarum, in sterili solo simplex, gracilis. Haec plantula in multis accedit (quoad folia) stellae leguminosae, de qua superius, sub finem explicationis Tab. 6tae hujus Sectionis 2dae egimus. Vide Tab. 9nae pl. 9nam.

LOCUS & TEMPUS.
  • 1. Astragalus perennis spicatus Americanus scandens caulibus, radice tuberosa donatus, nobis. A­pios Americana, Corn. Hic ex Americae locis, Virginia & Canada, semine delatus primò, & in Horto Regio Parisiensi Botanico satus, floruit; & cultus à multis annis sese rependo propagavit. Florentem mense Julio in Horto Blaesensi, & Parisiensi postea itidem observavimus; siliquas au­tem ad maturit atem non perduxit, floribus decidentibus antequam siliquae efformari inceperint. Temperamentum & Vires nos latent, nisi quod sapor tuberum sit dulcis, ut ait Jacobus Cornu­tus.
  • 2. Astragalus purpureus perennis spicatus Pannonicus, nobis. Onobrychis 1. Clus. Hist. Onobrychis spicata flore purpureo, C. B. P. Astragalum hunc frequentem inveniebat Carolus Clusius ad Da­nubii ripas & Posonium apud Petronellam oppidum ad viarum margines, & frequentissime toto illo itinere ad Badenses Thermas, multisque aliis circa Viennam Austriae locis, tam citra, quam ultra Dravum. Floret Julio & Augusto, & brevi post semen suum perficit.
  • 3. Astragalus purpureus perennis Monspeliensis, nobis. Monspessulanus, I. B. Provenit hic Astraga­lus secus viam in itinere Narbonam versus prope Gigant, uno ab oppido Monstelio miliari, quo lo­co cum floribus purpureis atque etiam albis observavit Johannes Bauhinus mense Aprili: nos in via communi, quâ itur Pictavium quarto ab urbe lapide florentem mense Maio reperimus, se­mina mense Augusto inter redeundum Pictavio Blaesas collegimus, in loco supradicto.
  • 4. Astragalus floribus Viciae majoribus caeruleopurpurascentibus vel foliis Tragacanthae, nobis. O­nobrychis floribus Viciae majoribus caeruleopurpurascentibus vel folio Tragacanthae, C. B. P. Ono­brychis 4. Clus. Hist. Crescit hic Astragalus quartus in summo Sneberg Jugo, atque in Etscheri summis scopulis, in quibus duobus locis florentem, jam & siliquas formantem eruebat Clusius Julio; siliquas autem perficiebat Septembri. Propter conformitatem in siliquis gemellis, omnes has duodecim ante delineatas & scriptas plantas ad Astragalorum classem reduximus, atque in hoc Caput. V. coegimus, & Icones tam in Tabula nona quam ad calcem Leguminum in App. Tab. 20. aliorumque adsculpendas curavimus, non obstante authoritate diversorum authorum diversa eisdem nomina sub diversis generibus imponentium. Quum à natura eâdem notâ genericâ affici­antur omnes, eòdem à nobis reducentur, scil. ad Astragalos, spretis & neglectis diversis nomi­nandi formulis authorum, qui (proh dolor) tanta multitudine nominum diversorum, hominum me­moriam obruunt: quin & partim ineptis & male adaptatis nominibus, partim methodo diversâ & diversimode confusà, involvunt omnia potius & obscura reddunt, quam explicant aut illu­strant.
  • 5. Astragalus perennis floribus Viciae dilute caeruleis, nobis. Onobrychis floribus Viciae dilute caeru­leis, C. B. P. Onobrychis 2. Clus. Hist. Rara est admodum haec planta, quam reperit in publica via secundum orbitas Scewekel & Gotzestorf infra Viennam Austriacam, non procul Zuaim Moraviae oppido, dum Pragam & deinde per Angliam proficisceretur Clusius. Floret Junio & Julio; & Augusto finiente semen proferebat suum.
  • 6. Astragalus purpureus annuus peregrinus, siliquis utrinque serrae similibus, nobis. Securidaca peregrina, Hedysarum peregrinum, Clus. Hist. Semina hujus Honorius Bellus misit ad Jacobum Cortusum, atque ipsam plantam observabat nascentem in scopulis apud Sebenicum Illyriae ur­bem. Semine saepe sato provenit apud nos: aestate floret, & semen suum eâdem exeunte, aut in­eunte Autumno perficit.
  • 7. Astragalus perennis floribus pallidis, nigris maculis notatis, nobis. Onobrychis spicata floribus pallidis, nigris radiis notatis, C. B. P. Hic Astragalus Clusio conspectus fuit ad Hamburgum [Page 110] urben duobus supra Posonium (vulgo Presburg.) milliaribus & ad oppidum Fichmuntz ad Fischam slumen situm, paulo supra quam in Danubium se exonerat, publica in via unde singula­res plantas, singulis illis locis duntaxat eruebat Clusius florentes mense Maio anni 1574; at­que biennio post Augusto mense semen sed aegre admodum protulerunt, nimium propere videlicet caducis (magna ex parte) floribus antequam in siliquas formari possent, uti conjiciebat idem Carolus Clusius, planta luxuriante prae nimiá soli pinguedine & humiditate.
  • 8. Astragalus luteus perennis procumbens vulgaris seu silvestris, nobis. Glycyrrhiza silvestris, Lugd. Glycyrrhiza silvestris floribus luteopallescentibus, C. B. P. Reperitur & hic in Anglia & utráque Germania, & Gallia, passim in locis silvosis opacis & incultis. Floret Junio; & se­men maturescit Augusto. Basiliae vidit Joh. Bauhinus extra portam lapideam inter spinas. Vulgariter inveniebatur à Clusio in silvis, pratorum marginibus, in pratis umbrosis, atque eti­am apertis.
  • 9. Astragalus luteus annuus siliqua gemella rotunda vesicam referente, nobis. Cicer silvestre, Matth. Lugd. Cicer silvestre 1. Dod. Hic Astragalus 9. in herbosis & incultis prodit tractibus, non modo in Italia, Gallia, sed & apud Bohemos: floret exeunte vere, & aestivis mensibus semen suum perficit.
  • 10. Astragalus luteus annuus Monspeliacus procumbens, nobis. Astragalus Monspeliensium, Clus. Hist. In Hispaniae plerisque locis & agris Monspeliensibus sponte provenit.
  • 11. Astragalus luteus annuus Baeticus maritimus rectus, nobis. Vicia sesamacea Apula, Colum. Hic Astragalus visus Cirinolae, in Reguli vinea Acquamena dicta & sterilibus agris Apuliae, ut testatur Fabius Columna. Floret ineunte aestate; & mediâ semen suum perficit.
  • 12. Astragalus luteus annuus siliquis & foliis hirsutis floribus parvis, nobis. Foenograeco silvestri Tragi in quibusdam accedens planta, I. B. Hic pusillus Astragalus repertus circa Monspelium, ad Episcopi Monspeliensis castellum, lapide circiter primo ab urbe distans, in loco arido. Vix unam aut alteram plantulam observavit atque collegit Johannes Henricus Cherlerus Joh. Bauhini ge­ner. Floret eâdem cum praedictis tempestate, atque exeunte aestate semina matura colliguntur.
TEMPERAMENTUM & VIRES.

Facultatum aut virium nulla fit mentio apud Authores, nec quicquam de viribus Astragalorum à rusticis aut aliis quibuslibet illic degentib us ubi variae hae Astragali species collectae fuere intel­ligere potuit Clusius, aliive aut hores qui easdem descripsere; & ideo pecori pascendo aptos & ido­neos hos omnes Astragalos solummodo concludimus, donec diligentiori trutina examinentur.

NOMINA.
  • 1. Astragalus purpureus perennis spicatus Americanus scandens caulibus, radice tuberosa dona­tus, nobis. Apios Americana, Corn. Terrae glandes Americanae seu Virginianae, Park.
  • 2. Astragalus purpureus perennis spicatus Pannonicus, nobis. Onobrychis spicata flore purpureo, C. B. P. Ger. Park. I. B. Onobrychis, 1. Clus. Hist. Tab.
  • 3. Astragalus purpureus perennis Monspeliensis, nobis. Astragalus Monspessulanus, I. B. & Cha­braei in Sciagraphia & Icon.
  • 4. Astragalus purpureus perennis floribus Viciae majoribus caeruleo-purpurascentibus vel foliis Tra­gacanthae, nobis. Onobrychis floribus Viciae majoribus caeruleo-purpurascentibus velfolio Traga­canthae, C. B. P. Onobrychis 4. Clus. Hist. & Pan. Tab. Ger. Park.
  • 5. Astragalus perennis floribus Viciae dilute caeruleis, nobis. Onobrychis floribus Viciae dilute cae­ruleis, C. B. P. Onobrychis 2. Clus. Hist. & Pan. Tab. Ger. Astragalus quidam montanus vel Onobrychis aliis, I. B. Flores sunt dilute caerulei vel ex caeruleo purpurascentes.
  • 6. Astragalus purpureus annuus peregrinus siliquis utrinque serrae similibus, nobis. Securidaca peregrina, Hedysarum peregrinum, Clus. Hist. Securidaca peregrina Clusii, Park. Securidaca siliquis planis utrinque dentatis, C. B. P. Securidaca siliquis planis dentatis, Ger. Scolopen­dria Leguminosa, Cortusi. Lunaria radiata Robini, I. B.
  • 7. Astragalus perennis spicatus floribus pallidis, nigris radiis notatis, nobis. Onobrychis spicata floribus pallidis, nigris radiis notatis, C. B. P. Onobrychis 3. Clus. Hist. & Pan. Tab. Ger.
  • 8. Astragalus luteus perennis procumbens vulgaris seu silvestris, nobis. Glycyrrhiza silvestris flo­ribus luteopallescentibus, C. B. P. Glycyrrhiza silvestris, Lugd. Hist. Cam. Glaux vulgaris, Ad. Lob. Clus. Hist. Foenum graecum silvestre, seu Glycyrrhiza silvestris quibusdam, I. B. Foenum graecum silvestre 1. Dod. Polygalon, Cord. in Diosc. & Hist. Thal. Hedysarum Glycyrrhizatum, Ger.
  • [Page 111]9. Astragalus luteus perennis siliqua gemella rotunda vesicam referente, nobis. Cicer silvestre, Matth. Lugd. Cam. Ger. Park. Silvestre herbariorum, Ad. Lob. Cicer silvestre 1. Dod. Lugd. Tab. Sil­vestre foliis oblongis hispidis majus, C. B. P. Cicer silvestre multifolium, I. B.
  • 10. Astragalus luteus annuus Monspeliensis procumbens, nobis. Astragalus Monspeliensium, Clus. Hist. Hedysarum minus, Park. Hedysarum alterum, Dod. Lugd. Minus, Lugd. Securidaca mi­nor lutea, Ger. Securidaca altera seu minor, I. B. Securidaca lutea minor corniculis reflexis, C. B. P. Securidaca minor, Matth. Ad. Lob. Cam.
  • 11. Astragalus luteus annuus Baeticus maritimus rectus, nobis. Astragalus marinus Baeticus, Park. Vicia sesamacea Apula, Colum. Datur & alia hujus species floribus longis & consequen­ter siliquis longis, palmaribus & sesquipalmaribus pediculis innitentibus in horto Botanico publico Universitatis, quae mihi apparet perfectè distincta species à praedicto Astragalo, cujus & flores & siliquae (ut apparent ex Iconibus Columnae, & Parkinsoni) nullis penitus nitun­tur pediculis conspicuis, sed immediate arcte alis caulium & foliorum capsulis suis quasi an­nectuntur, nostra autem species siliquas gemellas Columnae magnitudine longe superat, nec eas­dem pilosas habet, cujus siliquae magis accedunt siliquis Astragali marini Baetici Parkinsoni quoad glabritiem & crassitudinem, differunt autem ab iis palmaribus pediculis sustinentibus flores antece­denter & consequenter plures siliquas. Cura esto posteris examinare quae jam dico, qui ex autopsia Baetici & Apuli Astragali percipient essentialem differentiam nisi me animus longe fallat.
  • 12. Astragalus luteus annuus siliquis & foliis hirsutis, floribus parvis, nobis. Foenograeco silvestri Tragi in quibusdam accedensplanta, I. B.
HALLUCINATIONES CASP. BAUHINI Aliorumque Authorum.

1. AStragalus purpureus perennis spicatus America­nus scandens caulibus, radice tuberosa do­natus, nobis. Apios Americana, Cornut. Terrae glan­des Americanae seu Virginianae, Park. Varii variis modis authores plantis suis primo descriptis nomina imposuere, sine ulla consideratione finis ultimi, id est, florum, capsularum seminalium, & ipsorum seminum, quibus perpetuantur stirpes cujuscunque generis, aut speciei, sic à primo errante authore, caeteri omnes e­jus sequaces authores errare solent. Jacobus Cornutus qui de plantis Canadensibus libellum scripsit & obser­vando tuberosas primi hujus Astragali radices con­formes cum Terrae glandibus seu Apio leguminosa vul­gari nostrate sic nuncupavit ut videre est inter nomina. Consimile ei Parkinsonus itidem cum praedicto Jacobo Cornuto indidit nomen, uterqve vero erravit. Si pri­mus siliquas gemellas duplicem seminum seriem in se continentes observasset, aut notam genericam Astra­gali cognovisset, non hoc nomen huic plantae legumino­sae indidisset, nec alter eundem errorem seu lapsum commisisset. Data & posita nota generica uniuscujus­que generis, tam longe patentis, quam intermedii ex libro naturae observata, facillimum imposterum erit cui­vis Botanico mediocriter in re Herbaria versato, plan­tas methodice disponere, easque ad classes suas, qua­rum gerunt tesseram aut notam genericam reducere; hac ratione nos edocti à primo intuitu hujus siliquae gemellae, duabus cellulis semina in se continentis, eun­dem cum caeteris, in hoc capite ipsi congeneribus Astra­galis disposuimus, nulla habita ratione denominatio­nis praedictorum duorum authorum. Idem passim in hac nostra doctrina praestabimus, observando quantum pe­nes non est ductum naturae, & regulam ab ipsa prae­scriptam non variante finem ultimum.

2. Astragalus purpureus perennis spicatus Panno­nicus, nobis. Onobrychis spicata store purpureo, C. B. P. Pag. 350. col. 2. pl. viii. Ger. Park. I. B. Onobry­chis 1. Clus. Hist. Tab. Haec planta est siliqua gemel­la duplicem seriem seminum in se continente donata, er­go jure est Astragalus, nec Onobrycbis dici meretur primo à Carolo Clusio, nec à caeteris authoribus ipsum sequentibus, propter rationes in cap. de Onobrychide assignandas.

4. Astragalus perennis floribus Viciae majoribus cae­ruleopurpurascentibus vel Tragacantbae foliis, nobis. Onobrychis 4. Clus. Hist. & Pan. Tab. Onobrycbis flori­bus Viciae majoribus caeruleopurpurascentibas, vel fo­lio Tragacanthae, C▪ B. P. Pag. 151. col. 1. pl. xi. Est Astragalus à siliqua gemella duplicem seminum se­riem continente, ergo male primo à Carolo Clusio, de­inde à caeteris authoribus ipsum sequentibus, Onobry­chis appellatur.

5. Astragalus perennis floribus Viciae dilute caeru­leis, nobis. Onobrychis 2. Clus. Hist. Tab. Ger. Onobrychis floribus Viciae dilute caeruleis, C. B. P. Pag. 351. col. 1. pl. x. Est Astragalus à siliqua gemella duplicem seriem seminum continente, ergo male primo à Carolo Clusio, deinde à caeteris authoribus ipsum sequentibus, Onobrychis appellatur.

6. Astragalus purpureus annuus peregrinus siliquis utrinque serrae similibus, nobis. Securidaca pere­grina & Hedysarum peregrinum, Clus. Hist. Est Astra­galus à siliqua gemella utrinque serrae simili, duplicem seriem seminum continente: ergo est congeneribus Le­guminibus Astragalis conjungendus hic Astragalus, non vero Hedysaro vel Securidacae propter rationes su­pra allatas, in cap. 3. Tab. 6. ejusque explicatione.

7. Astragalus luteus perennis spicatus floribus pal­lidis, nigris radiis notatis, nobis. Onobrychis 3. Clus. Hist. & Pan. Tab. Ger. Onobrychis spicata floribus pal­lidis, nigris radiis notatis, C. B. P. Pag. 350. col. 2. pl. ix. Est Astragalus à siliqua gemella duplicem seriem seminum continente, ergo male primo a Carolo Clusio, deinde ab authoribus ejus sequacibus nomina­tur Onobrychis.

8. Astragalus luteus perennis procumbens vulgaris, nobis. Glycyrrhiza silvestris, Lugd. Hist. Cam. Glycyr­rhiza silvestris floribus luteopallescentibus, C. B. P. Pag. 352. col. 2. pl. 111. Est Astragalus à siliqua gemella duplicem seriem seminum continente, ergo non est Glycyrrhiza. Primo Glycyrrhiza est siliqua bival­vi praedita unicam seriem seminum continente, se­cundo [Page 112] admodum dulci constat Glycyrrhiza radice, ter­tio est Herba subfruticosa, erecta, alta, quibus o­mnibus destituitur Glaux vulgaris Clusii: at Astra­gali ei convenit nota subalterna generica, constituens Astragalum▪ ergo male Glycyrrhizae associatur. Por­ro nominatur Foenum graecum, Dodonaeo: Polygalon Cordo in Dioscoridem: Hedysarum Glycyrrhizatum Gerardo; sed nulla harum denominationum generice convenit huic, praeter Astragali nomen à nobis assi­gnatum. Vide doctrinam nostram supra de Hedysaro, & infra de Polygalo & Foenugraeco, quae sunt plantae generice omnino ab hoc nostro Astragalo discrepantes.

9. Astragalus luteus perennis siliqua gemella rotun­da vesicam referente, nobis. Cicer silvestre, Matth. Lugd. Cam. Ger. Park. Cicer silvestre 1. Dod. Lugd. Hist. Tab. Est siliqua gemella rotunda vesicam refe­rente, duplicem seriem seminum continente; ergo non est Cicer ut supra comprobavimus cap. 3. in explicati­one Ciceris, sed perfectus est Astragalus à notis suis essentialibus.

10. Astragalus luteus annuus Monspeliensis pro­cumbens, nobis. Securidaca minor, Matth. Ad. Lob. Cam. Hedysarum alterum, Dod. Lugd. Est siliqua ge­mella duplicem seriem seminum continente; ergo non est Securidaca seu Hedysarum. Consule cap. 3. hujus Sectionis & explicationem Hedysari seu Securidacae.

11. Astragalus luteus annuus Baeticus maritimus rectus, nobis Vicia sesamacea Apula, Colum. Est siliqua gemella duplicem seriem seminum continente; ergo est Astragalus. Omnis Viciae siliqua est bivalvis, continens unicam seriem seminum, aliorum Leguminum vulgarium more; ergo male denominatur Vicia à do­ctissimo Fabio Columna, cujus non possum satis mira­ri supinam negligentiam & incuriam, dum Viciae plan­tae leguminosae, tritae & satis notae, capreolis donatae, & siliqua singulari bivalvi affectae, hanc suam plantam Apulam associat.

12. Astragalus luteus annuus siliquis & foliis hir­sutis, floribus parvis, nobis. Foenugraeco silvestri Tra­gi in quibusdam accedens planta, I. B. Chabr. Exa­minetur siliqua hujus, num sit gemella.

Haec omnia Legumina supra allata in hoc capite, quum siliqua gemella duplicem seriem seminum in se continente donentur, Astragali nobis sunto: cum (que) sub eodem vexillo militent, idcirco eadem ad idem novum genus constituendum elegimus, at (que) ex longe petitis & diver­sis locis seu capitibus (ut observare licet ex Pinacis Casp. Bauhini, aliorumque authorum, va­riis denominationibus) in unum hoc caput collegimus, à siliquis gemellis duplicem seriem seminum continentibus; junctâ forma seminum ossicula sesamacea seu sesamoïdea articu­lis digitorum pedum substrata referentium, Legumina sesamacea seu sesamoidea aut A­stragaloidea siliqua gemella, aut melius & brevius Astragalos nominavimus, addita nota generica, viz. siliqua gemella, duabus cellulis distinctâ, semina in se continente, seu siliqua tri­angulari, utplurimum curva, inflexa falcis instar, duplici membranacea tunica tenui, du­plicem dirimente ordinem seu seriem seminum. Nec hucusque norim in tota familia Legu­minum folliculaceorum, hac Sectione contentorum, plura, praeter praedicta; si quis alia hu­jus farinae detexerit, quam facillime poterint eadem praedictis addi, ex primo intuitu sili­quarum gemellarum, adjecta specifica, qua distinguantur à praedictis, nota.

§. 2. TRAGACANTHA seu POTERIUM.

T [...] quam Gaza Hircispinam vertit, & Tragacantha de herba & ejus lacryma di­citur. Dioscoridi l. 3. c. 23. radice est lata & lignosa ac supra terram eminente: à qua sur­culi humiles, robusti, latissimè fusi; & in ipsis foliola numerosa, tenuia, inter quae aculei sese proferunt, quos ipsa occulunt, candidi, firmi rectique. Theophrasto 9. Hist. 1. lacrymam gignit: & 9. Hist. 15. large in Arcadia nascitur, nec deterior Cretica existimatur, sed etiam visu pulchri­or. Plin. l. 13. c. 21. Creta gignit & Tragacantham, Spinae albae radici multum praelatam apud Medos, aut in Achaia nascenti. Sed de lacryma alibi agitur infra.

[...] secundum aliquos dictum, quia potrix herba paludosum riguumque solum amat: & [...], quod nervis amica sit. Dioscorides l. 3. c. 17. Poterium Iones Neurada vocant, frutex gran­dis est, ramulis longis, mollibus, lori modo lentis ac flexilibus, tenuibus, Tragacanthae proximis: foliis vero parvis & rotundis: totus autem frutex tenui lanosa lanugine obducitur, estque spinis horridus: flores sunt parvi & candidi: radices binûm ternûmve cubitorum, firmae & nervosae, quae proximè terram recisae lacrymam fundunt gummi similem. Plinio l. 27. c. 12. Poterion aut Phry­nion aut Neurada, quae eodem fere modo descripsit, nisi quod florem dicat longum herbacei coloris: at l. 25. c. 10. ei flores parvos tribuit.

[Page 113]Nota generica Tragacanthae Astragalis affinis quoad siliquas esto haec. Tragacantha est sub­frutex leguminosus, flores edens papilionaceos, Pisi aliorumque Leguminum more, quibus singulis, sive coloris albi, sive lutei aut luteopallidi, pur pur [...]ive, succedit siliqua gemalla duplicem seriem seminum continens: deinde quod est multis aliis Leguminibus com­mune, singulae foliorum costae mediae multis foliolis albicantibus, seu incana lanugine ob­ductis, & è regione oppositis ornantur, nullo impari extremum claudente; sed loco folii im­paris, costa desinit in spinam longam, quae versus mucronem in aculeum acutissimum & pungentem desinit.

1. TRagacantha Massiliensis foliis incanis perseverantibus seu non deciduis, flore albo, nobis. Tragacantha Massiliensis, I. B. Tragacantha sive Hircispina, Clus. in coral▪ ad Dodonaeum Gall. Suffrutex hic est virgis mediocriter crassis donatus, extremum versus magis crassescentibus, iisque albidis sive lanuginosis, ex quibus squamatim prodeunt costae longae, rigidae, candidae, quadrantales & infestae, quibus singulis hinc inde conjugatim seu binatim & ex opposito adnascuntur multa foliola, incanâ itidem lanugine obducta, atque hujusmodi costae mediae gerunt pungentissimum aculeum; & ex foliorum & caulium alis no­vi oriuntur petioli sustinentes numerosum gregem papilionaceorum florum alborum, flori­bus Genistae similium, quoad figuram & formam: quibus succedunt siliquae crassae satis, sed curtae, duplici loculamento distinctae, & separatae tenui & duplicatâ membraná. Huic Adversaria Lob. tradunt radicem longam, lignosam albam, crassitie digiti unius, prolixis fle­xibus subter humum submersam. Vide Tab. 9nae pl. 10am.

2. Tragacantha Granatensis foliis incanis caducis sive deciduis, flore albo, nobis. Traga­cantha altera, Clus. Hist. Spina hirci minor, Ger. Tragacanthae priori circa Massiliam prove­nienti simillima est haec planta incana, spinosa, & fruticosa admodum, multos pedales ha­bens cauliculos, flexibiles, late sese diffundentes & candicantes, & dum adhuc tenelli sunt lanuginosos, multis longis costis canescentibus, ad extremum in spinas longas desinentibus; quibus costis binatim & conjugatim foliola incana Lentis aut prioris Tragacanthae aemula, ex­igua, candida, & etiam lanuginosa, dulcis saporis haerent: foliis iisdem hyeme decidentibus, costae seu nervi illi medii quibus foliola praedicta nitebantur, in rigidas & acutas (inquam) spi­nas evadunt, ut eo tempore planta tota sine foliis conspiciatur, contra quam in Tragacantha priore, quae hyeme etiam folia retinet, nec eadem abjicit, donec nova recurrente anno acqui­siverit: tum demum deciduis foliis vetustis, nervi illi medii in spinas abeunt: loco folli­culorum siliquas curtas proferebat, folliculis bombycinis similes, duplici cellula distinctas, hinc inde perpauca semina in se continentes: flores papilionaceos albos, non magnos, pro­trudebat, ex relatione incolarum circa Guadix & la Venta el peral in Granatensi regno, in collibus ex arido & inutili solo coacervatis. Florentem non vidit Carol. Clusius, sed eodem cum praedicta Tragacantha tempore florere verisimile est. Vide App. ad Legumina, ubi se­quentium harum Tragacantharum 6. exhibentur Icones.

3. Tragacantha humilior floribus luteis, C. B. P. & nobis. Tragacanthae alterum genus Rauwolfii, Lugd. Hist. App. pag. 32. Digressis à monte Libano inter descendendum tria nobis occurrerunt Tragacanthae genera, quorum primum fuit cujus meminit doctissimus Car. Clusi­us, & verae videtur simillimum alterum, illâ humilius, formâ tamen, aspectu, & habitu haud dissimile, nisi quod flores flavescant, ex rotundis & subflavis tanquam vasculis exeuntes, & per tenues surculos utrin (que) impari exortu sint dispositi.

4. Granatensi magnitudine par floribus speciosis purpureis, nobis. Est altitudine & statu­ra simile secundo, ramos habet densos, oblongos, colore fusco, in quorum vertice capitula multa subalbida visuntur, qualia sunt Poterii, cum floribus purpureis & speciosis.

5. Tragacantha humilior spinosior densius ramificata, nobis. Tragacantha altera seu Po­terium densius ramisicatum, Prosp. Alp. de Exot. Altera haec Poterii planta ramis nigris in latum diffunditur, eosque & breves habet & longe plures, & spissos, ita ut in planta ni­hil vacui appareat; à ramorum cimis proveniunt spicae horridae, & veluti spinis crebris, den­sis tota planta est undique stipata, ut tota ipsis planta tegatur, & nulli rami extra folia & spi­nas conspiciantur; cimae etiam omnes lanugine spissa infarctae, latiores apparent. Hic fru­tex parvus, incanus totus, per terram sparsus, terram ipsam attingit, & vix è terra sese eri­git; ipsiusque rami subter spinas obruti nigrescunt & subtiliores sunt.

6. Tragacantha Cretensis aut Idensis nigra, tota echinata, nobis. Tragacantha altera, Prosp. Alpin. de Exot. Haec planta elegans ex Creta insula pro Tragacantha altera ad Prospe­rum [Page 114] Alpinum missa; radice nitebatur longâ, crassâ, lignosâ, colore nigrâ, à qua quatuor aut plures exeunt caules nigri, rotundi, duri, lignosi, qui in complures ramulos dividuntur nigros, breves, subtiles, totos spinis albis armatos, sed in summitatibus habent spinas quas­dam germinum instar, multis foliolis parvis, tenuibus, ex unâ tantum parte praeditas, in qui­bus surculorum summitatibus flores parvi, prioris Tragacanthae itidem proximae. Tota haec planta est veluti similis Echino: radix insipida est, sed aliquantulum quasi odorata. Petrus Bellonius Coenomanus in suarum itinerariarum observationum lib. 6. in Ida monte duo Tra­gacanthae genera invenisse & observasse ait, quorum hoc est unum.

7. Tragacantha tota spinosa & Echinum referens unde Echinus herbaceus dicta, nobis. Tragacantha altera humilior & spinosior Echinus dicta, Prosp. Alpin. de Exot. Haec est planta parva Echini terrestris magnitudine, & figura tota orbiculari terrae inhaerens, vix palmarem altitudinem supra terram eminens, atque radicem usque ad surculorum medi­etatem terrae affixam habens; in parte interna qua terrae adhaeret, apparent ramuli bre­ves, subtiles, nigri, multi dense simul stipati à multis parvis tenuibus simul conjunctis ter­ra occultatis proficiscentes, desinentes in spinas parvas, breves, acutas, tenues, albicantes, in extremo stellatim compositas, nudas & spoliatas foliis, unde superficies partis extimae non plana sed ad rotunditatem inclinans, cernitur tota spinis densissime stipatis & undique horridis armata, quae spinae ex germinibus ramulorum, qui innumeri sunt, in orbem stella­rum modo desinentes, totam superficiem complent ex germinibus; numerosi flosculi papilio­nacei, ac veluti Hyacinthi floribus fere figura similes, sed longe tamen minores quibus thecae parvae, oblongae, & geminis cellulis praeditae, (ut in altera praecedenti Tragacantha appa­rent,) totum Echini dorsum exornant. Mirabilis natura quae Echinum animal herbaceum produxisse visa est. Non Echinopoda Echinus hic vocari debuit, cum Echinus in orbem dif­fundatur atque multiplicibus spinis minoribus & densius dispositis constet: flosculi densius itidem pediculis curtis innituntur: siliquae parvae Tragacanthae siliquis pares, gemellae sunt, & duplicem seriem seminum in se continent, hinc unam, illinc alteram; at Echinopoda a­culeos raro dispositos in ramis habet, & siliquas parvas, bivalves & breves, propendentes, & succedentes floribus parvis papilionaceis luteis, ergo Echinus est vera Tragacanthae species ex communi consensu Prosperi Alpini & amici sui qui plantam ipsam ex Creta ad ipsum mi­sit. Hanc plantam Graeci Coloscirrhida vocant.

LOCUS & TEMPUS.
  • 1. Tragacantha Massiliensis foliis incanis perseverantibus seu non deciduis, flore albo, nobis. Tra­gacantha Massiliensis, Joh. Bauh. Circa Massiliam & ad istius oppidipomoeria & in aliis Gallo­provinciae collibus maritimis ad Austrum, teste Lobelio. In Arcadia, Achaia, Media & Creta insula copiose nasci scribebat Theophrastus.
  • 2. Tragacantha Granatensis foliis incanis caducis, flore albo, nobis. Tragacantha altera Pote­rium forte Clus. Hist. & Chabraei in Sciographia & Iconibus in Granatensis regni collibus, ari­do & inutili solo nascitur, teste Carol. Clusio, & circa descensum ex monte Libano provenit, teste Rauwolfio.
  • 3. & 4•• In iisdem locis cum priore secundâ proveniunt, teste Rauwolfio qui 2 & 3. 4tam inter descen­dendum ex monte Libano reperit, Vide Hist. Lug. in App. pag. 32.
  • 5. Tragacantha humilior speciosior densius ramificata, nobis. Tragacantha altera seu poterium alte­rum densius ramificatum. Prosp. Alpin. de Exot. in Creta Insula ex qua fuit missa ad Prospe­rum Alpinum.
  • 6. Tragacantha Cretensis aut Idensis nigra tota echinata, nobis. Hujus natales sunt Creta Insula & Mons Ida.
  • 7. Tragacantha tota spinosa & Echinum referens unde Echinus herbaceus dictus, nobis. Traga­cantha altera humilior & speciosior seu Echinus Prosp. Alpin. de Exot. provenit etiam in Creta insula, ex qua ipsius semen fuit ad Prosp. Alpinum missum: florent omnes aestate & semina perfici­unt versus ejusdem finem, aliquando citius, aliquando tardius pro coeli & soli temperamento.
TEMPERAMENTUM & VIRES.

Tragacantha ut ait Dioscorides vim habet meatus obducendi gummi similem: usus ejus est ad me­dicamenta ocularia, ad tusses, ad arteriae asperitates, vocem interceptam, & distillationes in eclegmate cum melle adjuvat: subdita quoque linguae liquescit, sed & macerata & in passo [Page 115] bibita drachmae pondere contra renum dolorem & vesicae rosiones admixto cornu cervino usto & loto, aut modico alumine scisso. Galenus breviter de Tragacantha scribit similem gummi vim habere emplasticam quandam, quae acrimoniam obtundat, & similiter desiccare. Tragacanthae lachryma (inquit Matheolus) collyriis addita non solum humorum acrimoniam in oculos deflu­entium retundit, sed & oculos quoque roborat, & magis astringit quam sarcocolla, praeterea lacte macerata & illita, oculorum ungues, palpebrarum pustulas, pruritum & scabiem sanat: va­let ad pulmonum, pectoris, asperae arteriae morbos, & medetur eorum ulceribus; sanat defluxiones omnes in guttur & fauces permeantes, & tussim excitantes. Datur utiliter ulceratis re­nibus, tosta auxiliatur dysentericis, & ex Cydoniorum vino pota, tum clysmate infusa. Deni­que ubi laevigare, obtundere, ac reprimere opus est, praestantissimum fuerit medicamentum. Gum­mi debet esse clarum, colore rubescens, sapore dulcescens. Temperate frigidum & siccum est.

NOMINA.
  • 1. Tragacantha Massiliensis foliis incanis perseverantibus seu non deciduis flore albo, nobis. Tra­gacantha Massiliensis, I. B. Chabr. in Sciagraphia. Tragacantha, C. B. P. Matth. Gesn. Hort. Lac. Lon. Ad. Lob. Lugd. Clus. Cur. Post. Tragacantha, 1. Tab. Tragacantha sive Hircispina, Dod. Ger. Vera, Park.
  • 2. Tragacantha Granatensis, foliis incanis deciduis seu caducis, flore albo, nobis. Tragacantha altera Poterium forte, Clus. Hist. & Chabraei in Sciagraphia & Iconibus. I. B. Lob. Lugd. Tab. Tragacanthae affinis lanuginosa seu Poterium, C. B. P. Tragacanthae 1. genus Rauwolfiii, Lugd. Hist. App. Spina hirci minor, Ger. & minoris Icon acuratior eidem.
  • 3. Tragacantha humilior floribus luteis, nobis. Tragacantha humilior luteis floribus, C. B. P. Tra­gacanthae alterum genus Rauwolfii, Lugd. App.
  • 4. Tragacantha Granatensi par magnitudine, floribus speciosis purpureis, nobis. Tragacanthae ter­tium genus floribus purpureis & speciosis, C. B. P.
  • 5. Tragacantha humilior speciosior, densius ramificata, nobis. Tragacantha altera seu Poterium densius ramificatum, Prosp. Alpin. de Exot.
  • 6. Tragacantha Cretensis aut Idensis nigra, tota echinata, nobis. Tragacantha altera, Prosp. Al­pin. de Exot.
  • 7. Tragacantha tota spinosa & Echinum referens, unde Echinus herbaceus dictus, nobis. Tra­gacantha altera humilior & speciosior seu Echinus, Prosp. Alpin. de Exot.
HALLUCINATIONES CASP. BAUHINI Aliorumque Authorum.

PAg. 388. col. 2. pl. 11. Poterio affinis spinosa planta foliis Pimpinellae, C. B. P. Poterion, Lob. Ad. Lugd. Caes. Tab. Ger. Pimpinella spinosa, Clus. Hisp. Cam. Tragacantha seu Poterium est planta legu­minosa siliqua gemella, duplicem seriem seminum in se continente donata. Poterion Pimpinella dictum omnino accedit Pimpinellae, & floribus, & semine foliisque. Quod sit planta spinosa, associatur hic à Casp. Bauh. reliquis (que) authoribus cum Tragacantha, quippe spinosa; spinis do­nari multis aliis stirpibus diversorum toto coelo gene­rum convenit, ergo avellatur hinc, & amandetur ad Pimpinellam cui omnino accedit. Deinde male Casp. Bauhinus Tragacantham seu Poterium ejus (que) species inter Carduos locavit pag. 380. quia spinis donantur: cum sint Legumina, revocari debent ad sua genera, eaque siliquis gemellis praedita, ex libro naturae.

LEGUMINA SIVE Siliquosae Papilionaceae siliquis Articulatis donatae.

Ferrum Equinum; Polygala sive Coronilla; Colutea & Ornithopodium.

CAPUT VI.

§. 1. FERRUM EQUINUM.

A Siliquarum figura, planta haec solea equina vel ferrum equinum nominatur: aliquibus ve­ro ab effectu, quod equi, qui diu plantam hanc virentem calcaverint, ferreis soleis exuantur. (Quam ridiculi fuerint veteres primò, deinde neoterici ipsorum ineptiis adhaerentes; consi­derent sanioris mentis Botanici Philosophi.) Sunt qui ad Securidacam, alii ad Lunariam, alii ad Medicam referant.

Deductis & explicatis Leguminibus seu siliquosis papilionaceis, siliqua gemella praeditis, & duplicem seminum seriem in se continentibus in superiori c. v. & Tab. 9. jam sequuntur Legu­mina seu siliquosae papilionaceae siliquis articulatis ditatae. Dicamus quid sit Legumen siliqua articulata praeditum. Omnia Legumina in hac Tabula contenta post flores papilionaceos evani­dos producunt siliquas, quae exsiccatae transversim rumpuntur, & in singulis interstitiis sin­gula continentur semina, sive sint lunata, rotunda compressa, sive longa cylindracea. Haec est tessera seu nota generica omnibus & singulis sub hoc genere intermedio comprehensis à natura data, ipsa finem non variante, nobisque monstrante viam & [...] Ferrum equi­num est vel [...] vel [...]: semina sunt Lunae crescentis instar, imò siliquae aliquan­do bene exsiccatae sole, soleae equinae cum clavorum foraminulis perfectam figuram aemulan­tur, quemadmodum videre est ex naturali figura sculpta in Tabula 10. perfecte enim illic repraesentatur Ferrum equinum: inde vero denominatio orta, non à figmentis authorum ri­diculis & ineptis.

TABULA X.
  • Ferrum equinum-
    • Siliquis
      • In alis caulium
        • 1. Singlaribus, nobis. Ferrum equinum vulgare seu [...], Colum.
      • In summitate—
        • Multiplicibus
          • 2. Neapolitanum, nobis. Ferrum equinum alterum [...], Colum.
          • 3. Germanicum, nobis. Ferrum equinum capitatum seu comosum, & alterum [...], Colum.
  • Polygala seu Co­ronilla
    • Dumetorum
      • 4. Major flore vario, nobis. Securidaca major dumetorum flore vario, siliquis articulatis, C. B. P.
      • 5. Minor pallide caerulea, nobis. Securidaca dumetorum minor pal­lide caerulea, C. B. P.
    • Campestris—
      • 6. Minima lutea enneaphyllos, nobis, Lotus enneaphyllos, Lugd. Polygalon Cortusi, I. B.
  • Colutea Scorpioi­des
    • 7. Elatior & major frutex, nobis. Colutea Scorpioides 1 Elatior, Clus. Hist.
    • 8. Humilior & minor, nobis. Colutea Scorpioides 1. Humilior, Clus. Hist.
    • 9. Humilior siliquis & seminibus crassioribus, nobis.
    • 10. Dicta Valentina 1. Clus. Hist.
    • 11. Minor coronata, C. B. P. Colutea Scorpioides altera, Clus. Hist. & Pan.
    • 12. Cretica odorata, Prosp. Alpin. de Exot.
  • Ornithopodium—
    • 13. Majus, C. B. P. Ger. Park.
    • 14. Minimum [...], nobis.
    • 15. Maximum [...], nobis. Scorpioides Leguminosa, Ad. Lob.
TABULA XI.
  • [Page 117]Scorpioides papilionacea
    • Bupleuri fo­lio, corniculis-
      • Asperis & hirsutis
        • I. Minus contortis, nobis. Scorpioides Bupleuri folio, C. B. P. Ger.
        • II. Magis contortis, nobis. Siliqua campoide hi­spida, Chabr.
      • III. Mollibus crassioribus magisque spongiosis, nobis. Scorpioides sili­qua crassa Boëlij, Ger.
      • IV. Rugosis seu rigidis striatis & sulcatis, nobis. Scorpioides siliquis lenibus, Park.
    • Portulacae folio
      • V. Corniculis longioribus & tenuioribus, nobis. Portulacae folio, C. B. P. Park.
    • VI. Viciae foliis minima, nobis.
  • Onobrychis papilionacea
    • Siliculis
      • Articulatis asperis
        • Clypeatis
          • 7. Rectà junctis, flore
            • Ruberrimo, nobis.
            • Albo, nobis.
          • 8. Ante & retro junctis, flore purpurorubente, nobis.
        • 9. Triangularibus, seu Canadensis vel Americana triphylla, nobis.
      • Echinatis cristatis—
        • 10. Major, seu Caput Gallinaceum majus, nobis.
        • Minor
          • 11. Crassioribus aculeis fructuque majore praedita, nobis. Caput gallinaceum minus, C. B. P. & Prod.
            • Clypeiformibus, nobis.
            • Incana foliis longioribus, nobis. Onobrychis 3. C. B. P. & Prod.
          • 12. Saxatilis lutea, nobis. Polygalon minus saxati­le, I. B. Chabr.
      • 13. Asperis multis in globulum congestis, Platani pilulae instar, nobis. Gly­cyrrhiza echinata Dioscoridis, Ad. Lob. Lugd.
Explicatio Tabulae decimae, Sectionis secundae.

DEductis & explicatis Leguminibus seu siliquosis papilionaceis, siliqua gemella praeditis, & duplicem seminum seriem in se continentibus, in superiori cap. 5. Tab. 9. jam se­quuntur Legumina seu siliquosae siliquis articulatis ditatae. Dicamus quod sit Legumen siliqua articulata praeditum: omnia Legumina in hac Tabula contenta, post flores papilionaceos e­vanidos producunt siliquas, quae exsiccatae, transversim rumpuntur, & in singulis interstitiis singula continentur semina, sive sunt lunata, rotunda compressa, sive longa cylindracea. Haec est tessera seu nota generica omnibus & singulis sub hoc genere intermedio comprehensis à natura data, ipsa finem non variante, nobisque monstrante viam & [...]. Ferrum equi­num est vel [...] vel [...]: semina sunt Lunae crescentis instar, imo siliquae aliquando bene exsiccatae sole, soleam equinam cum clavorum foraminulis perfectè aemulantur, quemad­modum videre est ex naturali figura sculpta in Tabula 10. perfecte enim illic repraesentatur: inde vera denominatio orta, non à figmentis authorum ridiculis & ineptis.

1. FErrum equinum siliquâ singulari, C. B. P. Ferrum equinum vulgare, Colum. Solea equi­na, Lugd. Hist. I. B. Soleae equinae seu Ferri equini haec prima species radice constat albâ, paucis donata fibris gracilibus, quatuor digitorum longitudine, à qua statim plures pro­feruntur caules palmares, & in solo fertili dodrantales, angulosi, striati, ex quibus costae o­riuntur, [Page 118] folia alata Securidacae minoris more, pinnatim seu conjugatim digesta, per extremam oram sinuata, leviterque in corculi morem fissa, gerentes; ex sinubus, inter foliorum costam & caulem, flosculi exeunt lutei, raro dispositi; quos singulos excipiunt siliquae singulares, exi­guo plane pediculo innixae, tres circiter uncias longae, culmum latae, nonnihil incurvae & com­pressae (artificis naturae rarum spectaculum!) dorsum his continuum, opposita pars fimbriatis sinubus laciniosa, vel siliquae sunt oblongae, compraessae, altera parte incurvae, incisuris divisae, fo­raminum rotundorum speciem referentibus, proveniente utrinque foraminum orificio; se­men lunatum, seu lunae crescentis figurâ bicorne, pro contenti seminis figura numeroque, to­tidem equinae soleae simulachra repraesentat, unde justiore titulo Sferro cavallo Italice, à figura seminis cum solea equinâ, sive ferro equino, quam à vano & inepto authorum non satis sibi constantium, & referentium quod equis calceos suos ferreos, sive soleas, calcata haec plantu­la leguminosa extrahat.

2. Ferrum equinum siliqua multiplici, C. B. P. Equinum alterum [...], Colum. Hoc secundum Ferrum equinum parvitate totius plantae, ac etiam siliquarum copiâ seu multipli­citate, quas inter foliorum alas longo petiolo insidentes (non ut in [...] primo vulgari seu siliqua singulari raro disposita) quaternas, quinas, aut plures fert tenuiores, ruffescentes, & multo magis incurvas (literam lunatam exprimentes, aut potius lunam crescentem) & velu­ti resupinas. Verbo, primum distinguitur à secundo paucitate siliquarum majorum & crassa­rum, singularium, & curto pediculo infidentium; unde apte satis à Doctissimo Fabio Co­lumna [...] dicitur, & distinguitur à secundo, cujus siliquae plurimae petiolis longis in­nituntur magis curvae, & eo etiam nomine bene à Fabio Columna [...] nuncupatur.

3. Ferrum equinum capitatum seu comosum, Colum. Equinum Germanicum siliquis in summitate, C. B. P. Plantula haec Leguminosa est frigidarum regionum sponte incola, atque etiam in Aequiculorum montibus Neapolitanis, & silvula Capucinorum: radice constat crassâ, lignosâ, fibrosâ, nigricante; sapore leguminoso, dulci: fruticat viticulis multis ra­mosis, & procumbentibus: in quibus folia terna, costis postmodum quina, nonnunquam sena, in ejusdem cacumine aliquando tam dense insident ut numero tredecim sint, quae antequam caulescat planta parva sunt, rotundiora atque densa; at in caule anguloso facto rarioribus geniculis haerentia, longioribus costis biuncialibus & triuncialibus disposita, majora duplo imis, & similia vulgaris, illisque latiora, longitudine vero paria & longiori costae inhaerentia: è summis caulium longi producuntur petioli nudi, semipedales aut longiores aliquando; in quibus veluti in capitulum congesti flores dense in orbem digesti & dependentes, septeni, noveni, & saepe plures luteo saturato colore tincti, effigie Genistellae; quibus evanescentibus singulis singulae succedunt siliquae, sinuosae seu undulatae, quasi soluta parum intexta coma, atque incurvae, ad invicem nutantes, undulatae apparent in parte superiore: semina produ­cunt non tam curva, nec circulum quasi, sed lunam novam tertio die apparentem exprimunt singula; siliquas non edunt perforatas, ut superiora bina Ferra equina, nec semina tam in­curva.

LOCUS & TEMPUS.
  • 1. Ferrum equinum siliquâ singulari, C. B. P. Sponte provenit inter Nemausium & Valentiam. In Gallia Narbonensi & Galloprovincia reperit Joh. Bauhinus redeundo Monspelio: floret mense Maio; & semina sua Junio perficit, citius in meridionalibus, tardius in septentrionalibus regionibus.
  • 2. Ferrum equinum siliquâ multiplici, C. B. P. In Valvensium montibus soli expositis reperit Fabi­us Columna.
  • 3. Ferrum equinum capitatum seu comosum, Colum. Germanicum siliquis in summitate, C. B. P. Pro­venit in monticulis minime herbidis per totam Galliam, abundanter in collibus secus fluvium Li­gerim prope Blaesas; item frequenter circa patibulum Monspeliense & Genevam: flores in Meri­dionalibus Martio mense; & Maio semen suum perficit. In hortis apud nos Septentrionales floret Julio & Augusto; & Septembri semina sua perficit.
TEMPERAMENTUM & VIRES.

De Viribus & facultatibus Ferri equini nihil notatu dignum reperitur apud authores.

NOMINA.
  • 1. Ferrum equinum siliqua singulari, C. B. P. Solea equina, Lugd. Hist. I. B. (cum duplici figura) Ferrum equinum, Matth. (cui & Securidaca montana) Gesn. Hort. Lob. Ger. Ferrum equinum majus, Park, Ferrum equinum vulgare [...], Colum. Hedysarum seu ferrum equinum, Tab. Sferro cavallo, Cam. Ad. Lob. Caes. Lunaria minor, Cast. Solea equina, Lunaria minor, Chabr. in Sciagraph. & Icon.
  • 2. Ferrum equinum siliquâ multiplici, C. B. P. Ferrum equinum alterum [...], Colum. Ferrum equinum [...], Park.
  • 3. Ferrum equinum germanicum siliquis in summitate, C. B. P. Ferrum equinum capitatum seu co­mosum, Col. Ferrum equinum comosum, Park. Sferro cavallo silvestre germanicum, Cam. He­dysarum minus, Tab. Ornithopodio vel potius Soleae equinae, vel Ferro equino affinis, I. B. So­leae equinae & Ornithopodio affinis herba, Chabr. in Sciagraph. & Icon.
HALLUCINATIONES CASP. BAUHINI Aliorumque Authorum.

PAg. 349. col. 2. pl. IV. Ferrum equinum Gallicum siliquis in summitate, C. B. P. Lotus enneaphyllos, Hist. Lugd. Haec plantula leguminosa male hic à C. Bau­hino disponitur inter Ferri equini species, cum omnis Fer­ri equini semina sint lunata, seu incurva, uti ante dictum in explicatione Ferri equini, at hujus plantae semen est oblongum seu cylindraceum, ergo magis convenit Po­lygalae, & ideo hic inter Polygalas debet disponi, & Po­lygala appellari, non Ferrum equinum; multo minus Lotus ut vult Dalechampius; cum omnis Lotus sit pen­taphyllos seu ternis foliis in extremo pediculi junctis, & binis ad ejusdem appositionem cum caule: at Poly­gala haec est alata planta, quae quatuor foliolis hinc inde rachi adhaerentibus, uno extremum costae occu­pante ornatur, ergo à siliquis articulatis continentibus semina oblonga seu cylindracea, est Polygala, & a no­venis foliis apte satis denominatur nobis Polygala En­ne aphyllos & neutiquam Lotus.

§. 2. POLYGALA seu CORONILLA.

[...] Dioscoridis l. 4. c. 142. frutex est brevis palmum altus, foliis Lenticulae, gustu sub­acerbus (potus lactis abundantiam facere creditur) & Plin. l. 27. c. 12. Polygala &c.

Polygala seu Polygalon vel Coronilla sunt herbae [...], siliquosae articulatae, differen­tes à caeteris suae classis, Ferro equino scilicet & Ornithopodio, in hoc, quod in singulis inter­stitiis articulorum contineantur semina oblonga, cylindracea, non autem lunata aut in­curva, sicut in Ferro equino, aut compressa rotunda, ut in Ornithopodio, congeneribus suis, in hac Tabula contentis: deinde siliquas habent Polygala seu Coronilla, sicut & Colutea, longas, tenues, striatas; semina longa, teretia sive cylindracea in singulis interstitiis continen­tes; in caeteris, foliorum dispositione, floribus papilionaceis, dense in capitulum congestis, utplurimum conveniunt Ferrum equinum, Polygala seu Coronilla, & Colutea: sed Colutea est subfrutex, aut subinde frutex siliquis articulatis praeditus, & propter hanc conformitatem à fine ultimo, id est productione siliquarum articulatarum, hic easdem cum Herbis siliquis ar­ticulatis etiam donatis locavimus, spretâ lignea qua donantur substantia magis communi, quae multis aliis Leguminosis fruticibus siliquosis bivalvibus non minus, quam hisce articulatis con­venit. Hoc ubique ab omnimoda conformitate florum, siliquarum & seminum, praestabimus, non obstante ligneâ materiâ fruticum; si propius accedant herbis à fine ultimo, eodem redu­centur, propter arctiorem cognationem & affinitatem in siliquis, neglecta materia lignea, qua constant, longum & diffusum genus constituente in vasto & numeroso penu plantarum seu vegetabilium.

POLYGALA sive CORONILLA.

4. Polygala dumetorum major, siliquis articulatis, flore vario, nobis. Securidaca dume­torum major flore vario, C. B. P. Hedysarum majus, Ger. Multos atque oblongos ex eadem [Page 120] radice fundit prima haec à nobis proposita Polygala caules, per terram stratos, virides, stri­atos, intus concavos, & valde ramosos: folia alata costae mediae conjugatim seu binatim ad­haerent è regione, uno solo in costae extremo impari, Hedysari legitimi Clusii foliis perquam similia, amari saporis; è singulis caulium & costarum alis oblongi prodeunt pediculi, coro­nam aut quasi globulum flosculorum papilionaceorum Hedysari floribus forma similium gra­viterque odoratorum sustinentes, qui flosculi non sunt flavi ut illi, sed varii, ex albo rubentes; nam superiores florum partes vexillum nobis dictae, carneae sunt, id est blande & dilute ru­bentes, partes laterales seu labiales niveae, & carina infima licet alba rostro est purpureo: si­liquae subsequentes non sunt planae & compressae ut Ferri equini aut Ornithopodii, sed tere­tes, tenues, oblongae, articulatae seu internodiis distinctae, quemadmodum Polygalae Valenti­nae siliquae, continentes semen oblongiusculum, & quasi cylindraceum, subruffum, saporis non minus amari, quam legitimi Hedysari semen; radix tamen non annua ut illius, sed ma­xime perennis & vivax, fibrosa, repens, & longe lateque sub terra se condens, vicinaque circum circa loca occupans, & rursum ex tenuissimis fibris alibi renascens & sese propa­gans.

5. Polygala dumetorum minor siliquis articulatis pallide caerulea, nobis. Securidacae 2dae altera species, Clus. Hist. & Pan. Cubitalis est haec Polygala minor, aut altior, multos caules ramosos à radice lignosa & perenni emittens, foliaque habens Ciceris modo, secundum ob­longam costam binatim seu conjugatim posita, uno impari extremitatem ejus tenente: flores in summis caulibus glomeratim cohaerentes, ex candido rubentes: siliquae fusci coloris, secu­ris formam, quam nos hic in Anglia Bilhook vulgo appellamus, (vocabulum Bilhook est an­glicum instrumentum, quo putatoriam aut arborariam falcem exprimunt) probe referentes, vel cultri genus quo nostri Anglici & Belgici sutores seu calceolarii uti solent: singulae siliquae unicum semen ejusdem figurae continent. [Ex sicca tamen planta, quam mihi communicabat (inquit Carol. Clusius) Thomas Penaeus, discebam siliquas nonnunquam longiores esse, & supra securiculam, seu falcem illam, alium articulum longiorem obtinere, qualem extremae superioris siliquae partes habent, quemadmodum in Icone addi curabam; haec Clusius.] Tota planta amara est, praesertim siliquae & semina. Et haec minor & prior major producunt semina rarò perfecta, propter nimiam aviditatem rependi sub terram, radicibus huc illuc tendentibus. Non potest nec haec prior planta Securidaca dici; nec ad [...] aut [...] Graecis, Lati­nis Hedysari aut Pelicini seu Securidacae classem referri; quia (ut Clusius ipse testatur) nullius semen aptius veterem securim refert, quam ejus quae ab omnibus Hedysarum legi­timum censetur, quod aliquot locis sponte nascens in suis peregrinationibus per Hispaniam observabat idem Clusius, quam ob causam consule Tab. 6. & observa ejusdem semen quadran­gulum, in medio tumidum; nam infra Madritium, secures vidisse meminit idem Clusius, quae hujus seminibus essent simillimae, nempe in medio quo manubrium trajicitur & adapta­tur, crassae videlicet in medio, & utrinque in aciem planam desinentes apparent. Vide ejus I­conem quae 1. sculpitur in Tab. 11.

6. Polygala enneaphyllos, nobis. Lotus enneaphyllos, Lugd. Hist. Polygala Cortusi, I. B. Ferrum equinum Gallicum siliquis in summitate, C. B. P. Huic herbae sunt radices crassae, lig­nescentes, durae, dodrante longiores, nunc simplices, nunc multifidae, intus albae, quae sta­tim plures emittunt virgulas minime lignosas, dodrantales, aut potius breviores, humi stratas, quibus conjugatim haerent folia, utplurimum quatuor paria, dense disposita, uno impari ex­tremum claudente (adeo ut sint ordinarie novem, unde genericum Polygalae illi indidimus nomen, à characteristica nota, siliquis scilicet suis articulatis Polygalae in modum factis, adjectâ specificâ ejusdem generis Polygalae nota eandem à caeteris suae sortis distinguente; unde con­cludimus, nos magis consentaneum & magis ipsi appropriatum nomen applicuisse, appellan­do Polygalam enneaphyllam: folia (vide Hallucinationes Casp. Bauhini aliorumque au­thorum infra ad finem hujus capitis) similia caeterarum suae familias Polygalarum foliis, nisi quod sint breviora, & rotundiora, minora, solidiora, spissiora & magis quasi dilute viridia, nervo medio seu costae mediae secundum ejusdem longitudinem affixa: flores ramulorum nu­dorum extremo insident lutei, ut sunt Ornithopodii vel Polygalae Valentinae primae Clusii: si­liquae similiter proveniunt in pediculis longis, crebris internodiis interceptis seu articulatis. Ideo collocavimus & descripsimus hic inter Polygalas etiam propter viticulos tenues herba­ceos adinstar Polygalae. Vide figuram, 8am Tab. 10.mae.

LOCUS & TEMPUS.
  • 4. Polygala dumetorum major siliquis articulatis flore vario, nobis. Securidaca major dumetorum flore vario siliquis articulatis, C. B. P. Vulgatissima est per totam Pannoniam, Austriam, Sti­riam, Moraviam & Bohemiam, cum in pratis tum in agris, secundum vias publicas rusticas; floret Junio ac Julio & per totam aestatem; semen maturum est versus ejusdem finem & sub in­nitium Autumni, dummodo per nimiam pluviam tunc ingruentem non nimium reptet radicibus & impediatur perfectio siliquarum, consequenterque seminum. Variat interdum floris colore, qui vel totus candidus est, vel exterius albescit, interius vero purpurascit.
  • 5. Polygala dumetorum minor siliquis articulatis pallide caerulea, nobis. Securidacae secundae alte­ra species, Clus. Hist. & Pan. Provenit in agro Genevensi inter dumeta, contra pontem tremu­lum & nusquam alibi conspecta à Thoma Penaeo. Floret aestate media & versus ejusdem finem se­mina perficit sua.
  • 6. Polygala enneaphyllos provenit passim in pratis & terrarum aggeribus per totam Galliam. Floret Maio & Junio; Julio & Augusto semen suum perficit.
TEMPERAMENTUM & VIRES.

Hujus plantae usus lac in mulieribus copiosum efficit ex multiplici experimento Calceolarii.

NOMINA.
  • 4. Polygala dumetorum major siliquis articulatis flore vario, nobis. Securidaca dumetorum major flore vario, siliquis articulatis, C. B. P. Securidaca altera vel alterius prima species, Clus. Hist. & Pan. Securidaca major articulata, Park. Securidacae alterum genus, Caes. Hedysarum majus, Ger. Hedysarum purpureum, Tab. Loto enneaphyllo non dissimilis, Lugd. Melilotus 5. Trag. Ornithopodium 2. vel quoddam majus, Dod. Hedysarum Scorpiouron, Cam.
  • 5. Polygala dumetorum siliquis articulatis minor pallide caerulea, nobis. Securidacae secundae al­tera species, Clus. Hist. & Pan. Securidaca Penaei eidem.
  • 6. Polygala enneaphyllos, nobis. Polygalon Cortusi, I. B. Chabr. Lotus enneaphyllos, Lugd. Hist. Ferrum equinum Gallicum siliquis in summitate, C. B. P.
HALLUCINATIONES CASP. BAUHINI Aliorumque Authorum.

SEcuridaca dumetorum major flore vario, siliquis articulatis, C. B. P. Pag. 349. Col. 1. pl. IV. & Se­curidaca dumetorum minor pallide caerulea, C. B. P. Pag. 349. Tab. 2. pl. V. Male hae duae plantae in­digitantur à Casp. Bauhino sub Securidacae nominibus, cum Polygalae afficiantur (à natura) Symbolo seu nota generica, id est siliquis donentur articulatis per interstitia distincta separabilibus, debent Polygalae de­nominari atque inter Polygalas collocari, non vero cum Hedysaro, ut supra innuimus in Hallucinationibus in Paragrapho de Hedysaro.

§. 3. COLUTEA.

K [...] Colutea Lipariae peculiaris, inquit Theophrastus 3. Hist. 17. arbor procera fructum fert in siliqua, magnitudine Lentis, folium mittit Foenograeco non absimile, &c.

Coluteae cum ex dispositione foliorum, florum, & siliquarum articulatarum, rotundarum, semina pariter rotunda, oblonga, cylindracea in se continentium, non discrepant à Polygalâ herba supra dicta, eòdem & hanc & illas ad hoc caput reduximus. Insuper omnes cum Poly­galae, tum Coluteae, flores suos compactim in caulium summitate pendulos gerunt, quibus singulis succedunt siliquae singulae, plurimae simul junctae, rotundae, oblongae, per articulos fragiles, atque in singulis intervallis seu intercapedinibus semina rotunda, oblonga seu cy­lindracea [Page 122] continentes, in mucronem versus finem earum desinunt. Haec esto Polygalae & Coluteae essentialis & generica nota; quocunque modo ab authoribus nominentur seu Polyga­la aut Coronilla, seu Colutea, seu Securidaca aut Hedysarum, seu Ferrum equinum, seu Lotus, seu Astragalus &c. parvo discrimine refert: quandoquidem eandem possideant tesseram seu notam genericam, ut jam dictum, scilicet siliquis articulatis donari, sub eodem vexillo seu ge­nere subalterno à nobis constituentur, ex libro naturae & à fine ultimo petito, & iisdem as­signato, non ex libris authorum nimis multa & diversa nomina imponentium & hic & alibi, neutiquam rationi innitentium, nec finem ultimum in nominibus suis adaptandis rite per­pendentium.

7. Colutea Scorpioides elatior & major frutescens, nobis. Colutea Scorpioides 1. elatior, Clus. Hist. Colutea haec Scorpioides frutescens major ex unâ radice lignosa, dura & firma, bi­cubitales, tricubitales vulgariter, sed & nonnunquam contra vetustum murum ad 10. 12. aut 15. pedes ascendentes, virgulas profert, graciles, satis tamen sirmas, in frequentes ramulos divi­sas: folia alatim seu conjugatim 8to aut 9em uni costae adhaerentia, bina semper ex adverso sita, uno semper extremum costae occupante, aliorum Leguminum [...] more, saturate vi­rentia; ingrati admodum saporis & amariusculi: è singulis ramulorum alis prodeunt tenues pediculi sustinentes plerumque binos, nonnunquam ternos quoternosve flores papilionaceos, floribus Polygalae suprà dictae similes forma & figura, colore autem luteos, sed minores & non­nihil odoratos: siliquae sunt teretes, oblongae ad 4. aut 5. digitos propendentes, quibusdam articulis & longis intercapedinibus distinctae, in quibus singulis comprehenduntur semina oblonga, cylindracea, semiuncialia aliquando, laevia, subfusci coloris, ingrati admodum sapo­ris, singula singulis suis intervallis inclusa habentur. Radix uti ab initio dictum longa, ligno­sa, lateque sub terram dispersa.

8. Colutea Scorpioides humilior & minor, nobis. Siliquosa minor, C. B. P. Colutea Scor­pioides 1. humilior, Clus. Hist. Haec altera Colutea humilior & humi diffusa neque foliorum numero aut situ, aut florum forma vel colore à superiore elatiore differt, sed hujus virgae tan­tummodo sunt humiliores, bipedales & tripedales; siliquae & semina sunt minus tumida. U­terque hic frutex primus, & subfrutex hic secundus, hyeme apud Septentrionales marcescunt, & novo ineunte vere ex ramis nova induunt folia, & flores copiose satis protrudunt: filiquae & semina inquam hujus quoad formam & figuram sunt paria, sed tenuiora, & breviora prae­cedentis elatioris siliquis & seminibus. Vide Iconem in App. ad Legumina.

9. Colutea Scorpioides humilior siliquis & seminibus crassioribus, nobis. Haec foliis est glau­cis, virgis pedalibus imo cubitalibus, lignosis, rotundis, rugoso & ruffescente cortice vestitis, in frequentes ramos divisis: folia alata terna aut aliquando plura uni costae, binis semper ex adverso sitis, adhaerent, uno impari extremam alam occupante, Coluteae vulgaris foliis similia, sed majora, glaucique vel caesii coloris: flores & forma & colore Coluteae vulgaris simi­les, sed majores; quos excipiunt siliquae breviores & crassiores, magis, & distinctius articulatae vulgaris Coluteae, atque in singulis interstitiis siliquarum singula semina cylindracea majora & crassiora continentur: ex Italia inter plurima alia semina rariora nobis communicata habui­mus ab Alexandro Balam.

10. Colutea sive Polygala Valentina prima, Clus. Hist. Fruticosa etiam est haec planta, binos pedes alta, aliquando altior, multas ferens virgulas lignosas, sed molles, Sparti instar: folia se­ptena, octona, nunc plura, nunc pauciora, binatim seu conjugatim costis suis è regione inhae­rent, impari uno plerumque numerum parem claudente, Lentis modo, magis tamen carnosa, & ad Rutae colorem accedentia, astringentis & ingrati gustus: flores Meliloti simi­les sunt, lutei, coronae in modum summis virgulis (quae magna ex parte nudae sunt, & ma­turo semine exarescere solent) insident; deinde siliquae longae, incurvae, teretes, & propenden­tes tribus aut quatuor internodiis evidentius distinctae apparent; quorum singula unicum semen durum, oblongiusculum, at caeteris seminibus priorum brevius & durius continent: radix dura, longa, lenta, crassiuscula, quae profert folia perpetuo virentia in climate fervi­do; at in frigidioribus regionibus hyeme folia sunt caduca, nisi in conservatoriis hyemalibus conservetur ipsa planta.

11. Colutea siliquosa minor coronata, C. B. P. Colutea Scorpioides altera, Clus. Hist. & Pan. Haec minor coronata, radice nititur crassâ & lignosa, lenta tamen & flavescente cortice obducta, multisque fibris praedita, ex qua plures singulis annis ineunte vere novas producit virgas pedales, nonnunquam cubitales, lentas & vimineas, laeves, virides, & in his temere [Page 123] sparsa & alata folia ex opposito sita, quina, septena, aut novena, uni costae mediae inhaeren­tia; exsiccantis primum gustus, deinde nonnihil acrimoniae in-summis labris gustantium re­linquentes: flores in pediculorum longorum summis nascuntur, copiosi, leguminacei, & in or­bicularem coronam congesti, slavi, nullo grato odore commendati: quibus succedunt sili­quae articulatim distinctae, superioribus breviores; semen (ut caeterarum suae sortis) cylindra­ceum seu oblongum & teres continentes.

12. Colutea Scorpioides Cretica odorata, Prosp. Alpin. de Exot. Colutea haec est pulcher­rimus subfrutex proveniens in Creta insula, totus argenteo colore lucidus, crescit cubitali altitudine & altiore; folia, flores, & siliquae, vulgaris Coluteae Scorpioidis more, proveniunt, sed in hoc differunt, primo quoad folia quae in extremo latiora sunt & costae nudae pauciora ad­haerent, quippe quinque utrinque binatim seu conjugatim apposita, & unum in costae mediae extremo, quae omnia versus extremum sunt latiora, coloris uti dictum argentei: flores etsi figura & colore similes videantur floribus Coluteae vulgaris Scorpioidis, nihilominus diffe­runt in hoc, quod Creticae hujus Coluteae flores sint odorati, atque Coluteae vulgaris flores foe­teant; siliquae insuper vulgaris sunt exiliores & tenuiores, albae brevioresque; Creticae autem si­liquae crassiores sunt & nigricantes, atque articulis magis evidenter apparentibus conspici­untur, & consequenter semina ibidem contenta sunt multo majora. Vere & ineunte aestate haec Colutea Cretica flores fert toto mense Maio; Julio & Augusto siliquae maturescunt, & sub finem nigrescunt. Stirps haec frigoris est impatiens unde aegerrime hyeme vivit, nisi summa custodiatur cura in conservatoriis hyemalibus, in hunc usum constructis ut conserventur plantae tenerae & exoticae, & defendantur à rigore hyemis: flores sunt odorati, diu multum­que florent, & sunt digerentes cum laevi astrictione; unde non errarunt quidam qui Meliloti loco iis in medicina utuntur. Hanc plantam nunc & hac hora non obstante hyemis rigore vigentem & feliciter crescentem habemus in conservatorio hyemali, ex qua innumeros flores elegantes luteos & optime odoratos speramus, brevi post aequinoctium. Biennio aut trien­nio abhinc crevit seminibus Chalepo ad nos missis à Reverendo viro D. Roberto Huntington Collegii Mertonensis Socio dignissimo, & Mercatoribus Anglis illic degentibus, & mercatu­ram excercentibus cum popularibus suis hic in Anglia, Evangelii praedicatore vigilantissimo, cui Hortus Botanicus Universitatis plurimas rariores Asiaticas plantas debet, sicut Bibliothe­ca publica plurimos M. S. inde, Chalepo scilicet, hujus opera & cura seu industria sagaci transla­tos nunc possidet. Sub finem Augusti anni elapsi quamplurimos protrusit flores eleganter luteos & odoratos, atque Septembri & Octobri numerosum gregem siliquarum articulata­rum ad perfectam maturitatem perduxit, in quibus continebantur semina perfectissime ma­tura, quibus poterit perpetuari & conservari in plurimis Horti locis. Vide Leguminum Appendicem.

LOCUS & TEMPUS.
  • 7. Colutea siliquosa sive Scorpioides major frutescens, nobis. Colutea Scorpioides elatior Clusii & 8va nobis; Colutea Scorpioides. 1. humilior Clusii. Sponte nascuntur in Calenberg vicinisque Vi­ennae montibus abunde, tum etiam in nonnullis Pannoniae montanis; quin etiam in Valena Mon­speliani agri silva nasci, authores sunt Pena & Lobelius in Adversariis suis. Ubi sponte prove­nit, brevior; at in hortis culta longior & major evadit, & virgas hyeme retinet; florent exeun­te vere, & aestate semina ad maturitatem perducunt.
  • 9. Colutea Scorpioides siliquis & seminibus crassioribus, nobis. Ad oram maritimam Tingit anam viget, unde ipsius semina habuimus.
  • 10. Colutea sive Polygala Valentina 1. Clusii. Salmanticensi agro frequens est secundum vias: in Granatensi, Murciano & Valentino regnis, locis arenosis & declivibus collium observabat Carolus Clusius. Apes illic plurimum mellis ex ejus floribus colligere creduntur. Vulgo Salmanticensibus Coronilla de Rey, quasi Sertula Regia, & istic Meliloti vice utuntur. Granatenses & Murciani Lentejuêla id est Lenticulam, Valentini Polygalam appellant, ac proinde nomen commune seu Synonymum erit huic generi intermedio, Colutea, Polygala sive Coronilla, quae à caeteris herbis Leguminosis hujus capitis differunt siliquis tenuibus, longis, te­retibus, semina per articulos in se continentibus, longa, teretia, & cylindracea.
  • 11. Colutea siliquosa minor coronata, C. B. P. Colutea Scorpioides altera, Clus. Hist. & Pan. Cre­scit in montium radicibus, qui Danubio & Calenberg imminent. Floret Junio; & Augusto ma­turatur ejus semen.
  • 12. Colutea Scorpioides Cretica odorata, Prosp. Alpin. de Exot. Provenit in Creta Insula & cir­ca [Page 124] Chalepum; floret vere & ineunte aestate, flores fert toto mense Maio & aliquando Junio; versus finem aestatis, siliquae articulatae, crassae, nigrae perficiuntur, in quibus continentur se­mina cylindracea matura flavescentia.
TEMPERAMENTUM & VIRES.

Lactis copiam procreare fertur Colutea, non minus quam Polygala secundum nominis etymon. A­pes plurimum mellis ex Coluteae floribus colligere dicuntur: Granatenses & Murciani Meli­loti vice utuntur Polygalae floribus.

NOMINA.
  • 7. Colutea siliquosa sive Scorpioides major frutescens, nobis. Colutea Scorpioides 1. elatior, Clus. Hist. & Pan. Tab. Colutea Scorpioides, Ad. Lob. Lugd. Hist. Cam. Ep. Colutea Scorpioides ma­jor, Park. C. B. P. Colutea Scorpioides, I. B. Emerus vulgo, Caesalp.
  • 8. Colutea Scorpioides humilior, nobis. & Ger. Colutea Scorpioides 1. humilior Clus. Hist. Scor­pioides 2. Tab. Siliquosa minor, C. B. P. Colutea Scorpioides humilior sive minor, Park.
  • 9. Colutea Scorpioides humilior siliquis crassis, nobis.
  • 10. Colutea sive Polygala Valentina 1. Clusii, nobis. Polygala altera, C. B. P. Polygala Valentina 1. Clus. Hist. & Hisp. Colutea Valentina Clusii, Park. Lugd. Hist. Taber. Colutea sive Polyga­la Valentina, Ger. Coronilla sive Colutea minima, Lob. Coluteae parva species, Polygala Valenti­na Clusii, I. B.
  • 11. Colutea siliquosa minor coronata, C. B. P. Colutea Scorpioides altera, Clus. Hist. Pan. Co­lutea Scorpioides 3. Tab. Colutea Scorpioides montana, Ger.
  • 12. Colutea Scorpioides Cretica odorata, nobis. Colutea Cretica odorata, Prosp. Alpin. de Exot.
HALLUCINATIONES CASP. BAUHINI Aliorumque Authorum.

PAg. 349. col. 1. pl. 1. Polygala major Massiliotica & ibidem col. 2. pl. xi. Polygala altera, & pag. 396. & 397. Colutea ejusque species male à Casparo Bauhino disjunguntur seu seorsim disponuntur: cum paribus donentur siliquis articulatis, continenti­bus in singulis interstitiis singula semina oblonga & cylindracea, debent conjungi & ibidem collocari, quandoquidem eadem afficiantur nota generica ex libro naturae observata. Quamvis Polygala sit tantum Herba, & Colutea frutex lignea mate­ria seu substantia donatus, propter strictius vin­culum utrique commune à natura datum, id est siliquas articulatas & semina cylindracea, eodem à nobis re­ducentur neglecta substantia lignea, quae est communis multis subfruticibus bivalvibus.

§. 4. ORNITHOPODIUM.

ORnithopodium id est avis pes, à similitudine quam siliquae aduncae cum pedibus avicu­lae habent, sic dicitur, quodque veteribus incognitum nisi forte ad Polygalon Dioscoridis l. 4. c. 142. referatur.

Ornithopodium convenit cum caeteris Leguminibus hujus capitis, foliis alatis, & floribus papilionaceis, imo & siliquis articulatis; ab iisdem differt quod siliquas proferat adun­cas, pedes avicularum referentes, plurimas simul junctas, atque in singulis interstitiis seu intercapedinibus semina sunt compressa, contenta in folliculis seu siliquis paululum com­pressis, & in medio tumidis.

12. Ornithopodium majus, C. B. P. Ornithopodium, Dod. ut. Pusillum hoc Legumen ala­tum & foliis binatim & conjugatim costae mediae adhaerentibus donatum, apte satis & non si­ne ratione Ornithopodium dicitur, à similitudine nempe pedum digitatorum avicula­rum: siliquae quinae, nunc pauciores, nunc plures, uni petiolo seu pediculo nixae, articu­latae & fragiles exsiccatae, inter granum & granum quasi conjunctae, ubi apparent semi­na [Page 125] tumidae conspiciuntur siliquae paululum compressae, & adhuc virentes hirsutae, curvae: par­vulis multis tenuibus ac gracilibus exit cauliculis per terram stratis: folia inquam rachi ad­haerent è regione plurima, rotunda, parva, hirsuta, Lentis foliis minora & tenuiora: flosculi ex­igui, lutei & partim candidi, in parvorum petiolorum fastigiis dense coacervati: siliquae par­vae, tenues, quales supra diximus; in quibus quina, sena minuta, subrotunda, paululum compressa, in medio tumida, continentur semina.

Est & alia Icon Ornithopodii depicta, sculpta & exhibita, à Dalechampio in Historia Lug­dunensi, cujus radicum Fibrae scatent tuberculis nodosis; sed hoc contingit saepe & multis aliis Leguminibus, nec debet pro specie distincta haberi: hoc multoties observavimus in aliis hujus classis speciebus naturâ sic subinde ludente.

14. Ornithopodium minimum [...] seu [...], nobis. Forte Ornithopodium pu­sillum Penae, Historiae Lugdunensis. Forte etiam scorpioides leguminosa altera, Johan­nis Bauhini. Haec plantula leguminosa viticulos emittit laeves, cavos, rectos, dodran­tales aut majores, in ramulos divisos, sed foliola utrinque ordine pari in costam aggesta, an­gustiora, pauciora, seu rarius disposita, & quoad figuram Ferri equini foliolis simillima, quip­pe quae notabili nervo seu costâ mediâ fere donata sint: pedicillorum extremis flosculi hae­rent, singulis gemelli, aliquando terni, flavi, cum Ornithopodii floribus cùm figurâ, tum magnitudine, apprime convenientes; quibus singulis flaccescentibus succedunt siliquae arti­culatae, propendentes è pediculornm summis, longae, teretes, paululum incurvae, nec com­pressae sicut Ornithopodii vulgaris & sequentis siliquae, ac proinde multo angustiores, graci­liores & glabrae; nullis interim nec striis, nec lanugine, donatae; obscuris tamen (uti dictum) articulis quibusdam intervallis longioribus, seminibus pariter in interstitiis longioribus, te­nuioribus, admodum parvis & subrotundis, distinctae.

15. Ornithopodium [...], nobis. Ornithopodio affinis hirsuta Scorpioides, C. B. P. Scorpioides leguminosa, Ad. Lob. Lugd. Pusilla haec Leguminis species alata seu [...] radice nititur fibrosa: cauliculos procumbentes habet (male Dalechampius in historia sua Lugdunensi rectos asserit) graciles, pedales & sesquipedales in hortis bene cultis, at palma­res & sesquipalmares in sterilibus & sabulosis seu glareosis arvis, in horum fastigio admodum incurvis mucronibus apparent adunca cornicula striata, Foenograeco rotundiora, graciliora tamen insunt semina, binatim inclusa in sterilibus arvis, in hortis autem cultis quaterna, quina senave, grana continentur in singulis corniculis, quae introrsum flexas scorpionum cau­das transversis articulis ac lineis striatis variegata & hirsuta repraesentantia, bina caprorum cornua aspectu pulchro, nodis & protuberantiis suis imitantur, unde illi no men à nobis impo­situm. At in pingui solo & in hortis cultis caules sunt bicubitales & longiores atque in sin­gulis alis eminent plures flores lutei, terni, quaterni, imo quini aliquando, quibus totidem succedunt cornicula incurva.

LOCUS & TEMPUS.
  • 13. Nascitur Ornithopodium majus passim in arvis arenosis & sabulosis, segetalibus, siccis atque in locis incultis, veluti in collibus, pratis siccis & apricis, ac secus vias. Floret per totam ae­statem, atque sub ejusdem finem siliquas suas, in quibus continentur parva semina compressa, perficit.
  • 14. Ornithopodium [...] minimum, nobis. Dominus Agerius lectam & semine communicatam Johanni Bauhino ex agro Neapolitano hanc pusillam plantulam impertitus est. Nos copiose & a­bundanter inter segetes provenientes intra septa Regiae Chambort, octavo ab oppido Blaesis la­pide reperimus, atque ex semine illic collecto & sato figuram hanc sculpendam sub finem 10. Ta­bulae curavimus: floret aestate, & sub ejusdem finem perficit semen suum.
  • 15. Ornithopodium [...] provenit in agro Neapolitano in plurimis locis juxta vias inter Scillas. Scorpiodem à formâ siliquarum intortarum adinstar scorpionis caudae appellavimus & addidimus Leguminosam, ad determinandum suum genus, scilicet Legumen. Floret versus finem aestatis, & semen perficit ineunte Autumno.
NOMINA.
  • 13. Ornithopodium majus, C. B. P. Park. Ger. Ornithopodium, Dod. Ut. Ad. Lob. Lugd. Hist. Gesn. Hort.
  • [Page 126]14. Ornithopodium minimum [...] seu [...], nobis. Forte Ornithopodium pusillum Penae, Lugd. Hist. Forte etiam Scorpioides leguminosa altera, I. B.
  • 15. Ornithopodium [...], nobis. Ornithopodio affinis hirsuta Scorpioides, C. B. P. Scorpi­oides leguminosa, Ad. Lob. Lugd. Hist. Park. Ger. I. B.
HALLUCINATIONES CASP. BAUHINI Aliorumque Authorum.

PAg. 350. col. 2. pl. 11. Ornithopodium minus, C. B. P. Ornithopodium perpusillum, Ad. Lob. Lug. Ibidem. pl. 111. Ornithopodium radice tuberculis no­dosa, C. B. P. Ornithopodium tuberosum Dalechampii, Hist. Lugd. Entia non sunt multiplicanda sine neces­sitate, cum Ornithopodium minus sic dicatur, quia in macro & sterili aut arenoso solo proveniens, perpusil­lum est; at ex pusilli semine sato, in agro pingui & bene stercorato protrudit majus: deinde tuberosum Dalp non constituit novam speciem, quia natura sic ludente, plurima Legumina à radicum fibris protru­dunt tubera: idcirco hoc non constituit novam Ornitho­podii speciem, nam quae possunt adesse & abesse, non de­terminant speciem; sed variationem aut varietatem: quae autem semper eodem modo se habent, eaque di­stincta ab aliis, constituunt distinctas species.

Ornithopodio affinis hirsuta fructu stellato, C. B. P. Vicia Sesamacea Apula, Colum. Vide Hallucinationes Ca­spari Baubini ad finem explicationis stellae Legumino­sae, pag. 81. Hist. Oxon.

LEGUMINA SIVE Siliquosae Papilionaceae siliquis Articulatis asperis Donatae.

§. 5. Scorpioides Leguminosa, seu Scorpioides Papilionacea Siliquis Articulatis.

[...] Dioscoridi l. 4. c. 195. quod semen habeat ad similitudinem caudae scorpionis, & quod scorpionum ictibus praesentaneo sit auxilio: & Plinio l. 22. c. 15. cui Scorpius dicitur, quod Clymenum Dioscoridis esse Caesalpinus & Columna volunt.

Tametsi Dioscorides unius Scorpioidis leguminosae tantummodo meminerit, nos sex Scorpioidis species, distinctis suis notis essentialibus & semper eodem modo se habentibus cognoscibiles, in medium adferemus. Prima species est Scorpioides Bupleuri folio, corniculis asperis, hirsutis, minus contortis, nobis sic dicta: ad Scorpioidem legitimam Dioscoridis valde accedit, quam ait esse [...], id est her­bulam paucis foliis, semine scorpionis caudae effigie. Dicitur [...] Dioscoridi. Plinio latine Scorpius herba l. 22. c. 15. ex argumento nomen accepit Scorpius herba: siliquam articu­latam, & incurvatam ad similitudinem caudae scorpionis, & folia pauca habet. Valet & ad­versus animal sui nominis. Est tamen Scorpius herba alia, quae à Theophrasto Nepa dicitur, de qua nos suo loco inter subfrutices echinatos, papilionaceos, siliquosos, & bivalves dicemus.

Explicatio Tabulae undecimae, Sectionis secundae.

SCorpioides, herba leguminosa, à flore papilionaceo luteo, & siliquis articulatis sive hispidis sive striatis, facile distinguitur à Scorpioide aquatico Echii specie, & ab omnibus ante dictis Leguminibus alatis seu [...], id est, quorum folia sunt binatim seu conjugatim costae mediae adhaerentia, uno impari extremum costae mediae occupante. Folia Scorpioidis leguminosae diverso modo se habent; vel enim singulatim caulibus adnata proveniunt, vel con­jugatim è regione ponuntur: omnes autem species Scorpioidis leguminosae, siliquas curvas ar­ticulatim [Page 127] junctas & lituo similes habent, quo venatores ad canibus animum addendum in­ter venandum utuntur, & semen sapore omnino Legumen redolet, ut praedicta superiora Le­gumina siliquis articulatis donata, & in Tab. superiore 10. explicata; idcirco easdem has stirpes leguminosas huc retulimus inter consimiles, neglecta structura foliorum spissorum quae secundum doctrinam nostram poterint inservire ad species determinandas, junctà siliquarum curvitate majore aut minore, hirsutie asperiore aut laeviore, sic singulatim & specifice dedu­cemus singulas species militantes sub hoc genere intermedio. Nota igitur generica Scorpioi­dis leguminosae est habere siliquam incurvam, tubae curvae aut litui instar articulatim per interstitia junctam, & flava semina curva aut reniformia in se continentem, quae aliorum Le­guminum more, etiam Legumina redolentia, in praedictis siliquis concluduntur. Jure igitur merito Scorpioides leguminosa hunc locum inter congenera, scilicet Legumina vindicabit. Hisce praedictis adjiciemus plantas quasdam leguminosas, siliculas echinatas, cristatas singu­latim & spicatim, non articulatim producentes.

Poligala dumetorum minor siliquis articulatis pallide caerulea, nobis. Securidacae secun­dae altera species, Cluf. Hist. & Pan. Hujus descriptionem exhibuimus in explicatione Ta­bulae nonae superioris, quam illic consule; etiamsi ejus Icon sculpatur hic prima, constituit quintam plantam ordine in Tab. superiore nona.

I. SCorpioides Bupleuri folio, corniculis asperis, hirsutis, minus contortis, nobis. Scorpioi­des prius, Dod. Tametsi unius Scorpioidis meminit Dioscorides, nos autem sex distin­ctas ejusdem species in medium proferimus, & sculptas siliquas diversas in Tabula hac osten­dimus. Prima parvula ac humilis est herba Leguminosa, aliquot teneros ramulos proferens pedales, & longiores aliquando in pingui solo, qui utplurimum in latus declinant & hu­mi procumbuut, raro assurgunt propter imbecillitatem caulium, circa quos folia oblonga, latiuscula, crassa, & spissa satis, Bupleuri foliorum aemula: in caulium cimis flosculi papi­lionacei lutei, sed minores, aliorum Leguminum more apparent: quibus marcescentibus succedunt siliquae asperae, hirsutae, seu hispidae, erucae villosae in se convolutae similes, arti­culatim seu geniculatim cohaerentes, curvae instar scorpionum caudae, unde ei nomen Scor­pioidis: semina in singulis interstitiis protuberantibus inter geniculum & geniculum aut in­curva, lunae novae effigiem referentia, aut reniformia continentur.

II. Scorpioides Bupleuri folio, corniculis asperis magis in se contortis & convolutis, no­bis. Haec Scorpioidis species altera neutiquam differt à priore quoad folia Bupleuri facie, nec floribus papilionaceis luteis, sed siliquis magis in se convolutis & pilis brevioribus tectis.

III. Scorpioides Bupleuri folio, corniculis crassioribus & magis spongiosis litui instar con­tortis & in se convolutis, nobis. Haec tertia species, nec foliis, nec floribus luteis papilionaceis, quoad figuram à praedictis differt; magnitudine solummodo floris & crassitudine siliquarum, molli & spongiosâ materiâ tectarum, contortarum, & in se convolutarum litui instar, in qui­bus continentur per articulos in singulis interstitiis semina prioris duplo majora, nec tam in­curva.

IV. Scorpioides Bupleuri folio, corniculis asperis & rugosis seu rigidis, striatis seu sulcatis, litui instar contortis & in se convolutis, nobis. Quarta haec species folia pariter habet Bupleu­ri, flores luteos papilionaceos ejusdem formae ac figurae cum praedictis: siliquam asperam & rugosam seu rigidam, striis & sulcis praeditam, litui etiam in modum contortam & in se convo­lutam: semina reniformia duplo praecedentis minora.

V. Scorpioides Portulacae folio, corniculis longioribus, tenuioribus ac articulatis, nobis. Scorpioides, Matth. Lob. Hanc plantam à floribus papilionaceis & siliquis articulatis, se­men Legumen redolens in se continentibus, Legumen esse declaramus, non obstante diversa figura & similitudine foliorum congruentium cum aliis plantis toto coelo differentibus: folia etenim hìc (ut & alibi) inservient ad tales species Scorpioidis constituendas. Haec species ergo Scorpioidis Portulacae foliis, cauliculos edit satis numerosos foliisque abunde convesti­tos, quorum terna simul cohaerent circa ramos seu cauliculos praedictos; horum medium im­par, extremum pediculi claudens, bina è regione posita magnitudine & praecipue longitudi­ne superat, & Portulacae foliis crassitudine quodammodo accedit, unde ei denominatio spe­cifica: flosculi papilionacei, lutei, bini, terni & nonnunquam quini, nunc plures, nunc pauciores, in summis virgulis eminent; quibus singulis marcescentibus subnascuntur siliquae singulae articulatae, tenues admodum, & longae, fastigio acuminatae & reflexae, instar scor­pionis caudae recurvatae, in quibus semina per articulos oblonga, tenuia, in singulis intersti­tiis [Page 128] articulorum latent, Galegae seminis forma, sed tenuiora & exiliora.

VI. Scorpioides Viciae foliis minima, nobis. Haec minima Scorpioidis species cauliculos edit pedales, humiles, & per terram stratos, ex quorum geniculis oriuntur costae mediae al­ternatim cauli adhaerentes, & bis quatuor foliis longis, mucronatis, glabris, in mucronem de­sinentibus, alternatim etiam sitis, uno impari extremum costae claudente, onustae; atque ex a­lis inter costam & caulem oriuntur petioli biunciales, triunciales, sustinentes in eorum fa­stigio binos, aut ternos, nunc plures, nunc pauciores flosculos papilionaceos, luteos; quorum singulis singulae succedunt siliquae, longae, tenues, & articulatae, continentes in sin­gulis interstitiis singula semina minuta, rotunda, longa. Vide Tab. 20. in App. Sectionis 2d•

LOCUS & TEMPUS.

Scorpioides Bupleuri folio, plerisque locis aridis & montosis, in olivetis quoque Galliae Narbonen­sis, sponte nascitur, circa patibulum Monspeliense & Castelnau, in colle juxta viam ad ripam fluvii Lani; floret illic mense Aprili, & Maio, ac Junio siliquas & semina sua perficit. In aridis & montosis Monspelio vicinis frequens Lobelio occurrebat, alibi rarius nisi in hortis, ubi multo magis luxuriat quam in aridis sponte proveniens. Saepe saepius observavimus anuuas plurimas, in macris, aridis & arenosis locis provenientes, vix palmarem attingentes altitudinem; in hortis satas, ubi felicius & plenius nutriebantur, pedalem & sesqui pedalem consequu­tas fuisse longitudinem. Hoc conspicere licet in hisce, & aliis hujus farinae, inter legu­minosas non solum plantas, sed passim in tota congerie plantarum; adeo ut silvestres ap­pareant diversae omnino species ab iisdem numero speciebus in hortis cultis, habita rati­one tantum magnitudinis aut parvitatis, quae, à locis in quibus nutriuntur plantae ipsae, dependet.

TEMPERAMENTUM & VIRES.

Scorpioides contra scorpionum (animalium ejusdem fere nominis) ictus praesenti remedio seu auxilio est, teste Dioscoride.

NOMINA.
  • I. Scorpioides Bupleuri folio corniculis asperis, hirsutis, minùs contortis, nobis. Scorpioides Bu­pleuri folio, C. B. P. Cam. Tab. Ger. Bupleuri folio major, Park. Repens (perperam: procum­bens adhiberi debuit) Bupleuri folio, Lob. Ad. & Icon. Prior, Dod. Scorpioides, Lugd. Dod. Gall. I. B. Chabr. Sciagraph. & Icon. Auricula leporis vulgo, Caesalp. Catanance quorundam, Cam. Clymenum Dioscoridis, Colum.
  • II. Scorpioides Bupleuri folio corniculis asperis magis in se contortis & convolutis, nobis. Scorpi­oides siliqua campoide hispida, I. B. Chabr. ubi figuratur. Nos ex siliquâ ipsa naturali no­stram depingendam & sculpendam curavimus figuram.
  • III. Scorpioides Bupleuri foliis corniculis crassioribus, mollioribus seu magis spongiosis, litui instar in se contortis & convolutis, nobis. Scorpioides Bupleuri folio siliquâ crassâ Boëlii, Ger. Desc. Scorpioides major, Park. Parad.
  • IV. Scorpioides Bupleuri folio corniculis asperis & rugosis rigidis & striatis seu sulcatis, litui instar in se contortis & convolutis, nobis. Scorpioides siliquis lenibus, Park. Pag. 1116. Male ab ipso disponitur extra classem inter Medicas cochleatas.
  • V. Scorpioides Portulacae folio, corniculis articulatis, longioribus ac tenuioribus, nobis. Scor­pioides Portulacae folio, C. B. P. Scorpioides, Matth. Ger. Lob. Icon. Scorpioides Mattheoli seu Portulacae folio, Park. Scorpioides Mattheoli, Dod. ut. Gesn. Hort. Lugd. Cam. Telephium Dioscoridis seu Scorpioides (ob siliquarum similitudinem) C. B. P. & infra Scorpioides Por­tulacae folio eidem.
  • VI. Scorpioides minima Viciae foliis, nobis.
HALLUCINATIONES CASP. BAUHINI Aliorumque Authorum.

PAg. 287. Col. 2. pl. vii. Telephium Dioscoridis seu Scorpioides, &c. male primo collocatur a Ca­sparo Bauhino inter Telephia, cum omnes Telephii seu Crassulae species, flores, capsulas seminales & semina, more Sedi producant; at hoc Telephium (ita di­ctum, Dioscoridis fortassis, ab authoribus, propter con­formitatem in foliis crassis, spissis, adinstar Telephii) cum flores papilionaceos, siliquas articulatas; & se­mina leguminosa in singulis interstitiis articulorum, Legumina perfecte redolentia habeat, debet hic inter Legumina papilionacea siliquis articulatis in se con­tortis & convolutis donata locari; non autem inter Te­lephia. Deinde bis repetitur eadem Planta, semel cum Telephio Pag. 287. Col. 2. pl. vii. & ibidem pl. ii. sub nomine Scorpioidis Portulacae folio; quae debent conjungi, non obstante diversorum authorum nomen­clatura, quia sunt tantum Synonyma unius ejusdem­que plantae. Porro male [...] Casparo Bauhino Scor­pioides Legumen (ut supra probatum) disponitur inter Telephium & Portulacam, cum quibus nil habet affi­ne nec in floribus, nec capsulis seminalibus, nec se­minibus; quare amandetur ad Legumina suae sortis siliquis articulatis praedita, quemadmodum nos prae­stitimus hic, non sine ratione.

LEGUMINA Sive Siliquosae Papilionaceae siliquis Articulatis Asperis donatae.

Onobrychis Papilionacea.

§. 6. ONOBRYCHIS siliquis ARTICULATIS ASPERIS.

O [...] ab asini ruditu nomen obtinuit: Latinis similiter Onobrychis dicitur. Dioscorides l. 3. c. 152. & Plinius l. 24. c. 16. folia Lentis paulo longiora, caulem dodrantalem, flo­rem puniceum, radicem parvam tribuunt. Ad Onobrychidis classem has subsequentes plantas post Scorpiodis genus, tanquam illi à siliquis articulatis omnino affines, huc nos retulimus.

Onobrychis floribus papilionaceis & siliquis articulatis asperis, convenit cum pluribus Scorpioidis speciebus supra explicatis, quoad flores & siliquas articulatas; at discrepat fo­liis, cùm à Scorpioide, tum à caeteris hujus Sectionis: hae Onobrychides folia conjugatim seu binatim costae mediae adhaerentia habent, non è regione sed alternatim, uno impari ex­tremum costae claudente: est (que) Onobrychis duplex habita ratione siliquarum, vel enim siliquae sunt articulatae asperae, vel echinatae cristatae; prior etiam duplex habita ratione foliorum, quae vel sunt alternatim adhaerentia costae mediae, vel modo Trifolii. Vide Tab. 11. ejusque Icones.

7. Onobrychis major perennis siliculis articulatis asperis, clypeatis, rectà junctis, flore ru­berrimo & albo, nobis. Onobrychis altera, Dod. Haec Onobrychis ramis est cubitalibus, bicubitalibus, imo in hortis bene cultis tricubitalibus, concavis, glabris, crassiusculis, nunc procumbentibus, saepius tamen erectis, multis tamen ex radice eâdem ortis: caulibus co­stae adhaerent aliorum Leguminum more, quibus costis folia plurima non ex opposito (ut vul­go in caeteris omnibus quasi Leguminibus fit,) sed alternatim nascuntur folia quaterna, qui­na, hinc inde longa, mucronata seu in acumen definentia, extremo majore impari & lon­giore costae finem occupante; folia inquam praedicta Glycyrrhizae foliis quodammodo sunt si­milia, paulo tamen breviora, latiora, glabra & glauca, exceptis marginibus, paucis villis ornatis, sapore nullo manifesto nisi tantillum astringente: ex alarum sinu prodeunt surculi seu pediculi singulares, qui complures flores in spicam digestos ferunt in summis surculorum papilionaceos, amoenos, Genistae magnitudine sed sature rubentes: quibus paulatim fati­scentibus, [Page 130] succedunt concatenatim seu potius coacervatim siliquae longae, biunciales, ali­quando longiores, asperae, compressae, oblongae seu clypeatae, singulae adhuc virides per arti­culos arcte junctae, exficcatae ruptu faciles, ex ternis, quaternis, aliquando quinis siliculis bivalvibus clypeiformibus (unde ei nomen specificum) constant, in quarum singulis unicum continetur semen compressum, caeterorum Leguminum semina masticatione sapiens. Vivit per multos annos in Meridionalibus tractibus, in Septentrionalibus vero per pauciores annos, praecipue postquam affatim & copiose semina sua fuderit autumno, & si postea hyems rigi­da supervenerit mature, antequam radix vires suas recuperaverit, post partum illum multi­plicem seminum perit. Datur & hujus varietas flore albo, quae solo florum colore, & foliis dilutius virentibus distinguitur à praedictâ jam descripta: radix hujus est etiam perennis.

8. Onobrychis major annua siliculis articulatis asperis clypeatis undulatim (id est antror­sum & retrorsum) junctis, flore purpurorubente, nobis. Haec nova & peramoena Onobrychidis species caules producit non tam proceros, nec tam crassos, quam prior perennis descripta: iis ad eundem modum costae adnascuntur, quibus pariter folia adhaerent dilutius multo viren­tia, foliis Onobrychidis praedictae flore albo similia: flores in cimis caulium spicatim proveni­unt, sed sunt à majoris perennis floribus colore diversi, sunt enim multo dilutius rubentes, admixto pauco caeruleo aut violaceo colore: deinde siliquae longae articulantur siliculis aspe­ris, clypeatis, non recta junctis ut in priore perenni, sed undarum in modum, ante & retro plicatis seu angulos obtusos in singulis articulorum plicis efficientibus. Est haec planta annua, spatio octo mensium semina sua post sationem ad maturitatem perducens, & deinde totaliter periens: fic ex hisce assignatis notis haec aperte & manifeste distinctam & novam se­se speciem detegit.

9. Onobrychis major perennis Canadensis triphylla siliculis articulatis asperis triangulari­bus, nobis. Hedysarum triphyllon Canadense, Corn. Hedysarum triphyllon Americanum, Park. Hujus altitudo in frigidis locis, duorum aut trium est cubitorum, in apricis vix ad u­num erigitur: caules numerosi ab unâ radice valde fibrosâ pullulant, angulosi, medullosi, striati, nunc virentes, nunc pallentes, & aliquando rubentes; mediâ caniculari tempesta­te flores prodeunt spicatim digesti, Onobrychidis prioris perennis primae floribus amplio­res, quorum florum petalum superius & erectum (vexillum nobis in omnibus Leguminum floribus dictum) saturatius rubet, respectu lateralium seu labialium petalorum; labialia e­nim bina dilutius & pallidius & quasi obsolete rubent: floris emarcescentis rostro succedit siliqua uncialis, aliquando biuncialis, articulata per internodia, constans pluribus siliculis triangularibus, simul junctis, singulis per articulos distinctis & determinatis, atque in sin­gulis hisce siliculis triangularibus exsiccatis seu perfecte maturis, asperis, & consequenter vestibus praetereuntium adhaerentibus, continentur singula semina, quasi reniformia, duplo prioris primo loco descripti, & clypeatâ silicula donati, seminibus majora. Unde à siliculis triangularibus articulatis, asperis, seu articulatim junctis, hanc plantam exoticam Onobry­chidem majorem perennem Canadensem triphyllam &c. denominavimus, potius quam He­dysarum triphyllum Canadense, desumendo denominationem à fine ultimo, id est à modo si­liquas producendi; folia etenim terna & siliculae triangulares specifice eandem distinguunt ab Onobrychide prima, siliculis articulatis clypeiformibus & foliis oblongis allatis donatâ: nec aptius mea sententia collocari poterat haec planta, quam inter consimiles: spreto & ne­glectonomine Hedysari primò à Jacobo Cornuto, deinde à Johanne Parkinsono nostrate indito, propter rationes inter Hallucinationes infra hic adferandas: radice nititur fibrosa, subnigra & diu durante: pullulant inquam folia Aprili mense, initio quidem, statim sub exitum è terra rubentia (hoc enim commune ipsi cum multis aliis diversi generis plantis) quae bre­vi post atrovirescunt, è longis satis pediculis alternatim ortis exeuntia, terna, longa & acumi­nata folia Trifolii bituminosi figurâ, sed nec ejusdem consistentiâ, nec odore; tota enim planta inodora est.

LOCUS & TEMPUS.
  • 7. Onobrychis major perennis siliculis articulatis asperis clypeiformibus, rectà junctis, nobis. O­nobrychis altera, Dod. Haec provenit in monte Baldo, teste Johanne Pona. Fredericus Meiei­rus Septembri observavit in pratis Senensium copiose provenientem, semenque maturum edentem. Hanc Onobrychidem, illic hyeme equis propabulo optimo exhibebant; eandem etiam at tullit col­lectam in via Romana Viterbam versus Henricus Cherlerus gener Johannis Bauhini. Eadem [Page 131] flore albo ex satione provenit cum vulgari rubro: utraque & rubra & alba floret versus initium aestatis aut ejusdem medium; semina perficit autumno.
  • 8. Onobrychis major annua siliculis articulatis asperis clypeiformibus undulatis, ante & retro pli­catis & angulos obtusos efficientibus, nobis. Sponte provenit in Asia, unde semina habuimus rarissimae hujus Onobrychidis anno elapso communicata, atque Chalepo Asiae emporeo nobilissimo ad nos missa, curâ & industriâ Reverendi Viri D. Roberti Huntington apud nos Oxonienses Collegii Mertonensis Socii dignissimi, apud mercatores Anglos illic degentes & mercaturam ex­cercentes Verbi Dei dispensatoris fidelissimi, à quo plura indies rariora semina Asiatica speramus & expectamus. Floruit Augusto mense, & semen ad maturitatem autumno perduxit.
  • 9. Onobrychis major perennis Canadensis triphylla siliculis articulatis asperis triangularibus, no­bis. Advenit primò ex Canada, Virginia, aliisque Americae locis, ubi sponte provenit; colitur in hortis Botanices studiosorum. Floret versus finem aestatis, citius in Meridionalibus plagis, tardius in Septentrionalibus; semina maturantur Octobri & Novembri.
NOMINA.
  • 7. Onobrychis major perennis siliculis articulatis asseris clypeiformibus rectà junctis, nobis. Onobrychis semine clypeato aspero major, C. B. P. Onobrychis altera, Dod. Hedysarum alte­rum clypeatum, Lob. Lugd. Hedysarum vulgare clypeatum, Park. Clypeatum, Ger. Hedysa­rum Clypeatum florens & semina ferens duabus figuris repraesentatum, I. B. Chabr.
  • 8. Onobrychis major annua siliculis articulatis asperis clypeiformibus undulatis, ante & retro plicatis & angulos obtusos efficientibus, nobis.
  • 9. Onobrychis major perennis Canadensis triphylla, siliculis articulatis asperis triangularibus, nobis. Hedysarum triphyllon Canadense, Corn. Hedysarum triphyllon Americanum, Park.
§. 7. Onobrychis siliculis echinatis cristatis & laevibus donata. Onobrychis seu Caput Gallinaceum.

10. Onobrychis major siliculis echinatis cristatis in spica digestis, nobis. Onobrychis, Dod. Onobrychis caput gallinaceum, Park. Haec caules profert à radice multos cubitales, non suâ quidem sponte erectos, sed procumbentes; folia habet Galegae similia, tenuiora tamen multo, & subtus albicantia, ex pluribus angustis foliolis binatim costae mediae adhaerentibus, & in a cutum mucronem desinentibus coacervata: flores papilionacei in longissimis spicis palma­ribus, qui aliquando dilute, aliquando magis sature rubent, nonnunquam albi sunt; at­que singulis floribus evanescentibus succedunt singulae siliculae echinatae, in medio tumidae, cristae, imo potius capitis gallinacei figurâ, unde ei nomen Capitis gallinacei; atque in singu­lis siliculis echinatis singula continentur semina reniformia: radix durat in multos annos.

11. Onobrychis minor siliculis echinatis cristatis majoribus & crassioribus aculeis praedi­tis donata, nobis. Haec Onobrychis minor respectu foliorum, cauliculorum procumbentium, etiam & radicis, multo est minor: radice enim constat tenui, longâ satis, fibris carente, cauliculos majoris multo fert breviores, eosque per terram utplurimum procumbentes: folia binatim costae per terram stratae alternatim haerent, majoris similia, sed breviora & angustiora: flores habet paucos dilute rubentes, brevibus, aut nullis quasi, saltem conspicuis, petiolis in­nitentes: fructus, seu siliculae tumidae raro & sparsim in extremis caulium disponuntur, triplo superioris primae majores, & rigidioribus aculeis armantur, in quarum singulis latet unicum semen, triplo etiam semine prioris majus, renale itidem.

12. Onobrychis minor siliculis clypeiformibus laevibus, nobis. Onobrychis fructu orbicu­lato peltato Acaciae instar, Polygalo Gesneri affine Caput gallinaceum, I. B. Chabr. Haec prolixam agit radicem, crassiusculam, lignosam, & in fibras silamentorum instar ductilem, len­tam, fractu contumacem, foris nigricantem, intus albam, simplicem aliquando & multifi­dam, in numerosa capita deductam, ex quibus numerosa pullulat foliorum cauliumque seges: caules autem palmares, & dodrantales in sterili agro; at in fertili bipedales, tenues, hirsuti, ad medium usque foliosi, caetera nudi; spicam gerunt unius, duarum, aut trium unciarum, floribus onustam purpureis, Polygali Gesneri instar, quae tamen hic in latum diffunditur per extrema, non autem in metae forma fastigiatur: floribus autem adhuc non delapsis succre­scunt siliquae Acaciae siliquarum quodammodo formâ, duobus peltatis orbiculis constantes, [Page 132] quodam veluti isthmo determinante unicum conceptaculum, quod brevem mucronem profert, margine alias aequabili, nec cristato ut in Polygalo Gesneri, medio protuberante propter se­men contentum Craccae minoris par, nigricans rotundumque; singuli porro orbiculi praeter tunicam semen integentem, extrinsecus reticulatum habet plexum, obductum, circa oras haerescentem.

Onobrychis incana foliis longioribus vel 3. in Prod. C. B. Caulem habet rotundum, ramosum incanum: folia plura acuminata, angusta, uni costae annexa, incana itidem, ac veluti cinere aspersa; cauliculi semipalmares, nudi, spicam florum purpurascentium, aliarum suae sortis formâ, sustinent; quibus succedunt siliquae oblongae, incanae, incurvo mucrone donatae, dua­bus valvulis constantes; semen minutum, nigrum, planum & semicirculare continentes.

13. Onobrychis minor sexatilis lutea, nobis. Polygalon minus sexatile, Chabr. Tota quan­ta est haec plantula vix palmum superat: radicula candida est & longiuscula: folia Capitis gallinacei, sed obtusiora, pilis candidis obsita, & quidem statim emergentia: coliculi graci­les sunt consimilibus cum caeteris suae tribûs foliis vestiti, superne divisi, atque eorum extre­mis flosculi insident luteoli, aut pallidi, hiantes, exigui & pauci, Astragalorum positu, quos excipiunt capitula exigua rotunda, aliquot apiculis supernè donata. Vide App. ad Legumina.

LOCUS & TEMPUS.
  • 10. Onobrychis major siliculis echinatis, cristatis, in spica digestis, nobis. Onobrychis, Dod. Caput gallinaceum Belgarum, Ad. Lob. Diensibus Allobrogum, ubi pratorum copia non est, in asperis & lapidosis locis pauculâ terra tectis, bidente tantum scalptis, injecto fimo & diligen­ter comminuto ea Gens serit, & humo insperso stercore operit, à satu imber si subsequatur fa­cillime comprehendit & optime proficit, dispersis huc illuc cauliculis, sic vestiens & operiens so­lum, ut in jejuno & squalidissimo solo laetissimi prati speciem ostendat. Secatur singulis annis ter, cum adolevit & corroborata est, & pecori gratissimum pabulum est. Gaudet praecipue locis aridis & sabulosis in quibus floret aestate & semina perficit autumno. Leonardus Rauwolfius prope A­relatem in Provincia, mense Maio collegit, aliquando floret Aprili in monte Apennino, teste Jo­hanne Bauhino. Genevae abundat, juxta Arüe & Ptochodochium: reperit flore albo, in pe­regrinatione Rhaetica, idem Johannes Bauhinus: provenit in Brisgoia teste Clusio & in monte Baldo asserente Johanne Pona. Exit & in Germaniae superioris plerisque locis & in Bohemiae agris, secus scrobes, per quas pluvia delabitur. Onobrychis frequens est apud Brabantos & Flan­dros; floret Julio; & Augusto perficit semina: plurimi fiunt prata, in quibus haec provenit.
  • 11. Onobrychis minor siliculis echinatis cristatis, majoribus, & crassioribus aculeis praeditis do­nata, nobis. Onobrychis minor seu Caput gallinaceum minus, C. B. P. & Prod. Haec in mariti­mis arenosis Provinciae & juxta Olbiam & in montibus juxta oppidum Vigan reperitur; floret Julio, & Augusto semina perficit sua.
  • 12. Onobrychis minor siliculis clypeiformibus laevibus, nobis. Polygalo Gesneri affine Caput gal­linaceum, Chabr. Provenit in sabuletis & campestribus, ad semit as prope montem qui apud Gal­los Narbonenses dicitur sanctus lupus; illic collegit Henricus Cherlerus Johannis Bauhini gener. Floret eodem tempore cum caeteris & consequenter eodem tempore semina ad maturitatem perducit.

    Onobrychis incana foliis longioribus vel 3. C. B. Prod. Reperitur in Galloprovincia florens, & semi­na producens eâdem cum caeteris tempestate.

  • 13. Onobrychis minor sexatilis lutea, nobis. Polygalon minus sexatile, I. B. Chabr. Provenit in locis incultis, asperis & saxosis circa arcem Episcopi Monspeliensis. Floret Junio, & semen maturat Julio. Vide App. ad Legumina, ibi sculpuntur quaedam hujus classis.
TEMPERAMENTUM & VIRES.

Abundare lacte pecudes quae illa viridi & siccâ pascuntur, multumque ex ejus usu lactis vaccis & caeteris animalibus copiam contingere pro indubitato authoribus creditur.

NOMINA.
  • 10. Onobrychis major siliculis echinatis cristatis in spica digestis, nobis. Onobrychis, Dod. Clus. Hist. Tab. Ger. Caput gallinaceum Belgarum, Ad. Lob. Polygala multorum, Lugd. Onobry­chis [Page 133] caput gallinaceum, Park. Onobrychis foliis Viciae fructu echinato major, C. B. P. Polyga­lon Gesneri Onobrychis quibusdam, I. B. Chabr. Onobrychis Dodonaei flore rubro, Eyst. Poly­galon Rhaeticum, Gesn. Hort. App.
  • 11. Onobrychis minor siliculis echinatis cristatis, majoribus aculeis praeditis, nobis. Onobrychis minor fructu echinato, C. B. P.
  • 12. Onobrychis minor siliculis clypeiformibus laevibus, nobis. Onobrychis fructu orbiculato pel­tato Acaciae adinstar, I. B. Polygalo Gesneri assine caput Gallinaceum, Chabr.

    Onobrychis incana foliis longioribus vel 3. C. B. P. & Prod.

  • 13. Onobrychis minor saxatilis lutea, nobis. Polygalon minus saxatile, I. B. Chabr.
§. 8. Onobrychis Siliculis asperis in capitulum congestis.

14. Onobrychis flore caeruleo siliculis hirsutis seu asperis, ad imum Platani pilulae modo junctis, nobis. Glycyrrhiza echinata Dioscoridis, Ad. Lob. Lugd. Haec caules saepenumero promit complures, altos bicubitales & tricubitales, ramosos, circa quos exeunt ad genicu­la costae sustinentes folia oblonga, alata, ex multis sibi invicem oppositis collecta, Lentisci fo­liorum figurâ, attamen majora, viroris saturati, & tactu parum aut nihil glutinosa: flores è foliorum alis exeunt parvi, caerulei, ejusdem atque Hyacinthi non scripti Dod. coloris, in rotundi globuli formam commissi, quibus tandem emarcidis major factus orbiculus qui ro­tundam, asperamque Platani pilulam referre videtur, multisque parvis, subruffis, asperis, & hirsutis siliculis bivalvibus constat, in quarum singulis singula continentur semina com­pressa, saporis ejusdem cum seminibus caeterorum Leguminum: radix praelonga, crassa & unica est, brachii longitudine ac crassitie, candicantis intus coloris, foris quandoque ni­gricantis, gustus non dulcis sed ejusdem cum caeteris Leguminibus. Huic sicut & aliis Legu­minibus similibus [...] inest peculiaris quaedam natura, oriente sole singula folia pin­nata in latitudinem primum aequaliter explicantur, mox unà cum ascendente sole eriguntur, atque interdiu sursum omnino rigent; quae unà cum costà cymbam, aut potius navis carinam forma referunt: occidente sole rursum folia se demittunt, demissaque pendent: quin etiam aëris constitutionibus folia alata Leguminum reguntur. Nam si dies sereni fuerint, interdiu (eo modo quo dictum est) erecta sunt, pluviosis vero, nubilis, tristibus & frigidioribus di­ebus, etiam aestate, atque ipso meridie se demittunt; haec omnia de foliis intellige, non de eorum pediculis, quorum positus neque à sole neque ab aêris constitutione mutatur.

LOCUS & TEMPUS.

Onobrychis haec decimaquarta plurima, inquit Dioscorides, in Ponto & Cappadocia gignitur; Gly­cyrrhiza echinata abundat & in Apulia, inquit Mattheolus, praesertim in Gargano monte, ex quo quotannis succus convehitur & magna radicum copia: floret aestate & versus ejusdem finem aut Autumni initium pilulas exsiccatas reddit, & semina in siliculis perficit.

TEMPERAMENTUM & VIRES.

Succus Glycyrrhizae echinatae, ut Dioscorides tradit, ad arteriae exasperationes utilis est, quem lin­guae subditum eliquescere oportet: prodest & ardori stomachi, aliàs Oris, Jecinoris, Thoracisque vitiis, scabiei, vesicae, & renum affectibus. Succus cum passis potus sitim extinguit sub lingua li­quatus, succus densatus vulneribus prodest illitus, commanducatus stomacho conducit: radi­cum recentium decoctum ad eadem facit: radix arida fortissime trita pterygiis commodissime in­spergitur. Plinius oris ulceribus inspergi, praeter ea quae Dioscorides ait, refert. Hae omnes vires Glycyrrhizae verae & legitimae attribui debent, non huic echinatae mea opinione, nec plus dul­cedinis in ejus radice unquam potui gustare, quam in Trifolio montano, aliisque Leguminibus i­stius farinae.

NOMINA.
  • 14. Onobrychis flore caeruleo, siliculis hirsutis seu asperis, ad imum Platani pilulae modo junctis & arcte cohaerentibus, nobis. glycyrrhiza echinata Dioscoridis, Ad. Lob. Lugd. Tab. (hi duo au­thores duas exhibent figuras sub vulgaris & echinatae nomine) Ger. Park. Glycyrrhiza vera Dio­scoridis, [Page 134] Dod. Glycyrrhiza Dioscoridis echinata non repens, I. B. Glycyrrhiza capite echina­to, C. B. P.
HALLUCINATIONES CASP. BAUHINI Aliorumque Authorum.

PRopter conformitatem siliquarum articula­tarum, asperarum, & triangularium, adapta­vimus Hedysaro triphyllo Canadensi Cornuti, perpe­ram Cornuto & Parkinsono sic dicto, nomen Onobry­chidis; eandem denominando Onobrychidem Cana­densem vel Americanam triphyllam siliculis articu­latis, asperis, triangularibus: quam bene, judicent aequi lectores Botanici, & considerent nobiscum fi­nem ultimum qui nobis ponit regulam certam à na­tura datam, contra arbitrium authorum, sicut hic & alibi, nomina sua plantis perperam & inconsidera­te imponentium.

Onobrychis spicata flore purpureo, C. B. P. & O­nobrychis spicata floribus pallidis, nigris radiis nota­tis, C. B. P. pag. 350. col. 2. pl. VIII. & IX. Quam inepte collocantur hae duae plantae inter Onobrychides hic à Casp. Bauhino & aliis authoribus, clare constat supra in cap. 5. de Astragalo: cum sint plantae legu­minosae siliqua gemella donatae, debent adsibi similes revocari, quemadmodum nos praestitimus cap. 5. in ex­plicatione Astragalorum.

Onobrychis floribus Viciae dilute caeruleis, C. B. P. & Onobrychis foliis Viciae majoribus caeruleopurpu­rascentibus, vel foliis Tragacanthae, C. B. P. pag. 351. pl. X. & XI. Hae duae plantae cum gaudeant sili­quis gemellis duplicem seriem seminum in se conti­nentibus, non Onobrychides sunt denominandae, sed Astragali. Primus erravit Car. Clusius appellando o­mnes praedictas plantas nomine Onobrychidis, quem sequuti sunt omnes authores hucusque scribentes de plantis. Hoc observamus passim, caecum ducere caecum, & utrumque cadere in foveam; ratio sola restat adfe­renda, quia nullus eorum finem ultimum rite aut cum debita pensitatione consideravit, sed omnes quot quot sunt sive compilatores, transcriptores, vel trans­latores, ad manus posterorum complurimas plantas à fine ultimo sub diversis generibus militantes, eodem compulere & confusissime ad idem genus reduxere, non solum hic, sed passim, ut observare est in tota historia plantarum.

Onobrychis Tragacanthae foliis, floribus in globum congestis, C. B. P. pag. 351. col. 2. pl. XII. & Ono­brychis montana siliquis oblongis nigris Viciae simili­bus, C. B. P. ibidem pl. XIII. Hae duae sunt Orobi species a siliquis bivalvibus, ut comprobavimus in do­ctrina cap. 5. de Orobo supra, nec jure possunt Ono­brychides dici, cum omnis Onobrychis vel est (ut su­pra in hoc capite dictum) siliquis articulatis aspe­ris simul junctis, vel siliculis echinatis cristatis, sin­gulatim in spica digestis; ergo hae duae cum sint bival­ves, magis proprie annumerantur Orobis. Insuper Ca­sparus Bauhinus, caeterique authores ejus sequaces, confundunt has duas Orobi species cum caeteris supra hic citatis quae sunt verae Astragali species, applican­do indifferenter omnibus Onobrychidis nomen. Ex­aminent quae hic dicimus Botanici ratione vel levi­ter imbuti, & statim ipsis non minus quam nobis ap­parebit lapsus hic nondum detectus.

Pag. 352. col. 1. pl. I. Glycyrrhiza capite echinato, Casp. Bauhino Pin. Glycyrrhiza ehinata Dioscoridis, Ad. Lob. Lugd. Glycyrrhiza vera Scy­thica seu Germanica seu dulcis radix, est planta le­guminosa radice perdulci praedita, in cimis caulium siliquas compressas, raro & spicatim dispositas gerens; in quarum singulis continentur quina, sena, semina compressa, rotunda: atqui haec planta Glycyrrhiza echinata Dioscoridis Lob. Lugd. nec habet radicem dulcem, nec siliquas conformes Glycyrrhizae verae; er­go jure non dicenda est Glycyrrhiza, sed cum pluri­mas siliculas ad superiorem caulium partem asperas habeat in globulum Platani modo compactas, & unicum in singulis contineat semen, melius inter O­nobrychides asperas & echinatas, mea opinione collo­cabitur; praecipue etiam cum dulcedine non polleat ejus radix, sed est subamara, astringens, & rodolens radices Trifoliorum montanorum aut caeterarum O­nobrychidum specierum, ergo aptius inquam iisdem conjungetur. Vnde Onobrychis possit dividi in tres classes: 1. Siliculis articulatis asperis seu hirsutis donatas: 2. Siliculis singularibus echinatis cristatis & spicatim digestis: 3. Siliculis hirsutis in globum seu pilulam Platani instar congestis, seu ad imum co­haerentibus. Sic erit primo Onobrychis siliculis articu­latis asperis, secundo Onobrychis siliculis singularibus echinatis cristatis, & tertio Onobrychis siliculis aspe­ris in Globum seu capitulum congestis.

LEGUMINA Trifoliata seu Trifolia Leguminosa.

CAPUT VII.

Trifolium Bituminosum; Trifolium Pratense; Trifolium Spicatum seu Lagopoides; Trifolium Arvense sive Agrarium & Trifolia Varia Exotica.

T [...], Trifolium Dioscoridi l. 3. c. 123. sic dictum, quod singulis germinationibus terna exeant folia. [...] Graecis.

Genera: Dioscorides solum bituminosum proposuit, quod [...] & [...], quod bitumen oleat, dicatur. At Plinius l. 21. c. 9. Trifoliorum tria genera enumerat: Menyanthen, ait, vocant Graeci; alii Asphaltion, majore folio: alterum acuto, Oxytriphyllon: tertium ex omnibus odoratissimum.

TABULA XII.
  • Trifolium papilio­naceum
    • Bitumi­nosum
      • Caeruleum seu violaceum
        • Majus, nobis. ☉
        • Minus, nobis. ☉
    • Pratense-
      • Album minus
        • Siliquosum
          • Vulgare odoratum, nobis. Pratense album, Fuch. Dod. ☉
          • Phaeum fuscum luxurians quaternis quinis & senis foliis, nobis. Quadrifolium Phaeum fu­scum, Lob. Lugd. ☉ Vide App. ad Legumina.
          • Caule fistuloso foliis subtus purpuronigris macu­lis notatis, nobis. ☿ Vide Icon. secundam Tab. decimaequartae.
        • Tricoccum subterraneum Gastonium reticulatum, nobis. ☿ Vi­de Icon. tertiam Tab. decimaequartae.
      • Rubrum seu purpureum majus
        • Vulgare floribus dilute rubris, nobis. Trifolium pratense pur­pureum, Trag. Fuch. Ad. Lob. ☉
        • Alterum pinnatum repens floribus intensius rubellis, nobis. ☉

Leguminibus, seu siliquosis papilionaceis, bivalvibus, alatis, [...], subjungo Trifoilia leguminosa, quia florem gerunt papilionaceum, atque semen ejusdem gustus cum ipsis Le­guminibus alatis proferunt; imo Lotus, Foenugraecum, & Anonis, sunt Legumina seu sili­quosae papilionaceae bivalves, sicut & plurima Trifolia; quae omnia distribuentur à nobis ex diversis siliquarum constructionibus, in diversa genera intermedia, ipsaque denominabi­mus Legumina trifoliata seu Trifolia leguminosa passim, quia sic merito dici possunt. No­ta generica Trifoliorum leguminosorum est, quod tribus foliis constent singula in hac Secti­onis secundae parte secunda contenta: insuper quod florem gestent papilionaceum; quin & semina omnium & singulorum Trifoliorum infra explicandorum masticata, Pisi, Fabae, Viciaeve, & id genus aliorum Leguminum supra explicatorum, semina sapiunt. His positis no­tis, Trifolium Creticum spinosum; Trifolium Lusitanicum corniculatum flore rubro, Par­kinsoni; Fragaria; Oxys, sive Trifolium acetosum; Trifolium paludosum sive Menyanthes, caeteraque Trifolia non pollentia conditionibus suprà à me hic requisitis, non sunt Trifolia [Page 136] leguminosa; ergo debent à Trifoliorum hic proprie sic dictorum familia longe arceri & o­mnino excludi. Trifolia leguminosa differentias suas sortita sunt à natalibus seu locis in quibus proveniunt, ut sequentis paragraphi secundi omnia, item & quarti & quinti para­graphi Trifolia; sed primi seu Bituminosi denominatio desumitur ab odore sulphuris, quod ipsius folia contrita redolent: caetera omnia à spicarum aut fructuum involucrorumve similitudine, genera sua intermedia desumunt, ut perspicue & clare apparebit in deductio­ne uniuscujusque generis intermedii.

§. 1. TRIFOLIUM BITUMINOSUM.
Explicatio partis Tab. 12. 13 & 14.

1. TRifolium bituminosum seu Trifolium caeruleum aut violaceum, bitumen redolens, no­bis. Trifolium bitumen redolens, C. B. P. Trifolium asphaltaeum, Matth. Lugd. Trifolium hoc bituminosum in fruticulum excrescit cubitalem, sesquicubitalem in calidis regionibus, virgultis rigidis, incanis ac etiam nigricantibus, striatis, donatum: folia exe­unt terna, per primam adolescentiam rotunda, mox in superiore caulium parte oblon­gantur in acutum mucronem desinentia, incana itidem & hirsuta, odore bituminis fastidi­oso, tactu glutinoso: flores non plane glomeratim congesti, sed oblongiore capitulo dispo­siti, colore purpuroviolacei, quorum omnium unum petalum latius surgit (quod nobis vexillum hic, sicut in omnibus leguminosis herbis, fruticibus, subfruticibus & Arboribus di­cetur) bina labialia seu lateralia nobis sic dicta replicant, quorum complexu quartum com­prehenditur, apiculos luteos continens, ex calycibus oblongis, striatis, villosis, prodeuntes: semen nigrum asperum & hirsutum in cuspidem desinens foliaceam, ejusdem cum reliqua planta odoris, Caesalpino odore est medicato. Congener huic toto vultu est alterum, ex­cepto eo quod folia omni penitus odore destituta sint: flores vero suaviter, licet obscure redolent. Serapias Handachacham nominat, è cujus semine oleum exprimitur, Mauritanis ad articulorum dolores expetitum. Textor de peste vulgo Trifolium foetidum nominat. Fo­lia hujus ante caules prodeunt; & rotunda sunt, ut Mattheoli figurae minores osten­dunt; cum vero caulescit & adulta est, acuminata redduntur, quare neutiquam binae fi­gurae retinendae (ut fecit Dalechampius Historiae Lugdunensis author, & Beslerus Horti Eyste­tensis itidem compilator; alterum rotundis, alterum longioribus foliis nominantes;) idcir­co nos una figura expressimus; folia rotunda prius prodeuntia repraesentantur, alterâ folia cum rotunda tum longa exprimuntur.

LOCUS & TEMPUS.

Trifolium bituminosum repertum est primò in agro Lucensi circa Lunam & Carram di Massa, & per universam Hetruriam notissimum est hoc Trifolium. Hyemis frigora non fert apud nos; semen tamen ex Italia allatum, terraeque mandatum, plantam profert odore bituminoso, Italicae parum aut nihil inferiorem, semen itidem Italicum sapore refert; sin autem semen plantae educatae in hisce septentrionalibus tractibus rursus seratur, statim sapore & odore producta planta destitu­itur: sic, ut ait Virgilius, non omnis fert omnia tellus. Varia igitur herbarum genera varium na­tale solum & coelum ipsis familiare requirunt. Sic Tophacea terra asphaltites Trifolium produ­cit, unde mons Tophaceus Neapoli imminens à Galeno Trifolinus dictus est.

TEMPERAMENTUM & VIRES.

Vis Trifolio, quod Asphaltion vocant, calida & sicca est, ut ait Galenus, proinde infusum & po­tum laterum dolores ab obstructionibus liberat, urinam mensesque provocat. Hippocrates Tri­folium hoc non solum menses provocare, sed & foetus cum sumptum, tum appositum, expellere tra­dit: mulieri (inquit) si ex partu non fuerit purgata, Trifolium hoc in vino albo bibendum; hoc etiam menses educit & foetum ejicit. Dioscorides ait, semen & folia in aqua pota pleuriticis, u­rinae difficultati, comitialibus, iis etiam qui aquae inter cutem principia sentiunt; & hystericis auxiliantur. Dari autem debent seminis drachmae tres, foliorum vero quatuor. Radix quoque antidotis, ut Theriacae additur, ut ait Dioscorides, sicut & alii authores.

NOMINA.

Trifolium bituminosum seu Trifolium caeruleum aut violaceum bitumen redolens, nobis. Trifolium bitumen redolens, C. B. P. Trifolium bituminosum, Dod. Caes. Cam. Tab. Ger. Park. Trifo­lium Asphaltaeum, Matth. Ad. Lob. Lugd. Odoratum & non odoratum, I. B. Chabr.

§. 2. TRIFOLIUM PRATENSE.

2. Trifolium pratense album vulgare odoratum, nobis. Trifolium pratense album, C. B. P. Fuch. Dod. Gall. Hoc caules palmares promit & longiores, rotundos, subinde nonnihil hir­sutos, utplurimum per terram stratos aut procumbentes: folia summis pediculorum insi­stunt terna simul juncta, quorum singula, quae terrae ac radicibus proxima, rotundiora sunt; quae vero secundum caules nascuntur, oblongiora sunt: rotundiora & inferiora cre­bro candidiorem maculam [...] Lunae fere crescentis similitudine, in medio singu­la habent: flores in summis caulibus exeunt in capituli modum, aut in spicam breviorem congesti, colore pallide candidi, & olfacienti aut gustanti grati & perdulces: semina in exiguis & curtis siliquis bivalvibus, quaterna aut quina, minuta in singulis conspiciuntur, unde hac sola ratione evidenter à Trifoliis caeteris, praecipue pratensi purpureo, differt, cum hujus capsula unicum tantùm semen in fundo capsulae suae contineat: radix longa, fibro­sa, longe lateque repens & se diffundens.

LOCUS & TEMPUS.

Nascitur in pratis ac humidis arvis passim, felicius provenit in pratis iis quae aqua fluviali ri­gantur; sed in pratis siccioribus, aliisque herbidis neglectis locis, gratiorem spirat odorem, flo­re sicciore [...] (id est inter album & luteopallidum medio) apibus valde expetito. Floret Maio & tardius, ac deinde post prata tonsa, rursus versus finem aestatis, Mense Augusto & Septembri denuo flores edit copiose satis: semina fert quaterna, quina, in singulis siliquis perbre­vibus bivalvibus, uti dictum.

TEMPERAMENTUM & VIRES.

Trifolii hujus cum flores tum folia refrigerandi ac resiccandi potentiam obtinent. Fertur ex horum decocto, addito melle, enema intestinorum rosiones ac dolores sedare, & viscidos lentosque ad­haerentes intestinis humores educere; ex ipsa vero herba cataplasma utiliter inflammationibus im­poni. Pascuntur vero herbâ hac cum boves tum jumenta caetera, at utilissime vituli & agnelli: flores apibus grati sunt, & conficiendo melli apti, si apes hâc herbâ prope alvearia consitâ ut an­tur.

NOMINA.

Trifolium pratense album vulgare odoratum siliqua bivalvi, nobis. Trifolium pratense album, C. B. P. Fuch. Dod. Gall. Ad. Lob. Cam. Pratense vulgare, Thal. Pratense alterum, Matth. Trag. Pratense, Ger. Park. (cui vitiosa figura.) Pratense 1. Cast.

3. Trifolium pratense album siliqua bivalvi, caule fistuloso, folio subtus purpuronigris maculis notato, nobis. Hoc cauliculos profert procumbentes, cavos seu fistulosos, peda­les & sesquipedales, in quorum summis alis exeunt flores papilionacei, magni, subalbidi seu ochroleuco colore praediti; quorum singulis succedunt siliquae parvae, bivalves, singulae con­tinentes bina aut terna semina minuta; in hoc convenit cum Trifolio nostrati vulgari al­bo, at facilè distinguitur à foliis latioribus, ad extremum pediculorum sitis, & subtùs ma­culis nigropur purantibus notatis; nostratis vero albi vulgaris Trifolii pratensis folia suprà in­signiuntur maculis: deinde tertii hujus caules sunt multo longiores & fistulosiores: siliquae eti­am breviores, & consequenter pauciora in se continent semina minuta.

LOCUS & TEMPUS.
  • 3. Provenit affatim in humidis pratis, aquâ riguis, praecipuè ubi aquae stagnarunt hyeme, intra se­pta [Page 138] Regiae Chambort. Floret eádem anni temp estate cum nostrate Trifolio albo pratensi vulgari, sed tardius aliquando semina ad maturitatem perducit. Vires & facultates easdem cum priore obtinet. Nec aliud nomen sortitur quam quod nos eidem assignavimus. Vide Tab. decimaequartae plantam secundam illic sculptam, & de novo exhibitam.

4. Trifolium album tricoccon subterraneum Gastonium reticulatum, nobis. Hoc ineunte aestate flores fert albos, longos, raro dispositos; quorum singulis deciduis succedunt invo­lucra reticuli in modum facta, continentia in ipsorum gremio terna semina, ternis suis di­stinctis siliculis ut plurimum inclusa: evanescente flore, statim in terram descendunt rudi­menta siliquarum, seseque ibidem condunt ad aliquot uncias, praecipue in sabulosis pratis a­grisve, inibi etiam perficiuntur & eo nomine nos subterraneum nuncupavimus, & à ternis seminibus (ut plurimum uti supra dictum, nisi coelum & solum refragentur) tricoccon no­minavimus: deinde Regium seu Gastonium addidimus, quoniam à Celsitudine ejus Regiâ, Au­relianensi Duce Regis Lodovici XIV. patruo (ut nonnullae aliae plantae hic descriptae) pri­mo fuit detectum.

LOCUS & TEMPUS.

Provenit sponte in omnibus pratis humidis cùm Galliae tum Angliae & in ericetis humidis, imo a­renosis multis humidis locis, minime herbidis. Floret ineunte aestate atque mediâ ejusdem & a­liquando versus ejus finem semina maturantur. Vide Tab. decimaequartae tertiam sculptam, nusquam antea exhibitam. Nomen hoc huic indidimus plantae, viginti abhinc annis à Serenis­simo praedicto Principe primò observatae.

5. Trifolium pratense purpureum vulgare, nobis. Pratense purpureum, C. B. P. Trag. Fuch. Ad. Lob. Trifolium hoc ex radice crassiusculâ, adultiore fere digitali crassitudine, sibratâ undique: cauliculi sunt tenues striati & partim humi repunt, partim surriguntur, sub­hirsuti: folia numero & positu caeterorum Trifoliorum more proveniunt, nunc rotunda, a­lias oblongiora, interdum lineis albis, obliquis, seu candicantibus striis insignita; inter­dum maculis albis, semicircularibus: flores autem glomerati utplurimum, passim in pratis rubent, perraro ludente sic naturâ albescunt, majores sunt multo floribus Trifolii albi pra­tensis vulgaris odorati, superius explicati: est enim odore non insuavi, at multum Trifo­lio albis floribus donato & secundo loco descripto cedunt hujus flores, gustanti siccitatem of­ferentes. Hujus differentiae plures sunt, ratione magnitudinis tam foliorum, quam cauli­um & fructuum: folia communissime rotunda, quibusdam sunt oblonga, rarius in extremo sinuata: nonnunquam unum alterumve folium in binas, ternas, etiam quaternas lacinias di­viditur: rarius cauliculo foliorum minimorum veluti fasciculus in umbellae modum insidet: quibusdam in folio macula est, vel nigra, vel alba, Lunae falcatae figura: floris color com­muniter purpureus, modo saturatior, modo dilutior seu pallidior, & perraro (uti dictum) inter myriadas unum aut alterum reperitur degenerans in album, â contingentia aliqua aut seminis individui, aut terrae in quam cadit illud semen mixturâ & naturâ. Nota capsulam hujus, sicut & reliquorum sequentium Trifoliorum, habere in margine seu limbo superiore quin­que spinulas stellatim apparentes, & in fundo calycis ampullae rotundae in modum constru­cti continet unicum semen; non autem siliquam succedentem singulis floribus bivalvem, ut videre est in Trifolio pratensi albo, Phaeo fusco, & Tertio, caule fistuloso, folio subtùs macu­lâ nigra purpurascente notato. Alterum pinnatum repens à floribus intensius rubellis & ra­dice repente à vulgari purpureo faeile cognoscitur.

LOCUS & TEMPUS.

Scatent hoc Trifolio prata omnia ubique terrarum & gentium, unde ei nomen; floret Maio & Ju­nio; semina post mensem maturat, nisi tonsurâ praeoccupetur. Astringendi habet vim, & exi­gua acrimonia praeditum videtur. De nominibus satis dictum suprà. Alterum pinnatum repens floribus intensiùs rubellis ibidem cum vulgari reperitur in siccioribus locis.

§. 3. TRIFOLIUM MONTANUM SPICATUM seu LAGOPOIDES.

TRifolia in hoc tertio membro seu divisione & sub tertio § à nobis disposita, quoad nata­les proveniunt in montosis locis aut pratis editioribus colliculisve, atque in spicam longiorem desinunt, & floribus diversorum colorum, sed utplurimum rubrorum, arcte in spi­cam [Page 139] congestis ornantur, quibus succedunt arctè etiam in spicam compactae capsulae asperae, ratione quinque spinularum stellae in modum fastigio caulium insistentes, & pedem lepo­ris asperitate aut hirsutie referentes, unde iis nomen Lagopoides inditum ab authoribus: in singularum capsularum seminalium fundo unicum conspicitur semen rotundum, caetera Le­gumina masticando sapiens.

Pars TABULAE XII, & XIII.
  • Trifolium spicatum seu Lagopoides
    • Purpureum seu rubrum—
      • 1. Majus spica oblonga, nobis. Trifolium majus, 3. Clus. Hist. Pan.
      • 2. Alpinum angustifolium pereme, nobis. Angustifolium Alpi­num, Ponae Ital.
      • 3. Annuum folio hirsuto, rotundo, Trifolii pratensis albi for­ma, nobis. Lagopus maximus folio & facie Trifolii pra­tensis, Ad. Lob.
      • 4. Pinnatum spicâ longissimâ, nobis. Lagopus alter a folio pin­nato, Lob. Lugd.
      • 5. Frutescens incanum Creticum, nobis. Ebenus Cretica, Ponae Ital.
      • 6. Hirsutum angustifolium & rotundifolium Narbonense spicâ dilute rubente, nobis. Lagopus angustifolius Hispani­cus, Clus. Hist.
      • 7. Angustifolium minus Hispanicum, nobis. Lagopus minor flo­re ruberrimo, Park.
      • 8. Arvense humile annuum sive Lagopus minimus vulgaris, no­bis. Lagopus sive pes leporinus, Dod. ut. Lagopodium seu pes Leporinus, Ger.
      • 9. Minus annuum folio non crenato, nobis.
      • 10. Minus annuum folio crenato
        • Acuto, nobis.
        • Obtuso, nobis.
    • 11. Album perenne spicâ rotundâ, foliis incanis, nobis. Trifolium majus 1. flore albo, Clus. Hist.
    • 12. Pallide luteum seu ochroleucum annuum hirsutum, nobis.
Explicatio partis Tabulae 12. & partis Tabulae 13.

1. TRifolium purpureum montanum majus spica oblonga, nobis. Trifolium majus 3. Clus. Hist. & Pan. Hujus caules sunt cubitales, crassiores, nodosi: folia ex singulis genicu­lis alternatim caulibus adhaerent, longa, striata, dorso magis eminente & elato, laxâ velu­ti quadam vagina in binas appendices desinente, caulem amplectentia, Trifolii pratensis lon­giora, illisque non minus dura, & per oras denticulàta, gustu nonnihil astringente; huic spi­ca vulgaris major & oblongior, elegantissimâ rubrorum flosculorum, è calyculis quinquepartitò in margine divisis emergentium, serie compactâ: radicem habet Trifolii pratensis purpurei si­milem, vivacem, & singulis annis plures caules proferentem.

2. Trifolium purpureum angustifolium Alpinum, Ponae Ital. Park. Trifolium hoc Alpinum seu montanum radice constat longa, fibrosa, & squamosa sursum versus, deorsum versus ter­minatur in aliquot fibras, extrà albas, intus duras, lignosas; sapor ei dulcis est, quodammo­do Liquiritiae sub primum gustum accedens, ut volunt quidam & sine ratione authores, non rite & exacte satis plantas suas examinantes antequam nomina sua imponant. (Nec nos a­lium à caeteris Trifoliis gustum in hoc percipere potuimus, saltem nullatenus Glycyrrhizae accedentem.) A radicum capite oriuntur plurima folia longa, angusta, glabra, ternatim pedicu­lis biuncialibus, versus terram tendentibus annexa, in margine leviter hirsuta; ex foliorum medio oriuntur bini terni cauliculi, tres aut quatuor uncias longi, in cimis sustinentes flores amplos coloris eleganter rubelli, & in spicam rotundam seu capitulum congestos, quorum singuli singulis capsulis, quinquefariam in margine divisis, insistunt; atque in fundo uniuscu­jusque capsulae unicum latest semen, aliorum hujus classis Trifoliorum leguminosorum more.

[Page 140]3. Trifolium pur pureum annuum folio hirsuto, rotundo, Trifolii pratensis albi forma, no­bis. Lagopus maximus, Lob. Trifolium albo incarnatum spicatum seu lagopoides maximum, I. B. Chabr. Hoc Trifolium Lagopoides radice donatur tenui, gracili, fibrosâ: caules plures, dodrantales, cubitales, hirsuti & simplices sunt, in multos ramulos divisi; quibus spicatim multa insistunt capitula oblonga, floribus ex incarnatis & albis onusta, quibus singulis de­ciduis succedunt singulae capsulae, quinquepartitò in margine divisae, atque in fundo aliorum hujus sortis more unicum continetur semen rotandum: folia pediculo villoso insistunt, ex vagina sua brevi & hirsuta eundem pediculum amplectente terna, subrotunda, latiora quam longiora, hirsuta pariter: spicae duarum aut trium unciarum floribus constant albis, dilutâ pur­pura commixtis, ex calycibus admodum villosis, in spinas seu pinnas 5. desinentibus; se­men majusculum, subrotundum, lucidum, pallidum, Meliloti vulgaris seminibus valde ac­cedens: saporis est Pisorum, prout omnia Trifoliorum Leguminosorum fere semina.

4. Trifolium purpureum montanum pinnatum Lagopoides spica longissima, nobis. Lago­pus major, 1. Dod. Lagopus altera folio pinnato, Advers. Lob. Hoc ad cubitum & sesquicubi­tum excrescit; caulibus crassiusculis variè divaricatis conspicitur; in foliis subinde ludit, quae interdum in macro & glareoso solo vix semiunciam excedunt, in pinguiore autem solo ad bi­nas & amplius pertingunt uncias, oblonga, acuminata, quandoque trium unciarum, se­miunciali latitudine, concinne per ambitum crenata, admodum venosa, quae striis elegan­tissimis avium pennas imitantur, terna semper conjuncta, & pediculi summitati innixa qui in vaginam desinens trium est unciarum, atque ex eadem vagina oriuntur ramusculi sustinen­tes flores papilionaceos, rubentes, in spicam triuncialem, aliquando palmarem congestos, prodeuntes singulos ex calycibus quinquepartitò in margine divisis, singulis singula in fun­do continentibus semina.

5. Trifolium purpureum Lagopoides frutescens incanum Creticum, nobis. Ebenus Cre­tica, Hon. Belli, Ep. 4. ad. Clusium, & Ponae. Fruticosam hanc Trifolii speciem Ebeni secun­di nomine insigniverunt Itali Botanici. Virgultis lentis, teretibus, cana lanugine pubescen­tibus donatur hoc Trifolium, quibus folia conspiciuntur uncialibus pediculis appensa, ter­na Cytisorum modo, longa, acuta, villosa, albida: flores in spica digestos, purpurascentes pariter ceu Trifolium Lagopoides majus folio Trifolii Dodonaei, gerit, vel dilute rubros, ex folliculis seu potius calycibus candicantibus in quinas cuspides desinentibus ortos, unicui­que autem folliculo folium subjicitur acuminatum: semen in calycis fundo clauditur album, oblongum, Milii vulgaris semini valde accedens. Honorius Bellus sic describit Ep. 4. ad Clu­sium, Cytisus Creticus frutex est totus obliquus ad quatuor aut quinque cubitorum altitudi­nem assurgens: folia profert terna, simul juncta, argentea, incana, Trifolii aemula, dorso a­liquantulum prominente: flores Trifolii majoris adhuc tamen majores rubros profert, in qui­bus intermixti sunt albi quidam villi, qui struthiocameli pennas, easque in minutissimas par­tes divisas aemulantur, & eâ ratione flos elegantissimus apparet. Videtur enim ex purpureo & argenteo formatus. Floribus succedunt semina in calycibus quinquepartitò divisis Milii se­mine majora: materies lignea, nigra, durissimaque est: cortex cinereus, & totus scissuris pro­fundis plenus.

Explicatio partis Tabulae decimaetertiae, Sectionis secundae.

6. TRifolium purpureum Lagopoides hirsutum annuum angustifolium & rotundifolium, spica dilute rubente, nobis. Lagopus angustifolius Hispanicus, Clus. Hist. Hoc ge­nus Lagopi semine ex Hispaniis excepto natum est Clusio, cujus Iconem ad Clusium mittebat Jacobus Plateau. Nos ex plantâ ipsâ delineandam nostram Iconem & spicam curavimus. Caulem protrudit unicum immediate è terra provenientem, & plures ramos in superiore cau­lis parte efficientem, quorum summis cimis insistit flosculorum numerosus grex spicatim, seu Lagopi in formam provenientium: unicum inquam tulit caulem gracilem, satis tamen fir­mum, nodis quibusdam distinctum, juxta quos bina, terna, foliola semiuncialia, angusta, mucronata, conspiciuntur; nascentibus ad singulos pr [...]ctos nodos pediculis, satis laxâ se­de caules amplectentibus, quorum extremis terna insident folia, non orbiculata, sed longi­uscula & angusta, carinata, sive dorso elatiore canescentia, instar foliorum vulgaris Lagopi: summi rami desinebant in longas cauliculorum spicas, è quibus emergunt flosculi vulgaris La­gopi formâ similes, & fere concolores, hoc est dilute rubentes. Simile, vel illud ipsum [Page 141] genus observasse meminit Carolus Clusius in agro Salmanticensi ad vinetorum margines, dum in ea urbe vivebat. Datur & hujus altera species foliis hirsutis subrotundis, tota scatens pilis incanis. Folium hujus sculptum exhibuimus in Tab. aenea, adjunctum priori jam de­scripto.

7. Trifolium lagopoides hirsutum angustifolium Hispanicum flore ruberrimo, nobis. La­gopus minor flore ruberrimo, Park. Haec minor Lagopi Hispanici species folia habet mollia, incana, angusta, in mucronem acutum desinentia, non tamen tam longa, ut praedicti sunt folia: caules vix ad altitudinem semipedalem ascendunt; spicam gerit tenuem, barbulis multo tenuioribus frequentiorem; flores protrudit elegantissimi rubicundi coloris, quibus singulis flaccescentibus succedunt capsulae singulae, villosae, pluribus radiis in margine ea­rundem stellatim onustae quando semen in capsularum fundo est maturum. Planta est an­nua quemadmodum prior in hac Tabula descripta. Hoc etiam semine ex Hispania misso ad Johannem Parkinson, sub nomine Lagopi pratensis Baetici crevit.

8. Trifolium lagopoides purpureum arvense humile annuum, seu Lagopus minimus vulga­ris, nobis. Lagopus minor, Dod. Lagopus minor hic arvensis caule nascitur erecto, rotun­do, foliis trifoliatis, angustis, incanis: paniculas seu spicas in summis cauliculorum & ra­mulorum gerit molles, lanuginosas, leporinis pedibus simillimas: flores utplurimum mi­nuti, albidi, tantillum prominuli, quorum singulos semina excipiunt exilia, lutea, Pisum caeteraque Legumina papilionacea, siliquosa, bivalvia, redolentia & resipientia: ramosi caules toti cana lanugine pubescunt, quibus minuta hirsuta seu incana terna folia adhaerent, unci­am circiter longa, culmum lata; sapore subastringente, strenue siccante: radicula subest exi­lis, tortuosa, candida, fibrata.

9. Trifolium lagopoides minus folio acuto non crenato flore minore dilute purpureo, no­bis. Hoc vix pedalem excedit altitudinem: caulem producit ramosum, in cujus summis fa­stigiis proveniunt capitula uncialia, ex quibus emanant flosculi papilionacei, dilute ruben­tes; quibus succedunt capsulae quinquefariam in margine partitae stellae in modum, conti­nentes singulae in fundo unicum semen rotundum. Vide hujus Iconem primò sculptam in Tab. decima quarta.

10. Trifolium lagopoides minus folio acuto crenato, C. B. P. Prod. Cauliculis est pe­dalibus, firmis, rectis: foliis rarius dispositis, ternis ab uno exortu prodeuntibus oblon­gis, angustis, nervosis, acutis, sursumque spectantibus, in ambitu dentatis, aliquando pro­fundius incisis: in cauliculi summo flores eleganter purpurei quasi in globulo seu spicula ob­longiuscula consiti. Est & aliud montanum purpurascens, folio obtuso crenato, C. B. P. & Prod. Hoc caule est ramosiore, foliis oblongis, angustis, sed obtusis, utrinque crenatis, cu­jus ramuli frequentioribus & angustioribus foliis donantur: flores quam in priore rariores & purpurascentes. Vide App. ad Legumina.

11. Trifolium lagopoides album perenne spica rotunda foliis incanis, nobis. Majus 1. seu flore albo, Clus. Hist. Hoc ternis quaternis assurgit cauliculis pedalibus, firmis, rectis, te­retibus, circa quos nascuntur folia rara, seu rarius disposita, oblonga, angusta, dura, ner­vosa, carinata & dorso elatiore, terna semper ab uno exortu prodeuntia (ut in reliquis Tri­folii generibus) incana seu hirsuta, in ambitu veluti dentata, ab radice frequentiora & ma­jora: flores proveniunt in extremis ramulis, in quos caulis separatur & eidem inhaerent par­vi, frequentes, spicam breviorem formantes, albo colore & nonnullo odore praediti: radix viva, minimi digiti crassitudinem aequans, fusco & denso cortice tecta, longa, aliquot fibris donata. Vide App, ad Legumina.

12. Trifolium lagopoides annuum hirsutum pallide luteum seu ochroleucum, nobis. Hoc folia edit terna acuta, incanâ lanugine obsita, atque ex vaginulis aliorum more pediculis biuncialibus ortis innitentia: in fastigio caulium pedalium erectorum, nonnunquam reclinan­tium proveniunt spicae oblongae, unciales & biunciales, Lagopi vulgaris instar, coloris pallide lutei seu potius ex colore [...] compositae, floribus hisce evanidis singulis singulae succe­dunt capsulae quinquepartito in margine divisae & singula semina rotunda continentes in fundo. Vide ejusdem Iconem in Tab. duodecima ante Lagopoides pennatum & refer huc propter colorem, extra gregem Trifoliorum spicatorum seu lagopoideorum flore purpureo illic donatorum.

§. 4. TRIFOLIUM ARVENSE seu AGRARIUM.

4. Paragraphus hic quartus comprehendit Trifolia passim in arvis & agris sponte nascen­tia, quae à diversis & variis spicarum formis diversimodi provenientium, diverso modo de­nominantur, vel sunt flore luteo, vel flore purpureo; de illis primo, de hisce secundo di­cemus.

Pars TABULAE XIII.
  • Trifolium arvense seu Agrarium▪
    • Luteum—
      • Capitulo Lupuli
        • 1. Majus.
        • 2. Minimum.
      • 3. Parvum rectum flore glomerato cum unguiculis, I. B. Chabr.
      • 4. Capitulo glomerato rigido, I. B. Chabr.
      • 5. Nodosum seu nodiflorum capitulis Thymi, nobis.
      • 6. Glomerulis tomentosis per caulium longitudinem provenienti­bus, I. B. Chabr.
      • Capitulo spumoso
        • 7. Laevi, nobis, C. B. P.
        • 8. Aspero majus, nobis, C. B. P.
    • Purpureum
      • 9. Stellatum Monspessulanum, nobis. Trifolium stellatum pur­pureum Monspessulanum, I. B. Chabr.
      • 10. Glomerulos oblongos proferens ex geniculis, I. B. Chabr.
      • 11. Glomerulis Personatae, nobis. Trifolium glomerulis Persona­tae floribus purpureis Cherleri, I. B. Chabr.
      • 12. Folliculatum seu Salmanticum, Clus. Hist.
      • Fragiferum
        • 13. Frisicum folio cordato, flore
          • Rubro.
          • Albo.
        • 14. Nostras folio oblongo, flore
          • Rubro.
          • Albo.
      • 15. Vesicarium minimum ampullatum rubellis fl. raro dispositis, nob.
Trifolium Arvense seu Agrarium flore luteo. Explicatio partis Tab. decimaetertiae.

1. TRifolium agrarium luteum capitulo Lupuli majus, nobis. Luteum Lupulinum seu Lupu­lus silvaticus, Thal. Haec Trifolii agrarii species multa habet communia cum Trifolio pratensi agrario luteo mare Johannis Bauhini, quod nobis dicetur Melilotus minor humilis seu procumbens in doctrina nostra de Meliloto infrà. Radicem habet exilem, duram, fibro­sam: cauliculos graciles, hirsutos; folia tergemina, nervosa; florem luteum, sed magnitu­dine & singularium florum formà differentem, duplo enim & triplo majores sunt huic glome­ruli, Lupulorum capitula imitati, sed minores contrarioque situ squamarum, quarum una­quaeque cristata supremum constituit flosculorum petalum reliqua sinu suo ocultans.

2. Trifolium luteum lupulinum minimum, nobis. Haec prioris est alia species distincta, mi­nor & exilior seu humilior, vix enim biuncialem excedit altitudinem, in humidis passim prove­nit & quaternos, quinos, minutos flosculos, luteos pariter, raro dispofitos, in summis cauliculis brevibus fert; quibus etiam evanidis succedunt semina minuta, seminibus praedicti Trifolii Lupulini majoris multo minora. Prius & majus dicitur Johanni Bauhino Trifolium pratense lu­teum foemina flore pulchriore sive lupulino, ast ut supra diximus & ut infra latius patebit, Trifolium pratense luteum mas flore minore semine multo Johannis Bauhini, est vera Meliloti species.

3. Trifolium luteum parvum rectum flore glomerato cum unguiculis, I. B. Chabr. Lon­gis ac tenuibus fibris radicatum est hoc Trifolium, multos simul caules supinos emittens, pal­mares & sesquipalmares, teretes, glabros, prope terram albescentes, caetera atrorubentes aut virentes: folia minuta tergemina, glabra, venosa leviter serrata, nonnihil etiam cordata, lon­gis pediculis juxta caulem membraneis appendicibus imâ parte involutis; quae autem summis ramis adhaerent brevibus innituntur petiolis; flores cum summo caulium fastigio, tum ex [Page 143] eorum lateribus glomeratim cohaerent minuti, unguiculum aviculae imitati, ex calycibus majusculis, glabris, striatis, per extrema denticulatis, duris.

4. Trifolium capitulo glomerato rigido flore luteo, I. B. Chabr. Hoc tenuem singularem habet radicem, paucis fibris donatam, ex qua surgunt caules aliquot dodrantales, subhir­suti, atrorubentes, varie divaricati: folia terna, longiora quam stellati superioris & tan­tillum hirsuta, oblonga, per extremum rotunda, foliis Lagopi Fuchii similia: caulium fastigia ornant capitula singularia, glomerata, compactiora, rigidis spinulis quasi constantia, Bu­tomi echinis paria, imo Bardanae echinorum asperitate hispida.

5. Trifolium luteum nodosum seu nodiflorum capitulis Thymi, nobis. Perexigua est haec Trifolii species, sub exitum hyemis palmares & sesquipalmares edens cauliculos, per ter­ram stratos, ad quorum singulos nodos nascuntur flosculi minimi, quini, seni, lutei, simul & arcte juncti, quibus efflorescentibus & deciduis succedunt totidem capsulae, ad nodos sin­gulos junctae, Thymi vulgaris capsulis haud absimiles, ipsiusque Thymi capitula referentes, in quarum singulis singula continentur granula rotunda, omnium suae sortis Trifoliorum mi­nima; capsula pariter in margine est quinquepartitò divisa, caeterorum omnium Trifoliorum praedictorum more. Consule Tabulas aeneas 13, & 14. in quibus observare est capsulas com­plurium, earumque etiam semina inde exempta.

6. Trifolium luteum glomerulis tomentosis per caulium longitudinem ad genicula prove­nientibus, I. B. Chabr. Hujus cauliculi sunt angulosi, glabri: folia terna juncta, ex ob­longo rotunda, glabra, crenata, pediculo donata fere unciali, cujus exortui adnata gemi­na pinna majuscula, ex lato mucronata, caulem complexu suo comprehendit: flosculi mi­nuti, palliduli, glomerati, quos sequuntur folliculorum tomentosorum candicantium glome­ruli, in quorum singulis vesiculis semina singula ruffescentia continentur, nitida, atque apo­physi veluti donata.

7. Trifolium luteum capitulo spumoso laevi, nobis. Trifolium capitulo spumoso laevi, C. B. P. & Prod. Radice est hoc alba, oblonga, fibrosa & capillata, cauliculis multis humi sparsis, tres, quatuor, rarius sex uncias longis; foliolis parvis, ternis, oblongo petiolo hae­rentibus, per marginem acutiusculè crenatis: floribus luteis parvis succedunt capitula in­cana, veluti ex pluribus vesiculis sibi invicem insidentibus composita, spumamque referen­tia, quarum singulis semina singula, parva, rotunda, plana, inclusa sunt.

8. Trifolium aureum capitulo spumoso aspero majus, nobis. Trifolium majus capitulo spumoso aspero, C. B. P. & Prod. Hoc est radice oblonga, fibrosa; caulibus bicubitalibus tenuibus, flexibilibus, à vicinis fruticibus sustentatis: foliis rotundis Trifolio vulgari simi­libus, crenatis, praelongis pediculis donatis: inter quae pediculi nudi, palmares, quandoque pedales efferuntur, qui singuli capitulum subrotundum, nonnunquam parvae avellanae ma­gnitndine sustinent, ex floribus aureis compositum; hos folliculi membranacei, sibi invicem incumbentes, nonnihil à quibusdam filamentis exasperati sequuntur. Propter concordanti­am in colore luteo florum, has tres Trifolii postremas species hic disposuimus; at melius fortè propter analogiam & conformitatem glomerum, ex tot vesicis granulatim conjuncto­rum, adjungantur Trifolio fragifero, & ampullato, flore rubro utplurimum, rarius albo, praeditis & infrà explicatis.

Trifolium Arvense seu Agrarium flore purpureo.

9. Trifolium stellatum purpureum Monspessulanum, nobis. & I. B. Chabr. Bipalmares non plane surrectos, quosdam etiam in terram prociduos fundit ex gracili ac tenui radice cau­les, totos densa lanugine obsitos: folia terna, longis nixa pediculis, cordata, tantillum per oras superiores crenata, penitus hirsuta; florum glomeres divulsi, coloris purpurei, perquam villosis constant calycibus, quorum pinnae diductae & radiatim digestae quinque apicibus longis, radios totidem stellae repraesentantibus, ornantur. Multa habet communia cum Trifolio ex al­bo incarnato Johannis Bauhini, sed hujus folia non sunt cordata.

10. Trifolium purpureum glomerulos oblongos proferens ex geniculis, I. B. Chabr. Hoc convenit cum Trifolio capite glomerato rigido Joh. Bauhini quoad flores & capsulas semina­les; differt autem ab eodem in hoc, quod radicem agat duram lignosam, quae plures qui­dem, ut illa, emittit surculos, sed pedales, teretes, rigidos, pallide virentes, & ad singula ge­nicula recurvos: folia quam in illo, duplo majora, longiora, neque cordata, neque ser­rata, longiusculis pediculis insidentia, qui ex membranacea quadam appendice articulos [Page 144] vestiente prominent: geniculis porro capitula etiam oblonga, denso flosculorum purpureo­rum agmine stipata, insident quatuor quinque aut plura, sed pro singulis geniculis singula; quorum calyculorum nullis striis donatorum apices recurvi, rigidi interim, in acutum de­sinunt mucronem, nec tamen ita durum, ut spinosum ausim dicere, nullis item denticulis praeditum.

11. Trifolium purpureum glomerulis Personatae Cherleri, I. B. Chabr. cauliculos edit pal­mares, plures, hirsutos, foliis vestitos ternis junctis, per extremum latioribus & quasi cor­datis, pilosis, uniuscujusque coliculi fastigio capitulum haeret unicum, majusculum, in Perso­natae modum glomeratum & aristis longis, sed lanugine quâdam albicante intertextis, hor­rens: flosculis inter aristas apparentibus purpureis, basin autem amplectuntur terna folia magna sub glomerulis hispidis, Caryophyllatae aquaticae in summis pediculorum similibus, conspicua.

12. Trifolium purpureum pratense folliculatum, C. B. P. Trifolium pratense Salmanticum, Clus. Hist. & Pan. Lob. Lugd. Folliculaceum seu vesicarium minus purpureum, I. B. Chabr. Hoc cauliculis est pedalibus, quinis aut senis, humi sparsis: folia terna conjuncta habet uni petiolo adhaerentia, minora tamen Belgico, in ambitu serrata & parva, lividiusculâ maculâ insignita: virgulae teretes ex alarum sinubus prodeunt, sustinentes capitella floscu­lorum, elegantissima dilute purpurâ rubentium; quorum singulis succedunt membranacei folliculi, quinquepartitò in margine divisi, aliarum Trifoliorum leguminosorum capsula­rum modo, in quarum singularum fundo turgido latet unicum semen rotundum, exile, sub­ruffum: radix fibrosa aliorum Trifoliorum etiam more.

13. Trifolium fragiferum Frisicum folio cordato, flore rubro, nobis. Fragiferum Frisicum Clus. Cur. Post. Trifolii hujus fragiferi sic dicti folia, à Trifolii vulgaris albi foliis differunt in hoc, quod fragiferi Frisici folia sint cordata, vel deliquium in foliorum medio patiantur, vulgaris autem albi folia non sunt cordata, quin in floribus & seminum capsulis praecipuè magis differunt: flores enim in globulum collecti perquam exigui sunt & dilute rubentes, aliquando albidi, quibus singulis succedunt capsulae seu vascula membranacea, rubros aci­nos, cum formâ, tum colore referentia, cava, & quasi vesiculae parvae flatu distentae, in quarum singulis latet semen fulvum, aliorum Trifoliorum seminum figura, atque omnes hae vesicae in capitulum rotundum contractae, ac arctè sibi invicem junctae, Fragum Fragariae vul­garis hortensis, aut Rubi Idaei fructum rubrum utplurimum, aliquando album, & forma, & colore valde aemulantur, illisque sunt vulgo majora, unde nomen fragiferi huic Trifolio in­ditum. Est & alia hujus minor species, cujus capitulum ad Rubi vulgaris fructum (qui vio­laceo saturatiore colore praeditus est) valde accedit, & decerptus diutius colorem con­servat.

14. Trifolium fragiferum nostras purpureum folio oblongo, nobis. Hoc solâ foliorum stru­ctura longa, angusta, & mucrone obtuso non sinuato praedita, à Trifolio Frisico Clusii, foliis cordatis praedito, discernitur.

15. Trifolium vesicarium minimum ampullatum rubellis floribus raro dispositis, nobis. Haec Trifolii vesicarii ampullati species vix dodrantalem excedit altitudinem, imo frequen­ter vix ad palmarem accedit: flosculos globatim gerit, elegantis dilute rubri coloris, quibus evanescentibus succedunt ampullae forma vesicae membranaceae, pyriformes, in quarum sin­gulis singula continentur semina rotunda, subflava seminis Trifolii fragiferi instar. Quicun­que à similitudine vesicularum 6, 7, & 8. supra & 13, 14, hocque 15. associaverit non ob­stante diverso colore duplici florum, luteo scilicet, & purpureo, nihil forsan abs re fecerit.

LOCUS & TEMPUS.
  • 1, & 2. Trifolium Luteum capitulo Lupuli majus & minimum proveniunt passim in pratis humidis, & secus agrorum margines in declivibus pratorum locis. Florent per totam paene aestatem at versus ejusdem finem maturantur eorundem semina.
  • 3. Trifolium luteum parvum rectum flore glomerato cum unguiculis, hoc Nemausii agens Cherle­rus ex locis hispidis & saxosis evulsit, ubi rarius etiam occurrebat. Floret Maio, & semina paulo post perficit; ingruente aestu (ut aliae multae annuae plantae) fatiscit & exsiccatur. Vide App. ad Legumina.
  • 4. Trifolium luteum capitulo glomerato rigido. Hoc observabatur copiosum florem habens, parvum, luteum, prope Monspelium, circa castellum novum Castelneuf & Castelnau patrio idiomate a­pud [Page 145] Gallo-Narbonenses dictum. Floret Maio; & paulo post semina profert sua. Vide App. ad Legumina.
  • 5. Trifolium luteum nodosum seu nodiflorum capitulis Thymi. Passim hoc provenit circa Blaesas, ad margines agrorum & vinearum. Floret aestate & paulo post maturatur ejus semen.
  • 6. Trifolium luteum glomerulis tomentosis &c. provenit in squalidis Provinciae locis. Vide App. ad Legumina.
  • 7. Trifolium luteum capitulo spumoso laevi. Hoc circa Neapolim Italorum, in maritimis illic, & circa Monspelium, in agris & in luco Gramuntio reperitur. Floret eâdem cum praedictis tem­pestate, atque paulo post maturantur ejusdem semina.
  • 8. Trifolium aureum capitulo spumoso aspero majus. Hoc in salicetis Michelfeldae Huningham ver­sus, iis sese suffulciens, reperitur. Floret aestate; atque versus ejusdem finem maturatur ejus­dem semen.
  • 9. Trifolium purpureum stellatum Monspessulanum. Provenit circa patibulum Monspeliense, ubi florens legi poterit mense Aprili, & ibidem mense Maio semina matura reperiuntur. Serius in hortis versus septentrionem & floret & semina ad maturitatem perducit.
  • 10. Trifolium purpureum glomerulos oblongos proferens ex geniculis. Hoc fuit collectum in rupetis incultis circa Nemausium ab Henrico Cherlero Johannis Bauhini genero. Floret aestate, atque eâdem exeunte semina sua perficit, ex quibus deciduis germinat planta autumno, atque viget per totam hyemem in Gallia Narbonensi & Galloprovinciâ, quia illic hyems non est rigida.
  • 11. Trifolium purpureum glomerulis Personatae. Hoc in squalidis & siccis locis, circa Episcopi ca­stellum prope Monspelium collegit Cherlerus Johannis Bauhini gener, & nusquam alibi adhuc vi­sum. Floret eâdem cum praedictis tempestate; atque paulo post maturantur semina.
  • 12. Trifolium purpureum folliculatum Salmanticum. Hoc totâ aestate floret & semina perficit; Hi­spani Trebol de Prados & simpliciter Trebol, quemadmodum caeteras Trifolii pratensis spe­cies vocant.
  • 13. Trifolium purpureum fragiferum Frisicum folio cordato. Hoc tarde post reliqua Trifolia prove­nit; floret enim Julio; & sub finem Augusti, aut ineunte Autumno, fructum suum perficit. Nasci­tur in diversis Frisiae locis, praesertim Groningensi agro.
  • 14. Trifolium purpureum fragiferum folio oblongo. Hoc circa Autumnum passim in campis herbidis, humidis, circa Blaesas, in humidis campis illic, qui hyberno tempore stagnante aqua obruun­tur, & alibi in Galliae & Angliae humidis locis, aestate siccis, reperitur: flore est communi­ter rubro, & persaepe etiam albo; & consequenter vesicae continentes semina aut rubescunt aut al­bescunt, sequendo florum colorem ipsas vesicas producentium.
  • 15. Trifolium purpureum vesicarium minus ampullatum floribus rubellis raro dispositis. Hoc provenit in humidis pratis sabulosis versus oram maritimam Armoricae, Neustriae; & prope Rupel­lam in pratis maritimis illic secus oram maritimam protensis, copiose satis pullulat, cujus se­mina illic collegimus anno 1657. inter juncos quibus fulciebatur, non procul à salinariis inter Rupellam & propugnaculum Broüages.

Nota nos nomina multiplicia authorum data operâ omisisse & unum aut alterum magis si­gnificativum tantum in medium produxisse. Nota secundo complurima Trifolia quae com­muniter flores producunt purpureos seu rubros, aliquando degenerare in albos: hoc ob­servare licet passim in aliis generibus; nam quae ordinarie flores producunt caeruleos aut vi­olaceos, nonnunquam degenerant in rubros, imo aliquando albos, quae à nobis passim habe­buntur varietates ejusdem speciei, neutiquam discrepantes quoad partes communes seu essentiales, sed solo florum colore.

§. 5. Trifolia Leguminosa varia Exotica & alia rariora.

Explicatâ doctrinâ Trifoliorum Bituminosorum; Pratensium; montanorum spicatorum, seu Lagopi pedisve leporini formâ provenientium, tam spica rotunda quam longa donato­rum; & Arvensium seu agrariorum passim in agris Europeis vigentium; jam restant in hoc Paragrapho 5. Trifolia exotica, minus cognita & rariora, explicanda, incipiendo à quar­ta planta Tab. 14. scilicet Trifolio montano Glycyrrhizite.

Pars TABULAE XIV.
  • [Page 146]Trifolium
    • 1. Glycyrrizites, Park. Trifolium dulce montanum, Monspeliensibus.
    • 2. Americanum, C. B. P. I. B. Chabr. Americum, Dod. Lob. Lugd. Tab.
    • 3. Peltatum Creticum, C. B. P. & Prod. Odoratum peltatum Creticum Park, I. B. Chabr.
    • 4. Absus, Prosp. Alpin. de Exot. Absus Alpini, seu Lotus Aegyptiaca, Park.
    • 5. Aculeatum Creticum, I. B. Chabr. Trifolium spinosum Creticum, C. B. P. & Prod. Mattheoli ed. Bauhini. Cistus aculeatus Creticus trifoliatus, nobis.
    • 6. Alpinum argenteum Persicae flore, C. B. P. Trifolium argenteum Alpinum, Ponae I­tal. Cistus Alpinus argenteus Trifoliatus flore Mali Persicae, nobis.
    • 7. Lotus silvestris ex Codice Caesareo, Dod. I. B. Chabr.
    • 8. Corniculatum Lusitanicum siliqua tenui rectâ propendente, nobis. Trifolium cornicu­latum Lusitanicum flore rubro, Park.
    • 9. Corniculatum Creticum siliquâ curvâ flore luteo, nobis. Corniculatum luteum Creti­cum, Park. Lotus Cretica siliqua curvâ propendente, flore luteo, nobis.
    • Festucaceum, seu spica festucacea trifoliata,
      • Foliis
        • 11. Innumeris, nobis.
        • 12. Paucioribus, nobis.
Explicatio partis Tab. 14.

1. TRifolium Glycyrryzites, Park. Dulce montanum, Monspeliensibus. Hoc Trifolium ra­dice constat longiore, & profundè in terram sparsa, Glycyrrhizae radice valde ac­cedens, ex qua crassa & alte demissa emergunt cauliculi semipedales, crassi, quorum ex­tremis annexa sunt folia terna, oblonga, angusta, acuminata, curtis petiolis insidentia, nulla­tenus in margine dentata; ex radicis crassiore & superiore parte, inter folia praedicta, ori­untur pediculi curti, unciales & biunciales, gerentes in summis flosculos papilionaceos, ru­bellos, Trifolii pratensis rubri aemulos, quibus succedunt semina singula in singulis capsulis more aliorum Trifoliorum supra explicatorum. Provenit in Alpibus Rhaeticis, floret aestate, & sub ejusdem finem semina sua perficit.

2. Trifolium Americanum, C. B. P. I. B. Chabr. Americum, Dod. Lob. Lugd. Tab. Hoc peregrinum Trifolium ex America delatum, aliud quoddam Trifolio bituminoso simile vide­tur: caules fert complures à radice exeuntes, rotundos, ramosos, in latus declinantes: fo­lia in singulis pediculis terna, colore ex virore subnigra, figura rotundiuscula, primis è radi­cibus exeuntibus Trifolii bituminosi foliis forma, colore & odore quoque, quadantenns si­milibus, latiora tamen, & per ambitum leviter crenata: flores è summo ramulorum exeunt exigui, subcandidi, spicatim digesti: fructus inde rotundi, aliquantulum plani: radix in plures fibras dividitur. Natales ipsum nomen indigitat: floret, & semina perficit aestate.

3. Trifolium peltatum Creticum, C. B. P. & Prod. Trifolium odoratum peltatum Creti­cum, Park. I. B. Chabr. Hujus cauliculi ex radice tenui, oblonga, fibrosa, exsurgunt palmo minores, versus pedem nudi; foliis parvis subrotundis, tripartito divisis, parum sinuatis, oblongis pediculis donatis, vestiti; cauliculorum summis flosculi quaterni, quini, ordine suc­cedentes, & spica veluti dependentes, forma Ornithopodii, luteopallidi insident: quibus succedunt siliquae luteae, planae, membranaceae, quasi semicirculares, in filamentum abeun­tes in apice: semen unum & alterum, parvum, compressum continentes, quae dum molles sunt, dulcissimae & esui aptae sunt: at ubi induraverint amarissimae. Hoc rusticis in Creta [...] dici D. Honorius Bellus author est, qui semen hujus sub nomine Trifolii Cretici misit. In Creta provenit & floret, seminaque sua perficit aestate.

4. Absus Prosperi Alpini, de Exot. Loto Affinis planta Aegyptiaca, Park. Absus folio Trifolii Alpini I. B. Chabr. Loto affinis Aegyptiaca, C B. P. Herbula haec crescit plami ma­gnitudine, vel aliquando major, foliis quaternis rotundioribus constans, quorum bina hinc inde costae mediae adhaerent: flores gerit parvos, albos, & semina Pyri seminibus proxima, iisdem floribus succedentia. Aegypti hanc plantulam Absus vocant. Ex hac descriptione non esse Trifolium, nec plantam leguminosam concludimus. Vide Hallucinationes infrà, & ibidem inter plantas heteroclitas & sui generis collocandam decrevimus. Pro natalibus ha­bet Aegyptum; floret aestate, & paulo post maturantur semina.

[Page 147]5. Trifolium aculeatum Creticum, I. B. Chabr. Trifolium spinosum Creticum, C. B. P. & Prod. Matth. ed. Bauhini. Trifolium spinosum Creticum [...] Hon. Belli, Clus. Hist. Cistus aculeatus Creticus Trifoliatus, nobis. Hoc radicem habet longam, capillatam: caules plures, palmares & sesquipalmares, versus terram reclinatos, angulosos, in frequentes ra­mulos brachiatos, frequentibus geniculis ex viridi purpurascentibus cinctos: ramulos or­nant utrinque ex opposito sibi respondentia tria folia minora, uni petiolo inhaerentia, vi­ridia, oblonga, acuminata, in minimam spinam abeuntia: quemadmodum etiam ad singu­la genicula spinae quatuor parvae, totidem inferne appositae sunt, unde brevis pediculus as­surgens florem singularem pentapetalum, Campanulae arvensis formâ & colore (five purpu­rocaeruleum) similem, capitulo viridi insidentem sustinet, in cujus medio stamina 10. api­cibus luteis praedita (capitulo inter ea latente) conspiciuntur, capitulum postmodum quin­que angulis donatur, stiloque prominente augetur & per maturitatem petiolo incurvato ramis sese recondit, & in singulis angulis semen unicum, compressum, ruffum continet. Hoc primo nomine Trifolii spinosi sempervirentis Cisti flore, Patavio à Laurentio Rasenaw accepit Casparus Bauhinus, postmodum apud fratrem Johannem Bauhinum Montbelgardi collegit idem Casparus Bauhinus, cujus semen [...] nomine missum fuerit. Vide infrà inter Hallucinationes hujus capitis. Nascitur in Creta, floret & semina perficit aestate.

6. Trifolium Alpinum argenteum Persicae flore, C. B. P. Trifolium argenteum Alpinum, Ponae Italice. Cistus Alpinus argenteus trifoliatus, Persicae flore, nobis. Trifolium hoc na­scitur in altissimo Montis Baldi vertice; radice constat longâ, lignosa ruffescente, sursum versus in multas propagines seu bifurcationes sese findente, ex quibus protruduntur pedi­culi multi, sustinentes terna folia angusta, hirsuta, Olearum folia quoad figuram aemulantia, sed minora, nervosa, molli & incanâ lanugine tecta; sicut observare licet in Geranio longi­us radicato: caules protrudit quatuor digitos altos: flores fert Mali persicae floribus colore & formâ similes, quorum singula petala sunt cordata, in florum medio multa sunt filamen­ta ejusdem coloris, sed cum apicibus nigris, quae ambiunt circulum globulumve ex brevi lanugine conflatum. Est planta elegantissima, longe serpens & consequenter perennis; pro­venit in monte Baldo, floret & semina perficit aestate.

7. Trifolium Lotus silvestris ex codice Caesareo, Dod. I. B. Chabr. Trifolii hujus exotici incogniti in vetusto codite M. S. Bibliothecae Caesareae imago reperitur; depingitur caule re­cto, foliis Trifolii, & è sinu horum foliorum exeunt cauliculi sustinentes flores (ignoratur cujus formae aut figurae, cujusve coloris) male sculptos & confuse exhibitos; siliquae etiam ver­sus pediculum sunt crassiores, & sursum versus in acutissimum mucronem desinunt, quae siliquae si septo medio membranaceo dirimantur, utpote continentes duplicem seriem seminum, hinc unam, illinc alteram, erit planta tetrapetala siliquosa, forte Nasturtii triphylli species, quod graviter suspicamur: nam Prosper Alpinus in exoticis, nobis exhibet Nasturtii speciem sub Sii minimi nomine, cujus siliquae crassescunt versus extremitatem pediculi, atque desinunt in acu­tissimum mucronem. An sit planta papilionacea, an tetrapetala, haud facile quivis Botani­cus conjecturam facere potest ex icone male exhibita, cum nec bene siguretur, nec rite de­scribatur, ideo latet nos cum Casparo Bauhino quid sit. Lotum esse negamus quia desunt bina folia ad appositionem foliorum cum pediculo ipso: nota enim omnibus Loti speciebus peculiaris est haec, quinque foliis donari, ut postea clarius patebit in doctrinâ Loti Herbae, quemadmodum descriptio manca nobis exhibetur hujus plantae, cum in floribus tum in sili­quis etiam natales non recensentur.

8. Trifolium Corniculatum Lusitanicum siliquâ tenui rectâ propendente, nobis: Trifolium corniculatum Lusitanicum flore rubro, Park. Trifolium hoc Lusitanicum dictum caules ha­bet pedales, in hortis cultis, rectos, firmos, atque ex singulis geniculis alternatim pedicu­lis suis longis pendentia habet folia, terna, longa, angusta, & ex sinubus inter pediculos foli­orum & caules proferuntur unciales pediculi sustinentes siliquas propendentes, binas unci­as longas, tenues, continentes innumera semina minuta: flores quibus succedunt hae sili­quae praedictae, non sunt papilionacei, sed ex multis staminulis luteopallidis, cum apicibus rubris, quibus tandem siliquae longae, tenues admodum, succedunt, quae non unicam seriem seminum, (ut fit in Leguminibus utplurimum) sed confuse multa minutula semina nutriun­tur, prout observavimus in pentaphyllo siliquoso Prosperi Alpini & in Tarraraira Georgii Marcgravii▪ Hae tres plantae quamvis diversimodi ab authoribus nominentur, atque in diver­sis locis collocentur, eòdem à nobis reducentur, atque ex iisdem novum genus constituemus ac collocabimus inter heteroclitas plantas siliquosas, postea à nobis exhibendas. Semen hu­jus [Page 148] in supina parte nutritur, quod confertim eidem adnascens & quasi in infinita sese multipli­cans, non unica serie longitudinaliter (prout cernitur in siliquis caeterorum Trifoliorum leguminosorum) supinae siliquae parti adhaeret.

9. Trifolium corniculatum Creticum flore luteo, Park. Trifolium corniculatum Creticum, Prosp. Alpin de Exot. Ex Creticis itidem seminibus natam hanc plantam habuit Prosper Alpinus nomine Trifolii corniculati, habentem cauliculos plures, longos, graciles, humi stratos, foliis Trifolii minoris seu Cytisi, in extremo latioribus ornatos: flore Cicerculae, sed longe minore, luteo, in ramulorum cacumine unico apparente: cui succedit siliqua ro­tunda, Macropiperis crassitie in obliquum acta, in qua continentur semina quatuor aut quin­que parva, rotunda, flavescentia; siliquae eaedem sunt dulces, Pisi gustui non dissimiles, unde mirum non sit eas esse esculentas, & summopere pueros illis crudis in Creta vesci: si verum tamen sit, ut nos credimus (inquit Prosper Alpinus) hanc plantam esse [...] Creticum Hon. Belli, à doctissimo Johanne Pona in Historia sua celebri stirpium in monte Baldo proveni­entium perbelle descriptam, quam sane eandem esse non plane auderet asserere Prosper Al­pinus, nisi siliquae in Hierazuni imagine non latae sint, sed rotundae & in obliquum circuli modo actae, quales ex Creta accepit Prosper Alpinus, & plantae illi natae protulerunt eandem figuram, qualem nos damus & Prosper Alpinus dedit in Exoticarum doctrina, appellando Trifolium corniculatum Creticum ad differentiam Trifolii corniculati Italici. Est Lotus à positione foliorum quinque, nempe trium in extremitate pediculi, & binorum minorum ad ejusdem pediculi cum caule appositionem. Vide App. ad Legumina.

10. Trifolium festucaceum seu Spica trifolia foliis innumeris, nobis. Spica trifolia, Prosp. Alpin. de Exot. Park. Mirabilis quidem est natura in productione rerum in mundani hu­jus systematis superficie visendarum, quae & innumeras ubique etiam mirandas prima facie edit plantas, atque in nullo genere intermedio herbarum mirabilius ludit natura quam in hisce Trifoliis de quibus jam scribimus, nec haec Trifolii species & sequens Cretica minus admi­rationis habere videntur. Prima haec festuca trifoliata spicis multis ramorum instar ab eadem radice exeuntibus scatet; radice constat crassa longa satis, deorsum versus bifur­cata, atque supra terram in plurima capitula, ex eadem radice orta, divisa; ex summis radi­culis protruduntur cauliculi breves, sustinentes flosculos longiusculos, raro dispositos, magni­tudine atque figura Hyacinthi floribus similes, albos, dum recentes sunt suaviter olentes, qui­bus succedunt semina rotunda, alba, minuta: (de capsula seminali cum nulla ejusdem fa­cta sit mentio à Prospero Alpino; an sit flore papilionaceo, an siliquam bivalvem, vel am­pullae in modum ferat, quemadmodum maxima Trifoliorum leguminosorum pars, nobis non constat; examinent ideo posteri, ad quorum manus pervenerit utraque hujus varietas:) â radice exeunt capillamenta seu filamenta satis rigida, Cuscutae similia, subtiliora tamen, & albicantia, & quasi innumera, spicas ex toto occulentia, desinentia in mucrones acutissimos, atque ex eadem radice oriuntur pediculi sustinentes singula folia terna, in idem centrum (pe­diculi scilicet extremitatem) desinentia, parva, brevia, angusta, elegantis pratensis seu a­grarii similia, minora tamen, minutim & perpulchre in ambitu crenata. Tota planta lata est, ac exterius in orbem veluti acta Trifolium simulat; interius nimirum, in parte terram spe­ctante, festucacea tota planta, & paulo infra Trifolia sua florescens, multum elegantiae prae se fer [...]e videtur. Pro natalibus habet Cretam Insulam: floret illic aestate, & semina eadem de­clinante perficit.

11. Trifolium festucaceum alterum paucioribus foliis vel Spica trifoliata altera, nobis. Spi­cae trifoliatae altera species, Prosp. Alpin. Haec Spica trifoliata altera aspectu est diversa à jam descripta, quamvis videtur eadem à foliis trifoliatis, sed folia in Spica altera Prosp. Al­pini conspiciuntur paucissima, quemadmodum in priore innumera; atque haec posterior tota festucacea est, rarissimis hic & illic apparentibus foliis trifoliatis, ut ex binis Iconibus di­versis in Appendice ad Legumina assculptis apparebit.

Hisce Trifoliis enumeratis atque explicatis & in quinque subalterna genera (ut appa­ret ex paragrapho quintuplici) distributis; quemadmodum natura larga manu uti solita est in aliis stirpium generibus subalternis, ita productione tot variarum specierum, in hoc vasto gene­re Trifoliorum non defuit, nec dubitandum est cuivis Botannico plures diversas species restare, quae à diligente indagatore poterint addi hisce à nobis exhibitis, atque singulis generibus suis intermediis adaptari: via à nobis strata, insistant alii hisce nostris vestigiis & quaerendo inveni­ent plures species, plane diversas ab hisce omnibus allatis. Plurima Trifolia de industria omi­simus, quia leviter & superficie tenus, à Casparo Bauhino in Prodromo Theatri Botannici de­scripta reperimus.

HALLUCINATIONES CASP. BAUHINI Aliorumque Authorum.

PAg. 327. col. 1. pl. ii. Trifolium palustre, C. B. P. Dod. Eyst. Trifolium majus & minus fi­brinum, Tab. Paludosum, Ad. Lob. Majus & minus, Ger. Menyanthes palustre, Lugd. cum duplici fi­gura. Hoc non est Trifolium Leguminosum seu pa­pilionaceum▪ omne enim Trifolium leguminosum habet pro nota generica, quod flores producat papi­lionaceos, & siliquas siliculasve seu capsulas conti­nentes in se semina, Fabae, Pisi, Viciaeve, aliorum­que Leguminum more redolentia; atqui Trifolium hoc palustre seu Paludosum non pollet hisce conditio­nibus, ergo non fuit hic collocandum a Casparo Bau­hino caeterisque authoribus cum Trifoliis Legumi­nosis, quippe toto coelo ab ipsis diversum, quoad mo­dum florendi & capsulas seminales & semina produ­cendi. Est enim planta trifoliata, paludosa, seu in paludibus & aquis stagnantibus proveniens, sui ge­neris & heteroclita, ut postea declarabimus inter plantas aquaticas. Deinde compilator Historiae Lug­dunensis Mulinaeus (qui falcem in alienam messem injecit, post obitum Doctissimi Dalechampii, Histo­riam illam ad posterorum manus transmisit ubique mendis, & erroribus manifestis & apertis scatentem, ut Doctissimus Casparus Bauhinus in Animadversionibus suis in Historiam Lugdunensem nobis monstrat) & compilator Teutonicus Tabernaemontanus, quos se­quutus est Johannes Gerardus, omnes hi inquam en­tia sine necessitate multiplicant, constituendo duas species, quae neutiquam sunt genuinae species, sed va­rietates, in diversis locis provenientes, aut ibidem aliquando, quoad magnitudinem & parvitatem, aut foliorum rotunditatem aut eorum mucronem acutio­rem aut obtusiorem discrepantes.

Pag. 327. col. 2. pl. ii. Trifolium pratense album, C. B. P. Fuch. Dod. Gall. Dodonaeus, Clusius, Tragus, aliique authores asserunt Trifolium pratense album differre tantum à Trifolio pratensi purpureo, solo colore florum; sed longe falluntur, nam Trifolium pratense album differt à pratensi rubro omnibus fe­re suis partibus. Primo folia singula terna sunt glabra, & macula candidiore notantur in Trifolio pratensi albo: flores deinde minores ochroleucos, id est ex albo pallidos producit: atque singulis floribus succedunt singulae siliquae bivalves, breves, conti­nentes terna aut quaterna semina, minuta, rotun­da; at Trifolium pratense rubrum seu purpureum est omnibus suis partibus majus, folia etenim ma­jora sunt & hirsuta; caules longiores, crassiores e­tiam & hirsuti sunt: flosculi rubri duplo etiam ma­jores, quorum singulis deciduis succedit capsula se­minalis diversimode à prioris Trifolii pratensis albi siliculis bivalvibus constructa, quae in margine quin­quepartito dividitur stellae in modum, aut quasi to­tidem sunt spinulae stellae figuram effigiantes, in cu­jus fundo ampullae simili unicum semen rotundum continetur, multorum aliorum Trifoliorum expli­catorum hujus classis more. Consule Icones, adi ipsas plantas, eas (que) examina; ne (que) inter Trifolia ali­ud quodlibet siliculas curtas bivalves producit hujus Trifolii albi pratensis siliculis conformes, praeter Phaeum fuscum (si quas producit propter nimiam sese propagandi radicibus aviditatem) & novum il­lud tertio loco à nobis propositum in Tab. 14. sub no­mine Trifolii albi, caule fistuloso seu cavo donati, & foliis subtus maculis purpuronigris notatis insi­gniti: hujus siliculae itidem sunt bivalves, breviores & crassiores continentes singulae semina bina aut terna, rotunda, exilia. Ergo Trifolium pratense album & Trifolium pratense purpureum sunt duae distinctae Trifoliorum pratensium species, quicquid vo­luerint citati supra authores qui confusissime, sicut de aliis multis herbis, etiam de hisce scripsere.

Pag. 327. col. 2. pl. ii. Trifolium pratense album, C. B. P. Huic Synonymum adhibet Casparus Bauhi­nus Trifolium majus 1. flore albo Clusii, quod est Trifolium montanum album eidem Casp. Bauhino Pag. 328. col. 1. pl. v. Trifolium montanum album Casp. Bauhini est Trifolium lagopoides, cujus partes essentiales Trifolio pratensi albo omnino differunt; Trifolium enim montanum album, est lagopoides al­bum, cujus folia sunt pinnata incana, in ambitu dentata, caules edens altiores, in quorum ramis ex­tremis proveniunt flores albi, in spicam conferti, Lagopi instar, atque floribus albis succedunt capsu­lae quinquepartito in margine divisae, in quarum singularum fundo ampullae in modum facto, unicum continetur semen; at Trifolium pratense album, C. B. P. siliquas profert bivalves, curtas, in quibus terna quaterna una serie semina continentur; ergo nec constituunt unam & eandem speciem, nec debent pro synonymis adhiberi à Casp. Bauhino Trifolium pratense album & Trifolium montanum album, cum sint omnino diversae species ex ipso Bauhino, nec po­test Trifolium majus 1. flore albo Clusii esse synony­mum & Trifolio pratensi albo & Trifolio mantano al­bo, diversis omnino speciebus ab ipso sic constitutis; ideo sui oblitus est hic Casp. Bauhinus dum Trifolium montanum album synonymum vult esse Trifolio pra­tensi albo toto caelo diverso, ut ostensum est.

Pag. 328. col. 2. pl. iv. Trifolium montanum an­gustifolium spicatum, C. B. P. Huic pro planta sy­nonyma adhibetur a Casp. Bauhino Alopecuros gra­minea Dalechampii, tanquam Trifolium; non est Trifolium à numero foliorum, sed quina folia an­gusta, longa, ex singulis pediculis profert, ergo non potest Trifolium proprie dici: nec est gramen Alo­pecuroides, ut vult Dalechampius qui inter gra­mina Alopecuroidea collocat; quia plures flores ru­bros, pusillos, spicatim in summis fastigiis caulium profert; mihi plane videtur Melampyri exilior speci­es; ergo nec Trifolium cum Bauhino, nec Gramen Alopecuroides cum Dalechampio in Historia sua Lu­gdunensi, dici debet, & per consequens male hic in­ter synonyma Trifolii angustifolii spicati locatur à Casparo Bauhino. Amandetur ad Melampyri genus, cujus est perfecta species.

Pag. 328. col. 1. pl. v. Trifolium pratense luteum seu agrarium capitulo Lupuli, C. B. P. Chabr. Tri­folium pratense luteum faemina flore pulchriore sive lupulino, I. B. Chabr. Pro synonymo huic adhibet Casparus Bauhinus Trifolium minimum, Ad. Lob. & Hist. Lugd. Fallitur Bauhinus, nam Iconibus ab utroque praedicto authore & Parkinsono allatis re­praesentatur Trifolium minimum Lupulinum nostras descriptum & exhibitum sculptura prope majus, Tab. 13. hujus Sectionis secundae, ut facile cuilibet videre licet, à flosculis raro disposities & pictis. Porro Tri­folium agrarium Dodonaei Synonymum adhibetur Trifolio pratensi luteo capitulo Lupuli, cum Dodo­naei Icon omnino convenit Trifolio pratensi luteo capitulo breviore C. B. P. seu Trifolio pratensi ma­ri, flore minore, semine multo I. B. Chabr. Trifo­lium [Page 150] enim agrarium Dodonaei est Meliloti species mi­nor procumbens, nobis. & synonymum cum Trifolio pratensi luteo capitulo breviori, C. B. P. & Trifolio pratensi mare, flore minore semine multo, J. B. & Chabraei. At à spica racemosa est Meliloti species ut postea demonstrabimus in doctrina Meliloti in­fra, & per consequens adaptari non debuit Trifolio majori lupulino, à quo evidenter apparet ex auto­psia diversum.

Pag. 327. col. 1. pl. vi. Trifolium pratense minus flosculis purpureis, C. B. P. Trifolium quoddam par­vum sive Lotus pratensis purpurea, I. B. Chabr. Lo­tus pratensis purpurea, Hist. Lugd. Inquit Dale­champius in Historia sua Lugdunensi, radicem gignit gracilem, candicantem, parum capillatam: caulicu­los multos surculosos, fere pedales: folia nunc terna, nunc quaterna: flores in ramulorum vertice copiosos, purpureos. In pratis & locis humidis nascitur. Adeo manca, sterilis & jejuna est hujus descriptio exhibita à Dalechampio ut quonam debeat referri impossibile sit judicatu, nec flores assignat papilionaceos, nec qualesuam sint folliculi aut capsulae seminales exhi­bet, nec in explicatione, nec figura seu Icone. Vide­retur mihi aut cuiquam Iconem bene consideranti, potius Rubiae species minor, quam Lotus: Exami­nent posteri prata humida, sed ubi terrarum non me­menit Dalechampius, idcirco nodum in scirpo posteris suis Botanicis quaerendum reliquit idem Dalecham­pius.

Pag. 328. col. 1. pl. ii. Trifolium Alpinum ar­genteum Persicae flore, C. B. P. Trifolium argenteum Alpinum Ponae, Ital. Consule hujus descriptionem in­ter Trifolia Exotica plant. 6. Notandum est hanc plantam non esse Trifolium leguminosum, quia non habet florem papilionaceum; deinde oblitus est Johan­nes Pona addere capsulas seminales, quae determina­re debent genus suum, sed ex descriptione florum pen­tapetalorum Mali Persicae florum aemulorum, & sta­minulis multis colosini coloris instar Persicae florum, cum apicibus nigris ambientibus globulum ex brevi lanugine conflatum, quilibet poterit concludere mecum hocce non esse Trifolium leguminosum à flore, multo minus à globulo hirsuto: sed verosimilius mihi videtur Cistus mas minimus triphyllos seu Cistus folio Trifolii: si capsulas expressisset Alpinus pentagonas, hirsutas, esset haec planta Cistus mas minimus trifoliatus ar­genteus, non autem Trifolium Cisti flore, raciocinando ex libro naturae. Aliter, cum florem pentapetalum Mali Persicae florum colore gerat, si capsulam haberet Quinquefolii aut Heptaphylli more, poterit reduci ad eorum classem subalternam, Pentaphylloides scili­cet, ternis foliis donatum, quemadmodum nos prae­stitimus in doctrina Pentaphylloidis ad finem hujus Se­ctionis; nam datur illic Pentaphylloides trifoliatum Fragariae folio, quod à flore pentapetalo, & capsula se­minali, plurima minuta semina ibidem continente (more Pentaphyllorum & Heptaphillorum) sic denomi­navimus; penes itaque erit examinantes praedictami­psam plantam ad utrumvis horum duorum generum, nunquam ad Trifoliorum Leguminosorum classem, re­ducere, ex doctrina universali nostra; nec poterit, in­quam, alio ex mea sententia, quam ad Cistum, aut Pen­phylloides, habita ratione floris, capsulae seminalis, & seminum, reduci.

Pag. 329. col. 1. pl. x. Trifolium album angustifo­lium floribus veluti in capitulum congestis, C. B. P. Dorycnium Monspeliensium, Ad. Lob. Cam. Cum haet planta sit Lotus incana frutescens, ex appositi­one foliorum, nempe ternorum in extremitate pediculi, & binorum ad appositionem pediculi cum caule, ad­denda esset haec planta leguminosa Loto fruticosae Ly­bicae Dal. Hist. Ludg. & Loto haemorroidali ut nos praestitimus, & ut cernere est ad finem doctrinae Loti, infra, non autem hic inter Trifolia collocanda esset, quemadmodum praestitit Casparus Bauhinus.

Pag. 329. col. 2. pl. vi. Trifolium Echinatum ar­vense, C. B. P. Tribulus terrestris minor repens, Hist. Ludg. & pag. 330. col. 1. pl. vii. Trifolium Echina­tum arvense fructu minore, C. B. P. Tribulus minor re­ctus, Hist. Ludg. Casparus Bauhinus edoctus ex auto­ritate Historiae Lugdunensis frustra multiplicat entia sine necessitate, dum duas constituit species distinctas, cum revera sit tantum una, nam nunc procumbere, nunc erigi, non possunt determinare duas perfecte di­stinctas species.

Pag. 390. col. 1. pl. ii. Cytisus incanus Creticus, C. B. P. Ebenus Cretica, Epist. 4. Honorii Belli ad Clusium, & Johannis Ponae. Quum haec planta trifo­liata flores papilionaceos & spicam continentem ca­psulas seminales & semina ad eundem modum facta habeat cum Trifolio spicato seu lagopoideo, debet disponi inter consortes Trifolia lagopoidea, non inter Cytisos siliquis longis, bivalvibus, donatos, qui per­tinent ad Genistae classem, cum in multis Genistae accedant, praecipue siliquis & semine & numero fo­liorum.

Pag. 330. col. 1. pl. iix. Trifolium spinosum Cre­ticum, C. B. P. Park. Matth. ed. Bauhini. Trifoli­um spinosum Creticum [...] Hon. Belli, Clus. Hist. Trifolium aculeatum Creticum, flore amoeno, magno purpuroviolaceo I. B. Chabr. florem non habet papilionaceum, sed pentapetalum & capitulum quinque angulis donatum, ergo non est Trifolium le­guminosum Cisti flore dicendum; sed Cistus spinosus trifoliatus, sumendo denominationem genericam à nobiliore parte, flore scilicet & capsula seminali pentagona, quae magis sunt conformia Cisti speci­ebus, qui mas dicitur; terna folia specificam indi­gitabunt differentiam. Consule descriptionem ejus uberiorem supra inter Trifolia exotica. Vide ipsius Iconem, Tab. 14ta. pl. 5ta.

Pag. 330. col. 2. pl. i. Trifolium Hepaticum flore simplici, C. B. P. & ibidem pl. ii. Trifolium hepati­cum flore pleno, C. B. P. Male à Casparo Bauhino hic inter Trifolia & Melilotum, quippe Trifolia papi­lionacea, collocantur; cum revera Hepaticae foliis constant integris, tribus lobis tantum acuminatis seu mucronatis, divisis & tripartitis solummodo in exteriore margine, deinde toto coelo floribus & semine discrepant a Trifoliis leguminosis; ergo hinc essent arcendae Hepaticae; & cum floribus, tum seminibus racemosis in capitulum congestis Ranunculorum more praeditae sint, jure debent Ranunculis adjungi, quem­admodum nos praestitimus in Sectione quarta. Qui­cunque insuper ad Sectionem nostram undecimam He­paticam, Ranunculos & Trifolium acetosum relegave­rit, non inficias eo, quin bene easdem disposuerit in­ter plantas quarum singulis floribus plura succedunt semina minuta.

A pag. 327. usque ad pag. 333. Casparus Bauhinus in Pinace collocat Trifolia, Melilotum & Lotum her­bam, quae omnia sunt Legumina trifoliata, proinde justo titulo debuere subjungi Leguminibus [...] finientibus paginam 353. non autem confuse locari inter Fragariam & Rubiam propter numerum ternarium aut quinarium foliorum.

LEGUMINA Trifoliata seu Trifolia Leguminosa.
TRIFOLIUM COCHLEATUM Seu Medica Cochleata.

CAPUT VIII.

TRifolium cochleatum seu Medica cochleata hoc obtinet peculiare inter Trifolia cae­tera leguminosa, (etiamsi foliis ternis & floribus papilionaceis conveniat cum caete­ris omnibus Trifoliis leguminaceis) quod singulis floribus papilionaceis deciduis succedat capsula, quae in gyrum seu cochleam, spiralis lineae in modum, contorqueatur, & tribus, qua­tuor, pluribusve gyris, altero alteri imposito constet. Nota igitur generica Medicae conve­niens, ipsamque ab omnibus Leguminibus Trifoliatis, seu Trifoliis leguminosis distinguens, esto haec: Siliquae sunt helicoides seu spiraliter intortae omnium & singularum Medicarum, cujuscunque magnitudinis aut figurae sint fructus capsulae. Nota insuper folia tergemina semper omnibus & singulis Medicae speciebus convenire, quae inter se tam sunt similia ut impossibile sit à foliis ipsas Medicas ad species reducere, tribus aut quatuor exceptis de quibus in particulari specierum deductione agetur. Idcirco à diversis fructuum involucris seu capsulis spiralibus cochleatis, diverso modo constructis, nobis, cùm in Tabulis cognati­onis, tum earundem explicatione, varie denominabuntur.

Pars TABULAE XV.
  • Trifolium cochleatum seu Medica cochleata-
    • Major [...]
      • Capsulâ
        • Compressâ orbiculatâ
          • Nigrâ planâ
            • Oris
              • 1. Crispis, nobis.
              • 2. Laevibus, nobis.
          • 3. Albâ rugosâ, nobis.
        • 4. Globosâ & Scutellatâ, nobis. Medica Scu­tellata, I. B. Chabr.
        • Turbinatâ
          • 5. Planâ, nobis.
          • 6. Rugosâ, nobis. Medica turbina­ta, I. B. Chabr.
        • Spinosâ rotundâ
          • Majore
            • Spinis-
              • 7. Paucioribus & ri­gidioribus, no­bis.
              • 8. Longioribus sur­sum & deorsum tendentibus, no­bis.
              • Ejusdem capsula pro­tracta Fig. 9.
          • Minore
            • 10. Multis spinulis armata, nobis.
            • 11. Rariùs spinis crassiori­bus & brevioribus arma­ta, nobis.
            • 12. Et foliis quasi spinosis, nobis.
            • 13. Et crassiore spinulis brevi­bus rarioribus donata.
            • Ejusdem capsula protracta, Fig. 14.
      • [Page 152] Spinosa
        • Peren­nis
          • 15. Incana maritima, nobis. Medica marina, Lob. Icon. Clus. Hist. & Pan. Tab. Park.
          • 16. Ciliaris seu capsulis ciliaribus ni­gris, nobis.
        • Annua-
          • Cap sula
            • Majore
              • 17. Albâ folio cordato fuscâ maculâ notato, nobis. Medica Ara­bica, Cam.
              • Nigra
                • 18. Hispidiore, nobis.
                • 19. Minus hi­spida, nobis.
            • Mini­ma
              • 20. Rotundâ, nobis. Tri­bulus minor repens & rectus, Dalecham­pii Hist. Ludg.
              • 21. Coronatâ, nobis. Co­ronata minima Cher­leri. I. B. Chabr.
Explicatio partis Tab. decimaequintae Sectionis secundae.

1. MEdica cochleata major [...], fructus capsulâ compressa orbiculata, nigra, plana, oris crispis, nobis. Medica dicitur, quod primo ex Media in Hispaniam & ex Hispania priscis olim aevis, in agrum Neapolitanum introducta fuit. Hodie vero in plurimis aliis Europae locis sponte proveniens cernitur Medica diversorum generum, quae passim in multis aliis locis seritur. Hujus Medicae majoris planae primae radix est parva, fibrosa, multos fundens caules palmares in sterili & macro solo, pedales autem in pingui & fertili, per terram stratos: folia terna, parva, glabra, fere triquetra & per extremum lata ac nonnihil crenata, maculis interdum nigris aspersa: flores exigui, flavi, oblongis pediculis donati: siliquae seu capsulae seminales Helicoides, cochleae aut gyri in modum intortae, majores, planae, compressae, maturae nigrae, oris crispis seu undulatis in ambitu donatae, ex tribus quatuorve gyris, altero alteri imposito constantes, magnitudine omnino unguis humani, aut nummi valoris qua­tuor solidorum monetae Anglicanae, vulgo a groat dicti.

2. Medica cochleata altera major [...] fructus capsulâ compressa orbiculata nigra laevi sine oris crispis, nobis. Haec Medica major capsula nigra laevi seu absque oris crispis, plane distinguitur à priore siliquarum seu cochlearum, & consequenter seminum parvitate, praecipuè autem quod cochleae sint minores, nigriores, absque fimbriatis aut undu­latis oris in ambitu.

3. Medica cochleata major [...] fructûs capsulâ compressa orbiculata rugosa alba, no­bis. Haec Medicae species nova & visu elegans, capsulam omnino à reliquis omnibus diver­sam gerit; est enim capsula rugosa, compressa, orbiculata, alba, modioli in modum facta, oris in ambitu miro naturae lusu rugosis; quoad folia, flores & semina reniformia, convenit cum caeteris suae sortis hic explicatis. In Meridionalibus regionibus fuit detecta à Johanne Raio, & huc in Angliam delatum ejus semen, quod satum ab Edvardo Morgan in hortulo suo Bo­tanico pone Abatiam Westmonasteriensem innumeras produxit capsulas, ex quibus nobis communicatis sese nunc propagat in horto publico Botanico Universitatis.

4. Medica cochleata major [...] fructûs capsulâ rotunda globosa scutellata, nobis. Me­dica scutellata, I. B. Chabr. Haec cubitales, robustos, hirsutosque habet cauliculos, eos­que partim erectos, partim procumbentes: folia tergemina, majuscula & latiuscula, acu­minata, subtus hirsuta, circumquaque crenata: flores sunt pauci, lutei, binatim petiolo u­nico utplurimum haerentes, quos volutarum instar cochleatae siliquae sequuntur planae exte­rius, [Page 153] interius veluti è scutellis quatuor, aut quinque compositae, ut inferior major sem­per convexam suo cavo excipiat. Semina in gyris latent renalia, majora seminibus reliqua­rum sui generis Medicarum: radix est simplex fibrosa.

5. Medica cochleata major [...] fructûs capsulâ turbinata plana, nobis. Haec à primo intuitu capsulae, quippe turbinatae, planae, magnitudine Fabae equinae, facile distinguitur à se­quente capsulâ turbinata rugosa; facilius à caeteris omnibus praedictis hujus familias figurâ sola turbinata cochleae; foliis, floribus & seminibus renalibus conveniunt omnes paene Medi­cae species (perpaucis foliis maculatis aut incanis notatu dignis exceptis) genericam in­termediam earum differentiam aut aliquando specificam constituente siliquâ seu capsula e­jusque fabrica, ut clare apparet in doctrina hujus capitis, cujus consule Tab. aeneam 15.

6. Medica cochleata major [...] fructûs capsulâ turbinata rugosa, nobis. Medica magna, turbinata, I. B. Chabr. Haec cubitales & sesquicubitales caules emittit hirsutos, multis ra­mis fissos: foliis ternis aliarum more, hirsutis, multis itidem, in longiusculis pediculis insi­stentibus, donatur: flores parvi, papilionacei, lutei, binatim pediculo haerent unciali & sesqui­unciali, quos sequuntur capsulae turbinatae (seu turbinis forma, id est latiori basi capsula insidet pediculo, & attenuatur versus extremitatem & quasi in metam desinit) rugosae in ambitu seu circumferentia exteriore, circumvolutae numero sex aut pluribus gyris sibi in­vicem commissis & arcte junctis, durae: unaquaeque spira gemino denticillorum ordine caela­ta est, medium secante zonulâ perpetua: semen latet in gyris renis forma sinuatum.

7. Medica cochleata spinosa major [...], seu capsula rotundiore majore spinis paucio­ribus & rigidioribus, nobis. Vide Park. pag. 1116. Haec per terram se expandit cubitalibus & longioribus caulibus: folia parva, hirsuta, & per oram lata: flores lutei: capsulae rotun­dae in circumferentia longis rigidiusculis susque deque vergentibus spinulis horrent, non ad­modum densis; convolutiones sunt tres aut quatuor, in quibus nunc plura, nunc pauciora latent semina magna, reniformia: folia inquam per extremum lata, singula singulis pun­ctulis nigris notata, unde facile à caeteris hujus classis, juncta capsularum seminumque ma­gnitudine earumque paucitate etiam & foliorum amplitudine facilius à Medica Arabica Ca­merarii distinguitur; perfectius inquam à cochleis seu seminum capsulis quadruplo Came­rarii majoribus & binatim rariusque in pediculis dispositis (nam ordinarie binatim, aut ali­quando sed rarius ternatim proveniunt hujus capsulae) à Medica Arabica Camerarii digno­scitur, cujus folia pariter maculis nigris notantur, at capsulae quinae, senae, ex petioli summi­tate pendent, quadruplo etiam hujus jam descripti minores.

8. Medica cochleata spinosa major [...] capsula seu spinis longioribus sursum & deor­sum tendentibus, nobis. Haec à superiore 7. facile cognoscitur, primo quod folia producat nullis maculis nigris notata; secundo à capsula, cujus spinulae sunt longiores & densius di­spositae, susque deque aut sursum & deorsum tendentes; utraque & haec & 7. semen producit majus, renale, & utriusque cochlea est major, nucis Myristicae magnitudine, quae binatim provenit ex uno petiolo dependens: unde apte satis utraque haec Medica 8. & superior 7. sub nomine Trifolii cochleati majoris spinosi [...] militabit.

9. Haec Icon repraesentat capsulam Medicae 8. extensam ut clarius & distinctius cernantur gyri seu convolutiones spirales & spinulae longiores sursum & deorsum tendentes.

10. Medica cochleata [...] capsula spinosa rotunda minore multis spinulis armata, nobis. Haec inter Medicas cochleatas spinosas minores [...], id est capsulas binatim producentes, disponitur, quaeque vix triuncialis aut palmaris fuit: cochleam gerebat rotundam vix Pisi majoris maginitudinem excedentem, binatim semper curto petiolo provenientem, & spinulis multis satis frequenter dispositis onustam.

11. Medica cochleata [...] capsulâ spinosa rotunda minore, rarius spinis crassioribus & brevioribus armata, nobis. Haec Medica annua [...] seu [...] binas cochleas uni peti­olo pendentes producit majores praecedentis, atque spinulis rarius dispositis brevioribus & rigidioribus armatas. Planta est humilis, vix palmarem excedit longitudinem.

12. Medica cochleata [...] capsulâ spinosa rotunda minore & foliis quasi spinosis, nobis. Haec Medicae cochleatae species caules edit pedales & amplius, protrudentes ex singulis genicu­lis folia terna acuminata profunde serrata, ut in spinulas multas degenerare videantur Medicae, & hoc nomine facile inter caeteras omnes Medicas cognoscitur; fructum geminum ex eodem pediculo profert pendentem, medium quasi inter Medicas cochleatas spinosas majores & mi­nores, sed conveniunt hae quatuor cum majoribus, quod sint [...] non [...], ut sunt omnes minores.

[Page 154]13. Medica cochleata [...] capsula spinosa crassiore & spinulis brevibus & rarius dispo­sitis armata, nobis. Haec à tribus Medicis cochleatis [...] seu [...] supra explicatis fa­cile dignoscitur, quod cochleam Fabae equinae magnitudine producat, rarioribus spinulis armatam, atque inter Medicas cochleatas spinosas minores hasce [...] seu [...] coch­leam edat easdem amplitudine superantem.

14. Hujus jam descriptae cochleam protractam & extensam clarius & magis dilucide Helicem seu lineam spiralem exprimentem loco hoc 14to. sculpendam curavimus, ut cuili­bet plane cernere licet in Icone exhibita.

15. Medica cochleata [...] capsula spinosa minore, perennis, incana, maritima, nobis. Medica marina, Lob. Icon. Clus. Hist. & Pan. Tab. Park. Caules sive ramos ha­bet haec Medica maritima tres aut quatuor, saepe plures, pedales, humi fusos & procum­bentes: folia Trifolii Cytisi Maranthae foliis minora, quae cum ramulis ipsis tomentosa la­nugine obsita sunt: flores extremis ramis inhaerentes petiolis suis ex alarum sinubus ortis exsiliunt, quini aut seni simul congesti, Medicae vulgaris aut Sertulae Campanae florum for­ma, coloris flavi: siliquae deinde glomeratae & contortae sive convolutae, in quarum singu­lis, incana etiam lanugine obductis, continentur semina renalia seu reniformia, subruffa, reliquarum Medicarum seminibus similia: radix crassiuscula, perennis sive vivax ex candido pallescit.

16. Medica cochleata [...] capsula spinosa minore, perennis, ciliaris seu capsulis ciliaribus nigris, nobis. Haec Trifolii cochleati species radice est perenni, longe lateque repente, Medicae superioris maritimae incanae more; in summis caulium bipedalium surre­ctorum multa vascula seu capsulas cochleatas spinosas congestim fert, nigras, (inde appo­site satis Guillandino Medica ciliaris dicta, quia capsularum pili nigri ciliorum pilis nigris perquam sunt similes) unde à radice repente, quae solummodo Medicae maritimae inca­nae & huic ciliari Medicae Guillandini convenit, facile à caeteris omnibus annuis distingui­tur, & longis pilis ciliaribus nigris, à maritima incana, juncta foliorum viriditate & rectitu­dine caulium, facilius dignoscitur.

17. Medica cochleata minor [...] annua capsula majore, alba, folio cordato, ma­cula fusca notato, nobis. Medica Arabica, Cam. Medica Arabica sive Trifolium cochleatum cordatum, Park. Haec Medicae species multis constat caulibus tenuibus, infirmis, genicula­tis, quibus insistunt folia tergemina, viridia, singula cordis formam quodammodo referen­tia, & maculis nigris in medio notata, quae à longis pediculis pendent, lata ad extre­mum & sinuata: ex sinubus inter cauliculos & foliorum pediculos oriuntur Petioli uncia­les, sustinentes flosculos plurimos, luteos, ternos, quaternos, aliquando plures, quorum singulis succedunt singulae capsulae cochleatae, & hirsutae seu echinatae aliarum Medicarum more. Parkinsonus pag. 1116. in eadem Tabella Icones 10. capsularum Medicarum co­chleatarum exhibet, quae nec bene sculpuntur, multo minus apte nominantur: atque iisdem addit siliquam articulatam Scorpioidis leguminosae striatae ac si esset ex Medicarum nu­mero, nec nomina ipsis addit: confuse has capsulas exhibet sicut plurima alia passim.

18. Medica cochleata minor [...] annua capsula nigra hispidiore, nobis. Crassius­cula & prolixa satis est hujus radix, singularis & alba: caules multi tenues per terram sparguntur, dodrantales, striati, hirsuti: folia terna, subrotunda, ad Trifolii pratensis lutei seu agrarii Dodonaei folia valde accedentia, nullo notabili sapore praedita, pilosa, albescen­tia, maxime parte inferiore: flores parvi, lutei, plures simul congesti; quibus accedunt ca­pitula plura, echinata seu hispida, nigra, ex eodem pediculo simul coacervata, Piso non majora, contortis Helicibus constantia, globosa, quatuor, quinque, aliquando plura, mol­libus spinulis echinulisve obvallata: semina reniformia (caeterarum hujus generis more) in se continentia.

19. Medica cochleata minor [...] annua capsula nigra minus hispida, nobis. Haec neutiquam à priore quoad omnes suas partes differt, nisi quoad capsulas quae minus sunt hispidae; sunt potius asperae, atque Helices magis conspicue apparent, suntque superioris capsulis paulo majores.

20. Medica cochleata [...] annua, capsula minima, rotunda, nobis. Tribulus ter­restris minor rectus & repens, Dal. Hist. Lugd. Haec Medicae minima species rotunda, cauli­bus est semipedalibus, aliquando palmaribus, in sabulosis tenuibus admodum, nunc re­ctis nunc procumbentibus, (quae neutiquam duas species constituunt ut volunt authores) quos ornant folia terna, minuta & exilia, longa, hirsuta, ad extremum serrata: flosculi [Page 145] pusilli, lutei, multi simul juncti: quos sequuntur capsulae plures hirsutae, ejusdem pediculi fastigio adhaerentes, quam proxime arcte glomeratae, leviter echinatae, quatuor, quinque, ali­quando plures simul junctae, Orobi sativi semine haud majores: radices sunt tenues & fi­brosae.

21. Medica cochleata [...] annua, capsula minima, coronata, nobis. Medica coro­nata minima Cherleri, I. B. Chabr. Haec Medica echinata minima coronata pedalibus vix donatur caulibus, tenuibus, subrubentibus, è quibus alternatim ex longis intervallis sur­culi exeunt singulares, unciales & longiores, qui in extremis ternas, quaternas, quinasve ge­stant cochleas echinatas seu hispidas, minimas; singulae unica aut sesquialtera circumvolu­tione constant, utrinque, id est supra & infra denticulata, gemellam coronulam imitata, echinulos sustinente; folia tergemina, hirsuta, ad extremum serrata, fere cordata; tam sunt exigua ut vix conspicue appareant & fugiant quasi obtutum cujusvis, nisi propius intu­entis.

LOCUS & TEMPUS.
  • Trifolii cochleati species. 1. In montibus Euganeis & circa Monspelium colligitur. Floret aestate ineunte, & per totam fere aestatem aut floret aut semina in capsulis producit nigris: in gyro­rum sinu continentur semina subrotunda, flava recentia, diliquium patientia aut renisormia.
  • 2. Provenit haec major altera nigra plana ibidem cum priore circa Monspelium, atque copiose & nusquam abundantius quam secus viarum margines circa Blaesas. Floret Augusto & exeunte Autumno: capsulae compressae, maturae nigrae, magnitudine sunt unguis minimi digiti huma­ni, aut nummi, valoris monetae Anglicanae, twopence dicti. Affatim Autumno in praedicto loco per terram stratae, pediculis suis exutae, & sponte prae siccitate deciduae, illic conspiciuntur nu­merose satis, quae imbribus frequenter tunc temporis ingruentibus madefactae tument & germi­nant radicibus in terram actis, atque plurima folia ante adventum hyemis acquirunt & hy­emis rigorem tolerant, ut Vere redeunte flores primò, deinde semina, singulis annis suffun­dant, quibus de anno in annum sese aliorum Leguminum annuorum more perpetuant. Quin & autumno à porcis illic errantibus avide devorantur.
  • 3. Semina ex Italia detulit praedictus Johannes Raius. Floret ineunte aestate & semina copiose singulis annis mature perficit, quibus perpetuatur quotannis haec elegans Medicae species.
  • 4. Passim provenit circa Monspelium, maxime in segetibus illic satis. Floret Vere ineunte illic, & aestate semina perficit sua. Tardius apud nos hae omnes Medicae species proveniunt, quia non sunt serendae in hisce plagis ante initium Aprilis, propter rigorem hyemis: si serantur autumno, pereunt saepe hyeme. Apud Meridionales in Hispania & Gallia Narbonensi sponte sua sese se­runt, & per totam hyemem perseverant, atque semina ad maturitatem ante exactam vernam tempestatem perducunt.
  • 5. Capsulas hujus Medicae nobis communicatas habuimus ex Africâ, operâ & industriâ D. Alexan­dri Balam, tunc temporis Tingidis urbis Syndici à D. D. Rege nostro Carolo 2. designati: Prae­fatus inquam Alexander Balam fuit, dum in vivis esset, diligentissimus stirpium rariorum inda­gator, earumque seminum collector & perquisitor indefessus, cujus laboribus plurimarum plan­tarum rariorum plurima rara semina debemus, cùm ex Italia, tum ex Africa collecta, & ad nos per plures annos cùm Blaesis, tum hic in Anglia degentes transmissa. Floret & semina ma­turantur eâdem tempestate anni cum caeteris suae tribus seu classis.
  • 6. In agris & arvis segetalibus circa Monspelium, & alibi in Gallia Narbonensi floret, illic cito, apud nos in hortis cultis sata tardius, Junio & Julio; Augusto & Septembri semina ejusdem maturantur.
  • 7. Ad mare reperitur non procul ab oppido Monspelio mense Augusto florens, & utplurimum citius, ineunte aestate atque versus ejusdem finem matura sunt semina.
  • 8. Utraque in agris Galliae Narbonensis provenit. Floret etiam ineunte Vere illic, & paulo post semina sua perficit.
  • 10. Primò nobis occurrit in aridis collibus saxosis versus eremitarum cellam, non longe Blaesis collecta. Floret aestate media, atque semina paulo post ad maturitatem perducit.
  • 11. Frequenter in siccis & lapidosis hanc circa Eremitarum cellulam prope Blaesas pariter inveni­mus. Floret Maio & semina aestate perficit ibidem.
  • 12. Semen hujus communicatum habuimus à Professore Botanico D. Sien Lugduno Batavorum ad nos missum. Floret aestate, atque mense post, aliarum Medicarum more maturantur semina.
  • [Page 156]13. Ubi proveniat incertum, inter alia semina nobis communicata habuimus biennio aut triennio abbinc, at unde nescimus.
  • 15. Provenit haec in Hispania & Gallia Narbonensi, ad Mediterranei maris litora. Inveniebat etiam in oceani litore ad Tagi fluminis ostium Carolus Clusius. Floret aestate & Autumno; & subinde semen profert, sed raro propter nimiam rependi festinationem. Colitur in horto publico Botanico Universitatis, estque illic longioribus ramis praedita, neque adeo canâ lanugine obdu­citur, ut pleraeque stirpes, praecipuè maritimae vulgo incanae ad oram maritimam, quae transla­tae in hortos degenerare solent, ut observare licet in Gnaphalio maritimo, Jacobaea maritima, pluribusque aliis hujus farinae plantis, quae multum incanitiei translatae amittunt.
  • 16. Provenit in Gallia Narbonensi; floret aestate eodem tempore cum caeteris suae sortis.
  • 17. Provenit passim in arvis & pratis; floret ineunte aestate atque ejus media tempestate semina perficit.
  • 18. Provenit passim inter segetes prope patibulum Monspeliense, atque etiam prope stagnum Perau in litore maris. Nos in arvis segetalibus praecipue avenaceis circa Blaesas hanc copiose offen­dimus. Floret aestate, atque paulo post seminales suas capsulas nigras ibidem perficit.
  • 19. Floret versus initium aestatis; atque eadem finiente semina perficit, citius aliquando.
  • 20. Provenit passim in arvis arenosis & sabuletis. Floret aestate & semina sua minuta reni­formia postea perficit.
  • 21. Provenit in saxosis aridis & squalidis Galliae Narbonensis locis, maxime in collibus prope Nemausium & Usetum, ibidem collegit D. de Fray Medicus jam Turonensis, qui 20. abhinc an­nis mihi communicavit ejusdem semen redux Monspelio, & transiens Blaesis versus Turonum caput, quod terrae commissum plantulas plurimas produxit, quae propter contextum capsula­rum, coronae instar, visu & spectatu perdignae erant.
HALLUCINATIONES CASP. BAUHINI Aliorumque Authorum.

PAg. 329. col. 1. pl. iii. Trifolium cochleatum fructu latiore, C B. P. Medica cochleata altera major [...] fructus capsula compressa, nigra, pla­na, laevi seu sine oris crispis, nobis. Medica Angli­ca, Tab. Medicae tres species Lob. Lugd. & 10. simul in una tabella Park. Hi tres postremi authores mi­xtim appinxere Icones complurium Medicarum di­stinctarum, sine nomenclatura singularum, ideo confu­se posteris tradidere, sine appellationibus ipsis appro­priatis.

Pag. 324. col. 2. pl. vii. Trifolium cochleatum ma­ritimum tomentosum, C. B. P. Trifolium cochleatum marinum, Ger. Medica marina sive Trifolium cochle­atum marinum, J. B. Chabr. Medica marina, Ad. Lob. Clus. Hist. & Pan. Tab. Cam. Hort. Park. Pri­mo omnes hi authores praeter Calp. Bauhinum male e­pitheton marinum hic (sicut pluries alibi) addidere, cum vox maritima ab ipsis debeat usurpari; quippe marinum denotat praesentiam in mari, ut Fucus ma­rinus, Corallium marinum, piscis marinus, quia vi­vunt & vigent in mari; maritimum vero denotat litus maris, ergo maritimae denominandae essent plantae o­mnes ad oram seu litus maris provenientes, non ma­rinae; hoc semelvitio & crimini authoribus vertimus su­pra, qui passim impegere in hunc scopulum; abstine­ant posteri in scriptis suis, ne in eundem cadant. Se­cundo, huic Medicae cochleatae maritimae incanae pro nomine synonymo ab authore Hist. Lugdunensis adhi­betur Anthyllis altera, sed inepte satis, cum sit Tri­folium perfecte leguminosum, imo Medica cochleata [...] capsula spinosa minore, perennis, inca­na, maritima; ideo & hac sola ratione, cum nomina & attributa male adaptantur, sunt rejicienda & fo­ras mandanda. Sunto haec dicta cum bona venia Lobe­lii, qui primus nomen marinum pro maritimo adjecit huic Trifolio, primus errans errare facit omnes se se­quentes, nisi bene praeponderent quae ab ipsis dicantur. Eorum quae dicimus & hic & alibi examen penes sit legentium & intelligentium hanc nostram doctrinam judicium.

Addenda est observatio Turneri, qui sic in­quit, [Omnium Medicarum cochleatarum flos est lu­teus: folia sunt terna, aliorum Trifoliorum legumino­sorum more, medium longiore pediculo innixum visitur.] Hoc caeteris itidem omnibus Trifoliis leguminosis est commune. [Simulque cum sole occidente convolvi­tur in se, oriente autem eodem expanditur: Fructus per maturitatem cochleatus seu spiraliter in orbem addactus] Longe fallitur Turnerus, dum fru­ctum dicit, cum intelligi debet folliculus seu ca­psula continens fructum seu [...]; per [...] autem non intelligitur fructus, qui Graecis dici­tur [...], sed semen; hoc evidenter patet ex ipsius Dioscoridis verbis, [...]. Hoc est, Medica cum recenter prodiit similis est Trifolio pratensi, verum in pro­gressu folia ejus angustiora: caules producit Tri­folio similes, quibus semen accrescit (fructus, ut vult Turnerus aliique commentatores, semen de­bet legi, genuine interpretando verba Dioscori­dis. [Lentis magnitudine, corniculi modo intor­tum.] In qua descriptione [...] nomen non ad totum fructum hoc in loco teferendum, qui in Medica cochleata magnitudinem Lentis neuti­quam exprimit, nec corniculi implicati ac con­torti similitudinem refert: sed cum Casp. Bau­hino debet hic Textus potius applicari Medi­cae falcatae de qua agetur cap. sequente. Per­git Turnerus, [alias laevis, alias hirsutus, alias echinatus seu spinosus. Medicarum maximarum fructus utplurimum sunt laeves minimorum hirsuti [Page 157] seu echinati. Fallitur denuo Turnerus hic itidem: nam Medicarum maximarum plurimae habent fol­liculos seu capsulas (fructus si mavult Turnerus) echinatas, ut plane & evidenter cernitur in Iconibus Tab. nostra decimaquinta hujus Sectionis sculptis, atque veritas hujus nostrae assertionis ex intuitu ca­psularum ipsarum magis elucescet, quam ex ver­bis Turneri perperam applicatis.

LEGUMINA Trifoliata seu Trifolia Leguminosa

TRIFOLIUM FALCATUM SEU CORNUTUM vel Medica Siliqua Falcata seu Cornuta.

CAPUT IX.

MEdicam Dioscorides [...] l. 2. c. 177. foliis & caule Trifolii pratensis, siliquis corni­culorum modo intortis descripsit. [...] Theophrasto 8. Hist. 8. & 2. Caus. 20. & Plinio lib. 28. c. 16. Medica à Medis advecta per bella Persarum &c. Graeci hanc herbam [...]. La­tini similiter Medicam. Hispani Mielguas, Valentini & Catalani Alfafa, voce aut barbara aut Arabica deflexa, nam Arabum Princeps Medicam Col Alaseleti & Alfasfasa nominat. Veram autem & legitimam hanc esse Medicam ipsa Medicae dilucida apud Dioscoridem descriptio evi­denter ostendit, quae talis est, [...]. Hoc est cum recenter prodiit similis est Trifolio pratensi, verum in progressu folia ejus angu­stiora: caules producit Trifolio similes, quibus fructus accrescit, Lentis magnitudine, corniculi modo intortus. In qua descriptione [...] nomen ad totum fructum (ut non raro alias) referendum, qui uti scripsimus Lentis magnitudinem proxime exprimit & corniculi implicati ac contorti si­militudinem refert.

Hic textus Dioscoridis, male à Turnero applicatus Medicae cochleatae, supra explicatae, melius convenit huic Medicae falcatae, dummodo per sperma intelligatur capsula fructus, (non autem semen,) quae propius in Medica falcata, neutiquam in cochleata, accedit Lenti.

Medica siliqua falcata seu cornuta facile distinguitur à Medica cochleata, supra expli­cata, quod Medica cornuta aut falcata, paucioribus circumvolutionibus una aut altera cum dimidia, aliquando falcis modo, siliquas seu capsulas suas producat: non quaternas, quinas, pluresve circumvolutiones patitur, ut vulgo Medicae cochleatae seu Helicoides supe­rius explicatae; deinde Medicae falcatae caules longiores, sublignescentes aut lignescentes, producunt. Medicae silvestris varietates sunt multae, diversis florum coloribus tantum di­screpantes. Vulgo est flore luteo, at circa Nemausium & per totam Galliam Narbonen­sem, etiam in arvis reperitur flore luteo, albo, viridi Lacertarum aemulatione, viridi coe­ruleo, dilute & saturate purpureo, nigro aut potius subfusco, & vario ex coeruleo & vi­ridi composito colore.

TABULA XVI.
  • Trifolium falcatum seu Medica falcata
    • 1. Silvestris siliqua cornuta tortili, diversorum colorum, nobis. Medica silve­stris, J. B. Chabr. Medica flavo flore, Clus. Hist.
    • 2. Sativa siliqua cornuta magis tortili, nobis. Medica sativa, Lugd. Medica Legitima, Clus. Hist.
    • 3. Siliqua cornuta serrata, nobis. Lunaria radiata Italorum, Lob.
    • 4. Frutescens incana siliqua cornuta plana, nobis. Cytisus incanus siliqua falcata, C. B. P. Cytisus Maranthae, Matth. Lob. Lugd.
Explicatio partis Tab. decimaequintae & decimaesextae.

1. MEdica silvestris frutescens vel Trifolium falcatum seu Medica siliqua cornuta tortili, nobis. Medica silvestris, J. B. Medica flavo flore, Clus. Hist. Medicae silvestris genus radice crasiuscula lignosa constat, sapore subdulci, virgulta emittente cubitum longa, vel etiam longiora, teretia, striata, glabra, hum diffusa, in multos, lentos surculos subdi­visa: folia de more terna, angusta, oblonga, supremo margine veluti corrosa: (flosculi surculorum fastigiis conferti, globuli fere modo, aliquando spicae instar insident, crocei ut­plurimum seu flavi coloris &c.

[Page 158]2. Medica sativa sive Trifolium sativum siliqua cornuta magis tortili, nobis. Me­dica, Dod. ut. Medica sativa, Lugd. Medica legitima, Clus. Hist. Foenum Burgundiac [...]m, Ad. Lob. Haec Medica sativa in multis convenit cum silvestri, scilicet radice perenni, fo­liis, floribus quoad formam, sed magnitudine discrepat, atque hisce sequentibus; primò flores producit violaceos seu ex coeruleo purpureos, majores praecedentis, quos sequuntur cornicula cochleata ad ternas saltem circumvolutiones cum dimidia, sub exortum & finem earundem intorta, Medicarum cochleatarum cap. superiore explicatarum modo, sed in pauciores spiras contorta, duas videlicet vel ternas (uti dictum) cum dimidiatis, in quibus gyratim continentur semina renalia, candida recentia, vetustiora subruffa: (ut contingit in hisce se­minibus utplurimum) virgae sunt longae, rectae, atque crassiores quam in silvestri Medica su­pra explicata: Atque quando in agro pingui & bene subacto seritur uberiùs & feliciùs haec Medica sativa provenit.

3. Trifolium seu Medica annua siliqua falcata serrata, nobis. Trifolium siliqua falcata, C. B. P. Lunaria radiata Italorum, Lob. Medica haec quam falcatam & serratam appellamus caule & foliis Trifolio pratensi similis est, at foliis in ambitu serratis constat, flore sublu­teo, siliquis falcatis serratis itidem, & eo nomine à Cytiso Maranthae distinguitur quoad sili­quam, deinde haec est tantum herba humilis annua, Cytisus Miranthae est subfrutex, lignea substantia constans, totus incanus, diu durans. Inter caeteras Medicas falcatas facile cogno­scitur siliqua lata compressa, pollicis unguis humani magnitudine, in medio tumida, ad Auricu­lam muris Camerarii accedente, sed speciosiore & majore, striata, falcis modo constructa, in circuitu serrata & quasi spinosa, Cristam galli non male exprimente; & ut ait Caesalpinus quod­dam genus Trifolii vidi, cujus siliqua valde lata ac falcata erat effigie lunae falcatae, aut ferri equini lanuginosis foliis humi stratum.

4. Trifolium frutescens incanum, seu Medica frutescens incana, siliqua, falcata, plana, nobis. Cytisus incanus siliqua falcata, C. B. P. Cytisus Maranthae, Matth. Lob. Lugd. Pul­cher est hic subfrutex lignosus bicubitalis, & tricubitalis, & aliquando adultior altior, to­tus incanus, in ramos plures tenues divisus; foliis est ternis aliorum Trifoliorum more, sed retusis & nonnihil fissis, quae sustinentur à longioribus pediculis quam in caeteris, ac proin­de repanda sunt: flores ex longis item pediculis dependent, multi, parvi, papilionacei, lu­tei, Genistae spinosae floribus proximi, sed iisdem minores & magis colorati: quos sequun­tur siliquae planae, falcatae ac recurvae, quae lunae crescentis formam referunt, in quarum sin­gulis bina, terna, latent semina renalia caeterorum Trifoliorum falcatorum more: radix in multos ramos fibrosos spargitur.

LOCUS & TEMPUS.
  • Trifolii falcati species. 1. Per totam Galliam, & secundum fluvios cum Ligerem tum Sequa­nam, ubi crepidinibus, vi aquarum inundantium alveos ablatis & dejectis conspeximus è cymba radices, longas binas ulnas, descendisse in terram solidam & firmam antequam vi aquae corru­eret ipsa, atque radices denudatae terra, nobis in plurimis illic locis conspicuae fuere praedictae longitudinis: floribus evanascentibus atque dilapsis cujuscunque coloris, suboriebantur siliquae compressae, at tumidae in medio ubi apparent semina, contortae, una circumvolutione cum dimidia, aliquando magis, aliquaudo minus tortiles. Qua ratiane Tabernaemontanus Lentem majorem re­pentem hanc nostram Medicam silvestrem appellaverit, nec dum comprehendo. Compilator hic (ut saepe alibi ab ipso fit) nomen hoc, huic plantae ineptum satis imposuit, non ut aliis, sed sibiipsi, novitate nominis male tamen adaptati, placeret: viderint ipsius congestionem plantarum & multiplicationem specierum sine necessitate posteri Botanici, & facile percipient ipsum hoc eo fine fecisse, ut plures cognovisse putaretur plantas quam coaetanei Botanici. Provenit inquam in sepibus & segetibus (ex quibus haud facile exterminari semel vigens poterit, propter ra­dices (uti dictum) in terram dimissas) prope Monspelium & Lunellam: floret mense Maio & Junio, non solum illic & in locis supra à me citatis, sed passim secus margines viarum, in se­pibus & agris, per totam Pictaviam.
  • 2. Nascitur in plerisque Hispaniae locis sua sponte Medica silvestris, quae semper & passim tenuiora ha­bet folia: sativa autem in Valentino regno & provincia Catalonia vocata, etiam in Taraconensis Hispaniae provinciis passim in agris seritur, ubi bis terve aestivis mensibus resecatur & in de­cem & duodecim annos perdurat, aliquando plures. Serendam Medicam sativam (Varro ait) in terra non nimium arida aut varia, sed temperata. Palladius Aprili mense serendam esse Me­dicam [Page 159] scribit, ac semel satam, decem annos aut duodecim permanere maximo cum foenore cul­toris, ait. Haec Medica legitima non modo in variis Hispaniae locis sponte crescit, sed etiam ple­risque diligenter colitur in pecudum pabulum, sed maxime equorum, vice foeni communis, quippe quod propter ubertatem singulis annis pluries demeti possit. Gallis Sainct foin & Foin de Bourgoigne. In meridionalibus Galliae regionibus plurimo in usu est Medica sativa, quin & earum incolae rigua sua prata ejus seminibus conserunt, ter eandem secantes, restibili ra­dice & inexhausta fertilitate, dummodo in agro pingui & bene stercorato, non autem arido, quo magis Onobrychis seu Caput gallinaceum Belgarum Lobelii (Luzerne Gallis dictum) de­lectatur. Cum enim per Burgundiam peragraremur sub auspiciis Serenissimi Principis Gastonis, Franciae Aurelianensium Ducis, diversas diversorum generum plantarum species trutinando & diligenter examinando, inter caeteras nullam frequentius in pluribus ibidem agris cultis observa­vimus Medica sativa, quae perutilis censebatur jumentorum, praecipue equorum, pabulo hye­mali. Eandem in agris humidis, & satis lutosis, ac pinguibus serebant. Onobrychidem in agris glareosis, sabulosis, firmis tamen, & in alto sitis conserebant, quam Gallice passim no­mine Luzerne vocant, quamvis Dalechampius author Hist. Lugdunensis confundat cum Medi­ca sativa, Sainct foin vulgo illic dicta, Onobrychidem id est, Luzerne. Nomen Luzerne & Lu­zert à Romanis provinciis mutuatur: nam Romani Onobrychidem vocant Luzerne & Luzert. Consule capitis VI. paragraphum 7. de Onobrychide suprà. Nec praetereundam censui hanc obser­vationem, videlicet spermatopolas Londinenses vulgo venum exponere Onobrychidis seu Capitis gallinacei semen pro Foeni Burgundici semine, & abusive, cum nunquam observaverim adhuc in ipsorum officinis vel granum unum aut capsulam Foeni Burgundici aut Medicae sativae; idcirco Nobilibus & viris generosis consulerem, ut ex agro Turnonensi aut Burgundico seminum in­volucra cochleata Foeni vere & proprie Burgundici, Sainct foin dicti, acquirant & serant in agris suis, quae cum triplici foenore persolvent ipsis pretium; praecipue cum in agris bene subactis & pinguibus ter secetur illic apud Gallos, quidni etiam & hic in Anglia? ubi terra pinguior ma­gisque rigua, & ubi humor magis abundat ex frequentibus imbribus ingruentibus & saepius decidentibus, & ideo Medicae Burgundicae, vulgo Sainct foin, producendae aptior. Tanta dos ejus est, inquit Plinius, ut uno satu amplius quam tricenis annis duret: haec est assertio Plini­ana, sed quam vera, vobis Philosophis naturalibus & Botanices amatoribus, veritatisque in­dagatoribus observandam & considerandam relinquo. Neque ego hanc propositam, neque alias plurimas veras credo—credat Judaeus Apella. Accedo Palladio, qui decem annos & amplius per­severare ait, ita ut saepius possit singulis annis retondi. Agrum stercorat, majora animalia re­ficit, curat aegrota. Ad maciem mularum, ut Columella prodidit, nulla res tantum quantum Medica sativa prodest. Ea herba viridis nec tarde, tamen arida Foeni vice & melius saginat jumenta; verum modice danda, ne nimia sagina stranguletur pecus. Denique hyeme apud Bur­gundos & Turnonenses hac herba pro gramine, aut gramini intermixta, utuntur qui pecora alunt.
  • 4. Inventus fuit hic frutex trifoliatus incanus falcatus in Cythno Insula, unde translatus in omnes Cycladas, mox in urbes Graecas magno casei proventu. Bartholomaeus Marantha hunc subfruticem collegit prope Neapolin, in colle quodam quà ad Nesidem itur. Oritur referente Honorio Bello in Insulis Rhodo propinquis & Rhodo ipsa, frequentius tamen in Insula quadam parva prope Rhodum sita, cui nomen est Astachida. Floret aestate, atque autumno semina perficit sua. No­mina & natales satis superque patent supra.
HALLUCINATIONES CASP. BAUHINI Aliorumque Authorum.

TRifolium frutescens incanum sea Medica fru­tescens incana siliqua falcata plana, nobis. Cytisus Maranthae, Matth. Lob. Lugd. Cytisus siliqua incurva, J. B. Chabr. Cytisu incanus, lignosus, sili­quis falcatis, C. B. P. Pag. 389. col. 1. pl. 1. Male hic inter Cytisos [...] Casp. Bauhino collocatur: at magis perperam ab omnibus authoribus & ipso Casparo Bau­hino ipsos sequente, denominatur Cytisus, cum omnis Cytisus vulgo sic dictus siliquas proferat longas com­pressas, rectas, easque aut planas aut hirsutas seu hir­sutie pubescentes, continentes in se semina compressa▪ tumidiuscula, Genistae vulgaris pene ritu, atque hae [...] planta siliquam producit parvam, curvam se [...] fal­catam, quae ex libro naturae propius accedit ad Medi­cam falcatam, quod me impulit ad judicandum fa­cilius & certius Medicae frutescentis esse speciem, potius quam Cytisi, propter siliquam curvam seu falcatam. Vtraque haec planta generice, & Cytisus, & Medica, est Trifolium; ergo cui alterutrius hujus ge­neris subalterni propius accedit fine ultimo, id est si­liquis, ei erit magis affinis ex doctrina universali no­stra: & si Medica frutescens incana perpetua, fron­de virens, siliqua falcata, plana, designaretur aut nominaretur, per me non stabit.

LEGUMINA Trifoliata seu Trifolia Leguminosa.

TRIFOLIUM ODORATUM Melilotus dictum.

CAPUT X.

DE Meliloto Plinius l. 22. c. 9. inquit, in coronamenta folio venit Melilotus, quam Ser­tulam Campanam vocamus: est enim in Campania Italiae laudatissima: coronas ex hac an­tiquitùs factitatas, indicio est nomen Sertulae, quod occupavit: odor ejus Croco vicinus est, & flos; ipsa cana: placet maxime foliis brevissimis atque pinguissimis. Et cap. 11. Melilotos ubique na­scitur, laudatissima tamen in Attica: ubicunque vero recens nec candicans & Croco quam simillima: quanquam in Italia odoratior & candida.

Nota generica Meliloto peculiaris, qua à caeteris Trifoliis distinguitur, est haec; primò gratissimum ejus flores (etiam folia remissius) spirant odorem, melli accedentem, unde ei [...] & [...] nomen compositum; deinde folia habet laciniata utplurimum: in summis cau­lium flores racematim seu spicatim plurimi, papilionacei, penduli, diversorum colorum, conspiciuntur; quibus singulis efflorescentibus succedunt capsulae oblongae, aliquando ro­tundae, rugosa superficie foris donatae, constituentes spicam biuncialem & aliquando longi­orem, plus minusve secundum solum; singulae siliculae curtis pediculis pendentes, sunt asperae, aliquando rugosae, nigrae utplurimum, aliquando albae; in aliis siliquae sunt longae corni­culatae, incurvae, plura semina longitudinaliter in se continentes, quae sunt breviores vel lon­giores, quaeque Loto magis accedunt ratione siliquarum bivalvium longiorum siliquis caete­rarum antedictarum Melilotorum. Melilotus est vel flore albo, vel luteo, quae itidem du­plex; vel est siliculis curtis, vel siliquis longis; vel denique flore dilute violaceo seu albide violaceo.

Pars TABULAE XV, & XVI.
  • Trifolium odoratum Melilotus dictum
    • Siliculis penden­tibus
      • Curtis
        • 1. Candida major, nobis. Melilotus candida major, Trag.
        • Lutea
          • 2. Vulgaris vel officinarum, nobis. Lugd. Melilotus Germanica, Ad. Lob. Ger.
          • 3. Major, nobis. Melilotus siliculis longi­oribus, Dod. desc.
          • 4. Magno seminis pericarpio rugoso, rotun­do, nobis. Melilotus lutea Italica, Cam. Hort.
          • Spica
            • 5. Densius disposita semine minore, nobis.
            • 6. Rarius disposita semine majore, nobis.
          • 7. Minima procumbens palmaris folio mino­ [...]re & angustiore, nobis. Meliloto vul­gari affinis fol. minore & angustiore, I. B. Chabr.
          • 8. Perennis procumbens spica breviore race­mosa densissime disposita, pericarpio renali nigro, nobis. Trifolium agrarium Dod.
          • 9. Recta minima semine Faenugraeci crass [...] nobis.
    • Siliculis erectis
      • curtis
        • 10. Violacea major odorata, nobis. Melilotus vera▪ Tab. Melilotus singularis Alpini, Ponae.
  • [Page 161] Trifolium odoratum Melilotus dictum
    • Siliquis penden­tibus
      • Longis curvis ex eodem centro ortis
        • 11. Germanica sive Italica Syriacave recta, nobis.
        • 12. Syriaca minor procumbens sive Al­chimelech, nobis. Melilotus Aegy­ptia Alchimelech Prosp. Alpin. de Exot.
        • 13. Syriaca major seu Chalepensis ma­jor, nobis.
Explicatio partis Tabulae 15. & 16. Melilotus siliculis curtis propendentibus.

1. TRifolium odoratum seu Melilotus fruticosa candida major, Trag. Melilotus 3. flore candido, Dod. desc. Melilotus flore albo, Park. desc. Haec Melilotus candida seu alba convenit in omnibus cum vulgari lutea, nisi quod caules plures, altiores▪ crassiores & ramosiores fundat: flores etiam gerit plures, majores, & densius in spicis dispositos, candi­dos seu albos. Planta est quae secundo anno post sationem floret & semen suum perficit, quo si copiose & ubertim abundet, accedente hyeme rigida totaliter supra & infra terram perit postquam semina sua perfecerit, ex quibus singulis annis recurrentibus sese renovat. Melilotus candida, Trag. pericarpia producit alba, minora pericarpiis Meliloti luteae.

2. Trifolium odoratum seu Melilotus fruticosa lutea vulgaris vel officinarum, nobis. Me­lilotus vulgaris, Lugd. Major vulgaris, Trag. Haec Melilotus vulgaris assurgit in hortis aliquan­do ad altitudinem seu proceritatem humanam, multis alis rubescentibus ornata: folia Loti sativae sunt aemula, crenata seu in ambitu serrata, sinuata potius, ac si limacibus aut cochleis testaceis morderentur aut comederentur: flosculi in spica digesti petalorum numero & situ ut in Genistae floribus, sed sunt multo magis exigui, odore tamen suaviore & quasi mellito (unde ei nomen Meliloti,) colore utplurimum luteo, vascula parva, pendentia ex curtis pe­diculis, matura nigra, magnitudine Viciae fructûs, oblonga tamen & mucronata, rugosa ex­terius & nigra, quorum singula continent solummodo singula semina parva, recentia lutea, vetustiora subruffa, quemadmodum multis aliis Leguminibus contingit. Etiamsi praedictae duae Meliloti species pereant post seminum maturitatem, si mitis fuerit hyems ex eadem denuo pullulant radice.

3. Trifolium odoratum seu Melilotus lutea siliculis longioribus, Dod. desc. Trifolium odora­tum seu Melilotus 4. vulgaris flore luteo, J. B. Chabr. Haec Melilotus consita prope vulgarem fa­cile discernitur ab ipsa, siliculis suis longioribus magis (que) mucronatis; nigris autem conveniunt.

4. Trifolium odoratum seu Melilotus lutea seminis pericarpio magno, rugoso, rotundo, al­bo, nobis. Melilotus lutea Italica, Cam. Melilotus magno semine rotundo, rugoso, J. B. Chabr. Haec Meliloti luteae species duorum cubitorum altitudinem assequitur; radice est simplici, recta, lignosa, alba, gracili: caulis rectus, angulosus, purpurascens, rigidus, laevis, arcto tubulo pervius, plurimis ramis brachiatus: folia aliarum suae sortis more tergemina, majora, pediculis aliquando rubescentibus appenduntur, quae extremo margine rotundata, leviterque crenata, nonnunquam & integra: flosculi mellini sunt coloris, veluti Meliloti vulgaris, sed lutei paulo saturatioris, in spicam digesti, & penduli, suaviterque olen­tes: pericarpia singula, singula semina involventia, sunt majora, fungosiora, rotunda, pa­rum aut nihil mucronata, Pisi seminis magnitudine: raro bina semina in una comperiuntur capsula, nisi à luxuriante natura, quemadmodum fit in nucleiferis, ut Ceraso, Malo Prae­coce, aliisque quamplurimis in vasta vegetantium cohorte.

5. Melilotus lutea minor floribus & siliculis minoribus spicatim & dense dispositis, nobis. Haec Meliloti minor species nulli scripta, caules profert virides rectos, pedales & sesquipe­dales, ad quorum singula genicula proveniunt folia terna aliarum praedictarum Melilotorum more, minora, sed ad extremum rotundiora; in summis caulium ramulis nascuntur flosculi lutei, sequentis floribus minores, spicatim digesti, & densius dispositi, quorum singulis succedunt siliculae minimae fusci coloris, densiusque compactae, uti supra dictum.

6. Melilotus lutea minor floribus & siliculis majoribus spicatim & raro dispositis, foliis an­gustioribus maculis sub exortum notatis, nobis. Caules profert haec Melilotus minor ejus­dem altitudinis cum praedictâ, sed magis ad rubedinem inclinantes: folia sunt praedictae foliis [Page 162] angustiora, & sub exortum maculis subrubentibus afficiuntur: in summis ramulis proveni­unt spicatim flosculi lutei, praedictae majores, quorum singulos singulae sequuntur siliculae ma­jores & rarius dispositae, spicatim pariter in cimis caulium pendulae, in quibus continentur semina duplo majora seminibus superioris 5tae Berhardi.

7. Melilotus lutea minima procumbens palmaris & sesquipalmaris folio minore & angu­stiore, nobis. Meliloto vulgari nostrati affinis, J. B. Chabr. Folia hujus minoris, vulgaris Meliloti pari divisione proveniunt, tergemina itidem, parum odorata, longiora & angusti­ora nostratis vulgaris Meliloti, per ambitum pariter paululum crenata: flores lutei, similiter spicati, sed singuli minores; pericarpia eisdem succedentia sunt minora & circularibus lineis rugosa, in quorum singulis singula continentur semina. Tota planta adeo coactae brevita­tis interdum reperitur ut palmum vix superet, in sterilibus praecipue: radice constat parva & simplici. Vide Icones harum trium minorum in App. ad Legumina.

8. Melilotus lutea minima hirsuta procumbens spica breviore densissime disposita semi­nis pericarpio renali nigro, nobis. Trifolium agrarium, Dod. Melilotus 8. vel Lotus campe­stris, Trag. Trifolium arvense, Tab. Meliloti & classem & nomen seu appellationem mereri hoc Trifolium agrarium nullatenus mihi dubium videtur, cui à natura donantur cauliculi tenues, pedales & procumbentes, hirsuti, foliis tergeminis subrotundis, hirsutis itidem per oras leviter crenatis onusti: flores exigui & lutei, omnium minimi, in breves spicas unciales, nunc minores compacti; quos excipiunt parva capitula, spicae in modum facta, & mul­tis involucris sive pericarpiis oblongis, asperis, seu rugosis, nigris composita, Meliloti vulgaris quodammodo more; in quorum singulis singula latent semina subflava.

9. Melilotus minima recta lutea siliquis crassis, curtis, in capitulum congestis, semine Foenugraeci, nobis. Haec omnes Melilotos minimas procumbentes excedit magnitudine & latitudine foliorum, quibus proxime accedit Meliloto luteae Italicae Camerarii; vix pedalem attingit altitudinem; in cimis caulium flosculos profert plurimos, satis raros, luteos, qui­bus succedunt siliquae parvae, curtae, crassiores praedictarum omnium Melilotorum siliquis, in quarum singulis bina, terna, continentur semina satis magna, ab angulo ad angulum Foe­nugraeci modo cavata; hisce notis à caeteris omnibus (nisi Foenugraecum à similitudine se­minis dicatur) Meliloti speciebus quam facillime distinguitur.

10. Melilotus major odorata violacea, nobis. Melilotus vera, Tab. Melilotus singularis Al­pin. Ponae. Lotus hortensis odora, C. B. P. Trifolium odoratum alterum sive Lotus sativa, Dod. Lugd. Haec Meliloti verae species singularis Alpini Ponae cauliculos habet eectos, ro­tundos, inanes, cubitales aut bicubitales & aliquando longiores, in ramos multos divisos: folia singulis geniculis terna adhaerentia, Trifolii bituminosi foliis similia, leviter ac super­ficie tenus per ambitum crenata: ex alis inter foliorum pediculum & caulem oriuntur cau­liculi unciales & biunciales, quandoque longiores, sustinentes racematim congestos flores pa­pilionaceos, pallide violaceos, aut quasi ex violaceo albescentes seu dilute violaceos, quorum singulos singuli sequuntur folliculi bivalves sive veluti capitula bivalvia, laevia, non as­pera nec rugosa, praedictarum Melilotorum more, nec pendentia sed recta; in quorum singulis plura continentur semina, ut in superiore 9. praedicta, bina, terna, quaterna, (non solummo­do unicum ut in praedictis) rotunda, Loti Vulgaris siliquosae seminibus majora, quae sunt grati admodum odoris, quemadmodum tota planta: radix hujus tenuis & fibrosa. Tota haec herba Trifoliata leguminosa odorata est & aroma cum gravitate olet; resiccata vero & arida plenius, quam recenter collecta seu decerpta, eique diutius odor inhaeret, qui pluviosa & humente tempestate intenditur.

Melilotus lutea siliquis recurvis propendentibus.

11. Melilotus lutea major corniculis reflexis ex eodem centro ortis, nobis. Melilotus Ita­lica, Fuch. Melilotus seu Sertula campana, Matth. Cord. in Diosc. Trifolium cornicula­tum 2. Dod. Melilotus Italica corniculis incurvis, Trifolium Italicum quibusdam dicta J. B. Chabr. Melilotus Syriaca, Ad. Lob. Est haec Melilotus prima & major corni­culis curvis praeditarum, altitudine trium cubitorum, alis multis brachiata: folia pro­ducit Trifolii vulgaris, aut Foenugraeci aemula, in ambitu serrata, praedictarum Melilotorum more; flosculos gerit papilionaceos luteos aut luteopallentes, globulatim provenientes, Trifolii pra­tensis albi odorati instar; quos sequuntur siliquae curtae, complures, exiguae, breviores, bivalves, cor­niculorum modo, ex uno & communi pediculo ortae, & summitatibus caulium innixae, deorsum [Page 163] pendulae ex petiolis propriis vix conspicuis; in quarum singulis semiuncialibus coacerva­tim propendentibus semina continentur parva, plura in unica serie nascentia, sapore ac for­ma Genistae: radicibus firmatur longis tenuibus, fibrosis. Licet Lobelius & ejus sequaces, Gerardus, Johannes Bauhinus ejusque simia Chabraeus duas proponant Icones diversas, non proptera duae sunt distinctae species, ut apparet ex ipsius Lobelii verbis asserentis Melilo­tum Italicam & Patavinam ex Meliloto Syriaca degenerare; ergo Melilotus Syriaca major & felicius proveniens semine ex Syria allato, & minor sata in Italia aut Germania, constituunt unam eandemque speciem, secundum coelum & solum quibus committuntur, magnitudine tantum & odore remissiore aut intensiore differentem.

12. Melilotus lutea minor procumbens corniculis reflexis ex eodem centro ortis, Alchi­melech Aegyptiis dicta, nobis. Melilotus Aegyptia Alchimelech, Prosp. Alpin. de Exot. Haec Melilotus minor procumbens, Alchimelech Aegyptiis dicta, est humilis herba supra terram ex­pansa & modice procumbens, fere nihil aut parum se attollens, foliis Trifolii siliquosi seu Loti vulgaris glabrae, minoribus tamen, neutiquam serratis: floribus parvis luteis racemi modo in summis caulibus ordinatis ac croceis fere; à quibus singulis promanant filiquae singulae, parvae, obliquae seu recurvae, semen continentes minutum, rotundum, & subnigrum, declinans ad rubrum, odoris non omnino expers, sed remissioris, sapore est stiptico cum a­liquo amarore. Est parva tantum herba annua, sicut & praecedentes fere omnes.

13. Melilotus Syriaca seu Chalepensis major coronata siliquis curvis biuncialibus, nobis. Haec caules producit pedales rectos, in quorum cimis proveniunt flores lutei, capituli in mo­dum digesti, ejusdem cum caeteris magnitudinis; quorum singulis deciduis succedunt singu­lae siliquae usque ad numerum denarium compacte junctae, communi petiolo propendentes, curvae, binas uncias longae, in singulis continentur plurima semina, recentia flavescentia, quae tandem subruffa evadunt.

LOCUS & TEMPUS.
  • Trifolii odorati species. 1. Melilotus candida major, Trag. In asperis & salebrosis agro­rum limitibus provenit, sed non tam frequenter reperitur, quam vulgaris. Floret aestate media, & semina perficit versus ejusdem finem, quorum pericarpia sunt alba, minora pericarpiis Meli­loti vulgaris, quae sunt nigra & majora.
  • 2. Melilotus vulgaris lutea seu officinarum floribus luteis spicatim digestis, reperitur passim in a­gris frumentariis, & lapidosis agrorum limitibus itidem. Floret ante messem, & postea per totam aestatem aut floret, aut semina sua perficit.
  • 3. Melilotus lutea major siliculis longioribus nigris, nobis. Melilotus siliculis longioribus 4. Dod. desc. Reperitur ibidem in agris frumentaceis, sed rarius occurrit. In hortis autem juxta vul­garem consita, à siliculis nigris itidem, sed longioribus siliculis vulgaris, facillime observatur distincta. Floret & semina haec species perficit eadem tempestate cum praedictis.
  • 4. Melilotus lutea major magno seminis pericarpio rotundo rugoso, nobis. Melilotus lutea Ita­lica, Cam. Hort. Provenit in Marsis ad lacum prope opidum Calanum, ubi ab incolis hodie Ma­latro corrupto nomine appellatur. Floret tardius vulgari. Hujus semen ad Johannem Bauhi­num misit Tossanus Carolus pro Meliloto Hispanicâ.
  • 5. Melilotus lutea spica densius disposita semine minore, nobis. Provenit in montosis pratis Del­phinatus, unde habuimus missam à D. Berhardo Apothecario, rei herbariae callentissimo. Floret (hac hora aestatis quâ haec committo prelo) in horto Botanico Universitatis & durat ad mensem flo­bus aut seminibus praegnans.
  • 6. Melilotus lutea spica rarius disposita semine majore, nobis. Semina hujus ex Syriaca urbe Chalepensi communicata habuimus industria D. Roberti Huntington supra memorati: eadem tempestate anni & flores & semina perficit in horto publico qua prior.
  • 7. Melilotus minima procumbens palmaris annua folio minore & angustiore, nobis. Meliloto vul­gari affinis folio minore & angustiore J. B. Chabr. Hanc Cherlerus attulit ad Johannem Bau­hinum, sed unde habuerit nondum detectum.
  • 8. Melilotus lutea minor procumbens perennis spica breviore racemosa, pericarpio renali nigro den­sissime disposito, nobis. Trifolium agrarium Dod. provenit passim in Germania, Gallia & An­glia secus vias & agrorum margines & in agris frumentum ferentibus & novalibus, imo non raro in lapidosis & murorum vetustorum aedificiorum ruderibus eorumque rimis seu fissuris. Floret circa messem & diu post; passim in agris observare licet semina sua nigra rugosa racema­tim [Page 164] & arcte in spicam congesta, per terram stratis caulibus suis pedalibus innitentia.
  • 9. Melilotus lutea recta minima semine Foenugraeci crasso, nobis. Hujus Meliloti peregrinae sive potius Foenugraeci minoris semina fuerunt missa & communicata à D. Berhardo supra memorato, sed ubi terrarum proveniat sponte, nobis nondum innotuit: floret jam sub tempus foenusecii in horto publico, semina perfecte mense abhinc redditura.
  • 10. Melilotus violacea major odorata, nobis. Melilotus vera, Tab. Haec nobis peregrina Melilo­tus est, & haudquaquam etiam Galliae, Italiae aut Germaniae campos ornat, sed à multis retro an­nis cum apud praedictas nationes, tum apud nos in hortis seritur. Est peregrina haec herba an­nua Europeis, ubi sponte proveniat nec constat: in hortis culta floret, & affatim semina sua fundit, odorem quam gratissimum suggerentia, eadem tempestate anni cum praedictis, sed tardius maturantur.
  • 11. Melilotus siliculis pendentibus longis curvis ex eodem centro ortis, Germanica sive Italica, Syriacave recta, nobis. Melilotus Italica, Fuch. Ad. Lob. Optima haec Meliloti species ex Syriaca Alepo ferri coepta (testibus Lobelio & Pena) & Patavii sata, quasi soli nativi o­blita corniculis brevioribus & recurvis sive reflexis, sed minus falcatis seu lunatis, & igna­viore odore degenerat. Floret aestate atque semina eâdem exeunte perficit. Habuimus semina hujus, sicut & Meliloti ultimae hujus Tabulae, communicata nobis à praedicto D. Roberto Huntington ex Chalepensi urbe unà cum plurimis aliis rarioribus seminibus biennio abhinc transmissis.
  • 12. Melilotus Syriaca minor procumbens sive Alchimelech, nobis. Haec provenit in Aegypto, cujus semine vulgo utuntur indigenae; floret aestate cum caeteris suae sortis; at paulo post semina ejusdem maturantur.
  • 13. Melilotus siliquis biuncialibus Syriaca sive Chalepensis major, nobis. Hujus semina missa à praedicto D. Huntington, nunquam nobis satis laudando, accepta, & biennio abhinc terrae com­missa, plantas plurimas nobis in horto publico produxere. De nominibus harum omnium Meliloto­rum satis superque dictum in explicatione: de Iconibus consule Tab. 15, & 16. & Appendi­cem ad Legumina.
TEMPERAMENTUM & VIRES.
  • 2. Melilotus lutea vulgaris seu officinarum. Hujus substantia, ut ait Galenus, est magis cali­da quam frigida; est enim Melilotus primi ordinis calida & sicca, habet etiam quid astrin­gens sed & discutit & maturat. Dioscorides tradit Melilotum malacticam & astringentem habere facultatem, at malacticam habet non propriam, sed quatenus inflammationes aut alios collectos humores discutit ac digerit. Nam eatenus quod durum est ac tensum emollit, quae proprie non emollitio, sed digestio & per halitum discussio est; cujusmodi facultatem [...] Graeci nominant, atque hoc modo inflammationem omnem emollit, praesertim (ut Dioscori­des tradit) circa oculos, sedem, uterum aut testes cum passo cocta & imposita, interdum ad­dito ovi luteo assato, aut Faenugraeci aut Tritici farinâ aut semine Lini, aut capitulis Pa­paveris, Serideve. Sanat eadem melicerides recentes per se in aqua & [...], sive manantia capitis ulcera cum terra Chia vino aut galla illita: stomachi item dolorem & cocta & cruda cum aliquo ex antedictis levat: ani etiam dolores crudae Meliloti expressae succus cum passo instillatus sedat, capitis vero dolorem, quem [...] nominant, lenit cum aceto rosaceo irrigatus.
  • 10. Melilotus vera seu urbana major odorata violacea, nobis. Melilotus vera, Tab. Melilotum veram urbanam violacem hanc vim mediocriter concoquendi & resiccandi possidere ait Galenus, & in caliditatis & frigiditatis conjugatione mediam quodammodo temperatam esse. Hae cer­te facultates in hoc odorato Trifolio seu Meliloto violacea odorata eminenter & conspicue appa­rent. Dioscorides ait extractum succum addito melle oculorum argemas, nubeculas, [...] (Albugines vocant Medici Anatomici) & quae pupillas oculorum obscurant expurgare. Pas­sim per totam Europam Chirurgi oleum in quo folia floresque hujus Trifolii (adde semina) macerata, vulnera recentia glutinare tradunt, & ad puerorum enterocelas, bubonocelasque plurimum commendant pro Balsamo. Interponitur & arida herba vestimentis, quae ne à tineis rodantur defendere putatur.
  • 12. Melilotus lutea procumbens corniculis reflexis ex eodem centro ortis, nobis. Alchimelech Aegyptiis dicta, semen habet minimum rotundum, subnigrum, declinans ad rubrum, odoris non omnino expers, sapore stiptico, cum aliquo amarore; planta ipsa est parva, cujus semen [Page 165] apud Aegyptios in usu existit, quod putant iidem quoad calorem & frigiditatem temperatum esse, siccare & stipticitate roborare, ex quo ad hepatis tumores ipsorum usus apud illos est fre­quentissimus, quoniam sine ulla relaxatione digerit & resolvit, ad omnes quoque dolores quas­cunque corporis partes occupantes fomentis & ipsorum decocto utuntur, maxime ad pleuriti­dem, peripneumoniam, & ad hepatis, coli, & ventri [...] dolorem, quibus doloribus vexati ipsorum decocti calidi libram 1. bis in die bibunt: mulieres etiam uteri strangulatio­nibus, flatibus ac doloribus eo subveniunt, praesertimque ex eo etiam insessionibus paratis, quae etiam ex Foenugraeci Linique seminibus & Chamaemeli floribus paratae, efficacius ad illius & aliarum partium duros tumores administrantur; atque ad evocandos menses retentos, ad roborandum ventriculum & apperiendas obstructiones venarum decocto summe proficue utun­tur: unde Meliloti hujus Alchimelech seminum est usus apud Arabes; quemadmodum apud Graecos non semina sed flores in usum admittuntur: an vero Alchimelech Melilotus mi­nor procumbens semine reflexo seu curvo, an Melilotus urbana odorata flore violaceo, an nostras vulgaris eminentioribus polleat viribus, dubitatur. Sed hoc certum & verum concludimus nos, Melilotos omnes earundem virium esse secundum magis & minus, nec ullatenus dubita­mus (cum sub eodem genere Trifoliorum odoratorum quoad omnes partes militent, secundum do­ctrinam nostram) Meliloti omnes species iisdem pollere viribus: sed hae tres [...] usur­pantur, partim apud nos, partim apud Graecos, partim apud Arabes.
HALLUCINATIONES CASP. BAUHINI Aliorumque Authorum.

MElilotus major odorata violacea, nobis. Me­lilotus vera, Tab. Melilotus singularis Al­pini, Ponae. Lotus sativa, Fuch. Gesn. Hort. Cam. Lotus urbana, Eyst. Tur. desc. Lotus odora, Ad. Lob. Lotus hortensis odora, C. B. P. pag. 331. col. 2. pl. vi. Meliloti verae conditiones conveniunt huic Trifolio, ergo bene collocatur inter Melilotos; at primo ma­le Lotus ab omnibus authoribus pene, & Casparo Bauhino dicitur, cum omnis Lotus foliis donetur binis ad appositionem pediculi cum caule, & ter­nis in extremitate pediculi ipsius; at in hoc Trifolio non sic se habet, ergo non est Lotus sed Melilotus, seu Trifolium odoratum violaceum, atque ab omnibus pene authoribus male nominatur Lotus.

Pag. 331, col. 2. pl. iv. Melilotus Italica folli­culis rotundis, C. B. P. Melilotus lutea Italica, Cam. Hort. Melilotus magno semine rotundo rugoso, I. B. Chabr. Perperam à Johanne Bauhino, & ejus simia Charbraeo ipsi mordicus adhoerente, atque passim itidem cum ipso errante, adaptatur hoc nomen huic Melilo­to, cum hujus semen sit reliquarum Melilotorum se­minum more planum, pericarpium vero aut follicu­lus externus semenipsum involvens coeterarum Me­lilotorum folliculo sit rugosior, semen autem ipsum ibidem contentum (uti dictum) non est rugosum; ergo male addidit Johannes Bauhinus, & post ipsum Chabraeus, semine rugoso.

LEGUMINA Trifoliata seu Trifolia Leguminosa.

TRIFOLIUM FOENUMGRAECUM dictum.

CAPUT XI.

Foenumgraecum, [...] Dioscoridis l. 2. c. 124. Theoph. 3. Hist. 13. cui. & [...] 8. Hist. 8. [...] & [...] Graecis; quarum appellationum major pars à siliquarum similitudine de­sumpta est, quae corniculis similes sunt; ut Ceratis à cornu, Aegoceros à caprini, Buceros à bubu­li cornu similitudine: quare Columella l. 2. c. 11. simpliciter Siliquam, Varro Siliculam. Plini­us l. 18. c. 16. Siliciam & l. 25. c. ult. Foenumgraecum vocavit.

Genera: unius veteres meminere; recentiores sativum & silvestre faciunt.

Nota generica indigitans Foenumgraecum à caeteris Leguminibus trifoliatis seu Trifoliis leguminosis, est quod siliquas producat cornutas, recurvas, longas, tumidas in medio, lateraliter compressas; in quarum singulis latent plurima semina oblonga, sesamacea, ca­vitate medium seminis notante, seu semine ab angulo ad angulum linea cava notato.

Pars TABULAE XVII.
  • [Page 166]Foenumgraecum-
    • [...]
      • 1. Sativum, nobis. Foenumgraecum, Matth. Trag. Dod. Lob.
      • 2. Silvestre siliqua breviore & latiore, nobis. Foenumgraecum sil­vestre Dalechampii Lugd.
    • [...]
      • 3. Majus siliquis longis, nobis. Silvestre alterum, Dod. Lugd.
      • 4. Minus siliquis curtis, nobis. Hedysarum minimum Dal. Lugd.
Explicatio partis Tab. decimaeseptimae.

1. Foenumgraecum sativum, C. B. P. Lugd. Foenumgraecum, Matth. Trag. Ad. & Icon. Lob. Dod. Caulem Foenumgraecum emittit singularem, tenuem, virentem, intus concavum, in alas ramosque divisum: folia ei Trifolii pratensis similia, rotundiora tamen, minora', paulu­lum cordata, quae superiore parte virent, inferiore vero ad cineritium inclinant: flores in summis virgis gerit exiguos, candicantes seu albopallidos, Lupini silvestris floribus mino­res: filiquas longas, graciles, angustas, in medio tumidas, instar corniculorum recurvas & in acutum mucronem definentes, in quibus semina quina, sena, septenave, oblonga, quadrata, angulosa, flavescentia, cum cavitate quadam singulis obliquè impressa, quaeque resiccata cum gravedine quadam jucunde olent: radice nititur tenui & candida, singu­lis annis pereunte.

2. Foenumgraecum silvestre [...] siliqua breviore & latiore, nobis. Foenumgraecum sil­vestre Dalpii. Hist. Lugd. Foenumgraecum silvestre, C. B. P. Hoc minus est sativo, caule ta­men dodrantali: folia gerit terna minima triangularia, subrotunda aliquando, ad extre­mum denticulata: ex sinubus seu alis inter caules & pediculum foliorum nascuntur flosculi singulares Iuteopallidi, quibus singulis succedunt singulae siliquae corniculatae, sesquiuncia­les, recurvo vacuoque mucrone donatae, multo breviores quam in sativo, latiores & cras­siores tamen, semen continentes minus: radicem habet longam, lignosam, & fibrosam ver­sus imum.

3. Foenumgraecum silvestre [...] majus siliquis pluribus longis, nobis. Foenum­graecum silvestre alterum polyceration, C. B. P. Silvestre alterum, Dod. Lugd. Silvestre, Lob. Cam. Recentior aetas & aliud silvestre Foenumgraecum, praeter praedictum silvestre [...], observavit, scil. [...] majus silvestri [...] simile quoad terna folia serrata minuta; flores gerit plurimos exiguos, uni & communi pediculo innixos, surrectos: qui­bus succedunt siliquae plurimae, quaternae, quinae, aliquando plures, ex singulis geniculis inter caulem & folii pediculum ortae, conjunctim adhaerentes, longae, biunciales, tenues, in quarum singulis latent plurima semina exigua seu minuta.

4. Foenumgraecum silvestre [...] minimum siliquis multis curtis, nobis. Hedysarum minimum Dalpii. Lugd. Hedysari genus Triphyllon, J. B. Chabr. Haec Foenugraeci minimi species pedales nonnunquam in hortis cultis profert cauliculos, sed sponte crescens in sic­cis & aridis vix palmares & sesquipalmares habet cauliculos, eosque graciles, rectos, fo­liis donatos ternis [...]imul junctis, per extrema latioribus, crenatis, quibus veluti ad cauli­um articulos, mediocribus intervallis distantes, siliquae falcatae sursum tendentes plurimae, bre­ves, verticillatim quasi apponuntur, succedentes totidem flosculis parvis, papilionaceis, luteis, Meliloti Italicae corniculatae siliquis pares, numero sunt senae, septenae, aliquando plures, caulem ad genicula per interstitia coronantes, semiuncia longiores, curvae, graci­les, striatae, aliquantulum compressae, in quarum singulis latent terna, quaterna, nonnun­quam quina parva semina, oblonga, angulosa, singula cavitatem ab angulo ad angulum in medio patientia; unde dignoscitur haec parvula planta esse Foenumgraecum, non Hedy­sarum, ut volunt alii.

LOCUS & TEMPUS.

Trifolii Foenugraeci species. 1. Provenit prope Monspelium, ejusque semen collegit Cherlerus in via Frontigniana versus Balleruch. Floret Maio; siliquas vero Julio fert maturas.

4. Crescit sponte in agris Monspeliensibus in nemore Gramontio, ac plerisque Hispaniae locis. Nos [Page 167] in siccioribus locis versus cellulam Eremitarum, non longe Blaesis distantem, florentem ae▪ state & semina eodem tempore producentem frequenter offendimus, vix palmarem illic excedebat altitudinem, at satum & cultum in hortis grandius evadit, hoc contingit multis aliis Legumi­nibus minoribus sponte in macro solo provenientibus, ut alibi innuimus supra. Nomina, Lo­cum & Tempus seu natales, omnium horum Foenugraecorum satis superque supra explicavi­mus, plura addere de hisce impraesentiarum non est mihi animus.

TEMPERAMENTUM & VIRES.

Semen Faenugraeci inter manifeste calefacientia (ut Galenus in lib. de Aliment. Facul. tradit,) censetur, eundem hominibus usum praestat quem Lupini; sumitur enim ipsum cum garo alvi subdu­cendae gratia, estque huic rei multo quam Lupini accommodatius, quin & nihil ex propria substantia habet, quod transitum remoretur. Manditur autem cum aceto aut garo sicut Lu­pini; comedunt vero nonnulli Foenugraecum priusquam ipsa planta semen produxerit, aceto & garo intingentes, quidam autem oleum affundentes eo opsonii vice utuntur. Sunt qui cum aceto & garo ipsum mandunt: caput autem hoc quoque modo sumptum copiosius ferit, quod fa­ciet impensius si quis ipsum sine pane sumpserit: quibusdam item stomachum subvertit. Suc­cus autem Foenugraeci elixi cum melle sumptus, ad omnes pravos humores qui in intestinis ha­bentur subducendos accommodus est, suo quidem lentore leniens, calore autem dolorem miti­gans. Quod autem abstersoriae quoque facultatis sit particeps intestina etiam ad excretionem in­stigat, sed parcius mel est admiscendum, ne mordacitas exsuperet. In diuturnis vero thoracis citra febrim affectibus, pingues cum eo Palmulas elixare quidem oportet: ubi autem succum i­psum expressum copiso melle miscueris, ac rursum super carbones ad mediocrem crassitiem coxe­ris, tum demum longe ante cibum uti convenit. Gal. in lib. de Simpl. Medicam. Facult. a [...]t Foe­numgraecum calidum esse in secundo, siccum primo ordine, deinde ferventes phlegmonas irritat acerbatque: quae vero minus calidae & magis durae sunt, eas digerendo curat. Farina Foe­nugraeci, ut Dioscorides tradit, vim habet emolliendi discutiendique: cum Mellicrato decocta & imposita facit ad inflammationes tam internas quam externas; lienem cum aceto & nitro subacta extenuat. Decoctum ejus insessu muliebria mala, quaecunque ex inflammatione aut prae­clusione orta, sedat. Expressus in aqua succus decocti Foenugraeci, capillos, surfures & ma­nantia capitis ulcera, [...] vocant, purgat: cum anserina adipe pessi vice subjectum, locos circa uterum emollit ac dilatat; oleum, quod ex eo exprimitur, capillos & in genitalibus cicatri­ces abstergit.

HALLUCINATIONES CASP. BAUHINI Aliorumque Authorum.

PAg. 348. col. 2. pl. 111. Foenumgraecum silvestre po­lyceration, C. B. P. Foenumgraecum silvestre, Lob. Cam. Foenumgraecum silvestre alterum, Dod. Lugd. Huic synonymum adfert Casparus Bauhinus Hedysa­rum minimum Hist. Lugdunensis: ex hisce duabus di­stinctis Foenugraeci speciebus unam & eandem dum constituere vult, confundit duas diversas omnino species. Nam Foenumgraecum silvestre alterum, Dod. Hist. Lugd. siliquas producit longas, biunciales, tenues, quaternas, quinas, ex alis inter pediculos foliorum & caulem ipsum ortas, atque ipsa planta est bicubitalis, a­liquando altior: at Hedysarum minimum Hist. Lugd. Hedysari genus Triphyllon, J. B. Chabr. multas si­liquas profert curtas vix semiunciales, aut ad sum­mum unciales, compressas, coronantes quasi caulem ad singula genicula.

LEGUMINA Trifoliata seu Trifolia Leguminosa.

TRIFOLIUM ANONIS seu ONONIS Sive ARESTA BOVIS dictum.

CAPVT XII.

A [...] Dioscoridi & [...] Theophrasto. Anonis dicta videtur à non juvando, quod nullam uti­litatem praebeat, cum aratoribus (hinc remora aratri dicitur) inimica sit: nisi quis ex adver­so nomen impositum censuerit. [...] quidam deducunt [...], quasi dicas asini oblectatio­nem: nam ex Graecis quidam affirmant asinos in eâ se volutare & dorsum sub aculeis ejus herbae libenter exterere. Dioscorides l. 3. c. 21. Anonis quam aliqui Ononida vocant, ramos habet do­drantales, etiam majores & fruticosos, frequentibus geniculis cinctos, multis alarum cavis prae­ditos & capitulis rotundis: foliis pusillis, tenuibus ceu Lenticulae, ad Rutae aut Lini pra­tensis folia accedentibus, subhirsutis, odoratis: ramuli spinis acutioribus horrent: radix can­dida est. A Theophrasto 6. Hist. 4. [...] juxta folium aculeata est, altero quoque folio conditur: & cap. 5. verùm ramis aculeigera est: folio Rutae similis, sed per totum apposito caulem, ut ve­luti coronam ex intervallis totam speciem representet: florem minutum & in siliqua non undique septum edit. Plinio l. 21. c. 15. Ononis secundum spinam habet folium & cap. 16. in ramis spinas habet apposito folio Rutae simili, toto caule foliato in modum coronae: & lib. 27. c. 4. Anonin qui­dam Ononida malunt vocare, ramosam, similem Foenugraeco, nisi fruticosior hirsutiorque esset, odore jucundo, post ver spinosa.

Pars TABULAE XVIII.
  • Trifolium A­nonis dictum
    • Siliquis—
      • Erectis curtis lentiformibus
        • Purpurea
          • Vulgaris
            • 1. Spinosa flore purp. & albo, nobis.
            • 2. Non spinosa repens, nobis.
          • Erecta spicata-
            • 3. Perennis longifolia, nobis. Anonis mitior 1. Clus. Hist.
            • 4. Annua latifolia, nobis.
          • 5. Procumbens annua verna seu praecox frute­scens viscosa, flore rubro amplo, siliculis cras­sioribus rariùs dispositis, nobis.
        • 6. Lutea perennis minima, nobis. Anonis lutea silvestris minima, Col.
      • Propendenti­bus longis hir­sutis
        • Purpurea perennnis
          • 7. Foliis latioribus crassioribus & serratis, no­bis. Cicer silvestre Penae, Hist. Lugd.
          • 8. Verna seu praecox frutescens flore rubro am­plo, nobis. Cicer silvestre alterum, Hist. Lugd.
        • Lutea—
          • 9. Perennis major Natrix dicta, nobis. Natrix Plinii Herbariorum, Ad. Lob.
          • Annua
            • 10. Maritima mitis folio lucido ser­rato, Boccon.
            • Siliqua
              • 11. Hirsuta breviore, no­bis.
              • Glabra
                • 12. Longiore, no­bis.
                • 13. Breviore, no­bis.
        • 14. Alba pusilla seu flore ex rubro & albo mixto, no­bis.

[Page 169]Anonis est planta leguminosa trifoliata seu Trifolium siliquosum, in hoc convenit cum Foenugraeco; at semina producit renalia, sive in medio deliquium patientia, non autem se­samacea, id est linea oblique secante semina, ut videre est in Foenugraeco. Anonis duplex est, ratione siliquarum earumque positione: vel est siliquis erectis lentiformibus, id est tu­midis curtis & erectis, absque petiolis conspicuis, sed fundo capsulae contiguis, Lentis mi­noris figurâ; vel siliquis pendulis, longis, hirsutis, viscosis: estque prior perennis vel an­nua: posterior itidem seu siliquis pendulis longis hirtis & viscosis, est vel purpurea; lutea; vel alba: luteaestp ariter vel perennis vel annua.

Explicatio partis Tab. 18. Sectionis secundae. Anonides filiquis erectis curtis lentiformibus.

1. A Nonis purpurea vulgaris spinosa flore purpureo, siliquis erectis lentiformibus, no­bis. Anonis spinosa flore purpureo, C. B. P. Anonis seu Aresta bovis vulgaris spi­nosa purpurea & alba, J. B. Chabr. Anonis haec vulgaris cauliculis exit dodrantalibus & paulo altioribus, geniculis aliquot articulatis, ramosis, obsequiosis, duris acutissimisque spinis horrentibus, juxta quos folia parva, tergemina, particularibus Lentis foliis ma [...]ora▪ colore saturate virentia: flosculi quoque secundum cauliculos enascuntur formâ veluti O­chri, sed colore utplurimum purpurei, raro albidi, quos sequuntur valvulae exiguae Lentis minoris siliquarum magnitudine, in quibus singulis bina terna semina, plana, reniformia, con­tinentur: radix longa, per terrae superficiem sparsa, lenta admodum, ac fractu contumax. Stirps haec admodum vivax, nec facile perit, nec extirpari ex agris nisi difficillime po­test, agricolis saepe molesta est, quandoquidem radices durae ac lentae aratrum remorantur & boves ipsos sistunt inter arandum, unde Resta bovis dicitur, & Gallis Areste Beuf Nova sub finem veris germina emittit: per totam aestatem floret, & Autumno per­ficiuntur semina & tunc quidem spinosissima evadit. Dicitur [...] sive [...] Graecis, La­tinis similiter Anonis sive Ononis, vulgo autem herbariorum Aresta bovis, Resta bovis & re­mora aratri, quod arantes boves in opere haerere faciat, & quo minus aratrum progredi queat frequenter radices hujus impedimento sunt. Dicitur & Acutella à duris acutisque spinis. In campis vastis & neglectis reperitur eadem flore albo.

2. Anonis non spinosa repens, nobis. Haec primo intuitu cognoscitur à priore, primo quod non donetur spinis, secundo radice longe lateque repente praedita sit.

3. Anonis purpurea spicata erecta perennis longifolia, siliquis erectis lentiformibus, no­bis. Anonis mitior, 1. Clus. Hist. Anonis non spinosa flore purpureo spicato, J. B. Chabr. Multos haec annuatim ex radice dura, lignosa & perenni, repente, surculos fert cubitales nonnunquam longiores, rotundos, lentos, firmos tamen, ramosos, molli lanugine obductos: folia multa latiore basi caulem amplectentia, plerumque terna pediculi summitati inniten­tia, molliora & ampliora quam in vulgari praedicta; summi rami seu virgae desinunt in ob­longam spicam florum floribus vulgaris quidem similium, sed coloris magis sanguinei, quos excipiunt siliquae lentiformes vulgaris omnino similes, semen renale itidem in se conti­nentes, id est sinum seu deliquium in medio habent. Tota planta lento quodam humore gra­viter & quasi hircinum virus olente obsita est, Fraxinellae fere odoris instar, nullo autem aculeorum vallo munita est sicut vulgaris spinosa supra dìcta.

4. Anonis purpurea spicata erecta annua latifolia siliquis rectis lentiformibus, nobis. Hujus noviter detectae Anonidis caules sunt bipedales, nonnunquam in agro pingui, & bene culto tripedales, erecti, nullis spinis donati, sed mites sunt, quibus adhaerent pediculis satis longis tergemina folia satis ampla, bis terve Anonidis vulgaris spinosae foliis longiora (prae­cipue inferiora) serrata, nec viscosa: in caulium summis fastigiis spicatim proveniunt floscu­li plurimi minores, purpurei, papilionacei; quibus fatiscentibus succedunt siliculae lentiformes, bivalves, erectae, curtae, & calycibus suis immersae quasi, & vix extra eosdem conspicuae, vul­garis Anonidis ritu, sed densius multo in spicam compelluntur, semina minuta reniformia seu deliquium in medio patientia, continentes. Pati sinum in medio seminum convenit o­mnibus Anonidum sive majorum sive minorum speciebus, atque haec fit nota essentialis seu generica distinguens Anonim ab aliis (praecipue Foenugraeco) Trifoliis.

5. Anonis purpurea procumbens verna seu praecox fruticosa annua viscosa siliquis cras­sioribus lentiformibus rarius dispositis, nobis. Haec Anonis caules protrudit pedales & lon­giores, ligneos, duros, ad quorum singula genicula oriuntur tergemina folia rotunda, valde [Page 170] crenata, atque pediculis curtis ex geniculls ortis innituntur flosculi papilionacei dilute ru­bri; quorum singulis succedunt siliquae singulae bivalves, continentes semina satis magna pro proportione plantae ipsius: folia inquam sunt profunde serrata, rotunda, viscosa. Hanc Anonidis rarae & novae speciem triennio abhinc deteximus, inter quasdam raras plantas, se­minibus missas ad reverendissimum in Christo Patrem Henricum Compton, nunc Londinen­sem, tunc Oxoniensem Episcopum, in hortulo suo inter septa aedis Christi sito. Florentem Junio & Julio observavimus ibidem, atque ejusdem semina collegimus mense Augusto. Jam floret in horto Botanico Universitatis, semina ad maturitatem ad finem Augusti perductura.

6. Anonis lutea silvestris minima siliculis lentiformibus erectis bivalvibus, nobis. Ono­nis lutea silvestris minima, Col. Anonis spinosa lutea minor, C. B. P. (male adhi­betur spinosa à Casparo Bauhino, cum haec pusilla herba nullis afficiatur spinis) Anonis haec pusilla satis est, nec semipedem caulis superat altitudine: radice innititur dodrantali, tenui, nuda, nigra: ex eadem fruticant tenues cauliculi veluti squamosi, auricularum cartilagi­nibus exsiccatis similes, è quibus folia exigua vulgaris Ononidis more terna, per ambitum den­tata, exeunt; inter quorum & cauliculorum sinus quinquepartiti oriuntur calyces, respectu plantae magni, rigentibus foliolis angustis, oblongis, aculeatis, contecti; in qubus post flo­sculos luteos deciduos siliculae suboriuntur rotundae, breves admodum, veluti Phaseoli parva semina, renum effigie, incurva parum, & exigua.

Anonides siliquis propendentibus longis hirsutis viscosis donatae.

7. Anonis purpurea perennis foliis latioribus rotundioribus profunde serratis, nobis. Cicer silvestre triphyllon, C. B. P. Park. Cicer silvestre Penae, Hist. Lugd. Cicer silvestre, 3. Dod. Tab. Cicer silvestre verius, Ad. Lob. Cicer silvestre latifolium, Ger. Cicer silvestre multifolium radice crassa & folliculis brevibus, ventriosis, hirsutis, J. B. Chabr. Haec radi­cibus longis, huc illuc evagantibus donatur, lignosis, multiplicibus, nodosis, subrubris: fruti­cosa est planta ramis fere pedalibus, humi propemodum jacentibus; foliis latioribus, crassio­ribus, & in ambitu profunde crenatis, ternis uni pediculo innitentibus, quorum bina ex op­posito pediculis suis longis innituntur, tertium multo majus extremo pediculi adhaeret: siliquas fert raro dispositas, unciales in cimis caulium, longis satis pediculis pendu­las, in quarum singulis semina plura latent compressa, parva, nigra, renalia, id est ca­vitatem seu siuum in medio patientia, reliquarum Anonidum seminum more: radix resti­bilis & vivax; singulis annis germina profert sua.

8. Anonis purpurea verna seu precox perennis frutescens flore rubro amplo, nobis. Ci­cer silvestre alterum, Lugd. Cicer arboreum Indicum perenne, Jacobi Zanoni. Haec Anonis subfrutex est, lignea materia constans, radice pollet crassa, longa, lignosa, multifida, cortice nigro tectâ, intus candida: ramulis multis, surculosis: foliis ternis, subrotundis, simul jun­ctis & serratis: flore amplo rubro Pisi instar, ineunte Vere sese expandente, unde verna seu praecox dicitur. Suffrutex hic, inquam, est bipedalis, Trifolii lignescentis species, per­petua fronde virens; flores fert leguminosos seu papilionaceos, amplos, eleganter purpureos, exeunte hyeme aut ineunte Vere flores suos protrudebat, cum in horto Parisiensi, tum Blaesensi, sed speciosius in eminente monticulo horti Botanici Aurelianensium Pharmacopae­orum, qui olim fuit pugnaculum urbis; quibus singulis evanescentibus succedebant siliquae sin­gulae propendentes, hirsutae, viscosae, biunciales & bivalves cum parvulo aculeo ad singularum siliquarum extremitatem, Natricis Plinii siliquis multo crassiores, semina in se continentes pe­ne duplo caeterarum suae familias majora & deliquium Anonidum caeterarum more patientia; qua nota specifica indigitantur Anonides à reliquis Trifoliis. Neutiquam est Cicer ut volunt Authores pene omnes, sicut demonstravimus inter Hallucinationes Ciceris pag. 77. Hist. hu­jus nostrae Oxoniensis, multo minus Cicer arboreum Indicum Jacobi Zanoni. Hic noster novus Author male adaptavit nomen arboris, cum primo vix binos pedes altitudine superet, secundo non est planta Indica, nec tam longe petita, cum proveniat in montibus Delphinatus, unde ad nos delata & missa à D. Berhardo Apothecario Gratianopolitano. Praedictus Zanoni in hujus descriptione ei attribuit flores galeatos, nescien [...] quid sit flos galeatus, papilionaceos dixisse de­buit ad formam reliquorum Leguminum. Esse Anonidem cuilibet clare cernenti apparet à foliis ternis & semine deliquium in medio patiente; Cicer autem est planta [...], cujus semina protuberantem eminentiam (aliquando plures) cornu arietis rudimentum ex­primentia habent, unde ei nomen; ergo neutiquam Cicer, sed Anonis debet nominari.

[Page 171]9. Anonis lutea perennis major Natrix dicta, nobis. Natrix Plinii Herbariorum, Ad. Lob. Anonis lutea perennis major viscosa spinis carens, C. B. P. Anonis lutea montana, Cam. ep. Mitis luteo flore, Eyst. Clus. Hist. & Pan. Anonis lutea non spinosa Dal [...] ii. Natrix Plinii, Hist. Lugd. J. B. Chabr. Anonis haec lutea vulgari similis est, virgulis cubitalibus, in frequentes ramu­los fissis, spinarum expertibus: folia terna cohaerent oblonga, hirsuta, per extremum crena­ta, odorata, viscosa & tactu glutinosa, sapore nullo evidente: flores longis nituntur pedicu­lis, Anonidis spinosae purpureae vulgaris multo majores, lutei & confertim in summis cimis cau­lium provenientes: siliquae unciales & longiores, teretes, hirsutae & viscosae cum filamento protracto ex siliquarum extremitate, quarum singulae semina plura continent, colore pulla, inquit Camerarius. Herba tota est hirsuta, pinguis, odorata, hircinum quid olens; ut alii ex­ponunt, bituminosum & gravem foetorem redolens.

10. Anonis annua maritima mitis folio lucido serrato, Boccon. Anonis haec parvula cauliculis infirmis ab humo vix unquam attolitur: foliis parvis serratis, multumque sulcatis & lucidis vestita est: flos ei luteus, papilionaceus; siliqua & semina caeteris suae classis similia: mitis est nec aculeis praedita, estque plantula annua: radicem habet exilem, cujus fibrae gignunt glo­bulos albos, ut cernere est in Ornithopodio paucisque aliis Leguminibus.

11. Anonis lutea annua recta hirsuta viscosa siliquis hirsutis brevioribus, nobis. Haec A­nonidis luteae viscosae species minor ascendit ad pedalem altitudinem caulibus erectis, ad quorum singula genicula alternatim appensa conspiciuntur folia longiora, trifoliata, viscosa simul & hirsuta, crenata, atque in cimis caulium proveniunt flosculi papilionacei, lutei, minores, longis pediculis propendentes, ex quorum summitatibus prostant filamenta rigida, uncia­lia, quod est familiare omnibus Anonidum speciebus siliquis propendentibus donatis: flori­bus singulis evanescentibus singulae succedunt siliquae bivalves, hirsutae, viscosae, semina in se continentes reniformia, reliquarum Anonidum more.

12. Anonis lutea annua siliqua glabra longiore & crassiore, nobis. Anonis pusilla glabra fruticans seu Trifoliis affinis Anonis Cherleri, J. B. Chabr. Ononis lutea minor flore pen­dulo, C. B. P. & Prod. Anonis haec palmaribus & sesquipalmaribus fruticat surculis multis, subrubentibus, tenuibus, glabris; quos folia stipant crebra, tergemina, glabra, viridantia, circumcirca crenata, oblonga, Medicae nostratis foliis quadantenus similia, ex quorum sinu­bus seu alis prodeunt per totos ramos flores majusculi, conformatione Leguminosorum flo­rum, lutei; calyce in quinque segmenta diviso, flore longiora, acuta, ex rubro nigricantia: floribus luteis deciduis succedunt siliquae bivalves, longae, turgidae satis, & glabrae, Craccae mi­nimae siliquis majores, semina quatuor aut quinque sinuata, seu deliquium in medio patien­tia, continentes singulae.

13. Anonis lutea annua siliqua glabra breviore, nobis. Haec caules emittit pedales & al­tiores, quorum geniculis singulis adhaerent longis pediculis terna folia viscosa seu glutinosa longa, crenata: in caulium cimis, longis etiam pediculis, propendent flores lutei, satis ma­gni pro proportione plantae, raro seu singulatim petiolis insistentes; quibus deciduis succedunt siliquae curtae, glabrae, propendentes ex calycibus quinquefariam divisis, Anonidis vulgaris siliquis crassiores multo, in quarum singulis bina, terna, continentur semina.

14. Anonis pusilla hirsuta flore ex albo & rubro colore mixto, nobis. Haec Anonis mini­ma, omnino hirsuta, pari cum lutea minima glabra surgit altitudine: radice constat fibrosa, du­ra, albicante, dimissa in terram, emittente multos ramulos hirsutos, rubentes & incanos: folia terna, angustiora & longiora, per extremum duntaxat crenata, alioquin caesurae ignara, hirsuta: calyces per ramos crebri, magni, pilosi admodum, in quinque longas aristas desi­nentes, pediculo contorto deorsum versus terram spectantes, cancellis florem complexi parvum, dilute rubrum, & ex albido aliquando mixtum, rostello ferrugineo. Tota plantula est contactu viscida.

LOCUS & TEMPUS.
  • 1. Anonis purpurea spinosa siliquis erectis lentiformibus provenit in agris atque juxta limites sive margines agrorum pratorumque, sed laeto, pingui, ac restibili solo gignitur; reperitur in Germania utrâque, Gallia, Italia, Anglia & Belgio. Floret per totam aestatem atque versus ejusdem fi­nem semina producit matura.
  • 2. Anonis purpurea repens non spinosa provenit in multis Galliae & Angliae locis, praecipue circa Oxonium; floret & semina profert aestate.
  • [Page 172]3. Anonis purpurea erecta spicata perennis longifolia, nobis. Anonis mitior 1. Clus. Hist. Hanc in Silesiacis, Sclavonicisque pratis ali scribit Clusius. Floret aestate cum praedicta.
  • 4. Anonis annua latifolia, nobis. Ubi sponte oriatur, ignoratur.
  • 5. Anonis purpurea procumbens verna frutescens viscosa, flore rubro amplo, siliculis lentiformi­bus crassioribus & rarius dispositis, nobis. Hujus sicut & prioris ignorantur natales: feliciter satis in hortis provenit utraque.
  • 6. Anonis lutea perennis minima, nobis. Anonis lutea silvestris minima, Col. Augusto in Aequico­lorum incultis & depressis atque aliis aridis locis è villa Mercato via ad molendinam florens reperta à Fabio Columna, nec non in collibus aridis circa Blaesas satis frequenter eandem floren­tem & semina producentem reperimus nos.
  • 7. Anonis purpurea perennis foliis latioribus crassioribus serratis, nobis. Cicer silvestre Penae, Hist. Lugd. In Helvetiorum & Allobrogum, quos Sabaudam vocant, finibus reperiri Petrus Pena & Matthias de Lobel authores sunt, etiam in saltuoso salicto, quod Rhodanus aluit, prope Lug­dunum gignitur.
  • 8. Anonis purpurea perennis verna seu praecox frutescens flore rubro amplo, nobis. Cicer silvestre alterum, Hist. Lugd. Cicer arboreum Indicum perenne, Jacobi Zanoni. Hujus fuit semen ad nos missum ex Delphinatus montibus: floret exeunte hyeme & ineunte aestate semina maturan­tur.
  • 9. Anonis lutea perennis major Natrix dicta, nobis. Natrix Plinii Herbariorum, Ad. Lob. Cre­scit in agris arenosis Pictaviae aliisque plurimis Galliae locis, & frequenter illic inter sata. Genevae juxta Arue ultra fluvium copiose reperit Johannes Bauhinus florentem Julio, etiam in agris Monspeliensibus juxta Buttonet, ubi campus illic eâdem est refertus, item & circa ca­strum novum Gallice Castelnau. Clusius frequenter observavit cùm in Gallia Narbonensi, tum in Hispania & Lusitania Junio & Julio florentem.
  • 10. Anonis lutea maritima mitis folio lucido serrato, Boccon. In omnibus Saccae, Agrigenti, Ca­tanae litoribus maritimis & alibi passim in Sicilia exit. In Maremma etiam Hetruriae nota.
  • 11. Anonis lutea annua siliqua hirsuta breviore, nobis. Anonis pusilla glabra fruticans seu Tri­foliis affinis Cherleri, J. B. Chabr. Circa Monspelium in rupetis & squalidis locis collegit & ad nos attulit (inquit Johannes Bauhinus) gener Cherlerus. Floruit autem Maio, & paulo post siliquas tulit, aliis atque aliis prosilientibus flosculis.
  • 12, & 13. Harum semina ex Syria communicata habuimus à supra memorato D. Roberto Hun­tington.
  • 14. Anonis alba pusilla seu flore ex albo & rubro mixto, nobis. In rupetis Monspeliacis & Ne­mausinis utcunque obviam hanc parvam Anonidem habuit & collegit Cherlerus. Floret aesta­te, & paulo post semina perducuntur ad maturitatem. De Nominibus satis dictum in explica­tione supra.
TEMPERAMENTUM & VIRES.
  • 1. Anonidis purpureae spinosae radix excalefaciens est, & ut Galenus ait quarto ordine; extenu­ans quoque & incidens est: cortex ejus cum vino potus urinam cit, calculosque dissolvit ac pellit, crustas vero abstergit; decocta radix in posca dentium dolores mitigat, ore saepius colluto. Plinius comitialibus decoctum in Oxymelite ad dimidiam partem dari refert. Mattheolus sibi notum hominem affirmat, pulvere hujus radicis pluribus mensibus sumpto, à carnoso ramice cu­ratum. Primos hujus subfruticis turiones sive asparagos, priusquam spinosi fiant, muria condiri, & cibos gratissimos esse, author est Dioscorides.
  • 9. Anonis lutea perennis major Natrix dicta, nobis. Hanc adversus omnia venena prodesse & ad­motam & intus sumptam experientia compertum est.
HALLUCINATIONES CASP. BAUHINI Aliorumque Authorum.

PAg. 389. col. 1. pl. 1. Anonis vulgariter est co­loris dilutioris purpurei, raro albidi, quae A­nonis flore albo Tab. Ger. rarissime luteo inquit Casp. Bauhinus. Anonis purpurea spinosa reperitur flore purpureo communiter, rarius albo; sed contra Bauhinum nunquam eadem species conspicitur flore luteo, nam à coeruleo in rubrum & album colorem saepissime fit degeneratio, sed non in luteum; in quam­plurimis plantis, diligenter observatis, hoc nondum nobis compertum, ideo aliis posteris notandam relin­quo veritatem hujus assertionis Caspari Bauhini.

Pag. 389. col. 1. pl. vi. Anonis non spinosa flore [Page 173] variegato, C. B. P. Est tantum prioris Natricis va­rietas flore luteo, striis seu lineis nigris aut subru­bris variegato; ergo non sunt multiplicanda entia sine necessitate, prout nimis saepe ab authoribus fit, praecipue Tabernaemontano, qui tres, aliquando qua­tuor, varietates tantum totidem constituit species, ut clarep ostea declarabitur.

Anonis verna seu praecox frutescens flore rubro amplo, nobis. Cicer silvestre alterum, Lugd. Hist. Ci­cer Indicum arboreum perenne, Jacobi Zanoni. Cicer hoc silvestre alterum Hist. Lugd. estidem cum Cicere arboreo Indico perenni Zanoni, sed inepte adaptatur illi nomen Ciceris, cum sit Anonis uti supra diximus cap. 3. de Cicere; deinde non est arbor ut vult Zanoni, cum vix binos pedes altitudine superet. Idem Zanoni flores hujus asserit galeatos; papilionaceos dixisse debuit ad formam reliquorum Leguminum. Est Anonis à nota sua generica; semina enim deliqui­um in medio patientia profert, atque hac nota cogno­scuntur omnes Anonidum species. Cicer autem est planta leguminosa [...] seu plurimas alas hinc inde uni rachi adhaerentes gerens, semina itidem om­nino diversa, protuberantiam eminentem unam (ali­quando plures) cornu arietis rudimentum exprimen­tia profert, unde ei nomen. At Cicer silvestre al­terum Lugd. Hist. seu Cicer perenne Indicum ar­boreum, ut vult Zanoni, neutiquam ad Ciceris sed Anonidis classem pertinet, ut probavimus supra.

Ibidem pag. 347. col. 2. pl. vi. Cicer silvestre Tri­phyllon, C. B. P. Park. Cicer silvestre Penae, Lugd. Silvestre verius, Ad. Lob. Latifolium, Ger. Cicer 3. Dod. Tab. Cicer (ratiocinando ex libro naturae) est planta leguminosa plurima folia conjunctim seu binatim è regione uni costae mediae adnata habens, & unum impar extremum costae claudens: atque Cicer silvestre verius Ad. Lob. Latifolium Ger. &c. est planta Trifoliata omnes conditiones possi­dens requisitas ad Anonidem constituendam; ergo est Anonis, non Cicer, nominanda haec planta, quem­admodum à nobis factum. Sit ergo, & aptius, Ano­nis silvestris purpurea foliis latioribus & serratis. Nec possum satis mirari Lobelium, qui sic ait de Cicere silvestri veriore suo, viruit hac aestate in horto Morgani quoddam Cicer parum adhuc no­tum, è Sabaudorum & Helvetiorum finibus huc alla­tum facie & siliqua arietini Ciceris, quod eo usque prae se fert, ut primo intuitu quilibet Cicer dicat; siliqua quippe brevis, longior compressior paulo, flores item purpurantes, non absimiles, sed semina multa minora, compressa & potius Lathyri Cicer­culaeve aemula; culmos plures latius spargit ra­mosos & firmiores, cubitales & sesquicubitales, fo­lia protrudentes Ciceris arietini majora, crassiora, rotundiora, tantillum crenata. Quam parum sibi hic constat Lobelius, sicut in aliis multis locis, fa­cile cernitur. Cicer (ut supra dictum cap. 3. de Ci­cere) est planta [...]; at Cicer silvestre ve­rius Lobelii terna fert folia, sicut & reliquae Anoni­des: item & hujus semina earundem seminum sunt aemula, sinum silicet in medio patientia, non au­tem protuberantia ut Ciceris semen; ergo primo in­tuitu nesciebat quid dicebat Lobelius, nec plantam ipsam, nec siliquas, nec semina ejus examinavit, sed conjectura inani seu indeliberate (quemadmo­dum alibi satis observare licet) protulit nomen, & idem huic adaptavit: hunc secuti sunt caeteri omnes historias suas plantarum scribentes, Dalechampius, Dodonaeus, Tabernaemontanus, Gerardus, Parkinsonus & Johannes Bauhinus, Chabraeus, caeterique quot quot sunt Botannici caecutientes▪ omnes in foveam ducti, sequentes Lobelium caecum in nomenclatura hujus posterioris, sicut Dalechampium in priore imitantes, inepte nomen Ciceris utrique praedictae plantae ada­ptarunt. Deinde graviter errat Casp. Bauhinus dum Cicer silvestre alterum Historiae Lugdunensis i­dem facit cum Cicere silvestri Penae ejusdem Lugdu­nensis, aut cum Cicere latifolio Gerardi, cum sint duae distinctae Anonidum species, ut supra satis superque probatum, cap. 3. de Cicere. Cicer silvestre Triphyllon C. B. P. est synonymum omnibus reliquis, non autem Ciceri silvestri alteri Hist. Ludg. seu Ciceri perenni arboreo Indica Zanoni, qui vult Cicer suum arbore­um Indicum perenne diversum esse à Cicere silvestri al­tero Hist. Lugd. cum sit una & eadem planta, non obstante nomine suo Indico arboreo, cum nec sit Ar­bor, nec Indica planta, multo minus Cicer; ergo gra­viter erravit Zanoni.

Pag. 389. col. 1. pl. iii. Anonis spinosa lutea mi­nor, C. B. P. lutea silvestris minima, Col. Haec non donatur spinis, ergo errat Casparus Bauhinus, dum ipsi attribuit spinas, quae neutiquam in ipsa apparent.

Ibidem Anonis adjungitur a Casp. Bauhino Cardu­is propter spinas: debuit hic locari, ut innuimus Prae­lud. Bot [...]n. pag. 423.

LEGUMINA Trifoliata seu Trifolia Leguminosa.

Trifolium LOTUS HERBA dictum.

CAPUT XIII.

[...] Lotus herba (de Loto Arbore hic sermo non est) Dioscoridi l. 4. c. 111. triplex est: sativa quam aliqui [...] vocant, quae in hortis nascitur; silvestris, quam aliqui [...] Ly­bium à loco natali appellant, caule bicubitali, aut etiam majore, alis multis, foliis Loti Trifolii pratensis, semine Foenugraeci at multo minore, gustu medicato: tertia est Lotus Aegyptia, de qua infra agetur. Theophrasto 7. Hist. 9. Lotus herba in caule tantum foliata est: & cap. 14. licet, inquit, nomen unum habeat, tamen plura ejus genera sunt, ut ferme aequivoca sint, folio, caule, flore fructuque discreta: sic de Loto Aegyptia egit 4. Hist. 10. Plinius l. 13. c. 17. de Loto arbore disserens, subjungit: est autem eodem nomine & herba (Lotum urbanum Dioscoridis intelligens) & in Aegypto caulis in palustrium genere: de hac posteriore egit l. 22. c. 21. Lotometram vocans. [Page 174] Idem l. 22. c. 21. ait Homerum inter herbas subnascentes Deorum voluptati Loton primam nomi­nasse: haud dubie Lotum sativam Dioscoridis intellexit.

Lotus herba pentaphyllos, est Trifolium siliquosum in pediculorum extremis terna ge­rens folia, & ad eorum ex caule exortum bina alia conspiciuntur folia, atque hac sola no­ta ab omnibus aliis Trifoliis leguminosis distinguitur Lotus herba, pentaphyllos eo ipso nomine dicta: adeo ut omnis Lotus herba, sit Trifolium à ternis in extremitate pediculi foliis, sed omne Trifolium vice versa non est Lotus propter defectum binorum foliorum, pediculo annexorum sub exortum è caule ipso. Haec est nota essentialis & generica distin­guens Lotum herbam à caeteris suae familiâs, scilicet Leguminibus trifoliatis. Insuper omnis Lotus siliquas fert bivalves, in quibus singulis plura continentur semina caeterorum etiam Leguminum semina redolentia. Lotus herba pentaphyllos à nobis dividitur in Lotum paucis rarisque siliquis donatam, quae iterum vel est annua, vel perennis; & in Lotum pluri­bus siliquis in unum capitulum congestis ornatam, quae itidem duplex est, minor seu procum­bens, vel major recta frutescens seu fruticosa: hasce omnes prosequemur diferentias ordine & methodo nostra usitata, distinguendo & dividendo in sua subalterna genera, atque spe­cies singulas explicando, & sic absorbetur Loti pentaphylleae doctrina; & si quae aliae spe­cies praeter has à nobis exhibitas detegantur à posteris, poterint addi, sicut in omnibus generibus & speciebus à nobis deductis & deducendis praestare conati sumus. Lotus her­ba pentaphyllos ergo sit vel [...], quae est annua, aut perennis; vel [...], quae est minor procumbens, aut major recta frutescens, eaque alba, vel viridis.

Pars TABULAE XV, & TABULA XVIII.
  • Trifolium Lotus herba pentaphyllos dictum
    • [...]
      • Annua lutea
        • 1. Siliquis singularibus binis ternisve, nobis. Lo­tus corniculata siliquis singularibus binis ter­nisve, I. B. Chabr.
        • 2. Incana Narbonensium, nobis. Lotus asperior fruticosa vel Narbonensis incana, Lob. Lugd.
        • Cretica
          • Siliquis erectis
            • 3. Minor, nobis. Silvestris Dio­scoridis, Ponae Ital.
            • 4. Major, nobis. Melilotus quae­dam Cretica, Prosp. Alpin. de Exot.
          • Siliquis pro­pendentibus
            • 5. Curvis, nobis. Trifolium corniculatum Creticum, Prosp. Alpin. de Ex­ot.
      • [...]
      • 6. Perennis Monspeliensis flore luteo, nobis. Lotus siliquosa flore luteo, Clus. Hist.
      • 7. Annua Cretica flore holoserico coccineo, nobis. Lotus tetragonolobus, Cam. Hort. Eyst. ☿.
    • [...]
      • Lutea minor
        • Procumbens
          • 8. Annua latifolia siliquis Ornitho­podii, C. B. P.
          • 9. Perennis siliquis pedes corvi­nos referentibus, nobis.
        • Alba major
        • Recta
          • Perennis
            • 10. Foliis & siliquis hir­sutis longioribus & te­nuioribus, nobis.
            • 11. Foliis & siliquis gab ris brevioribus & crassioribus, nobis. Lo­tus sativa, Matth.
            • [Page 175] Alba fruti­cosa major
            • 12. Siliquis longis propendentibus, Cretica argentea, nobis.
          • Incana siliquis curtis erectis
            • 13. Major latifolia, nobis. Lotus pentaphyllos sili­quosus villosus, C. B. P.
            • 14. Brevibus & crassiori­bus, nobis, Haemorrhoi­dalis, Park.
            • 15. Rotundis globosisve, nobis. Dorycnium Mons­peliensium, Ad. Lob.
            • 16. Flore majore viridi, no­bis. Dorycnio congener planta, Clus. Hist.
Explicatio partis Tab. 15. & totius 17. Lotus [...].

1. LOtus annua [...] siliquis singularibus binis ternisve, nobis. Lotus cornicu­lata siliquis singularibus binis ternisve, J. B. Chabr. Haec Lotus omnium minima, est multifida; infirmâ radiculâ terrae haeret, caules emittens rectos, numerosos, pedales, ra­mosos, subrubentes, longis albicantibus pilis obductos, ad quorum nodos terna folia, Me­liloti nobilis oblongiora, binaque nihilo quasi minora, ex caule ad pediculi exortum enata: ex sinu seu ala foliorum pediculus exit singularis, tenuis, uncialis & longior, biuncialis aliquando, in cujus cacumine flos unus, aliquando bini, lutei, hiantes ex calycibus hirsu­tis: siliqua una aut altera succedit, tenuis, singularis, aliquando binae, ternae, unciam lon­gae, teretes, semine copiosissimo ad denarium fere numerum, tenui, Portulacae seminibus pari, ruffo, rotundo, sapori leguminoso, refertae.

2. Lotus perennis [...] incana Narbonensium, nobis. Lotus fruticosus incanus sili­quosus, C. B. P. Lotus asperior fruticosa vel Narbonensis incana, Lob. Lugd. Lotus aspe­rior frutescens, Park. Lotus incana Narbonensis, Tab. Trifolium argentatum floribus luteis, J. B. Chabr. Radix hujus singularis, lignosa, gracilis, caules fundit palmares, bipalmares, tenues, hirsutos: folia terna, acuta, altera parte argenteo nitore splendentia, pilosa; al­tera vero viridantia: flores cacumini caulium haerent magni, lutei, hirsuti, bini ternive è laciniato & quinquepartito calyce villoso: quibus singulis succedunt binatim aut ternatim siliquae, quarum singulae sunt hirsutae itidem, & tumidae ubi apparent semina.

3. Lotus [...] silvestris Cretica, nobis. Lotus silvestris Dioscoridis, Ponae. Lotus silvestris Creticus, Park. Lotus haec Cretica caulibus constat pedalibus, quorum singulis geniculis adhaerent bina parva foliola, & in extremo pediculo terna alia, non multum bina priora magnitudine superantia; obscure omnia virent, atque ex curtis admodum & vix con­spicuis pediculis in summis caulium, ex geniculis itidem mediis, proveniunt flosculi minimi, papilionacei, lutei, bini simul juncti: quibus totidem succedunt siliquae tenues, longae, ses­quiunciales, continentes semina semine sinapios minora: radice constat exili, tenui, sin­gulis annis post semina matura pereunte: semen & tota planta caetera Legumina sapit, ta­men aliquid amaritudinis juncta aciditate in se possidet, quae brevi evanescit. Nota quod Lotus silvestris Dioscoridis Ponae non sit eadem planta cum Loto siliquis Ornithopodii Ca­merarii, primò disparitate foliorum, nam folia hujus sunt lata, & triplo aut quadruplo ma­jora foliis Loti Dioscoridis; deinde Lotus siliquis Ornithopodii Camerarii siliquas plures, quaternas, quinas, tumidas gerit ubi apparent semina seu grana, id est siliquarum valvu­lae inter granum & granum quasi junctae sunt; atque haec neutiquam conspiciuntur in Loto Dioscoridis Ponae.

4. Lotus [...] Cretica lutea siliquis longis erectis, nobis. Melilotus quaedam Cre­tica, Prosp. Alpin. de Exot. Haec ex radice tenui, longa, gracili, in aliquot tenuiores ra­diculas divisa, cauliculos fert longos, graciles, foliis viridibus Trifolii corniculati Cretic [...] similibus, sed longioribus pediculis innitentibus vestitos, & per terram stratos, ac veluti circa radicem luxuriantes, in quorum summitatibus proveniunt bini flores lutei, Trifolii [Page 176] falcati floribus magnitudine & figurâ similes, odorati, quibus singulis singula cornicula longa recta succedunt; inque his continentur semina flavescentia, parva, & rotunda, gustui primo subdulcia, mox cum modico calore aliquantulum astringentia. A positione foliorum trium in pediculi summitate, & binorum ad pediculi ex caule exortum, est perfecta Lotus, non vero Melilotus ut vult Prosper Alpinus.

5. Lotus [...] Cretica lutea siliquis binis curvis propendentibus, nobis. Trifolium corniculatum Creticum flore luteo, Park. Trifolium corniculatum Creticum, Prosp. Alpini de Exot. Vide ejus descriptionem in paragrapho 5. cap. 7. de Trifolio supra. Cum sit Lotus à positione foliorum, nempe trium in extremitate pediculi, & binorum minorum ad appositionem pediculi cum caule (vide ejus Iconem in App. ad Legumina) eandem huc inter consortes Lotos revocavimus, non obstante denominatione primò Prosperi Alpini, deinde Parkinsoni, Trifolii scilicet.

6. Lotus [...] perennis Monspeliensis flore luteo, nobis. Lotus pra­tensis siliquosa Monspeliensium, Ad. Lob. Lotus siliquosa luteo flore, Clus. Hist. Lotus sili­quosa lutea Monspeliensis, J. B. Chabr. Sicut haec fibris multis radicem habet obsitam, quae alioqui crassa, lignosa, longa, ita plurium aliquando capitum: folia Loti corniculatae qui­na, quorum duo minora prope pediculi exortum ex caule nascuntur, majora tria simul co­haerent; hirsuta sunt omnia, sicut & caulis: unicuique cauliculo in summo cacumine utplurimum bini flores adhaerent, papilionacei, magni satis pro tenuitate plantae, luteopallidi, quatuor striis ad latera donati, ex longo calyce erumpentes: quorum singulis singulae succedunt sili­quae biunciales, quadratae quasi, & quatuor alis membranaceis planis cinctae, sequentis Creticae describendae minores: in singulis siliquis latent semina sena, octona, Sandalidae Creticae se­quentis seminibus multo minora: Radice nititur perenni vel in multos annos durante, ex qua de novo singulis annis protruduntur folia & caules sustinentes flores, & consequenter siliquas quatuor alis membranaceis cinctas.

7. Lotus [...] annua Cretica flore sature rubro seu holoserico cocci­neo, nobis. Lotus siliquosus flore rubro, Clus. Hist. Lotus tetragonolobus, Cam. Hort. Eyst. Citra controversiam longe pulcherrima est haec Lotus: radice nititur simplici paucisque fi­bris donata; frequentioribus ramis praedita, humi utplurimum diffusis, quorum extremita­tes nonnihil sese attollunt, in quibus hinc inde sparsa sunt folia terna, semper uni petiolo inhaerentia, mollia, dilute viridia, reliquis duobus semper minutis & caulem ambientibus: ex alis, inter petiolum folii & caulem, breves & crassiusculi oriuntur pediculi, ternis etiam foliis minoribus ornati, singuli unicum utplurimum florem sustinentes, floris Viciae quoad figuram aemulum, sed majorem, eleganti saturate rubro colore tinctum, qui ad sericum villosum sa­ture rubrum, seu holosericum plane coccineum, vulgo satinum dictum, provocans accedit: singulis flosculis deciduis singulae longiusculae, biunciales, & longiores aliquando, succedunt siliquae, bis binis alis membranaceis, satis prominentibus, undulatis sive crispis (dum ad­huc sunt virides) cinctae, & quasi sagittarum plumis seu pennis appositis quatuor donatae; quibus resiccatis, lobi seu siliquae singulae quadrangulae apparent exterius, quaeque tamen in­terius grana seu semina continent plurima rotunda, cineracei coloris, Pisoque sunt minora: radix hujus est annua, quam succedens hyems tollere & corrumpere solet. Nonnulli Lo­tum hanc [...] & [...] cognominarunt ob siliquas quatuor alis sive cristis cinctas, non minus apte tamen [...] for sitan appellare liceret. Appellant Cretenses Sandalida in Candia, unde primum in Italiam missum ejus semen, & inde ad Carolum Clusium Sandalidae appellatione.

Lotus [...].

8. Lotus [...] annua procumbens latifolia siliquis Ornithopodii, nobis. Lotus si­liquis Ornithopodii, C. B. P. Lotus peculiaris siliquosa, Cam. Hort. Unica ex radice alba, duriuscula, paucis firbis donata, coliculi exeunt aliquot, teretes, humi procumbentes, & in aliquot ramulos divisi: quorum geniculis folia haerent quina, ex his bina inferiora superiori­bus tribus magnitudine cedunt, nullo sapore manifesto praedita, terna extrema petio­lorum occupant: flosculi plurimi lutei, quales in Loto corniculatâ glabrâ, nigris lineis stri­ati; quorum singulis succedunt siliquae ex uno geniculo plures, quaternae, quinae, saltem in fertili solo, plures aliquando, sesquiunciam aut ad summum uncias duas longae, falcatae, seu potius arcuatae, compressae, tumidae ubi apparent semina, atque siliquae seminum protu­berantias pulchre exprimunt, id est clarius explicando, valvulae siliquarum inter granum & [Page 177] granum sunt junctae; atque in unica siliqua semina 12. aut 14. aliquando observavimus, con­vexa utrinque: siliquae sunt plurimae simul junctae, & ex uno & communi pediculo ortae, bivalves, arcuatae, seu paulum incurvae, non vero articulatae, ut sunt Ornithopodii siliquae.

9. Lotus [...] siliquis recurvis pedes corvinos referentibus, nobis. Coronopus ex codice Caesareo, Dod. Haec Lotus tenuibus ac viticulosis cauliculis constat, ex quibus pro­truduntur longi satis pediculi, sustinentes plures flores papilionaceos, luteos, quibus suc­cedunt plurimae siliquae simul junctae, quarum singulae seminibus ternis, quaternis, sunt re­fertae, quae valvulas inter granum & granum junctas habent, curvos corvorum pedum di­gitos aemulantes, una cum unguiculo ad singularum extremitatem. Hisce notis praecipue à caeteris distinctu facilis est haec Lotus. Caesariani autem veteris Codicis manuscripti fidem nobis (inquit Dodonaeus) asseruit Berhardus Paludanus, qui hujusmodi Corono­pum, qualem Icon exprimit, à se visam & repertam non longe Tripoli & ad radices mon­tis Libani nobis coram narravit. Nos vero eandem qualem pictura exhibet vidimus, con­trectavimus, ejusque siliquas siccas habemus in armorario seu promptuario seminario no­stro ostendendas.

10. Lotus [...] lutea minor foliis & siliquis hir sutis longioribus & tenuioribus, nobis. Haec à vulgari Loto corniculata glabra hisce sequentibus notis distinguitur; primo in humidis prove­nit & altius ascendit, folia terna in summitate pediculi habet latiora, majora, & bina ad appo­sitionem pediculi cum caule ad singula genicula, quae omnia quina pilis obducta sunt: siliquas etiam habet longiores, tenuiores & hir sutas, pariter multas in unum capitulum congestas.

11. Lotus [...] lutea minor foliis & siliquis glabris brevioribus & crassioribus, no­bis. Lotus sativa, Matth. Lugd. Lotus sive Melilotus pentaphyllos minor glabra, C. B. P. Trifolium corniculatum 1. Dod. Haec Lotus glabra multis exit tenuibus & infirmis cauli­culis, humi procumbentibus, circa quos folia glabra, minora & angustiora prioris hirsutae foliis: flores profert [...]teos, splendentes, multos in capitulum congestos, seu complures si­mul in virgularum fastigiis eminentes: quibus singulis succedunt siliquae bivalves, parvae, ob­longae, superioris tamen breviores & paulo crassiores; in quibus series seminum exiguorum, rotundorum, latet: radix dura & lignosa, ex qua singulis annis regerminat.

12. Lotus [...] fruticosa Cretica argentea siliquis longissimis propendentibus rectis, nobis. Loti haec elegans species caules edit fruticosos, bicubitales, aliquando altiores, in­canos, ad quorum singula genicula exeunt bina folia in mucronem obtusum terminantia, atque in summo pediculo terna majora & obtusiora exeunt folia, omnia quina, tam subtus quam supra, argentei lucidi sunt coloris; ex singulis alis inter pediculum folii & caulem exi­liunt pediculi unciales, gerentes in cimis summis ternos, quaternos, nunc plures, nunc pau­ciores flores luteos; quorum singulis deciduis succedunt siliquae singulae, Loti vulgaris glabrae si­liquis duplo crassiores, sesquiunciam longae, rotundae, propendentes, rectae, non curvae, qua nota facile distinguitur haec Lotus à Loto 5. Cretica siliquis binis curvis propendentibus; & facilius à caeteris siliquis rotundis erectis pediculis curtis donatis, cum hujus siliquae ex pediculo communi unciali & sesquiunciali propendeant▪

13. Lotus [...] frutescens hirsuta alba major latifolia siliquis tenuibus curtis erectis, no­bis. Lotus pentaphyllos siliquosus villosus, C. B. P. Oxytriphyllon Scribonii. Lotus silvestris, Clus. Hist. Hujus caules ascendunt ad altitudinem trium aut quatuor cubitorum, qui in multos ramos finduntur: ex singulis geniculis oriuntur bina foliola ad appositionem pediculi; in summo vero pediculo terna folia lata, quae omnia, una cum caulibus, scatent pilis quodammodo inca­nis; in summis caulium ramis proveniunt plurimi flosculi papilionacei, in capitulum con­gesti, coloris albicantis cum nonnihilo rubicundi levis coloris mixti, quorum singulis succe­dunt singulae siliquae unciales fere, tenues, rotundae, bivalves, simul junctae, & veluti in ca­pitulum compactae, continentes singulae quina, senave semina rotunda: radix est longa, crassa, lignosa, multis fibris scatens, ex qua ineunte vere anni vertentis folia & caules protrudit.

14. Lotus [...] frutescens incana alba siliquis curtis crassioribus & brevioribus erectis, nobis. Oxytriphyllum alterum Scribonii Largi, Ad. Lob. & Icon. Lotus Haemorrhoidalis major & Trifolium haemorrhoidale majus, Park. Trifolium album rectum valde hir sutum, J. B. Chabr. Haec Loti species radicem demittit longam, rectam, lignescentem, atque fibris scatentem, ex qua oriuntur plures cauliculi bicubitales, in plures ramos divisi; singulis ge­niculis adhaerent bina foliola, atque insuper pediculi summitati terna innituntur alia folia, arcte prioribus duobus juncta, ejusdem fere magnitudinis; quae omnia tam subtus quam su­pra, simul & caules ipsi, incana lanugine obducuntur; adeo ut tota planta incana & alba, [Page 178] maritimarum quarundam more, proveniat. In teneris adhuc plantis terna folia superiora so­lummodo apparent, quae in obtusiorem mucronem desinunt, sine duobus ad exortum pedi­culi appensis: flosculi plurimi in capitulum conjiciuntur ex albido ruffescente colore, paulo superioris floribus majores; quorum singulae succedunt capsulae plurimae in orbiculum com­pactae, prioris capsulis dimidio breviores, sed triplo crassiores, bivalves itidem, coloris sub­rubri aut ex rubro fusci seu spadicei: unde propter crassitiem & brevitatem siliquularum spinulis longiusculis affectarum & haemorrhoidas caecas (ut vocant medici) perfecte refe­rentium, Trifolium haemorrhoidale dicitur Parkinsono: semina multo prioris majora, flave­scentia, in praedictis siliquulis crassioribus & brevioribus continentur, in singulis terna, qua­terna, rotunda. Lotus haec seu Trifolium haemorrhoidale ludit aliquando caule & foliis can­didioribus & hirsutioribus; & aliquando caule & foliis minus candidis, minusque hirsutis donatur: conspicitur hujus duplex varietas, cujus prioris folia sunt glauci, alterius viridis coloris.

15. Lotus [...] frutescens incana siliculis subrotundis erectis, nobis. Trifolium al­bum angustifolium floribus veluti in capitulum congestis, C. B. P. Dorycnium Monspelien­sium, Ad. Lob. Lugd. Dorycnium Hispanicum, Clus. Hist. & Hisp. Tab. Ger. Dorycnium Mon­speliense & Hispanicum, Park. Fruticosa & ramosa est haec Loti Monspelienfis aut Hispa­nicae species, cubitalis & sesquicubitalis in hortis cultis, etiamsi sponte proveniens sit tan­tum pedalis aut paulò amplior, teste Clusio. Multas tenues producit virgas incanas flexibiles: folia albicantia Oleae more, minora, breviora tamen multo, terna, quaterna, utplurimum quina, junguntur, quae modo angustiora in novellis ramis, qui nondum flores protulerunt, admodum frequentia & confertim nascentia, gustus adstringentis: flosculi papilionacei, copiosi, parvi, albi, Trifolii pratensis aemuli, veluti in capitulum seu globulum congesti, summis virgis insistunt; quibus decidentibus totidem succedunt siliculae, bivalves tamen, Ervi fructus magnitudine, in quarum singulis utplurimum singula continentur semina versicoloria, qualia fere sunt Tithy­mali paralii semina, ejusdemque formae, coloris & magnitudinis: radix dura & lignosa ni­gricat; planta est fruticosa perennis, nec folia sua abjicit, nisi novis receptis, quemadmo­dum & superiores duae Loti species.

16. Lotus [...] incana flore majore viridi, nobis. Dorycnio congener planta, Clus. Hist. & Hisp. Haec Lotus supra descriptae plantae Dorycnio Monspeliensium fere similis, do­natur caulibus cubitalibus & vimineis, lentis, superioris gracilioribus, brevioribus, ast latiori­bus foliis brevique pediculo innixis, quinis itidem, id est binis & ternis simul junctis more Loti praecedentis, ramulos amplectentibus, gustum salsum & nonnihil acrimoniae obtinentibus: ramusculi oblongi flores ternos aut quaternos quinos, aliquando plures sustinent, Medicae floribus majores, viridis coloris. Tota planta est Dorycnio Monspeliensium candidior, imo tota incana: ejus neque semen, neque siliquas, neque radicem observavit Carolus Clusius; ramulum, qualem equitando abrumpere potuit, nobis exhibuit, cujus nos figuram delineatam & sculptam cum ramulo Dorycnii Monspeliensium exhibemus Tab. 17.

LOCUS & TEMPUS.
  • 1. Lotus [...] minor siliquis binis ternisve provenit in pratis humidis circa Monspelium, eundo Monspelio Frontignianum eandem collegit atque attulit Johanni Bauhino gener ejus Cher­lerus.
  • 2. Lotus [...] incana Narbonensium, nobis. Lotus asperior incana Narbonensium, Ad. & Icon. Lob. In via Monspeliana Frontignianum: versus & in monte Setio. Floret mense Au­gusto, semina ineunte autumno perficit.
  • 3, 4, & 5. Lotus [...] silvestris Cretica, nobis. Silvestris Dioscoridis, Ponae Ital. & 4. Lotus [...] Cretica lutea, siliquis longis erectis, nobis. Melilotus quaedam Cretica Prosp. Alpin. de Exot. & 5. Lotus [...] Cretica lutea siliquis binis curvis propendentibus, no­bis. Trifolium corniculatum Creticum, Prosp. Alpin. de Exot. Natales harum trium indigitan­tur vel prolatione nominum. Florent omnes aestate, atque sub finem ejusdem maturantur se­mina.
  • 6. Lotus [...] perennis Monspeliensis flore luteo, nobis. Lotus pratensis si­liquosa Monspeliensium, Ad. Lob. Frequens est haec Lotus authore Carolo Clusio in omnibus Pannoniae & Austriae pratis, sed Narbonensis paulo durior videtur. In pratis udis & humi­dis Medonianis quarto ab urbe Lutetia Parisiorum lapide sitis, & alibi locorum in pratis udis secus Ligerim passim nobis obvia fuit haec Lotus lutea siliquosa [...]. Floret aestate & versus ejusdem finem semina perficit sua.
  • [Page 179]7. Lotus [...] annua Cretica flore sature rubro seu holoserico coccineo, no­bis. Lotus tetragonolobus, Cam. Hort. Eyst. Provenit in Creta, unde primo in Italiam missum ejus semen est, dehinc ad Clusium Sandalidae appellatione. Floret apud nos Junio, & semen ejus­dem Julio & Augusto maturum est.
  • 8. Lotus [...] annua procumbens latifolia siliquis Ornit hopodii, nobis. Lotus siliquis Or­nit hopodii provenit in Insula Corfu, ubi copiose florentem aestate reperit generosus vir D. Georgius Wheeler, dumiter suum per Graeciam & Asiamam indefesso labore perageret.
  • 9. Lotus [...] siliquis recurvis pedes corvinos referentibus, nobis. Coronopus ex Codice Caesareo, Dod. Provenit non longe Tripoli & ad radices montis Libani. Floret aestate, atque eadem exeunte semina maturat.
  • 10. Lotus [...] lutea minor foliis & siliquis hirsutis longioribus & tenuioribus, nobis. Provenit in pratis humidis passim: floret cum caeteris, atque eadem tempestate cum ipsis maturat semina.
  • 11. Lotus [...] lutea minor foliis & siliquis glabris, brevioribus & crassioribus, nobis. Lotus sativa, Matth. Lugd. Haec Lotus glabra provenit passim in collibus aridis & pratis eminentibus. Floret eadem anni tempestate cum praedicta.
  • 12. Lotus [...] Cretica fruticosa argentea siliquis longissimis propendentibus rectis, nobis. Semina hujus ex Syriaca urbe Chalepo dicta ad nos transmissa plantam supra explicatam pro­duxere; floruit Julio & Augusto; & Septembri maturabantur semina.
  • 13. Lotus [...] frutescens hirsuta alba major latifolia siliquis tenuibus longioribus erectis, nobis. Lotus pentaphyllos siliquosus villosus, C. B. P. Sponte haec provenit prope Lugdunum & Taurinum, etiamque in vicinia Monspelii juxta Gramontiam silvam abundat, & ad ripam I edi Amnis, haud procul Monspelio in stagnum marinum defluentis ad laevam pontis Juvenalis▪ qua itur ad silvam Gramontiam. Floret aestate, & exeunte eadem siliquas multas in capitulum congestas & erectas profert in cimis ramorum, indidemque desiliunt semina matura, exigua, ro­tunda.
  • 14. Lotus [...] frutescens incana alba siliquis curtis crassioribus & brevioribus erectis, nobis. Lotus haemorrhoidalis major seu Trifolium haemorrhoidale majus, Park. Provenit in silva Gramontia, non procul Monspelio, testibus Lobelio & Pena. Floret Julio, & versus finem Augusti aut initium Septembris semina perficiuntur.
  • 15. Lotus [...] frutescens incana alba siliculis subrotundis erectis, nobis. Dorycnium Monspeliensium. Ad. Lob. Eugd. Trifolium album angustifolium floribus veluti in capitulum congestis, C. B. P. Haec Lotus multis siliculis subrotundis in cimis ramorum exit copiose in agro Salmanticensi & aliis plurimis Hispaniae locis, secundum vias communes, & in incultis etiam. Meminit Carolus Clusius se in agro Narbonensi vidisse frequentissimam, etiam non modo circa Viennam Austriae, sed & plerisque Pannoniae locis; calidiore tamen regione magis incana conspicitur. Floret Maio & Junio; semen valvulis hiantibus exit Julio & Augusto: tardius apud nos septentrionales floret, & consequenter tardius semen ad maturitatem perducit. Quot quot erant tempore Clusii Salmanticae rei herbariae studiosi, Dorycnium vocabant, atque eodem etiam nomine ante multos annos apud Monspelianos donata fuit, unde à natalibus communibus Hispaniae & Monspeliensis agri dicitur à Parkinsono Dorycnium Monspeliense & Hispanicum.
  • 16. Lotus [...] incana flore majore viridi, nobis. Dorycnio congener planta, Clus. Hist. Equitando per Hispaniam in Regno Valentino & quibusdam Baeticae locis hanc Loti speciem florentem sibi obviam habuit Car. Clusius. De Natalibus seu Loco & Tempore & Nominibus ha­rum omnium Lotorum satis supra dictum. Vide app. ad Legumina.
TEMPERAMENTUM & VIRES.

Lotus corniculata glabra seu sativa Matth. Lugd. nobis. 11m• supra citata facultatem evidenter astringendi possidet, est enim frigida & sicca natura sua; idcirco inflammationibus utilis & omni­bus quae reprimi & refrigerari desiderant; adhibetur saepe illitione ad viscerum fervidorum ma­teriam concoquendam in tertianis not his ex floribus oleo imbuto, quod etiam oculis maxime con­ducit. Loto hac Pharmacopaei Galli utuntur aeque tuto ac Meliloto vulgari officinarum vulgo dicta.

HALLUCINATIONES CASP. BAUHINI Aliorumque Authorum.

LOtus pentaphyllos siliquosus villosus, C. B. P. pag. 332. col. 1. pl. ix. Oxytriphyllum alterum Scribonti Largi, Ad. Lob. & Icon. Male adhibetur Oxytriphyllum alterum Scribonii pro synonymo hic, cum Oxytriphyllum alterum Scribonii Ad. Lob. sit synonymum Loto haemorrhoidali Parkinsoni, sicut fi­gura Lobelii & Parkinsoni indicat: nam Lotus hae­morrhoidalis Park. & Oxytriphyllum alterum Scri­bonii indicat plantam multo minorem & incanam, seu incana lanugine obductam; at Lotus pentaphyl­los siliquosus villosus indicat Lotum Lybicam Dal. in Hist. Lugdunensi, cujus figura, si pilis scateret, optime referret Lotum [...] frutescentem hir­sutam albam (à flore) majorem latifoliam siliquis tenuioribus & longioribus nobis sic dictam, & Lotus haemorrhoidalis seu Trifolium haemorrhoidale Park. Oxytriphyllum alterum Scribonii Ad. & Icon. Lob. optime exprimit (à figura ab utroque praedicto au­thore exhibita) Lotum [...] frutescentem incanam albam siliquis curtis crassioribus, nobis, quae omnino siliquae optime referunt venas haemor­rhoidales caecas, unde ei nomen.

Pag. 332. col. 2. pl. 11. Lotus siliquis Ornithopo­dii, C. B. P. Lotus peculiaris siliquosa, Cam. Huic synonymum adfert Casp. Bauhinus Lotum silvestrem Dioscoridis Ponae. Longe fallitur; nam Lotus pe­culiaris siliquosa Cam. folia habet triplo latiora & longiora, deinde siliquas multas simul congestas cur­vas, tumidas ubi apparent semina; Lotus autem sil­vestris Dioscoridis Ponae folia sua terna habet exi­gua, deinde binas siliquas tenues, planas, erectas, quae indicant binas hasce Lotos esse duas distinctas species, uti supra monstravimus. Consule Icones utri­usque à nobis allatas.

P. 332. col. 1. pl. ix. Oxytriphyllum alterum Scri­bonii Largi, Ad. & Icon. Lob. Inquit ibidem Casp. Bauhinus an Lotus silvestris ex codice Caesareo, Dod. Lugd. Primo Lotus silvestris ex codice Caesareo Dod. Lugd. toto caelo differt ab Oxytriphyllo altero Scri­bonii Ad. & Icon. Lobelii, cum siliquis tum folio­rum structura, ut evidentor apparet ex intuitu du­arum plantarum Iconum, ergo nullus relinquebatur dubitandi locus Casparo Bauhino. Secundo, Lotus silvestris ex codice Caesareo est Trifolium solummodo, non Lotus, quia terna tantum folia gerit in extre­mitate sine duobus appensis exortui pediculi; ergo cum non polleat conditionibus requisitis ad Lotum constituendam, non debet appellari Lotus, multo mi­nus dubitando associari Oxytriphyllo alteri Scribo­nii Ad. & Icon. Lob. à quo longe distat suis partibus essentialibus.

Pag. eadem col. 2. pl. iv. Lotus pentaphyllos ve­sicaria, Trifolium vesicarium sive Halicacabum, Cam▪ Trifolium vesicarium, Prosp. Alpin. de Exot. Inepte dicitur Trifolium cum nullatenus sit Trifolium à nu­mero foliorum; secundo non est Lotus, quia nec folia, nec capsulas seminales Loti modo disposita habet; sed cum & folia & capsulas seminales Anthyllidis more gerat, debuit Anthyllis denominari, non solum à fo­liorum dispositione, sed & à fine ultimo, id est à modo florendi, & capsulas seminales producendi, sicut nos in capite sequenti praestabimus.

LEGUMINA Papilionacea siliquis bivalvibus curtis vesicae in­clusis & sine vesica.

LOTO AFFINIS SEU ANTHYLLIS LEGUMINOSA BIVALVIS Vesicaria & rotunda sine vesica.

CAPUT XIV.

LOto herbae siliquosae pentaphylleae subjungemus immediate Anthyllidem leguminosam, Loto valde affinem foliorum dispositione; nam sicut Lotus quina gerit folia, terna in extremitate pediculi, & bina ad appositionem pediculi cum caule, ita Anthyllis bis bina, aliquando bis terna gerit, hinc inde costae mediae binis aut ternis è regione adhaerentibus, im­pari latiore, ampliore multo, costae extremum claudente. Flores papilionacei & Loto & herbae Anthyllidi leguminosae pari jure conveniunt; semina utriusque, aliorum Leguminum more, Pisum, Viciam, aut Fabam resipiunt masticata: at soli inter Legumina Anthyllidi proprium est producere siliquas bivalves, vesicae hirsutae aut incanae inclusas; alioquin siliculas sine vesica, bicapsulares, tricapsulares, aut quadricapsulares, de quibus infra in particulari uniuscujusq Anthyllidis leguminosae explicatione diffusius dicemus: addidimus leguminosam, distinctionis gratia, quia Anthyllis vox est ambigua admodum apud Botanicos, ut clare in­fra patebit. Anthyllis leguminosa est vel vulgaris nostras, quae variat flore luteo, albo & purpureo; nec perfecte albus, aut purpureus flos hujus jure dici potest, sed extremo floris albescente aut purpurascente reperitur: vel est peregrina, eaque vel Hispanica, Cretica, aut Helvetica; de his omnibus infra patebit in declaratione sive explicatione singularum spe­cierum.

Pars TABULAE XVII.
  • [Page 181]Loto affinis Anthyl­lis leguminosa dicta
    • Vulgaris flore
      • 1. Luteo, nobis.
      • 2. Albo, nobis.
      • 3. Purpurascente, nobis.
    • Peregrina
      • 4. Hispanica, Park. Trifolium vesicarium, Prosp. Alpin. de Exot.
      • 5. Siliquis hirsutis circinatis, C. B. P. Auricula muris, Cam. J. B. Chabr.
      • 6. Cretica falcata, Park. Trifolium falcatum, Prosp. Alpin. de Exot.
      • 7. Helvetica foliis clypeiformibus, nobis. Astragaloides Hel­vetica, Park.
Explicatio partis Tab. 17.

1. LOto affinis vulneraria pratensis, C. B. P. Vulneraria rustica, J. B. Chabr. Gesn. Hort. Anthyllis leguminosa, Lob. Clus. Hist. & Pan. Authyllis Lenti similis, Dod. An­thyllis prior, Lugd. Hujus radix longa, recta, lignosa, sapore leguminoso: caules dodran­tales, teretes, tenues, hirsuti, nonnihil rubentes: folia pinnata seu alata, Galegae aemula, pinguiuscula, inferne hirsuta modiceque canescentia, superne ex luteo virentia, sapore sub­dulci & subacri, at quae externis floribus subjecta folia sunt lata, digitata, oblonga, mem­branea: flores in ramulorum fastigio glomerati, luteoli, odore nullo excellente, quorum sin­guli ex vesicula argentea lanuginosa seu villosa emicant parvi, petalo supremo seu vexillo sic nobis dicto, reflexo; sub quo lateralia duo parva quartum minimum, rostrum stamina lu­tea continens, amplectuntur: flore est inquam luteo, rarius albo; ex Gothardo hanc vulne­rariam pratensem habuit Car. Clusius. Passim flore luteo conspicitur; post flores evanidos succedunt singulis siliculae bivalves, villosae aut incanae; in quibus singulis semina bina, terna includuntur, quin & siliquae ipsae vesicâ argenteâ, incanâ seu villosâ integuntur, atque haec nota huic soli generi intermedio Leguminum est peculiaris, ipsumque genus particulariter distinctum constituit.

2. Loto affinis hirsuta herba flore suaverubente, C. B. P. Lotus latifolia Dalpii. Hist. Lugd. Anthyllis leguminosa purpurascente flore, Clus. Hist. & Pan. Semina hujus accepit ante mul­tos annos Carolus Clusius à clarissimo viro Alphonso Pancio, quae plantam jam describen­dam Carolo Clusio produxere. Radice est tenui, modice fibrata: foliis multis humi qua­quaversùm jacentibus, quae ex multis aliis foliolis constant inaequaliter dispositis, suprema parte grandioribus & latioribus: caule dodrantali flores multos sustinente, priusquam ap­periantur subrubentes, cum reclusi sunt luteos: semen fert parvum in brevibus siliquis, qua­rum singulae vesicae includuntur ut superioris. Quidam plantam hanc Anthyllidem majo­rem vocant.

3. Loto affinis major, Anthyllis vesicaria Hispanica, Park. Trifolium vesicarium, Prosp. Alpin. de Exot. Loto affinis Halicacabum seu vesicarium Trifolium, Cam. Hort. Halicacabum seu vesicarium Trifolium, J. B. Chabr. Multis abhinc annis nata est haec planta ex seminibus Prospero Alpino missis, humi sparsim procumbens, quae folia producit binatim hinc inde a­lata seu è regione opposita, ad extremum costae mediae provenit quintum triplo aut quadruplo majus & longius caeterarum Anthyllidum leguminosarum folio extremo, omnia praedicta folia albicant lanugine quadam levi, inter quae protruduntur cauliculi crassi, cavi, hirsuti, è medio foliorum & ex capite superiore radiculae; atque ex summis caulium alis oriuntur pediculi unciales, sustinentes quinas, senas, nunc plures, nunc pauciores vesicas oblongas, hirsutas, in extremis ad acutum vergentes, inque earum extremis tanquam in calyce apparent flosculi papilionacei, luteopallidi aut potius ochroleuci, aliquid carnei coloris mixti praeferentes; in quibus singulis vesiculis latent singulae siliquae bivalves, continentes bina aut terna semina compressa, satis crassa pro plantae tenuitate, ejusdem fere gustus cum Foenugraeci aliorumve Leguminum seminibus.

4. Loto affinis siliquis hirsutis, circinatis, C. B. P. Auricula muris, Cam. Hort. Auricula [Page 182] muris Camerarii, J. B. Chabr. Ad Anthyllidis leguminosae genus pertinet etiam haec planta­quam Auriculae muris nomine proposuit Camerarius, radice nixam parva, colore buxeo, sa, pore dulci, ex qua caules pedales numerosi satis, supini, in terram reclinantes, teretes, hir­suti: folia alternatim 8. caulibus exeunt mediocriter crassa, rigidiuscula, tactu aspera, & pilosa, pinnata, eo quidem ordine ut extimum impar sextuplo fere singulis foliis, conjugatim in costa media dispositis, majus sit, principio angustiore, medio ampliore, denique in mucro­nemdesi nens: sapor iis aliquantulum fervidus: flores papilionacei sunt quemadmodum in Leguminibus aliis, parvi, crocei, hirsutis viridantibus foliolis circumsepti: siliquae latae, compressae, similes Medicae lunatae, sed paulo minores, sibi invicem junctae & in se convo­lutae, hirsutae virides adhuc, semen figura renis claudunt, altera parte gibbosum, altera si­nu sculpto cavum.

5. Loto affinis Anthyllis falcata Cretica, Park. Trifolium falcatum, Prosp. Alpin. de Exot. Haec Anthyllis falcata admodum est, versus radicis caput foliosa; folia enim longa, lata, ro­tnnda & aspera, ex albo nigricantia, dense & confertim humi procumbunt, quae ex tenui ex­ortu in latitudinem semipollicarem versus extremum desinunt obliquè seu semicirculariter: cauliculos ex radice protrudit plures, graciles, longos, humi stratos, oblique actos, quo­rum geniculis terna aliquando, nunc quina adnascuntur folia, terna superius simul juncta & bina inferius, quae cingunt caulem: flosculi sunt lutei, aut ex albo pallide lutei, fastigiis cauliculorum insistunt, papilionacei; quorum singulis succedunt siliquae membranaceae, bival­ves, in margine fimbriatae & sinuatae, exterius circinatae, unguis humani magnitudine, ro­tundae, simul junctae, unum eundemque exortum è caulis summo habentes: nititur haec plan­ta radicibus parvis & tenuibus.

6. Loto affinis Anthyllis Helvetica foliis clypeiformibus, nobis. Astragaloides Helvetica, Park. Haec Anthyllidis species nil habet affine cum Astragalo ex doctrina nostra universali, non obstante denominatione Parkinsoni, cauliculos profert triunciales nudos, in quorum cimis nascuntur flores papilionacei, plures in spicam congesti Anthyllidis vulgaris more, sed mul­to pauciores, quibus singulis succedunt siliquae singulae, vesicis membranaceis inclusae aliarum praedictarum Anthyllidum itidem more, ut conjectura probabili nobis apparet ex foliis cly­peiformibus, singulatim provenientibus ex radice, longisque pediculis innitentibus, ut cernere licet in figura à nobis exhibita (versus finem Tab. 21.) ex Parkinsono mutuata, qui descri­ptionem imperfectam & mancam offert, nec siliquarum earumve constructionis meminit, sine quibus impossibile est determinatu ad quod genus intermedium debeat reduci quae­vis planta.

LOCUS & TEMPUS.
  • 1. Anthyllis leguminosa vulgaris passim flore luteo conspicitur in aridis & sabulosis agris & ad margines arvorum neglectorum. Floret Maio & Junio; & versus aestatis finem semina sua per­ficit. Anthyllidem flore albo ex Gothardo habuit Car. Clusius.
  • 2. Anthyllis leguminosa flore purpurascente, Clus. Hist. Ex montibus supra Apenninum in pratensi­bus quibusdam Junio, collectam, flore sanguineo vel rubro, attulit Cherlerus Johannis Bauhini ge­ner. Floret eadem tempestate anni cum priore vulgari.
  • 3. Anthyllis Hispanica vesicaria, Park. Trifolium vesicarium, Prosp. Alpini. Ferrandes Impera­tus semina hujus plantae nomine Trifolii vesicarii ad Prosp. Alpinum misit.
  • 4. Anthyllis dicta Auricula muris, Cam. Hort. Floret mense Augusto & semina Septembri perficit. In Creta sponte provenit, unde ejus semen Thymi [...] (id est Thymi capitati) semini immixtum delatum fuit & Camerario communicatum. In Salamina insula prope Athaenas provenit teste D. Georgio Wheeler in Peregrinationibus suis Asiaticis.
  • 5. Anthyllis falcata Cretica, Park. Natales indigitat nomen ipsum: floret eadem anni tempestate cum priore, scilicet Auricula Muris Camerarii.
  • 6. Anthyllis leguminosa Helvetica foliis clypeiformibus, nobis. Astragaloides Helvetica, Park▪ re­perta fuit in Montibus Helveticis: floret eâdem tempestate anni cum duabus praedictis.
TEMPERAMENTUM & VIRES.

Loto affinis vulneraria pratensis, C. B. P. Anthyllis leguminosa, Lob. Clus. Hist. Anthyllis prior, Lugd. Hist. Vulneraria rustica, J. B. Chabr. Hanc denariorum 4. pondere epotam cum vino albo [Page 183] urinae difficultatibus & renibus plurimum prodesse scribit Dioscorides: tritam vero cum rosa­ceo & lacte uteri inflammationes emollire impositam; vulvis utilissimam torminibusque & secun­dinarum morae, in vino potam, refert Plinius. Galenus utramque Anthyllida modice siccare ait. De nominibus satis supra dictum.

HALLUCINATIONES CASP. BAUHINI Aliorumque Authorum.

PAg. 332. col. 2. pl. 1. Loto affinis Aegyptiaca, C. B. P. Absus, Alpini. Nec habet folia, multo mi­nus flores aut capsulas seminales Anthyllidis, aut Loto affinis, ergo non est Anthyllis leguminosa, nec Lotus, à foliorum aut capsularum structura; est enim planta heteroclita, ergo male inter Loto affines plantas à Casparo Bauhino locatur.

TRIFOLIA pentapetala acida.

TRIFOLIUM PENTAPETALUM ACIDUM SEU ACETOSUM, Oxys seu Oxytriphyllum.

CAPUT XV.

O [...] quibusdam dicitur ab acido sapore & forma Trifolii: Oxys Plinio l. 27. c. 12. folia terna habet. Dicitur etiam nobis Trifolium acidum pentapetalum à quinario numero pe­talorum in floribus.

Pars TABULAE XVII.
  • Trifolium pentapetalum acidum seu acetosum
    • 1. Vulgare
      • Flore
        • Albo.
        • Purpurascente.
    • Corniculatum luteum
      • 2. Minus repens & procumbens, nobis. Oxys Pli­niana, Gesn. Ad. & Icon. Lob.
      • 3. Majus rectum Indicum seu Virginianum, no­bis.
Explicatio partis Tabulae 17.

1. TRifolium acetosum vulgare, C. B. P. Trifolium acetosum, Fuch. Dod. Lugd. Eyst. Oxys Pliniana, Gesn. Ad. & Icon. Lob. Oxys alba, Tab. Ger. Haec est herba hu­milis, cujus pediculi è radice exeunt tenues, quibusque singulis terna insident foliola exi­gua, tenuia, etiam pallide virentia, sapore acida; atque eorum singula cordis effigiem qua­dantenus referunt: flores in brevibus pediculis oriuntur & inter folia ex radice orta prosi­liunt, candidi ut plurimum, aliquando purpurascentes, pentapetali; quos sequuntur capi­tula Ochri fructui paria, pentagona, & quinque loculamentis distincta, in quorum singulis plurima semina minuta latent: radix tenuis, obliqua, ruffa, & diu vivens. Trifolium ace­tosum & Oxys dicitur ab aciditate; in officinis etiam panis cuculi nominatur, quod vel cu­culus avis eo vescatur, vel quod hoc erumpente ac florente cuculus appareat vocemque edat, quo etiam tempore Alleluja in templis cani consuevit.

2. Trifolium acetosum corniculatum luteum, minus, repens, & etiam procumbens, nobis. Oxys flore flavo, Clus. Hist. & Hisp. Oxys lutea & corniculata repens, Lob. Lugd. Ad Trifoliorum classem, sed non Leguminosorum pertinet elegans haec plantula, quae ramulos dodrantem pedis longos, imo breviores aliquando, graciles, rotundos, rubentes, nodosos, per terram procumbentes, & subinde ad singulos nodos seu genicula radices agentes, novosque surcu­los & ramos proferentes: folia illi Oxydis vulgaris, terna in singulis petiolis, cordata e­tiam, sed minora & magis pallide virentia, acidi saporis, quae sub vesperam & ingruente [Page 184] imbre complicantur & veluti in umbonis cujusdam figuram coeunt: (hoc Trifoliis legumi­nofis, uti superius dictum, cum Trifoliis hisce acetosis est commune) flores in oblongis pe­diculis terni aut quaterni simul nascuntur, quinis petalis stellatim decussatis conspicui, vul­garis supra descripti minores, slavi coloris, quibus fatiscentibus succedunt cornicula ob­longiora, mucronata, semiuncialia & seminibus ruffis & exilibus plena; quae quinis locula­mentis seu regionibus distincta, per maturitatem flavescentia (dehiscentibus corniculis ipsis) exsiliunt, & sparsim per terram strata repentes novellas plantulas, insequente anno flores & semina prolaturas, generant: radix tenuis & capillata seu fibrosa diu rependo durat, atque in multos annos ex eadem radice semina renovat, quin & semine maturo siliquae praedictae quinque loculamentis distinctae, tactae illico contrahuntur fundentes semina, ex quibus affa­tim procreantur plantulae novellae.

3. Trifolium acetosum corniculatum luteum majus rectum Indicum seu Virginianum, nobis. Hujus cauliculi recti sunt, seu rectà ascendunt ad pedalem altitudinem: folia, flores, & corni­cula seu siliquas pentagonas, prioris aemula, sed majora fert, Oxyos luteae praedictae minoris repentis quoad omnes suas partes multo majora. Deinde haec est peregrina seu exotica planta, repens itidem radice, non autem caulibus procumbentibus, sed rectis donata; unde specifice distinguitur à minore nostrate repente, supra explicata, juncta amplitudine seu magnitudine partium.

LOCUS & TEMPUS.
  • 1. Trifolium acetosum vulgare album & purpureum, nobis. Oxys Pliniana, Gesn. Hort. Ad. Lob. Nascitur in locis silvosis humidioribus atque umbrosis, juxta arborum vetustarum seu annosa­rum radices saepe, aquosa & subinde petrosa amat loca; passim in Germania utraque, Gallia, Italia, Anglia, Belgioque, in silvis & humidis umbrosis satis frequens; Aprili & Maio floret, cui semen cito post succedit.
  • 2. Trifolium acetosum corniculatum luteum minus repens & etiam procumbens, nobis. Oxys flavo flore, Clus. Hist. In umbrosis circa Hispalin locis nascitur: olim similem vidisse meminit Clu­sius ad moenia urbis Monspelii. Nos frequentem satis hanc Oxim luteam repentem in saxosis & squalidis circa Nanetem locis, sponte provenientem observavimus (dum eò profecti ut oram maritimam Armoricae inviseremus, atque omnes plantas maritimas, cùm in continente, tum in In­sulis eidem adjacentibus examinaremus, saltem quae nobis in conspectum sese dedere, ut cum vi­vaces ipsas, tum annuarum semina, in hortum Blaesensem inferremus;) hoc nobis in mandatis datum anno Dom. 1658. à serenissimo Principe Gastone Franciae Gallorum Regis patruo, cu­jus horti supellectilem numerosam tunc temporis mirabar, dum (Tyrocinio in medicina Parisiis facto) Serenissimo praedicto Principi in hirciscundis & trutinandis diversarum plantarum spe­ciebus operam darem. Magnifici Gastonis opus certe mirandum invisentibus & intelligentibus nunquam satis & plene laudandum apparuit, cujus aliquot abhinc annis catalogum exhibui: nunc totius Europae, cum aliquot Asiaticis, Africanis, & Americanis plantis penum integrum vegetabilium omnium in medium proferre decrevi, ut observent posteri, in arte docti, nos omnes omnium generum plantas ad methodum veram & genuinam reduxisse: ivi prae, sequantur alii mea vestigia, nec imposterum in tenebris cimmereis, id est summa confusione, versabuntur.
  • 3. Trifolium acetosum corniculatum luteum majus rectum Indicum seu Virginianum, nobis. Se­mina hujus ex America & Virginia multisque Insulis iis proximis, ditioni serenissimi D. D. nostri Caroli secundi subjectis, paucis abhinc annis habuimus. Floret eodem tempore (saepe tardius) cum priore minore luteo repente, atque sub finem aestatis utrumque hoc Trifolium corniculatum semina perficit, eaque longe & late satis sparsim projicit, quibus singulis annis sese utrumque propagat.
TEMPERAMENTUM & VIRES.

Trifolium acetosum vulgare datur ad stomachum dissolutum, beneficio cujus restituitur ad tonum suum, edant qui enterocelen habent. Temperiem frigidam & siccam Oxys habet, putridis ac fae­tidis oris ulceribus medetur, sitim arcet, atque eadem quae Oxalis seu Acetosa potest.

NOMINA.
  • 1. Trifolium acetosum vulgare, C. B. P. Trifolium acetosum, Brunf. Dod. Matth. Lugd. Trifo­folium [Page 185] acetosum, Calabris Juliola (ridicule Barbari corrupere in Alleluja; Scalg. in Theoph. de Causis) Oxys, Fuch. Tur. Cam. Alba, Tab. Ger. Oxys Pliniana, Gesn. Hort. Ad. Lob. Oxytriphyl­lon, Trag. Panis cuculi, Brunsf. Alleluja, Lacun. Lon. Lujula, Fracast. Variat colore floris, fl [...]s communiter lacteus est, rarius purpurascens, unde Oxys seu Trifolium acidum flore albo & pur­purascente, Eyst.
  • 2. Trifolium acetosum corniculatum luteum minus repens simul & procumbens, nobis. Trifolium acetosum corniculatum, C. B. P. Trifolium acetosum flore luteo, Cast. Eyst. Oxys flore flavo, Clus. Hist. & Hisp. Dod. Tab. Oxys, Caes. Ger. Oxys lutea corniculata repens, Lob. Icon. Lugd.
  • 3. Trifolium acetosum corniculatum luteum majus rectum Indicum, nobis.

TRIFOLIA Pentapetala Fragifera seu Fragaria vesca, & minime vesca.

§ 1. TRIFOLIUM FRAGIFERUM, seu FRAGARIA VESCA.

CAPUT XVI.

FRagaria à fragro, id est odorem reddo, dicta videtur: [...] Apulei censetur: inter Penta­phylla flore albo (nos potius pentapetala intelligeremus, cum ternis tantum Fragaria do­netur foliis, at numero petalorum convenit Fragaria cum Pentaphyllo & Heptaphyllo.) Di­oscoridem intellexisse volunt: & quia Mora terrestria Servio dicta fuere, sunt qui ad Chamaeba­tum referant. Plinio l. 25. c. 9. Fraga. Rubus Idaeus non spinosus quibusdam.

Genera: alia montana & silvestria, in montibus & silvis nata: alia sativa, quae in hortis culta, fructus magnitudine, figura oblonga, rotunda, & colore rubro & albo variat.

Pars TABULAE XIX.
  • Trifolium pentape­talum fragiferum seu Fragaria—
    • Fragifera seu vesca
      • 1. Vulgaris minor
        • Fructu
          • Rubro. ☉
          • Albo. ☉
          • Medio inter rubrum & album. ☉
          • Toto subalbido. ☉
          • Bis in anno maturo. ☉
          • Phoeniceo, duplice serie petalorum in flore, nobis. Fragaria Anglica flore semi­pleno, Jacob. Zanoni. ☉
      • Hortensis major
        • 2. Parvi Pruni magnitudine, Eyst. ☉
        • 3. Virginiana fructu coccineo, nobis. ☉
        • 4. Flore herbaceo, fructu spinoso, nobis. Fragaria arborea flore herbaceo, Jacob. Zanoni. ☉
    • Sterilis seu minime vesca
      • 5. Hirsuta minima incana, nobis. Fragaria silvestris minime ve­sca seu sterilis, Icon. Lob. ☉
      • 6. Sericea seu incana, nobis. Incana seu Pentaphylli effigie, an Leucas Dioscoridis, Ad. Lob. ☉
      • 7. Helvetica nana flore luteo, nobis. Helvetica nana, Park. ☉

Fragaria pro nota generica hanc habeto, quod florem producat pentapetalum; hoc ipsi cum Pentaphyllo aut Heptaphyllo in genere est commune, at ex calyce florum prove­niunt Fraga, sive rotunda, sive longa, rubra sive alba, ex pluribus quasi vesiculis conflata & arcte sibi invicem conjuncta, cum pulpa aquea dulci, & ori grata, & eo nomine Fragaria vesca à Fragaria non vesca, & à Pentaphyllo seu Heptaphyllo & Pentaphylloide (quippe se­mina arida sine pulpa aquea in calyce gerunt) distinguitur; deinde folia producit hir­suta, rugosa, ternatim juncta pediculi extremo, quod non cernere licet in Pentaphyllo seu Heptaphyllo & Pentaphylloide.

Explicatio partis Tab. decimaenonae.

1. FRagaria vulgaris, C. B. P. Fragaria fructu rubro, Eyst. Fragaria, Matth. Trag. Fuch. Dod. ut. Gesn. Hort. Lob. Icon. Lugd. Ger. Inter herbaceos fructus Fraga quoque lo­cum obtinent, quorum herba pediculos tenues & hirsutos, quandoque lanuginosos à radi­cibus promit, quorum alii folia, alii flosculos proferunt, deinde à caulibus, eorumque ge­niculis fibras quasdam proserpentes demittunt in terram, quibus seipsam multiplicat: fo­lia autem in uno pediculo terna, oblonga, lata, per circumferentiam serrae modo incisa, su­perius virentia, hirsuta, aspera & rugosa, inferius albicantia, quorum singula majora & latiora quam Pentaphylli folia: flores plurimi ab uno pediculo exeunt albidi, pentapetali; multis staminulis luteis medium floris occupantibus, atque singulos flores singula subsequuntur Fraga granulatim & rotatim seu conglobatim coacervata, exterius granulis exasperata, exiguis Moris quodammodo similia, colore rubentia, quandoque candida, gustu vinoso, sua­via, quorum interior pulpa mollis, humida, & alba, ex multis vesiculis pelliculatis conflata, singulis singulos acinos arillosve, id est grana pusilla in se continentibus, ex quibus satis de novo tota planta individua renascitur: radix diuturna seu vivax, subnigricans, multis fi­bris capillata. Fragaria vulgaris est vel fructu rubro, albo, vel medio inter rubrum & album. Fragaria Anglica duplici petalorum serie, nobis. Haec duplicem aut triplicem habet petalorum seriem in singulis floribus, quibus singulis succedunt Fraga elegantis rubicundi coloris. Na­scitur in silvis opacis, nec non in dumetis, passim in montibus, non raro in collibus & silvis, sed magis proficit in hortis. Fragaria bis fructum ferens, C. B. P. Fragariae genus in Alpi­bus, Caes. Haec in Bargeis Alpibus visa fuit bis in anno fructificans, Vere scilicet & Autumno; ejus fructus modice compressus & striatus est, sapore Rubi Idaei: omnes Fragariae postquam fructum perfecerint, alios cauliculos ferunt tenues ac simplices, quorum cacumina ad ter­ram inclinata radicant & folia producunt, quo modo veluti sobole propagantur. Expetun­tur in cibis Fraga, quorum gratia ubique terrarum in hortis coluntur.

2. Fragaria major fructu parvi Pruni magnitudine, C. B. P. Fragaria magno fructu, Eyst. Haec folia habet majora, rugosiora, hirsutioraque, fructum majorem, parvum Prunum magni­tudine aequantem.

3. Fragaria Virginiana fructu coccineo, nobis. Folia habet majora, glauca, profundius la­ciniata, longis pediculis insistentia & longius latiusque per terram strata: fructum gerit satis magnum, esu gratum.

4. Fragaria major vesca flore herbaceo, fructu spinoso, nobis. Fragaria arborea flore her­baceo, Jacob. Zanoni. Haec folia tergemina profunde serrata vulgaris more habet, sed majo­ra & hirsutiora, seu magis incana; ex meditullio foliorum inferiorum, coacervatim è terra ortorum, protruditur cauliculus rectus, ligneus quasi, & cubitum altus, qui sursum versus dividitur in binos, aliquando ternos ramusculos, umbellatim quasi dispositos, & ex no­dis ramusculorum foliola similia inferioribus quoad figuram gerit, sed minora, quae non obser­vantur sic disposita in Fragaria vulgari: in summis ramusculorum fastigiis proveniunt flo­sculi herbacei, ejusdem quasi coloris cum foliis, in quorum medio producuntur fructus in­ter rubrum & viridem colorem, multis hispidis viridibus pilis scatentes, forma accedentes ad conum, seu potius in figuram coniformem fastigiati sunt.

§ 2. Trifolia pentapetala, seu Fragaria minime vesca.

5. Fragaria sterilis seu minima vesca hirsuta minime incana, nobis. Fragaria silvestris mi­nime vesca seu sterilis, Lob. Icon. Radice nititur satis crassa, cortice ruffo astringente ob­ductâ, multis hinc inde enatis fibris capillatâ; sarmentis vero suis per terram serpentibus, tenu­issimarum fibrarum productione multas denuo radices agens: folia humi fusa habet, tripartita, in ambitu serrata, molli lanugine supra subtusque canescentia, ex hirsutis pediculis duas uncias longis, ad exortum gemina utrinque mucronata membranula eleganter alatis: coliculus teres, hirsutus, uno aut altero folio tripartito stipatus, sextantalis: flosculum sustinet pulchellum, candidum, inodorum, pentapetalum, ex calyculo decem mucronatis, hirsutis folliculis dona­to: in medio staminula plurima; semina ex capitulis, Pentaphylli capsulis omnino simi­libus, (unde neutiquam haec sterilis à Fragifera silvestri differt nisi fructu non pulposo) atque omnino quoad florem & capsulam seminalem & semina convenit cum pentaphyllo & pen­taphylloide [Page 187] proinde pentaphylli species Fragariae sterilis speciebus in hoc capite con­tentis adjunximus. Nascitur in aridioribus & graminosis agrorum & silvarum limitibus, etiam aliquando in humectis pratis reperitur: fructum fert Phoeniceum injucundi saporis.

6. Fragaria sterilis silvestris sericea seu incana, nobis. Incana pentaphylli effigie aut Leu­cas Dioscoridis, Ad. Lob. Fragariae affinis sericea incana, C. B. P. & Prod. Radice est nigri­cante, ex qua folia plura, Fragariae silvestris similia, sed longe minora, unguem humanam vix excedentia, crassa, utrinque incana, molli & sericea lanugine tecta, in tres lacinias usque ad pediculum divisa & superne crenata: ramulos habet breves, reclinatos, fiores sustinen­tes, parvos, luteos, stellatos; quibus capitulum calyce quinquefoliato sustentatum, minutum semen continens, succedit. Hanc à Dom. Albino accepit Casp. Bauhinus, qui eam in Grana­dae saxosis collegit; nos copiose in silvis adjacentibus Pictavio reperimus.

7. Fragaria Helvetica nana, Park. Fragaria minima seu nana flore luteo, nobis. Cauliculis nititur haec curtis, imo cuiuslibet hujus classis brevioribus, vix quatuor uncias excedentibus, quibus tergemina adnascuntur folia, cum cauliculis ipsis humi strata: in summis cauliculo­rum nascuntur flores singulares utplurimum, lutei & majores quam pro proportione plantae; fructum nondum viderat Gesnerus. Provenit in montibus Helveticis. Omnes hae Fragariae species florent ineunte aestate ac ante mediam aestatem fructum perficiunt suum. Nomina satis superque patent supra

TEMPERAMENTUM & VIRES.

Coqui authore Trago ex Fragis pulticulas utilissimas conficiunt, quae ob refrigeratoriam vim inflam­matione laborantibus rectius, quam succus, exhibentur, aqua è fragis distillata praestantissuno est remedio interius quibusvis jecoris & pulmonis aliisque totius corporis inflammationibus si­tique restinguendae; ad eadem fraga ipsa commansa faciunt, aqua fragorum distillata & ra­tione bibita cor confortat, vitia thoracis expurgat, morbum arcuatum discutit, sanguinem pur­gat & emendat. Aqua fragorum ulceribus oris & anginae gargarizatu anxiliatur: eadem faciei ruborem & maculas tollit collutu: ulcera tibiarum hac aqua ablui & purgari debent, linteolis in ea madefactis & semper in illis impositis, nonnulli ad oculos collyria ex fragis con­ficiunt, nam sal illis admiscent posteaque distillant: alii fraga cum sale aeneo vase recondunt ac per triduum cellae vinariae committunt quoad in viridem aquam mutentur, ea postea ad oculo­rum suffusionem utuntur. Succus igitur fragorum expressus ad multa utilis. Fraga­riam calidam & siccam in ordine secundo tradit Fuschius. Alii frigidam & siccam in primo ordine. Fructus inquit Caesalpinus refrigerant & humectant, picrocholis & siticulosis conveni­unt, sed copiosiore cibo caput tentant & inebriant: aqua ex fructibus maturis distillata bi­bitur ad sanguinem contemperandum iis qui scabie & lepra laborant.

FRAGARIAE affines pentapetalae, pentaphyllum seu heptaphyllum.

§. 3. PENTAPHYLLUM seu HEPTAPHYLLUM sive TORMENTILLA. Flore pentapetalo luteo, albo & purpureo, & tetrapetalo luteo.

[...] (quod nomen à numero foliorum habet, item & [...]) Dioscorides l. 4. c. 42. proposuit, cui folia sint Menthae, quina singulis pediculis aliquando septena, raro plura, in ambitu serrata, flores ex candido pallescentes habet, auri aemulos: radice subrubra, oblonga, &c. sic & Theophrasto 9. Hist. 14. [...] ubi Gaza quinquefolium & quinquepetam vertit. Et Plinius l. 25. c. 9. quinquefolium nulli ignotum est. Graeci vocant Pentapetes sive Chamaezelon sive Pentaphyllon.

HEPTAPHYLLON sive TORMENTILLA.

Tormentilla quod radicis pulvis cum aluminis & Pyrethri momento, cavis dentium inditus dentium tormentum sive cruciatum sedet: quam alii Pentaphyllis, alii Bistortis adnumerant: sunt qui Chrysogonum Dioscoridis suspicantur; Heptaphyllon, id est septifolium à quibusdam, à foliorum numero, nominatur.

[Page 188]Pentaphyllum seu Heptaphyllum pro nota generica habet hanc, quod semper quina aut septena producat folia sive sit majus five minus, cujuscunque magnitudinis aut coloris, & quina petala (id est folia in flore:) in hoc convenit cum Fragaria sterili, sicut etiam ca­psula seminali ex 5. foliolis hirsutis compositâ, plurima minuta semina ruffa seu subfusca in sinu continente.

Pars TABULAE XIX.
  • Pentaphyllum seu Heptaphyllum
    • Majus rectum
      • Luteum
        • 1. Montanum
          • Flore
            • Majore, nobis. Quinquefoli­um majus Theophrasti, Tab.
            • Minore, nobis.
        • 2. Canadense flore luteo majore folio saturatius virente, nobis.
      • 3. Albopallidum seu flore ochroleuco petalis singulis corda­tis, nobis.
      • 4. Rubrum palustre, nobis. Quinquefolium palustre, Cam.
    • Minus
      • Rectum flore albo
        • 5. Subtus incanum, nobis. Pentaphyllum album, Matth.
        • 6. Hirsutum, nobis. Quinquefolium alterum flore albo, Clus. Hist.
      • Procumbens flore luteo
        • 7. Vulgare radiculas emittens ex geniculis, nobis. Pen­taphyllum vulgatissimum, Park. Quinquefolium 1. Clus.
        • 8. Incanum radiculas in terram demittens, nobis. Quin­quefolium 3. Clus. Hist.
        • 9. Lanuginosum radiculas ex geniculis in terram demit­tens, nobis. Quinquefolii 4ti 1a species, Clus. Hist.
        • 10. Magis villosum foliis profundius serratis, nobis. Quinquefolium 4ti 2da species, Clus. Hist.
        • 11. Foliis profunde sectis subtus argenteis, nobis. Quin­quefolium Tormentillae facie, Ger.
        • Tetrapetalo
          • 12. Viride, radiculas in terram demittens, nobis.
          • 13. Tormentilla, nobis. Tormentilla vul­garis, Park.
Explicatio partis Tab. decimaenonae.

1. PEntaphyllum seu potius Heptaphyllum majus luteum montanum flore majore, nobis. Quinquefolium majus Theophrasti, Tab. Quinquefolium alterum vulgare, Dod. Pen­taphyllum majus erectum, Cam. Park. J. B. Chabr. Huic sunt caules cubitales & altiores, plures, duri, rigidi, recti, teretes, subrubentes, villosi circa summum, in aliquot alas modo longas, modo breves divisi: folia hirsuta Alceae fere aemula, variante divisura quintuplici, septuplici, singulis segmentis profunde serratis: flores odore Agrimoniae, quinis petalis ob­tusis constantes, colore luteo pallido, nunc intensiore, nunc dilutiore, albo interdum; sin­gulis floribus deciduis succedunt capsulae calyculatae, in margine plurifariam divisae, in qua­rum fundo continentur plurima minutissima semina rotunda, fusca aut subruffa: flore est aliquando majore, aliquando minore; folia etiam gerit majora, minus laciniata, aliquando minora & magis laciniata.

2. Est & Canadense humilius cujus folia saturatius virent, flosculos magnos luteos & consequenter capsulas majores aliorum more gerit.

3. Pentaphyllum sen Heptaphyllum albopallidum seu flore ochroleuco petalis singulis cordatis, nobis. Haec Heptaphylli species est humilior, cujus folia sunt dilutius virentia, hirsutiora; & flores sulphurei seu albopallidi sunt coloris cum deliquio cordis forma in me­dio uniuscuiusque petali.

[Page 189]4. Pentaphyllum seu Heptaphyllum majus rectum rubrum palustre, nobis. Quinquefolium palustre, Cam. Hort. Eyst. Pentaphyllum vel potius Heptaphyllon flore rubro, J. B. Chabr. Pentaphyllum palustre, Lob. Icon. Ger. Pentaphyllum rubrum, Lugd. Hist. Quinquefolium palustre sive aquaticum, Tab. Hoc Pentaphyllum seu Heptaphyllon palustre rubrum valde prolixas habet radices, foecundo reptatu luxuriantes, rubentes, lignosas, fibris capillatis aliquot donatas: folia habet quma aut septena Pentaphylli vulgaris, non eo ordine sita, sed in alis separatis disposita, subtus incana, hirsuta, suprema parte viridantia, profunde per ambitum serrata, pediculo non admodum longo nixa, quorum unum in vaginam amplam degenerat, caulem amplectentem: caulis flores gignit magnos, amplos, rubentes, ex quinque vulgariter, nonnunquam sex petalis compositos, cum concoloribus apicibus & turbinato capitulo, Fragariae sterilis aemulo.

5. Pentaphyllum minus rectum subtus incanum flore albo, nobis. Pentaphyllum majus flore albo, Eyst. Pentaphyllum album, Matth. Ad. Lob. Pentaphyllum seu Quinquefolium 1. Clus. Hist. & Pan. Quinquefolium silvaticum majus flore albo, Ger. Quinquefolium majus candidum, Fuch. Quinquefolium album majus alterum, C. B. P. Hoc folia habet multa, Quin­quefolio vulgari similia, in quinque partes usque ad pediculum divisa, in ambitu minime serrata ut illa, sed extremis duntaxat oris, subtus incana lanugine pubescentia, gustu initio gummoso & emplastico, deinde nonnihil amaricante: aliquot sub his oriuntur cauliculi exi­les, & tenues, dodrantales & surrecti, in summo ternos & quaternos flores proferentes, Pentaphylli vulgaris similes, sed prorsus albos, quibus excussis apparet calyx lanugine ob­ductus, semen continens planum Ranunculi fere aemulum, in rudimentum Fragi congestum: radix crassiuscula, nigricans, in ambitu sese diffundit, & multis fibris donatur.

6. Pentaphyllum minus erectum hirsutum flore albo, nobis. Quinquefolium minus alte­rum flore albo, Clus. Hist. & Pan. Hoc ex eadem radice, quae nigra est, multos cauliculos proferre solet, foliolis hirsutis, secundum radicem confertim nascentibus, forma superioris similibus onustos, graciles non humi fusos seu procumbentes, sed rectos, & summo fastigio multos flosculos prioris similes, albos; estque superioris species, sed per omnia minor.

7. Pentaphyllum minus procumbens flore luteo vulgare radiculas emittens ex geniculis, nobis. Pentaphyllum vulgatissimum, Park. Pentaphyllum sive Quinquefolium vulgare repens, J. B. Chabr. Quinquefolium majus, Dod. Quinquefolium, Ger. quinquefolium majus, Fuch. Lugd. Pentaphyllum Dioscoridis, Tab. Hoc non secus ac Fragaria flagellis suis cubitalibus, teretibus, hirsutis & rubentibus serpit: folia minora Fragariae, quinquepartita, magna, hir­suta, singulis segmentis in ambitu altis incisuris serratis donata, pediculis quadrantalibus innixa, gustu viscido: flores Potentillae, lutei, quinque petalis constant, latiusculis apici­bus in medio croceis, quinque foliis virentibus, in singulis pediculis palmo longioribus in­sidentibus; capsulae superveniunt exiguae, minutis seminibus repletae, quae, cum pericarpio spoliantur, acetabulo florem tegente proteguntur: radix longa crassitudine culmi, colore rubro, sapore astringente & exsiccante, exsiccata quadrata evadit, quod notatu dignum, adde quod clemata ejus adeo avide terram appetunt, ut visa fuerint descendere à summo muro secus eundem spacio 8. pedum & amplius quaerentia terram, at (que) in eadem reperta, ibidem radicantia.

8. Pentaphyllum minus incanum Alpinum flore aureo radiculas in terram demittens, no­bis. Quinquefolium Alpinum repens aureum, C. B. P. Quinquefolium 3. Clus. Hist. & Pan. Minus hoc Quinquefolium ex radice fibrosa & nigricante ramos promit, humi se spargentes & subinde alias oblongas fibras agentes; qui rami summo capite multa folia proferunt, Pentaphylli vulgatioris fere similia, in quinque profundas incisuras divisa (quarum singulae instar vulgaris Quinquefolii per oras serratae sunt) molliora tamen, aliquantulum incana & splendentia, astringentis gustus; ex horum medio cauliculi exeunt palmares, multifidi, qui pro plantae exilitate satis magnis floribus praediti sunt, eleganti plane & aureo colore, mul­tis intus croceis staminibus: capsula seminalis & semina ibidem contenta, aliorum Penta­phyllorum more in Fragi rudimentum congesta, fusca sunt & exilia.

9. Pentaphyllum minus lanuginosum flore luteo radiculas ex geniculis in terram demittens, nobis. Quinquefolium minus repens lanuginosum luteum, C. B. P. Quinquefolii 4ti 1a spe­cies, Clus. Hist. & Pan. Huic minori Pentaphyllo multa exeunt ab una radice capita ra­mosa, humi fusa, aliquot foliis, Pentaphylli vulgaris & elatioris forma similibus, praedita, hoc est quae quinque foliolis, in ambitu serratis, mollique lanugine pubescentibus, constant, sed non ut illa incanis; gustu initio exsiccante, deinde linguam vellicante; ex iis capitibus prodeunt dodrantales cauliculi, similibus, sed minoribus foliis ornati, gestantes in summo multos [Page 190] flores, luteos, elegantissimos, quinque petalis ut superiores constantes, medium florem occupantibus multis luteis staminulis: semina multa in caput veluti Fragi rudimentum congesta, fusca: radix longa, dura, satis crassa, foris nigricans & tenuibus fibris donata est: sed & rami illi humi fusi plerumque fibras agunt & vicina occupant.

10. Pentaphyllum minus magis villosum flore aureo foliis altius serratis, nobis. Quinque­folium minus repens aureum, C. B. P. Quinquefolii 4ti 2a species, Clus. Hist. & Pan. Est hoc Pentaphyllum minus superiore nono, frequenter humi fusum similiter, cujus cauliculi non virent sed purpurascunt, & graciliores sunt: folia angustiora magis villosa, in oris ma­gis serrata: flores etiam saturatius aurei coloris, caetera conveniunt & prius nonum & hoc.

11. Pentaphyllum foliis profunde sectis subtus argenteis flore luteo, J. B. Chabr. Quinque­folium folio argenteo, C. B. P. Quinquefolium petraeum majus, Tab. Quinquefolium Tormen­tillae facie, Ger. Hujus radix in numerosa capita dividitur, rubens, lignosa, satis crassa, ex quibus singulis caules recti attolluntur, rigidi, robusti, semipedales, lanugine alba penitus ob­ducti, quâ derasâ rubri apparent: folia partim â radice longis pediculis appensa oriuntur, partim ex caule, subtùs penitus incana & villosa, superius viridantia, in quinque primarias lacinias breves divisa, quarum unaquaeque rursus subsecatur: caulis in multos sursum ver­sus dividitur surculos, tenues seu ramusculos exiles, quibus flores insident satis magni pro tenuitate plantae, lutei, è calycibus laciniatis, albidis, lanuginosis itidem, exeuntes.

12. Pentaphyllum minus viride flore aureo tetrapetalo radiculas in terram ex geniculis de­mittens, nobis. Haec Pentaphylli minoris species convenit cum 7. 8. & 9. in hoc, quod cau­liculi ejus per terram strati radiculas fibrosas in terram dimittant, at ab illis differt numero petalorum quibus solummodo accedit sequenti, Tormentilla authoribus dicto: ideo hoc Tormentillae adjunximus propter conformitatem in numero petalorum; & hoc Pentaphyllum & Heptaphyllum Tormentilla dictum aliquando, sed rarissime, ex millibus unum florem pro­ducit pentapetalum.

13. Pentaphyllum aut potius Heptaphyllum flore aureo tetrapetalo Tormentilla dictum, nobis. Heptaphyllum, Fuch. Tur. Lon. Gesn. Hort. Tormentilla silvestris, C. B. P. Tormen­tilla vulgaris, Park. Tormentilla Trag. Matth. Dod. ut. Ad. & Icon. Lob. Lugd. Tab. (cui & consolida rubra) Ger. Eyst. J. B. Chabr. Tormentilla haec oritur ex radice crassa, tuberosa, pollicem magnitudine superante, alias recta, alias in obliquum acta, rubente, fibrosa, seu ex tubere fibras emittente (sapore astringente) ex qua viticulos plures emittit, humi fusos, nonnihil subinde erectos, semicubitum longos, hirsutos rubescentes, tenues, in quibus ex intervallis ad singula genicula exeunt, folia caulem ambientia Pentaphylli more, paulu­lum hirsuta, sed divisura septemplici: flores lutei, parvi, tetrapetali: hoc illi solummodo & Pentaphyllo minori 12mo supra explicato familiare inter Pentaphylla aut Heptaphylla o­mnia hujus classis. In hujus cauliculo observatur aliquando adnatum tuberculum seu tube­rosum excrementum, concretione pomorum quercinorum instar, in cujus antris stabulan­tur vermiculi seu teredines, hoc illi, cum multis aliis diversorum generum stirpibus est com­mune, ut postea clarius innotescet in deductione singularum.

LOCUS & TEMPUS.
  • 1. Pentaphyllum seu potius Heptaphyllum majus luteum montanum flore majore, nobis. Penta­phyllum majus erectum, Cam. Park. J. B. Chabr. Hoc provenit in plerisque Italiae & Galliae Narbonensis locis, circa scrobium & agrorum margines; exit vero in Austriae silvis ac minus humentibus pratis. Quod flore est candido in Apenniuo monte, teste Clusio. Floret Maio & Julio; ac mense Augusto perficit semen. Est & alia hujus varietas minor, cujus folia quina aut septena sunt angustiora & magis denticulata, & est Quinquefolium Theophrasti minus, Tab.
  • 2. Pentaphyllum Canadense minus foliis saturatius virentibus floribus luteis & capsulis ma­joribus, nobis. Vel ex nominis prolatione indigitantur ipsius natales; floret ineunte aestate, & sub ejusdem exitum semina perficit.
  • 3. Pentaphyllum seu Heptaphyllum albopallidum seu flore ochroleuco petalis singulis cordatis, nobis. Ibidem reperitur cum primo, eademque anni tempestate floret & semina perducit ad maturitatem.
  • 4. Pentaphyllum seu Heptaphyllum majus rectum rubrum palustre, nobis. Quinquefolium palustre, Cam. Hort. Eyst. Silesiae putridis montium delectatur locis, ad piscinas & palludes fruticans reperitur. Floret Junio, atque versus finem Augusti semen suum perficit.
  • [Page 191]5. Pentaphyllum minus rectum subtus incanum flore albo, nobis. Pentaphyllum majus flore albo Eyst. Pentaphyllum seu Quinquefolium 1. Clus. Hist. & Pan. Provenit non modo in colle illo nemoroso supra Manderstorf, opidulum tepidarum aquarum scaturigine nobile, sed etiam in omni­bus illis montosis silvis, quae à Danubio procurrentes ad Alpes usque pertingunt, & in siccio­ribus etiam pratis, uno ab urbe Vienna miliari; in Moravia praeterea, atque in montibus ultra Dra­vum amnem, & in Pannonia interamni. Floret Aprili & Maio; ac sequentibus mensibus ma­turatur ejusdem semen, interdum denuo Autumno floret.
  • 6. Pentaphyllum minus erectum hirsutum flore albo, nobis. Quinquefolium minus alterum flore albo, Clus. Hist. & Pan. Hoc eruebat Car. Clusius inter saxa & scopulos, summis Austriacarum & Stiriacarum Alpium jugis. Floret sub finem Junii, interdum Julio & Augusto, prout juga illa maturius aut serius à nivibus sunt libera.
  • 7. Pentaphyllum minus procumbens flore luteo vulgare radiculas ex singulis geniculis emittens, nobis. Pentaphyllum vulgatissimum, Park. Provenit passim in agris, campis & hortis. Floret sub initium aestatis & per totam aestatem durat; semina maturat, nisi impediatur nimia avidi­tate sese propagandi radicibus suis, ex singulis geniculis ortis.
  • 8. Pentaphyllum minus incanum Alpinum flore aureo radiculas ex geniculis in terram demittens, nobis. Quinquefolium 3. Clus. Hist. & Pan. Crescit hoc similiter in summis Austriacarum Alpium jugis quae tamen herbosa sunt. Floret sub Junii finem, in hortis citius.
  • 9. Pentaphyllum minus lanuginosum flore luteo radiculas ex geniculis demittens, nobis. Quin­quefolii 4ti 1a species, Clus. Hist. & Pan. Nihil illo vulgatius, secundum vias in locis siccis & nudis Pannoniae, Austriae inferioris, Moraviae & Bohemiae. Florere incipit ineunte propemodum Vere, & sub initium aestatis semen perficit, tardius in hortis nostris.
  • 10. Pentaphyllum minus magis villosum flore aureo foliis altius serratis, nobis. Quinquefolii 4ti. 2da species, Clus. Hist. & Pan. Ibidem cum priore nascitur, atque eodem tempore floret & se­mina maturat.
  • 11. Pentaphyllum rectum foliis profunde sectis ac subtus argenteis flore luteo, J. B. Chabr. Quin­quefolium petraeum majus, Tab. Quinquefolium Tormentillae facie, Ger. In aggeribus & secus arva, macro & arenoso solo, floret Maio & Junio; Julio & Augusto perficitur ejusdem semen.
  • 12. Pentaphyllum minus viride flore aureo tetrapetalo radiculas in terram ex geniculis demittens, nobis. Hoc provenit in agris, secundo lapide ab urbe Oxonio, prope pagum dictum Cowley & prope Besorsleigh, & alibi in circumjectis illic locis.
  • 13. Pentaphyllum seu potius Heptaphyllum flore aureo tetrapetalo radice tuberosa, Tormentilla dictum nobis. Tormentilla, Matth. Dod. ut. In colliculis sabulosis & pratis eminentioribus herbosis tamen, silvis & opacis, non raro in apricis nascitur, sed ejus radix ac omnes partes tunc minores sunt. Floret aestate utplurimum, & constanter 4. petalis flos ejus aureus donatur, ex myriade una aut altera quinis petalis onusta reperitur. Jam satis hic constat de Natalibus & tempore florendi omnium horum Pentaphyllorum. Nomina in explicationibus recensentur.
TEMPERAMENTUM & VIRES.
  • 7. Pentaphyllum minus procumbens vulgare flore luteo radiculas ex geniculis emittens, nobis. Pentaphyllum vulgatissimum, Park. Hujus extractum rite paratum in dysenteria commendatur. Radix ex aceto decocta cancro ulcerato exhibetur. Camerarius ait esse siccae temperaturae, quare utrinque, id est intus & extra corpori prodest, maxime contra omnes fluxiones. Herba Penta­phyllum cocta cum melle & aqua ulcera oris sanat, gingivis medetur: trachiae arteriae sca­britiem gargarizatu & collutione laevigat: cocta in aceto ulcera serpentia cohibet, fistularum in­quit Tragus & cancri, aliaque manantia & putrida ulcera sanat: Alvi profluviis, dysenteriae, intestinorum lapsui, igni sacro & vulneribus, remedium conveniens est.
  • 4. Pentaphyllum majus rectum rubrum palustre, nobis. Quinquefolium palustre, Cam. Hujus ra­dicis decoctum dentium dolores in ore detentum mitigat: putrescentia oris ulcera sistit: ad tonsillarum & asperae arteriae inflammationes conducit: contra alvi profluvia & dysenterias auxiliatur. Cocta cum aceto radix herpetas cohibet, strumas discutit, aedemata & aneurismata reprimit. Foliorum succum aliquot diebus continuis epotum morbum ait Dioscorides sanare re­gium: folia vero cum hydromelite aut diluto vino ac exiguo pipere contra febrium circuitus bi­bi tradiderunt quidam, quod vanitate non caret.
  • 13. Pentaphyllum aut potius Heptaphyllum flore aureo tetrapetalo, Tormentilla nobis dictum. Tormentilla vulgaris, Park. Radix hujus est potenter resiccans, & ex eorum quae tertii sunt [Page 192] ordinis numero, & partium tenuium: caliditatis quam minimum tenet, astringentis faculta­tis particeps; potest ad eadem omnia quae Quinquefolii seu Pentaphylli radix; sed & eadem efficacius praestat. Adversus pestilentes morbos magni est usus, fortiter enim putredini adver­satur, & sudores movet; additur idcirco antidotis & compositionibus eò facientibus: san­guinis undiquaque eruptiones eadem supprimit. Decoctum radicis, aut aridae pulvis cum con­veniente liquore propinatus idem potest. Sistit vero & radix superfluentia muliebria profluvia non modo intra sumpta, sed & foris, sive in balneo, aut alio quovis adhibito modo. Ven­triculum humore madentem roborat atque resiccat: adversus alvi fluores & dysenterias uti­lis est. Datur & ruptis ex alto dilapsis, quibus est suspicio aliqua internum aliquod viscus lapsum esse. De Pentaphyllo siliquoso Prosp. Alpim alibi dicetur cum à fine ultimo neutiquam pertineat ad hoc genus, ut clarius infra patebit in Hallucinationibus.
HALLUCINATIONES CASP. BAUHINI Aliorumque Authorum.

PAg. 326. col. 2. pla. VII. Qinquefolium Lupini folio, C. B. P. Pentaphyllon [...], Thal. Non est Pentaphyllon pentapetalon, nec à flore, nec à ca­psula seminali uti docuimus supra in Hallucinati­onibus pag. 89. de Lupino, nec est Lupinus peregri­nus Pentaphyllos C. B. P. pag. 348. col. 2. pl. v. aut Lupinus Arabicus sive Pentaphyllon peregrinum Po­nae Ital. sicut clare satis docuimus pag. 89. Histo­riae hujus nostrae universalis; ergo cum nec sit Quin­quefolium pentapetalon Lupini folio, nec Lupinus, male pro alterutro ponitur, atque bis repetitur pri­mo pro Quinquefolio, secundo pro Lupino, ideo lap­sus est Casp. Bauhinus. Nos à conformitate cum florum, tum capsularum seminalium & seminum cum Tarraraira Georgii Marcgravi, & Trifolio Lusita­nico flore purpureo siliqua longa Park. in App. has tres plantas ad idem genus reducemus, sicuti illic in­nuimus. Vide Praelud. Botan. nostr. pag. 409.

Pag. 326. col. 1. pl. III. Tormentilla Alpina folio sericeo, C. B. P. Heptaphyllon, Clus. Hist. & Hisp. Qinquefolium Alpinum, Tab. Pentaphyllum argen­teum, Ang. Cum haec planta omnibus suis partibus essentialibus flore & semine, imo foliorum compositi­one, accedat Alchimillae, recte concludo cum doctissi­mo Fab. Columna esse Alchimillam & propterea in­ter suae sortis Alchimillae species fuisse collocandam, non antem inter Pentaphylla Heptaphyllave; nec Tormentilla à Casparo Bauhino, nec Pentaphyllum He­ptaphyllumve ab aliis authoribus denominari debuit, sed Alchimilla.

§. 4. PENTAPHYLLOIDES.

PEntaphylloides sic dictum Johanni Bauhino & nobis, & aptius mea sententia quam caeteris authoribus ante nos scribentibus, qui Pentaphylli aut Quinquefolii nomen ma­le adaptant hisce sequentibus plantis, cum folia quina Pentaphylli aut Quinquefolii in unum concurrant centrum, pediculi scilicet summitatem, atque folia in hisce numero incerto costae mediae plura è regione adhaerent, uno majore extremum claudente; cum à fine ultimo flo­res producant pentapetalos, capsulas seminales, & semina, Pentaphyllorum aut Heptaphyllo­rum more, iisdem subjungentur peragrapho distincto hoc 4.

Pars TABULAE XX.
  • Pentaphylloides
    • Majus erectum
      • Flore
        • 1. Albo foliis alatis & hirsutis, nobis. Pentaphylloides erectum, J. B. Chabr.
        • 2. Luteo ternis foliis Fragariae instar hirsutis, nobis.
    • Minus supinum seu procumbens
      • Foliis alatis
        • 3. Geranii supini instar, nobis. Pentaphyllum su­pinum Potentillae facie, Clus. Hist.
        • 4. Argenteis & serratis flore luteo, nobis. Ar­gentina, Dod. ut. Lob. Ger.
    • 5. Maximum rectum fruticosum Eboracense, nobis.

Explicatio partis Tab. vigesimae.

1. PEntaphylloides majus erectum flore albo, foliis alatis & hirsutis, nobis. Pentaphylloides erectum, J. B. Chabr. Quinquefolium fragiferum, C. B. P. Quinquefolium fragiferum 5. Clus. Hist. Quinquefolium fragiferum 6. Tab. Pentaphyllum fragiferum, Ger. Park. Hoc radice praeditum est crassiuscula, lignosa, cortice saturatius rubente tecta, strenue a­stringente, [Page 193] ex qua pediculi plurimi prodeunt palmares, quibus annectuntur terna, quaterna, folia, binatim seu conjugatim è regione disposita, hirsuta, serrata, Fragariae quoad hirsutiem & consistentiam foliorum aemula, longe tamen minora, costae extremum claudit unicum foli­um impar, caeteris duplo majus: inter folia haec sic constructa & per terram strata caulis na­scitur cubito altior, hirsutus, qui superius in aliquot ramusculos divaricatur, ad quorum ge­nicula nascuntur quaterna, aut terna folia minora, hirsuta & serrata itidem, quemadmodum inferiora; summis ramusculorum cimis innascuntur flores pentapetali, satis ampli, albi, in quorum medio proveniunt plurima staminula lutea, quemadmodum videre est in caeteris suae sortis; quibus fatiscentibus succedunt in capsulis conformibus caeteris suae classis multa semi­na arida, cingentia stilum nutritivum, inclusa subjectis radiatim 5. foliolis viridantibus, hir­sutis, quae continent capitulum seminibus aridis, ruffis, oblongis plenum, & pulpa humida vacuum. In hortis cultis folia multo sunt majora, quaterna, quina, singulis pediculis aut co­stis annexa, Pastinacae latifoliae aliquatenus similia, atque inter haec majora intercedunt mi­nuta quaedam folia veluti in Agrimonia.

2. Pentaphylloides majus erectum flore luteo ternis foliis Fragariae instar hirsutis, nobis. A numero, situ & contextu foliorum, sub initium, dum folia per terram strata gerit, Fragariam perfectam quivis diceret, sed postquam caules suos pedales & sesquipedales emiserit hirsu­tos & lignosos, in quorum summo fastigio proveniunt flosculi pentapetali lutei, capsulas se­minales & semina multa subruffa ibidem contenta, pulpa humida vesca orbata, post se relin­quentes, quibus sese manifestat accedere Pentaphyllo à fine ultimo, à foliis vero Fragariae; ideo denominabitur Pentaphylloides majus rectum flore luteo ternis foliis, Fragariae instar hir­sutis, sumendo genus à nobiliore parte, scilicet flore, capsula seminali & semine, sed terna folia Fragariae speciem determinarent.

3. Pentaphylloides minus supinum seu procumbens foliis alatis Geranii supini instar, nobis. Pentaphyllum supinum Tormentillae facie, Lob. Icon. Lugd. Pentaphyllum Potentillae facie, Clus. Hist. & Pan. Ger. Park. Quinquefolium supinum fragiferum repens, Tab. Quinquefolio fra­gifero affinis, C. B. P. Pentaphylloides supinum, J. B. Chabr. Quinquefolium 3. serpens, Dod. Folia plurima pediculis seu costis mediis longis, ex radice crassiuscula, longa, multorum capitum, annectuntur conjugatim seu binatim ex opposito, singula serrata ad Geranii su­pini folia accedentia; caules palmares inanes, numerosi, gerunt flores parvos, luteos, pen­tapetalos, ex longis satis pediculis ortos, quorum singulis deciduis succedunt capitula parva, continentia (reliquorum minorum Quinquefoliorum more) semina multa exilia, fusca, sic­ca seu sine pulpa.

4. Pentaphylloides minus supinum seu procumbens foliis alatis argenteis & serratis flore luteo, nobis. Potentilla, Brunf. Matth. Fuch. Caes. Lugd. (cui & Argentina silvestris) Cast. Thal. Park. Potentilla seu Argentina, J. B. Chabr. Argentina, Dod. ut. Ad. Lob. Ger. Anse­rina, Trag. Tab. Tanacetum agreste, Brunf. Ex radice palmari & longiore, tenui, subastringen­ti, folia promit pinnata, majora, Agrimoniae ritu (intercedentibus minoribus foliis inter in­terstitia majorum) in ambitu serrata, superne glabra, argentea, inferne hirsutie candicante vestita, folia inquam sicciore & astringentiore sapore, quam radix, praedita sunt; cauliculos nudos spargit, qui more Fragariae radicant in terram defixi, alios pediculos breves inter foli­ola attollit, simplices, quibus flores insident pentapetali Pentaphylli more, lutei; fru­ctus etiam Pentaphylli fructui similis. Anserinam vocant Germani, quod hac anseres in ci­bo delectentur. Huc, illuc protenditur reptatu viticulorum, quemadmodum Fragaria & Pen­taphylla quaedam.

5. Pentaphylloides rectum fruticosum Eboracense, nobis. Caules protrudit hic subfrutex bipedales & aliquando altiores, lignosos, cortice coloris ad fuscedinem vergentis donatos, qui corticem exteriorem pelliculamve singulis annis exuunt, adeo ut plures cuticulas lacini­atim adhaerentes, eodem tempore aestivali scilicet conspicias; hi rursus in plures ramos sur­sum versus dividuntur, in quorum cimis singuli aut bini aliquando terni producuntur flores pentapetali, lutei, Argentinae florum, tum quoad figuram, tum quoad colorem aemuli; qui­bus singulis deciduis succedunt singula capitula, granulatim ex aridis seminibus conflata, aliorum Pentaphyllorum & Heptaphyllorum florum more: atque ex singulis geniculis nunc à dextra, nunc à sinistra exeunt pediculi unciales, sustinentes folia diversimodi constructa, qua­tuor vulgo in inferiore pediculi parte concurrentia in idem centrum, nunc terna, aliquan­do bina, ex opposito cingentia pediculi inferiorem partem, atque in extremitate pediculi sur­sum versus terna folia junguntur simul concurrentia, superne viridia, paululum rugosa, infer­ne [Page 194] incanâ lanugine pubescentia, tota lignea substantia gustus est subdulcis; radix etiam lig­nea sibris undique scatet; flores inquam sunt lutei, pentapetali, Argentinae florum omnino aemuli, cito evanidi & rarius dispositi, novis tamen indies (fatiscentibus primis) succre­scentibus, quorum singulis calyx substituitur Pentaphyllorum more, ex quinque foliis acu­minatis seu mucronatis, lanuginosis, rudimentum seminis post decidua staminula (prout in Pentaphylli aut Heptaphylli speciebus) granulatim in se continentibus. Reperitur ad ripam meridionalem fluvii Tees infra vicum Thorp dictum, aliisque variis locis, nec minus frequen­ter infra coenobium Athelstani vulgo Eglestone-Abbey in agro Eboracensi. Hanc plantam sa­tis raram nobis communicavit ex agro Eboracensi Thomas Lawson, plantarum in illis regi­onibus septentrionalibus provenientium indagator diligentissimus; atque ejusdem plantae ramulos aliquot exsiccatos ad nos attulit Thomas Willesell sedecim abhinc annis, dum nobis inserviebat. Hac hora qua haec exaramus & prelo committimus, floret eadem in horto Botanico publico Universitatis.

LOCUS & TEMPUS.
  • 1. Pentaphylloides erectum, J. B. Chabr. Nascitur in Leytenberg locis umbrosis, in media silva supra Manderstorf sita, quo loco duntaxat aliquot abhinc annis Clusius observaverat. Nascitur eodem teste in Pannonia non modo in silvis caeduis Pannoniae sed etiam in gramineis campis. Flo­ret Maio; semina paulo serius maturescunt effluuntque. Supra Paterstorf etiam in silvis secundo fere à Vienna urbe miliari observabatur.
  • 2. Pentaphylloides majus rectum flore luteo ternis foliis Fragariae instar hirsutis, nobis. Semina hujus nobis fuere communicata ex Virginia aut Cannada, sed ubi speciatim proveniat nobis non­dum innotuit. Floret aestate ineunte; atque eadem finiente maturantur semina.
  • 3. Pentaphylloides supinum seu procumbens foliis alatis Geranii supini instar, nobis. Penta­phyllum supinum Tormentillae facie, Lob. Icon. Lugd. Pentaphyllum Potentillae facie, Clus. Hist. & Pan. Frequens reperit in agro Viennensi Carolus Clusius, in extremis pratorum marginibus & secundum silvas in Silesiae locis montium gramineis. Nos prope Blaesas primo ab urbe la­pide, ad oram silvae Blaesensis, passim in margine stagni dicti L'estang de piseau. Floret aestate atque versus ejusdem finem, stagno praecalore aestus multum exsiccato, illic semina matura col­legimus quaternis abhinc lustris.
  • 4. Pentaphylloides minus supinum seu procumbens foliis alatis, argenteis & serratis, flore lu­teo, nobis. Potentilla, Matth. Fuch. Argentina, Dod. ut. Ad. Lob. Ger. Anserina Tragi, Tab. Passim reperitur in humidis & circa loca aquosa, in pratis humidis potissimum juxta flumina, quorum nulla amantior frequentiorque alumna. Aestate dum floret colligi debet. Propter nimi­am aviditatem sese propagandi radiculis novellis, ex geniculis caulium demissis in terram, raro semina sua perficit. De nominibus diversorum authorum (hisce supra dictis assignatis) sa­tis & sufficienter in singulis explicationibus diximus.
  • 5. Hujus natales supra patent in explicatione ipsius plantae.
TEMPERAMENTUM & VIRES.
  • 1. Pentaphylloides erectum, J. B. Chabr. Herba, radix & semen cum hujus tum reliquorum hujus Tabulae, siccandi ac astringendi vim obtinent.
  • 4. Pentaphylloides Argentina, Potentilla seu Anserina. Cum folia ejus & radix (inquit Fu­chsius) astringant, temperamento à Pentaphyllo nihil differre videtur; quare radix tertio ordine desiccat, minimumque caliditatis habet: sanguinem undequaque effluentem reprimit; menses mulierum sistit; Haemoptoicis ac Dysentericis utilis; valet & ad alias alvi fluxiones, quo­cunque tandem adhibeatur modo; pulvis aridae abrasa, intertritigines etiam jumentorum in­spersus sanat: prodest & hoc modo cruentis vulneribus: decoctum ex aqua mobiles dentes fir­mat, & gangrenarum ac oris ulceribus conducit, & cum Quinquefolii temperamentum habeat, ejus etiam facultates retineat necesse est, ergo ad omnia valet, ad quae Quinquefolium ex Di­oscoride. Aqua Anserinae distillata rubentibus oculis utilis est, si linteolis in ea madefactis im­ponatur, hac ratione maculas quasvis extergere, fluxiones & dolores sedare dicitur. Hujus stillatitiam aquam ad lentigenes omnes, maculas, fuscumque colorem sole contractum delendum Anglae mulierculae adhibent. Si in aceto decoquatur Anserina firmat commotos ac mobiles dentes laxasque gingivas, si in aceto coquatur, & os saepe colluatur dentium dolores mul­cet: collapsam columellam restituit: datur utiliter potui sanguinem rejicientibus. Omnes hae [Page 195] species Pentaphylli & Heptaphyli, imo Tormentilla, Argentina, & si quae aliae hujus farinae de­regantur species eandem possidentes notam essentialem, id est florem pentapetalum, cui succedunt granulatim plurima semina, sine pulpa humida, sive arida in capsulis, ex quinque foliolis aut pluribus virentibus conflatis, iis dem (que) gaudent viribus, sive folia habeant terna, quina, sena, & utplurimum septena, aliquando in quibusdam novena, à fine ultimo eodem debent revocari i­tidem atque simul locari, non obstante tanta diversitate nominum à diversis authoribus iisdem assignatorum.

PENTAPHYLLIS AFFINES, PES LEONIS, sive ALCHIMILLA.

CAPUT XVII.

PEs leonis à forma foliorum: vulgo Alchimilla, quod Alchimistarum praeconiis celebrata sit. Nota generica conveniens Alchimillae est haec, folium habet quasi Malvae in octo aut novem angulos obtusos seu plicas divisum, flosculi sunt herbidi, umbellatim congesti; ex multis petalis & staminulis herbaceis conflati, quibus succedunt capsulae continentes multa semina minuta, lutea, papaverino semini similia.

1. ALchimilla perennis viridis major foliis ex luteo virentibus, nobis. Alchimilla, Trag. Dod. ut. Ad. Lob. Tab. Ger. Eyst. Alchimilla vulgaris, Clus. Hist. Cam. Hort. Alchimilla major vulgaris, Park. Pes leonis sive Alchimilla, J. B. Chabr. Stellaria, Matth. Lugd. Cast. Leontopodium, Brunf. Drosera & Drosium, [...] à rore foliis insidente, Cord. in Hist. Prior haec & major Alchimilla ex radice minimi digiti magnitudine, aut pollicari crassitudine plurimis fibris donata, strenue astringente ac desiccante provenit: caules sur­gunt aliquot tenues, teretes, hirsuti, ramosi, dodrantales & pedales, quibus insidunt flo­sculi herbacei, umbellatim congesti, quorum singuli octonis constant petalis majoribus, to­tidem minoribus, alternatim positis, in quorum medio apiculi lutei: semen minutum, lu­teum, semini papaverino simile: folia alia majora statim à radice oriuntur, longis pediculis, sesquipalmaribus, hirsutis; alia minora cauli pediculo brevi aut nullo adhaerent, interceptâ­que folii continuitate reliquo pediculum ambiunt, ut ab eo perforentur, caeterum folio Mal­vae Alchimilla major accedit, folium inquam ex luteo virescens, infra hirsutum, in octo aut novem angulos obtusos seu plicas divisum habet, singulis nervis à pediculo prodeuntibus in singulos angulos, concinne in ambitu crenatos.

2. Alchimilla perennis viridis minor, nobis. Haec vulgari superiori majori in omnibus ac­cedit nisi partium parvitate, est enim triplo majore in omnibus minor.

3. Alchimilla perennis incana, argentea seu sericea satinum provocans, nobis. Alchimillae genus alterum, Caes, Pentaphyllum seu potius Heptaphyllum argenteum flore muscoso, J. B. Chabr. Tormentilla Alpina folio sericeo, C. B. P. Caeteri omnes authores praeter Caesalpi­num appellando hanc plantam aut Pentaphyllum aut Heptaphyllum aut Tormentillam male nomina sua eidem adaptarunt. Vide Hallucinationes paragraphi praecedentis de Pentephyllo: ibi reprehenditur Casp. Bauhinus quod perperam collocaverit cum Tormentilla, & authores reliqui quod male nominaverint Pentaphyllum aut Heptaphyllum.

4. Alchimilla annua minima hirsuta foliis inferne albicantibus, nobis. Alchimilla mini­ma montana, Col. Percepier Anglorum seu Polygonum Selinoides, Park. Percepier Anglo­rum Lobelli, Ger. Chaerophyllo nonnihil similis, C. B. P. Haec parvula Alchimillae species annua est, ad summum semipedalis longitudinis, ab radice minima flavicante fibrillis parum divisa: cauliculi ei sunt plures rotundi, tenues admodum, hirsuti, parum rubentes ali­quando, versus terram reclinati: folia ima pusilla, alternatim disposita & cauli adhaerentia, hirsuta, viridi dilutiore colore, inferne albidiora, tripartita, Ameos vel extremi Apii foliis primis similia. Alchimillae sive Stellariae majori congener & affinis est planta, foliorum alis, utriculis, & seminibus ibidem contentis, similis; folliculi seu utriculi inter foliorum & caulis sinus coacervati, ut in caeteris antedictis.

LOCUS & TEMPUS.
  • 1. Alchimilla major vulgaris, Park. Leontopodium, Brunf. Collium & montium amans est, imo descendit ad prata, in quibus feliciter provenit. Maio & Junio flores emicant herbidi, cum apicibus luteis; Julio & Augusto perficiuntur semina.
  • 2. Alchimilla perennis viridis minor provenit in montium locis humidioribus; floret & semina per­ficit eadem tempestate anni cum majore.
  • 3. Alchimilla perennis incana argentea seu sericea satinum provocans, nobis. Alchimillae genus alterum, Caes. In celsioribus montium jugis, gelidisque cautibus occurrit, quales sunt Sabau­diae in Austensi valle, in monte l'esperon dicto in Gallia Narbonensi, in montibus etiam Genevae vicinis. Floret Maio & Junio; ac Julio & Augusto semina maturantur.
  • 4. Alchimilla annua minima hirsuta foliis inferne albicantibus, nobis. Alchimilla minima mon­tana, Col. Percepier Anglorum, Lob. Ger. Provenit passim in arvis sabulosis, glareosis, [...] pratis & novalibus. Fabius Columna in pratis Valvensium reperit. Floret ineunte Junio & sub finem Julii matura conspiciuntur semina post exsiccationem totius Plantae. De nomini­bus satis luculenter dictum in explicatione singularum supra, idcirco nil insuper hic addemus.
TEMPERAMENTUM & VIRES.

Folia & radix Alchimillae majoris adstrictionem vehementem participant, exsiccant enim: aptis­sima vulneribus glutinandis, vulnera ejus decocto utiliter lavantur, linteum in eo madefactum commode illis imponitur. Mulierum mammas impense laxas, linteum ejusdem decocto intinctum & impositum duras solidasque efficit. Decoctum ejusdem epotum interanea vulnera rupturas­que glutinat, & quod dictum mirum est, tota ejus plantae in glutinando vis est, ut ramices in­testinorum, in pueris potissimum, sanare possit. Herba ipsa & radix in vulnerariis potionibus adjunguntur pulveribus emplasticis & unguentis, sistit alba mulierum profluvia, facitque ad conceptionem, superfluas humiditates exsiccando. Datur ejus pulvis ex vino aut jure cochle­aris mensura, 15, aut 20. diebus, mulieribus quibus adempta concipiendi facultas, à nimia u­teri humiditate, ob quam injectum semen contineri non potest.

HALLUCINATIONES CASP. BAUHINI Aliorumque Authorum.

ALchimilla minima montana, Col. Percepier An­glorum, Lob. Ger. Chaerophyllo nonnihil similis, C. B. P. pag. 352. col. 2. pl. 111. Graviter Lapsus est hic Casparus Bauhinus, cum Chaerophyllum sit umbel­la foliis plurifariam divisis, & semine rostrato lon­go, laevi, donata; atque Percepier Anglorum Lob. Ger. est Alchimilla à flore & semine, ergo Percepier Anglorum Lob. Ger. Chaerophyllo nihil similis potius, quam nonnihil similis ut vult Casp. Bauhinus. Vide Specimen nostrum umbelliferarum pag. 88. de Chaero­phyllo, ibi diffuse satis hanc Hallucinationem dedu­ximus.

EPIMEDIUM.

E [...] Dioscoridi l. 4. c. 19. caulis est non magnus, Hederae foliis denis aut duodenis, neque se­men, neque flores proferens: radicibus tenuibus, nigris, gravis odoris, gustu insipido. Idem habet Plinius l. 27. c. 9. ubi aliqui Epimedium, alii Epimenidium legunt: quibusdam Epipetron e­jusdem lib. 21. c. 15. de quo nil nisi quod nunquam floreat, imitatus Theophrastum 7. Hist. 8. cui Epimetrum penitus flore caret.

Epimedium est planta tetrapetala siliquosa ternis, potius ter ternis, foliis, longis pedi­culis pendentibus, donata, Hederae aemulis, spinulis in ambitu cinctis: florem fert, ex quatuor petalis cruciatim dispositis, luteopallidis, conflatum, quae immediate insistunt totidem pe­talis atropurpureis, paulo minoribus iisdem substratis, quibus succedunt siliquae tenues, un­ciales, atque hisce notis ab omnibus siliquosis tetrapetalis facile distinguitur primo intuitu floris, qui duplex conspicitur unus alteri substratus,

Epimedium inter eas stirpes quae locis exeunt riguis venit numerandum, quod authori­bus Dioscoride & Plinio in humidis nascitur; caulis est huic haud magnus, Hederae foliis ternis & ter ternis, pluribus aliquando, multis aculeis quasi in margine cinctis, nequè flo­rem, [Page 197] neque fructum ferens, ut ait Plinius imitatus Theophrastum. Radice est tenui, nigra, gravis odoris: flores fert in summo caulis plures, semiuncialibus pediculis innixos, qui con­stanter ex quatuor petalis, cruciatim dispositis, luteopallidis, constant, quibus immediate substernuntur totidem atropurpurei, praedictis luteopallidis minores, quibus, tam supra quam infra sitis, fatiscentibus succedunt siliquae tenues, unciales, an bivalves (quod maxime su­spicamur) cum septo medio dirimente duplicem seriem seminum, aliarum plantarum te­trapetalarum more; an sine septo medio, ut cernitur in Chelidonio majore & Fumaria Cana­densi sempervirenti Cornuti, hucusque observare non potuimus: folia, inquam, hujus sunt ampla, terna, ter terna, longis pediculis innitentia, suntque Hederae foliorum figura, lata ad basin, versus mucronem acuminata, duriuscula, & dilutius virentia, ac per circumferentiam profundius serrata, & quasi in tot aculeos desinentia: inter haec folia ex geniculis caulium exsurgit pediculus teres ac palmaris, raro folia sua superans, perquam elegantes progignens flosculos tetrapetalos, integros versus fundum, exterius quadripartitos, flavescentes; inversa parte totidem divisionibus, quatuor scilicet, oritur flosculus obscure ruber aut atropurpu­reus, striis rectis, candidis, discurrentibus, variegatus: radix multas in obliquum propagines emittit fibris inferius demissis; est tenuis, nigra, gravis odoris. Dicitur Epimedium ab omni­bus authoribus, soli Anguillarae Lunaria quorundam nominatur.

LOCUS & TEMPUS.

Nascitur in humidis plerisque Bohemiae locis, & in pratis circa Bononiam & Vincentiam. Caesalpino dicitur plant a in Liguriae montibus proveniens. Floret Aprili & Maio; siliquas proferentem sub finem Maii observavimus in horto publico Universitatis: antequam siliquas ad maturitatem per­ducere potuerit, tota planta carpta & ablata à male feriato scholastico, qui mira pulchritudine floris duplicati allectus carpsit, ut libro suo chartaceo plantarum exsiccatarum insereret.

HALLUCINATIONES CASP. BAUHINI Aliorumque Authorum.

DIoscorides primo (quem sequuntur omnes pene authores) asserit Epimedium neque flores, ne­que semen ferre: hoc falsum reperimus, in hac plan­ta flores saepius, siliquas rarius observavimus; at in humidis & umbrosis satis feliciter fructificat in­eunte Vere, non tamen in hortis, praecipue si in apri­co horti loco conseratur. Non possum satis mirari facilitatem tot doctorum hominum, qui nimia credu­litate ducti, ex authoritate Theophrasti, Dioscori­dis & Plinii obtrudunt posteris plurima mendacia, nec veritatem rei examinant. Dioscorides primo (quem sequuti sunt plurimi viri docti in Botanicis) attribuit Filici folia sine caule, sine flore, sine fru­ctu; & ejusdem authoritate Caesalpinus capillaribus plantis (id est Filici, Polypodio, Capillo vero Vene­ris, Adianto, Polytricho, Rutae murariae, Scolopen­drio sive Linguae Cervinae) denegat flores & semina, cum clare constet cuilibet examinanti, omnes Capil­lares, flores & consequenter semina pulvisculi instar in dorso pinnarum ferre, atque sibi similes ex se­mine producere, uti comprobatum ex satione illius pulvisculi collecti ex dorso Linguae Cervinae in Hor­to Botanico publico Vniversitatis biennio abhinc à Jacobo Bobert. Ergo non obstante decreto veterum, & assensu neotericorum Botanicorum, ipsis mordicus sine ratione, sine experientia, adhaerentium, concludi­mus Capillares omnes flores ferre & semina, ex qui­bus propagantur: si tempore florendi microscopium adhibeatur, flosculi minutissimi, & post Autumnum exactum semina pulvisculi instar, clare apparebunt. Epimedium cum florem satis visibilem, & propter con­textum rarum & mirandum, gerat Maio, & siliquam semiuncialem in se continentem semina, non ei de­negandi sunt flores, nec semina, propter authoritatem veterum, aut assensum neotericorum Botanicorum; sed tentent, examinent & probent Botanici curiosi di­cta cum veterum tum neotericorum; ubi hallucinati sunt, corrigantur cum illi, tum hi, ne posteri in iis­dem periclitentur scopulis, sequendo ipsorum scripta sine debita examinatione rerum ipsarum.

Nota Epimedium a nobis inadvertenter in hoc lo­co sculptum fuisse: cum sit planta siliquosa tetrape­tala, pertinet ad siliquosas tetrapetalas plantas ex­plicandas in Sectione sequenti tertia. Insuper no­tandum nos Pentaphyllum seu Hexaphyllum & Pentaphylloides subjunxisse Trifolio fragifero seu Fragariae propter conformitatem in floribus & semi­nibus; item & Alchimillam propter folia plurima, in idem centrum concurrentia, substituimus Pentaphyl­lo seu Heptaphyllo. Quicunque praedictas omnes in­ter plantas, quarum floribus singulis succedunt plu­rima semina, à nobis undecima Sectione collocandas disposuerit, fortasse melius easdem collocaverit.

APPENDIX AD LEGUMINA.

CAPUT XVIII.

VICIA.

1. VIcia silvatica maxima Piso silvestri similis, J. B. Chabr. Omnium Viciarum quotquot hactenus videre licuit, maxima est haec, multorum cubitorum; foliis ad Viciae saepium accedentibus, multo majoribus, & Piso silvestri respondentibus, sesquiuncialibus, unciam latis, modice obtusis: flores longissimi, numerosi, purpurascentes, extremum occupant, sub­sequentibus siliquis pari cum Pisorum magnitudine, compressioribus, latis, glabris: radix crassa, nodis intercepta, reptatrix, perennis, caulium complurium propagine fertilis. Vi­cia haec silvatica olim à Johanne Bauhino reperta circa Tigurum, & postea eandem reperit copiose circa fontem admirabilem Bollensem, flore & siliquis praegnantem mense Augusto, & inter Veil & Basileam cum siliquis, mense Novembri.

2. Viciae parvum genus folio longo, Jo. Bauh. Cubitalem Monspelio allatum dedit ramum Casparus Bauhinus angulosum, foliis alatis, costa in capreolos facescente, onustum: singularia folia sesquiuncialia, graminea, vix culmum lata, in acumen desinentia: flosculi longo surculo peculiari haerent multi, oblongi, (cujus coloris non fit mentio à Johanne Bauhino) quos sequuntur siliquae Craccae siliquis minores, nonnihil longiores, longis pediculis innixae. Re­mittantur ad Viciae classem pag. 60. Hist. nostrae Universalis.

Herba viva seu sentiens vel Mimosa foliis alatis caule sine impare extremum costae claudente.

INter miranda Dei dona vegetabilibus concessa, quae sunt innumera, nullum mirabilius con­templationi humanae sese offert plantâ mimosâ, quae sentiens seu sensitiva dicitur, quòd hu­jus plantae leguminosae [...] seu alatae foliola costae mediae haerentia, quae plurima sunt ex adverso annexa, laevi tactu, quasi sensu affecta, tugiunt rem tangentem, atque quadam veluti aversatione illico sese comprimunt, & quasi ex instante complicando actutum conjunguntur, aut pediculum costamve, cui annectuntur, una cum ipsis demittendo versus terram, instru­mentum tangens fugere conantur, unde planta mimosa viva seu sensitiva authoribus dicitur. Hujus non ita pridem plurimae fuere species diversae detectae, quarum Icones exhibebimus hic in hac Appendice ad Legumina, mutuatas ex authoribus qui de plantis exoticis scripsere.

Nota igitur generica plantae mimosae seu sensitivae est, quod sit herba siliquifera bivalvis [...], id est plurima foliola conjugatim seu binatim hinc inde è regione costae mediae ad­nascuntur sine impare extremum claudente, hoc illi cum quibusdam aliis Leguminibus su­pra allatis est commune; sed nota specifica (generica, si mavult lector) qua ab omnibus aliis Leguminibus alatis siliquiferis distinguitur, est haec, quod folia tactu illico compriman­tur, aut pediculi foliorum, in quibusdam itidem versus terram deprimantur. Herba mimosa est spinosa, aut non spinosa; spinosa, cujus & caules & siliquae spinis undique cinguntur; non spinosa, cujus cum caules tum siliquae spinis omnino destituuntur; quae vel siliquas habent longas, tenues & mucronatas, raro dispositas; vel curtas, latas & plures ex uno centro ortas.

1. Herba viva, Hist. Lugd. Acostae. Herba sentiola, id est sensifica Lusitanis, Linsc. par. 4. Indiae Or. c. 17. Nonnullis Asiae locis planta quaedam invenitur, vulgo herba viva nuncupa­ta, à circumforaneis illis Joques appellatis Herba amoris, ab Arabibus & Turcis Suluc, & à Perfis Sulique. Exilem habet radicem, à qua supra terram exiliunt octo ramuli (costae potius) duos digitos longi, foliis utrinque è regione digestis & inter se respondentibus onusti, quae utplurimum ad Ervi folia accedunt, nec dissimilia foliis Polypodii, sed longe tenuiora, utrin­que laevia, & grato virore oculos pascentia, uti Tamarindorum folia: è medio capite radi­cis prosiliunt pediculi, quatuor foliis vix longiores, florem singuli suum sustinentes flavum, [Page 199] aspectu pulcherrimum, minorum Caryophyllorum floribus similem, sed sine odore. Nascitu [...] nonnullis Asiae locis calidis & humidis.

2. Herba mimosa minor spinosa foliis latioribus siliculis plurimis villosis in capitulum congestis, nobis. Inquiri aut Caaeo Indis indigenis dicitur, in mediocrem altitudinem attol­litur, caulibus donatur striatis, quadratis, viridibus, qui frequentissimis spinis sunt muniti: ad latera per intervalla hinc inde à laeva & à dextra extenduntur ramuli longiusculi, itidem spinosi, quilibet autem in extremitate habet utplurimum 4. folia, duo è regione opposita, ses­quidigitum longa, inferius albis pilis vestita, superius laevia, & viridia, non serrata: ad sin­gulos illos ramos proveniunt tres aut quatuor pediculi breves, & in iis capitulum conspicitur rotundum, villosum, album, cui aliquid purpurei admixtum est, conflatum ex pluribus flori­bus, post quos deciduos sequuntur siliculae in orbem dispositae, longis pilis albis vestitae; in quibus semen continetur nigrum.

3. Herba mimosa major frutescens spinosa foliis angustis & pediculis non per paria stan­tibus sed in orbem collectis, nobis. Haec mimosa planta est fruticosa & ad mediocrem altitu­dinem attollitur; folia habet prorsus angusta, imo multo angustiora caeterarum Mimosarum fo­liis; costae quibus foliola illa angusta haerent sesquidigitum longae sunt, non per paria si­biinvicem oppositae, sed in orbem coactae, sex, septem aut octo numero, foliola tamen angu­sta illis adhaerentia, sunt sibiinvicem apposita, ut in reliquis speciebus: color ligni similis illi Silva d'agoa dictae, uti & flos; semen continetur in siliculis parvis teretibus, hispidis, fuscis, quarum multae simul conjunguntur prout in superiore, figura spongiae rotundae Rosarum, quaeli­bet autem silicula, coacervans pilulam, habet tria grana & totidem tubercula: semen autem est coloris olivacei paulo obscurioris, rotundum & paulo etiam compressum instar Lentium, sed minus; siliculae etiam sponte desiliunt, atque semina sua singulae fundunt. Hae duae spe­cies conveniunt quoad siliculas hispidas, & villosas, multas in unum capitulum congestas; de­inde utraque species spinulis armatur, sola magnitudine & positione costarum foliorumque iisdem annexorum latitudine & angustia à seinvicem differt. Procedamus nunc ad Mimosas siliquis longis, bivalvibus & mucronatis etiam donatas.

4. Herba Mimosa [...] caulibus & siliquis spinosis, nobis. Mimosa spinosa de Pernambuca, Jacob. Zanoni. Ascendit ad altitudinem duorum brachiorum, & caulem habet versus radicem, penna anserina crassiorem, pallescentem, tenuem, firmum & fractu contumacem: ramos producit cum in inferiore, tum superiore parte quadrangulares, undi­que spinis rubris armatos: in singulis geniculis nodos seu ocellos producit, ex quibus ema­nant costae semipedales; quibus è regione hinc inde adnascuntur 10, 12, aut 15, nunc plura nunc pauciora folia alata, valde accedentia foliolis Acaciae Americanae. Icon nostra o­mnia folia simul compacta & uni costae conjuncta refert, & folium integrum ex suis alatis fo­liolis constans ejusdem est magnitudinis cum folio naturaliter crescente in hortis. Longitu­dinaliter secundum folium unumquodque transcurrit nervus vix conspicuus. Hujus herbae Mimosae spinosae folia vel levissimo tactu, cum subito motu (visu mirum) deorsum versus ruunt unà cum costâ seu pediculo cui innituntur, & conantur fugere aut declinare cum su­bita quasi aversatione instrumentum tangens; in hac specie non solummodo folia indicant quasi vitam sensitivam, sed pediculus cui insistunt folia, sese deprimit & incurvat versus ter­ram, ex immediata conjunctione, imo cognatione quam habet cum foliis; atque similiter etiam, sicut in instante, pediculi cum foliis terram versus sese praecipitant: sic idem pediculus unà cum foliis paulatim & lente recuperat pristinum statum, adeo ut ab oculis astantium non possit motus in recuperatione pristini status animadverti aut percipi, nisi cum tempore, & hoc iisdem contingit non solum quando manu tanguntur, sed & qualibet materia interposita tangente, imo volatu avium aut agitatione venti, occidente sole, aut ne­bulis obscurato eodem, ingruente etiam pluvia contrahitur haec planta Mimosa in se, & sic perse­verat clausa usque ad ejusdem solis ortum. Flores non bene observavi, inquit Jacobus Zanoni, quia nec bene expandebantur propter frigoris primo Autumno adventum. Facile distinguitur haec Mimosae species à reliquis deducendis; siliquis nempe, quae sunt longae, quadratae & spinis obsitae non minus quam caules ipsi, quae exsiccatae coloris sunt straminei, & ex longo rotun­dantur; semina parum cavata, & in summo longitudinaliter divisa, figura similia grano Tri­tici nostratis. Cùm siliquae, tum semina, aequalis magnitudinis sunt cum imaginibus seu Iconi­bus 1, & 2. in Tab. 1. Mimosarum à nobis exhibitarum in App. ad Legumina: radicem ha­bet haec Mimosa dilute luteam, rotundam, tenuem, longam, divisam in plures alias minores, quae funduntur in plurimas tenuissimas fibras, saporis moderate acuti sine amaritudine, ac [Page 200] odoris est acutissimi, veluti Allium, & quando recens collecta offendit non solum odoratum & caput, sed & respirationem tanta vi impetit, ut oporteat eandem fugere, ne graviter astantes offendantur facultate sua penetrativa; gustata enim relinquit in ore maximam ari­ditatem.

5. Herba Mimosa non spinosa [...] seu spuria de Pernambuca, nobis. Mimo­sa spuria de Pernambuco dicta Italica, Zanoni. Praecedenti 4tae herbae Mimosae [...] propter conformitatem in siliquis mucronatis hanc subjunximus, accedit priori & sequenti altitudine & foliorum similitudine, sed recedit ab ipsis quia ejus folia tacta non se comprimunt praedictarum more. Haec à multis annis variis Italiae locis familiaris fuit, adeo ut advena & peregrina non jam habeatur planta in illis regionibus; proinde acquisivit no­men Mimosae Italicae. Haec differt à prioribus duabus plantis Mimosis supra allatis, primo parvitate totius plantae, praecipue foliorum; deinde folia tacta non se comprimunt; tertio siliquis longis tenuibus mucronatis & absque spinis distinguitur â quarta, cujus siliquae sunt tenues, longae etiam, spinosae, sicut caules ipsius; atque à sequente, primo intuitu sili­quarum ejusdem, quae sunt compressae, latae, nigrae, seminaque compressa nigra in se continen­tes: intra foliorum & caulium sinus seu alas oritur pediculus triangularis, brevis satis, unci­alis, & aliquando longior, in cujus summitate paulatim apparet globulus rotundus, confla­tus ex pluribus capitulis minoribus, granulatis, ejusdem formae & figurae cum Mimosae ante­cedentis capitulis, quibus apertis producuntur flores parvi, contexti ex staminulis, quae leviter pallescunt, in quorum singulorum medio (raro unica sola) frequentius duae, tres aut quatuor siliquae simul conjunctae, quae crescunt ad longitudinem sesquiuncialem, & ad cras­sitiem quae observatur in Icone quinta, in qua sistuntur ad vivum non solum siliquae, sed semina & etiam folia. Haec planta Mimosa nisi obstarent rigor & frigus hyemis, fortassis conservari poterit toto anno. Folia hujus Mimosae tacta, non ut praedictae folia in se comprimuntur, nec ullo modo sentiunt; sed sole occidente operiuntur & eodem pariter oriente ape­riuntur, quod huic cum multis [...] seu Leguminibus alatis est commune.

6. Herba Mimosa non spinosa [...] seu [...] de Jamaica Patavina dicta, nobis. Mimosa de Jamaica dicta Patavina, Jacob. Zanoni. Haec herba Mimosa ad brachialem & sesquibrachialem altitudinem ascendit; in omnibus partibus communibus valde accedit praedictis duabus, atque quartae similior in restrictione seu compressione, nisi quod tardius sese moveat, atque in caule principali seu majore multa folia, praecipue versus terram, porrigat, quibus extenditur herba ipsa, & si aliquod horum terram attigerit, etiamsi dense proveni­ant, maxime in caulis parte inferiore, radiculas in terram demittit; in hisce caulibus sunt densi nodi seu ocelli, ex quibus proveniunt multi rami rotundi, qui crescunt ramis prioris similes, cortice tenui tecti, qui facile separatur à parte lignea; coloris est dilute viridis, prope terram & superius rugosus, sed totus lucidus & tactui asper, propter multas extuberantias quae eminent in superficie: rami plicati difficulter rumpuntur, & rupti conspiciuntur pleni medullae viridis, circumvallati portione tenui, lignea, alba: folia sunt alata conjugatim seu binatim costae mediae adhaerentia, superioris instar, sed numero plura; ex alis foliorum na­scuntur alii ramusculi minores, gerentes in summis caput granulatum viride, quod postea flavescit & assimulatur Rubo antequam maturescat, in quo proveniunt granula, quae postea aperta, sunt loco capsularum florum, conflata ex quatuor aut quinque denticulis, qui siccati cedunt superioribus eo modo qui raro observatur, nisi in cimis floridis, nec hoc exprimitur à pictore; in medio multa apparent filamenta & stamina lutea, quae postea albescunt & in summis gerunt apices minutos, rotundiusculos, coloris obscuri & odoris tenuis, qui paula­tim florendo circundant reliquum capitis, quibus deciduis succedunt siliquae, quas videre non licuit Jacobo Zanoni praeter rudimenta, etiamsi haec herba Mimosa sit praecedenti habi­tior & validior; appropinquante mense Octobri aut Novembri & adventante frigore seu aere frigido exsiccatur omnino. Siliquas habet compressas, tumidas absque pilis, protuberantes ubi apparent semina, easque ad 10. simul conjunctas & ex communi pediculo ortas, coloris castanei extra, & intus argentei coloris; in singulis conspiciuntur semina 10, uvarum acinis similia, sed minora, aliquantulum compressa, lucida, perdura, coloris etiam castanei: radix crassa digitum transversum plus aut minus, secundum tempus benignum, calidum & sic­cum; sele dividit in multas alias radiculas longas, fibrosas, obscure luteas, sapore acri, mor­dicante: folia sunt muscilaginosa & pinguia, sed sapore imperceptibili; rupta & masticata intra dentes reddunt materiam viscidam, odoris supra dictae, sed tenuioris. Omnes hae spe­cies Mimosae seu sensitivae inter miranda naturae poni debent judicio multorum doctorum, [Page 201] & Mimosae dicuntur quia, ut superius diximus, quasi sensu donari conspiciuntur, si vel leviter tangantur, qualibet re ipsis admota, illico sese contrahunt & causam tangentem aversari ob­servantur, proinde herbae Mimosae sensitivae seu vivae nomen jure obtinuere. Theophrastus dum agit de plantis provenientibus circa Memphim, unam hujus generis proponit plantam, na­scitur, inquit, peculiaris quaedam materia circa Memphim (per [...] materiam intelligunt alii, virgultum alii, ex textu Graeco) non foliis, vel ramis, vel tota forma proprietatem sortita, sed affectione quae accidit; quippe facies ejus spinosa, foliumque Filicibus non absimile, sed cum ramulos quivis tetigerit, folia quasi hebitata considere pro tempore aliquo, post revivi­scere rursusque vivere affirmantur. Et haec videtur esse Aeschinomine Apollodori sequacis De­mocrati, à quo sic Plinius secundum versionem Dalechampii pag. 617. l. 24. c. 17. Ad [...]ecit Apollodorus sectator ejus Aeschinominen, quoniam appropinquante manu folia contrahe­ret. Omnino perditam esse hanc plantam in Aegypto credidere Bellonius & Alpinus cum illius neutiquam meminere, & Guillandinus confitetur se in Aegypto diligenter eandem sed frustra scrutatum fuisse; ego, inquit, istam diu multumque in Aegypto circa Memphim Heli­opolim, Tanaim & Alexandriam, quaesitam nunquam offendere potui. Idem affirmat Bo­daeus à Stapel. Nulla species herbae Mimosae satis mirandae invenitur in Asia, neque in Mala­bar, ut notat Acosta lib. de Aromatis. Vide caetera pag. 101, & 102. Hist. nostrae Universalis Oxoniensis. Haec à nobis hic dicta eodem referat lector, ubi habentur Temperamentum & Vires.

SENNA.

SEnnam quidam Dioscoridis Delphinium, alii Pelecinum, alii Peplium, alii Empetron, alii Alypon: alii Theophrasti Cercidem sive Coluteam 3am, alii Colyteam 1am esse putant: at rem novam veteribus Graecis & Latinis scriptoribus indictam, & à Mauritanis primo propositam, à Serapione sub Sene, à Mesue, qui domesticam & silvestrem facit, sub Senna censemus; cujus ex Graecis solus Actuarius meminit.

Senna est planta leguminosa [...] producens siliquas propendentes raro dispositas, latas & compressas, adeo, ut superior membrana inferiori cohaereat, suntque tumidae ubi ap­parent semina vinaceis acinis similia, atque his notis facile Senna à caeteris Leguminibus sili­quis propendentibus distinguitur. Est duplex, Alexandrina foliis acutioribus; & Italica foliis obtusioribus.

1. Senna Alexandrina, sive foliis acutis, C. B. P. Folia orientalia officinarum. Sena Ale­xandrina, Matth. Ad. Cam. Trag. Gesn. Hort. Senna orientalis, Bellon. Tab. Ger. Sena Aegy­ptia sive Alexandrina Syriacave quae praestantissima, Lugd. Senna, vel [...] Graecis, foliis est Gly­cyrrhizae instar alatis, sed eadem habet oblongiora & in acumen vergentia, omnibus suis par­tibus est vulgari seu Italica tenerior.

2. Sena Italica, sive foliis obtusis, C. B. P. Sena Italica, Trag. Tab. Ger. Cam. ep. Sena, Matth. Fuch. Dod. Lob. Lugd. Sena altera dicta media, Bellon. Sena communis & vilior, Gesn. Hort. Sena nostras, Caes. Haec Sena secunda foliis etiam constat alatis, sed prioris multo obtusioribus, crassioribus aut subpinguibus, Fabarum recentium sapore, caule cubitali, à quo ramuli exe­unt flexibiles: flores ei emicant aurei, veluti Coluteae vesicariae, è ramusculis prominentes, tenui pediculo nitentes, purpureis intercursantibus venulis, quibus succedunt folliculi falcati reni­formes (ut in superiore) cujus superior membrana inferiori cohaeret: in singulis semina plura continentur subvirescentia, vinaceis acinis similia; ut dicam paucis, in multis conveniunt & haec & prior, sed foliorum forma praecipue differunt. Nomina satis patent supra.

LOCUS & TEMPUS.

Loci indigitantur vel prolatione nominum, prior ex Alexandria Aegypti ad nos Europeos convehi­tur, altera seritur in Hetruria in agro praesertim Florentino, in campis illic.

TEMPERAMENTUM & VIRES.

Sena Alexandrina in maximo est apud Europeos usu, aperit, alvum citat, digerit, concoquit, excalefacit, attenuat, educit bilem, tum atram, tum flavam, ac etiam pituitam, quod sane [Page 202] experientia comprobatur. Mundat cerebrum, jecur, lienem, pulmonem, atque omnes corporis sensus; viscerum obstructiones aperit. Optima est in universum medicina morbis omnibus diuturnis, & melancholicis, ideoque deliriis, amentiae, resolutioni nervorum, phthiriasi, cephalalgiae, scabiei, pruritui & epilepsiae. Cor etiam roborat, praesertim ubi iis commisceatur medica­mentis, quae ad cordis affectus sunt idonea. Est praeterea Sena clemens, & nullius incommodi medicamentum, adeo ut dari possit pueris aetate tenellis, tum etiam utero gerentibus. Fit ex foliis vinum vindemiae tempore, quod potum ea omnia praestat; citra violentiam ac noxam purgat. Folia, inquam, Sennae seminibus Anisi, Carui, Faeniculi, Coriandri, carminativis dictis, leviter pulverizatis & additis, vel lenientibus medicamentis, ut pulpa Casiae, Tamarindorum, syrupo Rosarum pallidarum aut florum Persicorum contemperatis, & mixtis decocto Sennae, optime pur­gant. Datur in pulvere, sed tutius & jucundius dilutum ejus exhibetur. Laudant Arabum plerique folliculos Senae, at nostri Europei folia magis commendant: folliculi etenim nisi maturi flatus gignunt, & tortiones ventris adferunt; saepe autem illos ante maturitatem colligi con­tingit. Senae Alexandrinae pulvis exhibetur cum Casiae pulpa à scrup. ij ad scrup. iv. folia autem in vino, sero lactis, aut aliquo alio vehiculo seu liquore à drach. ij. ad drach. iv. per noctem in­fusa, additis seminibus carminativis praedictis, & liquore percolato, & ad Unc. vj. vel vij. purgant tuto & jucunde. Mirum inquit Brassavolus anno 1538. caninam appetentiam Fer­rariae fuisse morbum epidemicum, & potius fuisse ex atra bile os ventriculi occupante, quam ex acida pituita. Omnes autem quos curavit (curavit autem multos) ex infusione Senae sani­tati restituti sunt. Poterint folia coqui cum prunis aut passulis, hujus decoctionis sumat pa­tiens, alvum liberam habebit. Referantur ad Cap. 3. de Leguminibus siliquis propendentibus donatis.

Nil sive Anil, Indigo sive Indica.

NIl, vel potius Nir, Arabibus est color caeruleus, qui Lusitanis tam Anir quam Anil dicitur: Arabes quoque dicunt Nil; Hispanis Azul, vulgo Anil & Indigo seu Indica dicitur. Anil est Herba fruticosa ex una radice plures producens surculos, in altitudinem sex palmorum ascendentes, digitum minorem crassos, coloris cinericei: folia habet similia Ciceris: flores exiguos è candido rubicundos, cum quibusdam siliculis coacervatim pendu­lis è caulis summitate, quae similes sunt vermiculis, quos vocamus ascarides, crassiusculae sunt & plenae semine nigro, quod non male Legumini comparatur. Licet Marcgravio videtur frutex lignea constans substantia, est tantum herba biennio summo cum vigore & viribus integris vigens.

LOCUS & TEMPUS.

Nascitur sponte locis calidis tam planis quam montuosis Indianis, facile coli posset in Hispania locis calidis, imprimis Alandaluziae aut similibus. Serendum foret semen in terra bene fracta at (que) subacta, qualem Lactucae amant, mense Januario, si terra fuerit humida aut rigua; sin vero ho­rum aliquid desideratur Septembri aut Octobri, dein tempore opportuno transferendae essent plantae & commodis intervallis disponendae. Denique danda opera ut zizania supprimantur ne tenellas plantas suffocaverint. Haec Fran. Xemenes tradit in commentariolo suo de plantis novae Hispaniae. Colitur in America, Brasilia, & Insula Barbados sub serenissimi D. D. nostri Caroli secundi ditione. Nec possum pati quin mercatores illic habitantes per multos annos re­darguam, qui hujus plantae caeruleum, Indigo dictum, inter publicas merces Europeis exponunt, nondum eo curiositatis provecti, ut vel perfectam ejus Iconem cum floribus & siliquis deline­andam & sculpendam curare dignati sint, cum nec exacta ejus Icon cum floribus & siliquis, imo nec exacta descriptio mihi apud Indiae scriptores hucusque apparuit.

TEMPERAMENTUM & VIRES.

Anil sive Indigo nonnihil amaricat, estque acute calidum & siccum secundo gradu; pulvis ejus­dem medetur plagis veteribus, si ante urina abluantur. Folia contusa & emplastri vice appli­cata, dolorem capitis dicuntur mitigare, maxime in infantibus, etiam in aqua macerata & cerebro applicata.

Modus conficiendi caeruleum, Indigo dictum.

Anil seu Indigo quod Mexicani dicunt Mohuitli & Tlecohuilli, Hispani autem Azul, sic con­ficitur. Indunt primo indigenae Mexicani aliique Americani folia decerpta aeneo vasi, pleno aqua modice calida vel tepida (licet quidam magis probent frigidam) & valde versant, donec aqua tingatur, & aquam bene tinctam seu (ut cum Chymicis loquar) impregnatam sufficienter compererint, eam dein effundunt in aliud vas sive ollam aut cacabum, cui in superiore parte est foramen, è quo aqua magis pura & clara delabitur, turbida autem & quae substantiam fo­liorum exhausit, aut quae bene impregnata est subsidet, ea porro percolatur per saccum can­nabinum, & spissior substantia formatur in pastillos seu pilas, & pilulae exponuntur soli, atque postea patinis composita imponuntur prunis ardentibus ut indurentur & siccentur, atque hac ratione paratae sunt ad usum tinctorum, ut colore caeruleo possint lanam, pannum atque sericum tingere. Referatur ad cap. 3. inter Legumina filiquis propendentibus donata.

Astragalus perennis foliis hirsutis caule recto aphyllo flore ochroleuco odoratissimo, nobis. Haec nova Astragali species perennis plurima edit folia, alata, hirsuta, & per terram strata, bi­natim seu conjugatim [...] ex adverso adhaerentia, uno impare extremum costae claudente: ex meditullio foliorum, per terram sic stratorum, oriuntur cauliculi, hirsuti itidem, pedales & al­tiores, sustinentes plurimos flores luteopallidos seu ochroleucos, fragrantissimi odoris, ad longitudinem trium unciarum in summis caulium spicatim digestos, quorum singulis succe­dunt siliquae singulae gemellae, crassae admodum, triquetrae, vix unciam longitudine superan­tes, harum singulae bina vel terna continent semina, ossa sesamoidea referentia, seminibus cae­terorum suae sortis crassiora: planta est perennis. Refer hunc ad cap. 5. supra.

Trifolium pratense degenerans in quadrifolium Phaeum seu fuscum, nobis. Quadrifolium Phaeum fuscum, Ad. Lob. Lugd. Quadrifolium hoc fuscum est Trifolii pratensis albi varietas tantum, quae foliis maculatis fuliginei aut fusci coloris, aliquando ternis, sed saepius quaternis, quinis, nonnunquam septenis, donatur: nam flores & siliculas bivalves (si quas fert, quod raro contingit propter rependi nimis avidum studium) omnino conformes gerit cum Trifolio pratensi vulgari albo, differt autem solo numero & colore foliorum; numerus contingit a lu­xuriante naturâ, color primo obvenit à mixtura terrae, salis & sulphuris, quae colorem hunc obscure ex viridi fuscum induxerunt foliis primi in pratis reperti, inter alia vulgaria Trifolia pratensia alba sic adumbratis: ob raritatem coloris & numerum quaternarium foliorum, à primo observante revulsum ex pratis & in hortum translatum & ibidem cultum, felicius & plenius nutritum, eundem retinens colorem quem in pratis possidebat, non solum quaterna, sed & quina, sena, producere observabatur folia, cumque radicibus sese augebat; ita planta multiplicata in horto Edvardi Morgan & inde transplantata in hortos matronarum nobilium, ab ipsis conservatur summa cum confidentia, quasi summo esset auxilio contra febres purpureas liberorum. Multoties alibi colitur propter gratum satis & omnino diversum aspectum & nu­merum foliorum, quibus tantum distinguitur à Trifolio vulgari pratensi albo, cum quo ad­huc convenit in partibus essentialibus, sclicet flore, siliqua & semine. Referatur ad cap. 7. inter Trifolia.

Trifolium argenteum clypeatum, Alpin. de Exot. Trifolium hoc elegantissimum Creticum, parvum, humi procumbens, ac fere per terram stratum, ternis donatur foliis obtusis: flores producit plurimos in capitulum congestos, albos quasi argentei coloris, inodoros, sapore modice acri, quorum singulis succedunt capsulae maxime ad antiquos clypeos Venetos acce­dentes, quinque pinnas in singulis capsulis monstrantes, videlicet quatuor in superiore parte minores & breviores, & quintam in inferiore longiorem; in harum singularum fundo unicum reperitur semen nigrum. Planta est annua. Floret aestate, & paulo post semina perficiun­tur. Referatur ad cap. 7. inter Trifolia.

Trifolium asphaltion Canadense, Cornut. Trifolium hoc ad cubiti altitudinem attollitur, vir­gas habet tenues, junceas, atropurpureas, quae statim [...], hoc est ramulares propagines emittunt; summitates in plures deducuntur, à quibus folia Loto arbori similia prodeunt, acutiora tamen & angustiora, qualia [...] Dioscorides nominare consuevit; leviter etiam hirsuta sunt ac veluti oleosa pinguedine obsita (ex uno longiore pediculo nascuntur) quae diffracta, aut ex attritu non olent, verum cum levius attrectantur oleosus hic humor digitis apprimitur, mole­stus gravitate odoris, qui quidem in novella planta Rutae est, in adultiore hirci aut bituminis: ramorum extrema flores occupant purpurei, ejusdem formae cum caeteris Trifoliis legumi­nosis: [Page 204] florum petala intus alba sunt, licet à tergo purpurea: floribus deciduis succedunt siliquae digitum longae, hirsutae paululum (quemadmodum folia) oleosae virides, extremo purpureae, in quarum capacitate conduntur semina lata, oblonga, medio sinu excavata, ut Fa­ba purgatrix: radix longa, fibrosa, insigni fervore praedita est, ac fere pari acrimonia lin­guam mordicat, quâ Anemone. Annua est planta & non nisi satione perennat. Odoris & co­loris praestantia, locorum in quibus provenit ratione, contingit ex Theophrasti sententia, [...], ut habetur c. 6. l. 6. Hist. Causam hu­jus rei esse arbitror quòd haec Trifolii species apud nos velut extorris vivat, ac proinde sicut in justam magnitudinem vix adolescit, ita neque completam fructus ejus maturitatem, ne­que vividum caulis & flores ejus adipiscuntur colorem. Quicquid gignitur à natura, imo in maxime distantibus locis eodem modo producitur, quia ut natura ubique eadem est, ita etiam vires suas aequaliter ubique diffusas esse demonstrat. Referatur ad cap. 7. inter Trifolia.

Lotus Cretica [...], Hon. Belli Ep. 5. ad Clus. Trifolium sive Lotus [...] edulis siliquosa, J. B. Chabr. Lotus Cretica edulis, Park. Loti haec species est edulis, in foro Cydoniae estur ejus fructus: siliquae antequam durescere incipiant venales illic reperiuntur, à pueris & fe­minis libentissime eduntur, succosae sunt & dulces, Pisi recentis gustu: multos tenues caules à radice profert: folia Trifolii, angusta, crassiuscula aliquantulum, & mucronata, terna sem­per in caulis extremitate simul conjuncta, bina ad pediculi exortum: flores Pisi instar, quibus succedunt siliquae rotundae, ad extremum falcatae, ac pro ratione plantae, magnae. Inter segetes invenitur, & in marginibus agrorum frequentissime passim in Creta. Refer ad cap. 13. de Loto herba.

Finis Sectionis secundae, Partis secundae.

PLANTARUM Historiae Universalis Oxoniensis

PARTIS II.

SECTIO III. De siliquosis tetrapetalis bivalvibus septo medio membranaceo dister­minante in singulis siliquis duplicem seriem seminum.

SILIQUOSAE TETRAPETALAE BICAPSULARES. CAPUT I.

§ 1. BRASSICA.

BRassica Theophrasto 1. Hist. 19. inter olera est, quae [...], à vorando. Dioscoridi l. 2. c. 14. [...], quasi [...], quod oculorum pupillas laedat, dicitur. Theophrasto & [...] dici, in Rhaphano infra monebimus.

Genera: Dioscoridi sativa, silvestris, & maritima. At Theophrasto 7. Hist. 4. alia crispa, alia laevis, alia silvestris. Plinius cum l. 19. c. 8. Brassicae Cauliumve tria genera ex Catone c. 157. enumerasset, plura adhuc esse refert, Cumanam, Ari­cinam, Pompeianam, Sabellicam, Lacuturrem. At l. 20. c. 9. Graecos in tres species divisisse scribit; Crispam, quam Selinada, à similitudine foliorum Apii vocarint; alte­ram laevem latis foliis quae Caulodes quibusdam; tertiam proprie Crambem appellatam.

Recentioribus differentiae sunt pro foliorum colore, crispitudine, densitate, aliis (que) qualitatibus. Aliis enim color viridis, aliis candicans, aliis purpurascens. Crispitudo & laevitas, tam in candida, quam in viridi (quam nigram vocant) rarius in purpu­rea, reperitur. Summa genera sunt sativa, silvestris & maritima; sativa, alba & rubra &c.

Deducta explicatione plantarum siliquosarum papilionacearum, seu Leguminum in prae­cedente secunda Sectione, jure affinitatis & cognationis siliquosarum plantarum cum sili­quosis, siliquosae tetrapetalae bivalves hanc sequentem tertiam Sectionem sibi vendicabunt.

Nota generica qua omnes plantae in hac Sectione tertia contentae afficiuntur, esto haec: omnes donantur flore tetrapetalo (id est singuli flores constant quatuor petalis seu foliis in floribus, cujuscunque magnitudinis aut coloris sint;) secundo singulis floribus tetrapetalis sic con­flatis, succedunt singulae siliquae bivalves (id est duplici tunica afficiuntur siliquae, hinc una, illinc altera, quemadmodum videre est in siliquosis leguminosis seu papilionaceis) se­pto medio disterminante duplicem scriem seminum, quae communem habent matrem ipsa nutrientem, septum scilicet praedictum nutritivum, quod post semina ad perfectionem per­ducta exsiccatur, & fit membrana pellucida, alba, inutilis, quemadmodum tunicae ipsae. Ita & floribus & compositione diversa filiquarum, distinguuntur siliquosae tetrapetalae à siliquo­sis papilionaceis seu leguminosis, etiamsi conveniant, quod sint siliquosae & bivalves, diver­so tamen modo constructae.

Plantas siliquosas tetrapetalas dividemus, vel in culinarias (quae sunt calidae & acres) siliquis tenuioribus seu gracilioribus donatas; vel in culinarias radice & siliquis crassioribus prae­ditas; vel deni (que) in recreativas, gratum odorem suffundentes. Exordium à siliquosis tetrapetalis culinariis, calidis & acribus, siliquis tenuioribus affectis, sumemus, quarum Brassica erit prima. Nostra aetas non paucas Brassicas observavit, vel colore, vel forma differentes. Quaedam e­nim folio sessili patulae sunt, aliae contracto capitatae, albidae; nonnullae rubrae, nigrae quae­dam, seu saturo potius colore virentes. Theophrastus tria genera Brassicae statuit [...], si­ve crispum unum: alterum [...] sive laeve: tertium [...] sive silvestre, & hoc vulgo [...] [Page 206] dicitur. Quibus à neotericis additur [...] Brassica marina, quae est vera Brassicae spe­cies, repens & monospermos; praeter marinam Dioscoridis quae est Convolvuli species, ut su­pra demonstravimus cap. 2. Sectionis primae hujus Historiae, inter scandentes campanulatas lactescentes, & ideo à fine ultimo non huc pertinet.

TABULA I.
  • Brassica
    • Sativa
      • Capitata seu clausa
        • Penitus
          • Capite
            • Simplici
              • 1. Alba, nobis. Lacuturris, Plinii.
              • 2. Rubra, nobis. Rubra, Dod. Tab. Ger.
            • 3. Multiplici, nobis. Polycephalos, Lugd.
        • Non penitus
          • Sabauda
            • 4. Hyberna, nobis.
            • 5. Crispa, nobis.
      • Non capitata seu aperta
        • Vulgaris
          • 6. Alba vel viridis, nobis. Alba vulgaris, Lugd.
          • 7. Rubra, nobis. Rubra, Tab. Ger.
        • Fimbriata
          • 8. Major seu tophosa, nobis. Tophosa, J. B. Chabr. Crispa & nigra, Dod.
          • 9. Minor seu pumila, aut Anglica minima, nobis. Anglica minima, Ad. Lob.
        • 10. Cauliflora, seu florida botrytis, nobis. Cauliflora, C. B. P
        • 11. Asparagodes crispa, nobis. Asparagodes Dalpii, Lugd.
        • 12. Gongylodes, nobis. Caulorapum, Lob. Obs. & Icon. Lob. Cam. Ep. Tab.
      • Apii folio
        • 13. Lato, nobis. Brassica selinisia latifolia, Tab.
        • 14. Angusto, nobis. Brassica selinisia angustifolia, Tab.
TABULA II.
  • Brassica
    • Silvestris
      • Major
        • Maritima
          • 15. Arborea, seu procerior ramosa, nobis.
          • 16. Repens multiflora alba monospermos, nobis. Marina sil­vestris multiflora monospermos, Ad. Lob. & Icon. Lugd.
      • Minor
        • 17. Crambe dicta, Dod.
        • 18. Spinosa Cretica, C. B. P. Prod. & Matth. Ed. Bauh.
        • Perfoliataflore
          • 19. Albo, nobis.
          • 20. Purpureo, nobis.
        • 21. Napobrassica dicta, nobis. Napobrassica, C. B. P.
        • Foliis
          • 22. Circa radicem Cichoraceis asperis, glabris caulibus adhaerentibus, nobis. Sinapi album, Lugd.
          • 23. Integris, per terram stratis, & caulibus adhaerenti­bus asperis, nobis. Turrita vulgatior, Clus. Hist.
        • 24. Alpina supina folio Bellidis, nobis. Turritis Alpina minor, C. B. P. & Prod.
Explicatio Tab. 1.

1. BRassica capitata alba, C. B. P. Brassica capitata albida, Dod. Lugd. Haec candida est, quae Lacuturris Plinii; est & viridis, quae Tritiana; caule nititur crasso: folia ini­tio fundit ampla, lata, ex albo virentia, crassis costis albidioribus distincta, processu tempo­ris interna solia in globi aut capitis formam arctissime contrahit, quae propter defectum aeris candidissima evadunt, externis adhuc latis, amplis, & satis virentibus: capitulis Vere dissolutis caulis assurgit ramosus, flosculos tetrapetalos luteos sustinens, quorum singulis succedunt siliquae singulae, bivalves, septo medio dirimente duplicem seriem seminum, hinc unam, illinc alteram, arcte septo medio adhuc viridi adhaerentium, & inde succum nutritivum attrahentium, donec semina perfectam maturitatem adepta sint, quibus perfecte maturis exsiccantur geminae val­vulae, & tunc membrana alba pellucida apparet, non solum in hisce Brassicae speciebus, sed & [Page 207] in omnibus ferme speciebus hujus Sectionis, quod cuilibet examinanti nobiscum apparet. Videat & observet lector Botanicus siliquas passim assculptas plantis, specifice adhibitas p [...] totam Sectionem, atque percipiet singulas siliquas apertas cum duplici tunica & septo me­dio, in quibus nutriebantur semina, hinc inde, in duplici loculamento.

2. Brassica capitata rubra, C. B. P. Dod. Tab. Ger. Haec in omnibus convenit cum priore, nisi colore foliorum, quae una cum costis rubent; caput globosum utplurimum minus est pri­oris.

3. Brassica capitata polycephalus, Lugd. Brassica ex capitulis pluribus conglobata, C. B. P. Haec radice, caule, capitulis conglobatis, praedictis par & similis; at magnitudine capitum prioribus cedit. Prodigiosa quidem naturae lascivientis, ut ita dicam, ostentatione, spectatu digna, non ut superiores caput unum profert, sed plura, alia ab aliis discreta, in unum tan­quam acervum congesta, è venosis tamen foliis conglobata, alia majora, alia minora, inusitata quadam & rara specie. Quidam id terrae libertati adscribunt, cui semen plenius & felicius nutritum creditur, quae tam copiosum alimentum praebet, ut gignendis atque nutriendis tot capitibus sufficiat; nec minus adscribendum ubertati terrae seu soli, sed praecipue magis se­mini majori meliusque nutrito: idem observare licet in fructibus arborum, seu nucleorum nu­mero, & in multiplicitate petalorum à semine ortorum, in herbis multis diversorum gene­rum, in hac nostra Historia plantarum digestis. Hujus capita 50 aliquando, ovorum magnitu­dine, enumerantur.

4. Brassica alba capite oblongo non penitus clauso, C. B. P. Brassica Sabauda hyberna, Lob. Icon. Nec minus speciosa haec Brassica 4ta, quam Sabaudam recentiores nominant: à sessili capitatâ rubrâ dissidet tantum colore & capitulo patulo aliquantulum, seu minus clauso, & floribus albis; admodum sub frigoris habitudine aeris est impatiens, quare non tam feli­citer apud septentrionales provenit, ubi reliquae Brassicae frequentissime coluntur & eduntur: ad maritima, plurima & frequentissima in Italia & Sabaudia colitur, unde ei nomen. Caule & foliis, adeoque tota, inter Brassicas albas candidior teneriorque videtur: folia quo­que satis ampla sunt, atque rotunda, per se diutius virentia, candidis venis intermixta, quaedam etiam modice crispa, ac vario contortu nonnihil rugosa: foliorum quoque pediculis brevibus auriculae quaedam foliaceae adhaerent: flores tetrapetali, albidi, quos non nisi tepi­diore sole illustrata terra profert; quippe uti dictum algidi frigoris impatiens, minus arcto foliorum implexu glomerem longiorem & minorem efformans. Siliquae & semina sunt ut reliquarum suae familias. Lautior haec, quippe tenerior, dilicatioribus expetita, in eorum potissi­mum gratiam, qui ejus norunt bonitatem, mensis imponitur.

5. Brassica alba crispa, C. B. P. Brassica Sabauda crispa, Tab. Ger. Brassica Sabauda, Dod. Hujus folia sunt rotunda, rugosa valde, ac ita quidem rugis inaequalia sunt, ut singula ex vesicis aut valvulis quibusdam consimilibus congesta videantur, supra extuberantibus atque prominentibus, subtus cavis, brevibus pediculis adhaerentia: color foliorum ex luteolo & albo viret, quae palide viridantibus costis quoque intertexta sunt, eadem etiam in densum glo­bum coguntur, sed parvum & candicantem, dum extremitates exterius virent: flores lutei: siliquis & semine caeteris suae farinae similis est haec Brassica. Hyemem non fert.

6. Brassica sativa alba vel viridis vulgaris aperta laevis, nobis. Alba vel viridis, C. B. P. Brassica vulgaris sativa, Dod. Lob. Ger. Haec est Brassica laevis Theophrasti & Plinii, cui & Caulodes. Hujus folia sunt magna, lata, expansa, & patentia usque, in saturato virore, rubore nigricantia: caulis qui è medio foliorum Vere surgit, foliolis ramosis ornatur. Flosculos pro­fert luteos: siliquas oblongas, quales sunt Rapi, & semina rotunda ejusdem aemula: radix fi­bris firmatur.

7. Brassica sativa rubra aperta laevis, nobis. Brassica rubra, Dod. Brassica Cumana sive ru­bra, Dod. Gall. Haec crebro in hortis rubro colore ex caesio visitur, cui nunc costae carinaeve in dorso medio foliorum rubent solae, nunc & carinae & reliqua foliorum albescunt aut virescunt & reliqua foliorum tunica purpurante, oris interdum fimbriatis & crispantibus decorantur.

8. Brassica fimbriata, C. B. P. Tophosa, J. B. Chabr. Tab. Ger. Crispa & nigra, Dod. Cri­spa, Lugd. Huic folia angustiora & longiora antecedentis foliis, ad costam usque mediam semel atque iterum profundius incisa, per margines vero admodum crispa; quae ad­versa parte bullis seu quasi ampullis numerosis protuberantibus, in aversa parte concavis passim ornantur, tota quasi nigrescunt aut potius saturate magis virent.

9. Brassica simbriata pumila, C. B. P. Brassica Anglica minima, Ad. Lob. Reperitur hic in Angliae hortis Brassica pusilla seu Brassicula tota nivea, praeter extremas oras laciniosas [Page 208] fimbriatasque, plicis crispantibus & undulis rugosis, purpureis & latis asperas, ad corollas seu olfactioriola nectenda propter varium colorem visu dignissima. Tenella haec Brassica in hortis Angliae & Galliae colitur, dum tenella adhuc esu satis grata, si cum bubulina & verve­cina elixetur.

10. Brassica cauliflora, C. B. P. Dod. Cam. Ep. Florida botrytis, Lob. Icon. & Obs. Pompeiana aut Cypria, Dod. Gall. Lugd. Cam. Ep. Folia habet haec cubitalia, longiora multo quam Brassica vulgaris, nec tam lata, dilute virentia, colore magis glauco, exteriora praesertim, ner­vis candicantibus conspicua; nulla magna laciniarum divisura per ambitum, longiuscula di­stantia denticulata & veluti serrata: medium inter folia in caput glomeratur, sed mollius, minus denso foliorum incubitu formatum, ex quo flores densissimo stipatu prodeunt exigui, pallidi aut candicantes, velut in umbella positi, qui cum cauliculis suis (Asparagorum mo­re) tenellis teneritudine & gratia certare videntur: atque ob id lautioribus tantum pa­tinis expeti observabantur ab initio, sed jam passim vulgares sunt, si mangonio & cura se­rantur & educentur. Erucae huic concolores saepe eandem depascuntur, ut pro Brassica cau­listora Brassicae cadaver relinquant. Observavimus passim in peregrinationibus nostris, per Galliam factis, erucas peculiares herbas quasdam affectantes & sibi appropriatas rodere manducareque, inde ex diversis erucis diversi papiliones emanarunt.

11. Brassica asparagodes crispa, C. B. P. Epiphyllitis Dalpii, Lugd. Crispa prolifera, Tab. Ger. Folia hujus modo laciniata, modo plana, modo expansa, vel tota virent, vel venae & costae rubent. Satis quidem miranda haec Brassica quam Asparagodem esse dicunt Herbarii, cujus men­tio fit in Geoponicis Cassiani Constantino attributis. Caulis huic & rami & radix caeterarum in omnibus sunt aemula; folia sunt laciniata & frequentissimis divisuris incisa, qualia sunt Brassicae crispae, quae nonnunquam tota virent, nonnunquam venis per ipsa folia dispersis & media costa rubent. Huic vero id peculiare est & insigne quod ex foliis eorumque praecipue costis & venis lateralibus foliola multa brevia, torosa & crispata, nascuntur: floret suo tempore & se­men edit, non aliter quam in reliquis Brassicis, ex caule vel stipite, quorum foliolorum cum Asparagis similitudo fecit ut hanc Brassicam asparagωdem Graeci vocaverint. Hi te­nelli asparagi in jure aliquo pingui, ut capi aut vervecinae, eduntur.

12. Brassica Gongylodes, C. B. P. Brassica caule Rapum gerens, Dod. Caulorapum, Lob. Obs. Cam. Ep. Tab. Rara admodum species Brassicae haec est, quae patulis foliis glomerem nullum facit, verum quo solo signo facile ab aliis separetur, est brevis caulis, cui foliorum coma subest, & in Rapum esculentum extuberat. Variat Rapo rotundiore & longiore, haec Caulorapum rotundum, illa Caulorapum longum dicitur, Tab. Ger. Dicitur Dalechampio Bras­sica raposa [...]. Colitur in hortis Italiae à monachis.

13. Brassica lato Apii folio, C. B. P. Brassica selinisia latifolia, Tab. Haec Brassica folia ha­bet crispa dissecta usque ad costam mediam, adinstar Apii latifolii, unde primo aspectu à Brassica selinisia angustifolia, foliis dissectioribus discernitur haec Brassica.

14. Brassica angusto Apii folio, C. B. P. Brassica selinoides, Dod. Ger. Brassica selinisia angustifolia, Tab. Brassica Apiana crispa, Cam. Ep. Brassica tenuifolia laciniata, Lob. Icon. & Obs. Folia habet praecedentis longiora, profundius incisa, usque ad mediam etiam costam, prima facie folia Apii tenuifolii referentia, unde utrique & priori & huic nomen: caules edit utraque haec Brassica selinisia tricubitales, quorum cymis innascuntur flores tetrapetali, lutei, quos sequuntur racematim siliquae bivalves, continentes semina, duplici serie, septo medio pellucido separata, aliarum Brassicarum more.

15. Brassica maritima arborea seu procerior ramosa, nobis. Haec reliquis procerior est, & stipite veluti arborescit alto 3. aut 4. cubitorum, crasso, viridi dum est recens; cortice aspero adulta, imâ parte verrucoso, in ramulos plurimos brachiato in superiore parte, seu di­varicato; caulem cingunt folia fortuito positu lata, ex viridi rubentia, aut rubore obscuriore perfusa, non sine obductu nebulae cujusdam glaucae, crebro multarum venarum decursu ru­gosa, patula, sinuataque: flores lutei caulium summis ramis inhaerent, quos siliquae excipiunt bivalves, palmares, in quibus continentur semina rotunda, ruffa. Hujus folia patula ma­nent expansa post semen perfectum; hyemem perfert, ac saepe culta in hortis arboream acqui­rit proceritatem, ac ita durat in aliquot annos postquam semina pluries annuatim copiose effu­derit; saepe etiam laterales producit ramulos, quorum folia novella hyeme exeunte culinis potissimum expetita: eadem recentia foliola Vere edita in acetaria veniunt. Hanc Brassicam in rupibus calcosis versus Doveram anno 1657. & postea anno 1660. perseverantem obser­vavimus, etiam ad plures annos cùm Londini in horto Edvardi Morgan, tum in horto pub­ [...]lico [Page 209] Universitatis, durantem postquam singulis annis semina sua copiose ediderit. Mariti­mam appellavimus, quia in praedicto loco offendimus; arboream seu proceriorem, pro­pter altitudinem, & ramosam, propter numerosam ramulorum copiam quos gerit, quae omnia indicant ipsam specifice differre à reliquis silvestribus, praecipue silvestri Di­oscoridis, seu silvestri Crambe dicta Dodonaei. Brassicae omnes hae species mirum in modum ludunt, & in seinvicem satione transmutantur; nam ex Brassica sativa aperta, seu vulgari alba & rubra, in agro bene stercorato & sale abundante procreantur Brassicae capitatae albae & ru­brae, atque ex earundem seminibus in agro sterili, sabuloso & glareoso satis, recuperant pristinum statum, id est, fiunt Brassicae apertae in hortis silvestribus, & stercore destitutis, adeo ut ex seminibus Brassicae capitatae albae & rubrae ad oram seu marginem silvae Blae­sensis conspexerimus Brassicam apertam provenire, ad altitudinem decem cubitorum. Bras­sicae itidem Tophosae semina ex Italia ad Reverendissimum in Christo patrem Henricum Compton Episcopum Londinensem transmissa, Brassicam produxere Tophosam & in Horto suo Oxoniensi, & in horto publico Botanico Universitatis, sed hujus semen denuo satum degeneravit in vulgarem apertam laevem. Idem dicendum de Brassica florida Botryte, cu­jus semen recens ex Italia ad nos missum, Brassicas floridas produxit, sed semen ejusdem hic in Anglia collectum & satum, degenerat in Brassicam longifoliam & apertam, quod experientia omnibus compertum; sed nulli magis quam Richardo Baal hortulano Bramfor­diensi, qui ingentem seminis Brassicae floridae copiam collegit in horto suo, quod vendidit Hor­tulanis, complurimis in suburbanis Londini locis vulgo dictis the Neat-houses degentibus, atque hi cum summa cura & industria eadem semina terrae à multis annis bene stercoratae commiserunt, quae Brassicas satis magnas, longifolias, apertas, ipsis produxere: quare prae­dicti hortulani animadvertentes se oleum & operam perdidisse, id est, industriam, curam, labores, & magnos sumptus impendisse sine quaestu, imo cum maximo detrimento & di­spendio temporis & pecuniarum, ipsi praedicto Baal in foro Vestmonasteriensi litem intende­runt, atque ex sententia non solum Judicum illic sedentium condemnatus, ut ipsis pecunias quas accepisset, restitueret, sed insuper mulctatus fuit idem Baal, ut ob jacturam temporis, dispendium & usum terrae recompensaret praedictos hortulanos. Brassicae Sabaudae tam hy­bernae quam aestivae semina recenter ex Italia ad nos transmissa feliciter proveniunt hic in Anglia, sed semina ejusdem collecta hic degenerant in Brassicam apertam. Brassica aspa­ragωdes aliquando copiose foliola crispa ex costis & venis foliorum protrudit, aliquando nulla, imo in vulgarem crispam degenerat. Sic quilibet veteranus hortulanus permutationes & degenerationes Brassicarum ex una in alteram observare facile poterit.

16. Brassica maritima major repens multiflora alba monospermos, nobis. Brassica marina silvestris multiflora monospermos, Ad. Lob. Icon, Lugd. Ger. Radice constat haec longe la­teque in arenosis ad oram maritimam plagae septentrionalis repente; folia ei sunt crassa, la­ta, laetiore aspectu, fimbriis undulatis plerisque multis contextis, sub exortum è terra nigrican­tibus, quae quia ipsa planta in arenosis maritimis neglecta & inculta, hispidiora ei multo sunt folia, recentia tamen adhuc pro cibis à pauperibus maris accolis toleranda: ex foliorum me­ditullio seu gremio protruduntur cauliculi bini, terni, sustinentes in summis fastigiis plurimos pedicellos seu ramusculos, singulos singulos flores albidos tetrapetalos crassos gerentes, qui­bus singulis succedunt singulae siliquae breviores, crassiusculae, quarum unicuique singulare seu unicum inest semen. Provenit in oris maritimis cum Galliae septentrionalis, videlicet Neustriae, Armoricae, tum Angliae & Hiberniae, praecipue versus insulam Thanet & prope Colchestriam, aliisque maritimis Angliae locis, ubi incolae maritimi pro olere esitant, ipsam sativae ineunte Vere praeferentes. A nobis Brassica maritima: quam Dioscorides hoc nomine designat, recen­tiores Soldanellam marinam appellant, quae à tessera generica conveniente Convolvulis Con­volvulus proprie dictus est, uti videre est in Hallucinationibus Casp. Bauhini aliorumque Authorum à nobis observatis ad finem cap. 2. Sectionis 1. hujus Historiae.

Explicatio Tabulae secundae.

17. Brassica silvestris Crambe dicta, Dod. Silvestris 1 ejusdem, silvestris Dioscoridi dicta, omnino sunt similes, nisi quod posterior sit hirsutior, albidior, & sapore amarior: folia si­quidem, flores, siliquaeque satis inter se respondent. Nascitur in praeruptis maritimis locis, ut ait Dioscorides: reperitur in Zelandiae altioribus juxta mare tumulis arenosis. Est & Bras­sicae rubrae species, quam Dodonaeus ponit pro omnium minima, est fere silvestri similis, [Page 210] caulibus & foliis silvestrem primam refert, nisi quod ea minora habeat. Vix in cibos ad mit­titur, sed seminis tantum gratia seritur, ex quo exprimitur oleum, quod vulgo olei ex Na­porum semine expressi nomine venundatur, Huile de Navette Galli vocant. Hanc quibusdam esse Catonis Brassicam Dodonaeus existimat, quae Crambe proprie dicitur. Neutiquam dubitandum est, quin oleum ex seminibus cujuslibet Brassicae, aut Rapi, Napive, mola trusatili possit ex­primi.

18. Brassica spinosa, C. B. P. Prod. Matth. Ed. Bauh. Hanc sic descripsit Bembus. Ramu­lus est sine foliis, aut saltem obscuris, prope caulis exortum; in summo caulis fastigio spinae tenues conspiciuntur, cauli concolores, digiti articuli unius longitudine, ita ut videantur folia in has spinas desivisse, cum in summitate nulla observentur folia. Caulis lignosus quasi crassus in ramulos duos, alterum palmo majorem, alterum minorem, rotundum, laevem, striatum, dividitur: circa quos folia biuncialia longitudine, & semiunciam lata, per ambitum leviter sinuata, quibus & minora interjiciuntur: ramuli in spinas acutas unciales & minores abeunt. Ramulum unum Patavii in horto Bembiano à D. Camerario; alterum ex horto D. Alpini privato accepit Casp. Bauhinus, Iconem quam exhibet in Prod. & in editione sua Matthioli, ean­dem nos damus in App. ad Sectionem tertiam. Manca est descriptio & Icon ideo nobis suspecta.

19. Brassica campestris flore albo, C. B. P. Brassica silvestris perfoliata, Dod. Perfoliata sili­quosa, J. B. Chabr. Folio constat omnino latiore, laevi, indiviso, formae oblongae & latae satis, cau­lem quodammodo amplectente, perfoliatae omnino plantae simili: cujus cauliculi teretes, tenues, inanes, flosculos initio proferunt candidos, quos sequuntur siliquae tenues, oblongae & angulosae. In campis sponte gignitur in Hispaniis, teste Car. Clusio, tum vero in nonnullis Austriae locis. Floret aestivis mensibus, atque interea etiam semina perficit. Silvestris Crambe dicta, calida & sicca est, quia amara extergens quoque; [...] à Dioscoride dicitur, La­tinis Brassica silvestris, & à quibusdam Brassica rustica.

20. Brassica campestris perfoliata flore purpureo, C. P. B. Brassica campestris altera, Clus. Hist. & Hisp. Virgae hujus firmiores sunt, nec tam ramosae, quarum folia in summo aliquantu­lum serrata sunt, reliquis autem notis à priore non differt quoad folia, quae sunt pariter fer­vido gustu: flores prioris floribus similes itidem, majores tamen, Leucoi aut Hesperidis flo­ribus magnitudine pares, colore vero Lunariae Graecae, purpureo videlicet, quos cornicula sequuntur prioribus similia, similia pariter semina continentia; radix tam in hâc, quam in priore, licet dura, fibrisque quibusdam praedita sit, vivax tamen non est, sed prolato semine perire solet. Frequens est utrumque hoc genus, & prius flore albo, & hoc purpureo, in Re­gno Murciano ad Eliocratem urbem vulgo Lorca dictam, in arvis & secundum vias ubi Martio florebat; sed & primum genus sponte crescens observavit Car. Clusius magna co­pia in arvis non longe Vienna Maio florens. Non dubium quin harum Brassicarum campe­strium facultates valentiores sint, quam Brassicarum cultarum, propter acrimoniam. Hoc observare licet in omnibus silvestribus herbis, non solum in hac Sectione dispositis, sed & alibi passim, quod sint majoris energiae seu potestatis ac virium, quam hortenses, quarum pro­prie virtutes destruuntur à redundante succo, ex agro bene subacto & stercorato ex­tracto.

21. Brassica silvestris Napobrassica dicta, nobis. Napobrassica, C. B. P. & Prod. Radicem habet Napo aut Carotae pene similem, multis fibris seu villis scatentem, ut barbata aut pilo­sa dici possit, prima radix semper tuberosior & longior, quae Napum imitatur, conspicitur ex hac caulis sesquicubitalis, laevis, rotundus, qui in ramos brachiatus exsurgit: ad radi­cem una cum pediculis oblongis exiliunt folia palmaria, Brassicae silvestris modo, rotunda, inque profundas lacinias divisa, quae vero in caule oblonga sunt, angusta, sinuata, pediculis carentia: flores lutei intentioris coloris, quam in vulgari silvestri, qui in caule palmum excedente in­ordinate pediculis insident, quibus siliquae angustae unciales succedunt. In locis frigidioris agri Norvici, montanis potissimum, & versus Bohemiam colitur, & ab incolis Dorsen vel Dor­schen appellatur. Radix ejus esui apta est, quare aliqui eam ut Brassicam floridam condiunt: pau­peres eam minutim ut Rapas concîdunt; sic per hyemem in cella in arena, vel ad cibum, vel ad semen sequentis anni asservant. Aliquando radix propter nimiam aestatis siccitatem & loci angustiam, lignosior evadit, quare post sationem in area spatiosa plantanda est.

22. Brassica silvestris foliis circa radicem cichoraceis asperis, caulibus autem adhaerenti­bus planis seu glabris, nobis. Brassica silvestris Cordi, Lugd. Brassica silvestris longifolia, Thal. Hujus folia confertim per terram strata ex radice promuntur, binas uncias longa, semi­unciam lata, succulenta, hirsuta & aspera, saturatiore colore viridi praedita, inter quae bipe­dalis [Page 211] & altior aliquando promitur caulis, quem inordinate ambiunt folia, alter natim prove­nientia, glabra, & circa exortum latiora, binis auriculis donata, deinde in mucronem desi­nentia: in summis caulibus ad longitudinem dodrantalem circa caulem eundem sursum versus confertim nascuntur multi exigui flores, quatuor petalis albis constantes, qui­bus infra discussis alii superius apparent; quibusque successive succedunt longiuscula corni­cula, cingentia caulem, qui sensim veluti in metae formam sese attollit: in singulis corniculis tenuibus, bivalvibus, duplice ordine continentur hinc inde à dextris & sinistris plurima pu­silla semina, ruffa & acria: radix huic est alba, multis fibris ornata, quae tamen vivax non putatur Car. Clusio. Sponte provenit in plerisque Austriae collibus lapidosis, & passim in ari­dis & neglectis Galliae locis. Floret Maio & Junio; & Julio & Augusto maturum est semen.

23. Brassica silvestris foliis integris & hispidis, C. B. P. Brassica silvestris foliis integris per terram stratis & in caulibus hispidis, nobis. Turritis vulgatior, J. B. Chabr. Park. Turrita vulgatior, Clus. Hist. Haec Brassicae silvestris species distinguitur à priore, quod tam folia humi rotatim sub exortum fusa, quam caulibus adhaerentia, aspera seu hirsuta habeat, satu­ratius virentia, minora: flores, siliquae, & semina, conformia prioris; caulis itidem adeo dense siliquis vestitus ad palmarem & ampliorem longitudinem in metae formam etiam sese attol­lens, ut Turritis aut Turritae nomen sit adepta. Provenit in sepibus, in aggeribus & muris terrenis.

24. Brassica silvestris minor seu Turritis supina folio Bellidis, nobis. Haec à superioribus duabus, caulibus procumbentibus, & folio omnino Bellidis simili, facile distinguitur. Natales & nomina apparent in explicationibus, quare festinemus ad Temperamentum & Vires Brassicae.

TEMPERAMENTUM & VIRES.

Brassica omnis resiccantem & restringentem facultatem habet, simul & nitrosam quandam vehe­mentius abstergentem qualitatem possidet, hanc autem succus aut decoctum ejus sibi vendicat. Substantia sive Brassicae corpus astringentem & resiccantem vim retinet. Deponit enim Brassica decoctione nitrosam hanc qualitatem, quae succo ac humido ejus insidet, quam omnem aqua, in qua pri­mo decoquitur, ad se pertrahit, quam ob causam decoctum ejus alvum movet, veluti succus si bi­batur; abjecto primo jure in quo Brassica decocta est, alvum sucat & astringit, alimentum autem corpori praebet exiguum, & succum ingenerat non probum, utpote crassum, melancholi­cum; minus tamen crassum aut vitiosum, quae albidae sunt, quae idcirco & aliis praestant. Cato tamen crispam maxime commendat, sed huic albidae cognitae non fuere. Obscuritate visus laborantibus comestam hanc auxiliari Dioscorides author est. Cymam ejus acriorem stomacho utili­orem, & ad urinam ciendam validiorem esse: sale autem conditam stomacho inimicam esse & alvum conturbare: crudam ex aceto mansam lienosis prodesse idem ait. Plinius spleneticis in vino albo per dies 40. exhibendam scribit: fertur & Brassicam ante alium cibum sumptum e­brietatem arcere, neque inebriari posse eum, qui Brassicam crudam praesumpserit, postea vero sumptam crapulam etiam discutere; cujus causa, naturale Brassicae cum Vite dissidium, quod tale est, ut si quando in arvis appropinquaverit Viti, aut statim tabefiat, aut Vitis sarmenta tabefa­ciat; aut si dum coquitur vinum instilletur, de caetero non coquatur, ac color ejus corrum­patur, ut in Geoponicis Cassii Dionisii Uticensis scribitur. Athenaeus tamen arcendi ebriet atem potentiam, non foliis, sed semini Brassicae adscribit. Conferunt vero folia omnibus iuflammati­onibus ac oedematis cum polenta trita ac imposita, cum sale carbunculos rumpunt. Succus Brassicae (authore Dioscoride) cum Iride intra sumptus, alvum mollit; cum vino epotus, vi­perarum morsibus adversatur; idem cum Foenugraeci farina podagricis ac articulorum doloribus impositus prodest; tum ulceribus sordidis ac vetustis: caput purgat naribus infusus: cum loli­acea farina subditus, menses movet. Plinius succum cum vino auribus infusum seu instillatum auditus tarditati prodesse refert: aquâ in qua decocta est Brassica nervos articulosve mire ad­juvari ferunt; tum & vulnera recentia ac vetera etiam carcinomata, quae multis aliis remediis, sanari possunt, si hac foveantur. Brassica omnibus oleribus ante stat, eam esto ait Cato vel coctam vel crudam, si edas, in acetum intingito, mirifice coquit, alvum bonam facit, lotium­que promovet, ac ad omnes res praedictas salubris est. Brassicae laudes inquit Plinius longum esset exequi, cum Crysippus medicus volumen integrum ei dicaverit, per singula hominis mem­bra digestum. Ante omnes autem Pythagoras & Cato eam non parcius celebrarunt. Cujus sententiam vel eo diligentius prosequi par est, ut noscatur qua medicina usus sit annis 600. Pop. Romanus. Cato crispam maxime probat, deinde laevem grandibus foliis, caule magno. Prodest percocta tabidis, si frequenterab iis edatur. Succus ex melle coctus visum clarificat, angulis [Page 212] tantum oculorum illitus. Caulium medulla ex cremore amygdalino decocta, & cum melle in ecle­gmate parata, datur lambenda, magna utilitate, anhelosis. De Brassica Baptista Fiera sic ce­cinit.

Jam veniat folio Chrysippi Brassica crispo,
Vel patulo & laevi, vel glomerata coma.
Prima salutifera, & ventrem lenire parata,
Bullierit modico si tamen igne, placet.
Omnibus ardor inest gravior, tum & esca secundis,
Ne capiti noceant vina superba premunt.
Extumidam reserant vesicam, aegrumque lienem,
Hepar & obstructum femineumque femur.
Arida Socraticam pareret ni Brassica bilem,
Jure erat in morbis omnibus illa satis.
HALLUCINATIONES CASP. BAUHINI Aliorumque Authorum.

PAg. 112. col. 2. pl. VI. Brassica silvestris ramosa tota pene glabra, C. B. P. Turrita major, Clus. Hist. Turritis major, Ger. Park. Primo Carolus Clusius hic erravit, appellando hanc plantam tetra­petalam, Turritam, & consequenter etiam reliqui neoterici transcriptores ex ipso: non est Brassica sil­vestris, ut vult Thalius & eum sequutus Casp. Bau­hinus; cum enim siliquas producat compressas, atque semina ibidem contenta compressa, Leucoiorum more, debet denominari Leucoium à nota sua essentiali con­venienti cum Leucoio, non autem Brassica aut Tur­rita sic dicta, quia & Brassica & Turrita seu Tur­ritis semina edunt rotunda, non compressa, ut clare infra demonstrabimus in capite de Leucoio siliquoso: porro Casparus Bauhinus dum hanc plantam totam pene glabram asserit, contrarium cuilibet intuenti statim apparet: nam revera est tota pene hir­suta.

Pag. 112. col. 2. pl. VII. Brassica silvestris 1 Cordi, Lugd. Non est synonyma Sinapi albo eidem, sed est eadem cum Brassica silvestri, Dod. seu Crambe di­cta; ergo male confundit Casp. Bauhinus Sinapi album Lugd. cum Brassica silvestri 1. Cordi, ejusdem Hist. Lugd.

§2. RAPUM.

RApa quasi Ruapa, quod è terra eruatur, Varroni l. 4. ling. lat. at verisimilius à Graeco [...] Athenaeo l. 9. c. 2. [...] Dioscoridi l. 2. c. 134. à rotunda orbicularive radicis figura. Genera Theop. l. 7. hist. 4. ait alios diversitatem generis putare, alios negare, sed mare tantum feminaque differre, & ambas ex eodem semine nasci, sed ut effeminentur raras deponendas: nam si dense positae sint, omnes masculescere: at 7. Hist. 6. Rapae silvestris meminit. Sic Dioscorides, sativum & silvestre agnoscit. Plin. l. 18. c. 13. Graecos sequutus, duo prima fecit genera, ma­sculum, femineumque, & modum eas serendi ex eodem semine. Species vero omnium tres (addit) aut enim in latitudinem fundi, aut in rotunditatem globulari; tertiam speciem silvestrem appellavêre in longitudinem radice procurrente, & l. 19. c. 5. Medici, masculini sexûs faciunt in his rotunda: latiora vero concava feminini.

Dividimus in sativam & silvestrem: illam in longam & rotundam, sive feminam & marem: rotundam, in sessilem & orbiculatam. Raparum solum in India tam ferax est, ut eae in viis quoque publicis sponte proveniant: ita ut cum Indi in nonnullis locis agros frugibus consituri essent, propter ingentem Raparum propaginem, ab instituto ipsis desistendum fuerit, Joseph. Aco­sta l. 4. c. 18. Graeci quidem [...] aut [...] vocabulum à figura, quae plerumque rotun­da esse solet, detorserunt; nam quod in rotunditatem circumactum est [...], hoc est [...] dixe­runt. Hippocrates [...] vocabulum pro globulis orbiculisve qui devorantur, ut catapotia u­surpavit. Rapa in aliquibus terris tam magna gignitur, ut plus quam centenas libras pendeat. Ad librarum 30. pondus nos saepius innumera Rapa vidimus in Ananiensi agro, inquit Matthio­lus, & ex ipso Johannnes Bauhinus.

Rapa pro nota generica, quâ à caeteris Brassicae speciebus distinguitur, hanc habet, quod folia ejus asperiora & hirsutiora producat per terram strata; at quae in caulibus conspici­untur laevia sunt: deinde radix tuberosa est (id est uniformis substantiae, quae secta pomi aut Pyri instar apparet) sive sit longa, sive rotunda ejus radix, sive alba, sive lutea, sive rubra: floribus, siliquis bivalvibus, & semine convenit cum Brassica. Est calida & acris planta cuius radix inservit culinae; quicunque Brassicam tuberosam dixerit Rapum, per me non stabit.

Pars TABULAE II.
  • [Page 213]Rapa
    • Sativa
      • 1. Rotunda, C. B. P. Mas Theophrasti, Plinii. Rapum sativum orbiculatum, Lugd.
      • 2. Oblonga seu femina, C. B. P. Rapum oblongum, Trag. Oblongius, Dod.
        • Album
        • Flavum
        • Rubrum
        • Nigrum
    • 3. Silvestris, C. B. P. Matth. Lugd. Tab. Ger.
Explicatio partis Tab. secundae.

1. RApa sativa rotunda, C. B. P. Rapum sativum orbiculatum, Lugd. Rapum sativum rotundum, J. B. Chabr. Rapum rotundum majus & minus, Ger. Rapa mas Theo­phrasti & Plinii. Rapum Dioscoridis. Rapi folia per terram sparguntur ampla, ad Brassicae rubrae quodammodo accedentia, atrovirentia, aspera & hirsuta rugosaque, ad costam fere la­ciniata, saporis holeracei, fervidi & acris gustando: caules cubitales & sesquicubitales, quo­rum cymis insistunt flores ramatim, lutei, tetrapetali; semen continetur rotundum, ruffum, in siliquis bivalvibus Brassicae proximum: radix sessilis in ventrem amplissimum, capite hu­mano interdum paulo minorem, extuberat; tenuem radiculam & ab ea plurimas minutas fibrillas alimentum sucturas demittens; carne constat candida uniformi, firma satis, sapore (cruda adhuc) calido & acri, magis minusve vegeto praedita, convenit sapore cum Brassica silvestri, unde nos quasi concluderemus Brassicam silvestrem tuberosam esse, & ideo Rapum eidem Brassicae hic substituimus. Brassica, Rapum, Napus, Sinapi & Rhaphanus adeo sunt similia, ut prima eruptione vix discerni possint; conveniunt etiam viribus & facultatibus, à fine ultimo, id est à modo florendi & siliquas & semina producendi; ideo apte mea senten­tia simul disponuntur & collocantur in tabulis nostris cognationis & affinitatis.

2. Rapa sativa oblonga seu femina, C. B. P. Rapa femina Theophrasti & Plinii. Rapum oblongum, Trag. Oblongius, Dod. Hoc Rapum convenit foliis, floribus, siliquis & semine cum priore Rapo rotundo; radices autem habet longas binos aut ternos palmos, in terram de­scendentes, crassitudine Staphylino luteo, Carota vulgo dicto, pares, cibo propter insignem quâ praeditae sunt dulcedinem gratissimae. Planta est bima: nam secundo post sationem an­no sicut & Brassica semen maturat. Nasci ex eodem semine marem & feminam seu rotundam & longam ab Authoribus affirmatur, sed ut effeminentur raro deponere seu serere opportet; nam si dense ponantur seu serantur, omnes Rapae masculescunt. Quo terra pinguior & magis bene stercorata, eo majores conspiciuntur. Aliquando 30. libras pendentes reperiuntur, quod partim à solo, partim à semine bene nutrito contingit, sicut in Raphano aliisque ra­dicibus tuberosis. Habentur quae foris & intus flavescunt, sic & Bernae conspiciuntur radi­ces quae absolute nigrae, utplurimum rotundae, rarius oblongae, quae vulgatis dulciores sunt.

3. Rapa silvestris, C. B. P. Rapum silvestre, Matth. Lugd. Tab. Ger. Hoc per omnia mi­nus, sponte in sterilibus & silvestribus reperitur. Est hoc Rapum silvestre frequentissimum apud Flandros & Germanos, qui serunt hoc praecipue ut folia pabulo cedant bobus. Luxuriat enim tanto foliorum numero, ut radix non jam tuberosa aut raposa, sed exilis, nec ventriosa us­piam sit, propter folia incessanter commansa; alioquin Rapae sativae rotundae aut turbinatae similis, sed primo intuitu discretu facilis, folio crispiore, rugosiore uberioreque, & radice minore & tenuiore.

TEMPERAMENTUM & VIRES.

Rapi cocta radix, inquit Dioscorides, alit, inflammationem seu flatum parit, humentem▪ & fluxam carnem creat, Venerem, quatenus flatuosum alimentum est, stimulat. decocto podagrae pernio­nesque foventur, contritoque Rapo atque imposito juvantur; si excavatae radici rosaceum ce­ratum addigatur & ferventi cinere eliquescat, exulceratis pernionibus proficiet. Cymae ejus decoctae manduntur & urinam cient. Rapum muria conditum minus alimenti praebet, sed multo magis appetentiam recreat. Radix Rapae excalefacit & humectat. Semen vero ejusdem calidum & siccum; cum autem sit amarum abstergit, aperit, digerit, at flatus gignit. Constat ex­perimento semen valere ad variolas, morbillos, nam potum semidrachmae pondere morbillos, & variolas ad cutim expellit. Valet, inquit Schroderus, semen Rapi longi ad faciliorem scabiei [Page 114] morbillorum & variolarum eruptionem; nam humores ad cutim propellit drachmae pondere potum.

Rapum silvestre, teste Dioscoride, additur medicamentis, quibus ad detergendam cutem in facie to­toque corpore utuntur, praesertim quae ex Lupini aut Ervi, Tritici, aut Lolii farina fieri solent.

HALLUCINATIONES CASP. BAUHINI Aliorumque Authorum.

PAg. 90. Radices variae quibus Indi vescuntur. O­mnes hae radices, quamvis quodammodo tuberosae sint, male à Casparo Bauhino ex variis authoribus Indiae Occidentalis & Orientalis scriptoribus allatae, huc inseruntur; alio ergo à fine ultimo (neglecta tuberositate radicum) debent singulatim aman­dari & propriis suis classibus adaptari, quod poterit quilibet praestare Botanicus, qui modum florendi & capsulas seminales semina (que) producendi observaverit. Deinde Casp. Bauhinus inadvertenter pag. 92, & 93 in­terjecit Rapunculos seu Campanulas, Trachelia sive Cervicarias, inter Rapam & Napum Rapistrumve &c. disjungendo tetrapetalas siliquosas a Tetrapetalis siliquosis. Campanulae sive Rapunculi, Trachelia si­ve Cervicariae, alio pertinent, non obstantibus radi­cibus in quibusdam tuberosis.

§. 3. NAPUS.

[...] Dioscoridi l. 2. c. 136. significatione à tumente figura deducta, quare Rapis hoc nomen magis competere, sunt qui velint: [...] species Galeno.

Differentias duas in medicina Graecos servare Plinius l. 20. c. 4. scribit, alterum Bunion, al­terum Buniada vocantes; sunt qui Buniadem, Napum silvestrem esse velint. At l. 19. c. 5. Na­porum genera quinque facit, ubi legendum est Raphanorum, cum ex Theophrasto 7. Hist. 4. desumpta sint, ubi [...] genera quatuor dicit.

Napus
  • 1. Sativus Bunias, Fuch. Lugd. Bunias sive Napus, Ad. Lob.
  • 2. Silvestris, C. B. P. J. B. Chabr. Bunias silvestris, Lob. Icon.

1. NApus sativus Bunias, Fuch. Lugd. Bunias sive Napus, Ad. Lob. Napus, Matth. Dod. Caule assurgit cubitali & altiore, multis alis concavis: folia parte infima pin­nis caulem ramosque amplectuntur, pediculis destituta, aut iis membranaceis haerentia, & inferiora quidem sinuata, superiora vero non item, in acumen enim desinunt: flores lutei Brassicae: semen quoque simile, in siliquis aliquatenus longis; at radix reperta est minus in ventrem extuberans, altiusque demissa, sapore acriusculo, carnis compactioris candidae. Quia autem Napi in Raporum genere esse videntur & Rapo similes, & foliis & radice Rha­phanos referunt, caule etiam, floribus, siliquis & semine, Rapum aemulantur; ideo opinor Galenum inter Rapam, quae [...] vocatur, & Napum, qui [...] dicitur, nullum statuisse dis­crimen. Napi omnino Rapis sunt congeneres, densiores tamen, acriores & minores. In­veniri perhibentur Napi luteo & croceo colore in Bordveldiano Brunsvicensis Ducatus agro, quibus praecipua laus & authoritas attribuitur. [...] non [...] clivos, colles, saxa & saxosa verrucosave amat loca.

Napus silvestris, C. B. P. J. B. Chabr. Napus agrestis, Turn. Napus silvestris, Dod. Lugd. (cui & [...]) Bunias silvestris, Lob. Icon. Hujus flores, siliquae & semina Napi sativi pro­xima sunt: folia crebrius dissecta, laciniataque, nullis itidem pediculis cauli annexa: verum radix silvestrem naturam sapit, minor, & pollicis articulum parùm superans, turbi­nata, saporis acris. A rusticis tamen quaedam herba colitur Rapo, Radiculaeve similis, quam Navetam appellant Galli, foliis Rapi laevioribus, post adolescentiam Erucae modo laciniatis; cubitali scapo, aut interdum altiore; radice minusculâ: floribus eidem proximis: nec eam cre­bro frondium avulsu coercent agricolae, quo minus in caulem erigatur, quod in Rapis fieri certum est ut in radicem incrementa capessant, sed in scapum attolli patiuntur, nam uberiore seminis proventu non mediocrem quaestum faciunt Semen huius calefactum t [...]usatilibusque molis pressum, magnam olei vim remittit, quo, non modo ad opsonia, sed ad lumina quoque lu­cernarum utuntur. Aviculas etiam caveis reclusas, cardueles, miliarias, frigillas & id ge­nus alias similes, semine hujus aucupes passim alunt. Autumno seritur seminis causa. A­prile [Page 215] floret, succrescente semine copiosissimo. Ex semine inquam oleum extunditur paupe­rum culinis inserviens, aviculae etiam eo pascuntur uti supra dictum. Semina Rapi, Napi, & Brassicae ad praedictos usus similiter usurpantur, quare Rapum & Napus radicibus tuberosis solummodo à Brassica distinguuntur; floribus, siliquis bivalvibus & semine, imo odore & sa­pore, sed acriore, cum iis conveniunt.

SILIQUOSAE Tetrapetalae bicapsulares.

CAPUT II.

SINAPI.

SInapi, [...] Dioscoridi l. 2. c. 184. & Theophrasto 7. Hist. 3, & 6. [...], oculos enim laedit: dicitur etiam Theophrasto [...], quasi immite, ob vehementem ejus acrimo­niam: & Athenienses Napy appellasse Plin. l. 19. c. 3. author est, Sinapi nominans.

Unius Dioscorides & Theophr. meminére, at Plinius genera tria facit: unum gracile, alte­rum simile Rapae foliis, tertium Erucae.

Nota generica designans Sinapi à caeteris tetrapetalis siliquosis bivalvibus, est, quod in­ter caeteras has suae sortis bivalves, semina edat fervidissimi & acerimi gustus; palatum e­nim & partes circumjectas calore suo activo accendit ejus semen tritum, adeo ut nares ocu­losque petat, ex illis si copiose ori ingeratur lacrymas elicet. A caeteris culinariis sequen­tibus siliquosis calidis & acribus distinguitur etiam ramorum multiplicitate & altitudine. Va­riis modis Sinapi nobis dividendum venit: à seminis pelliculae colore exteriore, est vel alb [...], vel rubrum, vel nigrum: à siliquis, est siliqua hirsuta, vel planâ eâque brevi, vel longa, vel longissima: à foliis, est Rapi, Apii, aut Erucae folio diversimodi constructum.

TABULA III.
  • Sinapi
    • Sativum
      • Rapae folio,
        • 1. Siliqua plana, semine ruffescente, nobis. Sativum prius, Dod▪ Sinapi hortense, Cord. in Dioscor.
      • 2. Apii folio siliqua hirsuta, semine majore
        • Albo, nobis. Sativum alterum, Dod. Ger.
        • Rubro, nobis. Sativum alterum, Dod. Ger.
    • Silvestre
      • Semine rubro minore
        • 3. Erucae folio, nobis. Sinapi Erucae folio, C. B. P. Sil­vestre, Dod.
        • 4. Monspessulanum lato folio sinuato & laciniato, flore lu­teo minimo, siliqua longissima, nobis. Siliqua longissi­ma, J. B. Chabr.
        • 5. Genevense folio lato sinuato tantum, flore majore, no­bis. Silvestre Genevense, J. B. Chabr.
        • 6. Monspessulanum minus siliquâ asperâ hirsutâ, nobis. Parvum siliqua aspera hirsuta folio Erucae minoris, J. B. Chabr.
      • 7. Semine nigro majore
        • Nobis. Rapistrum arvorum, Ger. Park.
Explicatio Tab. 3.

1. SInapi Rapae folio, C. B. P. Sinapi sativum prius, Dod. (Sinapios tres sunt species; sa­tivae duae, & tertia silvestris secundum veteres; nos silvestrium aliquot species veteribus incognitas ex neotericis adferemus) sativo huic primo folia sunt Rapae similia, asperiora ta­men, sed minora: caulis Sinapi rotundus, asper & hirsutus, bicubitalis vel altior, ramulis aliquot brachiatus; circa quos flosculi multi conspiciuntur ordine digesti, colore lutei tetra­petali, [Page 216] valde odorati, quos sequuntur siliquae bivalves, planae, quarum singulae duplici se­rie seminum onerantur, septo medio pellucido albo (dum semina sunt matura) dis­terminante duplicem seriem illam: in siliquis sic constructis latet semen utplurimum rubrum, seminibus caeterarum Sinapios specierum simile: colore intus luteo sunt o­mnium semina, cujuscunque coloris sit pellicula exterior, gustu acria, ac mordacia. Hoc in agris & hortis seritur, sicut & sequens sativum. Floret ineunte aestate, atque versus ejus­dem medium semina ejus maturantur.

2. Sinapi Apii folio siliqua hirsuta semine albo aut rubro, nobis. Sinapi sativum alterum, Dod. Hoc foliis & caulibus ramosis, utrisque asperis, constat: primum & tertium floribus luteis refert: semen hujus album seu rubrum majus, latens in siliquis hirsutis, interiore medulla ex luteo virescente, quod similiter non parum acre ac mordax est. Sativa haec altera species folia protrudit Apii latifolii instar, & etiam in agris & hortis colitur. Floret & semina perficit eodem tempore cum antecedente.

3. Sinapi Erucae folio, C. B. P. Silvestre, Dod. Lugd. Hoc Sinapi silvestre à sativis praedi­ctis duobus praecedentibus, quippe minoribus, proceritate differt. Observavimus ad margines fossarum humidarum ascendere ad altitudinem quinorum aut senorum pedum, cujus itidem rami arborescere videbantur. In summis ramis floculos quoque luteos gerebat: quos seque­bantur siliquae teretes, glabrae, breves, arcte caulium ramis adhaerentes, pauciora minuta se­mina rubra in se continentes, nec minoris acrimoniae quam praedictorum sativorum semina. Hoc ubique sponte nascens observavimus in viis communibus, praecipue ad earum margines, & in petrosis, asperis, & ruderatis locis, in dumetis & sepibus, quandoque in humentibus. Di­ligunt omnia (ut inquit Palladius) aratam & (si fieri possit) congestitiam terram: gaudent humore, & ideo felicius ad margines fossarum proveniunt. Seruntur ab Agricolis ineunte vere, & semina perducunt ad maturitatem Junio & Julio. Dum semen tritum & musto mixtum, di­citur à fervore intenso Sinapios, mustum ardens; unde Gallis & Anglis aliisque gentibus Mu­stard appellatur.

4. Sinapi silvestre Monspessulanum lato folio sinuato & laciniato, flosculo luteo minimo siliqua longissima, J. B. Chabr. Per hujus caules sesquicubitales, nonnihil striatos, teretes fere, solidos, folia conspiciuntur Dentis leonis forma respondentia cum magnitudine, tum laciniata divisurâ, glabra, aut nullis certe affatu dignis pilis donata, odore & sapore acri praedita: flores lu­tei parvi: siliquae dein oriuntur densissimae & longissimae, admodum acri semine refertae. An Caesalpini altera Irionis species amplior, in dubium vocatur. Floret, & siliquas fert circa Monspelium mense Martio locis siccis.

5. Sinapi silvestre Genevense, J. B. Chabr. Sic dicitur spontaneum quoddam genus Sina­pios, Genevae à Johanne Bauhino observatum, cui ex radice simplici, alba, lignescente, multi statim exoriuntur caules prope terram, nonnihil hirsuti, ramosi; per quos folia Erucae similia apparent, divisura non minus frequenti dissecta, verum latitudine Monspessulano cedentia, divi­sura etiam diversa; sunt enim tantum sinuata, at Sinapi Monspeliense folia habet & sinuata & laciniata: Monspeliensis siliquae duplo sunt longiores; flores vero minores Genevensis floribus, cujus flores Monspessulani floribus sunt majores: siliquae ex pediculo mediocriter longo graciles, tres uncias longae, semen bipatentibus valvulis claudunt tenuissimum, ruffum, duplici serie, in duplici loculamento contentum, septo medio utramque seriem, hinc unam, illinc alteram, partiente. Vide & hujus & sequentis sexti Iconem in App. ad hanc tertiam Sectionem.

6. Sinapi Monspessulanum siliqua aspera hirsuta, J. B. Chabr. Statim è radice lignosa folia exeunt frequentia, similia fere Erucae minoris foliis, acria; interque haec folia caules aliquot palmares, aut etiam aliquando in fertiliore solo cubitales, in ramulos aliquot divisi: floribus Sinapios hujus luteis parvis decidentibus siliquae succedunt bivalves, crebrae, unciam longae, teretes, asperae, aliquae secundum caules ramosve ascendentes, aliae longae ab iis abscedentes & veluti recta foris protensae, semen claudentes minutissimum, saturate ruffum. Invenieba­tur Autumnali tempore à Johanne Bauhino inter Monspelium & montem dictum Esperon. Nos parvum (inquit Johannes Bauhinus) observavimus; magnum observabat gener Cher­lerus in udis fossulis, inter Monspelium & Thermas Ballarucanas.

7. Sinapi arvense praecox semine nigro, nobis. Rapistrum flore luteo, C. B. P. Rapistrum arvorum, Ad. Lob. Thal. Hist. Lugd. Ger. Park. Lampsana vera, Lugd. Huic Sinapi se­mine nigro exeunt folia lata, oblonga, aspera, veluti Rapi aut Napi: aliquando divisa & sinuata, aliquando non: cauliculi ejus tenues, hirsuti, pedales & altiores in agro fertili, secundum ramulos, flosculos exiguos, tetrapetalos, colore subluteos gerunt; quibus subveniunt siliquae [Page 217] bivalves, tenues, oblongae, glabrae, subnigricantes; in quibus latent semina duplici loculamen­to distincta, septo membranaceo separata, nigra, ferventia ac acria gustui, veluti Sinapi sili­qua hirsuta, sed amariuscula: radix non magna. Hoc frequenter in agris, dum requiescunt & non aratro proscinduntur, sponte nascitur; non minus tamen secus vias, prope veteres muros & in aliis incultis & asperis locis floret. Sub finem Martii reperitur in flore & in provectam usque aestatem durat florens, & semina perficiens. De Nominibus, Loco & Tempore in titulis supra satis dictum. Accedamus ad Sinapios Temperamentum & Vires.

TEMPERAMENTUM & VIRES.

Ex Sinapios semine condimentum conficitur, quo ad ciborum intinctus utuntur omnes gentes fere. (Utrumque Sinapi sativum seu hortense [...] dicitur, reliqua [...] nomine in­signiuntur, & Sinapios silvestris illi imponitur nomen.) Sinapi commanducatum pituitam elicet, dentium dolores mitigat, tritum naribus impositum sternutamenta cit, & feminas ab utero strangulatas excitat: epilepticis prodest, lethargicis deraso capite emplastri modo imponitur, cum ficis admistum & donec locus rubescat admotum ischiadicis utile est: ad omnes diuturnos ex frigida causa dolores confert: conducit, cum ex alto aliquid in superficiem corporis attra­hendum est. Extrahentibus emplastris nec non scabiem extenuantibus utiliter admiscetur. A­lopeciis impositum auxiliatur. Sugillita, cum adipe, melle & cerato delet: cum aceto contra le­pras & feras impetigines illinitur, tum & contra scorpionum & serpentum ictus. Breviter Si­napios seminis magna vis est, non modo ad nares, sed & ad cerebrum etiam penetrans: quod fa­cile percipitur, quando nimium condimenti ex Sinapi cum cibo assumitur, mox enim nares impe­tuntur cerebro etiam consentiente. Fit autem ex Sinapios semine trito quovis modo condimentum quo Germania, Belgium, Anglia, Scotia, aliaeque Septentrionales gentes frequenter utuntur (pro­inde sapiunt ut ait Johannes Lodovicus Vives) utplurimum cum aceto, quandoque vero cum vino musto, unde (ut diximus) ab ardore quasi mustum ardens & secundum hoc etymon Gallis, Germanis, Britannis Mustard dicitur, sed pura aqua humectatum vehementius ferit & magis calefacit. Pal­ladius vero condimentum ex Sinapi componere docet, cui, praeter acetum, mel & oleum adduntur: Si­napios semen inquit ad modum sextarii unius & semissis redigere curabis in pulverem, cui mellis pondo quinque, olei Hispanici lib. 1. aceti acris sextarium 1. miscebis & omnibus iterum diligenter tritis, &c. Columella alium habet condiendi Sinapi modum, quem vide si vis, apud ipsum.

HALLUCINATIONES CASP. BAUHINI Aliorumque Authorum.

PAg. 99. col. 2. pl. iv. Sinapi siliqua hirsuta, C. B. P. Sinapi alterum sativum, Lob. Sinapi al­terum sativum siliqua hirsuta est idem cum Sinapi agresti Apii aut potius Laveris folio, Lob. ergo male ponitur Sinapi siliqua hirsuta à Casparo Bauhino pro distincta specie à Sinapi Apii aut Laveris folio.

Pag. 99. col. 2. pl. vi. Sinapi umbella purpurea; C. B. P. Sinapi alterum agreste nostras, Colum. Phy­tob. Hujus siliquae exsiccatae flavescunt, ac tactae valvulas intorquent & semina ejaculantur, quod Na­sturtio convenit pro nota generica, ergo est Nastur­tium, & per consequens male inter Sinapios species à Casp. Bauhino collocatur.

SILIQUOSAE Tetrapetalae bicapsulares.

CAPUT III.

ERYSIMUM.

[...] Dioscoridi l. 2. c. 188. aliis [...], foliorum multiplici sectione: aliis quasi [...], quod est pretiosum: aliis [...], quod ob suam caliditatem trahendi facultate prae­ditum sit, dictum: nam Sinapis sapore est, & multis Sinapis silvestris species est; Plin. l. 22. c. 25. Irio, Erysimum Graecis: ubi Erysimon Dioscoridis, cum Erysimo fruge Theophrasti 8. Hist. 1. & 4. caus. 16. (Gaza Trionum vertit) confundit.

[Page 218]Erysimum cum sit planta siliquosa tetrapetala calida & acris, sed in remissiore gradu, quam Sinapi, cumque utplurimum Erysimum minus sit, atque tenuioribus siliquis & con­sequenter minutioribus seminibus donetur quam Sinapi, iisdem nominibus distinguitur à Sinapi, cum quo majorem habet affinitatem quam cum sequentibus in hac Sectione contentis herbis.

Pars TABULAE III.
  • Erysimum—
    • 1. Vulgare, C. B. P. Irio, Matth. Hist. Lugd. ☿
    • 2. Polyceration vel corniculatum, C. B. P. Irio alter, Matth. ☿
    • 3. Latifolium majus glabrum, C. B. P. Irio Apulus alter laevi folio Erucae, Col. E­rysimum latifolium Neapolitanum, Park. ☿
    • 4. Montanum Irionis vulgaris folio [...], nobis. Rapistrum silvestre Iri­onis folio [...] Col. ☿
    • 5. Minimum annuum hirsutum, nobis. Erysimo similis hirsuta planta, C. B. P. & Prod. Park. ☿
Explicatio partis Tab. 3.

1. ERysimum vulgare, C. B. P. Erysimum Tragi juxta muros proveniens, J. B. Chab. Ery­simum sive Irio, Ad. Lob. Dod. Irio, Matth. Lugd. Caes. Erysimum hoc vulgatius Sinapis silvestris species Gesnero habetur, est ramosum, durum, foliis ab utraque parte pro­fundius incisis: Sinapi silvestre, cui in multis accedit, refert: cauliculi, tum & ramuli divari­cati, tenues sunt, lenti admodum & obsequiosi seu flecti faciles; quibus arcte in summis haerent flosculi minutili, lutei, tetrapetali: quos sequuntur siliquae teretes, tenues, bivalves & un­ciales, dense secundum caules adhaerentes; in quibus singulis, semina plura exigua duplici serie latent, septo medio separata, aliarum tetrapetalarum siliquosarum hujus classis more; ferven­ti gustu, Sinapios seminibus quasi accedentia. Provenit in locis saxosis juxta rudera, secus semitas, & in aliis incultis & desertis locis. Floret Maio & Junio; semina Julio & Augusto perficit.

2. Erysimum polyceration vel corniculatum, C. B. P. Erysimum alterum Italicum, Ad. Lob. Irio alter, Matth. Lugd. Cam. Erysimum alterum Matthioli siliquis parvis, quibusdam Den­tilaria alia, J. B. Chabr. Lentas cubitoque longiores virgas, versus terram reclinatas, profert hoc Erysimum secundum: folia inferiora quidem Irionis Tragi foliis aliquomodo similia, profunde ad nervum seu costam usque mediam dissecta, reliqua quae per ramos usque ad cy­mas crebra, leviter laciniata, seu potius sinuata, unciam plus minus longa; ex quorum alis flosculi lutei, tetrapetali emicant, quibus delapsis succrescunt siliquae crebrae, modice in arcum curvatae, semiuncia longiores, plures ex eodem geniculo ortae, bivalves, duplicem seriem seminum rufforum perparvorum continentes, reliquarum tetrapetalarum siliquosarum hujus Sectionis more: radixalba lignescit, paucis fibris donata. Abundat prope mare Venetorum; & dicitur Gesnero Dentilaria alia, quod siliquulas fere dentibus similes arcte per caulem emittat. Cherlerus asserit copiose crescere circa Monspelium. Floret exeunte Vere & semina perficit aestate.

3. Erysimum latifolium majus glabrum, C. B. P. Irio Apulus alter laevi folio Erucae, Col. Erysimum latifolium Neapolitanum, Park. Foliis exit parvis, oblongis, per terram in orbem stratis, Erucae silvestris vulgaris modo, sed adulta in profundiores lacinias dividuntur nu­mero 6. aut 7. Erucae sativae minora, ad Irionis hirsuti folia magis accedentia, & fere similia, sed huic laevia virentia sunt, & foliorum summum angustius habent: caulem edit utplurimum unicum (nonnunquam plures) bipedalem, caeteris crassiorem, laevem, rotundum, solidum, candicantem (sicut foliorum nervos) foliis multis alternatis vestitum, ex quo petioli multi emanant foliis referti angustioribus paucioribusque laciniis divisis, longiore & angustiore ca­cumine, odore gravi, sapore amaro, palato statim acri: in summis virgis flores proveniunt multi simul longitudinaliter secus caulem congesti, tenues admodum & lutei, Irionis vulgaris modo; hi siliquas per caulium cacumen dispositas proferunt copiosas, duas uncias & amplius longas, tenues, rotundas, extuberante intus semine copioso utrinque in singulis valvulis minuto, flavo, salso, & acri sapore. Differunt hujus siliquae ab alterius vulgaris siliquis lon­gitudine & positu, hae autem non haerent arcte cauli, deinde non obliquas habent alas seu ra­mulos, sed rectas, & elatas in longiore spica; & siliquis densius dispositis conspiciuntur: fo­lia acriora sunt semine: radix candida, gustu admodum fervido. Eodem tempore cum cae­teris [Page 219] floret, Aprili mense. Cerinolae in Apulia frequens à Fab. Columna observabatur. Passim circa Londinum, & circa pagum dictum Chelsey secundo ab urbe lapide, copiose provenien­tem observare licet, imo in ipsis ruderibus Londini post incendium quod incepit secundo die Septembris anno Dom. 1666. post octimestre spatium adeo dense pullulavit passim, ut facile sicut Triticum aut Secale demeti potuerit à quo vis messore. Hoc vidimus & ob­servavimus sicut videre est pag. 498. Praelud. nostrorum Botanicorum. Floret ineunte Vere, & usque ad mediam aestatem floret & semen perficit, ex quo deciduo germinat ineunte Autumno & per hyemem durat, ut maturius sequente verna tempestate & floreat & semen producat. Praeter numerosam copiam hujus Erysimi latifolii majoris glabri memoratam & tam abundanter, imo redundanter, post conflagrationem Londini anno 1666. in ipsis hujus Re­gni Metropolis ruinis inter rudera repertam, ut alibi à nobis dictum in Praeludiis nostris Bo­tanicis versus finem dialogi illic; biennio post pestilentiali morbo saeviente Londini, omnes ad unum cujusdam familiae, qui in paupere tigurio, non longe sito à palatio Divi Jacobi, de­gebant, vix quinquaginta passibus ab aedibus dictis Barkshire-hou [...]e interierunt; relictam domunculam vacuam intrarunt alii pauperes, qui peste itidem ablati; tandem milites qui ex­cubias prope portam praedicti palatii Divi Jacobi agebant, suarum rerum s [...]tagentes, ne aliis infectis daretur pernoctatio aut habitatio ibidem, aediculas seu tiguriolum [...]n endio facto solo aequarunt. Quo facto metu universalis calamitatis liberati, securiores & à periculo tutiores sese judicabant. Post annum integrum iter illac facientes observavimus aream, cui tigu [...]iolum inaedificatum fuerat, totam tegi ac tam dense operiri Sophia Chirurgorum seu Nasturtio te­nuifolio, ac si de industria ex satione contigisset, nec unquam tam dense provenire alicubi animadverti; unde jam concludo calidas & acres has plantas tetrapetalas siliquosas ex cinere combustorum, sali & calci mistorum, produci sponte sine semine, neque unquam mihi in uno loco tanta congeries Sophiae Chirurgorum tam dense provenientis obvia fuit, cum ne vel una aut altera stirps in omnibus locis adjacentibus reperiri à nobis poterat. Observamus itidem Leucoium luteum vulgare provenire feliciter in tectis & muris, ruderibus & ruinis tur­rium, palatiorum, templorumque, nec alibi in campis, agris, silvis, pratis, aut neglectis aut derelictis arvis, vigere aut provenire animadvertimus. Rationem exquirendam aliis impraesenti­arum relinquemus, prosequamur interim Tabulas, earumque dispositionem.

4. Erysimum montanum Irionis vulgaris folio [...], nobis. Rapistrum Irionis folio, Col. Hoc Erysimum acri radicis gustu, foliorum sapore & divisura, magis Irioni accedere videtur. A longis admodum, quas profert multas & tenues, siliquis [...] denominatur: radice nititur satis longa, omnibus tenuiore, longisque sibris divisa atque candicante: foliis est Erysimo vulgari aequalibus, aliquando minoribus in sterilioribus locis, in lobos ternos binosve divisis, cacumine acuto Irioni multum similibus, sed majori­bus, ex viridi albicantibus, hirsutis, mollibus, praesertim caulem ambientibus, quae longe te­nuiora, longioribus lobis & cacumine praedita, ut lobi duas uncias longi, cacumen vero palmum: caule bicubitali, aliquando altiore, aliquando ab radice fruticoso, alis multum diviso, hirsu­to, aspero, ex quo semipedales & interdum breviores alternatim eriguntur siliquae, admodum tenues, crasso cacumine, semina intus ab utroque latere hinc inde continentes minuta, non multum acria, obscure flavescentia, quae successerunt in summis alis, floribus lu­teis, tenuibus, tetrapetalis, coacervatis, exilientibus ex calicibus parvis, ex quorum singulis emanat unica siliqua longissima (uti dictum supra) deficiente flore minutissimo. Floret Maio & Junio; siliquas autem perficit aestate. Provenit juxta semitas saxosas vel macerias, atque aedificia montana Aequicolorum, etiam & in viâ quae à villa Mercato ad Capucinorum Coenobium ducit, & circa ipsam sacram Capucinorum aedem eruisse meminit Fab. Columna, semenque collegisse.

5. Erysimum minimum annuum hirsutum, nobis. Erysimo similis hirsuta non laciniata alba, C. B. P. & Prod. Haec provenit ex radice oblonga, alba, lignosa & fibrosa, caulis modò unus, modò plures cubitales, aliquando pedales tantum, subrubentes, striati, hirsuti, & aliquando in ramulos brachiati exsurgunt: folia plura ad radicem humi strata, pediculis utplurimum carentia, sesquiunciam longa, aspera, hispida, subalbicantia, per ambitum crena­ta, rarius laciniata, & quae in caule minora sunt, eumque basi latiore cingunt; secundum ramulorum longitudinem veluti in spicâ flosculi albi, tetrapetali, pedicellis insident, qui in siliquas oblongas, strictas, semen minutum duplici serie continentes, abeunt. Provenit lo­cis saxosis, ruderibus & muris, ut Basiliae prope moenia ad arcem Monchastem. Primo Vere floret, Monspessuli quoque in ruderibus umbrosis, sed per omnia minor saepe in agris are­nosis [Page 220] inter segetes. Vitiosa est figura Dalechampii sub Aizoo telephio in Historia Lugd. quod aliò pertinet. Sine pilis enim exhibet cum caules tum folia, haec (que) etiam sine crenis, etiamsi in de­scriptione ait folia paululum incisa, crassa, hirta, quae in ipsius Icone omittuntur à sculptore. Icone exhibitâ à Casp. Bauhino in Prodromo melius exprimitur pilis scatens, quin & folia sunt crenata, ut cernere est in ipsa planta, satis cuilibet ineunte Vere obviâ. De Loco & Tempore, Nominibusque authorum diversis, satis supra dictum in uniuscujusque explicatione.

TEMPERAMENTUM & VIRES.

Graeci [...] vocant: nonnulli [...] Chamaeplium. Irionis seu Erysimi semen gustu Sinapi aut Nasturtio apparet simile, ita Galenus ait, facultate igneum est & excalefactorium: est vero simul extenuans. Facit ad thoracis rheumatismos, suppurationes, tusses, icterum & coxendi­cis dolores cum melle delinctum. Ubi autem in eclegmate uti eo expedit, praestat aqua mace­ratum refrigerari, aut linteo involutum & massa pistoria oblitum assari. Bibitur & adversus mortifera venena, addit Dioscorides, quod cum aqua & melle cataplasmatis in modum impositum oculis prosit, cancris, parotidibus, duritiis à mammarum, testiumque inflammatio­nibus. Lobelius & Pena tantas attribuunt Erysimi seminibus dotes, quae asthmaticis & far­ctui Pulmonum vocique raucae etiam diuturnae & prope invictae, adeo praesenti sunt remedio, ut fidem ferme superet. Est enim inquiunt moderata tenuis substantiae ac incidentis cum humi­dis abstergentibus permixtio; cujus beneficio crassae pituitae citra exsiccationem nimiam inci­duntur & incisae propter flatum nonnihil commixtum non magno conatu expectorantur & ab­sterguntur, arteriacum igitur est laudatissimum, nempe unum & idem praeparans & educens: exempla succurrunt quamplurima. Phonaseos fuisse inquit Pena multos tum juvenes tum aetatis provectae, quibus jam amissa voce & spiritu, limpida sonoraque vox pauculis diebus restitut a fuit, uno Erysimo, opera eximii Rondeletii, qui primus usum monuit; syrupus autem de Erysimo efficacissi­mus, cujus beneficio juvenculae decennio raucedine laborantes percuratae fuerunt. Syrupus sic conficitur ex Rondeletio. Recipe Erysimi totius recentis antequam caulescat M. ss. Rad. Helenii, Tussilaginis, succo adhuc praegnantium, Glycyrrhizae, an. unc. ij. Boraginis, Cichorei, Capillorum Veneris an. M. 1. ss. florum Cordialium, Anthos, Staechados vel Betonicae, an. M. ss. seminis Anisi unc. vj. passularum mundatarum, unc. ij. incisis & contusis omnibus fiat decoctio S. A. in suffici­ente quantitate aquae Hordei, Hydromelitis, addendo unc. v. succi prioris ad lib. ij. vel iij. expresso liquore dissolve sacchari q. s. fiat syrupus quo (rite purgato corpore medicamento minorativo) diu & continuo uti debet Phonasius patiens.

HALLUCINATIONES CASP. BAUHINI Aliorumque Authorum.

PAg. 101. col. 2. pl. v. Erysimum angustifolium majus, C. B. P. Rapistrum silvestre Irionis folio Colum. & pag. 95. col. 2. pl. v. Rapistrum Italicum, siliquis longissimis, C. B. P. Rapistrum montanum si­ve silvestre Irionis folio, Colum. Bis repetitur pag. 101. & pag. 95. Ergo non potest esse & Erysimum & Rapi­strum, proinde erravit Casp. Bauhinus.

SILIQUOSAE Tetrapetalae bicapsulares.

CAPUT IV.

NASTURTIUM SILIQUOSUM.

NAsturtium [...] Dioscoridi l. 2. c. 185. Theophrasto 7. Hist. 1. quasi [...] quod caput calore suo & acrimonia tentet vel [...], quod cordatos faciat; vel in syn­cope cardiaca dicta, plurimum valeat. Latinis Nasturtium, (quasi Nasitortium) à na­ribus torquendis; quod odore & seminis acrimonia sternutamenta provocet: hinc Plinio l. 19. c. 8. (& Varroni) à narium tormento velut torporem excitans.

[Page 221] Genera Theoph. 4. Hist. 7. plura esse dicit. Dioscorides tantum Nasturtium Babylonicum opti­mum esse scribit. Plinio l. 20. c. 13. Est hortense sive sativum latioribus foliis, (quippe quod, siliculosum, aliò amandabimus ad sibi similes) est & silvestre: illud album, hoc nigrum, ubi de semine eum loqui censemus. Nos (relicto hortensi impraesentiarum) dividimus in pratense, aquaticum & montanum.

Quartum genus siliquosarum tetrapetalarum culinariarum est Nasturtium, cujus nota ge­nerica, qua ab Eruca distinguatur, assignatu perquam erit difficilis; hoc unum Nasturtii sili­quis maturis proprium, quod tactae cum subita agilitate aperiantur, & semina actutùm evi­brent, quod non convenit Erucis. Nasturtium nobis erit duplex habita ratione involucri, thecaeve seu capsulae seminalis; est vel siliquosum, vel siliculosum; de siliquoso nunc in hoc primo membro inter siliquosas culinarias calidas & acres, de siliculosis Nasturtiis infra in secundo membro de siliculosis culinariis calidis & acribus tractabimus. Nasturtium siliquo­sum est vel annuum, vel perenne; annuum est aut album, aut purpureum, aut luteum; perenne est aut pratense, aut aquaticum, aut montanum.

TABULA IV.
  • Nasturtium
    • Annuum
      • Flore
        • Albo
          • 1. Minimum, foliis ex altera parte crenatis colore atroviri­di, nobis. Sium minimum, Presp. Alpin. de Exot.
          • Alpinum
            • 2. Insipidum, C. B. P. Cardamine insipida, Col.
            • 3. Minus Resedae foliis, nobis. Nasturtium Al­pinum minus Resedae foliis, C. B. P. & Prod.
            • 4. Minus Bellidis folio, nobis. Plantula Car­damines alterius aemula & Sinapi pumilum album, Clus. Hist.
        • 5. Purpureo Neapolitanum agreste, nobis. Sinapi alterum agreste, Col.
        • 6. Luteo minimo, silvestre tenuissime divisum seu Nasturtium [...], nobis. Sophia Chirurgorum, Ad. Lob. Dod. Ger. Park.
    • Perenne
      • 7. Pratense magno flore
        • Simplici
          • Albo
          • Dilute purpureo
            • Flos cuculi, Brunf. Dod. Cardami­ne simplici flore, Clus. Hist.
        • Pleno
      • Aquaticum
        • 8. Supinum flore albo, nobis. Sisymbrium aquaticum, Matth. Caes, Cast.
        • 9. Majus amarum, nobis. Nasturtium aquaticum amarum, Park.
        • 10. Erectum folio longiore, nobis. Nasturtium aquaticum Italicum, Park.
        • 11. Minus, nobis. Sisymbrium aquaticum minus, Cam. Ep. Cardamine 4ta Dal•i Hist. Lugd.
      • Alpinum seu Montanum
        • 12. Palustre rotundifolium radice serpente, nobis. Nastur­tium Alpinum palustre rotundifolium, Zanoni.
        • 13. Trifoliatum, nobis. Nasiurtium Alpinum trifolium, C. B. P. Cardamine trifolia, Lob. Icon. Lugd.
Explicatio Tab. 4.

1. NAsturtium minimum annuum flore albo, nobis. Sium minimum, Prosp. Alpin. de Exot. Sium minimum, noli me tangere dictum, sive impatiens Nasturtii silvestris fo­lio, Park. Est herbula haec pedalis & aliquando altior in fertili solo, fruticat recto caule, foliis Erucae silvestris proximis, minoribus tamen, ex una parte crenatis, colore atroviridibus, ex caule majore plures ramuli exeunt, in quibus, ut in silvestri Eruca & in Nasturtii specie­bus, utrinque ex opposito multae siliquae parvae, tenues, longae, Erysimi Neapolitani aut Na­sturtii [Page 222] tenuifolii lutei siliquis similes & proximae: semina in se habent minuta ex albido lutea, quae matura continuò & actutùm è tactis siliquis ejaculantur, & eadem semina ejaculata in orbem prope longe sparsim novellas plantas producunt. Hoc illi cum multis aliis Nasturtii speciebus familiare, si quis siliquas maturas manu comprehendere conatur illico adinstar a­nimalis indignati semina cuncta magno cum impetu in manum, plantae siliquas comprehen­dentem, imo & in faciem aliasque corporis partes ejaculantur, atque ex instante evibrantur, non aliter quam fit in planta Balsamina femina lutea, & rubra persicaefolia, noli me tan­gere ob id dictis. Certe longe mirabilius videtur, quod nos saepe conspeximus, hanc herbam habentem in siliquis seu thecis semina matura, si manus alicujus qui singendo se velle attin­gere propius accedat, etsi vere quidem non attingat, omnia semina matura magno impetu ciaculari in hominem appropinquantem, ita ut multis ex repentina cum siliquarum apertione, tum seminum ejaculatione, non levem inducat timorem: quibus profecto dubitari possit an haec plantula ad Aeschionominen, tantopere olim ab Apollodoro magno celebra­tam, quadantenus accedat, de qua antiquitas an animal esset dubitavit, quia veluti indi­gnabunda semina in illos qui ipsam attingere conantur, vel etiam attingere fingunt, evibrat. Haec ex subacri sapore & non injucundo foliorum, praesertim cruda, in acetariis est receptissima. Calida & sicca supra secundum ordinem, uti sunt congenera sua Nasturtia omnia. Humores crassos incîdit extenuatque, aperit, digerit. Urinam semina movent, & foliorum usus Vene­rem auget, sicut Eruca, deperditam restituit. Annua est haec plantula, sed tamen suis se­minibus sic longe lateque circum circa caulem evibratis, prolem suam ubique locorum feli­citer propagando perpetuitatem nanciscitur; praesertim in loco humido & opaco, quo ma­xime delectatur, & in quo libentius luxuriat. Reperitur prope Londinum primo lapide ab Ec­clesia Divo Aegidio dicata, eundo ab Ecclesia versus pagum dictum Hamsled in humidis illic pratis secus fossas: floret exeunte hyeme & semina perficit Maio. Floret denuo Autumno fervidiore, intervenientibus frequentibus imbribus quibus delectatur, quemadmodum tota cohors hujus familiae.

2. Nasturtium annuum Alpinum insipidum, C. B. P. Cardamine insipida Francisci Gre­gorii, Col. Alpinae Cardamines insipidae nomine hanc plantulam insignivit idem Franciscus Gregorius Capucinus, qui eam inter Rosennahim iter habens Abling versus, supra pontem quendam reperisse nunciavit arenoso aliquantulum loco, quam recentem suo gustui insipidam & inodoram cognovit. Radice constabat admodum brevi, tenui, multis fibris praeditâ: caule pollicari longitudine, incisuris seu potius sinubus Chondrillae aut Sinapios agrestis dicti, fructu echinato & anguloso. Hoc Campoclarenses pro Lampsana in cibo utuntur, uti dicemus in capitulo de Lampsana Apula veriore Fab. Columnae; folia parum aspera & hirsuta sunt, sicuti caulis, qui tenuis, dodrantalis; in summo, ramis aliquot divisis & alternatim positis, siliquas in longis petiolis elatas profert, & exiles admodum digitali longitudine, sed magnas respectu plan­tae; in quibus exiguum semen minutum ut punctum inscriptum: flores in summo parvi, tetrape­tali, qui succrescente caule abeunt in siliquas bivalves, duplicem seriem seminum hinc inde in se continentes, membrana tenui pellucida eandem distinguente. Floret ineunte aestate, & per totam aestatem floret, & semina perficit.

3. Nasturtium Alpinum minus Resedae foliis, C. B. P. Prod. Ex hujus radice alba, tenui & oblonga, cauliculi leves, tenues, recurvi communiter, indivisi, palmoque minores prodeunt, foliis, longis pediculis instar Resedae vulgaris praeditis, in lobos tres, vel quinque subrotun­dos divisis: flores in cauliculorum summis albi, mediocris magnitudinis; quibus siliquae stri­ctissimae, sesquiunciales, succedunt. In Rhaetorum Alpibus Julio florens reperitur. Verum ex Helvetiorum Alpibus & Pyrenaeis longe minus habemus (ut inquit Casp. Bauhinus) ita ut tota planta absque radice uncias tres non superet.

4. Nasturtium Neapolitanum agreste flore purpureo, nobis. Sinapi alterum agreste, Col. Phytob. Hoc radice firmatur parvâ, tenui, fibrosa, parum sub terram descendente, albida; ex qua foliola exeunt Chelidonii majoris incisura, viridia hirsutie aspera, atque ex­tremum folium non retusum ut Chelidonii majoris, sed acutum & minus ejusdem folio: cau­lis angulosus est, atque nullis alis dividitur: flores edit purpureos, umbellatos fere, tetra­petalos, quibus substituuntur siliquae alternatim & frequenter cauli haerentes, rectae seu ver­sus coelum tendentes (ex quibus spica confici videtur siliquarum, duorum digitorum ad summum longitudine) Sio minimo Prosperi Alpini pares, quae cum exsiccari incipiunt, fla­vescunt, atque flante vento vel aliquo illas tangente disrumpuntur ab imo, atque intortis utrinque valvulis semina jaculantur flava, Cardamines vel Nasturtii prioris more, parva, [Page 223] gustu acria, sicuti etiam folia. Floret Martio & Aprili; & Maio & Junio semina perficit. Nisi caute & advertenter semina colligit ejusdem cultor, non colliget, quia manus ipsius evadent. Provenit in agro Neapolitano in valle Divae Mariae vitae, inter Rubos, Cynocramben, Dentes leonis & Ranunculos, nova & elegans haec planta.

5. Nasturtium silvestre tenuissime divisum seu Nasturtium [...] flore luteo minimo, nobis. Sophia Chirurgorum, Ad. Lob. Dod. Ger. Park. Nasturtium Seriphium seu Sophia Chirur­gorum, J. B. Chabr. Caules promit hoc cubitales, rotundos, duros: folia vero circa hos ampla, sed tenuissime in complurima exigua segmenta divisa, Absynthii tenuifolii haud multum dissimilia, tenuiora tamen, (unde non inepte mea opinione Nasturtium [...] dici potest, à fine ultimo, flore tetrapetalo & siliquis bivalvibus, odore & sapore in­super Nasturtio conformibus; neutiquam Absynthium dici debet à tenuitate foliorum, quia folia non sunt de essentia generica, sed specifica plantarum, quemadmodum passim demon­strabimus) colore albida & quasi cinere obducta, praecipue in aridis: flosculi ad superiores virgularum partes ordine digesti, gignuntur perquam exigui, pallide lutei, tetrapetali ali­orum more: quibus succedunt siliquae parvae, tenues, oblongae, unciales; in quibus conti­nentur minuta semina subrubentia, duobus loculamentis distincta, aliorum hujus classis more: radix dura, lignosior, candidaque demittitur in altum, nonnullis ipsi adhaerentibus fibris. Ab ineunte Vere, Maio, Junio, ad Julium & Augustum fioret & semina perficit in Au­tumnum usque. Provenit in maceriis, locis ruderatis, lapidosis, ac non raro arenosis, aliis­que incultis, sed maxime delectatur in summis murorum, dirutorum aedificiorum ruderibus cal­ce constructis, ubi semel nata ex semine deciduo singulis recurrentibus annis facile pullu­lat. Est foliis aliquando latioribus, aliquando tenuioribus, coloris nunc dilutius, nunc sa­turatius virentis.

6. Nasturtium pratense magno flore simplici, nobis. Cardamine altera simplici flore, Clus. Hist. Nasturtium aquaticum simplici flore, Eyst. Flos cuculi, Brunf. Dod. Huic Nasturtio tam in pratis & silvis humentibus, quam in aquis, provenienti Flos cuculi pro nomine im­ponitur, quod florem Aprili & Maio, quo tempore apparere & cantare solet cuculus, pro­trudat. Folia ei exeunte hyeme ex radice exeunt rotundiuscula, in oblongis pediculis: inter quae exilit caulis tenellus, dodrantali altitudine, nunc plus nunc minus, circa quem foliola costae mediae adhaerentia apparent tenuia, Erucae foliorum divisura. Hoc observatu dignum quod costae mediae foliorum hujus per terram stratae, praecipue in humidis locis ra­diculas fibrosas agant, atque novellas producant plantulas, hoc saepius observavit Jacobus Bobert; qui insuper tripartitis foliorum costis eas terrae bene humenti commisit, & radices egêre, quod in paucis aliis observare licet. Flores in summo caulis plurimi, candidi, & ali­quando dilute purpurei aut modice purpurascentes conspiciuntur, parvis Leucoï floribus si­miles, satis magni pro proportione plantae, nam superant caetera omnia Nasturtia magnitudine florum; hisce evanidis succedunt exiguae siliquae unciales, bivalves, semina minuta in se con­tinentes, duplice serie disposita, hinc unâ, illinc alterâ: radix fibrosa, inque multos annos durans. Nascitur non tantum in aquis, sed in locis humilioribus, & quae creberrime non mo­do coelesti pluvia, sed & rivulorum & redundantium stagnorum aquis irrigantur, in humi­dis & umbrosis pariter silvis reperitur. Est tantum Sisymbrii alterius species quaedam, eique facultate & temperamento similis, acris quoque & calida. Inter myriades nonnun­quam reperitur unum aut alterum flore pleno, & cum sit planta perennis repens in pratis & humidis locis, in hortos translata sese propagat, ut multae aliae species diversorum gene­rum translatae in hortos eandem plenitudinem florum retinent. Dicitur Nasturtium pra­tense silvestre flore pleno, J. B. Chabr. Nasturtium flore pleno, C. B. P. Nasturtium aqua­ticum flore pleno, Eyst. Cardamine altera flore pleno, Clus. Hist.

7. Nasturtium aquaticum supinum flore albo, nobis. Nasturtium aquaticum & 2. Trag. Dod. Lon. Sisymbrium Cardamine, Fuch. Lugd. Sisymbrium aquaticum, Matth. Caes. Cast. Sion Cratevae Erucaefolium, Ad. & Icon. Lob. Nasturtio aquatico huic caulis est crassus, lon­gus, & inanis: folia multa, oblonga, & virentia, ex pluribus in rotunditate oblongis com­posita & petiolo seu costae adhaerentia: flores juxta alarum & caulis superioris partes par­ticulatim prodeunt albi seu subalbidi: siliquae deinde unciales, rotundae, tenues, in qua­rum singulis semina parva lutei coloris, duplici serie & duplici loculamento, septo medio interveniente, continentur: pro radicibus sunt fibrae tenues & candidae, eidem qua parte aquis innascitur pluribus locis geniculatim adhaerentes. Invenitur in fontium limpidissime­rum rivulis & aliis locis puras aquas habentibus, etiam in impuris stagnis gignitur feliciter. [Page 224] Floret ineunte aestate & per totam aestatem semen maturatur. Hybernis mensibus mensis ad epulas acetariorum loco infertur. Tota herba saporem Nasturtii refert, unde ei nomen. Dioscoridi dicitur [...], Sisymbrium alterum Latinis: aliis quia gustu [...] hoc est Nasturtium repraesentet: ab aliis vero Sium.

8. Nasturtium aquaticum majus & amarum, C. B. P. Nasturtium aquaticum amarum, Park. Sisymbrii alterius species altera, Thal. Hoc provenit amplius & majus; primo folia habet inferiora rotundiora, minusque acuminata, acuta satis quando caulescit; facile distin­guitur à praecedenti sola intensa amaritudine, adeo ut nulli edule nisi folia ejus bulliantur in aqua, prima ejecta, & denuo coquatur in secunda ut tollatur ejusdem amaritudo, & sic edi potest. Hoc provenit in Germania indifferenter cum antecedente (asserente sic Thalio) à quo sola amplitudine & amaritudine (inquam) differt.

9. Nasturtium aquaticum erectum folio longiore, C. B. P. Nasturtium aquaticum Italicum, Park. Sisymbrium aquaticum alterum vel minus, Cam. Ep. Matth. Nasturtium hoc aquati­cum erectum differt à primo aquatico, quod caules edat rectos, alatos, folia particularia costae haerentia, crenata seu dentata sunt in margine, Apii foliorum quodammodo aemula; cùm fo­lia, tum semina mitiora & jucundiora palato sunt, si masticentur; nec ejus radix repit, si­cut prioris Sisymbrii alterius species altera Thalii.

10. Nasturtium aquaticum minus, C. B. P. Sisymbrium aquaticum minus, Cam. Ep. Car­damine 4ta Dalpii, Lugd. Sisymbrium Cardamine dictum hirsutum minus flore purpureo, J. B. Chabr. Ex radice tenui, fibrosa, Nasturtium minus hoc oritur; siliquae longae: caules raro palmares, aliquando minores, in partes quinque Resedae vulgaris modo dividuntur: flores obtinet albos, in summo comantes, quibus succedunt siliquae longae, angustae, exiguo & subacri semine refertae. Variat ratione loci, in aquaticis nempe planis majus, in Vinetis riguis Vilensibus milliari Basileâ longe minus reperitur; provenit etiam in Alpibus, locis humidis. Floret ineunte aestate & versus ejusdem finem semina sua maturat.

11. Nasturtium Alpinum palustre rotundifolium radice serpente, nobis. Nasturtium Al­pinum palustre rotundifolium, Zanoni. Radice constat hoc Nasturtium rotundâ, durâ, tube­rosa, aspera, exterius subrubente, multis fibris scatente, cortice ablatu contumace tectâ, quae major & viridis sursum versus pennam anserinam crassitudine excedit, at deorsum versus minor & fibrosa albescit: ex radicibus sic constructis proveniunt folia subrotunda, paululum sinuata, in margine parum crenata, aut dentata, spissa, membranea, laevia, modicùm lucida, praecipue prima è terra exeuntia, quae multis scatent nervulis à pediculi centro in cir­cumferentiam decurrentibus, ut conspicere licet in Sanicula montana rotundifolia mi­nore C. B. P. seu Sanicula montana minore Clus. Pan. quae innituntur petiolo striato ruptu facili, relicto intus filamento nervoso: ex meditullio horum foliorum, à radice ortorum, pro­truditur caulis dodrantalis, succo plenus, terram versus viridis; cui alternatim ad singulas alas adhaerent folia similiter rotunda, sed multo minora: in summis caulium ramis pullulant mense Maio plurimi flores albi, tetrapetali aliorum more; quos sequuntur siliquae breves, bivalves, continentes singulae duplicem seriem seminum, septo membranaceo exsiccato du­plicem illam seriem seminum dirimente: siliquae praedictae sunt tenues, ab initio virides, at ex­siccatae colorem mutant; aperiuntur Julio, & si tangantur illico semina per terram spar­gunt aliorum suae sortis more: semina sunt imperfecte rotunda, flava, lucida, fervidique gustus, ut etiam caeterorum omnium semina. Reperitur in loco aperto, ubi pascuntur pecora, in territorio Modenensi, prope fontem jugem aquae limpidae & frigidissimae, qui ab indigenis pastoribus Baccara appellatur, & propter situm hujus plantae juxta fontem Baccaram ipsa Baccara nuncupatur, ex citatione Jacobi Zanoni, sed melius retinebit nomen cujus fert tes­seram.

12. Nasturtium Alpinum trifoliatum, nobis. Nasturtium Alpinum trifolium, C. B. P. Car­damine trifolia, Lob. Icon. Lug. Tab. Ger. Cardamine Alpina trifolia, Clus. Hist. Iberidi Fuchsii affinis Cardamine Alpina, J. B. Chabr. Hoc parvulum Nasturtium nigricantibus per terram costis serpit, quibus terna semper ejusdem coloris perpetuo folia innituntur, cir­ca pediculum angustiora, per oras latiora, & quasi orbiculata, in ambitu parum aut nihil cre­nata, initio tenella, & viridia, deinde dura, membranacea, nigricantia, acidulo primum gu­stu, postea acri; cauliculi teretes inter folia erumpunt, ex purpura nigricantes, palmares, nul­lis aut rarissimis (quae ternis etiam eidem pediculo inhaerent) foliis praediti: flores extre­mis ramis insident candidi, tetrapetali, Cardamines pratensis, quam Fuchsius Iberidem nun­cupavit, floribus persimiles, satis magni pro tenuitate plantae: hisce succedunt torosae & [Page 225] oblongae siliquae sive cornicula Dentariarum corniculis fere similia, sed minora; semine etiam simili licet minore referta: radix summa tellure serpit, & subinde parvas candidasque fi­bras agit, sic ut facile ramulis terra obrutis pangi possit. Invenitur in silvosis montibus nudo solo potius quam herboso, ad Abietum & praealtarum arborum radices, tota hyeme etiam virens. Floret Junii initio, in cultis vero hortis etiam Aprili; & Maio semina maturat.

13. Nasturtium minus Bellidis folio, C. B. P. Plantula Cardamines aemula & Sinapi pumi­lum album, Clus. Hist. & Pan. Unico haec plantula assurgit caule, sed statim à radice supra so­lum multis alis diviso, hirsuto & aspero virente, rotundo, pedalis longitudinis; inferna folia qualia sunt pronunciare (inquit Car. Clusius) non possum, quia jam in semen magna ex parte evaserat plantula haec, cum eandem observaveram; quae tamen sub alis cauli inhae­rebant tenuia erant & multifida, Nasturtii vulgaris & legitimi foliorum pene aemula, tenui­ora tamen, & viridia, acri gustu ut Nasturtium. Extremis ramis flosculos fert multos, qua­tuor petalis pallescentibus constantes, spicae in modum congestos, in quibus totidem stamina; hisce evanescentibus succedunt siliquae breves, duabus valvulis constantes, cum lingula pro­minente, non quidem sursum erectae ut reliquarum Cardaminarum congenerum, sed deorsum inflexae, in quibus latet Nasturtioli Alpini seminis aemulum semen, de quo inter siliculosas: radix est singularis, candicans, satis crassa, non tamen vivax, sed quae singulis annis perit: eodem loco, eodemque tempore cum Nasturtiolo Alpino capsula Nasturtii hortensis vulgaris, nempe Martio, florentem hanc plantulam & semine praegnantem inveniebam, inquit Car. Clusius, quo Alyssum Galeni, Valentino videlicet regno, & quia plerasque notas cum Nasturtio ha­bet, Nasturtii nomen apposite satis indidit Carolus Clusius: ex gustu facultates Nasturtio persimiles habere cum Clusio concludimus nos itidem.

TEMPERAMENTUM & VIRES.
  • 5. Nasturtium silvestre tenuissime divisum seu Nasturtium [...] flore luteo minimo, nobis. Sophia Chirurgorum, Ad. Lob. Dod. Ger. Park. Est (authore Fuchsio) facultate resiccans & astringens, non potest esse particeps alicujus frigiditatis, ut vult idem Fuchsius, cum sit planta calida & acris. Semen hujus assumptum ventris fluores sistit, adversus dysenterias commen­datur, sanguinis profluvia reprimit, unde à Chirurgis & Medicis castrensibus in magno usu antiquitus fuit ejus semen contra dyarrhoeas & dysenterias militum humi cubantium, ex cujus humoribus & vaporibus praedicti morbi initium sumpsere; ideo maximopere semen hujus sicut & caeterorum hujus familiae Nasturtiorum poterit desiderari, & usurpari adhuc in castris tan­quam idoneum medicamentum post purgationem unam aut alteram ex Rheo administratam, quia compescit liquiditatem humorum & caliditate sua reducit intestina & stomachum ad proprium suum tonum metrumque.
  • 7. Nasturtium aquaticum supinum flore albo, nobis. Sisymbrium Cardamine, Fuch. Lugd. Sisym­brium aquaticum, Matth. Sion Cratevae Erucaefolium, Ad. & Icon. Lob. Facultatem habet calidam & siccam ad stomacacen quam Germani Schorbeck, Angli Scurvy & Scorbut nun­cupant. Ejus decoctum in vino aut lacte aliquot diebus continuis epotum multum huic morbo prodest. Urinam provocat, calculum & arenas conterit ac expellit, renibus & vesicae utile est. Estur, inquit Dioscorides, crudum, urinas movet, purgat lentiginem & ephelim tota nocte impositum, matutinoque tempore detractum. Ex Simone Pauli, Recipe magnam copiam Nastur­tii aquatici, contunde in mortario marmoreo; exprime manibus succum, in quo portio aliqua fermenti solvatur, ut succus consistentiam sapae dilutioris acquirat, & hoc succo & Nasturtio manibus expresso, seu glebis & pilis Nasturtii fiat quasi s. s. s. pinsentur omnia fortiter ma­nibus aut pistillo, reponantur in convenientem locum per octiduum, dein S. A. per B. Mariae distilletur spiritus, cujus usus ut hybernis mensihus scorbuto laborantibus illius cochlear u­num itemque alterum propinemus. Et hac ratione ex Chelidonio, Beccabunga, Cochlearia, Tri­folio fibrino seu Trifolio paludoso, si libuerit, spiritum elicietis: nam si his herbis ob fermen­tationem calidam affuderitis, oleum (quod dicitur) perdetis & operam, cum non nisi proprio suc­co interveniente fermentari gestiunt. Nasturtii omnes species cum sint calidae & acres plantae, iisdem pollent viribus, quaedam magis, quaedam minus, secundum gradus intentionis & re­missionis caloris.
HALLUCINATIONES CASP. BAUHINI Aliorumque Authorum.

PAg. 103. pl. 1. Nasturtium latifolium C. B. P. Pl. ii. Ibidem, Nasturtium hortense vulgatum C. B. P. & pag. 104. col. 1. pl. iii. Nasturtium horten­se crispum C. B. P. male hic & confuse a Casparo Bau­hino inter Nasturtia siliquosa collocantur, cum non sint siliquosae, ut caeterae hujus primi membri, & ca­pitis hujus, sed siliculosae; ergo inter siliculosas plan­tas ad secundum membrum hujus Sectionis aman­dari & relegari debuerunt.

Pag. 104. col. 2. pl. v. Nasturtium petraeum foliis Bursae pastoris, C. B. P. Nasturtium petraeum, Tab. Ger. Pag. 105. col. 1. pl. iix. Nasturtium pumi­lum vernum, C. B. P. Cardamine pusilla saxatilis mon­tana discoides, Colum. & ibidem pl. ix. Nasturtium Alpinum capsula Nasturtii hortensis, C. B. P. Na­sturtium Alpinum, C. B. P. Chabr. Ibidem col. 1. pl. i. Nasturtium silvestre Osyridis folio, C. B. P. Thlaspi an­gustifolium minus, Dod. Ger. Ibidem col. 2. pl. iii. Nasturtium silvestre Erucae affine, C. B. P. Eruca Nasturtio cognata tenuifolia, Lob. Nasturtium Va­lentinum, Clus. Hist. Omnes hae species Nasturtii male hic collocantur inter Nasturtia siliquosa, binis val­vulis longis donata, cum sint tantum siilculosae plantae seu binis valvulis curtis donatoe; debent igitur aman­dari & referri ad siliculosas secundo hujus Sectionis membro collocandas, id est inter Bursas pastoris, Thla­spi, Drabas, Cochlearias, & id genus alias.

SILIQUOSAE Tetrapetalae bicapsulares.

CAPVT V.

ERUCA.

ERuca, quod vellicando linguam quasi erodat: [...] Dioscoridi l. 2. c. 170. & Theophra­sto 1. Hist. 9. ob suavitatem, quae ei in condiendis obsoniis inest, Plinio l. 20. c. 13.

Genera duo Dioscoridi, sativum & agreste, cujus semen pro Sinapi in Iberia utuntur: & Plin. l. 20. c. 13. Erucae silvestris meminit. At Theophrastus 7. Hist. 4. Erucae generis differentias o­mnino deesse voluit.

Erucae haud facilè assignari potest nota generica ipsi peculiaris qua distinguatur à caeteris supra allatis, idcirco speciatim ipsas specificas deducemus Erucas. Est (que) vel annua siliquis bival­vibus, ea (que) alba, caerulea, aut lutea: vel perennis lutea, quae est recta aut procumbens; vel maritima annua flore dilute violaceo siliquis fungosis torosis unicum semen oblongum, vel articulatis plurima semina continentibus, vel lutea silvestris Monspessulana siliqua quadrangula echinata. In omnibus passim stirpibus observamus notam genericam à natura datam, constante & invariabili ejusdem naturae ordine semper eandem esse, & eodem modo se habere, sed in o­mnibus generibus quoad folia diverso modo ludit eadem natura; imo mille modis diver­simode construuntnr folia, non solum plantarum ejusdem generis, sed & plantarum toto coelo genere differentium, ergo nec à conformatione seu structura▪ nec à numero foliorum plantae generice sunt nominandae, aut ad genera reducendae; sed à fine ultimo, id est modo florendi, & capsulas seminales & semina producendi, genera summa peti debent. Hoc passim hausimus ex libro naturae, natura ipsa finem non variante. Observamus plurimas plantas diversorum ge­nerum similia omnino aliquando producere folia, ut sub exortum è terra à seinvicem (etiam­si sint à fine ultimo longae diversae) vix discerni queant solo visu, propter foliorum similitudi­nem, nisi gustus, odoratus & tactus vocentur in opem; sed simul ac hujusmodi stirpes foliis o­mnino accedentes, florentes, capsulas seminales & semina fundentes à quovis Botanico medio­criter versato conspiciuntur, (non obstante similitudine foliorum) genera sua produnt. Quis quaeso divinaret Erucam Tanaceti foliis, hic à nobis exhibendam, primo intuitu foliorum esse plantam à Tanaceto diversam, aut Millefolium Tanaceti folio à Tanaceto, aut Bellidem Tana­ceti foliis distinctam à Tanaceto, antequam caulescant, flores, capsulas seminales & semina fe­rant praedictae plantae; sed si flores, semina, eorumque involucra produxerint, visus sine gustu aut olfactu in auxilium vocatis discernit has tres plantas genere diversas, foliorum autem stru­cturâ & compositione omnino similes, ad Tanacetum à foliis reduci non debere; sed unamquam­que ad genus suum, cujus fert tesseram revocari; idem de aliis esto judicium. Eruca Bellidis folio & Eruca Tanaceti folio in hac Tabula exhibitae, primo intuitu foliorum (quamvis sub eodem ge­nere militent à floribus, siliquis & semine, juncto odore & sapore) quemvis visu fallerent, sed folia & hic & alibi inserviunt ad species tantum determinandas, non autem ad genus constitu­endum.

TABULA V, & VI.
  • [Page 227]Eruca
    • Siliquis bi­valvibus
      • Flore
        • Albo
          • Annua
            • 1. Major sativa, nobis. Eruca sativa, Matth. ☿
            • 2. Chalepensis caulibus & siliquis hirsutis foliis inferioribus maculis nigris notatis, nobis. ☿
            • 3. Hirsuta Hieracii asperi folio, nobis. Lampsana Apula Dioscoridis & Plinii, Colum. ☿
            • 4. Romana sive gentilis siliqua angusta folio lato, flore albo (perperam vel luteo) J. B. Chabr. ☿
          • 5. Perennis Alpina radice repente, Zanoni. ☉
        • 6. Caeruleo in arenosis nascens, nobis. C. B. P. & Prod. ☿
        • Luteo
          • Annua
            • Silvestris
              • 7. Latifolia folio integro, nobis. Mya­grum 2. Tab. ☿
              • 8. Augustifolia folio integro, nobis. Eruca Austriaca angustifolia, C. B. P. ☿
            • 9. Monspeliensis seu vinealis minima, nobis. Eruca Monspeliensis flore luteo minimo, J. B. Chabr. ☿
            • 10. Inodora, J. B. Chabr. ☿
          • Perennis
            • Latifolia seu Barbarea
              • 11. Major & vulgaris, nobis. ☉
              • 12. Minor flore
                • Simplici, nobis. ☉
                • Pleno, nobis. ☉
            • 13. Montanarepens Sii foliis, nobis. Sium alte­rum aquaticum tenuifolium montanum, Co­lum.
            • 14. Maxima Canadensis, nobis. Eruca maxima Canadensis, Cornut. Maxima Americana, Park. ☉
            • 15. Latifolia, C. B. P. & Prod. ☉
            • Silvestris
              • 16. Major vulgatior seu foetens, no­bis. Silvestris, Matth. Lob. Dod. Tab. Ger. ☉
              • 17. Minor seu palustris procumbens & repens, nobis. ☉
            • 18. Bellidis foliis, nobis. ☉
            • 19. Tanaceti foliis, nobis. Eruca Indica Tana­ceti foliis, Zanoni ☉
    • Siliquis fun­gosis annua
      • Maritima
        • 20. Anglica siliquulâ torosâ rotundâ foliis crassis latioribus, nobis. Cakile Serapionis, Lob. Obs. Lugd. ☿
        • 21. Italica siliqua hastae cuspidi simili, C. B. P. & Prod. ☿
        • 22. Aegyptiaca foliis latioribus crassis, siliqua torosa minore, nobis. Sinapi marinum Aegyptium, Prosp. Alpin. ☿
      • 23. Chalepensis flore dilute violaceo siliquulis articulatis, nobis. ☿
      • 24. Monspeliaca siliqua quadrangula echinata, nobis. Sinapi echinatum, J. B. Chabr. ☿
Explicatio Tab. 5.

1. ERuca major sativa annua flore albo striato, J. B. Chabr. Eruca sativa, Matth. Ad. Lob. Dod. Lugd. Radice tenui, alba, lignosa donatur, sapore acri: caules sunt sub­hirsuti, cubitales & sesquicubitales: folia Sinapi albi minora, tenera, glabra, ejusdem cum radice saporis: flores tetrapetali, dilute albidi, striis nigricantibus picti, quales Sinapi albi, Trago. Ex calycibus hirsutis siliquae brevibus pediculis exeunt glabrae, quales in Sinapi siliqua glabrâ, sed longiores & quadrangulae, à lateribus se aperientes, per membranam me­diam distinctae, cui adhuc viridi hinc inde adhaerent multa semina matura flava, majora quam in Sinapi jam dicto, minus tamen rotunda. Erucam dixere quod erodat, nam si degustaveris, os & linguam satis acriter vellicabit: alii sic appellatam putant quod urendi licentiam nan­ciscatur, quasi dicas Urucam, U in E versâ.

2. Eruca Chalepensis caulibus & siliquis hirsutis foliis inferioribus maculatis, nobis. Haec caules protrudit cubitales & sesquicubitales in multos ramos brachiatos, hirsutos, quorum summis fastigiis innascuntur flores satis ampli, tetrapetali, albi, striis nigris picti; folia per terram strata, maculis insigniuntur nigris: floribus deciduis succedunt siliquae curtae, qua­drangulares, hirsutae; atque hisce notis quam facillime ab Eruca sativa distinguitur, cujus nec caules nec siliquae sunt hirtae, sed glabrae, nec folia maculis nigris distinguuntur. Hujus ele­gantissimae Erucae speciem nobis communicatam habuimus seminibus Chalepo ad nos missis, cum pluribus aliis seminibus rarioribus à Roberto Huntington, penum nostrum Botanicum non sine improbo labore singulis annis augente.

3. Eruca hirsuta Hieracii asperi folio, floribus albis, nigris lineis depictis, nobis. Lam­psana Apula Dioscoridis & Plinii, Colum. Rapistrum flore albo nigris lineis depicto, C. B. P. Haec planta Erucae sativae omnino aemula est, primo quippe aspectu quemlibet falleret, foliis, caule ac flore omnino illi similis; differt autem foliorum duritie at (que) nervorum asperitate in inferna parte versus caulem: radice vero est candidá, crassa longâ, silvestris Rhaphani modo, acri sapore: folia emittit in terram jacentia, dura, virentia, parum hirsuta, nervis aspera, magnitudine & divisura Erucae sativae, Rhaphani vel Napi, quorum folia inter se similia sunt, sapore oleraceo: caules edit plures bipedales fere, alis divisos, sed summa alarum folia circa flores oblonga sunt Raphani modo, non ut in Eruca utrinque incisa, & in hoc ab illo etiam differt: flores in summo albi, lineis nigris depicti, Erucae sativae modo, magnitudine atque positu assimiles, ut ab illis Erucam quilibet facile conjicere possit: siliquis vero differt, quas non Erucae modo breves & ventricosas profert, sed longas & tenues; radices Rhaphani silvestris aemulas, minus tuberosas, atque sapore gratiores edit. Floret Martio & Aprili; atque Maio perficitur ejus semen. Foliorum sapor magis herbaceus, quam acris, radicis vero ut Raphani; ideo foliorum usus aptus, cum sit holeraceus. Indigenis est cibus, herbis enim facile vescuntur Lampsanam appellantes. Hanc maxime Plinii descripti­oni quadrare censemus, inquit Fab. Columna: inter silvestres Brassicas & Lampsana est, pedalis altitudinis, foliis hirsutis, Napi simillimis, nisi candidior esset flore; & Dioscorides de Rapha­no silvestri loquens, illius folia magis Lampsanam repraesentare ait, cum variis notarum defe­ctibus scateant, tum genere, tum foliorum effigie, florum colore, gustu ac usu.

4. Eruca Romana sive gentilis siliqua angusta folio lato, J. B. Chabr. Hanc herbam cali­dam & acrem, Erucae flore albo similem accepit J. Bauhinus Norimberga à D. Doldio pro Eruca Romana sive gentili. Foliis est latis Erucae sativae flore albo modo: caulibus hirsutis; at siliquae diversae admodum à caeteris, sunt enim tenues valde, & longae: flores in sicca plan­ta albicant. Colunt in hortis Romanis.

5. Eruca Alpina radice serpente, Zanoni. Ex radice hujus Erucae crassâ, fibris scatente, prosiliunt multa folia, superne obscure viridia, inferne subalbida, undique lucida, carnosa, crassa, multum sinuata: ex quorum medio proveniunt plures caules, fractu faciles, versus terram cortice albicante tecti, qui sursum versus virescunt; ex horum singulis geniculis, quae sunt satis frequentia, praecipue in inferiore parte versus terram, exit folium caeteris per terram stratis simile, sed minus minusque incisum, at (que) per singula genicula alternatim disponitur, cauli duabus auriculis foliosis adhaerens: ex alis inter caulem & folia aliquando exiliunt quaterna, aut quina foliola, unciali pediculo innixa, paulo caeteris minutius incisa, imo quasi crispata, concurrentia in unum & idem centrum, pediculi scilicet summitatem, atque in caulium cimis nascuntur plurimi flosculi albidi, tetrapetali, quorum singula petala in extremo sunt bifida, [Page 229] cum staminulis multis tenuibus luteis in medio petalorum: singulis floribus evanescentibus succedunt siliquae singulae, bivalves, continentes duplicem seriem seminum flavorum, septo medio membranaceo separatam. Provenit in montibus saxosis territorii Bononiensis & Mo­denensis, praecipue in monte Cimone inter saxa illic.

6. Eruca silvestris latifolia folio integro flore luteo minore, nobis. Myagrum alterum Thlaspios effigie, Lob. Icon. Lugd. Myagrum 2. Tab. Erysimum 3. eidem. Camelina, Ger. Eruca silvestris angustifolia, eidem. Chamelina seu Myagrum alterum amarum, Park. Myagro affinis planta siliquis longis floribus parvis luteis, J. B. Chabr. Eruca haec nobis & aptius di­cta quam Myagrum, ut postea monstrabimus cap. de Myagro, caulem emittit erectum, in mul­tos ramulos sursum versus furcatum & divaricatum, foliis longis latioribus sequentis 7•• & di­lute viridibus ornatur, non parum accedentibus Leucoi silvestris Clusii foliis, unde non raro ab Herbariis pro ipso sumitur haec Eruca; differt tamen, quod hujus folia sunt angustiora minus­que viridia: in cymis caulium dense admodum prosiliunt flosculi plurimi, minores, dilute lu­tei, tetrapetali, Leucoi silvestris Clusii floribus aliquantulum, imo duplo minores, quibus sin­gulis dilapsis succedunt singulae siliquae, tenues, longae, plurima semina slavescentia gustu ama [...]a continentes, quae septo medio membranaceo duplice ordine separantur; in singulis siliquis ex­siccatis, semine deciduo, apparet septum medium pellucidum, album, sicut in universa caterva siliquosarum tetrapetalarum plantarum hujus Sectionis: radix est tenuis, lignosa, singulis an­nis periens & sese semine deciduo singulis annis renovans. Semen hujus in plurimis Angliae locis contra vermes puerorum usurpatur, quod tusum & potui cujuslibet liquoris mistum, ad­ministratur pueris, quorum stomacho & intestinis vermes sunt infesti, unde à mulierculi [...] indige­nis abusive Worm-seed appellatur.

7. Eruca silvestris angustifolia folio integro flore luteo, nobis. Eruca Austriaca angustifolia C. B. P. Eruca silvestris angustifolia, Lob. Lugd. Silvestris angustifolia flore luteo, J. B. Chabr. Ex inflexis cubitalibus caulibus, flores promit luteos Erucae silvestris: cornicula siliquarum Si­napi sunt aut Nasturtii silvestris, ubi semen in duplici utriculo latet hinc inde acre: folia angustiora integra sine crenis aut denticulis, Erucae silvestris foliis concoloria, Tarchonis fere paria, quae Erucam aut Drabam sapiunt, quibus idcirco affinis putatur planta.

8. Eruca Monspeliensis flore minimo luteo, J. B. Chabr. Eruca vinealis parvo flore luteo, nobis. Hanc Monspelii florentem circa aestatem in quibusdam muris observavimus, inquit J. Bauhinus: foliis accedit ad Erucam luteam silvestrem, quae in nostra Icone non bene in a­cumen desinunt: flores sunt tetrapetali, minimi, lutei: siliquae unciam longae. Provenit inter vineas circa Blaesas, cujus cauliculi sunt palmares & sesquipalmares, non recti, sed supini, in terra sabulosa & arenosa Soloniensi. Floret Maio & Junio, semina perficit aestate mediâ, & aliquando tardius.

9. Eruca inodora, J. B. Chabr. Eruca haec inodora radice nititur longâ, simplici, cum paucis fibris lignescente, satis gracili: caulis cubitum aequat, ramosus: folia dodrantalia, Erucae luteae silvestris quodammodo fere divisura, quanquam inferiora Jacobaeae pene more latescant: flores ex luteo pallidi, & tetrapetali sunt, reliquarum quarundam modo: siliquae uncias duas longae, graciles, bivalves, semina duplici serie, hinc una, illinc altera, continen­tes, septo medio nutritivo duplicem seriem illam separante. Nullum ego odorem sive sapo­rem insignem in hac planta animadverti, (inquit Johannes Bauhinus) qui florentem invenit Julio in terra argillosa Vitium, quae sunt ultra Rhenum Burkheim generosi Baronis à Schwende, uno mil­liari ab urbe Brissaco. Quamvis omnes fere hae siliquosae tetrapetalae calidae & acres gustui sunt, haec Eruca tamen item & Nasturtium insipidum recedunt à regula, quoniam sunt plan­tae [...]: ibidem tamen sunt collocandae, quia conveniunt in fine ultimo, id est floribus tetra­petalis, & siliquis bivalvibus caeterarum suae sortis stirpium aemulis.

10. Eruca caerulea in arenosis nascens, C. B. P. & Prod. Haec ex radice ruffescente, oblonga, tenui, leviter fibrosa, caules plures palmares, rarius sesquipalmares, striatos, hirsutos, ramulis aliquot brachiatos, emittit: folia ad radicem per terram sparguntur, Erucae vulgaris instar sinuata & quasi circumrosa, hirsuta, aspera, sesquiuncialia, sed etiam breviora & angustiora, quae in caule rariora sunt, minus sinuata, & aliquando integra: flosculi tetrapetali, elegan­ter caerulei vel purpureo-caerulei, silamentis brevibus donati, ramulorum extremis insident; quibus siliquae bivalves, oblongae, tenues & laeves, semen minutum subruffum & acre includen­tes, succedunt. Provenit apud nos, ait J. Bauh. locis arenosis, ut iis quae Byrsa aluit: sic quibusdam locis in muris reperitur, imo etiam altissimis jugis & petris circa Delspergam & Lauffen Ran­racorum. Floret ineunte aestate; atque media eiusdem tempestate semina persicit.

[Page 230]11. Eruca latifolia lutea seu Barbarea major, nobis. Herba sanctae Barbarae, Fuch. Barba­rea, Dod. Nasturtium palustre hybernum, Thal. Eruca haec Barbarea dicta Rapum aut Na­pum soliis aemulatur, quae tamen laevia & glabra & obscure viridia sunt, non aspera: cau­lis est rectus, striatus, cubitalis & aliquando altior, cujus e medio, fere ad fastigium usque, ramuli flores promunt luteos; quos sequuntur siliquae longae, tenues, teretes, in quibus exiguum & colore ruffum latet semen, duplice ordine, septo membranaceo distinctum: radix mediocriter crassa & oblonga est. Provenit secus vias ac semitas & ad margines fossarum, imo in fossarum imis aqua hyberno tempore scatentium, viret. Floret ineunte aestate, & me­dia ejusdem tempestate semina perficit sua.

12. Datur & hujus alia species distincta, eujus folia sunt minora, frequentius sinuata, caules pares, siliquae crassiores, & semina grandiora, minus fusca & quasi subalbescentia: e­tiam planta est perennis, & ab Eruca Barbarea vulgo dicta praedictis notis quam facillime distin­guitur; hujus flos conspicitur in hortis plenus. Vide florem plenum appictum unà cum sili­quâ crassiore, Tab. 5ta.

13. Eruca montana repens Sii foliis flore luteo, nobis. Sium alterum aquaticum luteum tenuifolium montanum, Colum. Haec repit cauliculis, per genicula (aquaticarum stirpium mo­re) multis capillamentis iisdem haerentibus, villosis: foliis utrin (que) longis petiolis in lobos divisis, ut in vulgari Cressione, Caes. vulgo dicto Sio, vel ut à Matthiolo Sisymbrio, sed amplius per oras dentatis, minoribus multo, & angustioribus, ex quorum sinibus alae exeunt in summo, densis botris, parvis admodum, onustae, qui in luteos flores parvos dehiscunt, eorum (que) defluentium locum occupant siliquae tenuiores vulgaris, eodem modo dispositae, bivalves, aliarum hujus classis more: in hisce extuberat semen minutum, prae maturitate maturante siliqua deciduum, parum acre gustu, colore flavicante. Provenit in excelsis montium planis, inter Ma­rerii Comitatus Aequicolorum fines & Tornempartis, quodam torrentis alveo saxoso, aestate siccato. Septembri mense hanc invenit Fab. Columna inter saxa repentem hyeme, etiam aestate durantem atque se propagantem. Aprili caulescit, Maio floret, & Junio perficitur. Oritur & in aliis montanis aquosis locis iisque frigidis.

Explicatio Tabulae sextae.

14. Eruca maxima Canadensis, Cornut. Eruca maxima Americana, Park. Inter dendro­lachana haec Eruca peregrina numerari potest; siquidem hominis proceritatem implet potis­simum quando radix ejus, quae fibris aliis constat, laetiori solo cohaeret: silvestres enim plantae, qualis haec Eruca, & Canadenses omnes, quo levi magis & subacta terra disseruntur, eo magis incrementum capiunt. Numerosis caulibus adolescit rotundis, & tomento quodam asperiori vestitis, quod undique folia exornat, uti Lysimachiae, longa, acuta in ambitu crenis aequali­bus serrata, tenui lanugine obsita; gustu subacido initio, tandem subacri, ut consuetum E­rucis omnibus: flosculi in cimis caulium mira foecunditate luxuriant, Junio ac Julio mensi­bus lutei sunt & tetrapetali, in quorum medio aliorum hujus classis more staminula & pistil­lum haeret, quod, collapso postmodum flore, in siliquam efformatur longiusculam, rectam, seminibus exiguis turgentem, sapore dulcibus, maturis, Augusto & Septembri deciduis.

15. Eruca latifolia, C. B. P. & Prod. Haec caule est cubitum excedente, albo, crasso, striato, ramoso: foliis glabris, pallide virentibus, ad radicem pedalibus, profundis incisuris laci­niatis, per quorum medium nervus latus excurrit, quem utrinque foliorum laciniae biunciales, alarum instar, triangulares, corrosae, figurae diversae, inferne & superne continuae, cingunt: quae vero in caule breviora sunt, & horum quaedam Erucae vulgaris foliis similia, suprema ve­ro angusta & parum sinuata: in caulis summo flores satis magni, aurei, tetrapetali, stamini­bus in medio plurimis donati; quibus filiquae bivalves, oblongae, strictissimae, curvae, dense dis­positae, duplici loculamento distinctae, succedunt. An forte Eruca 3ia Anglica Camerarii dubi­tat Ja. Cornutus. Floret & semina perficit eádem tempestate anni, quâ caeterae hujus generis.

16. Eruca silvestris major vulgatior foetens, nobis. Eruca silvestris, Matth. Lob. Dod. Tab. Ger. Eruca silvestris vulgatior, Park. Eruca silvestris major lutea caule aspero, C. B. P. Haec caule foliisque sativa minor est; flores lutei: siliquae tenuiores, caetera respondent: Eruca haec erratica foetida foliis est quo (que) sativae foliis angustioribus, frequentioribus incisuris laciniatis; gustu acriore sapidioreque, sapore ingrato & quasi foetido: caulibus numerosioribus: floribus luteis: corniculis in novella fere planta numerosis, sursum spectantibus, bivalvibus, duplicem seriem seminum subruffescentium in se continentibus, seminibus Sinapis silvestris similium, quae acria sunt, amariuscula & linguam vellicantia.

[Page 231]17. Eruca silvestris seu palustris minor procumbens & repens luteo parvoque flore, nobis. Eruca silvestris, Fuch. Eruca palustris minor, Tab. Eruca aquatica, Ger. Sinapi palustre, Ger. non emaculati. Radice constat haec lignosa, repente: caules habet pedales per terram reclinantes: folia sunt ei laciniata, aut profunde incisa, veluti silvestris foetidae folia: flores gerit vivide luteos, quibus succedunt siliquae plures, breves, bivalves, duobus ordinibus se­mina in se continentes, septo medio aliarum more praedictos binos ordines separante: radix longe repit per terram se diffundens.

18. Eruca Bellidis folio, nobis. Haec Eruca nondum hucusque descripta, caules edit pedales & altiores aliquando; in quorum cymis proveniunt flosculi lutei, tetrapetali, Erucae silvestris foetidae floribus magnitudine pares; quibus succedunt siliquae spicatim quasi digestae, longiores & crassiores siliquis Erucae silvestris foetidae; deinde ejus caules non sunt, ut Erucae silvestris foeti­dae, recti, sed reflexi. Hisce nominibus distinguitur ab Eruca silvestri foetida, sed praecipue foliis adeo Bellidis majoris foliis similibus, ut dum per terram adhuc sternuntur in orbita, circa radi­cis caput, quilibet, antequam caulescat, flores & semina producat, audacter assereret esse Belli­dis majoris speciem; sed si gustum in opem advocaverit, tunc facillimum erit, sicut in sequente Eruca Tanaceti foliis, iudicare à sapore calido & acri Erucis familiari, & hanc & illam esse Erucae species, simillitudine foliorum ipsis specificam adjudicante determinationem, quemadmodum frequenter in aliis generibus observare licet per totam & universalem stirpium seriem.

19. Eruca Tanaceti foliis, nobis. Eruca Indica Tanaceti foliis, Jacobi Zanoni. Eruca haec folia profert multa per terram strata, viridia, Tanaceti foliis quoad dispositionem & di­visuram haud absimilia; ex quorum gremio exit caulis sesquipedalis qui sursum versus in mul­tos ramusculos finditur, inque horum cymis proveniunt flosculi multi tetrapetali, quibus pereuntibus singulis superveniunt singulae siliquae biunciales, bivalves, spicatim longis petio­lis cauli adhaerentes, septo medio membranaceo duplicem seriem seminum disterminante. Tota planta gustui calida & acris est, quemadmodum reliquae Erucarum species. Antequam haec planta caulescat, caulesque & siliquas producat, folia ejusdem adeo foliorum Tanaceti sunt aemula, ut nisi gustus in opem vocetur, difficile erit terminatu sub quo genere militare debeat; flores vero tetrapetali, & siliquae bivalves, septo medio membranaceo separatae, juncto sapore calido & acri, indicant statim hanc plantam ad siliquosas tetrapetalas referri debere, non vero ad Tanacetum à similitudine foliorum Tanaceti folia referentium.

20. Eruca maritima Anglica siliqua fungosâ torosâ rotundâ foliis crassis latioribus, nobis. Cakile Serapionis, Lob. Obs. Lugd. Cauliculos protrudit multos, partim procumben­tes, partim erectos; quibus annectuntur ad singula genicula folia divisa, Erucae aut potius Se­necionis facie, spissa, crassa, atque in summis caulium proveniunt flores tetrapetali, dilute purpurei, quorum singulis succedunt siliquae singulae, breves, fungosae, vix trientem unciae ex­cedentes, rotundae, torosae, continentes singulae unicum semen Tritici magnitudine, aut paulo majore. Provenit ad oram maritimam Angliae, versus Cantium, Sussexiam, & Insulam meridi­onalem Angliae, Vectim dictam; neque solum ad oram maritimam Angliae, sed ad Neustriae, Ar­moricaeque litus maritimum provenit.

21. Eruca maritima Italica siliquâ hastae cuspidi simili, C. B. P. & Prod. Eruca maritima Italica, Park. Nasturtium maritimum, Hist. Lugd. Haec folia habet spissa, crassa itidem, sed angustiora, quae versus radicem tenuius sunt dissecta seu divisa: caules erigit longiores prae­dictae caulibus, qui onerantur foliis ad singula genicula minoribus & minutius divisis; in summis caulibus cernuntur flores tetrapetali, dilute purpurei, quibus succedunt siliquae bre­ves, fungosae, quatuor angulis exterius donatae, binis obtusis, & binis acutis, singulis singu­lis sibiinvicem oppositis, & in mucronem acutum terminantibus, quae perfecte cuspidem hastae referunt; unde ei nomen specificum à Casp. Bauhino inditum, quo facile distinguitur à Cakile Serapionis Lobelii & Historiae Lugdunensis. Semine exsiccato abrumpitur siliqua hastae cuspidi similis, & post se relinquit capsulam fungosam petiolo adhuc innitentem, lunae crescen­tis formam referentem, cavam, figura mirabili & huic peculiari, cui dum recens adhuc fuit inserebatur siliquae pars inferior convexa, quasi per ginglymon immersa basi concavae, cui sili­qua connectebatur. Provenit in ora maritima Italiae prope Venetias, & Magolonam in Gallia Narbonensi. Floret sub initium aestatis in calidis regionibus, tardius apud Septentrionales, ibidemque paulo post semina perficit.

22. Eruca maritima Aegyptiaca foliis latioribus crassis, siliqua fungosa minore, nobis. Si­napi marinum Aegyptium, Prosp. Alpin. de Exot. Planta haec ex una radice longâ, gracili, li­gnosa, alba, caule uno aut altero assurgit rotundo, rubescente, macropiperis crassitie, oblique [Page 232] sursum non recto in aerem acto, cui alternatim inaequalibus intervallis folia adhaerent, petio­lis satis longis innitentia, crassa, pinguia, succosa, Erucae vulgaris colore, Jacobaeae foliorum instar sinuata; in caulium cymis exeunt plurimi flosculi dilute purpurei, aut potius violacei, ut in Leucoiis, parvi admodum & tetrapetali; quibus deflorescentibus succedunt siliquae per­breves, fungosae, in acutum mucronem desinentes; in quorum singulis singula continentur se­mina rotunda, gustui acerrima, ad Rutae odorem inclinantia. Similis videtur haec planta E­rucae maritimae Myconi, non est tamen eadem à foliis latioribus, quae nihil amaritudinis prae­bent, sed solum acrimoniam, quae non Rutae esse videtur, sed Sinapi; potius Erucae maritimae, cum & foliis crassis, spissis, pinguibus, sed praecipue siliquis monospermis, conformis est an­tedictis Erucis maritimis; idcirco eandem huc revocavimus ad consortes Erucas maritimas.

23. Eruca Chalepensis flore dilute violaceo siliquis articulatis, nobis. Haec Eruca ascendit ad altitudinem sesquipedalem & bipedalem; caulem unicum edit penna anserina multo cras­siorem versus terram, qui in plurimos ramusculos sese findit: folia habet crassa, spissa, & si­nuata, reliquarum maritimarum Erucarum Cakile dictarum more: flores producit secundum ramulos dilute violaceos, tetrapetalos; quibus defluentibus in inferiore ramusculorum parte, & succrescentibus aliis in eorundem superioribus partibus, succedunt siliquae ad pedalem & sesquipedalem longitudinem usque ad summas cymas, curtae, articulatae, uno aut altero ar­ticulo junctae, in quibus latent semina oblonga, ruffa, calida & acria gustui. Hujus itidem semina Chalepo ad nos missa liberalitate indefessi nostri benefactoris praedicti Roberti Hun­tington.

24. Eruca Monspeliaca siliqua quadrangula echinata, C. B. P. Prod. Park. Sinapi echina­tum, J. B. Chabr. Haec Eruca ex radice semipalmari, crassiuscula, leviter fibrata, albicante, caules protrudit ad exortum purpurascentes, ternos, quaternos, aliquando plures, peda­les, aliquando altiores, rotundos, striatos, subasperos, in ramos brachiatos: folia sunt ad radicem humi sparsa, pauca, oblonga, angusta, sinuata, hirsutie aspera, bina ternave si­mul juncta, in caulibus praesertim floribus siliquisque onustis pene nulla, oblonga, leviter si­nuata: in summis caulium (spicae admodum similibus) exsurgunt petiolis satis longis innitentes flosculi lutei, tetrapetali; quibus singulis succedunt siliquae quadrangulae in apicem acutum rigidumque spinis desinentes, quae per maturitatem durissimae sunt, quarum quaelibet latera quatuor obtinet, quae ad formam alarum perccae piscis elevata, in medio sinum ostendunt spinulis undique raro armatum; siliquulis per medium transversim dissectis, capsulae dis­junctae, separatae & distinctae conspiciuntur; in quarum qualibet unicum continetur semen ruffum, cochleae instar, convolutum, acuminatum & acre gustui. Provenit in segetibus circa Monspelium; floret Martio & Aprili, & aestate semina perficit.

TEMPERAMENTUM & VIRES.
  • 1. Eruca sativa cruda, ut ait Dioscorides, coitum largiore cibo concitat: ipsius quoque semen e­jusdem est effectus: urinas movet, concoctionem juvat, alvoque est accommodata. Semine E­rucae in condiendis obsoniis utuntur, quod uti diutius perennet, aceto lacteve subactum in pa­stillos digerunt, atque ita reponunt. Erucae facultatem & usum medicum Plinius explicat his verbis, Multo diversae est quam Lactuca naturae, conciliatrix Veneris, idcirco conjungitur cibis ut nimio frigore par fervor immixtus temperamentum aequet, & alio in loco, Erucae semen scor­pionum venenis & muris aranei medetur. Bestiolas corpori innascentes & omnia vitia cutis in facie, cum melle illitum arcet: lentigines ex aceto, cicatrices nigras reducit ad candorem cum felle bubulino. Foliis, ut author est Matthiolus, coctis, additoque saccharo, tussientibus pueris propi­natur jusculum, quod tussim sedat: semen contusum ex vino potum lumbricos interimit, tumen­tem lienem minuit. Folia contusa palpebris imposita visum acuunt: semen cum melle mistum maculas omnes & naevos faciei illitu tollit, efficacius vero (uti dictum) addito felle bovino. Sunt qui pro certo, inquit Camerarius, asserunt multos annos ab apoplexia & ejusmodi affecti­bus immunes sese praestitisse, pulvere ex Erucae seminis & Cymini partibus aequalibus non solum supra dictorum authorum, sed & Poetarum etiam testimonio Eruca stimulandae Veneri nata videtur.
    Martialis.
    Et Venerem revocans Eruca morantem.
    Columella.

    Et quae frugifero seritur vicina Priapo,

    Excitet ut Veneri tardos Eruca maritos.

    Idem.
    Eruca salax foecundo provenit horto.
    Salacem Ovidius nominavit.
    Nec minus Erucas jubeo vitare salaces.
    Item Laurentius Lippius.
    Devorat Erucas, qui cupit esse salax.
  • [Page 233]10. Eruca Barbarea dicta, valde calefacit & resiccat, utpote sapore acris & Nasturtio facultate assimulatur. Acetariis vero additur, hyeme praesertim cum Nasturtii copia deest, in quibus quod illud potest, prodest. Medetur & eadem scorbuto non minus quam Nasturtium aquaticum supi­num seu Sisymbrium alterum vel Cardamine Dioscoridis. Semen quoque calidum & siccum a­deoque tenuium partium ut urinas evocet, & cohaerentes calculosas arenulas dissolvat ac ex­pellat.
  • 22. Eruca maritima Aegyptiaca foliis latioribus crassis siliqua fungosa minore, nobis. Sinapi ma­rinum Aegyptium, Prosp. Alpin. de Exot. Haec planta maritima calida est & sicca tertii ordinis, validae acrimoniae videtur, ejusque semina trita ob acrimoniam efficacissima sunt, quae vino epota ad movendam urinam inserviunt, quod crassos humores incidant extenuentque; datur & ejus aqua stillatitia ex tota planta elicita ad movendam urinam, darique etiam ad flatulentos dolores quamcunque corporis partem vexantes potest. Nonnulli folia & germina in acetariis edunt, atque etiam eadem decocta ad stomachum roborandum.
HALLUCINATIONES CASP. BAUHINI Aliorumque Authorum.

PAg. 99. col. 1. pl. x. Eruca maritima Italica si­liqua hastae cuspidi simili, C. B. P. & Prod. Ca­kile Serapionis, Lob Lugd. Eruca maritima & Na­sturtium eidem. Hanc tribus figuris exhibuit author Historiae Lugdunensis, quarum una Erucam Italicam siliqua hastae cuspidi simili repraesentat, reliquae duae E­rucam Cakile Serapionis dictam nobis offerunt. Ca­sparus Bauhinus duas distinctas Erucae maritimae spe­cies confundit & prouna eadem (que) Eruca easdem ponit. Cakile enim Serapionis, Lobelii, & Historiae Lugdunen­sis, siliquam producit fungosam in medio torosam & rotundam; at Eruca maritima siliqua hastae cuspidi simili, C. B. P. siliquam itidem fungosam & torosam, non rotundam, sed quatuor angulis praeditam pro­fert, binis nempe obtusis & binis acutioribus, cuspi­dem hastae referentibus: deinde Eruca Cakile Se­rapionis Lobelii folia habet latiora minusque si­nuata, at Eruca siliqua hastae cuspidi simili, C. B. P. & Prod. folia habet angustiora, magisque dissecta, quod cuilibet clare apparet ipsas plantas intuenti, ea­rumque semina examinanti. Nos in promptuario no­stro seminali utriusque praedictae speciei siliquas hac hora qua haec committimus prelo reservamus; unde concludimus Casparum Bauhinum sui oblitum fuisse, qui etiamsi novam Iconem sculpendam curaverit, ipse non attulit discrimen inter suum Cakile maritimum siliqua hastae cuspidi simili, & Cakile Serapionis Lobelii, quae, ut supra monstravimus in explicatione, sunt duae distinctae species Erucae maritimae, ut apparet ex in­tuitu Iconum à nobis exhibitarum in Tah. 6. Vtrius­que siliqua fungosa semen oblongum in gremio suo pro­ducit, recens flavescens, adultum rubrum, calidum & acre caeterarum Erucarum more.

Pag. 99. col. 2. pl. XII. Eruca Monspeliaca siliqua quadrangula echinata, C. B. P. & Prod. Sinapi echi­natum Monspeliense, Hist. Lugd. Author Historiae Lugdunensis figuram fictitiam & vitiosam nobis pro­ponit sub Sinapi echinato, nec ejusdem descriptio va­let, nam florem ei attribuit pentapetalum cum ejus flos reliquarum hujus classis stirpium more sit tetra­petalus; insuper siliquas Cucurbitae quasi lagenariae forma perperam à pictore primo, deinde à sculptore exhibitas, vitiosas & mendosas in medium profert. Consulat lector plantam ipsam vigentem, & objerva­bit Iconem fictitiam & vitiosam pag. Hist. Lugd. 647.

SILIQUOSAE Tetrapetalae bicapsulares.

CAPUT VI.

DRABA SILIQUOSA.

DRABAM, [...] Dioscorides l. 2. c. 186. ipsi Thlaspi subjungit, unius (quae huc non pertinet, quippe siliculosa, remittatur ad siliculosas plantas, de quibus in secundo membro hujus Sectionis agemus) facta mentione.

Quemadmodum in capite 4to. de Nasturtio monuimus duplex esse Nasturtii genus, unum siliquosum, de quo egimus supra hujus Sectionis capite quarto; & alterum siliculosum de quo infra inter siliculosas: ita duplex Drabae nobis occurrit genus, unum siliquosum, de quo nunc; & alterum siliculosum, de quo infra pariter inter siliculosas tractabimus. Draba pro nota generica habeto hanc, quod folia ejus utplurimum sint hirsuta aut incana, convenit cum caeteris suae sortis quod sit planta calida & acris, siliquosa, tetrapetala, septo medio mem­branaceo separante duplicem seriem seminum praedita. A siliquis bivalvibus, longis, fa­cile [Page 234] distinguuntur Drabae siliquosae, à Drabis siliculis curtis seu siliculosis. Draba siliquosa à colore floris, est vel lutea, alba, aut caerulea.

Pars TABULAE VII.
  • Draba siliquosa
    • Lutea
      • 1. Maxima siliquis strictissimis, nobis. Lutea siliquis strictissimis, C. B. P. Arabis quorundam, Cam. & Hort.
      • 2. Erysimi floribus & siliquis, nobis. Sinapi & Thlaspi media provin­cialis planta, Hist. Lugd. Ad. & Icon. Lob.
    • Alba
      • Perennis
        • 3. Repens succulento folio, nobis. Draba 3ia succulento fo­lio, Clus. Hist.
        • 4. Repens & procumbens folio villoso, nobis. Draba 2da. Clus. Hist.
      • 5. Annua praecox planta Drabae siliquosae similis, nobis. Aizoon Tele­phium Dalpii. Lug.
    • Caerulea
      • 6. Folio virenti crassiusculo, nobis. Leucoium marinum parvum fo­lio virente crassiusculo, J. B. Chabr..
Explicatio partis Tabulae septimae.

1. DRaba lutea siliquis strictissimis, C. B. P. Draba lutea, J. B. Chabr. Arabis quorun­dam, Cam. & Hort. Draba haec ex radice valida & longissima, colore subalbido, & sapore non minus acri quam Nasturtium, caules promit complures, ultra humanam lon­gitudinem, graciles tamen & circa summitates in aliquot ramulos divaricatos, qui non um­bellam efformant, sed spicatim sine ordine nascuntur, sustinentes flosculos copiosos, mi­nutos, luteos, tetrapetalos; quibus succedunt longae striataeque siliquae unciales, includen­tes duplici ordine semina tenuia, fulva, acria: caules vestiunt folia oblonga, triuncialia, acuminata, crenata, in mucronem acutum desinentia, & per oras longe inaequaliore ambitu la­ciniata spectantur: caules inquam emittit ex radice satis crassa quatuor aut quinque pedes altitudine superantes, rectos: flores fert minimos luteos, tetrapetalos, (quibus foliola an­gusta pariter serrata interseruntur) quos sequuntur siliquae longae, tenues: radice inquam constat magna, lignosa cum odore tum sapore mordicante, & nares feriente, acri etiam, & linguam vellicante, diu sub terra durante, cujus caules aliquando proveniunt lati ad un­cias binas ternasve, luxuriante natura; hoc non solum illi, sed & multis aliis stirpibus est commune, ut Baetae, Hieracio Sabaudico, aliisque multis per universum stirpium genus. Haec una cum foliis totaliter supra terram perit, restibili radice, ex qua singulis annis & caules & folia denuo proveniunt. Floret aestate, & post mensem unum aut binos semina perficit. Sponte provenit prope Tubingam juxta fluvium Neccar circa Heidelbergam & Bornin, in agro Rhaetico inter Helveticos.

2. Draba lutea Erysimi flore & siliquis, nobis. Draba Erysimi flore & siliquis, C. B. P. & Park. Sinapi & Thlaspi, media provincialis planta, Hist. Lugd. Ad. Lob. & Icon. Haec plantula siliquosa tetrapetala, folia edit hirsuta, candida, ex radice dense pullulantia, leviter in ambitu dentata, pediculis longiusculis innituntur quaterna, quina, summitati quae uniuscujus (que) pediculi praecipue versus terram; alia in superiore cauliculi parte insistunt binatim tantum, inter quae ori­tur cauliculus infirmus, brachiatus in ramulos foliolis angustis raro dispositis ornatos, quibus insistunt flosculi plurimi, minimi, lutei, tetrapetali; quos sequuntur siliquae tenues, longae, duplici serie continentes semina minuta rubra: radix tenuis, candida, singulis annis folia uti dictum, protrudit, quae per totam hyemem durant. Crescit prope Monspelium. Floret ineunte aestate & semina paulo post perficit. Provenit inquam non procul à Divae Magdalenae fano & in cautibus illis Galloprovinciae fama celeberrimis: flores illic promit luteos, Erysi­mi aemulos: folia albida & hirsuta, leviter laciniata ad summum & imum, nec siliquas Erysi­mi dispares, sapore Buniadis, Napi aut Barbariae.

3. Draba siliquosa alba repens, C. B. P. Park. Draba altera, Lob. Icon. Draba 3ia succu­lento folio, Clus. Hist. Arabis seu Draba altera, Lob. App. Lugd. & Eruca muralis eidem. Draba altera repens, Ger. Draba haec frequentibus ramis praedita est ex eâdem radice prodeun­tibus, tenuibus, deinde in caput extuberantibus; ex quo aliquot folia quasi in orbem disposita [Page 235] prodeunt crassa, succi plena, atra viriditate splendentia, paululum sinuata in lateribus, acri gustu & illico linguam vellicante; ex horum medio pedalis aut major exit caulis gracilis, quem per intervalla ambiunt, & amplectuntur folia sequentis quartae minora, & ad petio­lum latiora: flores spicae instar supremum caulem ambiunt ut in sequenti, albi, tetrapetali, quorum singulis succedunt singulae siliquae teretes & longae, duplici pariter ordine semen pla­num, pusillum, ruffum continentes: radix tenuis & repens late sub terram se diffundit, & novellas plantas singulis annis producit; vivax & tota hyeme virens est. Crescit in declivi montis Hernalben supra Zeehof villa Coenobii Groningensis, ubi sero floret, at in hortos trans­lata maturius cum sequente, nonnunquam etiam exeunte hyeme.

4. Draba alba siliquosa, C. B. P. Alba siliquosa minor, Park. Draba 2••, Clus. Hist. Draba 1ma repens, Ger. Multos ex eâdem radice ramulos humi fusos profert haec Draba, qui terra obruti aut sub illa sese condentes, atque etiam in summa tellure serpentes, subinde fibras a­gunt: ii deinde summo capite numerosa producunt folia villosa, Drabae praecedentis for­ma & figura similia, sed minora, nonnihil in ambitu dentata, subacidi initio gustus, deinde acris: ex horum medio cauliculi exeunt palmares, nonnunquam majores, recti, teretes, vi­rentes, hirsuti, aliquot minoribus foliis latiore basi eos amplectentibus donati: flores in ex­timis cauliculis spicae in speciem nascentes, albidi, tetrapetali, quos singulos decidentes se­quuntur (ut in caeteris hujus farinae stirpibus) siliquae planae, oblongae, duplici serie pusillum ruffum semen continentes: radix candida sibrosaque est, ex qua ad cauliculorum exortum alii nascuntur ramuli, similibus foliis praediti, in latera se diffundentes. Invenitur in Tau­ro monte. Floret maturius superiore, scilicet exeunte Martio aut ineunte Aprili.

5. Draba siliquosa similis planta praecox annua, nobis. Planta siliquosa Bursae pastoris si­milis, C. B. P. Aizoon Telephium Dalpii. Hist. Lugd. Pilosella siliquata major, Thal. Plantula haec siliquosa tetrapetala, omnino dissimilis Bursae pastoris, quae est siliculosa planta; siliquas enim profert bivalves, oblongiusculas, tenues, teretes, ideo aptius mea opinione Drabarum classi associatur quam Bursae pastoris generi, ut praestitit Casparus Bauhinus. Radice con­stat parva, candida, modice fibratâ: foliis humi circa radicis superiorem partem jacentibus, & eam in orbem quasi circumdantibus (ut cernere est in Aizoo sempervivo majore) oblon­gis, nonnihil incisis, crassis satis, hirtis, Protulacae foliis similibus, in caule paucis, & singula­tim geniculis adhaerentibus; caule nunc singulari, nunc multiplici, in ramusculos diviso, do­drantali; flore tetrapetalo, candido; cui succedit semen in siliquis semiuncialibus, exilibus, duplici ordine, septo medio membranaceo separatis. Plantulae hujus sapor ab initio fatuus, deinde acris, ut in caeteris siliquosis tetrapetalis. Provenit in agris frumentaceis humidis passim circa Oxonium. Floret ineunte Maio; & aestate semina perficit.

6. Draba caerulea annua folio virente crassiusculo, nobis. Leucoium marinum parvum folio virente crassiusculo, J. B. Chabr. (non est Leucoium ut vult Johannes Bauhinus, & ejus simia Chabraeus, quia nec siliquas nec semina habet compressa, plana, quae determinant Leucoi genus à caeteris siliquosis bivalvibus tetrapetalis.) Haec parvula Draba annua caules habet tenues, palmares, quibus ad singula genicula adnascuntur folia rara, quaedam uncia paulo longiora, nonnihil sinuosa, crassiuscula & succulenta, glabra, virentia; flores illi magni pro proporti­one plantae, violacei; quibus singulis succedunt singulae siliquae tenues, semiunciales, aliquan­do longiores, aliquando breviores, duplici ordine seminum, septo medio membranaceo distinctae, continentes semina minuta, ruffa. Hanc habuit Johannes Bauhinus à Johanne Meyer stirpium studiosissimo; ubi sponte proveniat ignoratur, at in hortis nostris exeunte Vere floret, & semina ad maturitatem perducit. Ramulus hujus figuratur inter Leucoia, expunge & huc revoca.

HALLUCINATIONES CASP. BAUHINI Aliorumque Authorum.

PAg. 109. col. 1. pl. I. Draba umbellata vel Dra­ba major capitulis donata, C. B. P. Draba Dio­scoridis, Colum. Arabis sive Draba, Matth. Ad. Lob. (cui & Nasturtium Babylonicum) Lugd. ibidem col. 1. pl. III. Draba minor capitulis orbicularibus, C. B. P. Draba minor, Clus. Hist. Hae duae Drabae, cum fint plantae siliculosae tetrapetalae, debuere a Casparo Bau­hino amandari ad siliculosas, secundo membro hujus Sectionis explicandas, non autem hic collocari cum Drabis siliquosis. Nota Johannem Bauhinum pag. 939. col. 2. pl. II. duas exhibuisse figuras Drabae, quarum una Drabam siliquis strictissimis indigitat, altera Drabam siliculis curtis, quae est Draba Dio­scoridis seu Draba flore albo, Arabis quorundam Cam. Ep. & Hort.

Pag. 110. col. 2. pl. IIX. Draba flore caeruleo galeato, C. B. P. & Prod. Male haec planta denomina­tur Draba à Casp. Bauhino, cum nec sit planta tetra­petala siliquosa, nec siliculosa bivalvis septo medio dirimente duplicem seriem seminum; sed ex ipso Ca­sparo Bauhino floribus constat galeatis, ut in Orchi­de, radice Asclepiadis simili, gustus fervidioris a­romatici &c. Est enim Rapuntii species galeato flo­re caeruleo: lactescit & florem producit quasi galea­tum, [Page 236] integrum in fundo, quinquefariam in margine divisum, cui succedit theca seminalis tricapsularis, continens semina minuta, pellucida, ruffa. Nos sic descripsimus Praelud. Botanicorum nostrorum pag. 300. & 301. sub nomine Rapuntii, appellando Rapuntium Solomense urens violaceo quasi galeato flore minore. Rapuntium galeatum sese declarat primo, ex succo lacteo emanante ex qualibet parte rupta, deinde flo­rem producit violaceum minorem, integrum in fundo, quinquefariam in margine partitum, cui succedit ca­psula triangularis, aliorum Rapunculorum more, continens semina multa, tenuia, pellucida, ruffa: quibusdam Rapunculis galeatis convenit in omnibus his partibus, videlicet Rapuntio Americano flore coccineo, quod flos Cardinalis dicitur Fabio Columnae in Historia sua Mexicana, & Rapuntio Virginiano majori flore quasi galeato caeruleo majore, a no­bis exhibendo in Sectione quinta. Tota planta per­calida est, & masticata linguam urendo pungit, quod convenit cum Rapunculis; radicibus est Asclepiadis multis simul junctis: caules emittit pedales & alti­ores: quibus ad genicula singula alternatim adua­scuntur folia oblonga, serrata, & in mucronem a­cutum desinentia: in summis caulium fastigiis, eorum­que alis nascuntur flores quasi galeati, minores, vi­olacei caeruleive praedictorum Rapunculorum more. Crescit passim in humidis ericetis & sylvis annosis, in agro Soloniensi & Pictaviensi. Floret aestate in Autumnum usque, & tunc semina perficit. Vide infra caput de Rapunculis in Sectione quinta nostra hujus operis.

SILIQUOSAE Tetrapetalae bicapsulares.

CAPUT VII.

RAPHANUS.

RAPHANUS vel sativus est, vel silvestris; sativus [...] (quasi radix perspicua) Dioscoridi l. 2. c. 137. posterioribus dicitur [...], [...] quod ex sato se­mine statim oriatur. Theophrastus utraque quidem voce usus est, sed quem Raphanum vocamus, ipse [...] appellavit: at [...], ipsam Brassicam nominavit; quae causa erroris fuit Plinio, dum l. 19. c. 15. scribit, Graecos Raphani genera tria fecisse, foliorum differentia &c. quae de Brassica intelligenda, cum ex Theophrasto 7. Hist. 4. desumpta sint. Latinis radix ( [...] Theophra­sti) quod caeteras amplitudine corporis superet, vel quam paucissimis magnitudine cedat: siqui­dem in frigidis locis, quibus gaudet, sicuti in Germania, infantium puerorum magnitudinem ae­quet, teste Plinio l. 19. c. 5. &c.

Cum hoc in loco non est nostri instituti de Raphano sativo agere, quem Radiculam [...] nominat maxima pars authorum, cum siliquas non producat bivalves septo medio mem­braneo disterminante duplicem seriem seminum, sed siliquas spongiosas seu fungosas pro­venientes ex floribus tetrapetalis proferat: ad finem siliquosarum bivalvium Raphani sativi doctrinam rejiciemus, & hoc capite agemus tantum de Raphano silvestri, quia est planta siliquosa bivalvis septo medio separante duplicem seriem seminum in siliquis admodum curtis.

Pars TABULAE VII.
  • Rhaphanus
    • Minimus
      • 1. Repens luteus foliis tenuiter divisis, seu Raphanus minimus repens luteus Nasturtii vulgaris hortensis folio, nobis.
    • 2. Major
      • Hortensis seu Rusticanus, C. B. P. Ger. Park. Raphanus rusticus, Cam. Lugd.
    • Aquaticus
      • 3. Foliis in profundas lacinias divisis, C. B. P. & Prod. Raphanus aquaticus, Tab. Ger.
      • 4. Alter foliis serratis, nobis. Aquaticus alter, C. B. P. & Prod. Ra­pistrum aquaticum, Tab. Ger.
Explicatio partis Tab. 7.

1. RAphanus minimus repens luteus foliis tenuiter divisis, seu Raphanus minimus re­pens luteus Nasturtii vulgaris hortensis folio, nobis. Propter omnimodam cum Ra­phano silvestri seu aquatico conformitatem, hanc plantulam huc inseruimus; florem enim fert [Page 237] tetrapetalum luteum; siliquulam aut curtam siliquam bicapsularem, Raphani rusticani aut palustris more fert: radicem etiam edit longe lateque repentem, ut Raphanus rusticanus aut aquaticus palustrisve, quin & uda humidaque amat loca: quae omnia se declarant Raphani sil­vestris speciem: folia autem gerit tenuiter divisa Nasturtii hortensis modo; flores autem lu­teos, tetrapetalos, amplos satis pro tenuitate plantae, caulibus vix palmaribus, aut sesqui­palmaribus innixos gerit; post quos deciduos sequuntur siliquae bivalves, seu bicapsulares, curtae, vix semiunciales, terna, quaterna semina acria, mordacia, in se continentes, si quando gerant semina; nam hoc omnibus innatum plantis, quae longe lateque repunt aut reptant, quod ra­ro semina persiciant, quia natura non potest simul & semel duobus finibus esse intenta, & pro­pagationi plantae cujusvis & seminibus & radicibus, uti saepius supra à nobis dictum.

2. Raphanus rusticanus, C. B. P. Ger. Park. Raphanus vulgaris & rusticanus, Matth. Major aut Armoracia, Brunf. Trag. Gesn. Hort. Raphanus rusticus, Cam. Lugd. Raphanus silvestris Dioscoridis, l. 2. c. 138. & Raphanus silvestris seu Armoracia Plinii. Raphanis magna seu Ra­phanus magnus, Dod. Raphanus hic rusticanus grandia profert folia, longa, lata, acuminata, crenata, saturato colore virentia, Hippolapathi foliorum quodammodo aemula, sed paulo membranaceora & duriora, seu asperiora, caulem (quando promit) tenuem, in cujus fastigio apparent flosculi plurimi, albidi, tetrapetali, satis exigui pro magnitudine plantae, quae est satis grandis; quibus succedunt, sed raro, siliquae curtae, exiguae, bivalves, vix granum A­venae majoris longitudine excedentes: radix magna, albida & late repens est, gustu admodum acris & mordax. Humentibus hortorum locis gaudet, atque illic melius quam in aridis pro­ficit, gigni & in pratis humidis Fuchsius author est. Hortos urit. Maio quandoque hujus flo­res apparent, siliquis post succedentibus; sed hoc valde rarum est, ut testatur Petrus Crescen­tius; in promptu causa est, quod nimia aviditate rependi radicibus ductus hic Raphanus rusti­canus, sicut & alii aquatici teneantur. Florentem Maio Genevae & Montbelgardi in pago Cour­celle Julio & Augusto circa pontem Vaujaucourt observavit Johannes Bauhinus, & prope Ba­sileam in silvis vidit Casparus Bauhinus.

3. Raphanus aquaticus foliis in profundas lacinias divisis, C. B. P. & Prod. Raphanus silve­stris officinarum aquaticus, Lob. Raphanus aquaticus, Tab. Ger. Raphanus silvestris & Ra­phanus palustris, Lugd. Radicula silvestris, Dod. Hic palustris seu aquaticus Raphanus fo­liis est brevioribus, angustioribus crebrioribusque incisuris dissectis, propemodum veluti Erucae, sed multo quam illius majoribus: cauliculi tenues sunt, pedales vel altiores: flosculi exigui, lutei, tetrapetali; siliquae curtae, parvae, minutum quoque semen in se continentes: radix digitum quandoque crassa, oblonga, alba, sapore acris, mordax vivaxque. Juxta scrobes ac fossas, aquas habentes sponte nascitur, & pluribus annis vivit: flores ejus Junio mense potis­simum vigent. Radix Februario, aliquando Martio effoditur & sativae loco infertur ac editur.

4. Raphanus aquaticus alter foliis serratis, nobis. Aquaticus alter, C. B. P. & Prod. Ra­pistrum aquaticum, Tab. Ger. Caulem emittit tripedalem, aliquando altiorem, in ramulos tenuiter divisum, glabriores multo caeterorum suae familias, ad quorum genicula nascuntur folia costis asperis praedita, profundius sinuata, serrata versus eorundem partem inferio­rem: in summis alis proveniunt flores albidi, tetrapetali, cum staminulis luteis in medio singulorum: radice constat longa, flexili, fibris scatente.

TEMPERAMENTUM & VIRES.

Raphanus rusticanus, C. B. P. Ger. Park. Radix hujus admodum est acris (ut & semen, quando haberi possit) calida tertio, & sicca secundo ordine. Radicis hujus contusae admodum frequens apud Germanos pro condimento usus est: valent ejusdem radices ad quae sativae, sed vehe­mentiores sunt. Oxymel in quo triduum maduerint cortices vomitum excitat, & adversus quar­tanas commendatur; quin & cortices ipsi in aceto macerati, si cum exiguo mellis edantur, deinde aqua bibatur tepida, vomitione expurgant. Herbae folia cum vino decocta additoque modico oleo, ac cataplasinatis modo imposita, jecinoris ac lienis duritias molliunt, pectini vero admota urinae stillicidio auxiliantur. Iisdem pollent viribus & silvestres seu aquatici Raphani secun­dum majus & minus; quandoquidem sunt plantae calidae & acres, & eundem florendi, capsu­las seminales & semina producendi habent modum, iisdemque gaudent natalihus, cur non iis­dem pollere debent viribus, cum nullus inter ipsos mutet aliquid horum?

HALLUCINATIONES CASP. BAUHINI Aliorumque Authorum.

PAg. 96. col. 1. pl. i. Raphanus major orbicularis vel rotundus, C. B. P. & ibidem col. 2. pl. iii. Ra­phanus minor oblongus, C. B. P. ibidem pl. iv. Ra­phanus Creticus, C. B. P. &. Prod. Omnes hi Rapha­ni cum sunt tetrapetalae plantae, calidae & acres, non sunt tamen siliquosae bivalves, septo medio mem­braneo separante duplicem seriem seminum donatae, sed siliquis constant crassis, fungosis, inordinatim semina satis magna in se continentibus, ergo non de­bent hue inseri inter siliquosas bivalves plantas, sed amandari ad earum finem, inter siliquosas, à regula siliquosarum bivalvium recedentes, & non con­jungi cum Raphano rusticano & Raphanis aquaticis palustribusve, ejusdeminter se symboli, tesseraeve, uti supra dictum.

SILIQUOSAE Tetrapetalae bicapsulares fragrantes. LEUCOIUM SILIQUOSUM BICAPSULARE NON BULBOSUM.

CAPUT VIII.

[...] Dioscoridi lib. 3. c. 138. id est Viola alba, non ratione florum, sed potius à ca­nitie cinericeove foliorum colore: quamvis differentiam in florihus ostendat, siquidem aut cae­rulei, aut albi, aut purpurei, aut lutei reperiantur. Plin. l. 21. c. 6. Violas luteas & albas a­gnoscit.

LEUCOION duplex est, vel bulbosum hexapetalon tricapsulare, quod est Narcissi species, de quo infra in Sectione quarta inter consortes Narcissos; vel siliquosum tetrapetalum bivalve seu bicapsulare duobus loculamentis distinctis continens seriem seminum planorum compres­sorum, de hoc, in hoc capite agemus, inter sibi similes, videlicet siliquosas tetrapetalas bi­valves. Leucoium siliquosum bivalve tetrapetalum habet pro nota generica hanc, quod flo­res producat quatuor distinctis & separatis petalis donatos, cujuscunque magnitudinis aut coloris; atque singulis floribus sic constructis succedunt singulae siliquae, bivalves, seu bicap­sulares, longae, compressae, continentes duplicem seriem seminum planorum & compressorum, diversorum colorum. Sic ergo & à siliquis compressis, & seminibus planis pariter com­pressis, à caeteris hujus familias quam facillime distinguitur. Leucoium siliquosum quinque­fariam dividendum nobis venit à diversa facie foliorum & capsularum: vel est Leucoium hor­tense folio incano floribus diversorum colorum: vel est maritimum incanum floribus pariter diversorum colorum, vel luteum folio hirsuto, vel folio viridi: omnes hae Leucoii species si­liquis donantur longis, compressis: vel denique siliquulis afficiuntur curtis, duplicem seri­em seminum compressorum itidem in se continentibus, septo medio membraneo dirimente duplicem illam seriem seminum hinc unam, illinc alteram.

Leucoium ( [...]) notum est si quidem Dioscoridi fides habenda est, sed est in florum co­lore, & foliorum textura nataliumque situ differentia: nam à colore florum est vel albus, vel ruber, purpureus aut cyaneus multis modis, striis, quandoque maculis diversimode notatus: vel luteus, qui est vel flore minore, hocque vel simplici, vel pleno; vel majore, eoque vel pallide luteo, vel saturato quasi aurantiaco colore, flavo & fusco mixto. Quod ad caeruleum in textu Dio­scoridis attinet, Hermolaus & Marcellus verbum negant, & caeruleo abundare existimant, pu­tantque adscititium esse, ideoque extirpandum. Marcello (inquit Matthiolus) Dioscoridis interpreti subscribendum puto, qui Leucoium caeruleum hoc loco accrevisse suspicatur, vetu­stissimi Dioscoridis Longobardicis literis scripti testimonio nixus, in quo de caeruleo Leucoii colore nullum plane verbum legebatur. Suspicionem hanc augent eamque comprobant Ori­basius & Serapio, quos item id verbum non habere comperit in simplicium censu, cum ali­oquin reliqua Dioscoridis referant. Utut sit, nos asserimus cum Caesalpino & reliquis, nondum nobis adhuc visum, ideo dari haud facile affirmamus, cum nec in Italia, Gallia, nec hic apud nos septentrionales uspiam apparuerit; alibi esse posse non negamus, cum non una omnia fert tellus; late enim patet naturae vis & admirabilis ejus majestas, quia potest multa quandoque variare, & quae nobis nostro orbi Europeo & seculo negaverit, aliis dedisse.

TABULA VIII.
  • [Page 239]Leucoium siliquo­sum bicapsulare
    • Hortense incanum
      • Flore simplici, colore
        • Unico
          • 1. Majus
            • Albo.
            • Cinereo.
            • Purpureo.
            • Rubro.
            • Coccineo.
            • Violaceo
              • Dilutiore.
              • Saturatiore.
            • Livide rubente melancholico.
          • 2. Minus
            • Candido.
            • Rubente.
            • Punicante.
        • 3. Variegato ex
          • Purpureo
            • Puniceo.
            • Violaceo.
          • Candido & Luteo.
          • Caeruleo & Luteo.
          • Caeruleo & Candido.
          • Albo
            • Rubris vel purpureis striis no­tato.
            • Purpureis maculis notato.
      • 4. Flore pleno, colore
        • Unico
          • Purpureo
            • Dilutiore.
            • Saturatiore.
          • Purpuro-violaceo.
          • Albo.
          • Rubro.
        • Variegato
          • Sanguineis maculis signato.
          • Purpuro-violaceo lineis viridibus distincto.
          • Albo sanguineis maculis notato.
          • Purpureis maculis signato.
    • Marinum incanum
      • Annuum
        • 5. Latifolium, nobis. Leucoium maritimum latifolium flore caeruleo purpurascente, J. B. Chabr.
        • 6. Procumbens minus, nobis. Viola marina repens, Hort. Eyst.
        • 7. Inodorum flore parvo pallidiore, nobis. Silvestre inodo­rum flore parvo pallidiore. Eyst.
        • 8. Sinuato folio, nobis. Maritimum majus, Clus. Hist.
        • 9. Angustifolium, nobis. Maritimum angustifolium, C. B. P. Marinum minus, Clus. Hist.
      • Perenne
        • 10. Sexatile Thymi folio hirsuto flore caerulo-purpureo, no­bis. Lithoreoleucoium minimum Valvensium, Col.
    • Folio hirsuto
      • Flore
        • Luteo
          • 11. Terrestre majus Erucae folio, nobis. Leucoium ter­restre majus, Col.
          • 12. Alpinum altum, nobis. Luteum montanum, Pon. Ital.
        • 13. Purpureo dilutiore seu Leucoium maritimum foliis & sili­qua hirsutis, hac tribus apicibus in summo donata, nobis.
        • 14. Albo siliquis uno versu dispositis & reflexis, nobis. Bras­sica silvestris foliis & integris & hispidis, C. B. P. Turrita vulgatior, Clus. Hist. Park. J. B. Chabr.
    • [Page 240] Folio viridi
      • Flore
        • 15. Albo odoratissimo, folio lucide splendente, nobis. Ra­rius flore albo odoratissimo Camerarii, Eyst.
        • Luteo minore
          • Hortense
            • 16. Simplex vulgare seu mu­rale, nobis.
            • 17. Multiplex seu pleno flore, nobis. Leucoium luteum flore multiplici, Dod.
          • 18. Silvestre, nobis. Leucoium silvestre, Clus. Hist.
        • Luteo majore
          • Simplici
            • 19. Foliis tuberculis obsitis, nobis. Flos Keiri maximus, Eyst.
            • 20. Nobis. Flos Keiri simplex medius, Eyst.
            • 21. Grandiore folio serrato, nobis.
          • Pleno
            • 22. Simpliciter, nobis.
            • 23. Ex aureo & fusco varie­gato, nobis.
Explicatio Tabulae octavae.
§. 1. LEUCOIUM SILIQUOSUM BICAPSULARE HORTENSE FOLIO INCANO.

1. LEucoium incanum majus, C. B. P. Leucoium candidum majus, Dod. Leucoium album Matth. Lob. Obs. Lugd. Tab. Ger. Leucoium album purpureum & violaceum, Park. Leucoium purpureum roseum & album hyemale seu diu durans, J. B. Chabr. Leucoium flo­re albo simplici, Eyst. [...] & [...], id est Viola alba, non tam florum colore, quam quod caulis & foliorum color sit albus; tomento enim seu lanugine obducuntur: folia unciam aut semiunciam lata, palmum unum aut duos longa, tota albent, obfusco mucrone incana, mol­lique lanugine pubent: caulis cubitalis & sesquicubitalis, lignosus, in multos ramos fissus, incanus simul & tomentosus: flores extremis ramulis haerent, ex oblongo calyce piloso e­rumpentes, tetrapetali, colore vel albo, vel coccineo, vel saturatiore violaceo praediti: quo­rum singulis succedunt siliquae palmum circiter longae, compressae, tribus apiculis in summo donatae, duos seminum compressorum & planorum versus continentes, quae sunt orbiculata, nigra, circulo albo cincta, ruffa, sapore acriusculo: radice constat lignosa, alba.

2. Leucoium aliud est valde parvum angustum florens. Florent omnes aestate & semina eodem tempore perficiunt. Est & incanum minus, C. B. P. Leucoium candidum minus & annuum Dod. A priore non forma, sed magnitudine sola differt: caules foliaque habet similia, sed per omnia minora: flores etiam non unius coloris, sed vel candidos, vel rubentes, vel puni­cantes, uti majoris: siliquas & semina etiam similia, lata, plana: radicibus nititur fibrosis, quae eodem anno quo satum est hyeme pereunt.

Leucoium floris colore livide rubente melancholico, Eyst. Facie & florum formâ à Leu­coiis supra allatis parum differt, nisi livido obscuro purpurascente colore florum, melancho­licis solenni & familiari, unde Beslerus, author horti Eystettensis, sic nominatum voluit.

Habetur & idem flore multiplici plenove ex satione seminum simplicis plenius & melius nu­tritorum, quod est flore albo, vel cinericeo. Idem habetur purpureum, vel rubrum, C. B. P. Cam. quod est Leucoium flore rubro simplici, Eyst. Flore est rubente, ex purpura-puniceo, viola­ceo, ex caeruleo-purpureo; in summa ob colorem dilutiorem & saturatiorem differentiae a­liquot sunt: hinc Viola matronalis purpurea, alia punicea, Fuch Tur. Lugd. Viola tricolor petrea, Ger. Observatur flore candido & luteo, violaceo & luteo, violaceo & candido; ali­quando tamen totus luteus, vel totus albus occurrit.

3. Leucoium incanum maius variegatum simplici flore, C. B. P. Hoc varium est, & permixtum maculis ex albo rubris, vel purpureis, aut quasi striis inaequalibus notatum: hinc 1. Leucoi­um variegatum album rubris maculis notatum, Eyst. Bry. 2. Leucoium variegatum purpureis maculis, Eyst.

[Page 241]Ex semine majoris Leucoii bene in siliquis nutrito & postea sato proveniunt Leucoia diversorum itidem colorum flore pleno. Primo Vere florere incipiunt omnes praedictae spe­cies, & majorem requirunt curam Leucoia flore pleno (quia omnem vim & alimentum im­pendunt in floribus plenis producendis) ne hybernis mensibus offendantur. Dicitur Leu­coium incanum majus multiplex, C. B. P. Leucoium multiplici flore, Dod. Leucoium seu Viola purpurea flore pleno, Lob. Icon. Flos est vel saturatioris, vel dilutioris purpurei, vel pur­puro-violacei, vel albi coloris: hinc 1. Leucoium flore rubro pleno, Eyst. 2. Leucoium flore pur­pureo pleno, Eyst. 3. Leucoium sive Keiri purpuro-violaceum pleno flore, Swer. 4. Leucoium flore pleno albo, Eyst. Bry.

4. Leucoium incanum majus variegatum pleno flore, C. B. P. Leucoium sive Keiri, Viola purpurea variegata, Swer. & hoc varium est, 1. Leucoium purpureum variegatum sanguin [...]is maculis signatum, Bry. Leucoium purpureum variegatum flore pleno, Eyst. 2. Leucoium sive Keiri violaceo-purpureum pleno flore lineis viridibus distinctum, Swer. 3. Leucoium album pleno flore sanguineis maculis signatum, Eyst. 4. Leucoium album pleno flore purpureis maculis signatum, Eyst. Ex satione & mangonio mille modis ludit natura in producendis va­rietatibus e seminibus desumptis ex eadem planta, non minus in hisce quam in aliis multis ge­neribus.

§. 2. LEUCOIUM SILIQUOSUM BICAPSULARE MARITIMUM FOLIO INCANO.

5. LEucoium maritimum latifolium annuum, nobis. Maritimum latifolium, C. B. P. Ma­rinum alterum latifolium, Lob. Icon. Lugd. Marinum latifolium, Ger. Park. Leucoium maritimum latifolium flore caeruleo purpurante, J. B. Chabr. Foliis est latioribus, rigidiori­bus, hirsutioribus, profunde laciniatis, quae sursum versus perforantur à caulibus: flores ex caeruleo purpurascunt tetrapetali, in caulibus sesquipalmaribus & dodrantalibus; quibus singulis succedunt siliquae bivalves seu bicapsulares Leucoii lutei vulgaris Keiri dicti multo bre­viores & tenuiores, & rotundae, semina oblonga, rotunda, in se continentes; unde con­cludimus non esse verum Leucoium.

6. Leucoium maritimum procumbens, nobis. Leucoium maritimum repens, C. B. P. Viola marina repens, Hort. Eyst. Cauliculis surgit hoc pedalibus, infirmis, atque idcirco facile hu­mi procumbentibus, in plurimas alas divisis: foliis constat Leucoi vulgaris incani figura è di­lute virore albicantia; flosculi tetrapetali, qui in carneo colore modice rubent, quibus emar­cidis▪ conspicuae exoriuntur siliquae bivalves, paululum compressae, planis & compressis se­minibus, duplici loculamento contentis, refertae.

7. Leucoium silvestre inodorum flore parvo pallidiore, Eyst. Radices oblongiusculas & albescentes in terram demittit hoc Leucoium, è quarum capite numerosa expanduntur folia, oblonga, subincana, instar Leucoii marini majoris IV. Tabernaemontani, varie inaequaliterque in ambitu circumrosa, aut quasi sinuata: caulis inde unus atque alter assurgit, nonnunquam cubitum aequans, nonnunquam pedalis, in summitate fasciculatim gerens flosculos par­vos, pallidiores, inodoros, Leucoii lutei vulgaris aemulos, sed minores, flavopallidos; quibus in longis, angustis, surrectis siliquis succedunt semina flavescentia, minuta, plana, compres­sa, aliorum suae sortis more.

8. Leucoium maritimum sinuato folio, C. B. P. Leucoium maritimum majus, Ad. & Icon. Lob. Lugd. Cam. Clus. Hist. Marinum purpureum, Ger. Leucoium marinum majus purpure­um, Tab. Huic caulis est pedalis, interdum major, ramosus admodum, & humi procumbens: folia longa, crassa, mollia, canentia, & quodammodo lanuginosa, Cichorei aut Erucae modo divisa, & veluti praemorsa: flores secundum ramulos odorati, tetrapetali, dilutioris purpurae, ad vini rubri faecem quodammodo tendentes: hisce singulis succedunt siliquae singulae longae, crassiusculae, planae, compressae, duplicem planorum & compressorum seminum seriem, inter­currente membrana media, continentes: radix multifida, sed non perennis; postea enim quam planta flores & semina protulit (quod altero plerumque à satu anno, interdum & ter­tio fieri solet) perit. Floret aestate, atque semina paulo post persicit. Est & flore albo, quod est Leucoium maritimum candidum, C. B. P. Marinum majus, Clus. Hist. Keiri marinum flore candido, Lob. Icon.

9. Leucoium maritimum angustifolium, C. B. P. Marinum minus, Clus. Hist. & Hisp. Ad. Cam. Tab. Ger. Angustifolium, Lob. Leucoium silvestre angustifolium, Dod. Hoc dodrantales, te­retes, [Page 242] & satis firmos habet cauliculos, in plures ramulos divisos: folia prioris similia, mollia item & incana, minora tamen, tenuiora & minus divisa: flores in ramulis floribus superioris multo minores, tetrapetali, coloris pulcherrime rubentis, quandoque pallide rubri, & dum maturescere incipiunt magis saturi, quales sunt Leucoii rubri vulgaris flores, odorati, sed minus quam superioris: quibus succedunt cornicula oblonga, exili & nigro semine, circulo albo cincto, duplici ordine digesto, plena. Floret Julio & Augusto eodem quo satum est anno, de­inde totaliter perit. Nascitur utrumque, & hoc angustifolium & superius majus in mediterra­nei maris litoribus, & in Hispania & Gallia Narbonensi, sed minus multo frequentius.

10. Leucoium marinum saxatile Thymi folio hirsuto caeruleo-purpureum, C. B. P. Lithoreo­leucoion minimum Valvensium. Col. Propter affinitatem hujus cùm in floribus tetrapetalis, tum in siliquis bivalvibus seu bicapsularibus, cum Leucoiis, & natalem locum, ad differentiam alia­rum specierum [...] minimum appellavimus, inquit Fabius Columna. Planta est exi­gua, grata oculis propter florum copiam, colore purpuro-caeruleo venustorum, quos mense Maio profert ex caeruleo purpureos variegatos, medio quid lutei aut candidi habentes, sta­minulis intus parvis: siliquas, illis deficientibus, è medio calyce folioso profert parvas, breves, crassas, in apicem longum desinentes, in quibus semina continentur exigua, ruffescentia, co­piosa, aestate perfecta: folia sunt brevia, magnitudine Thymi durioris, hirsuta, colore cinerea sicuti tota planta, alternatim viticulis dense adnata, ut unaquaeque planta carnosa sit admodum, atque orbem viticulorum frequentiâ conficiat. Quamvis aestate floreat, nunquam tamen perit, semper novas identidem è geniculis densis viticulorum soboles foliorum proferens; qua­propter etiam hyeme reperitur, & tota fumi odore gravi ac sapore gustata putet: singulis vi­ticulorum cacuminibus insunt tres aut quatuor flores, quos consequenter sequuntur siliquae totidem, duratque ad Autumnum cacumine siliquis onusto. Acris est foliis & siliquis, linguam magis vellicans mansa, quam Leucoium, ad Thlaspios gradus accedens.

§. 3. LEUCOIUM LUTEUM SILIQUOSUM BICAPSULARE FOLIO HIRSUTO.

11. Leucoium terrestre majus luteum Erucae folio, nobis. Leucoium luteum Erucae folio, C. B. P. Leucoium terrestre majus, Col. Ad differentiam Leucoii maritimi terrestre hoc de­nominatur. Floribus oritur Leucoii vulgaris figura non dissimilibus, sunt enim odori, & sua­vem cerae novae odorem emittunt, sapore acres, umbellatim fere in summo alarum & caulis parum hirsuti, rotundi, cubitalis, pluribus alis divisi, qui, cum decidunt flores, è petiolo se­miunciali siliquas emittit singulatim & alternatim in summo dispositas, Leucoii similes: at folia è radice longa, pedali vel longiore, bifida & trifida, candida, per terram strata, inve­niuntur, pedem longa, grandiora, sinuata, praesertim quae radici sunt viciniora. Erucae sativae aut Papaveris erratici folia profundis laciniis imitantur, colore virentia, parum hirsuta, mol­lia, succosa, acri sapore sicut & tota planta. Junio floret inter saxa vallis Campoclarensium supra locum vulgo dictum il colle de mezo, locis umbrosis atque humentibus frigidisque.

12. Leucoium luteum montanum altum, Ponae Ital. Hoc distinguitur à vulgari Leucoio alti­tudine, nam superat humanam staturam. Ex una radice multos protrudit caules, quibus ad­nascuntur plurima folia dense ambientia caulem, hirsuta & serrata: floribus tetrapetalis lu­teis & sapore Leucoio sativo vulgari conforme est; sed floribus evanescentibus, succedunt si­siliquae longae & strictissimae, & hisce supra dictis nominibus à vulgari distinguitur.

13. Leucoium maritimum foliis & siliqua hirsutis, ea (que) tribus in summo apicibus donata, nobis. Leucoium maritimum, Cam. Marinum maximum, Park. Leucoium maritimum Camerarii Leu­coiis affinis planta quorundam, J. B. Chabr. Leucoium hoc plurima folia edit spissa mollia­que, per terram strata, Leucoii marini vulgaris foliis rigidiora, inaequaliter etiam sinuata hinc inde instar cornu cervi recenter emergentis, quod plantae majorem pulchritudinem & gratiam acquirit; sic durat primo anno, secundo vero protrudit caulem mollem hirsutum, bipedalem, aut tripedalem, in multos ramos brachiatum, aliquantulum crassum, sed infir­mum; cui insistunt folia angustiora, parum aut nihil crenata, in quorum cymis nascuntur flo­res seniores inferius, juniores superius, conflati ex quatuor petalis latis, odore Leucoii vul­garis: flores sunt multo majores, & coloris dilute purpurei, quorum singulis succedunt sili­quae singulae bivalves seu bicapsulares, caeterorum Leucoiorum more; & folia, & caules, sili­quaeque pilis scatent, haeque in extremis seu superioribus mucronibus tripartitò dividuntur, & veluti tot apicibus in extremis prominentibus afficiuntur: semina ibidem duplici serie [Page 243] in duplici loculamento continentur latiora, magis compressa, & obscurius virentia: radice constat longa, alba, dura, in multas propagines sese findente, nec tamen est vivax, sed sin­gulis annis perit, postquam semina ad maturitatem perduxerit.

14. Leucoium flore albo siliquis uno versu dispositis & reflexis, nobis. Brassica silvestris foliis integris & hispidis, C. B. P. Turritis, Lob. Icon. Tab. Ger. Turrita vulgatior, Clus. Hist. J. B. Chabr. Park. Leucoium hoc sic nobis dictum multa promit secundum radicem folia per terram strata, palmaria longitudine, sesquiuncialia latitudine, in ambitu nonnihil crispa & si­nuosa, aliquantulum pilosa, colore dilutius virente; inter quae caules quaternos, quinos, cu­bitales & sesquicubitales aliquando, in aliquot ramulos divisos, per quos inordinatim na­scuntur folia lata satis ad caules, eosque amplectentia, foliorum Brassicae campestris perfoliatae (de qua in primo hujus Sectionis capite egimus) prope instar, sed multo hirsutiora, quasi (que) incana: summo caule multos fert flores satis magnos, tetrapetalos, coloris ex albo interdum pallentis & [...], ut cum Carolo Clufio loquar, aliquando omnino nivei, quos subsequun­tur confertim longa cornicula, bivalvia seu bicapsularia, compressa, duplici serie semina plura, compressa itidem & ruffa aliorum Leucoiorum more, continentia: radix est alba, du­ra, & crassa satis, paucioribus fibris inde emanantibus donata, nec vivax, altero enim à satione anno caules prolato semine exarescunt, & tota planta perit, ut ait Carolus Clusius; erroris & lapsus reus hic est doctissimus Clusius: nam plantam hanc per multos annos post semina ma­tura virescere per totam hyemem, & ex eadem radice ineunte Vere caules protrudere obser­vavimus. In silvis caeduis facilius quam apertis collibus reperitur. Floret Aprili & Maio & ante aequinoctium semina sua perficit. Sculpitur Tab. 2. inter Brassicas; cum à nota essentiali sit Leucoium, revocetur huc ad consimiles.

§. 4. LEUCOIUM SILI QUOSUM Bicapsulare folio viridi.

15. Leucoium flore albo odoratissimo folio lucide virente, nobis. Leucoium album odora­tissimum folio virente, C. B. P. & 4. in Prod. Leucoium rarius flore albo odorato, Cam. Leu­coium fruticosum folio viridi flore albo odorato Camerarii, Eyst. Hoc radice est multifida: caule virid [...], ramoso, aliquando minimi digiti crassitie: foliis viridibus, splendentibus, crassis, Keiri foliis respondentibus: floribus albis, magnis satis, tetrapetalis, suaviter admodum & quidem vesperi Hesperidum modo olentibus, aut Moschum aut Caryophyllos redolentibus: quorum singulis succedunt siliquae singulae, longae, crassiusculae, virides, compressae, duplicem pla­norum itidem seminum ordinem membrana media intercurrente continentes. Leucoii Cretici albi nomine primo insigniebatur. Hoc per aliquot annos durat, si hyeme in cella aut potius in con­servatorio hyemali in eum finem constructo asservetur; sin secus, post semina ad maturitatem perducta, prae nimio rigore tempestatis hyemalis, apud nos Septentrionales moritur funditus & totaliter, radice & caulibus.

16. Leucoium luteum vulgare, C. B. P. Leucoium aureum, Matth. Lugd. Leucoium luteum, Fuch. Dod. Lob. Ad. Cast. Cam. Leucoium sativum luteum, Clus. Hist. Keiri vel Cheiri, Gesn. Hort. Lon. Flos Keiri simplex minor, Eyst. Quibusdam [...] Theophrasti quod totus flos flam­meus, id est lutei coloris sit. Luteum enim colorem flammeum dici ex Plin. l. 22. c. 8. colli­gunt. Huic Leucoio luteo murali caules sunt ramosi, virentes, pedales & altiores aliquando, praecipue quando in subgrundiis saepius humectantur; quibus annectuntur geniculatim folia oblonga, angusta, glabra, in virore quandoque inalbicantia, majoris Leucoii foliis minora; summis caulium adhaerent spicatim flores plurimi, lutei, tetrapetali, perquam odorati; quos se­quuntur siliquae paululum compressae, oblongae, bivalves, duplici serie seminum compressorum, oblongorum, fulvorum, intus latente, septo medio (maturis seminibus) membraneo, pellu­cido, eandem seriem seminum hinc inde disterminante, atque in singulis ordinibus plurima semina continentur oblonga, compressa, subruffa, aliorum suae sortis more. Totus hic fruti­culus lignosus post semina decidua hyemis rigorem facillime tolerat & sustinet. Floret Mar­tio, Aprili & Maio; quando autem hyems clemens fuerit, Nativitate Christi & Februario Martioque mensibus floret, & semina secundum florendi tempus sunt matura. Provenit in vetustis muris, ruderibus, tectis aedificiorum, & aliis saxosis locis, praecipue calce abundan­tibus, passim observatur: & ad pedes vetustorum murorum, antiquarum turrium, ex seminibus à matribus stirpibus, in summis muris vigentibus, deciduis crescere satis frequenter cernitur: nunquam in agris, silvis aut campis apertis.

[Page 244]17. Est & alia hujus varietas flore pleno, cui siliquae nullae; colitur in hortis pangendo, surculi in terra deponuntur propter elegantiam cum florum, multiplici petalorum congerie constantium, tum odorem gratissimum quem suffundunt, & dicitur Leucoium minus flore ple­no, C. B. P. Leucoium sive Keiri duplici flore, Ad. & Icon. Lob. Leucoium luteum flore mul­tiplici, Dod. &c.

18. Leucoium silvestre angustifolium, C. B. P. Leucoium silvestre, Clus. Hist. Cam. Tab. Ger. Leucoium silvestre flore luteo, Bry. Hoc silvestre Leucoium multa secundum radicem habet folia, Leucoii vulgaris seu muralis, quod luteo est flore, foliis similia, angustiora tamen, vi­ridia, amaricantis gustus, inter quae unicus, interdum plures assurgunt caules, pedales & sesquipedales, striati, carinatis foliis obsiti, multos sustinentes flores simplices tetrapetalos, flavos, Leucoii lutei vulgaris aemulos, sed minores minusque odoratos: floribus succedunt oblongiora cornicula quam in sativo vulgari, strictiora tamen, quadrata, plano, terete, oblongo, ruffo, semine plena: radix longa est, candicans, & multis tenuibus sibris praedita: semine ad maturitatem perducto perit. Biennalis est planta. Invenitur in montibus illis supra Badenses Thermas, & in Leythenberg salebrosis praesertim, & meridiei obversis locis. Nos florentem Maio observavimus in novalibus, ad oram silvae Fontainbleau secundum fluvium Sequanam sitis. Hoc à semine non est Leucoium; sed cum semine donetur terete, longo, ruffo, in sili­qua quadrata, videtur potius Eruca, quam Leucoium, non obstante denominatione Clusii & ali­orum ipsum sequentium.

19. Leucoium luteum maximum foliis tuberculis obsitis, C. B. P. Flos Keiri Eystettensis maximus, Hort. Eyst. Flores hujus amplitudine Thalerum Philippicum superant: folia sunt magna, subrotunda, multis bullis seu quasi eminentiis in foliis extuberantibus.

20. Leucoium luteum magno flore, C. B. P. 1. in Prod. Flos Keiri simplex medius, Eyst. Hoc à vulgari Leucoio luteo Keiri dicto differt magnitudine & colore, quia parvum fruticem, valde ramosum & totum virentem refert: foliis est majoribus, viridibus, splendentibus; flo­ribus tetrapetalis.

21. Leucoium serrato folio flore luteo grandiore, C. B. P. & 2. in Prod. Hoc à praecedente foliis potissimum discrepat, quae duplo pene longiora sunt, angusta, per latera crenis asperis serrata, & in aculeum finientia, quae similiter crassa, sed pallide virentia, mollia, qua parte inferna quasi lanugine aspersa: flores lutei sunt magni.

22. Leucoium luteum majus pleno flore, C. B P. Viola lutea multiplex, Lugd. Ger. Leucoium majus flore luteo pleno, Eyst. Huic itidem nullae sunt siliquae; cognoscitur primo intuitu à priore, magnitudine & plenitudine florum, qui sunt, aut lutei, aut ex aureo aut fusco, varie­gati, prioris multo ampliores.

§. 5. LEUCOIUM SILICULOSUM BICAPSULARE. VIOLA LUNARIA dictum abusive.

VIOLA ratione florum, Lunaria vero à siliquarum forma dicitur, quae latae, planae & propemodum rotundae sunt, & lunam non falcatam, sed prope completam referunt, vel à siliquarum septi medii splendore, quod per siccitatem nitet & satinum album plane refert.

Peractâ doctrina Leucoiorum siliquosorum bicapsularium in prima parte hujus capitis octavi iisdem (que) quatuor paragraphis explicatis, jam operaepretium duximus aggredi secundam par­tem, in qua tractabitur de siliculosis Leucoiis Bicapsularibus paragrapho hoc 5. quae differunt à siliquosis Bicapsularibus, quippe longis siliquis donatis, cum haec Leucoia siliculosa parvis & curtis siliquis seu siliculis afficiantur. Conveniunt & siliquosa Leucoia & siliculosa, quod sint tetrapetala bicapsularia septo medio disterminante duplicem seriem seminum planorum com­pressorum, quae semina plana compressa nobis exhibent notam essentialem, Leucoiis pecu­liarem, quâ Leucoia tam siliquosa, quam siliculosa, à caeteris omnibus antedictis siliquosis, tetrapetalis, bicapsularibus, hujus Sectionis decernuntur. Leucoium siliculosum bicapsulare dupliciter à nobis consideratur, quatenus silicula secatur aut dividitur septo medio pellu­cido; vel transversim, id est ante & retro; vel longitudinaliter, id est dextrorsum & sinistror­sum à summo ad imum: de quibus singulatim agemus, de illis primo, de hisce postremo; ex­ordium faciemus à Leucoiis lunatis.

TABULA IX.
  • [Page 245]Leucoium silicu­losum bicapsulare
    • Septo medio dividente bi­na loculamen­ta seminum ante & retro
      • Lunatum seu clypeatum
        • Latifolium glabrum majus
          • Annuum
            • 1. Flore violaceo siliqua rotunda, nobis. Lu­naria Graeca annua Eyst.
          • Perenne
            • Flore
              • 2. Albo, nobis. Viola latifo­lia altera, Dod.
              • 3. Purpureo si­liqua oblon­ga, nobis. Lu­naria Grae­ca perennis, Eyst.
        • 4. Angustifolium asperum minus
          • Siliquis asperis, nobis. Alys­sum Dioscoridis, Dod. Cam.
        • 5. Alyssoides minus, nobis. Leucoium peltatum Romanumminus, Col.
      • 6. Incanum siliculis tumidis subrotundis, nobis. Leucoium ma­rinum Patavinum, Lob. Eruca peregrina, (sed perperam) Clus. Hist.
      • 7. Montanum flore pedato seu calcari donato, nobis. Leucoium montanum flore pedato, Col.
      • 8. Spanospermum, nobis. Leucoium luteum Spanospermon, Cornut.
      • 9. Clypeatum Serpilli folio, nobis. Ionthlaspi spicatum lunatum, Col.
    • Septo medio dividente bina loculamenta seminum à dextris & si­nistris
      • Biscutatum
        • 10. Asperum Hieracifolium majus, nobis. Luna­ria lutea Monspeliensium, Clus. Hist.
        • Alyssoides
          • 11. Umbellatum montanum, nobis. Leucoium Alyssoides umbellatum montanum, Col.
          • 12. Spicatum, nobis. Iondraba A­lyssoides Apula spicata, Col.
Explicatio Tabulae nonae.

1. LEucoium lunatum seu lunarium latifolium majus annuum siliqua rotunda flore violaceo seu subcaeruleo, nobis. Lunaria Graeca annua, Eyst. Lunaria Graeca, Caes. Lob. Lon. Viola latifolia, Dod. Clus. Pan. Lugd. Viola lunaris 1. Tab. Ger. Bulbonac, Ad. Lob. Bulbo­nach (à radicibus bulbosis) Gesn. Hort. Viola lunaris seu Bulbonac, Ger. Park. Leucoium hoc siliqua lunata rotunda flore violaceo caule assurgit bicubitali, satis crasso, in ramos divi­so: folia promit virentia, glauca, lata, per ambitum crenata adinstar Urticae majoris, aut her­bae Alliariae vocatae similia, sed majora: in summis caulium ramis flores producit tetrapetalos, colore pulchre nitentes, purpureos aut subcaeruleos; quos sequuntur siliquae planae, latae, propemodum rotundae, ex binis valvulis tenuissimis (membraneis veluti laminis) compactae, in­tra quas & septum medium pellucidum hinc inde semina lata, plana, compressa, subrotunda, obscure fusci coloris, forma [...] Lunae quasi plenae latent, septo medio membranaceo, maturo semine, pellucido & quasi satinum album referente, & separante duplicem seminum seriem, hinc unam, illinc alteram: radices subsunt crassae, candidae, in diversas tuberculas tenden­tes, Poeoniae faeminae alterius radicibus quodammodo similes, sed multo minores & tenuio­res, [Page 246] intus porosae. Bulbonac aut Bulbonach voce barbara quidam appellant. Nos à semine compresso, Leucoii semini simili, Leucoium siliqua lunata vocamus à similitudine ejusdem cum Luna quasi plenâ, & aptius, cùm ejus siliquae compressae, planae, rotundae, Lunae instar semina compressa, plana, fusca in se contineant, quae est nota generica ab initio Leucoiis assignata, di­stinguens eadem à caeteris siliquosis bicapsularibus & bivalvibus in hac Sectione contentis. Brabanti Bennick-bloemen à siliquarum formá denarium quodammodo referente, & Paesch­bloemen, quod circa Paschatis solennitatem fere semper floreat, nominant. Recentiorum ple­rique Lunariam simpliciter & Lunariam Graecam appellant, vel ab ipsius seminis figura, aut si­liquarum mediae membranae argenteo splendore, quo decidentibus per summam siccitatem cum semine, tum ex utraque parte membranis seu valvulis exterioribus, nitet media mem­brana pellucida, satinum album nitore suo referens. Unde & Anglis hortulanis dicitur Honesty. Membrana media candidissima & tenuissima variis coloribus tingitur, videlicet rubro, caeruleo, luteo, viridique colore spectatu satis digna. Copiose crescit in saltibus Turingiae silvae, testis est Camerarius in Hortis: Floret Martio & Aprili; primo anno non fert caules, nec floret; secundo ubi maturuit, perit.

2. Leucoium lunatum seu lunarium latifolium majus alterum siliqua rotundâ flore albo, nobis. Hoc priori foliis latis & siliquis planis, rotundis, simile est; perrenni nititur radice quae hye­me non marcescit: caules ei sunt cubitales, lignosi: folia multa lata: siliquae planae, compres­sae, rotundae, utraque paulo minora prioris: flores autem profert candidos instar Violae ma­tronalis. Provenit in silvis nonnullis Germaniae, veluti Hyrcinia, qua parte Germaniam spe­ctat; transfertur ad hortos in quibus diutine vivit in eo membranae pellucidae nitore, ut Lunae noctu lucentis faciem repraesentet, unde ei nomen.

3. Leucoium majus perenne siliqua lunata longa mucronatâ, nobis. Lunaria Graeca siliquis longis, Gesn. Hort. Lunaria Graeca siliquis longioribus, Thal. Lunaria Raphanitis sive Bulbo­nac radice rediviva, Lob. Icon. Lunaria Graeca perennis, Eyst. Viola lunaris 2. Tab. longi­oribus siliquis, Ger. Hoc Leucoium perenne siliqua oblongiore mucronata foliis est latis Luna­riae primae instar, serratis & acuminatis; flos itidem purpureus aut ex albo subcaeruleus, tetra­petalus: siliqua quae ei succedit oblonga est, & primae Lunariae siliquis latitudine multum ce­dit, binis etiam utrinque membranis seu valvulis exterioribus amplectentibus semina terna quaternave, hinc inde inter membranas exteriores, & mediam itidem exsiccatam pellucidam sita. In monte Salevae non longe â Geneva abundat cum longis siliquis & mucronatis. Trans­lata in hortos hyemem perfert, virens Januario. Floret Maio circa lacum Seven Abatiae in­signis nobilium Dominarum, quarum Johannes Bauhinus fuit medicus. Floribus etiam caeruleis in montanis silvis Austriae, Stiriae, viciniarumque silvosis locis, atque etiam in Pannonia inter­amni, authore Clusio, sponte magna copia provenit.

4. Leucoium asperum siliquis asperis clypeiformibns, nobis. Leucoium Alyssoides clypea­tum majus, C. B. P. Lunaria aspera, Gesn. Alyssum Dioscoridis, Dod. Cam. Lugd. (cui & A­lyssum Dalpii figura duplici) Alyssum Dioscoridis putatum, Lob. Leucoium montanum luna­tum, Col. Minoris & congeneris meminit Columna. Alyssum hoc dictum Dioscoridis, est prae­dictis Lunariae speciebus & siliquis & semine affinis fruiticosa planta, inquit Dioscorides. Est herba unicaulis subaspera, foliis longis, versus mucronem subrotundis, quae caulibus adhaerent dense disposita, bipedalibus, in quorum cimis longitudinaliter seu spicatim exeunt flosculi sursum tendentes, è luteo pallescentes, tetrapetali, quorum singulos sequuntur singulae siliquae planae, latae, ovatae seu clypei formâ albicantes quando sunt maturae, exterius non laeves sed asperae; in singulis ante & retro inter valvulas exteriores asperas & membranam mediam pel­lucidam latent terna, quaternave semina plana, lata, compressa, rotunda cum limbo albo sin­gula rotatim cingente. Membrana pellucida maturis seminibus apparet veluti in antedictis suae familias Leucoiis lunatis: radix tenuis & fibrosa post semina ad maturitatem perducta statim exsiccatur & perit. In montibus & asperis locis emicat. Floret Julio ac Augusto men­sibus; siliquis brevi post succedentibus maturis Septembri, aliquando multo citius. Diosco­rides [...] nominat, non quod rabiei à cane mordente medeatur, sed quod singultus sedet ac tollat. [...] siquidem non solum rabies, sed & singultus à verbo [...], id est singultio, appellatur; idem & spuriis nominibus [...] quasi breve & parvum scutum, à siliquis nempe scuti formam referentibus; item & [...]. Reperiuntur praeter hoc, alia cum apud veteres tum apud neotericos [...]. Aetius l. 1. Sideritidem Heracleam Alyssum esse cen­set. Plinius Alyssum Rubiae congenerem herbam facit; & Marrubii speciem flore purpureo aut ru­bro Alyssum vult Galenus. Sed de his suis locis: de hoc Alysso Dioscoridis hic satis dictum.

[Page 247]5. Leucoium Alyssoides clypeatum minus, C. B. P. Leucoium peltatum minus Romanum▪ Col. Planta haec à radice tenui, longa, lignosa oritur, parum acri sapore, foris pallidâ, in­tus candidâ, perenni, paucis lateralibus fibris exiguis divisa; cuius folia prima per terram jacent, triuncialia aut quatuor uncias longa, per ambitum leviter sinuosa, semiunciam lata, candicantia ex viridi cinereo, tactu asperiuscula, hirsuta, & inferna parte magis aspera & fere bullata ut in Buglossi aut Anchusae cuiusdam foliorum superna parte, atque in plu­res propagines divisa ex una radice: caulibus fruticat tenuibus supinis fere, in multas deinde alas divisis, quibus tenuiora angustioraque folia haerent alternatim, asperiuscula etiam, sicut & caulis & alae: flores incipit aestate emittere in summis caulibus, deinde per alas coa­cervatos veluti in umbellas, virentibus calycibus inclusos, quorum primi hiant longo petio­lo prominentes in quatuor petala, in extremo bifida, seu veluti cordis effigiem referentia, de­cussatim opposita, multa intus staminula lutea includentia; quibus capsulae succedunt oblongae, angustae, in acutum apicem desinentes, deinde latitudinem assequentes ovalemque figuram cly­pei accipientes, foris hirsutae, asperae, semina intus compressa etiam & plana caeterorum Leu­coiorum more continentes, octona, quaterna, scilicet in singulis valvulis diaphragmate distinctis, quod dehiscente ob siccitatem capsula seu folliculo clypeiformi, pellucidum remanet, decidenti­bus utrin (que) valvulis: semina inquam ruffa, rotunda, compressa, tenuia conspiciuntur quae Octo­bri mense & etiam Novembri inveniuntur adhaerentia diaphragmati seu septo medio pellucido, ex quibus iterum regerminat planta ante Autumnum; & hyeme locis sterilioribus incana magis folia reperiuntur, mollioraque & minus sinuata circa radicem: folia radice minus acria, siccante sapore. Gaudet natalibus calidioribus copiose circa urbem Romam. Undique in incultis fruticantem hanc plantam invenit Fabius Columna. Floret aestate, & capsulas se­minales, seminaque ibidem contenta pau [...]o post ad maturitatem perducit.

6. Leucoium incanum siliquis tumidis, subrotundis, nobis. Leucoium marinum Patavi­num, Lob. Leucoium marmum luteum majus, Tab. Ger. Leucoium cum siliquis rotundis flore luteo, J. B. Chabr. Eruca peregrina, Clus. Hist. Hoc Leucoium aliquot caules ex una radice prodeuntes habet, sesquipedales interdum, rotundos, graciles, & sub exortum era­dice multa folia, oblonga, angusta, costa media prominente, incana, nonnihil in ambitu si­nuata & quasi undulata, acri gustu praedita; at quae humi secundum exortum radicis pro­veniunt, sunt plerumque ampliora: flores habet in summis caulibus simul congestos, luteos, tetrapetalos, Erucae sativae floribus minores, & Leucoii silvestris Clusii floribus magnitudi­ne respondentes; quibus succedunt folliculi seu capsulae tumidae, subrotundae, mucronatae, bi­valves, septo medio pellucido divisae, separante eodem tanquam diaphragmate duplicem se­minum seriem compressorum, rufforum, aliorum Leucoiorum more, quae arguunt hanc plan­tam esse Leucoium non Erucam, ut vult clarissimus Carolus Clusius; in folliculorum extremo prominet stilulus acutus: radix ad minimi digiti crassitudinem excrescit, candida, nonnul­lis fibris praedita. Crescit quibusdam Castellae locis incultis & juxta vias, ubi Maio floret, & Junio & Julio semina perficit; tardius in hortis nostris versus Septentrionem & floret & semina ad maturitatem perducit. Sunt qui Leucoium semine rotundo vocarint; alii Leucoi­um Patavinum marinum, & aptius propter omnimodam foliorum incanorum cum Leucoiis maritimis similitudinem, sed praecipue cum semina rotunda, plana, compressa habeat, quae constituunt essentialem & genericam Leucoii à reliquis siliquosis tetrapetalis notam, sicuti à nobis ab initio hujus capitis dictum. Ergo male à clarissimo Carolo Clusio ei adaptatur Erucae peregrinae nomen, quod nullatenus generice Erucae convenit.

7. Leucoium montanum flore pedato, Col. Thlaspi biscutatum villosum flore calcari donato, C. B. P. & 8. in Prod. Medium procul dubio genus inter Leucoium & Thlaspi constituere videtur haec planta, sunt enim plantae congeneres Leucoium & Thlaspi recenti­orum sententiâ; nostrâ autem diversae: magis vero Leucoiorum speciebus accedit ex nostrâ opinione, quam Thlaspi, quia semine omnino iis assimilatur. Huic folia sunt Napi modo circa caulem, ac etiam ab radice prodeuntia, suntque hirsuta, profunde incisa, ex viridi candicantia, parum carnosa, mollia, gustu acriuscula, linguam mansa diu vellicantia: flores in summo caulis hirsuti, crassi, albicantes, & ex medio cohaerentium alarum densos profert, quorum inferiores primum dehiscunt Leucoii ritu, colore luteo, minus saturo, tetrapetali seu quatuor foliolis constructi, apice inter brevia staminula in medio prominente, utriculos habentes hirsutos, ut in Leucoio; sed hisce floribus accidit, quod binas appendices rotun­das inanes demittant in inferna parte qua petiolo haerent: floribus emarcidis succedunt ca­psulae exigui clypeoli effigie in apicem desinentes, lenticulae siliquae magnitudine: radix car­nosa, [Page 248] longa pedem, candicans, lignosa, ex dulci parum acris, minimi digiti crassitudine. Maio floridam habuit Fabius Columna hanc plantam ex oppido vulgo Filettino dicto, in monti­bus Romanae ditionis ortam, cujus flores & semina acria percepit esse ex gustu; semen adhuc immaturum intra folliculos observare nequiit idem Columna, nec deinde altera ejusdem planta in manus Columnae pervenit, nec quivis post ipsum Columnam exactiorem hujus figuram exhibuit cum seminibus; veriori tamen familiae cum Columna eandem nos adscripsisse judicamus propter conformationem capsulae Leucoio Patavino persimilem.

8. Leucoium luteum Spanospermum, nobis. Thlaspi luteum Spanospermon, Corn. Thla­spi Spanospermon Americanum, Park. Inter innumeras herbae Leucoii Thlaspive differentias, quae ab authoribus priscis & recentioribus traditae sunt, nulla hactenus apparuit multitu­dine flosculorum abundantior hac nova specie, quam impraesentiarum descripturi sumus; tanta enim feracitate praegnat, ut trimestri spatio plus quam bis mille floribus ornetur, quam­vis singuli flores diem solum unum durent, ac proinde Leucoium milliflorum dici meretur: verum cum nulla est hujusmodi diversitas, quae non quamplurimos flores progignat, à quibus semen peltatâ capsulâ involutum pari numero postmodum oriatur, cumque post tot millia flo­rum evanidorum perpauci in hac specie apparent capsulae seminales, ideo maluimus à pau­citate seminum cum Jacobo Cornuti, atributi loco, Spanospermon appellare; vix enim in tota hac plantula quinque aut sex capsulas reperias: flores siquidem infiniti apparent, relictis vero aridis petiolis quibus appendebantur (ut constat ex ipsius Icone) omnes fere decidunt inutiliter, capsula (que) una aut altera tantummodo sparsim hic & illic spectatur: folliculi seu ca­psulae sunt crassae, turgidae & sublongae, in mucronem desinentes, & longis petiolis pen­dentes (quales pendent siliquae Glasti sativi) in quibus semina concluduntur acri sapore praedita: huic plantae radix est durior, cui multae fibrillae haerent: folia sunt digitali longi­tudine, initio admodum angusta, humi sparsa, & subpinguia, confertim geniculis adhae­rentia: cauliculi semipedales non sine adnatis ramulis longiusculis & capillaribus, foliis quidem vacuis, sed mille flosculis luteis, tetrapetalis, oneratis. Sapor subacris Nasturtii vul­garis instar, qui leviter linguam pungit.

9. Leucoium clypeatum Serpilli folio, nobis. Thlaspi clypeatum, Ionthlaspi minimum spi­catum lunatum, Col. Thlaspi alterum clypeatum minus Serpilli folio, Ad. Lob. Thlaspi mi­nus clypeatum Penae, Lugd. Hujus radix exigua, tenuis, & albicans, fibrillis aliquando di­visa invenitur: plures emittit viticulos tenues, asperos, dodrantales ad summum, supinos, raro rectos, multicaules: folia illos circundant alternatim disposita, candicantia, exigua ad­modum, duplo minora Thymi dicti durioris foliis: est omnium congenerum minima, aspe­riuscula, uno versu quandoque disposita. E medio vero viticulorum, qui aspera hir­sutie & candicante obducuntur, ad summum usque capsularum seu folliculorum cartilagi­neorum, rotundorum, Lentis majoris seminis magnitudine, depressorum, veluti in longa spica dispositorum, dependent flores uno etiam fere versu penduli, è petiolis exiguis incurvis nu­tantes; minimum quatuor foliolis divisum calycem habentes, oculos fere fugientes, qui flores antequam in clypeolos lunatos abirent, continebat: flores veluti in umbellulam confer­tos in summo semper habet exiguos, & omnium minimos, pallentes, quatuor petalis etiam constructos, qui statim tot proferunt folliculos rotundos, hirsutos, quot fuerint flosculi, in medio parum ventricosos, limbo circumductos, in ima parte veluti fissos Thlaspios modo, qui perfecti paleae colore fiunt, ab imo decidentes Maii fine: semen intus habent unicum ro­tundâ figura compressum, flavum. Plantulae sapor acris, Leucoii modo siccans. Lunatum Ion­thlaspi diximus, quia lunariae Graecae dictae modo pendulos habet clypeatos folliculos, nutantes, & Ionthlaspi ab effigie & affinitate, quam cum Leucoiis & Thlaspi facie atque natura habere vi­detur. Rara & elegans plantula, nec ab aliquo ante Fabium Columnam descripta, quem­admodum plurimae aliae rariores. In montium radicibus & collibus soli orienti expositis, ste­rilibus, frequens Anversae Valvensium Aprilis mensis fine floret; & Maio semen perficit, tardius apud Septenrionales.

10, & 11. Leucoium biscutatum asperum Hieracifolium majus, C. B. P. Thlaspi parvum Hieracifolium sive Lunaria lutea Monspeliensium, Ad. Lob. Thlaspi clypeatum, Clus. Hist. & Pan. Thlaspi majus clypeatum, Ger. Thlaspi minus clypeatum, Tab. Hoc ipsum Leucoi­um biscutatum Hieracifolium asperum ex Creta Thlaspi nomine Honorius Bellus misit, quod foliis est minus asperis, sed tota planta incana est. Excelsa Aequicolorum frigidaque juga herbida, Coruino dicta, (ubi plurima Gentiana major vera lutea) incolit haec herba, atque ab Iondraba Apula spicata florum ordine in umbellam fere composito differt, nec [Page 249] minus foliis majoribus ablongis, lutei Leucoii vulgaris proximis magnitudine, sed mino­ribus, per ambitum magis sinuatis, hirsutis, carnosis, duris atque asperis, è radice longa, nodosa, ex pullo candicante, nervosa, sicco sapore, simul ex plurimis germinibus prode­untibus Leucoii more; ex quibus caulis tenuis, hirsutus, pedalis, aliis quandoque raris in­terceptus foliolis, in cujus summo parum dividitur; flores veluti corymborum modo densi, in umbellam dispositi emicant lutei, majores Iondrabae Apulae spicatae floribus, quibus succedunt capsulae laeves, rotundae, duplices, medio petiolo in apicem terminante, & septi medii vicem fun­gente, ipsasque separante, cui utrinque coniunctae sunt siliculae rotundae, compressae, planae, Iondrabae spicatae capsulis majores, in medio extuberantes; in quibus semina compressa, parva, flava, continentur Leucoiorum modo, bina scilicet hinc inde singulis capsulis septo medio junctis insunt, sapore etiam sicco: folia gustu subdulci, non acri. Augusto hanc plantam floridam & semine refertam invenit Fabius Columna, quam Lunariam luteam Mons­peliensium & Leucoium marinum luteum Lobelius vocare videtur, sed à Fabio Columna in Apenninis montibus Septentrioni oppositis lecta, & montana videtur & à mari trium di­erum itinere abest, nec afflatum habet maritimum, nec maritima Iondraba Apula Cirinolae foliis Leucoii nobis videtur, sed potius Drabae aut Thlaspios species. Insuper visa fuit folliculis spicam adnatis non umbellae modo dispositis. Quare diversas species non solum varietate locorum, sed partibus essentialibus diversas nasci censemus. Invenitur in Valvensium mon­tibus in valle supra Anversam praeruptis umbrosis saxis juxta fluminis decursum. Reperitur teste Lobelio in pratis Monspeliensibus secus Lanum amnem & Gramontium lucum. Hu­jus appingendam aliam speciem majorem foliis & capsulis biscutatis ex Columna curavi­mus, cujus capsulae triplo Lobelii aliorumque authorum supra hic citatorum sunt majores, nec rotundae; planta tota magnitudine & foliorum divisura est diversa ab illa Lobelii aliorum­que authorum. Consule Icones quoad detur occasio videndi utramque speciem diversam.

12. Leucoium biscutatum asperum minus, C. B. P. Iondraba Alyssoides Apula spicata, Col. Lunaria lutea Dalpii, Lugd. Scutatas cum habeat capsulas hoc parvum Leucoium su­perioris more duplices, septo medio ex petiolo continuato junctas, foliis autem Drabae assimilis sit, ut aliquam nominis privatam & peculiarem haberet differentiam, Iondrabam A­lyssoidem Apulam appellavit Fabius Columna, eo quod Violae luteae vel Leucoii lutei vul­garis sit affinis floribus, non vero folliculis. Radice nititur admodum exiguâ, alba, ex qua folia è terra parum elata, sed per terram strata, hirsutie alba, densa, tactu mollia, di­gitali latitudine majora, ablonga forma, nervulis crassis, pilosis, scatentia; quorum aliqua circa petiolum radicem versus laciniam habent, reliquum raris & magnis dentibus serrata: caulem è medio foliorum emittit rotundum, hirsutum, asperiusculum, pedalem aut paulo majorem, duabus aut tribus in summo alis divisum, è foliolis multum angustioribus nec lacini­atis prodeuntibus. Reliquum nudum, nisi prope humum duo vel tria haererent folia; in summo flosculi emicant Sinapios modo, lutei, exigui, tetrapetali, quibus deficientibus ab imo paulatim loco implent folliculi duplices, rotundi, Lentis majoris seminis magnitudine, simul ex opposito interveniente septo medio conjuncti, ut in superioris folliculis compressi, rotundi, parum hirsuti, qui omnes compactim in spicae modum congesti, & sursum elati ap­parent, atque Aprilis fine perficiuntur apud Meridionales, versus finem aestatis apud nos. Sapor plantae totius parum acris. Calidarum indigena est haec planta regionum, quemadmodum Apuliae & Cirinolae, in silva prope Divi Rocchi Mezana appellata, quia media est inter agros (ita enim silvas appellant intra campos sitas) inter Pyrastros, Oxyacanthas & Asphodelos, quibus tota ea silva est referta.

TEMPERAMENTUM & VIRES.

Leucoium frutex universus extergentem facultatem possidet, plus tamen flores, & inter hos qui sunt sicciores magis etiam quam virides, adeo ut oculorum cicatrices crassas extenuent. Tum menses eorum decoctum movet, & Iochias; partum mortuum elicit, & si bibatur abortum facit. Est ergo id medicamentum, ut si quod aliud, amarum: semen cum sit ejusdem facultatis aptissimum est duarum drachmarum mensurâ potum mensibus ciendis medicamentum. Sed teste Plinio minor vis est recentibus, ideoque acrius post annum est utendum. Inter omnia Leucoiorum genera, lutea calido temperamento praedita esse, praesertim arida testatur Tragus. Flosculi horum recentes in aqua decocti & poti contra vulvae inflammationes valent. Succus oculis inditus pur­gat eosdem, omnesque maculas & caligines discutit. Dein si è vino bibatur, non solum menses, [Page 250] sed & secundinas & mortuos partus extrahit. Aqua distillata [...]is die pota quatuor aut quin­que cochlearium mensurâ vitiis hepatis & renum conducit, & Venerem stimulat per aliquot dies continue usurpata, omnia interna membra roborat, sanguinem purgat & mentem exhilarat, dolorem sedat, & quietem inducit. Cum melle ulcera oris sanat, conservat paralyticos. Mesu­es oleum de Keiri ex floribus Leucoii lutei conficit, ut Chamaemelinum, quod tenuat, digerit, ac ob id dolores thoracis, renum & nervorum sedat.

Leucoium majus lunatum annuum siliqua rotunda flore violaceo, nobis. Lunaria Graeca, Lob. Cast. Est gustu calido, acri & amaro, teste Lobelio, praesertim semina, radices tamen ace­tariis, ut Rapuntii radices manduntur, nec perinde sunt acres, ut Cratevae Thlaspi radices traduntur. Abstergit modice, calefacit, urinam cit ut Rapunculus. Semen tritum cum aquis appropriatis exhiberi epilepticis scribit Schwenfeldius.

Leucoium majus perenne siliqua oblonga mucronata, nobis. Lunaria Graeca siliquis longis, Gesn. Hort. Hujus semen abstergit & urinas provocat. Quidam in Helvetiis chirurgus ex Luna­riae perennis contusis foliis parabat unguentum vulnerarium, non contemnendum. Pulvis se­minis amarissimus, cum aqua appropriata exhibetur in epilepsia Camerario asserente.

HALLUCINATIONES CASP. BAUHINI Aliorumque Authorum.

PAg. 201. col. 1. pl. 11. Leucoium maritimum si­nuato folio, C. B. P. Leucoium maritimum ma­jus, Clus. Hist. & ibidem p. v. Leucoium maritimum candidum, C. B. P. Leucoium maritimum majus, Clus. Hist. Una & eadem planta a Casparo Bauhino bis repetitur sub pl. 11. & pl. v. quibus Leucoium ma­ritimum majus Clusii non potest esse synonymum bis repetitum.

Pag. 201. col. 2. pl. iv. Leucoium Creticum spinosum incanum luteum, C. B. P. Leucoium Creticum spino­sum, Clus. Hist. Haec planta crescit ad cubitalem & majorem altitudinem, & in multos duros & lig­nosos ramos spargitur, quos cingunt folia confertim, ex uno & communi pediculo quasi nascentia, incani & cineracei coloris, per oras nonnihil dentata; & sparsim in ramis multi flores nascuntur, non dense sed raro dispositi, flavi, pentapetali, cum multis staminulis pur­pureis in medio (eos autem ramulos initio satis te­nellos gerit, paulo post tamen duri & spinosi evadunt;) singulis praedictis floribus pentapetalis deciduis suc­cedunt singulae capsulae rotundae, multa minuta in se continentes semina. Ex hac descriptione Caroli Clusii a numero quinario petalorum in floribus non po­test esse Leucoium, quippe siliquosa tetrapetala plan­ta; deinde floribus, quinis petalis conflatis, succedunt capsulae rotundae, juncta foliorum textura, quae la­nugine seu quasi cinere obducuntur; haec inquam o­mnia arguunt non esse Leucoium saltem, sed Verbasci aut Blattariae speciem, cum nec flores gerit tetrape­talos, nec siliquas longiores, bivalves, non potest dici Leucoium, argumentando a notis genericis Leucoiis communibus & peculiaribus: sit ergo Verbascum spi­nosum aut Blattaria spinosa, nunquam potest esse Leucoium. Insuper flores sunt integri in fundo, quin­quefariam in margine divisi, Blattariae more, in quo­rum singulis Verbasci aut Blattariae modo conspiciun­tur quina filamenta rubra seu purpurea, quibus e­vanescentibus succedunt capsulae rotundae; si addi­disset Clusius aut Pona siliculas seu thecas bicapsu­lares, tunc esset extra controversiam Blattariae spi­nosae species, quam sese esse a floribus & capsulis rotundis probabiliter declarat, non autem Leucoium spinosum.

Pag. 201. col. 2. pl. 1. Leucoium Alyssoides clype­atum majus, C. B. P. Et ibidem pl. 11. Leucoium A­lyssoides clypeatum minus, C. B. P. & pl. 111. Leu­coium incanum siliquis rotundis, C. B. P. cum sint plantae siliculosae, non debuere inter Leucoia sili­quosa disponi, sed inter sui consimiles siliculos [...]s, ergo lapsus est Casparus Bau [...]inus.

Pag. 202. col. 2. pl. IX. Leucoium palustre flore subcaeruleo, C. B. P. Gladiolus palustris, Clus. Cur. Post. Haec planta ex descriptione Clusii nullatenus accedit Leucoiorum familiae, a fine ultimo, nec foliis, floribus aut capsulis seminalibus; ergo male a Ca­sparo Bauhino collocatur inter Leucoia; accedit Gla­diolo, sed manca est ejusdem descriptio, nec enim bene enumerat petala florum, nec siliquas distinctis loculamentis apertas explicat Clusius; ideo quid sit, aut quo reduci debeat, in incerto relinquimus nos etiam; non esse Leucoium certo scimus. Examinent posteri ad quorum manus pervenerit planta ipsa.

Pag. 200, 201, 202, & 203. Casparus Bauhinus collocat Leucoium siliquosum, Hesperidem seu Violam matronalem, & Violam lunariam, siliquosas & sili­culosas tetrapetalas bivalves plantas, inter Violas tricapsulares & Lychnides unicapsulares, a quibus toto coelo & floribus & capsulis differunt & Leucoia, & Hesperides, & Violae lanariae; remittantur ad sili­quosas tetrapetalas, sicut nos praestitimus, & tolletur lapsus Caspari Bauhini, qui habita ratione no­minis Violarum iisdem non sine injuria Leucota, Hesperides, & Violas lunarias adjunxit.

SILIQUOSAE Tetrapetalae bicapsulares.

CAPVT IX.

HESPERIS SEU VIOLA MATRONALIS.

VIOLA dicitur Matronalis, quod à matronis in hortis colatur, apud Plinium l. 21. c. 7. Hesperis censetur, cum ejus flos noctu magis oleat, quod suae Plinius tribuit, addens inde nomen invenisse.

Hesperis, Viola Matronalis seu Damacena, est planta tetrapetala, Leucoiis valde accedens floribus tetrapetalis, sed odore florum differt, praecipue siliquis & semine; siliquae enim sunt oblongae, rotundae, non compressae ut Leucoiorum siliquae, continentes semen oblongum figura, non autem planum, compressum, ut in Leucoiorum seminibus conspicitur. Variat colore floris: est enim vel alba, vel purpurea; eaque vel flore simplici, vel pleno odoratissimo; vel est flore viridi & inodorato; vel Allium redolet quae Alliaria Authoribus dicitur, no­bis autem Hesperis Allium redolens.

Pars TABULAE X.
  • Hesperis seu Viola matronalis
    • Horten­sis flore
      • 1. Simplici
        • Albo.
        • Purpureo.
        • Viridi.
        • Inodorato, nobis. Hesperis silvestris 3ia, Clus. Hist.
      • 2. Pleno
        • Odoratissimo
          • Albo.
          • Purpureo.
    • 3. Montana flore pallido odoratissimo multis venulis ex atro purpureis distincto, nobis. Hesperis 1ma & montana, Clus. Hist.
    • 4. Peregrina siliquis articulatis, C. B. P. Hesperis Syriaca, Cam. Clus. Hist.
    • 5. Saxatilis flore ex viridi purpurante siliquarum valvulis inter granum & granum conjunctis, nobis. Leucoium corniculatum saxatile obsoleto flore, Col.
    • 6. Sepiaria Allium redolens, nobis. Alliaria, Trag. Fuch. Dod. Lob. Lugd. Tab. Ger. Park. J. B. Chabr.
Explicatio partis Tab. decimae.

1. HEsperis hortensis, C. B. P. Hesperis 3. Clus. Hist. Icon. Leucoium Dioscoridis album & purpureum Fuch. Icon. Viola matronalis, Dod. Gesn. Hort. Viola Damascena, Swert. Folia protrudit Hesperis à radice longa, subnigra, lata, per ambitum crenata: cau­les emittit cubitales & altiores foliis praedictis similibus sed minoribus ornatos: flores è sum­mis alarum virgis erumpunt tetrapetali, Leucoiis perquam similes, albidi aut purpurei, di­luteve purpurei: semen in siliquis bivalvibus oblongis & rotundis gignitur parvum, oblon­gum, duplici serie proveniens, septo medio membraneo nutriente hinc unam, illinc alte­ram, colore in ruffo subnigrum: radices subsunt fibrosae, in medio validae. Nascitur in hor­tis altero à quo sata est anno, Maio & Junio mensibus potissimum, non raro per totam aesta­tem flores ejus & siliquae producuntur; hujus folia gustu calida & acria sunt, Erucae aut potius Leucoii modo, cujus quidem speciei videtur sapore & facultate proxima. Semen acre fuscum aut subruffescens. Erucam, Thlaspi, aliasque hujus classis siliquosas tetrapetalas calidas & acres, gu­stu omnino sapit.

2. Hesperis hortensis flore viridi seu abortivo, nobis. Haec magnitudine quoad omnes sui partes à vulgata differt, flore est viridi & inodoro. Hoc contingit quasi ab abortu, loco peta­lorum [Page 252] producit folia viridia, quod conspicitur in Matricaria aliisque plurimis.

Hesperis inodora, C. B. P. Silvestris 3. Clus. Hist. Haec adeo vulgari in omnibus suis partibus si­milis est, ut ex utriusque collatione vix discrimen conspici possit; solo floris odore, cujus in hac nulla gratia percipi possit, differt. Excrescit passim Viennensi agro ad montium radices & vinetorum in collibus sitorum margines. Floret cum vulgari, Maio nempe & Junio: dicitur He­speris silvestris.

3. Hesperis montana pallida odoratissima, C. B. P. Hesperis 1ma, Clus. Hist. 1ma & monta­na, Clus. Pan. Haec cubitali excrescit altitudine, multisque ramis praedita est, quos confuso ordine ambiunt folia Violae matronalis hortensis similia, paulo tamen latiora & crassiora, a­cidiusculo primum gustu, postea acri, & salivam ciente: extremis ramis in oblongis pedi­culis insident flores, Leucoii aut Violae matronalis hortensis forma similes, tetrapetali, non explicati sed in se contorquentes, coloris admodum inelegantis & obsoleti, hoc est pallidi & furvi, infinitis venulis ex atro purpureis, singula petala intercursantibus, odore interdum exiguo ut naribus vix percipi possit, sub vesperam autem gratissimo & suavissimo; unicuique flori tetrapetalo succedit longa, torosaque, ut in vulgaris, siliqua, ferme tamen quadrangula, in qua duplici serie continentur semina (hinc inde septo membraneo medio valvulas separante) Hesperidis vulgaris seminibus similia, subruffa: radix fibrosa, quae utplurimum bien­nium non superat, sed postquam defloruit & semen tulit perire solet: si tamen praecisis caulibus ad frugem non pervenire sinatur, nova germina interdum producit. Variat ex se­mine nata; nonnulli flores maternum colorem retinent, alii aut dilutius pallescunt, aut magis obsoletum acquirunt colorem, crebris venis ex atro purpurascentibus discurrentibus.

4. Hesperis peregrina siliquis articulatis, C. B. P. Hesperis Syriaca Camerarii, Clus. Hist. Leucoium melancholicum quibusdam. Hesperis Syriaca, Rauwolfii. Hoc Hesperidis genus in Syriae maritimis crescit, cujus semen in Italiam allatum, deinde Viennam missum, plantas pro­duxit Hesperide montana odorata multo vegetiores, ampliora habentes folia; crassiores cau­les, majoresque flores tetrapetalos, ejusdem etiam cum Hesperide montana odorata coloris, id est colore fusco & lucido multis venulis per eorum petala discurrentibus, sub noctem valde odoratos, interdiu odoris expertes, quibus cornicula multo crassiora, longa, torosa, recurva, successerunt, alioqui superioris corniculis plurimum respondentia, semen itidem simile conti­nentia, sed paulo crassius, quod maturescere non potuit, quia tardius floruerunt plantae. Al­tero etiam anno perire solet ejus radix.

5. Hesperis saxatilis fiore ex viridi purpurante siliquarum valvulis inter granum & granum conjunctis, nobis. Leucoium corniculatum saxatile obsoleto flore, Col. Hujus radix crassa, longa, foris pulla, intus alba est & nervosa: caulis vero semipedalis, vi­ridis, hirsutus, duabus alis divisus, in quarum summo flores alternatim positi, Leucoio similes, hirsutis calycibus exeuntes, obsoleti, colore ex luteo viridi-purpurante, pa­rum odori; quibus siliquae producuntur ferme trientales, hirsutae, nodosae, cornicula­tae, in terram reflexae, sex aut septem, aliquando plura, semina intus habentes, singulis val­vulis contenta, binae sunt Leucoii modo: folia in uno longo petiolo, divisurâ Papaveris ma­ritimi vel etiam Leucoii maritimi, in arenis orti, hirsuta, crassa, veluti Hyoscyami albi foliis si­milia, sed quadruplo minora, prope caulem latiora. Maio floret, & Junio siliquas perficit, in saxis & rupibus imo & vallis soli expositis. Sapore dulci calefaciente Raphani fere instar Tota planta odore gravi, non ingrato. Fabius Columna saxatile vocavit, quod in saxorum ri­mis, praesertimque vetustorum moenium Campoclarensium reperiatur, & ut aliquid propriae & peculiaris diversitatis exprimeret sic designavit.

6. Hesperis Allium redolens, nobis. Alliaria, Trag. (cui & Thlaspidium Cornutum) Fuch. Matth. Dod. Lob. Lugd. Tab. Ger. Park. J. B. Chabr. Ad Allii societatem Herba haec Alliaria dicta, formâ nullo modo Alliis congruens, sed omnino differens & diversa est, solo odore ab authoribus pertrahitur & ad ipsorum genus refertur, atque ab Allii odore Alliaria dicitur, si­quidem contrita tota planta Allium omnino redoleat. Folia autem huic lata sunt, dilute vi­rentia, & subrotunda, ambitu incisa, ac in acutum mucronem desinentia: caulis tenuis cu­bito altior, circa cujus ramulos superne gignuntur flosculi candidi, tetrapetali, quibus suc­cedunt siliquae tenues, parvae, oblongae, in se semina exigua, nigra, duplici loculamento con­tinentes, septo medio membraneo separata: radix oblonga, tenuis, duriuscula. Prope horto­rum sepimenta, veteres muros, secus vias, vel ad pratorum margines frequenter sponte sua provenit. Flores hujus Maio aut praecipue Junio vigent; semen paulo post perficitur; Martio aut Aprili folia ad condimenta adhibentur.

TEMPERAMENTUM & VIRES.
  • 1. Hesperidis seu Violae Matronalis succum è floribus expressum, cum aliis, in syrupo magistrali Comitissae praescribit Weer de Scorbuto. Sunt autem Violae matronalis folia gustu quidem a­cria ac calida, Erucae, cujus videtur species Dodonaeo, sapore & facultate proxima. Ma­tronalem porro Violam tussi, convulsis & difficulter spirantibus mederi traditur apud Clusium, urinas insuper & sudores propellere, incidere, abstergere & digerere. Semen acre fuscum aut ruffescens, Erucam, Leucoium, Thlaspi, gustu omnino sapit, idcirco iisdem affinis viribus putatur Viola Matronalis.
  • 6. Hesperis Allium redolens, nobis. Excalefacit ac siccat Alliaria, sed multo minus quam Allium. Alliaria dicitur, eo quod folia digitis comminuta Allium seu Porrum sectivum cum Nasturtio sativo redoleant quibusdam, Thlaspidium secundum Cratevae: aliis Alectorolophos Plinii l. 25. c. 5. Alliaria urinam cit, teste Ruellio, si recens in potu teratur; sicca in vino coquitur ad serpentum ictus, ad venena omnia efficax; in rosionibus stomachi, dysenteria, contumaci­bus urinis, ex mulso duobus denariis datur bibenda, lentam pectoris crassitiem digerit. Con­tra veterem tussim, & cum resina & melle sicca lingitur. Podagras acri aceto circumlitas mul­cet. Imposita menses excitat. Ulcera vetera purgat, & ad cicatricem ex melle perducit. Re­centia quoque vulnera cogit farinae Alliariae conspersûs. Vis huic plantae calefactoria & desic­catoria, verum non adeo vehemens, ut in Allio. Attamen hinc certo colligi potest, quod ea crassos humores extenuare & lentos incidere valet. Semen Emplastri modo impositum, vulvaeque admotum, mulieres strangulatu liberat & excitat. Herbam in oleo & aqua decoctam & petam, asthmaticis subvenire scribit Camerarius. Sunt qui Dodonaei testimonio folia enematis inco­quunt, quae vel ad coli, vel nephriticos dolores injiciuntur, in quibus non modo flatus insigni­ter discutere, sed ex calculo dolores mitigare ac sopire feruntur. Excalefacit autem & resiccat secundo ordine intenso, tertio autem remisso. Alliaria singularem vim ac proprietatem, qua pu­tredini adversatur habet, eademque ulcera putrida ac sordida abstergit & mundificat, minore tamen cum efficacia, quam verum Scordium. In exsiccata herba parum facultatis & virium re­manet: idcirco eam in fine Aprilis aut ineunte Maio colligi, & postquam per diem unum aut alte­rum in umbra fere exsiccata, aut minutim incidi, aut continue in mortario & prelo succus exprimi solet, qui in vitreis ampullis superfuso pauco oleo etiam in annos tres reservatur: idem quoque succus sartagini infusus lento igne inspissari potest, & ad eundem usum in multos annos reservari. Succus sive simplex sive inspissatus unguentis cataplasmatisque inditur ad gangraenam, aliaque ulcera putrida, sordida, ac maligna, uti in tractatu Fabricii Hildani de Gangraena & Sphacelo videre est. Abstergit enim, ut antea monitum, mundificat & putredini resistit: parumque à vero Scordio discrepat.
HALLUCINATIONES CASP. BAUHINI Aliorumque Authorum.

PAg. [...]02. col. 2. p. VI. Hesperis peregrina siliquis articulatis, C. B. P. Leucoium Syriacum, Cam. Hort. Hesperis Syriaca Camerarii Clus. Hist. Leu­coium melancholicum quibusdam. Hesperis Syriaca Rauwolfii ab hac non videtur aliter differre, quam quod strigosior sit, quod forte ratione loci contingit. Male dicitur haec Hesperis peregrina esse siliquis ar­ticulatis, cum sit siliqua longa donata, binis valvulis conflata: nam siliqua articulata dicitur, quando per internodia exsiccata siliqua ruptu est facilis, & in singulis internodiis seu articulis unicum continetur semen, quodnon conspicitur in Leucoio Syriaco, Cam. Clus. Hist. Ergo male nominatur Hesperis siliquis ar­ticulatis a Casparo Bauhino.

Pag. 110. col. 1. Alliaria, C. B. P. Tragi Fuch. Matth. Dod. Lob. Tab. Ger. Park. J. B. Chabr. Ma­le ab omnibus authoribus hic citatis denominatur Alliaria, quia Allium redolet: cum enim nota ejus generica sit habere siliquas bivalves, bicapsulares & longas, succedentes floribus tetrapetalis albis, debet generice ad Herbas suae classis siliquosas tetrapeta­las reduci, non autem collocari ante Cochleariam, eique associari, cum Cochlearia sit planta siliculosa, Alli­aria vero siliquosa: deinde odor non facit ed genus constituendum, sed speciem determinandam; cumque generice propius accedat Hesperidum classi, Hesperis a nobis dicetur, & odor Allii inserviet ad talem Hesperi­dum speciem designandam, & sic aptius Hesperis Alli­um redolens, nobis dicitur, generice, mea opinione.

SILIQUOSAE Tetrapetalae bicapsulares.

CAPUT X.

DENTARIA.

DENTARIA à radicis forma & colore nominatur, quae candidissima ex pluribus squa­mis, quasi dentibus componitur; quibusdam Coralloides & Alabastrites: sunt qui ad Violas referant: alii inter Solidagines & Symphyta: alii inter Saxifragias: alii inter Saniculas recensent: An Ceratia Plinii l. 26. c. 8.

Dentaria est planta siliquosa tetrapetala bicapsularis, quae nota hac peculiari à caeteris suae classis distinguitur, quod radices producat tuberosas per juxtapositionem, adinstar Iridis latifoliae, aut ex pluribus squamis dentes albos referentibus, & sibiinvicem instar tot tegu­larum incumbentibus, constructis. A numero foliorum pediculis innitentium dividitur in triphyllon, pentaphyllon & enneaphyllon; denique est Ptarmicae folio, aut praeter siliquas quas producit bivalves, insuper bulbilos fert, potius dixerim soboles tuberosas, ex quibus terrae commissis novellas producit plantas; atque hisce notis primo in genere differt à caeteris omnibus siliquosis tetrapetalis bivalvibus, & speciatim, tam foliis, quam productione sobolum in alis, facile inter se cognoscuntur species.

Pars TABULAE X.
  • Dentaria
    • 1. Triphyllos, C. B. P. Dentaria [...] 5. Clus. Hist. Dentaria coralloide radice, Ger. Dentaria trifolia, Tab. ☉
    • 2. Pentaphyllos, C. B. P. Dentaria VI. [...] ▪ 1. Clus. Hist. ☉
    • 3. VII [...] 2. Clus. Hist. ☉
    • 4. Heptaphyllos, C. B. P. Dentaria VIII. [...], Clus. Hist. & Pan. ☉
    • 5. Heptaphyllos sobolifera, nobis. Dentaria baccifera, Clus. Hist. ☉
    • 6. Sobolifera foliis Ptarmicae, nobis. Angustifolia baccifera peculiaris, Eyst. ☉
Explicatio partis Tab. decimae.

1. DEntaria triphyllos, C. B. P. Dentaria [...] 5. Clus. Hist. Dentaria trifolia, Tab. Dentaria coralloide radice, Ger. Ceratia Plinii. Haec Dentaria 1a caulem profert pe­dalem, firmum, rotundum, laevem, quem in summo fere ambiunt terni pediculi (rarissime plures) singuli terna folia sustinentes ampla, mucronata, in ambitu serrata, saturate viren­tia, gustu fervido; summum caulem exornant quini aut seni flores, tetrapetali, Dentariae he­ptaphyllae aemuli, deorsum spectantes seu propendentes, colore ex herbaceo pallescente: flores sic constructos sequuntur longa cornicula, torosa, mucronata, qualia sunt Dentariae pen­taphyllae & heptaphyllae cornicula, id est duabus valvulis constantia, duplicem seriem semi­num septo medio dirimente seu separante: semina Hesperidis fere similia, sed crassiora, atque virescentia, quae desilientibus siliquarum valvulis exiliunt, antequam probe maturen­tur: alia praeterea folia à radice profert, terna tantum in singulis oblongis pediculis nascen­tia, superioribus multo ampliora, sed breviora: radix novella alba est, & vetusta nigre­scit, multis articulis quasi per juxtapositionem commissa & distincta, ut etiam ex pluribus dentibus coagmentata videatur, Dentariae [...] radici non valde absimilis. Exit in umbrosis Austriae, Stiriae, Carinthiae, Pannoniaeque silvis, non modo ad montium radices, sed etiam circa mediam earum regionem, ubi praealtarum arborum silvae utplurimum in Alpibus hujusmodi desinere solent. Inveniebat Carolus Clusius etiam ultra Dravum in monte Greben imminente, cum quarto genere bulbifero, ac etiam in Hyrcinia silva Bohemiam ambiente. Floret Aprili in vicinis Viennae Austriacae silvis, & aliis humilioribus. Semine praegnans est Maio, at in montibus tardius floret, & semen suum perficit.

[Page 255]2. Dentaria pentaphyllos, C. B. P. Cam. Ger. Dentaria VI. [...], Clus. Hist. Secun­dae huic nostrae à radice nodosa & in plurimos articulos distinctâ, tenuibus aliquot fibris ex articulorum interstitiis prodeuntibus donat [...], exeunt aliquot folia longis pediculis nixa, in quinque profundas, & ad pediculum usque sectas lacinias, in ambitu crenatas divisa, scabra & tactu aspera, saturate virentia; caulis pedalis & amplior, rotundus, quibusdam ex intervallo foliis superiore parte donatus, summo fastigio quinos aut senos flores Dentariae bulbiferae flori­bus similes gerens, colore tamen magis saturate purpurascente, quales fere Violae latifoliae non vivacis, quam nonnulli Lunariam Graecam appellant, quibus succedunt longiora cornicula, semine quale habent quarta & quinta Clusii plena. Reperitur ad Allobrogicarum Alpium radices, supra Lemanum lacum sponte nascens, teste Clusio. Floret eodem tempore cum prae­cedenti.

3. Dentaria VII. [...] 2. Clus. Hist. Hujus radix magis est dentata, seu inaequali­bus pluribus & crassis squamis, quemadmodum fere Dentariae majoris 1mae. Clusii radix, exasperata, & raris fibris inter illas nascentibus praedita; ex qua prodit caulis rotundus, pedalis, in quo per intervalla prima folia longo pediculo subnixa, longa, in ambitu serrata, molliora quam in superiore, neque adeo saturate viridia: flores in summo fastigio Dentariae VI. [...] Clusii floribus persimiles, quatuor videlicet petalis in singulis floribus Leucoii florum instar constantes, colore sextae Clusii non dispari. Haec VII. Clussi, tertia nobis, Ma­chliniae nascens observabatur in cultissimo horto Johannis Brancionis, ex Allobrogibus acce­pta, quam à radice dentata Dentariam appellavit Matthiolus.

4. Dentaria heptaphyllos, C. B. P. Dentaria VIII. [...], Clus. Hist. & Pan. Viola dentaria altera, Dod. Dentaria major, Caes. Dentaria altera, Tab. Alabastrites altera, Lob. Quarta haec nostra aliquot à radice protrudit folia, maxima ex parte septena, longae costae in­haerentia, foliorum Fraxini instar digesta, hoc est ut ex adverso bina semper respondeant & folium impar extremam alam occupet; omnia in ambitu sunt serrata, dilutius virentia quam sextae Clusii folia, & subtus candicantia: caulem etiam pedalem, rotundum, binae aut ternae foliorum alae, iis quae à radice prodeunt non dissimiles, ornant: ad ejus autem fastigium nascuntur flores superiorum floribus pares, tetrapetali, candidi tamen coloris: cornicula suc­cedunt etiam paria, simile semen continentia: radix minus squamata quam septimae [...] secundae Clusii, & quintae [...] fere respondens: & hujus & illius radix constat tube­ribus per juxta positionem constructis adinstar Iridis latifoliae, non autem squamis distinctis ut septima Dentaria [...] secunda Clusii.

5. Dentaria heptaphyllos sobolifera, nobis. Dentaria baccifera heptaphyllos, C. B. P. Dentaria baccifera, Clus. Hist. & Pan. Dentaria bulbifera, Lob. Icon. Cam. Ger. Den­taria septifolia, Ger. non emaculati. Haec oblonga serpit radice dentata quidem, sed veluti ex multis nodis constante, alba, interdum etiam purpurascente, subinde ex lateribus no­vas propagines generante, ingrato & primum siccante gustu, deinde acri, ex cujus lateribus prodeunt oblongo pediculo (qui secundum terram purpurascit, postea viridis est) inhae­rentia folia, septena, terna, scilicet ex opposito costae adhaerentia uno impari septimo extre­mum costae claudente; omnia sunt crenata: ex medio radicis emergit caulis sustinens qua­ternos, quinos, flores tetrapetalos, Leucoii aut Hesperidis florum quidem aemulos, sed mi­nores, quatuor petalis albis, aut ex candido purpurascentibus, praeditos: quibus succedunt siliquae seu cornicula, Sinapi corniculis similia, breviora tamen, bivalvia, septo medio pelluci­do duplicem seriem seminum dividente, quae unà cum suis pediculis marcescentia plerum­que decidunt & pereunt, nonnunquam tamen crassescunt, & matura semen ferunt Hesperi­dis semini fere par quod dissilientibus corniculis excutitur, sed praeter id semen quod in siliquis fert, ad singulorum fere foliorum, quae caulem ambiunt, alas, seu exortum, tuber­cula quaedam adnascuntur, bulbulis Lilii cruenti illius quod Martagon bulbiferum vulgo appellatur haud absimilia, ac veluti è squamis compacta, initio viridia, deinde pulla, in­grati admodum gustus, quae facillime discutiuntur & praematura sponte decidunt, terraque sepulta novellas plantas gignunt. Reperitur hoc genus in omnibus Germaniae silvis mon­tanis. Nam meminit Carolus Clusius eruisse bulbulis suis onustum anno 1548. in silvis Hassiae non procul Markburgo. Reperitur & in Misnia. Florere solet Aprili. Bulbuli nigricantes Maio conspici solent, alarum cavis inter folia & caulem inhaerentes.

6. Dentaria baccifera foliis Ptarmicae, C. B. P. Dentaria angustifolia baccifera peculiaris, Hort. Eyst. Radice constat oblique procedente, multis carnosis, dentatis, subalbicantibus articulis coagminata, indeque propagines fundit, atque caulem unum aut alterum erigit ro­tundum, [Page 256] laevem, cubitalem, circa quem arcta sede articulatim folia longa, laevia, Ptarmicae modo tenuiter serrata, in acutum mucronem finientia porriguntur, saturati viroris, ac juxta exortum singulorum in geniculis ipsis soboles, seu improprie magis loquendo bulbuli crasse squamati, subobscure purpurascentes. Flores in cacumine emicant tetrapetali, albidi, fasci­culatim dispositi, floribus Leucoii lunati Bulbonach seu Violae Lunariae Graecae dictae consi­miles. Semina non vidit Beslerus (author Historiae Eystettensis) in corniculis; sed cornicula conformia, & semina paria, compressa sunt, qualia conspiciuntur in Dentaria baccifera Clusii ut conjecturam facit praedictus author. A nullo praeter ipsum edita est hujus Icon.

TEMPERAMNTUM & VIRES.

Nullas Dentariarum facultates comperit Car. Clusius praeter istas, quas Viennenses mulierculae Dentariae bacciferae attribuunt, nempe quod ejus radicis decoctum pueris tormina patientibus propinatum utile credant, unde nomen ab illis plantae inditum, & quas Matthiolus Denta­riae pentaphyllo adscribit commentariis in Diosc. l. 4. cap. de Symphyto meminit, nempe in poti­onibus ad enterocelas uterinaque vulnera, praesertim ad ea quae thoracis cavitatem penetra­runt, radices prodesse.

HALLUCINATIONES CASP. BAUHINI Aliorumque Authorum.

PAg. 322. Dentaria male collocatur a Casparo Bauhino inter Caryophyllatam & Epimedium Poeoniamve, cum quibus nullam habet affinitatem. Est enim planta siliquosa tetrapetala bivalvis; ergo debet amandari ad consortes suas plantas, Leucoia & Hesperides, quippe siliquosas tetrapetalas bivalves, pag. 202, & 203.

SILIQUOSAE Tetrapetalae bicapsulares.

CAPUT XI.

CHELIDONIUM MAJUS.

[...] Dioscoridi l. 2. c. 211. cui [...], id est hirundo avis, nomen imposuit: vel quod hanc herbam primum invenerit, oculis pullorum excaecatorum visum hac restituens, ut ex Dioscoride Plin. l. 25. c. 8. refert: vel ut idem l. 8. c. 27. Chelidoniam visui saluberrimam hi­rundines monstravere, vexatis pullorum oculis eâ medentes: quibusdam sic dictum, quod in hirun­dinum adventu floreat, & discessu marcescat. Apud Theophrast. 7. Hist. 14. Hirundinariam Gaza vertit.

Genera duo Dioscoridi & Plin. l. 25. c. 8. majus, & minus, quae cum figura & natura multum differunt, de minore Sectione quartâ agemus.

Chelidonium majus est planta siliquosa tetrapetala bivalvis, at non bicapsularis, quia de­stituitur septo medio membraneo dirimente duos versus seminum, & hac notâ à caeteris o­mnibus tetrapetalis siliquosis praedictis quam facilime distinguitur: insuper à succo luteo seu aurantiaco ex qualibet parte ejusdem rupta emanante diversum omnino genus à caeteris prae­dictis sese monstrat. Quod ad Chelidonium minus authorum, non est hujus loci; quippe quum sit Ranunculi species, de ipso inter Ranunculos Sectione quarta tractabitur. Chelidonium majus siliquosum tetrapetalum bivalve, non autem bicapsulare, est. Vel est Americanum aut Canadense, vel nostras; hoc trifariam nobis dividendum venit à latitudine vel angustia fo­liorum. De Chelidonio majore tetrapetalo siliquoso Americano primo loco dicetur, deinde de Chelidonio majore nostrate, ejusque divisione à foliis desumptâ.

Pars TABULAE XI.
  • [Page 257]Chelido­nium
    • 1. Maximum Canadense [...], Cornut. descr. Canadense [...], Park. pag. 617. desc. & eidem Ranunculus Virgineus albus cum figura pag. 326. ☉
    • Majus nostras
      • 2. Vulgare, nobis. Chelidonium majus vulgare, C. B. P. Clus. Park. Majus, Dod. Ger.
      • 3. Majus foliis quernis & flore laciniato, nobis. Majus foliis quernis, C. B. P. Majus laciniato flore, Clus. Hist.
      • 4. Foliis tenuissime dissectis Fumariae Myconis instar, nobis.
Explicatio partis Tab. decimaeprimae.

1. CHelidonium maximum Canadense [...] Cornut. desc. Chelidonium maximum Ca­nadense acaulon, Park. descriptione pag. 617. eidem Ranunculus Virgineus albus cum figura pag. 326. Egregia haec planta, sive Americana sive Canadensis nominetur, perpau­cis constat foliis, longis pediculis ex radice originem trahentibus, amplis, rotundis, glaucè virentibus▪ & Vitium foliorum modo laciniatis: radicem habet carnosam, ut & folia succo fla­vo aut aureo virus quoddam olente turgida; si quaelibet ejus pars rumpatur, illico praedictus succus emanat, quemad modum succus albus, aut lacteus distillat ex Tithymalorum aut Ficu­um, multarumque aliarum herbarum partibus ruptis aut abscissis. Succum inquam suffun­dere aureum, solis Chelidoniis majoribus inter siliquosas bivalves familiare est. E radice im­mediate oritur pediculus brevis, tenuis, subrubens, sustinens flores albos, ex plurimis pe­talis conflatos veluti Cyclaminis flos; brevi pediculo exit, unde ei nomen [...]. Huic Cheli­donio deflorescenti supervenit siliqua bivalvis crassior seu spissior sine septo medio continens multa semina, majora semi nibus nostratis Chelidonii majoris. Apposite satis illi Chelidonii nomen inditum, cum à succo aureo pari emanante ex partibus ruptis, tum etiam à siliqua bivalvi, non bicapsulari; porro, quod hirundinum adventu floreat. Provenit sponte in America occidentali, sive in Virginia, sive Canada, unde semina ad nos delata, quibus pro­pagata ejus soboles abundanter satis in hortulo suburbano Gulielmi Walker non longe à pa­latio Divi Jacobi sito, in vico ejusdem nominis Jacobeo dicto.

2. Chelidonium majus vulgare, C. B. P. Clus. Hist. Park. Majus, Matth. Trag. Fuch. Tur. Gesn. Hort. Dod. Ad. Lob. (cui & Hirundinaria major,) Caes. Lugd. Tab. Ger. Hujus Che­lidonii majoris cauliculi cubitales, graciles, teretes, geniculati, ac nonnihil hirsuti, in non­nullas alas distribuuntur: folia plurima alata, in ambitu crenata, costae mediae adhaerent, Ra­nunculi hortensis soliorum aemula, majora tamen, teneriora ac laeviora, caesio colore virentia: in summis cauliculorum fastigiis brachiatis apparent flosculi lutei, tetrapetali, cum stami­nulis ejusdem coloris, Leucoii similes: singulis singulae succedunt siliquae parvae bivalves, quod notatu dignum, sine septo medio disterminante hinc inde semina, ut vid [...]re est in praedictis o­mnibus hujus Sectionis bivalvibus: in hisce siliquis bivalvibus apertis apparent semina mul­ta sublutea: radix brevis, intus forisque Croci colore, fibras à grandiore radice concolores etiam demittit. Tota herba graveolens est, & quacunque parte laesa aut vulnerata succum lutei coloris acrem mordacemque ac nonnihil amaricantem suffundit. Locis gignitur incul­tis secus vias, in summis murorum calce constructorum, in vepribus & circa veteres muros calce aedificatos, melius & felicius in umbrosis quam apricis proveniens. Toto anno viret, ab Aprili mense in multam aestatem floret; siliquae interea perficiuntur. Dicitur [...] non quod ab adventu [...], id est hirundinum, demum proveniat, aut abeuntibus illis pereat, nam uti diximus toto anno virens reperiri potest, sed quia excaecatis pullis hac herba matres restituere visum in opinione sit, sed tamen vana & à veritate aliena.

3. Chelidonium majus laciniato flore & foliis quernis, C. B. P. & Prod. Majus laciniato flo­re, Clus. Hist. Majus laciniatum, Park. Majus folio magis dissecto, Ger. Chelidonium folio laciniato, J. B. Chabr. Hoc à vulgari majore Chelidonio non differt nec formâ, nec magni­tudine; sola varietas deprehenditur in foliis, quae tenella & longe tenuiter incisa sunt, & flo­ribus qui ejusdem cum vulgari coloris, flavi videlicet; tetrapetali enim, non quatuor petalis ut in vulgari integris in flore, sed per oras laciniatis, constant: his succedunt longa corni­cula satis crassa, absque tenui membrana separante semina, sicut in praedicto vulgari majo­re, nigro semine splendente plena. Tota aestate floret & semina perficit, quemadmodum [Page 258] vulgare; semine sponte deciduo ante brumam renascens. Vulgare Graecis dicitur [...], Latinis Chelidonium majus ut dictum, officinis Chelidonia: hoc tertium nominari potest Chelidonium majus multifido folio.

4. Chelidonium majus foliis tenuissime dissectis Fumariae Myconi instar, nobis. Solâ foliorum minuta divisione seu incisione differt à foliis quernis donato, nam flores fert laciniatos i­tidem, quare ex semine Chelidonii foliis quernis donati creditur esse degener planta, quia semen ex Chelidonio hoc foliis tenuissime divisis collectum, & à me satum, Chelidonium foliis quernis laciniato flore produxit, atque pristinam recuperavit & formam & figuram quoad omnes suas partes, quod indicat esse tantum lusum naturae, nam oportet semper eodem mo­do se habeat ad diversam speciem constituendam.

TEMPERAMENTUM & VIRES.

Chelidonium evidenter calefacit & desiccat, ordine quidem tertio, atque simul valde extergit: succus herbae ad visum acuendum utilis est, abstergit enim & discutit crassa, quae circa oculi pupillam haerent aciem obtundentia, & quidem, ut Dioscorides ait, in aureo vase cum melle deco­ctus: radix regio morbo medetur, & praesertim citra febrim ex fellis obstructione nato: aperit enim, & ab infarctu vesicam felleam & jecur liberat. Manducata eadem radix dentium dolo­res sedare fertur: prodest & ulceribus cum vino succus è foliis, caule radiceque ineunte aestate, in quit Dioscorides, extrahendus, atque in umbra siccatus in pastillos digestus. De Chelido­nio minore hoc experiebatur Car. Clusius, hujus succum in laevia quaecunque vulnera recentia in­stillatum eadem sanare.

HALLUCINATIONES CASP. BAUHINI Aliorumque Authorum.

PAg. 144. Casp. Bauhinus collocavit Chelidonium & Fumariam pag. 143, & 144. inter Consolidam regalem & Aquilegiam & Nigellam, quae nec floribus nec siliquis conveniunt cum siliquosis tetrapetalis bi­valvibus; ergo [...] fuit ipse Casp. Bauhinus, nec observavit regulas affinitatis & cognationis, dum dis­jungendas jungit, & separandas conjungit, ut hoc in loco plantas, a fine ultimo diversas, conjungit.

Carolus Clusius in descriptione Chelidonii majoris laciniato flore & foliis quernis sic ait, semine sponte deciduo ante brumam renascens, & ipsius suc­cum conservans; nam singulis annis producto se­mine perire arbitror, cujus contrarium cernitur: nam durat in multos annos, & singulis annis semina copiose satis edit. Et paulo ante, ibidem, floribus deciduis succedunt longa cornicula crassiuscula, tenui membrana divisa, inquit idem doctissimus & solertissimus Clusius; fallitur hic etiam Clusius, nam nullum conspicitur septum medium, nec in hujus ne­que majoris vulgaris Chelidonii siliquis corniculisve, ut cuilibet intuenti & observanti clare apparebit.

SILIQUOSAE Bivalves, & aliae, variae siliquis, floribus autem inter se conformes.

CAPUT XII.

FUMARIA sive CAPNOS.

FUMARIA, [...] Dioscoridis l. 4. c. 110. ideo sic dicitur, quod herbae succus oculis in­ditus, instar fumi oculos molestando, lachrymas moveat. Genera: Dioscorides unius flore purpureo meminit: at Plin. l. 25. c. 13. Capnos duplex est; prima quae Pes gallinaceus vocatur, & altera Capnos fruticosa; illam Fumariam bulbosam, hanc vero Capnon Dioscoridis censemus.

Fumariam propter affinitatem in siliquis bivalvibus sine septo medio cum Chelidonio huc inseruimus. Pro nota generica hanc habebit, quod omnes Fumariae flores producant simi­les, etiamsi capsulas suas seminales diverso modo constructas edant plurimae. Omnium Fu­mariarum flores conveniunt, cujuscunque sint magnitudinis aut coloris; omnes enim Fuma­riae habent flores rictu donatos anterius, cum calcari obtuso posterius, & multis modis variant quoad capsulas seminales▪ sunt enim vel siliquosae bivalves, quarum siliquae sunt longae & pendulae, vel minores rotundae erectae, vel semine Lini ruffo aut fusco; ratione radicum vel [Page 259] donantur radice fibrosâ, vel tuberosâ: ratione durationis vel sunt perennes, vel annuae, Omnes autem Fumariae propter foliorum similitudinem & dispositionem, & florum omnimo­dam conformitatem, inter se conveniunt: flores enim pediculis ex medio pendulos habent, quibus succedunt diversiformes siliquae seu capsulae seminales, continentes etiam semina diversi­formia, quae sunt vel pellucida, nigra, vel viridia, ruffa aut fusca, vel denique semine Lini: de quibus omnibus singulatim infra dicemus in hoc capite.

TABULA XII.
  • Fumaria
    • Siliquis bi­valvibus
      • Radice
        • Fibrosa latifolia
          • 1. Rubra sempervirens, nobis. Fumaria siliquosa sem­per virens, Cornut.
          • Alba
            • 2. Humilior sine claviculis, nobis.
            • 3. Altior claviculata, nobis. Fumaria clavicu­lis donata, C. B. P.
          • 4. Lutea montana, nobis. Fumaria lutea montana, Ad. Lob.
        • Tuberosa latifolia
          • 5. Insipida, nobis. Fumaria tuberosa insipida, Cor­nut.
          • Radix cava dicta, flore 6.
            • Rubro.
            • Albo.
          • Radix non cava dicta, flore
            • 7. Viridi.
            • 8.
              • Rubro.
              • Albo.
    • Siliquis non bivalvibus curtis
      • Major vulga­ris
        • Latifolia
          • 9.
            • Rubra.
            • Alba.
          • 10. Altior flore incarnato, media parte intense rubra, nobis.
        • Minor
        • Angusti­folia
          • 11. Vulgaris, nobis. Minor tenuifolia, C. B. P.
          • 12. Cretica floribus candidis fusc [...] macula no­tatis, nobis. Salterays, Palud.
          • 13. Semine Lini, nobis. Fumaria Myconi, Hist. Lugd.
Explicatio Tab. decimaesecundae.

1. FUmaria siliquosa sempervirens, Corn. Fumaria Americana siliquosa sempervirens, Park. In America septentrionali duae Fumariae species nascuntur: altera semper viret; altera autem elapso vere disparet, tametsi viva radix sub terra adolescat, & tecta terrae tepore propagetur donec sequenti anno repullulet; quo fit, ut prior species videatur Fumariae no­stratis sortis & conditionis, cujus tam frequens in medicina est usus: tuberosam vero refera­mus ad eam Fumariae speciem, quam herbarii Radicem cavam appellant. Prima itaque sili­quosa recta surgit, caule pedali, rotundo, glabro, tenui, velut cinere asperso, qui leviore ta­ctu facile deflorescit: in foliis caesius laevor, & divisura similis vulgari, amplitudo tamen est major, rectà enim ascendit, nec procumbit; folia brumale tempus non metuunt: cauliculi a­latim pullulant; floribus in apice spicantur Radicis cavae similibus, colore autem diversis; horum enim canaliculus carneo, os autem seu rictus patulus fulvo aut aureo splendet co­lore: floribus fatiscentibus succedunt siliquae longae unciales & sesquiunciales, falculae in modum ab initio contortae, postea rectae pendentes & flavescentes maturae: in quibus latent semina plurima Milii seminum modo compressa, rotundiora tamen, nigra, una serie sine se­pto medio membraneo ipsa separante, quemadmodum in Chelidonii majoris siliquis obser­vatur, atque illis inter omnes siliquosas tetrapetales herbas solummodo hoc convenit: radix hujus est fibrosa, & Fumariae vulgaris radice magis capillata. Planta haec acris, amarae simul qualitatis est particeps, unde efficacius eâ quae descripta est à Dioscoride urinam ciere potest, [Page 260] simulque biliosos humores educere: dentibus attrita & ore diutius contenta salivam promo­vere consuevit; succo oculorum caliginem discutit: itaque in med camenta oculorum addi potest, ut vulgaris Fumaria. Fumaria Latine, Graecis [...] dicitur, à fumo, inquit Plinius, de­lacrymationem facit seu fumus, si oculis ejus succus instilletur.

2. Fumaria siliquosa bivalvis radice fibrosa latifolia perennis humilior sine claviculis flore albo, nobis. Haec plurima protrudit folia lata, glauca, ex albido colore dilute virentia, ex quorum gremio exeunt cauli culi dodrantales, gerentes in cymis spicatim plurimos flosculos albos, magnos satis, forma caeterarum suae sortis Fumariarum; quorum singulis singulae suc­cedunt siliquae bivalves semina quina, sena, in se continentes splendide nigra: radix est per­ennis, fibrosa, sese post semina ad maturitatem perducta perpetuans ex seminibus deciduis, singulisque annis novos cauliculos protrudit & diu durat. Semina hujus nobis fuere com­municata ab Alexandro Balam ex Mauritana Tingitania, ubi sponte crescere observavit idem citatus Alexander Balam.

3. Fumaria claviculis donata, C. B. P. Fumaria latifolia alba capreolis donata, nobis. Fu­maria latifolia alba, Park. Hist. Lugd. Fumaria cum capreolis, J. B. Chabr. Fumaria alba la­tifolia, Ger. Fumaria altera, Dod. Capnos altera Belgica flore albo, Clus. Hist. Capnos alba latifolia & Splith album quorundam, Lob. Haec variat à caeteris, foliis latioribus, sed & a­liquando paulo angustioribus: floribus est aut albis seu [...] & aliquando dilute ad­modum rubentibus. Est haec Fumaria admodum tenella herba, sed altior quam vulgaris: cauliculos profert perquam tenues, & circa eos folia perquam exigua, in ambitu non incisa: claviculas habet parvas, tenuissimas, quibus prope assistentibus adhaeret, ac sese affigit: flo­sculi circa fastigia [...], seu nonnihil albidi & dilute admodum rubescentes, succeden­tibus exiguis, semiuncialibus siliquis, pendulis, bivalvibus, in quibus semen nigrum, lucidum, continetur: radix tenuis uti vulgaris, altius tamen in terram descendit. Tota herba e virore albicat, uti Fumaria vulgaris, cujus non modo colorem, sed & saporem refert. Provenit circa sepes, senticeta, agrorum margines quoque, & quandoque prope veteres muros exit: praecipue ad silvae margines supra Greenvitch sitae, cui nomen Cuer [...]e [...]on-wood impositum est. Ex recentioribus nonnulli hanc Fumariam Splith vocant, ac Corydalem herbam esse existi­mant, cujus mentionem facit Galenus l. XI. de Simpl. medicam, facul. ubi Corydalis avis facultatem refert; at Corydalis herba Fumaria haec claviculata apparet, quae inter nothas vo­ces Corydalion nuncupata reperitur. Plinii vulgaris Capnos potius esse videtur, quam Pe­des gallinaceos vocari refert: nam haec Capnos altera Plinio est, siquidem Plinius Capnos duas describit l. 25. c. 13. Prima ait, quam Pedes gallinaceos vocant, nascens in parietinis locis ac sepibus, ramis tenuissimis sparsisque: flore purpureo viridi similis & nomine & ef­fectu, sed alia est Capnos fruticosa praetenera, folio Coriandri, cinericei coloris: flore pur­pureo; nascitur in hortis & segetibus hordeaceis.

4. Fumaria lutea montana, Park. Ad. Lob. (cui & Chelidonium Capnites Aetii) Lugd. Fu­maria lutea, C. B. P. Ger. Fumaria Split, J. B. Chabr. (quibus est Delphinii figura, illi pag. 203. Tom. 111. huic pag. 378.) Fumaria Corydalis quibusdam Split, Matth. Multas edit haec radices crassiusculas, magnas satis, & quasi pingues adinstar Asparagorum radicum: ex quibus oriuntur cauliculi cubitales in multos alios ramos brachiati; quibusque adnascuntur folia, confuse satis disposita, Thalictri pratensis angustifolii more, sed minora: in summis caulibus proveniunt spicatim flores lutei caeterarum suae classis Fumariarum formâ, quibus singulis succedunt siliquae bivalves, curtae, propendentes, parvum itidem semen, uti caeterae, ge­rentes. Provenit in calidiorum regionum montibus Illyrii, Dalmatiae, Hetruriae & Narbonae: serius floret quam vulgaris, nempe Julio & Augusto.

5. Fumaria tuberosa insipida, Cornut. Bulbosa Americana, Park. Haec est species altera Fumariae Americanae, tuberosae, quae insipida ideo appellatur, quod gustanti & olfacienti o­mnis pene saporis & odoris expers esse percipiatur: folium huic ramosum & veluti penna­tum nascitur tam tenui divisura, quam est Juniperi folium; ejusdem est coloris cum reliquis Fumariis; pediculi ab radice ad folia usque dilutissime purpurascunt: radix in duo tuber­cula rotundatur, quae geminum veluti testiculum repraesentant, villis complurimis, sicuti adnata pube vestitum, ac radix fere similis est Satyrio, quod ab eadem radicis figura Cynos­orchidem nominant authores: de flore nihil statuo, non plus quam Jacobus Cornuti, nec dum apud Gallos meo tempore floruerat, etiamsi plantam ipsam vigentem apud Johannem Robinum conspexerim multis abhinc annis, eum tamen ex Vespasiano Robino intelligebam esse album. Haec ex Canadensi solo delata, cuilibet apparet esse Fumariae species à radice tu­berosa [Page 261] adinstar radicis non cavae: nam Fumariae ortûs tempus, radicum formam, & folio­rum divisuram possidet.

6. Fumaria tuberosa major radice cava, C. B. P. Fumaria bulbosa, Lugd. Fumaria altera, Matth, Cast. Radix cava major, Dod. Clus. Hist. Radix cava major purpurea, Ger. Radix cava vulgaris, Park. Majori huic Fumariae, radice cava praeditae, folia sunt Coriandri mo­do dissecta, tenuia, dilute virentia, caesio videlicet Aquileiae foliorum colore, quorum for­mam aliquatenus referunt, minora tamen: pediculi tenues, teretes, leves, palmum longi, supra quos superiore parte flosculi ordine digesti, longi, cum rictu anterius, & calcari posterius veluti in corniculum desinentes, Linariae quodammodo floribus conformes, dilute in rubro purpura­scentes, nunc subalbidi: semen in folli [...]ulis seu siliquis curtis, latiusculis, planis exiguis (que), nigrum, parvum & splendens apparet: radix tuberosa, inferiore parte sessilis & excavata adinstar dimi­diati putaminis Juglandis; caro tuberosa, dum recens sublutea, ubi exaruerit in virore nigri­cans, gustu cum amaritudine austera. Provenit in silvis & montibus calidiorum regionum, uti He­truriae, Galliae Narbonensis, & Gallo-provinciae. Floret ineunte Vere, exeunte scilicet Martio & ineunte Aprili. Est major & minor; huic folia angustiora, illi latiora, quae solummodo lo­ci ratione differunt.

7. Fumaria Radix cava flore viridi dicta Lobelio, nobis, J. B. Chabr. Radicem adscribit Tabernaemontanus tuberosam, integram, rotundam, Fumariae radice non cava majorem, quae deorsum versus multis donatur [...]ibris: folia item Radicis majoris non cavae similia, caulium sum­mitatibus innascuntur foliola parva, dissecta, & quasi trifida; inter quae flores prodeunt colore virides, in quorum locum subveniunt siliquae curtae, bivalves, Radicis cavae & non cavae sili­quarum formâ. Provenit serius quam Radix non cava vulgaris, & flores luteos, & [...]teoviri­des, aliarum more, Julio & Augusto edit, & folia glauca, cluentia, hisce floribus intermixta habet. Viâ quae ducit Florentia Pistoiam & Lucam, hanc Fumariam flore viridi repe­rêre quidam: in illis locis, nec in monte Juliano ullibi observare poterat Lobelius; hanc eandem foliis glaucis & floribus albis repererunt quidam periti Botanici tempore Lobelii.

8. Fumaria tuberosa minor Radice non cava, nobis. Fumaria bulbosa minor radice non cava, C. B. P. Radix cava minor, Dod. Cast. Clus. Hist. Ger. Fumaria bulbosa radice solida cal­cari & folio cristato donata, J. B. Chabr. Haec Fumaria radice non cava pediculis purpura­scentibus, oblongisque flosculis, siliquulis & semine, majori similis est, humilior tamen, & in omnibus minor: radix hujus tuberosa, rotunda, integra, non cava in inferiore parte, verum solida & globosa verticilli specie, colore subluteo, sapore cum amaritudine adstringente. Exit haec circa sepes, & vepres, & ad agrorum & vinearum margines humilioribus locis & umbrosis, solo pingui laetoque, in utraque Germania, Gallia, sed nullibi frequentius nobis in Gallia occurrit, quam primo lapide à capite Blaesensium, in silva caedua dicta le Coste de Claille, ubi copiose flore rubro apparuit, perraro albo. Hoc in multis aliis herbis contingit de­generare floribus à rubro in album frequenter. Radix cava major Belgis frequentior.

9. Fumaria vulgaris latifolia siliquis curtis non bivalvibus, nobis. Fumaria officinarum Di­oscoridis, C. B. P. Fumaria, Trag. Matth. Fuch. Dod. Fumus terrae, Brunf. Thal. Fumaria, purpurea & alba, Ger. Fumaria latifolia haec vulgaris, est herba valde tenera, cujus cauliculi sunt tenues admodum, genicula habentes, ramosi, vix sursum attolluntur nisi adminiculis ful­ciantur, sed in latus utplurimum declinant; adminiculis autem appositis quibuslibet, pedun­culorum ope in altum attolluntur: folia undiquaque exigua sunt, per margines divisa, veluti Coriandri folia, quae simul cum cauliculo subcandido colore virent: flores spicatim digesti exigui circa ramulorum fastigia ex purpura rubent, cum rictu anterius, & calcari posterius; aliquando albescunt: quorum singulis singula succedunt vascula rotunda, minutula, at in sin­gulis semen parvum continetur: radix tenuis recte demittitur. In agris frumentariis inter hordea post messem apparet, etiam in hortis ac vineis aliisque locis, tam cultis quam incultis nascitur. Floret ab ineunte aestate, & per totam aestatem usque in Autumnum, & semen ma­turat. Cum in flore reperitur, tunc colligi, & resiccari, ac reponi in usum oportet.

10. Fumaria major scandens foliorum pediculis flore majore pallidiore, nobis. Haec o­mnibus suis partibus major est quam vulgaris latifolia. Florem fert satis magnum, incarna­tum, cujus media pars est intense rubra: folia habet dilutius albicantia, quorum pediculi vi­cinas stirpes aut quaelibet adminicula astantia apprehendunt, eodem modo quo Nasturtium Indicum (nam claviculas seu viticulas capreolosve non habet) alias humi provoluta cernitur. Radix ei est fibrosa, qualis vulgari supra dictae.

11. Fumaria vulgaris minor tenuifolia, nobis. Fumaria minor tenuifolia, C. B. P. Fumaria [Page 262] tenuifolia, Tab. Ger. Eyst. Capnos tenuifolia, Clus. Hist. Lob. Dodrantalis est herbula haec, cauliculis mollibus quodammodo transparentibus, ut in vulgari Fumaria, firmioribus tamen & surrectis, aliquando procumbentibus; quibus inhaerent folia mollicella, capillacea & te­nuissime i [...]cisa foeniculi modo, vulgaris foliis candidiora magisque glauca: summos cauliculos exornant spicae majusculae flosculorum purpurascentium, vulgaris Fumariae floribus mino­rum, & confertim nascentium: radicem habet exilem; tota vero planta amara est. Invenitur plerisque Hispaniae locis in arvorum marginibus, juxta vias etiam, & semitas; in nonnullis e­tiam Narbonensis Galliae tractibus observavit Carolus Clusius, praecipue supra Arelatem cum Marsilea per eam urbem rediret. Nos copiosissime offendimus in arvis Napis satis, circa villam dictam Vaugirard milliari à suburbiis Divi Germani sitam. Flos hilari purpura rubet, est & flore variegato rubro, albo viridi & luteo; imo flos totus albus aliquando est.

12. Fumaria minor folio oblongo capillaceo, C. B. P. Capnos Cretica candidis floribus fuscâ maculâ notatis, Clus. Hist. Salterays Paludani, ex Syria missa. Fumaria altera tenerior Syriaca, Cam. Minus est hoc genus semine ex Creta allatum, nec minùs succulentos habet cauliculos vulgari, angulosos, teneros, procumbentes: folia minutim incisa & capillacea, ut superior Hispanica, sed duriora: flores confertim in oblongiuscula spicâ nascuntur extremis ramis, vulgari floribus similes, sed candidio [...]es deorsum spectantes, extremam virescentem partem occupante fusca macula: illis succedit semen quale in vulgari Fumaria, quod mature deciduum radices tenues & flavescentes producit. Annua est planta ut vulgaris. Junio Julioque floret, atque subinde semen profert, quod sponte cadens novellas plantas produ­cit in sequentem annum.

13. Fumaria minor tenuifolia praecox semine Lini, nobis. Fumariae species Myconi, Lugd. Fumariam hanc diversam ab omnibus praedictis pictam ad Dalechampium misit doctissimus vir D. Myconus quae sic describitur: folia e [...]usdem per terram strata cernuntur cinerea, glau­ca potius, tenuia Foeniculacea, brevia, inter quae producunt [...]r cauliculi multi, quadrati, cavi, geniculati, surculosi, palmum alti, quibus folia tenuissima adhaerent: in cauliculorum fastigiis flores multi spicae in modum congesti sunt, Fumariae vulgaris omnino similes sed mi­nores, atque singuli purpureo eleganti candido & viridi colore variegati. Floret exeunte hyeme, unde praecocis meretur nomen: floribus spicatim in summis caulibus productis, suc­cedunt spicatim in paleaceis capsulis semina multa Lini seminis figura & colore, quae incipi­unt maturescere ab imo ad summum spicarum, & decidunt seu gravitate defluunt ex capsu­lis suis paleaceis (semine perfecte maturo) deorsum versus propatulis: radicem habet can­didam, non profundam: floret cito exeunte hyeme, si ex semine deciduo aestate repullulet, si autem seratur in hortis Aprili & Maio, sloret per totam aestatem, semine Lini seminis in­star diciduo sese renovans. Facile discernitur à Fumaria, Capnos tenuifolia dicta, quod hu­jus semina sint capsulae rotundae vulgaris ritu, illius autem adinstar seminis Lini, cùm figura, tum colore. Figura Fumariae Myconi, Hist. Lugd, perfecte plantam repraesentat, etiamsi prae­dictae duae species postremae distinctae inadvertenter à Casparo Bauhino aliisque authoribus confundantur, ut apparebit in Hullucinationibus ad finem hujus capitis.

TEMPERAMENTUM & VIRES.

Fumariae succus, authore Dioscoride, acris est, visum acuit, lachrymas prolicit, unde & nomen traxit. Illitus cum gummi duplicatos palpebrarum pilos evulsos renasci prohibet. Caeterum herba in cibo sumpta, bilem per urinas trahit. Eadem plane de posteriori sua Fumaria Plinius habet l. 25. c. 13. claritatem facit inunctis oculis, delacrymationem seu fumus provocat, unde denominationem accepit cum apud Graecos, tum apud Latinos: eodem teste eadem evulsos palpebrarum pilos renasci prohibet. Et l. 27. c. 7. Capnon herbam qui ed [...]ere, bilem per urinam reddunt, Galenus 7. Simpl. non alias qualitates vires que ei assignat his verbis: acris simul & amarae qualitatis particeps est, nec tamen expers est acerbae; quamobrem urinam multam bilio­samque provocat, sanatque jecinoris obstructiones & debilitates. Succus ejus oculorum aciem acuit, non parum trahens lacrymarum, veluti ipse fumus, nam hinc ei (uti dictum) appella­tio indita. Arabes multò plures easque insignes dotes attribuerunt. Fumaria inquit Mesues l. 2. Simpl. c. 14. in superficie calida est, in profundo frigidior, non absolute frigida, cum quibusdam sicca ordine secundo: ab illa autem substantia calida (quae semini major inest) amara & subacris, purgatoria, & attenuans, obstructa aperiens▪ A frigida autem qualitate stipticâ constringendo ventriculum, hepar & caetera viscera laxiora & molliora roborat, quapropter ad [Page 263] actionem nullo extremo egit auxilio, cum per se purget ac roboret. Purgat vero bilem & adu­stos humores etiam ex venis; clarum ob id purumque efficit sanguinem. Quare mire prodest morbis omnibus hos humores sequentibus, nempe leprae, scabiei, pruritui, impetigini, serpigini & similibus cutis vitiis; quia autem obstructa liberat, morbos omnes inde natos sanat, ut [...]e­bres biliosas, putridas. Herba est innocens, quia tamen magna ubique copia luxuriat, vilescit. Herba & succus ejus Veris initio efficacissima; semen vero exitu Veris, & ineunte aestate. De­coctio Fumariae adhibito Faeniculo obstructiones hepatis aperit, perque ureteres urinam ducit. Seplasiarii ex eâ syrupum con [...]icere solent, qui medetur scabiei & malis pustulis. Succus vel aqua Fumariae distillata oculis inditus, illorum caliginem, scabiem, & rubedinem discutit emendatque. Succus Fumariae cum succo Lapathi acuti, modico aceti & mellis temperatus ita ut unguentum [...]iat, omnis generis scabiem persanat illitu. Conservantur flores saccharo me­lancholicis affectibus & cachecticis salutares.

Fumaria tuberosa, Radix non cava dicta, ad internas plurimas affectiones adhibetur. Sunt enim qui radicem ejus in pulverem redactam, adversus venenum & pesiem in vino bibendam exhi­beant: cum vino calefacta pota, si postea in lecto te componas probe contectum, sudores poten­ter elicit. Eadem urinam trahit, & ad morbum facit regium pota. Semen tusum ac sum­ptum quotidianis profluviis auxiliatur authore Trago. Ut vero Lobelius scribi [...], facit ad ver­mes & maligna ulcera. Radix ejus amara, excessu secundo calida & sicca. Digerendo, ab­stergendo, & defluxionem inhibendo, anginis & laryngis tumoribus gargarizatu prodest, pitui­tamque abstergit. Eadem fere Dodonaeus tradit: Radix cava, inquit, anginas tumoresque inve­teratos amygdalarum curat, si e [...] in aqua sola aut aceto facta decoctione os gargarizetur: humores crassos incidit & diss [...]pat. Prodest & tumoribus palati & gingivarum inspersus ejusdem pul­vis. Cum unguento populeo consumit haemorrhoidas, earumque dolores sedat. Haec Fumaria A­ristolochia rotunda dicitur Camerario, cum enim habeat in radice & foliis acrimoniam, eamque levem quidem, si genuina Aristolochia rotunda deest, sine discrimine eá utitur Fuchsius ad omnia ea ad quae vera usurpatur; majori commendationi est minor apud Chirurgos & mulomedica­trices mulierculas, quae istius pulverem efficaciorem & delicatiorem ad Lumbricos interimendos praedicant. Radices Fumariae tam cavae, quam non cavae, Tabernaemontani calidae sunt in secundo gradu, siccae in tertio; abstergunt cum nonnulla astrictione; radix, flores & tota herba, quomodocunque usurpata, in cibo, etiam & potu hepatis obstructionibus efficaciter medentur. Suc­cus ex herba, radicibus & floribus expressus, duarum unciarum pondere potus, expellit vermes. Idem praestat radix in vino sumpta, minore quidem dosi junioribus propinanda. Succus dicto modo mane & vesperi adhibitus, cancro, fistulis, caeterisque putridis ulceribus medetur; vuluti Fuma­ria etiam utiliter propinatur. Caeterum haec, ut Fumaria vulgaris, sanguinem purificat. Omnes hae Fumariae praedictae, quandoquidem eâdem tesserâ seu symbolo à natura afficiantur, proculdubio earundem sunt virium secundum magis & minus: haec est regula certa & utplurimum infal­libilis à natura data, non variante finem ipsa. De caeteris facultatibus Fumariae vulgaris vi­de Simeonem Pauli pag. 63. classis secundae operis Botanici quadripartiti.

HALLUCINATIONES CASP. BAUHINI Ahorumque Authorum.

PAg. 143. col. 1. pl. II. Fumaria viticulis & ca­preolis plantis vicinis adh [...]rens, C. B. P. Fuma­ri [...] Phragmites, Dod. Gal. Haec sunt synonyma cum Fumaria claviculis donata, C. B. P. col. 2. pl. VI. Fumaria Phragmites Dodonaei, Hist. Lugd. & altera Caes. est vulgaris absque capreolis; ergo dupliciter la­psus est Casp. Bauhinus dum ex duabus distinctis speci­ebus, vulgari scilitet & Fumaria claviculata, unam & e [...]ndem suam secundam in Pinace constituit speciem: insuper non solum confundit Fumariam vulgarem & claviculatam pro secunda sua specie, sed etiam addit suam secundam pro specie distincta, quae revera non est, & sic multiplicat entia sine necessitate.

Pag. 143. col. 2. pl. III. Fumaria major tenuifo­lia, C. B. P. Tenuifolia, Cl [...]s. Hist. Haec est vulgaris i [...]star a seminibus & capsulis eadem continentibus; foliis autem fae [...]culaceis & tenuiter divisis, glaucis, seu sola foliorum capillaceorum divisura & glauco [...]orundom colore differt; capsulis seminalibus & se­mine cum vulgari convenit. At Fumaria Myconi, Hist. Lugd. toto coelo capsulis & semine Lini distin­guitur; ergo male Casparus Bauhinus confundit pro [...] & eadem specie Fumariam tenuifoliam minorem suam seu Capnon tenuifoliam Clus. Hist. cum Fu­maria Myconi Hist. Lugd. Hae duae a capsulis se­minalibus & seminibus sunt duae perfecte d [...]st [...]nctae species, ut clare satis ex dictis patet cuili [...]t prae­dictas species examinanti. Nec minus Tabernaemon­tano vitio vertendum est, quem sequitur Gerardus non emaculatus, dum Radicis cavae majoris octo constituit species, quatuor rubras, totidem albas. Deinde Lobe­lius Fumariam viridi flore radice cava observavit, & appellavit Radicem cavam flore viridi, at in Ico [...]ibus proponit figuram tuberosam, integram, rotundam; er­go [...]ure debet appellari Fumaria radice non cava flore viridi, non autem Fumaria radice cava flore viridi.

Pag. 144. col. 1. pl. II. Fumaria bulbosa radice non cava major, C. B. P. & ibidem col. 2. pl. III. [Page 264] Fumaria radice non cava minor, C. B. P. Cum hae duae Fumariae sint tantum varietates, aetate, aut loco, flo­rumv [...] colore discrepantes, non species distinctae; ergo pro duabus diversis speciebus non debent a Casp. Bau­hino caeterisque authoribus poni. Porro male consti­tuit Casparus Bauhinus Fumariam & Chelidonium affines, quippe siliquosas bivalves, inter Delphinium & Aquilegiam quae sunt diversae omnino naturae, ha­bita ratione florum & siliquarum; nam Delphinium & Aquilegia debent adjungi Aconito, Nigellae, Fra­xinellae, Helleboro albo, & nigro, & caeteris expli­candis infra Sectione decima.

SILIQUOSAE Tetrapetalae fungosae, non bivalves nec bicapsulares.

CAPUT XIII.

§. 1. RAPHANUS seu RADICULA.

[...] (quasi radix perspicua) Dioscoridi l. 2. c. 137. posterioribus dicitur [...], quia satum slatim oriatur. Theophrastus utraque voce usus est, sed quem Raphanum vocamus, ipse [...] appellavit, at [...] ipsam Brassicam nominavit; quae causa er­roris fuit Plinio, dum l. 19. c. 15. scribit Graecos Raphani genera tria fecisse, foliorum differen­tia &c. quae de Brassica intelligenda, cum ex Theophrasto 7. Hist. 4. desumpta sint. Latinis ra­dix ( [...] Theoph.) quod caeteras amplitudine corporis superet, vel quam paucissimis magnitudine cedat: siquidem in frigidis locis quibus gaudet, sicuti in Germania, infantium puerorum ma­gnitudinem aequet l. 19. c. 5. teste. Sic in regno Congiano, crassitudine humanae tibiae, gratique saporis sponte provenire, Pigafettus in ejus Regni descriptione l. & cap. 1. testatur: alias copio­sissime in India provenire asserit Linsc. par. 4. Ind. orientalis 10. par. 7. cap. 19. & part. 8.

Genera duo Dioscoridi, sativum & silvestre: at Theophrasto sex, Corinthium, Cleonaeum, Lithothalassium, Baeotium, & genus quod foliis Erucae similibus constat; haec Theophrasti Plin. l. 19. c. 5. Naporum nomine recenset, posterius genus silvestre statuens: at ibidem ex Romanorum sententia, inquit, nostrates Raphani alia fecere genera, Algidense à loco, longum atque translucidum, alterum Rapi figura, quod vocant Syriacum, suavissimum fere ac tenerimum &c. etiamnum sub­jungit unum silvestre, Graeci [...] vocant, nostri Armoraceam, de qua supra capite septimo inter siliquosas bivalves, praeditas septo medio duplicem seriem seminum separante. Quare observavimus alium praecocem, serotinum alium: praecox corpore est oblongo, gracili, semi­ne majore, in quod facile abit. Serotinus albus, qui vel oblongus, vel orbicularis: niger, qui ro­tundus, rarius oblongus, siliquis quidem majoribus, sed semine minore, ruber, oblongus, cortice rubro, fibris nonnullis rubentibus, per substantiam dispersis. Radice lutea Camerarius notavit: meminit & Byzantini, semine Constantinopoli accepto, qui postea in communem degenerarit, ra­dice penitus languescente.

Raphanus sativus seu Radicula sativa pro nota generica hanc habeto, quod sit planta te­trapetala: hoc illi cum omnibus aliis hujus Sectionis commune est: sed ab aliis omnibus di­stinguitur, quod non producat siliquas bivalves, sed fungosas, crassas, indiscriminatim plurima semina majora, rubra, in se continentes; & ideo nos, propter florem tetrapetalum cum aliis hujus Sectionis communem, siliquam autem fungosam sine septo medio omnino à reliquis diversam, Raphanum sativum ad finem siliquosarum bivalvium plantarum colloca­vimus.

TABULA XIII.
  • Raphanus
    • Niger
      • 1. Rotundiore radice, Park. Major orbicularis vel rotundus, C. B. P.
      • 2. Radice longa pyramidali, nobis.
    • Sativus
      • 3. Magnus, C. B. P. Raphanus sativus, Fuch. Lugd.
      • 4. Minor oblongus, C. B. P. Raphanus minor purpureus, Lugd. Lob.
    • [Page 265] Raphanistrum
    • Siliquâ arti­culatâ
      • Glabrâ
        • 1. Longiore)
          • Rapistrum alterum arvorum, Park.
          • 2. Breviore)
      • Striatâ
        • 3. Minima, nobis. Alsine nodosa Dalechampii, Lugd.
        • 4. Minore, nobis. Rapistrum flore albo striato, J. B.
        • 5. Maxima, nobis.
    • Mono­spermnm
      • Maximum
        • 1. Rotundifoliun capsulâ rotundâ, glabrâ, nobis. Monosper­mon maximum rotundifolium, Cornut.
        • 2. Chalepense capsula rotunda striata, nobis.
      • Minus
        • Capsulis
          • 3. Striatis tenuibus hirsutis oblongiusculis, nobis. Rapistrum monospermum, C. B. P. & Prod.
          • 4. Glabris auriculatis, nobis. Myagrum latifolium monospermon, C. B. P. & Prod.
          • 5. Rotundis asperis, nobis. Myagro similis sili­qua rotunda, C. B. P. & Prod.
Explicatio Tab. decimaetertiae.

1. RAphanus niger major rotundus, nobis. Raphanus niger rotundiore radice, Park. Ra­phanus niger, C. B. P. Lob. Icon. Raphanus radice nigrâ, Cam. Hic foliis, caulibus, flo­ribus & siliquis, parum differt à sativo rubro: radicis autem figura Rapi est rotundi, cujus cor­tex est niger, multoque acrior, Rapis sapore accedens.

2. Hujus est & altera species, radice longâ pyramidali cortice ejusdem coloris & saporis cum priore.

3. Raphanus magnus sativus, C. B. P. Raphanus sativus, Fuch. Lugd. Raphanus sive Radi­cula magna, Dod. Radicula haec sativa folia emittit magna, virentia, aspera, utroque latere ex costa provenientia, profundis incisuris dissecta, Rapi foliis haud dissimilia, sed majora: caules teretes sunt, inque alas sparsi, è quibus flosculi tetrapetali dilute purpurei, quibus succedunt siliquae crassae, acuminatae, interius fungosae, in quarum gremio spongioso latent plurima semina rubra, rotunda, majora quam sunt Napi aut Brassicae semina: radix foris in­tusque frequentissime albida, sub terra saltem, exterius seu supra terram rubra, tota est crassa, longa, pyramidalis, in tenuissimum filamentum desinens, si conveniens solum nacta fuerit: subinde vero crassior & brevior. In arenosa terra feliciter provenit. Vere seritur, imo exe­unte nonnunquam hyeme in pulvillis bene stercoratis ut tenuior & gratiosior ejus tenella radix edatur: sed si seratur semina copiose edendi causa, tardius post Martium exactum; serius enim sata, radix ejus grandescit & uberius semen fert: Vere sequente tunc flores & se­mina copiose facit.

4. Raphanus minor oblongus, C. B. P. Raphanus minor purpureus, Lugd. Lob. Radicula sativa minor, Dod. Haec per omnia minor, praecipue radice, quae est cortice albo intra terram, rubello autem parte qua extra terram eminet.

Siliquosae tetrapetalae siliquis fungosis articulatis donatae.
§. 2. RAPHANISTRUM siliquis fungosis articulatis.

Raphano sativo sive Radiculae sativae siliqua fungosa praeditae subjunximus Raphanistrum siliquis etiam fungosis & articulatis donatum: conveniunt & Raphanus sativus & Raphani­strum in floribus tetrapetalis & siliquis fungosis, hoc articulatis, ille integris fungosis planis siliquis donatur: differunt etiam inter se Raphanus sativus & Raphanistrum foliorum textura & radicibus, ille tuberosa seu carnea radice constat, hoc fibrosa; propter enim conformitatem sub­stantiae fungosae siliquarum, tam hujus quam illius, Raphanistrum hoc paragrapho 2. locavimus immediate post Raphanum sativum, auferendo ab ipso Rapistri nomen, quia siliquis neuti­quam convenit cum Rapo.

1, & 2. Raphanistrum siliqua articulata glabra majore & minore, nobis. Rapistrum alterum arvorum, Park. Hoc folia habet lata, sinuata, non laciniata, ut videre est in foliis Sinapi semine nigro, nobis; aut Rapistri arvorum, Park. Folia superiora sunt angusta, longiuscula, integra; flores sunt tetrapetali, pallide lutei, venis aliquando nigris notati, aliquando iisdem privati, [Page 266] quorum singulos singulae sequuntur siliquae spongiosae, glabrae, articulatae, singulis internodiis protuberantibus glabris & semine turgidis, atque depressis, ubi articulantur, quae propter fun­gosam substantiam siliquarum magis accedunt à fine ultimo (id est floribus tetrapetalis & si­liquis fungosis) Raphanis seu Radiculis sativis, & eo ipso nomine Raphanistrum potius quam Rapistrum cum aliis authoribus appellare maluimus. In singulis internodiis semine, sic turgidis exsiccatis, ruptu facilibus, latet unicum semen ruffum. Annua est planta, floret per totam aestatem, & semina sub finem ejusdem perficit.

3. Raphanistrum minimum Monspeliense siliquis articulatis striatis, nobis. Alsine nodosa, Gallica, C. B. P. Lugd. Hoc Raphanistrum minus nobis sic dictum, plurimum in agro Monspeliensi reperitur: radice constat simplice, longa, parum capillata, ex candida flavescente: foliis prope terram multis, ex eadem radice ortis, & in orbem circa radicem coactis, longi­usculis, angustis, Androsaces Matthioli haud multum dissimilibus: caulibus ornatur pluri­mis ex radicibus inter folia emergentibus, pedalibus, nunc brevioribus, nunc longioribus, se­cundum fertilitatem aut sterilitatem soli, in quo provenit; horum ramulis superioribus se­cundum cymas innascuntur flosculi albidi plurimi, tetrapetali, (etiamsi quinis petalis con­stare ait Dalechampius in Historia sua Lugdunensi) quorum singulis succedunt siliquae sin­gulae, parvae, unciales, quibusdam nodosis striatisque globulis, sese ordine sequentibus, qua­si veruculo transfixis constantes, per articulationem junctis, atque in singulis nodis seu glo­bulis striatis singula continentur semina rotunda, ruffa.

4. Raphanistrum flore albo striato siliquâ articulata striata minore, nobis. Rapistrum album articulatum, Park. Hoc folia protrudit pauciora, asperiora, undulata, parum aut nihil sinuata aliquando, nunc magis quam in aliis sinuosa: caules edit breviores praedicti caulibus, sed aspe­riores: flores minores non tam dense conspiciuntur, nec sunt flaui, sed vel palide lutei aut dilutè albi, striis nigris aut fuscis variegati; quibus succedunt siliquae fungosae, articulatae, striatae, minores siliquis sequentis, quae exsiccatae facile per singula internodia abrumpuntur, atque in singulis interstitiis singula continentur semina ruffa aut fusca, non tam calida quam sunt su­perioris semina: radix in quibusdam longa, tenuis, in aliis crassa & rotunda instar Rapi silvestris. Reperitur & hujus varietas flore purpureo aut dilute violaceo.

5. Raphanistrum siliquâ articulata striata maxima, nobis. Hoc non differt â priore, nisi magnitudine florum & siliquarum, propius ad Raphani aut Radiculae sativae siliquas acceden­tium spongiosa sua substantiâ: articulantur, ut prioris siliquae sed sunt majores majoraque in articulis continent semina.

Siliquosae tetrapetalae monospermae. §. 3. RAPHANISTRUM MONOSPERMON.

Rapistrum à similitudine foliorum cum Rapa dictum videtur; unde quibusdam Rapa silvestris altera nominatur: alii Erysimum Theophrasti censent: alii ad Sinapi, alii ad Lampsanam referunt. Nos ad Raphanistrum referimus hanc plantam fungosam, non articulatam, sed monospermam, à silicula fungosa involvente unicum semen, unde ei monospermi nomen.

Raphanistrum monospermon indigitabit plantas hoc paragrapho tertio contentas, cum sint tetrapetalae plantae, at (que) floribus tetrapetalis evanidis singulis singulae succedant siliculae quo­dammodo fungosae, unicum in se continentes semen; ideo Raphanistris siliquis fungosis arti­culatis, Raphanistra monosperma substituimus; nec merentur nomen Rapistri, cum siliquas non gerant Raporum siliquis conformes, nec Myagri siliculis bivalvibus seu bicapsularibus convenientes; idcirco à Myagri classe abstraximus, & huc inseruimus cum suis similibus.

1. Raphanistrum monospermum maximum rotundifolium, Cornut. Maximum rotundifoli­um monospermum Hispanicum, Park. Maximum vocatur hoc Rapistrum, quod omnes hujus generis species superet altitudine, & foliorum latitudine, haec vero sunt Raphani modo di­sposita; versus extremam costae partem sunt rotunda, & in ambitu crenata, per terram su­pinè strata & variis asperitatibus in spinulas setaceas leviter extuberant, amplitudine pal­mari; circa caulem subnascuntur alia his utrinque in eodem pediculo minora: caulis eleva­tur ad binos cubitos & amplius, striatus & angulosus, hispidus etiam (ut & folia) in multi­plices surculos dividitur, in quibus longe minora quam in caule folia glomeratim aggeruntur & sine ordine locantur; surculi onerantur innumera florum propagine, adeo ut integrâ vigeant aestate quatuor petalis albis exterius, & staminulis flavis seu filamentis tenuibus in­terius [Page 267] & pistillo viridi donentur: unicuique flori succedit unicum semen parvum, rotun­dum, subflavum, rotunda quoque capsula membranacea Coriandri magnitudine inclusum; initio dum viret, paulo longior apparet, per maturitatem tamen orbicularis est figurae & ea­propter à singulari & unico semine monospermon appellatur, (quali epitheto ob eandem cau­sam Brassicam marinam insigniri voluit Turnerus) quod videlicet non ut vulgare Rapistrum (nobis Sinapi semine nigro dictum) longioribus siliquis plura contineat semina, sed unicum, idque unica tantum capsulâ rotunda inclusum. Provenit in Hispania. Floret abundanter per totam aestatem mille floribus albis ornatum, uti diximus; semina versus ejusdem finem ad maturitatem copiose satis perducit.

2. Raphanistrum monospermum maximum Chalepense flore luteo capsula rotunda striata, nobis. Folia prima edit Sinapios more: caules protrudit bipedales & tripedales secundum solum cui committitur, nunc humiliores, nunc altiores, ramosos admodum, in quorum ra­musculis exeunt flores tetrapetali, lutei, cum multis staminulis itidem luteis, quibus sin­gulis succedunt siliculae singulae rotundae, striatae, hirsutae, desinentes in apicem acutum, ra­mis brachiatis praedictis insistentes, dense satis dispositae ad pedalem & sesquipedalem ali­quando longitudinem. Floret sub finem aestatis, & semina matura edit ineunte Autumno; in singulis siliculis singula continentur semina, unde ei nomen monospermi. Hujus semina nobis communicata habuimus Chalepo missa à D. Roberto Huntington anno elapso.

3. Raphanistrum monospermon capsulis striatis tenuibus oblongiusculis, nobis. Rapi­strum monospermum, C. B. P. & Prod. Matth. Ed. Bauh. Park. Huic Rapistro monospermo ex radice longiuscula albicante, parum fibrosa, caules pedales, quandoque altiores, rotundi, tenues, ramosi, eleganter virentes, leviterque hirsuti exsurgunt: folia humi sparsa, crassa, sunt Rapi foliis similia, in principio laciniata, dein subrotunda leviter subhirsuta: flores se­cundum cauliculos pedales & tenues, veluti in spica dispositi, tetrapetali, eleganter lutei aureive, quos sequuntur siliquae tumidae in medio striatae, & in acutum apicem desinentes (eleganter propter strias per eas discurrentes, quemadmodum observantur in semine Corian­dri) seu filamentum oblongum abeuntes; in siliculis hisce singulis sic constructis unicum continetur semen (unde ei nomen sicut & priori) parvum, oblongiusculum. Nascitur in agris quà itur Augustam Rauracorum, ad domum rubram observavit Johannes Bauhinus. Idem sed humilius & strigosius & valde ramosum foliis parvis, eleganter virentibus, in agris circa Hutengen ad silvam invenit idem Johannes Bauhinus, & simile conspicitur circa Monspe­lium crescens, ex cujus semine in horto publico Universitatis sato provenit, culturâ multò majus & elegantius.

4. Raphanistrum monospermon latifolium siliculis fungosis glabris auriculatis, nobis. Rapistrum monospermon latifolium, C. B. P. & Prod. Myagrum monospermon majus, Park. Myagrum monospermon, J. B. Chabr. Caule est hoc cubitali, aliquando altiore, rotundo, tortuoso, varie & inaequaliter brachiato: foliis viridioribus, gl [...]bris, latis, linea alba divisis, latiore basi caulem amplexantibus, laciniatis iis quae ad radicem sunt Cichorei sativi modo, reliquis aliquando sinuatis; in summis caulibus conspiciuntur dense satis dispositi flosculi, luteoli, parvi, tetrapetali, quorum singulis subveniunt siliculae fungosae utriculive longi p [...]rae similes, aut silicularum Bursae Pastoris forma, superne in duas extuberantias aut quasi au­riculas desinentes, quorum medio apex insidet; capsulae fungosae, quae per maturitatem, uti videre est, durae tactui reperiuntur; in hujus capsulae fungosae auriculatae medio cavitas unica unicum semen (unde ei nomen attributum monospermi) ruffum, oblongum continens. Nec figurâ siliquarum, nec sapore, Myagro respondet, & ideo aptius adjunximus Raphano inter Raphanistra propter fungosam substantiam siliquarū. Provenit in satis arvis passim per Galliam, at nullibi frequentius, quam in satis inter Blaesas & Beaugeancie. Floret ineunte aestate, & e [...]dem exeunte semina perficit. Vide hujus Iconem Tab. 21. versus sinem sub Myagri nomine & huc refer inter consimiles plantas tetrapetalas fungosa siliqua praeditas.

5. Raphanistrum siliqua minore, rotunda, rugosa, aspera, nobis. Myagro similis siliqua rotunda, C. B. P. & Prod. Park. Myagro affinis herba capitulis rotundis, J. B. Chabr. Radix hujus caulem cubitalem, hirsutum, fragilem, in ramos varios brachiatum, emittit: cui sunt folia ad radicem hirsuta, aspera & succulenta, quae masticata cum viscid tate levem acrimomam exhibent, sex uncias longa, sesquiunciam lata; quae vero caulem ambiunt minora, pediculis carentia & alata: flores palidi & minuti, tetrapetali, qui secus caulem in spica semipalmari dispositi: atque singulis singulae capsulae parvae, rotundae, rugosae seu asperae, in apicem de­sinentes succedunt, continentes in singulis singula semina subrotunda, ruffa: capsulae pri­mum [Page 268] fungosae virides, per maturitatem nigrae, medulla flava, oleaginosa, seminibus ruffis donatis plenae. Annua est planta, ex semine deciduo sicut superior renascens. Julio floret; & Augusto semina sua perficit. In agris circumjacentibus Blaesas & Pictavium passim reperimus nos: circa Lunellam & Monspelium invenit D. Doldius, & Lepidii, aut Thlaspi no­mine Noremberga transmisit ad Casp. Bauhinum. Vide hujus Iconem Tab. 21. figura ultima, & huc revoca. Consule Hallucinationes.

HALLUCINATIONES CASP. BAUHINI Aliorumque Authorum.

PAg. 95. col. 1. pl. 1. Rapistrum flore luteo, C. B. P. Rapistrum arvorum, Ad. Lob. Haec est planta siliqua longa bivalvi & semine nigro donata, quae Sinapi omnino mordacitate accedit; ergo debet pro Sinapi semine nigro accenseri, sicut nos praestitimus.

Pag. 95. col. 1. pl. II. Rapistrum flore albo si­liqua articulata, C. B. P. Rapistrum arvorum, Ger, & col. 2. pl. III. Rapistrum flore albo lineis ni­gris depicto, C. B. P. Lampsana Apula Plinii & Dio­scoridis, Colum. Secundum male pro Rapistro recen­setur, cum a siliqua fungosa articulata magis con­veniat Raphano sativo, unde melius & aptius a nobis dicitur Raphanistrum a conformitate siliquarum fungosarum petalisque striis nigris pictis cum Ra­phanistro. Tertium a siliquis bivalvibus melius con­venit cum Eruca sativa, ad cujus genus nos retu­limus, ergo & hoc & illud male hic disponitur a Casp. Bauhino.

Pag. eadem col. 2. pl. V. Rapistrum Italicum si­liquis longissimis, C. B. P. Rapistrum silvestre Irio­nis folio, Colum. Hoc est Erysimum a siliquis & to­ta facie plantae; ergo aptius disponitur inter Ery­sima, non autem hic inter Rapistra seu Raphani­stra.

Pag. 109. col. 2. pl. V. Myagrum monospermum latifolium, C. B. P. & Prod. Myagrum hortense mo­nospermum, Eyst. Myagrum monospermon majus, Park. Myagrum monospermon flore luteo & folio in­feriore laciniato, J. B. Chabr. & pag. eadem pl. VII. Myagro similis siliqua rotunda, C. B. P. & Prod. Park. Myagro affinis herba capitulis rotundis, J. B. Chabr. Hae duae plantae male inter Myagra disponun­tur, quia Myagrum sativum & silvestre sunt plantae tetrapetalae siliculosae septo medio dirimente dupli­cem seriem seminum, ergo debent inter siliculosas tetrapetalas Iberidem & Lepidum Veronicamque collocari, plantas quippe eisdem conformes. At Myagrum latifolium monospermon C. B. P. & Prod. & Myagro similis siliqua rotunda, C. B. P. & Prod. non sunt siliculosae, septo medio pellucido separante duplicem seriem seminum affectae: ergo neutiquam Myagro associandae, sed cum sint plantae siliquulis spon­giosis sine septo medio disterminante duplicem seri­em seminum donatae, & semine monospermo praeditoe, ad Raphanistrum monospermum debent transferri, ut nos praestitimus cap. hoc 13. Nota nos inadverten­ter has duas plantas ad Myagri species cum caeteris authoribus retulisse, & Tabula 21. aenea collocasse; re­ferantur ad Capitis 13. paragraphum 3. inter Ra­phanistra monosperma, non autem inter Myagri spe­cies, propter ante dictas rationes & tolletur error noster.

Pag. 95. pl. VI. Rapistrum monospermum, C. B. P. Debet Raphanistrum nuncupari, & melius.

Pag. 251. col. 1. pl. XVIII. Alsine nodosa Gallica, C. B. P. Alsine nodosa, Hist. Lugd. Primo omnes Alsines species constant quinis petalis (in floribus) ad medium bifidis; deinde siliquas proferunt pyrifor­mes minimas, minuta plurima in se continentes se­mina; atqui hae conditiones neutiquam conveniunt Alsine dictae nodosae; ergo primo Dalechampio au­thori Hist. Lugd. dein Casparo Bauhino ex ipso Da­lechampio transcribenti & male denominanti, vitio vertendum est. Habet haec planta flores suos tetra­petalos (quamuis an ignoranter an inadvertenter quina petala ei assignet Dalechampius) & capsulas suas fungosas, articulatas, conformes Raphanistris caeteris, a nobis hic allatis; ergo aptius hic collocatur inter suas consortes & consimiles plantas, non autem perperam inter Alsines species, a quibus toto coelo discrepat, uti nunc comprobatum est.

SILIQUOSAE Tetrapetalae quadricapsulares.

CAPUT XIV.

§. 1. LYSIMACHIA purpurea corniculata papposa.

[...] Dioscoridi l. 4. c. 3. Caules emittit cubitales fruticosos; folia Salignis foliis similia: flos ruber purpureus, nunc saturate, nunc dilute purpureus, [habetur & Lysimachia lutea Canadensis cujus semina non scatent pappo, reliquae papposae sunt.] Sic dicta à Rege Lysimacho Agathoclis filio, ejus inventore: folia habet Salicis viridia, florem purpureum (aureum habet vetus) [quae huc non spectat, cùm propter flores, tum capsulas seminales, de Lysimachia lutea Sectione quinta tractabitur, quia propter rationes illic ad­ferendas [Page 269] non est hujus loci, fruticosa est planta &c. Plinius l. 25. c. 7. addit tantam ei vim esse, ut jumentis discordantibus jugo imposita ferociam & simultates cohibeat; unde videtur innuere, [...] dictam esse. Salicaris etiam à foliorum cum Salicis foliis simili­tudine vocatur. Lysimachia proprie dicta, est planta siliquosa, quae à siliquato foetu praecoci, qui auctu & incremento florum eruptioni antevertit, quasi proles parente prior Filius ante patrem vocitatur.

Cognoscitur Lysimachia à caeteris omnibus siliquosis tetrapetalis antedictis, quod (no­tatu dignum) floribus tetrapetalis constet in summis siliquarum provenientibus, atque flo­ribus sic conflatis ex quatuor petalis, sive majoribus, sive minoribus, singulis singulae subsint siliquae quadricapsulares, quatuor loculamentis distinctae, atque in singulis loculamentis unica series seminum minutorum, pappo involutorum latet; quod si contingat, ut nos ali­quando observavimus, à luxuriante natura productio quinque petalorum in floribus, tunc consequenter producitur siliqua quinquecapsularis, quinis distinctis loculamentis donata; seminibus ad maturitatem perductis à natura, siliquae sursum versus aperiuntur in totidem partes seu loculamenta, & semina plurima papposa (ut Salix) fundunt, quae vento ablata ubi ceciderint, praecipue aquosis & humidis germinant locis, & sibi similes producunt plantas, imo in hortis, subgrundiis & summis murorum, praesertim aedificiorum prope flumina si­torum, quod saepe à nobis observatum in summo tecto palatii Chambort, cujus fundamenta prope fluvium Cousson jacta sunt, imo hyeme idem alluit fluvius Cousson, qui scatet hac herba Lysimachia dicta, atque vento semina eò delata, in rimis pluviâ madefacta germinant, atque vigent; idem alibi observare licet.

Pars TABULAE XI.
  • Lysima­chia
    • Nostras siliquosa papposa
      • Dicta
        • Chamae­nerium
          • 1. Latifolium, nobis. Epilobium & Lysimachia o­mnium maxima, Filius ante Patrem omnium maximus, Gesn. Col. ☉
          • 2. Angustifolium, nobis. Lysimachia Roris marini foliis, quibusdam. ☉
      • Hirsuta
        • 3. Magno flore, nobis. Lysimachia siliquosa hirsuta magno flore, C. P. P. ☉
        • 4. Parvo flore, nobis. Lysimachia siliquosa parvo flore, C. B. P. ☉
      • Glabra
        • 5. Major, nobis. Lysimachia siliquosa glabra major, C. B. P. ☉
        • 6. Minor, nobis. Lysimachia siliquosa glabra minor, C. B. P. ☉
    • Canadensis lutea corniculata non papposa
      • 7. Major, nobis. Lysimachia siliquosa Virginiana, Park. ☿
      • 8. Minor, nobis. ☿
Explicatio partis Tab. decimaeprimae.

1. LYsimachia latifolia dicta Chamaenerion, C. B. P. Chamaenerion & Epilobion, Gesn. Ad. Cord. Eyst. Thal. (cui & Lysimachia omnium maxima) Filius ante patrem maximus, Gesn. Col. Onagra Dioscoridis l. 4. c. 118. & Oenothera Plinii l. 26. c. 11, & 14. censetur, Lugd. Caes. Lysimachia speciosa quibusdam Onogra dicta siliquosa, J. B. Chabr. Chamaenerion, Park. Lysimachiae reliquas species infra describendas proceritate superat haec Lysimachia, Onagra quibusdam putata, tres, quatuorve aut plures pedes alta: caule constat glabro canaliculato, subrubente, comoso, medulla alba fungosa pleno: foliis multis ab imo ad summum sicut in ramis donato, ad Salicis (unde Salicaria dicta) aut ad Nerii folia accedentibus, oblongis, mediocriter angustis, unciam latis, acuminatis, utrinque glabris, rara admodum per ambitum vestigia crenatim ostendentibus, oblongis ad latera venis à costa media secundum longitudinem decurrente, deductis; sapore subastringente & glutinoso, non sine obscura aliqua acrimonia: in ramis eorumque alis tuberosis versus fastigium longa serie nascuntur flores magni, rubri, tetrapetali, quos sequuntur siliquae longae, quadratae, reliquarum suae sortis more rubentes, aut ex rubore in cinereum declinantes, subhirsutae, [Page 270] quadrifariam partitae, seu quadricapsulares, atque in singulis capsulis unica series seminum longitudinaliter in singulis siliquis contenta, seminibus maturis pappo scatentibus repleta, quatuor septis mediis, singulis singulos ordines seminum nutrientibus. Verbo semina omnia hujus subalterni generis quatuor distinctis ordinibus, quadrifariam digestis papposo tomento dilicatissimo involvuntur, perpusilla, oblonga, cinerea; seminibus maturis & siliquis exsic­catis apparent quatuor valvulae & quatuor septa media, quibus nutriebantur semina in sili­quis, quae postea explicatae & deorsum versus reflexae fundunt semina papposa, quibus sese multiplicant ubicunque locorum vento ablato ceciderint; flores speciosi tetrapetali omnium hujus generis maximi, Leucoii ad instar purpurascentes (quorum medium occupant stamina candida, apicibus rubentibus aut luridis, pistillo longiore in quatuor cruscula desinente) apparent in summis siliquis jam fabricatis, quod non reperitur in tota cohorte siliquosarum tetrapetalarum, & hoc nomine Lysimachia dicitur Filius ante patrem: radix alba, longe lateque repit, gustu insipido viscidoque. Casparus Bauhinus observavit hanc Lysimachiae primam speciem in monte Moutets. Mense Octobri reperit in monte Balon florentem Augusto Johannes Bauhinus. Abundat circa Montbelgardum qua itur Adincourt unde in hortum Illust. E. C. transtulit idem Johannes Bauhinus. In silvis circa Blaesas & Pictavium reperimus nos satis frequenter aestate florentem, & semina maturantem.

2. Lysimachia angustifolia dicta Chamaenerion, C. B. P. Chamaenerion Gesneri, seu Delphinium buccinum, Lob. Lysimachia siliquosa alia, Lugd. Lysimachia 3. Clus. Hist. Pseudolysimachium purpureum minus, Dod. Lysimachia Roris marini foliis quibusdam, Linaria rubra, Hist. Lugd. Epilobium (id est [...], Viola super siliquam) 6. Gesn. ad Cord. Haec Lysi­machia minor tota quidem facie superiori similis est, foliis autem est Roris marini instar an­gustis, confertim multis simul coacervatis & quasi Linariae foliis & longitudine & lati­tudine paribus: flores tetrapetali, purpurantes (consimiles prioris floribus) longis, incanis corniculis, similibus jam dictae insident, sed minores: radix repens cum praecedentis radice convenit.

3. Lysimachia siliquosa hirsuta magno flore, C. B. P. Lysimachia purpurea, Fuch. Lysi­machia salicaria altera, Trag. Lysimachia siliquosa, Ger. 1. Tab. Lysimachium purpureum, Lugd. Antoniana major hirsuta, Gesn. Hort. Onagra campestris, Caes. Haec palustrium Lysimachiarum major, caules edit bicubitales, hirsutos, quibus è regione adnascuntur ad singula genicula bina folia, ternas aut quaternas uncias longa, hirsuta, crenata, in mucronem desinentia; ex summis ramis proveniunt flores tetrapetali, satis magni, elegantis rubri co­loris, nonnunquam albidi, qui insistunt siliquis longis, quadripartitis seu in quatuor locula­menta distinctis, atque in singulis loculamentis continetur unica series seminum papposorum, particulari septo medio longitudinaliter adhaerentium: siliquae exsiccatae versus cimas ape­riuntur & reflectuntur quadrifariam, seminibus cum vento avolantibus, & sese ubi vento ablata ceciderint, propagantibus. Provenit in palustribus, aquatilibus, fluviatilibus & humidis locis: floret aestate & versus ejusdem sinem reperiuntur siliquae quadrifariam fissae & apertae, semi­nibus partim amissis, partim restantibus in siliquarum parte inferiore, nondum adhuc aperta; radice est perenni, repente.

4. Lysimachia siliquosa hirsuta parvo flore, C. B. P. Lysimachia siliquosa 2. Tab. Lysima­chia siliquosa hirsuta flore minore, J. B. Chabr. Bipedalis est haec Lysimachia, alias vix cu­bitum superans, caule rubente, rotundo, statim ex radice in ramos plurimos oppositos bra­chiato: folia sunt hirsuta, oblonga, crenata, modice in acumen desinentia; siliquis vero longis, hirsutis insident flosculi exigui, tetrapetali, longe minores quam superioris majoris supra descriptae, coloris ex rubro pallentis, vel albidi: radix multis fibris capillata. Pro­venit sponte etiam in aquosis, palustribus aliisque humidis locis, ad sepimenta. Floret aestate; semina subruffa, exigua, candida lanugine implicita, paulo post maturat. Major est & minor, utraque in Prodromo Casp. Bauhini describitur: perenni constat radice.

5. Lysimachia siliquosa glabra major, C. B. P. Lysimachia siliquosa, Ad. Lob. Major, Clus. Hist. Lysimachia campestris, Ger. Lysimachia siliquosa flore albo, Tab. Pseudolysimachium purpureum, 1. Dod. Flore est haec pallide rubente, rarius albo. Huic cauliculi sunt bicu­bitales, saepenumero complures, ramosi ac teretes; folia satis lata, glabra, crenata, veluti Salicis folia: flosculi in summis virgulis siliquis exiguis antea enatis insident, dilute purpurei, rarius albicantes, frequentissime rubent, colore eleganter purpureo, tetrapetali, quandoque ma­jores quandoque minores: in siliquis post evanidos flores exigua latent semina in quadripartito loculamento, quae molli, tenui, candidaque lanugine implicantur, reliquarum suae familias [Page 271] more: habet pro radicibus tenues fibras in terram demissas, ex quibus copiose post semina ad maturitatem perducta egregium foliorum numerum denuo protrudit. Planta est perennis.

6. Lysimachia siliquosa glabra minor, C. B. P. Lysimachia siliquosa minor, 3. Tab. Filius ante patrem minor, Gesn. Col. Flosculi rubicundiores, alii ex rubicundo colore pallidiores, alii prorsus candidi; haec ab angustia & longitudine foliorum, & tenuitate omnium partium, à priore facile distinguitur: flosculos primo omnium gerit minimos praeter 7mam Tabernaemon­tani, cujus folia sunt angustiora & tenuiora, quae mutantur secundum solum. Passim mul­tiplicat entia sine necessitate Theodorus Tabernaemontanus.

§. 2. LYSIMACHIA lutea corniculata non papposa.

7. Lysimachia lutea corniculata non papposa Virginiana major, nobis. Lysimachia lutea corniculata, C. B, P. Lysimachia siliquosa Virginiana, Park. Haec Lysimachia peregrina non multis abhinc annis ex Virginia aliisque Americae Septentrionalis partibus, seminibus in Angliam delata & hic sata, ad cubitalem & bicubitalem aliquando altitudinem provenit; folia habet prima glauca, longa, orbiculariter per terram strata, sinuata, mucronata, pal­mum superantia, latitudine vix unciam excedentia, quae sunt crassa, laevia, pallide virentia, & in acutum mucronem desinentia, per quorum medium costa alba, ut in Lysimachia Cha­maenerion dicta, excurrit: praedicta folia exeunt ex radice longa, alba, digitalem crassitudi­nem superante, paucis fibris capillata; caulis exsurgit initio rotundus, at supra medium ob plurimos ramos angulosus, subcinereus, laevis, statimque in breviores, mox majores ramos, hique in alios late expansos brachiati, qui rotundi paucissimis pilis donati, hinc inde parvis maculis rubentibus variegati, ex quibus tanquam ex poris pilus exilit. Ex alarum sinubus pediculus articulatus & rotundus prodit, cujus pars supra articulum triuncialis, fistulosa, cui flos magnus, flavus, quatuor petalis constans, extra folia effertur, qui cum primo florere incipit, quadrangulus est, quo aperto vel sole tantum lucente in ejus medio stilus conspi­citur, qui viridis usque ad articulum descendit, & apicibus quatuor sulphurei coloris, crucis in modum dispositis, donatus est, quem stamina octo circumstant, quorum quatuor singulis foliis apposita, alia quatuor ipsis interjecta sunt: hisque singulis capitulum oblongum albi­cans insidet: ipsi vero flori calycis in modum foliola quatuor, oblonga, angusta, pallida, sub­jiciuntur: flos odoratus est, nonnihil ad Keiri vel potius Liliasphodeli lutei odorem accedens, ultra diem non persistens, cum is qui sub vesperam aperitur ad sequentis diei vesperam flaccescat, unde Ephemerum dici meretur. Flore cum pedicello dilapso altera pediculi pars sesquiuncialis sensim ad uncias binas, etiam ternas, oblongatur, & in siliquam seu cor­niculum abit, & propter semen copiosum, nigrum aut fuscum parvumque, quod continet, intumescit, quodque ubi maturuit, ipsa cornicula, quae utrinque ad caulis latera numerosa sunt, in quatuor partes dividuntur: ex semine sato tota aestate & hyeme sequente sine caule remanent plantae folia per terram strata; at sequenti anno circa Veris finem caulescere, & Junio florere incipit, & floret & semina perficit in Autumni finem, atque cum sit bien­nalis planta ex semine deciduo Autumno dilabente, singulis annis in hortis nostris copiose conspicitur sine caule, adventante secundo Vere caulem erigit & semina sua perficit.

8. Lysimachia lutea corniculata non papposa Virginiana minor, nobis. Haec in omnibus priori convenit, nisi quod folia producat dimidio minora & angustiora; flores pariter di­midio aut saltem multo minores, nec tam alte ascendunt caules; in caeteris omnibus majori convenit.

TEMPERAMENTUM & VIRES.

Aquâ in quâ radix Lysimachiae latifoliae maduerit in potu data, authore Dioscoride, feras mitigat & cicures reddit; illita quoque ulcera maligna mulcet. Adjecit Cratevas, inquit Plinius, Oenotheridem, cujus aspersu è vino feritas omnium animalium mitigaretur. Et per se Oenothera efferentia sese ulcera sanat, ita [...] Dioscoridis exponens. Hujus radix, inquit Galenus, arefacta vinosum quiddam redolet; sed & maxime est facultatis vini.

HALLUCINATIONES CASP. BAUHINI Aliorumque Authorum.

PAg. 244, & 245. Casparus Bauhinus male collocat Lysimachiae siliquosae tetrapetalae species, inter Digitalem, Ephemeron Veronicam, & Teucrium: cum enim Lysimachiae sint plantae corniculatae, qua­dricapsulares & papposae, debent remitti ad siliquo­sas tetrapetalas, & collocari post siliquosas bicapsu­lares, ad earum sinem, post Chelidonium & Fumariam, quibus a fine ultimo sunt affines.

Nota apud Casparum Bauhinum in Pinace pag. 245, & 246. Lysimachiae distributionem esse confu­sissimam. Primo pag. 245. col. 1 pl. 1. Lysimachia l [...]tea major, quae Dioscordis, C. B. P. & ibidem col. 1. pl. 11. Lysimachia lutea minor foliis nigris punctis notatis, C. B. P. Ibidem pl. 111. Lysimachia trifolia lutea spicata, C. B. P. Et ibidem pl. IV. Lysimachia bifolia flore globoso luteo, C. B. P. Omnes hae Lysi­machiae species sic dictae authoribus, florem gerunt quinis aut senis petalis constantem, cui evanescenti succedit capsula rotunda Pisi medii magnitudine, quadrifariam divisa, multa minuta semina non papposa in se continens: ex dictis magis accedunt quatuor praedictae plantae (a numero petalorum in floribus, & capsulis seminalibus) Ephemero & Blat­tariae quinta Sectione a nobis explicandis, quam te­tratetalis siliquosis semine papposo donatis, quales sunt Lysimachiae proprie sic dictae.

Pag. 146. col. 1. pl. 1. Lysimachia spicata pur­purea forte Plinii, C. B. P. Haec planta florem gerit quinis aut senis petalis donatum in margine, integrum in fundo, cui succedit capsula bivalvis Blattariae instar, plurima minuta semina in se con­tinens; ergo non debet associari tetrapetalis sili­quosis quadricapsularibus semine papposo donatis, sed aptius mea opinione refertur ad Blattarias, sicut nos praestitimus Sectione quinta hujus operis.

Pag. eadem col. 1. pl. 11. Lysimachia spicata cae­rulea, C. B. P. ibidem col. 2. pl. 11. Lysimachia ru­bra non siliquosa, C. B. P. Lysimachia purpurea secunda seu minor, Clus. Hist. ibidem col. 2. pl. 11. Lysimachia purpuro-caerulea, C. B. P. Lysimachia rubra minima, Clus. Hist. Omnes hae tres plantae cum sint siliculosae tetrapetalae, debent ad siliculosas plantas secunda distributione tertiae hujus Sectionis nostrae explicandas (ad Veronicas quarum sunt genu­inae species) amandari, non autem hic poni inter Lysimachias siliquosas tetrapetalas pappescentes.

Pag. eadem col. 2. pl. 111. Lysimachia caerulea galericulata vel Gratiola caerulea, C. B. P. Haec est planta galeata verticillata scutellata, ergo debet ad galeatas verticillatas scutellatas referri Sectione octava nostra tractandas, non autem Lysimachia di­cenda est, quae proprie loquendo est siliquosa tetrape­tala & papposa planta; ergo omnes praedictae plantae argumentando a fine ultimo, debent referri ad tri­bus seu classes ad quas jure spectant, non autem con­fusissime tradi, quemadmodum nobis Casparus Bau­hinus caeterique authores exhibuerunt.

SILIQUOSAE Tetrapetalae, bicapsulares, tricapsulares, quadricapsulares, & multicapsulares.

PAPAVER. CAPUT XV.

ΜΗΚΩΝ à [...], non ministrando, quod vescentes suis muniis fungi non possint. La­tinis Papaver, Dioscorides l. 4. cap. 64, 65, & 66. quinque genera proposuit: 1. [...], Papaver erraticum, à flore protinus deciduo, qui puniceus, interdum albus. 11. [...] Papaver sativum, quod semine candido, quod [...]. 3. Silvestre duplex, unum nigro semine, quod [...] & quibusdam [...], quod è scapo succus lacteus emanet: alterum majus silvestre & ad medicinas valentius. 4. [...] Papaver corniculatum, à caly­culo in corniculorum modum inflexo, aut marinum. 5. [...] Papaver spumeum, quia herbula tota est spumea, quibusdam [...] heracleum. [Cum haec herba sit Lychnidis species, non Papaveris, non est hujus loci, ideo nos eandem remittemus ad Lychnides quinta nostrâ Se­ctione collocandas] Theophrastus 1. Hist. 15. & 9. Hist. 8. Sativi meminit: silvestris vero genera, 9. Hist. 13. plura notavit, ut corniculatum, nigrum, erraticum flore ruffo: Herculanum folio Struthii. Plinius l. 20. c. 18. Sativum album & nigrum proposuit, & ex illius scapo in­ciso, opium colligi monet: at cap. 19. inter sativum & silvestre medium genus Rhoeas sive erraticum constituit. Silvestrium unum genus Ceratitis, quod aliqui Glaucion, alii Paralion vocant: alterum Heracleon, ab aliis Aphron: tertium genus est Tithymalion; Mecona vocant, alii Paralion.

§. 1. PAPAVER CORNICULATUM.

Papaver corniculatum hanc notam genericam habebit, quod flores tetrapetalos gerat, atque siliquas longas, bicapsulares aut tricapsulares, quadricaptulares, id est, siliquae constant variis loculamentis, vario septo medio separante vel duplicem seriem seminum, vel triplicem quadru­plicemve: notandum etiam est, quot sunt valvulae tot esse series seminum. Papaveris cor­niculati tres reperiuntur species & magnitudine & floris colore differentes, suntque aut flore luteo majore aut minore, vel flore Phoeniceo, vel violaceo.

Pars TABULAE XIV.
  • Papaver cornicu­latum
    • 1. Bicapsulare
    • 2. Tricapsulare
    • 3. Quadrica­psulare
      • Flore
        • Flavo, Clus. Hist. Papaver corniculatum luteum, Fuch. Tur. Eyst.
        • Phoeniceo, Ad. Lob. Clus. Hist. Papaver corniculatum rubrum, Dod.
        • Violaceo, Clus. Hist. Papaver cornutum flore violaceo, Gesn. Hort. Ger.
Explicatio partis Tab. decimaequartae.

1. PApaver corniculatum luteum [...] Diosc. Theoph. Silvestre Plinii, C. B. P. Papaver Corniculatum majus, Dod. Papaver corniculatum luteum, Fuch. Tur. Eyst. Papaver corniculatum flavo slore, Clus. Hist. Hoc Papaver corniculatum majus luteum reliqua Pa­pavera corniculata foliis candidis & ambitu infractis ac laciniosis superat, quae tamen non sunt laevia sed nonnihil lanuginosa, fere instar foliorum Verbasci: caules sunt pedales & sesquipedales, infirmiores, non recti, sed reflexi, quique in plures alas dividuntur: flores tetrapetali, magni, ochri colore luteo pallent, cum multis staminulis saturatius luteis, qui­bus singulis deciduis succedunt singula cornicula compressa, incurva, palmaria & aliquando bipalmaria, bicapsularia, triplici apice in summo tecta, septo medio, crasso satis, dirimente duplicem seriem seminum nigrorum: radix subest oblonga, crassior, in multos restans annos. Sponte sua in maritimis provenit, aliisque aridis & squalidis, quibus delectatur, locis. Vul­nerata haec herba succum praebet luteum, inquit Dodonaeus, qui gustatus salsilaginem refert prope maritima loca, in aridis & hortis succo illo magna ex parte destituitur. Lapsus est hîc Dodonaeus, neque in maritimis, neque in aliis aridis locis aut hortis succum luteum nobis unquam conspicere licuit. Floret Junio ac Julio; versus Autumni initium semina perficit.

2. Papaver corniculatum Phoeniceum hirsutum, C. B. P. & idem glabrum, C. B. P. Papaver corniculatum rubrum, Dod. Corniculatum flore Phaeniceo, Ad. Lob. Clus. Hist. Hujus folia Erucae sunt similia, laciniata & alte incisa, vulgaris lutei multo minora, tenuiora, non adeo incana sed paululum hirsuta: caules pedales & altiores, vulgaris caulibus tenuiores, & graciliores, procumbuntque in terram: flores etiam quatuor petalis constantes, minores, nonnunquam intenso colore rubent, & illi primi sunt quos planta florere incipiens producit, interdum languidiore & quodammodo pallente colore, mediis foliis ad Phoeniceum tendentibus, qua­les fere in altero floris genere, qui à vulgo herbariorum flos Adonis dicitur, nimirum quando mediam aetatem superans planta, jam deficere incipit, & hirsutie illa in caule & foliis spoliari: alioquin si quis vigentem & flores primum producentem plantam conspiciat, deinde jam adultam & senescentem, ex florum colore, & caulis ramorum foliorumque hirsutia vel gla­britia, facile quis diversas esse stirpes sibi persuadeat, atque ut verum fatear, inquit Carolus Clusius, dum Salmanticae viverem mihi imposuit: floribus praelonga succedunt cornicula vix triuncialia, quorum singulis insident latiuscula quaedam veluti opercula vel capitella, atque singula cornicula tribus loculamentis distinctis separantur, in singulis series seminum nigrorum later, quae propriis septis mediis adhaerent, & trifariam dividitur unumquodque corniculum. Nascitur in agro Salmanticensi secundum vias & agrorum margines. Floret illic Junio, semen autem Julio profert, in Septentrionalibus satum non nisi Augusto & Septembri florere voluit, nisi Autumno seratur ut possit transire hyemem, tunc Maio & Junio florere conspeximus. In Viennensi etiam agro per Moraviam atque Bohemiam sponte nascens & flores proferens Junio mense, in arvis praesertim avena consitis secundum vias publicas, [Page 274] observabat Carolus Clusius, cui non contigit omnibus in illis locis croceum in hac planta succum videre, tametsi non desunt qui simili succo turgere eam plantam putent.

3. Papaver cornutum flore violaceo, Gesn. Hort. Ger. Papaver corniculatum violaceum, C. B. P. Lob. Dod. Lugd. Papaver corniculatum flore violaceo, Clus. Hist. Huic folia sunt multo minora, tenuiora, valde minutim dissecta, non candicantia ut superiorum folia, sed viridia: cauliculi tenelli, hirsuti: flos superioris non minor, tetrapetalus, coloris ex pur­pura caerulei exsaturati, & nigrae Violae paene aemuli, fugax admodum & qui levissima aura ex­cutitur: huic succedunt cornicula digitali duntaxat longitudine praedita, plerumque etiam breviora, exilia, duriuscula, rigidioreque hirsutie donata, ex quatuor distinctis loculamentis conflata, quatuorque valvulis, totidemque septis mediis quae veluti diaphragmatis quadru­plicem seriem seminum valde exilium, coloris ex cineraceo albicantium separant ac di­stinguunt: radix tenuis, ac inutilis, vix supra annuum spatium perdurat. Castellani genus hoc caeruleo sive violaceo flore Rosetta nonnullis Amapolas moradas id est, Papaver erraticum purpureo flore, â succi Mororum colore appellabant, nam erraticum Papaver Hispani Ama­polas vocant. Invenitur in pluribus Hispaniae locis, sed non nisi inter segetes; Maio mense floret; & Junio semina maturat. Collegit etiam Carolus Clusius in agro Narbonensi in arvis Avena consitis, non procul Laterâ, secundum fluvium Ledum paulo infra Monspelium.

§. 2. PAPAVER CAPITATUM MULTICAPSULARE.

Papaveris capitati multicapsularis duo sunt genera, Plinio authore, silvestre & sativum. Utrumque pro nota generica hanc habeto, quod flores producat tetrapetalos, cujuscunque coloris aut magnitudinis, atque singulis floribus, sic ex quatuor petalis & pluribus staminulis conflatis, evanidis succedunt capita communi cortice aut tegumento obducta, in quibus plurimae cellulae, seu loculamenta conspiciuntur membranis suis distincta, quibus adhaerent innumera semina minuta, rugosa, vel alba vel nigra aut fusca: coronâ stellatâ seu radiatâ integuntur singula capita sive longa, sive rotunda, & quod notatu, dignum quotcunque ap­parent radii in corona superiori capitis, totidem intus cernuntur cellulae propriis membranis separatae, numero incerto, nunc plures, nunc pauciores; à numero septenario ad quindena­rium saepius numeravimus, Idem conspicere licet in Papavere Rhoeade, & Argemone quae sunt Papaverum species, etiamsi ab authoribus diversis nominibus afficiantur; in singulis enim ante­dictis notis conveniunt cum Papavere capitato multicapsulari, atque succum effundunt lacteum non minus quam hoc.

Pars TABULAE XIV.
  • Papaver capitatum multicapsulare
    • 1. Arvense
      • Vulgare seu spontaneum flore simplici semine incano, nobis. Pa­paver spontaneum silvestre, Lob.
    • Hortense
      • Flore
        • 2. Simplici
          • Semine
            • Albo.
            • Nigro.
            • Fusco.
      • Pleno
        • Foliis
          • 3. Integris
            • Semine
              • Albo.
              • Nigro.
          • 4. Lacinia­tis seu cri­statis
            • Flore & semine
              • Albo.
              • Nigro.
Explicatio partis Tab. decimaequartae.

1. PApaver capitatum vulgare seu spontaneum simplex semine incano, vigens in segetibus, nobis. Papaver vulgare & 1. Trag. Papaver spontaneum silvestre, Lob. Papaver hoc spon­taneum simplice flore, caule, foliis, floribus item & capitulo sativo minus est: flos ex caeru­leo ac purpureo obsoletum, & dilutum plumbeum quendam colorem refert; capitulum quoque rotundatur; sed capite exsiccato, & maturo semine, foraminibus aliquot, qua parte operculum stellatum ipsi insidet, circulariter hiat; foraminula praedicta à natura designata [Page 275] sunt ut facilem defluenti semini viam praebeant; quod sativis non contingit, quorum clam reclusi permanent calyces seu capita, ut nullum elabi queat semen.

Papavera sativa tria sunt, album, nigrum, utrumque majus & minus praedicto, quod ex spontaneo in agris proveniente fit hortense seu sativum semine fusco.

2. Papaver hortense simplex semine albo, nobis. Papaver sativum Dioscoridis album Plinii, Matth. Lugd. Tab. Trag. Dod. Papaver album sativum, Lob. Ger. Papaver sativum semine candido, Fuch. Hoc folia profert oblonga, lata, laevia, Lactucae foliis longiora, can­didiora, marginibus sinuosa: caulis sive scapus rectus, bicubitalis, aliquando altior, in cujus fastigio flores candidi, tetrapetali, in quorum medio mox ab initio apparet capitulum stel­latum, multis staminulis stipatum, quod adultum crassam oblongam formam habet, & superi­oris instar operculo contegitur stellato, ex cujus intuitu & enumeratione, quot apparent radii in superiore capitis circulo, tot membranis seu septis membranaceis distinguuntur locula­menta, in quibus singulis semen rugosum, minutum, rotundum, & candicans copiose nu­tritur: radix subest descendens in altum, quae nullius est momenti seminibus ad maturitatem perductis: flos, inquam, utplurimum candidus, vel nonnunquam leviter purpureus, & aliquan­do flore est leviter cinereo, ungue purpureo vel candido, vel plumbei coloris maculis infecti. Est & semine flavo & hoc Papaver 3. & luteum est Trago. Odore soporifero tota haec planta cae­teras suae classis superat.

3. Papaver hortense simplex semine nigro, nobis. Papaver semine atro, Fuch. Papaver sati­vum nigrum, Dod. Hoc priori est simile, sed capitulo constat rotundiore & magis globato: flos eleganti Phoeniceo rubet colore: semen nigricat, atque sic facile distinguitur à priore flore albo, semine scilicet nigro.

Papaver flore pleno albo▪ C. B. P. Flore multiplici, Gesn. Hort. Cam. Ep. Album Poly­anthon seu multiflorum, Lob. Ger. Papaver flore multiplici petalorum numero denso, Caes. Est & hoc majus & minus floris colore purpureo, rubro, rubeo saturate dilute, albo, vio­laceo & mixto, hinc 7. figurae apud Tabernaemontanum & Gerardum ipsum sequentem sine necessitate.

Papaver flore pleno semine nigro, nobis. Papaver flore pleno nigrum, C. B. P. Papaver nigrum Polyanthon, Lob. Ger. Huic jungi potest Papaver laciniatis floribus, C. B. P. Laci­niatum rubrum & album, aliud unguibus purpureis, aliud unguibus albis, Eyst.

4. Papaver cristatum flore & semine albo, C. B. P. Papaver fimbriatum seu cristatum album, Ad. Lob. Lugd. Papaver flore fimbriato, Caes. Genus hoc Papaveris flores habet plenos, albos, quorum petala sunt multiplicata, non raro fimbriarum instar, incisa ac dissecta ap­parent: color horum saepius albidus, subinde purpureus, quandoque ex utrisque varie per­mixtus. Rubent vero nonnulli intenso colore, purpurae aemulo, alii tamen dilutius, sed minus eleganter. Capita hujus generis, veluti silvestris seu spontanei, hiant superiore parte, facile­que semen ab iis excidit, quod modo albidum, alias nigricans est, pro floris videlicet colore quem refert. Effluit ex capitulis horum omnium vulneratis liquor candidus qui ad medi­cinae usus colligitur, & densatus Opium appellatur, colligitur tamen praecipue ex secundo hic proposito, non modo Dioscoride, sed & Galeno ac Plinio testibus. Exprimitur ex capitibus & foliis simul succus, quem Meconium nominant authores. Seruntur haec genera in hortis & arvis apud Asiaticos, in praedictum usum. Junio mense flores exeunt; semen paulo post perficitur, capitulis plenis & exsiccatis.

Papaver cristatum floribus rubris semine nigro, C. B. P. Papaver rubrum florum foliis crenatis, Gesn. Hort. Papaver fimbriatum seu cristatum nigrum, Lob. Papaver 2. foliis dis­sectis, Dod. Sativum rubrum fimbriatum, Lugd. Haec est tantum prioris semine albo varietas, discrepans semine nigro, floris enim colore variat, subinde albus, frequenter rubens, quando­que ex utroque mistus, & qui rubet quandoque colore purpurae, aliquando dilutius rubet; hinc Papaver flore pleno rubro multiplici incarnato, multiplici purpurascente miniato pleno, flore pleno argentei coloris, multiplex album oris rubicundis, omnes hae varietates citantur ex horto Eyst. qui frustra tot Icones exhibet ejusdem speciei variantis colorem in floribus.

TEMPERAMENTUM & VIRES.

Papaverum omnium vim refrigeratoriam esse testatur Galenus lib. de Simpl. medicam. facult. Semen, ut idem ibidem asserit, refrigerandi habet facultatem, ac somnificum est, panibus utiliter ceu condimentum inspargitur, sed album nigro, eodem authore, praestat: corporum nullum com­memorabile [Page 276] praestare alimentum etiam addit. Est autem seminis hujus saccharo incrustati in secundis mensis quandoque usus, cum aliis tragematis, refrigerandi autem ejus potentia haud magna observatur, ad somnum conciliandum non multum efficax est: oleum quod ex eo exprimitur gratum ac edule est, panique illitum, aut alio quovis modo in cibo, citra refrigera­tionis sensum sumitur, conficitur autem ex secundi seu primi spontanei semine frequentius. Codiis sive capitulis major inest vis, quae ad somnum conciliandum defluxionesque sistendas ac repri­mendas plurimum faciat, propinquamque sed tamen mitiorem vim Opio obtinent. Opium for­tissimum, hoc ignavius Meconium, utrumque quovis modo vel sumptum, vel capiti applicatum, somnum ac subinde profundum molestumque soporem conciliat. Opium copiosius haustum, ut Plinius asserit, dolores omnes sopit, sed aegrius curabile malum non raro relinquit.

OPIUM sive SUCCUS PAPAVERIS.

Opium quod est liquor seu succus ex Papaverum capitibus expressus, aut sole extrahente, ex ipsis capitibus punctis sponte emanat, refrigerat, incrassat exsiccatque. Sumptum magnitudine Ervi dolores sopit, somnum conciliat, & concoctionem adjuvat, tussi coeliacorumque affectibus auxili­atur; verum si copiosius hauriatur, accersito lethargo mortiferum est. Est & ad capitis dolores efficax; si cum rosaceo irrigetur, ut & ad aurium dolores, si cum Amygdalino, Myrrha & Croco instilletur; oculorum inflammationibus cum ovi luteo tosto & Croco proficit: Erysipelatosis & vulneribus cum aceto, Podagris cum lacte muliebri & Croco utile, denique sedi pro balneo sub­ditum somnum facit. In eo liquoris genere praestantissimus qui densus & gravis, odoratu soporifer, gusiu amarus, quique facile aqua diluitur, laevis, candidus neque asper, neque gum­mosus, quique inter colandum non ut cera coit densaturve, sed soli expositus diflunditur, & ad lucernam accensus minime atrâ obscurâve lucet flammâ, qui denique postquam extin­ctus erit suam odoris vim etiamnum conservat. Ipsum porro admisto glaucio, aut gummi, aut silvestris Lactucae succo, adulterant: verum qui glaucio fucatus est, dum diluitur Croci colorem inducit; qui vero Lactucae agrestis succo, exili & evanido est odore, asperiorque spectatur: qui denique gummi vitiatus, invalidus est, inodorus atque pellucidus, & [...], ut ait Lacuna. Nonnulli capita & folia Papaveris tundunt & pressa exprimunt, mox terentes in mortario pastillos effingunt, id Meconium vocatur multum Opio ignavius. Opium quod hodie ad nos convehitur, non est illud verum & legitimum è lacryma, quae ex inciso papaveris capite exierat concretum, sed potius hoc ex foliorum & capitum contritorum succo confectum est, idque Meconium vocatum est, Opio longe deterius: haec Matthiolus. Sic etiam Amatus, quod ex Apulia hodie Venetias afferunt, inquit, revera Meconium potius quam Opium appellari meretur. Opio odor gravis ac vehemens est, amarum, os incendit aestu, inflammabile, unde concludimus licet tribuatur ei vis refrigerandi, esse calidum; nam omne amarum est calidum; omne inflammabile abundat oleo, idcirco calidum; cumque uti dictum os accendit, quod est signum qualitatis activae. Opium in ipsâ Natoliâ compingitur in massas non excedentes pondus quatuor unciarum aut ad summum semilibrae, verum mercatores ut plus lucrentur, multiplicant dimidium addentes, ita ut massae quae Venetias adferuntur ponderent fere libram unam, haec Bellonius. Opium chy­mice praeparatum dicitur Laudanum seu Laudanum opiatum. Caetera de Opio vide apud Si­meonem Pauli pag. 418, 419. 420. usque ad pag. 424. classis tetiae operis Botanici quadripar­titi & Johannem Bauhinum, pag. 392, 393, 394, & 395. lib. 30.

§. 3. PAPAVER SPINOSUM LUTEUM.
Pars TABULAE XIV.
  • Papaver capitatum multicapsulare
    • Peregri­num
      • 5. Spinosum foliis candidis venis notatis flore luteo, nobis. Papa­ver spinosum, C. B. P. & Prod. Matth. Ed. Bauh.
    • Erraticum sive Rhoeas
      • Flore phoeniceo
        • Majore
          • 6. Simplici.
          • 7. Pleno
            • Rubro.
            • Albo interdum.
        • 8. Minòre Simplici
          • Rubro
          • Albo

[Page 277] Papaver spinosum luteum foliis albis venis notatis, nobis. Papaver spinosum, C. B. P. & Prod. Clus. Hist. Ficus infernalis Italorum. Perelegans & plane novum est hoc genus Papaveris 70. ab hinc annis à Casp. Bauhino descriptum; pedalem acquirit caulem, digitalis crassitudinis, rotundum, inferne candicantem, quibusdam spinis obsitum, per quem inordinata nascuntur folia cauli nullo pediculo adhaerentia, sed medium quodammodo amplectentia, sinuosa & ali­quot laciniatis divisa, ipsis laciniis & crenis margines foliorum ambientibus, & in spinas definentibus, inferne canescentia, superne viridia, albis tamen venis per foliorum & lacini­arum longitudinem excurrentibus, instar foliorum Cardui B. Mariae vulgo nuncupati, multo minus autem ampla: ex horum alis nascuntur rami spinosi, similibus foliis, minoribus tamen praediti, in quorum alis & caulis fastigio nascitur capitulum triangulare spinosum in tres majores firmioresque spinas desinens, quo defluente & dehiscente flos sese ostendit quatuor petalis constans, colore flavis, corniculati Papaveris vulgatioris floris instar, odorem Che­lidonii majoris quodammodo referens, caducus admodum, in cujus medio sese exerit capi­tulum spinosum pentagonum multis staminulis flavis id ambientibus, quod summa parte rubescit dum tenellum est, maturum vero & adultum nigricat & pollicaris est crassitudinis, sesquiuncialis longitudinis, frequentibus firmisque spinis obsitum: semina continet in locu­lamentis suis rotundis rugosa, nigra, seminis Papaveris ceratitis rubello flore instar, sed ma­jora, cui & persimilem habet radicem. Annua est planta, tota flavescente succo instar Chelidonii majoris abundat. Floret Julio & Augusto, semina paulo post maturescunt rugosa. An Glaucium Dioscoridis? Glaucion succus est herbae foliis fere Papaveris corniculati, quae succo crocei coloris copioso praedita sunt. Dios. lib. 3. c. 100.

§. 4. PAPAVER RHOEAS seu ERRATICUM.

Papaver erraticum seu [...] Dioscoridis convenit cum Papavere capitato multicapsulari, quod capita habeat multicapsularia, cum corona rotunda stellata seu radiata, indigitante multa locu­lamenta, semina multa minuta nigra aut fusca in singulis cellulis continentia, quae capita succedunt floribus tetrapetalis, ejusque itidem quaelibet pars rupta succum effundit lacteum. Ab eodem differt etiam multis nominibus, primo quod folia habeat obscurius virentia, magis incisa, magisque hirsuta, capitula minora, flores tetrapetalos, minores, Phoeniceos, atque se­mina minutiora; est majus aut minus.

6. Papaver erraticum majus seu [...] Diosc. Theoph. & Plinii erraticum, Matth. Cord. in Diosc, Gesn. Hort Dod. Cast. Caes. Thal. Tab. Papaver Rhoeas, Lob. Ger. Rhoeas puniceo ca­duco flore, Ad. & Icon. Lob. Papaveri huic erratico majori cauliculi & folia nigriora sunt hirsutioraque, quae utrinque altis incisuris instar Cichorii aut Erucae divisa: flores è fastigio cauliculorum pulchro ac rubente phoeniceo emicant colore, staminibus nigricantibus ca­pitulum medium ambientibus stellatum, & multis loculamentis separatum, radiis in parte su­periore ornatum; hujus caput multo minus spontanei Papaveris capite, semine nigro, potius fusco plenum: radix minor inutilis exsiccatur post semina perfecta. Est & idem flore albo simplici.

7. Papaver erraticum pleno flore, C. B. P. Papaver Rhoeas flore pleno, Cam. Hort. In satis agris inter myriades flore phoeniceo refertas, perraro reperitur unum aut alterum flore pleno rubro, albo itidem, sed rarissime, cujus semen collectum & in hortis satum, satis fre­quenter, cum in Gallia tum in Anglia, plantam ejusdem coloris & plenitudinis producere observavimus.

8. Papaver erraticum minus, C. B. P. Papaver Rhoeas minus, Lugd. Papaver erraticum minus, Tab. Follis est minoribus oblongis, non Erucae per margines divisurâ, sed tantummodo serratis, reliquis partibus priori majori similibus. Utrumque una cum Tritico, Secali, Zea, Hordeo, Avena, reliquisque frugibus, in agris, in hortis etiam gignitur; ubi semel repertum aegre extirpatur, ex semine quotannis sese multiplicans. Saepe inter olera secus margines hortorum: flores belle colorati saturate rubri aut eleganter purpurei: inter myriades repe­ritur flore albo. Maio ac Junio pulchritudinis venustatisque quandam gratiam arvis con­ciliant, ruberrimo colore praecipue. Dioscoridi est [...] Latinis Papaver erraticum Gazae dicitur. Papaver fluidum officinis. Papaver rubrum & Rhoeas, quod ei cito flos defluat. Decidunt tamen flores aeque & aliis Papaverum generibus, etiam & corniculatis; nulli Papa­veri diutinus aut durabilis flos est, omnium herbarum fere citissime pereunt eorum flores. Est enim omnibus tam Papaveribus quam Argemonis commune, flores antequam expan­dantur [Page 278] membrana quadam tenui ac veluti vagina quâdam contineri, quae, ipso se exe­rente flore, in duas dehiscens delabitur partes, quibus apertis quaterna petala apparent cito post defluentia. Rhoeadis itaque nomen non modo huic sed & aliis eadem de causa com­mune esse potest, si modo à floris facili accesserit delapsu; quod si à seminis profluvio (uti apparet) Rhoeadis cognomen accesserit, silvestri quarto spontaneo nostrati proprium etiam erit, cujus uti dictum citissime ac facillime semen excidit: defluit huic erratico, sed minus manifeste.

§. 5. ARGEMONE.

[...] in totum Papaveri silvestri similis Diosc. lib. 2. cap. 208. radicem rotundam tribuendo, quod nostrae non convenit. Sic dicta quod [...] oculorum nubeculas expurget. Plinio lib. 25. c. 9. Argemonia. Nostri tria genera faciunt, & id demum probant, cujus radix thus redoleat. Sed vi­detur Plinius quatuor genera agnoscere, ut lib. 21. cap. 23. Anemonen quam Argemonen vocari dixit; 2. genus hoc est; 3. genus lib. 24. cap. 19. Lappam canariam cujus radix jucundum odorem, thuri similem spirat Argemonen nuncupari tradit: quartum genus statui potest Inguinaria, quam lib. 26. cap. 9. etiam Argemonen appellari testatur.

Argemone adeo Papaveri similis est in omnibus suis partibus essentialibus ut ejus notam genericam assignare difficile admodum sit. Convenit cum Papavere in multis, primo quaelibet ejus pars rupta succum effundit lacteum, florem gerit tetrapetalum, cui succedit siliqua multicapsularis, cum coronula seu operculo radiato; sed differt quod flores tetrapetalos multo minores Papaveris, imo Papaveris Rhoeadis duplo minores, & obsoleti seu dilutioris, rubri coloris, siliquas hirsutas seu hispidas fert, atque hisce notis praecipue distinguitur Argemone rubra à Papavere Rhoeade. Argemones species datur capite glabro, multo lon­giore Papaveris Rhoeadis capite: species Argemones quae sunt flore luteo, primo intuitu faci­lius distinguuntur à Papavere Rhoeade, & reliquis flore rubro donatis Argemonis speciebus, à colore floris.

Pars TABULAE XIV.
  • Papaver capitatum multicapsulare, dictum
    • Argemone
      • Flore
        • Phoeniceo coloris obsoleti, capite
          • Hirsuto
            • 9. Breviore torulis canalicu­liculato.
            • 10. Longiore.
          • 11. Glabro longo, nobis.
        • Luteo
          • 12. Cambrobritannica, nobis. Ar­gemone Cambrobritannica lutea, Park.
          • 13. Coriandri folio, nobis. Argemone Coriandri folio, C. B. P.
Explicatio partis Tab. decimaequartae.

9. Argemone capitulo hirsuto rotundo torulis canaliculato, nobis. Argemone capitulo brevi­ore, C. B. P. Argemone capitulo breviore hispido, J. B. Chabr. Argemone capitulis torulis canaliculatis, Lob. Ger. Folia emittit Adonidis Papaverisve corniculati violacei, tenuiter dissecta, alba, serrata, pilosa: caules ex radice simplici, gracili, multos, pedales, & majores, hirsutos racemosos: flores sunt minores punicei, dilutius tincti, tetrapetali, magnitudine Papaveris Rhoeadis floribus multum cedentes, & colore non tam eleganti rubello quam est Papaver Rhoeas, formâ tamen papaveraceâ; hisce evanidis singulis succedunt capitula singula ovata seu rotunda, Melonis parvi figurâ, canalata seu torulis & sulcis praedita, undique pilis rigidis scatentia seu hispida, operculo parvo stellato seu denticulato tecta, radiorum numero in operculo indigitante numerum loculamentorum seu cellularum membranis distinctarum, tanquam tot diaphragmatis intervenientibus, praedictas cellulas separantibus, quibus adhuc viridibus adhaerent plurima minuta, alba, rotunda semina, matura nigra rugosaque.

10. Argemone capitulo tenuiore longiore hirsuto, nobis. Argemone capitulo longiore, C. B. P. Lob. Lugd. Ger. Argemone capitulo longiore spinoso, J. B. Chabr. Foliorum hujus divisio minuta, Nigellae citrinae instar, pilis asperis obsitorum, tum per caules, tum per [Page 279] ramos asperos hirsusosque nascentium: flores admodum caduci, obsolete purpurei, duplo aut triplo minores quam Papaveris Rhoeadis, quique capitula post se relinquunt longiora, tenuiora, brevibus confertis spinulis mitiusculis hispida, parum cauliculata, multis locu­lamentis separata, in quibus semina multa minuta, nigra, rugosa matura concluduntur: ra­dix longiuscula simplex, quae semine maturo inutilis relinquitur. Utraque haec Argemones species passim reperitur in arvis segetalibus, & secus fossarum margines; praecipue eundo Londino versus pagum Chelsee copiose & haec & prior conspiciuntur aestate florentes, & ver­sus ejusdem finem capitula seminibus onusta gerentes. Florent Maio & Junio, & per totam aestatem semina perficiunt, ex quibus deciduis pullulant & crescunt in vernum tempus, quo incipiunt protrudere caules & consequenter flosculos & capitula hispida.

11. Argemone capitulo longiore glabro, nobis. Folia haec habet magis dissecta breviora & magis glauca quam sunt Papaveris Rhoeadis folia, minus autem quam folia Argemones è capitulo breviore & hirsuto; florem fert obsolete phoeniceum, parvum, cui succedit capitulum unciale glabrum (quâ notá à prioribus duabus capitulis hirsutis facile discernitur) in loculamentis pluribus triangularibus continens plurima minuta semina, nigra, matura, aspera, aliorum Papaverum & Argemonarum ritu.

12. Argemone Cambrobritannica lutea capite longiore glabro paucis spinulis ad loculamen­torum juncturas ornato, nobis. Argemone Cambrobritannica lutea, Park. Folia plurima protrudit hinc inde inordinatim longiusculis pediculis costae mediae adhaerentia, uno costae mediae extremum claudente, in ambitu profunde serrata, saturate viridia, inter quae oritur pe­diculus pedalis & altior aliquando, cui adnascuntur quaedam foliola minora ad eundem mo­dum disposita: in summis caulibus eorumque alis proveniunt flores lutei, ampli, rotundis quatuor petalis constantes, pluribus staminulis in medio ornati, circundantes capitulum mi­nus, sub exortu adultins longum, viride, quod flosculis deciduis maturum majus est, & lon­gius caeterarum Argemonarum capitibus, tenuius versus caulem, crassius versus coronam seu operculum in varias cellulas seu loculamenta divisum caeterorum Papaverum & Argemonarum more, paululum hispidum in juncturis loculamentorum: plurima minuta semina, nigra ma­tura & rugosa in se continent singula capitum loculamenta: radice constat longa, extra fusca seu ruffâ in multas alias fibrillas divisa, quae singulis annis non perit ut superiores Arge­mones species, sed multos annos durat. Provenit in Cambrobritannia, eundo ex comitatu Carnervan, secus vias & semitas, non procul à vico dicto Llanberris.

13. Argemone Coriandri folio, C. B. P. Argemone lutea, Pon. Ital. Oritur ex radice pal­mari, coloris subnigri versus mucronem in plurimas fibrillas divisâ, ex qua immediate pro­truduntur multi caules palmares, recti, nudi, hirsuti; in quorum cimis proveniunt flores papaveracei, tetrapetali, lutei, omnium minimi: quibus evanidis subveniunt brevia, viridia, hirsuta capitula, operculo stellato tecta, repletis loculamentis seminibus minutis, ut videre est in caeteris antedictis; in medio praedicti floris tetrapetali conspiciuntur staminula alba cum apicibus luteis. Folia exeuntia ex radice per terram sternuntur formâ foliorum Ra­nunculi Coriandri folio, leviter hirsuta, saporis acuti, sed multo minoris, quam in Arnemone. Nascitur in monte dicto Vette supra Feltre.

§. 6. HYPECOON.

Y [...], [...], Papaveri Dioscorides l. 4. cap. 68. subjicit, cum eadem ei sit natura, quae succo Papaveris. Et Plinius l. 27. c. 11.

Hypecoon etiamsi mihi videatur planta sui generis, tamen propter florum & siliquarum aliquo­modo cum siliquosis convenientiam Papaverum classi hic substituendam haud abs re fore pu­tavimus: estque quoad siliquam duplex; vel siliquis articulatis, vel bivalvibus, de quibus hoc loco dicemus: fortassis nullibi aptius quam hic collocari possunt, quippe quod siliquosae sunt plantae.

  • Hypecoon
    • Siliquis
      • 1. Erectis articulatis incurvis, nobis. Hypecoon legitimum, Clus. Hist.
      • 2. Propendentibus non articulatis bivalvibus, nobis. Hypecoi altera species, C. B. P.

1. HYpecoon siliquis erectis articulatis incurvis, nobis. C. B. P. Hypecoon, Gesn. Hort. Dod. Clus. Hist. Hypecoon legitimum, Clus. Hist. Cuminum silvestre, Dios. Italo­rum, Lob. Obs. Cuminum corniculatum, Ger. Folia sunt huic plantae multis incisuris divisa, [Page 280] figurâ, colore, & aspectu Rutae tenuifoliae foliis valde similia, molliora tamen, & interdum longiora: cauliculi qui in aliquot ramos divisi pusillis floribus onusti sunt, flavis, satis odo­ratis, senis foliis constantibus, sed miranda figurâ à reliquis floribus diversâ, nam flos in­ferius duo habet folia reliquis majora, nervo viridi foris extrema parte tecta (quae obtusior est & veluti compressa) quae fuere loco vaginae quatuor aliis petalis perexiguis & vix nisi expanso flore conspicuis: floribus singulis sic constructis & deciduis succedunt singulae siliquae articulatae, in singulis ramulis quaternae aut plures, longae, planae, articulis seu internodiis distinctae, falcisque instar incurvae, semen in singulis internodiis unicum, nigrius, longiusculum, quod difficulter admodum eximi potest, continentes: radix singularis subflava interdum, bifida, multumque fibrosa; annua tamen, nec vivax: tota planta ingrati admo­dum saporis. Primum istam plantulam observavit Carolus Clusius in Gallia Narbonensi supra Nemausum urbem, inter Aigmargues & Vover Arelatensi itinere: deinde valde copiosam inter segetes, agro Salmanticensi, totaque Castella, & Granatensi, itemque Murciano Regno. Florebat illic Martio & Aprili; semen Maio maturum erat. Apud nos Septentrionales pro­venit quidem, sed longe tenerior, quam ubi sponte nascitur, veluti Papaver corniculatum flore violaceo. Videtur haec planta plurimum accedere ad Hypecoi Historiam quod Graecis [...], & aliis [...] dicitur; & certe nulla adhuc conspecta planta, quae ad Dioscoridis Hypecoon magis accedat, opinione Car. Clusii. Non desunt quidam qui ad Cuminum sil­vestre alterum, Dioscoridi descriptum, referre malint, licet facultates sunt dissimiles, ut monstrabimus in Hallucinationibus ad finem hujus paragraphi.

2. Hpecoon siliquis propendentibus non articulatis bivalvibus incurvis, nobis. Hypecoon alterum seu Hypecoi altera species, C. B. P. Cuminum alterum Dioscoridis siliquosum, Ad. Lob. Et Cuminum alterum Diosc. silvestre siliquosum, Lob. Icon. Cuminum silvestre sili­quosum Penae, Lugd. Cuminum siliquosum, Ger. Hoc priori valde simile est, nisi quod folia producat angustiora, longiora, glauca magis, tenuius divisa, foliorum Seseleos Massi­liensis aemula: caules sunt laeves, foliis & ramis onusti, ex quorum alis exsiliunt flores pen­tapetali flavi, in mucronem desinentes; quibus subveniunt siliquae longae, pendentes, non erectae, non recurvae, nec articulatae, ut sunt superioris siliquae, continentes in se semina flava, majora seminibus praecedentis, Galegae seminibus conformia. Natales communes cum superiore habet, teste Lobelio; atque eâdem tempestate anni floret. A priore ergo toto coelo differt, primo foliis longioribus, angustioribus & magis glaucis, deinde & praecipue sili­quis non rectis articulatis, sed pendentibus, bivalvibus, deorsum recurvis non sursum erectis.

Utraque haec planta malè à Casparo Bauhino caeterisque authoribus ipsi monstrantibus viam Cuminum appellatur, cum Cuminum proprie dictum sit Umbella semine striato, foliis tenuissime divisis, ut docuimus in doctrina Umbellarum Sectione nona cap. de Cumino; atqui hae duae plantae sunt siliquatae, & floribus & siliquis toto coelo & fine ultimo à Cumino umbellifero praedicto discrepantes; ergo non sunt authoribus sub Cumini nomine designandae, nec Umbellis associandae, sed siliquosis suis congeneribus adaptandae, & forte nullibi aptius quam Papa­verum classi jungendae: quicunque melius easdem disposuerit, ipsi dabo manus; confiteor quamvis sint siliquosae, inter se discrepantes, possunt tamen siliquosis tetrapetalis adjungi, quod aptior inveniatur locus eis. Sunt revera plantae heteroclitae stricte loquendo, sed pro­pterea quod sint siliquosae, hunc impraesentiarum, & jure, sibi vendicabunt locum.

SILIQUOSAE Multicapsulares variantes & floribus & capsulis.

CAPUT XVI.

§. 1. BALSAMINA FEMINA seu Noli me tangere.

BAlsamina mas Cucumis phoeniceus dicitur, quod ex pomis ipsius immaturis oleo injectis, insolatione oleum seu Balsamum, ut Chirurgi vocant, ad vulnera consolidanda praestantis­simum conficiatur. [De hac Balsamina mare seu Cucumere phoeniceo diximus supra Sectionis [Page 281] primae pag. 33. qua ratione ab authoribus haec herba dici debeat Balsamina, ignoratur; sed Noli me tangere aut Impatiens herba apte satis dicitur propter rationes sequentes à nobis ad ferendas.

Balsamina femina, seu aptius Impatiens herba, aut Noli me tangere, nobis. Hanc habet notam genericam, qua ab omnibus aliis facile distinguitur, quod flos ejus producatur an­terius patens seu hians cum rictu calathi instar, & cum calcari seu corniculo tenui Nasturtii Indici aut Linariae Dalmaticae more in recurvam caudam desinente: flori sic constructo succedit siliqua multis loculamentis divisa, quae contractis valvulis singulis vermiculorum aut spirarum more in se convolvitur si tangatur matura, unde illi apposite satis Impatientis herbae, aut Noli me tangere nomen inditum: hoc illi cum Nasturtii speciebus quibusdam est commune, à qui­bus in partibus tamen essentialibus longe differt. Est vel flore rubro, vel luteo; de illo primo, de hoc postremò dicemus, hoc paragrapho primo.

TABULA XV.
  • Balsamina femina
    • Flore
      • 1. Rubello
      • 2. Luteo
        • Persicae folio seu Noli me tangere flore purpureo, nobis. Bal­samina femina Persicifolia, Ad. Lob.
        • Mercurialis folio seu Noli me tangere flore luteo, nobis. Im­patiens herba, Dod.
  • 3. Sesamum, Dod. Ger. Matth. Sesamum verum Lugd. Cam.
  • 4. Melochia sive Corchorus, Cam. Park. J. B. Chabr. Olus Judaicum Avicennae, quibusdam, & Moluchi Arabum Rauwolfii.
  • 5. Capparis Fabago Portulacae folio, nobis. Capparis leguminosa, Lob. Tab. Fabago, Dod. Ger.
  • 6. Leontopetalon (id est leoninum folium) Ad. Lob. Leontopetalum, Matth. Gesn. Hort. Lob. Dod. Lugd. Eyst.
  • 7. Leontopetalo assinis foliis quernis, C. B. P. Chrysogonon, Park. J. B. Chabr.
  • Soldanella
    • 8. Major, Clus. Hist. Ger. Park.
    • 9. Minor, Clus. Hist. Ger.
  • Isatis
    • 10. Sativa vel latifolia, C. B. P. Glastum sativum, Park. Hist. Lugd.
    • 10. Silvestris vel angustifolia, C. B. P. Glastum silvestre, Cam. Turn.
Explicatio Tab. decimaequintae.

1. HErba impatiens seu Noli me tangere flore patulo eleganter dilute rubente, nobis. Balsamina femina Persicifolia, Ad. Lob. Balsamina femina, Cam. Tab. Eyst. Ger. Balsamina, Dod. Lugd. (cum Matth. & Fuch. figura) Balsamina amygdaloides, Gesn. ad Cord. Catanance, Caes. Haec caules promit non tenues aut viticulosos (ut Balsamina mas, quae Charantia dicitur Dodonaeo, nobis autem Cucumis Phoeniceus, de quo inter Cucumeres pag. 33. Sectionis primae egimus) sed rectos, crassos, ab imo ramosos, glabros, laeves, succosos veluti Portulacae, inferius nonnihil saepe rubentes, circa quos folia oblonga, acuminata, Salicis aut Mali Persicae arboris foliis nonnihil similia, per marginem tenuiter serrata, è quorum sinu duo aut tres, nunc plures flores erumpunt, insidentes subrubentibus pediculis, anterius latiores ac patentes, posterius in calcar seu tenue corniculum Nasturtii Indici more veluti in recurvam caudam desinentes, colore elegante dilute rubentes: quorum singulis succedunt singulae siliquae rotundae, asperae, hirsutae, Charantiae Dodonaei fructu multo mi­nores, per maturitatem luteae, quae sponte aperiuntur, aut tactae finduntur in quaterna aut quina loculamenta, valvulis extrinsecus luteis factis, immediate post tactum spargentibus semi­na oblonga, teretia, fusca; flos ante Autumnum apparet: semina medio Autumno maturescunt, fructus inquam vel laevi contactu valvulis sese contrahentibus cum subito strepore, timorem incutientes, semina circa manum tangentis spargunt. Plerique Charantiae Dodonaei Balsa­minae mari dictae facultate similem affirmare audent, sed temere, cum hujus experimentum [Page 282] à quoquam factum non constet; melius & aptius ei convenit nomen Impatientis herbae ut colligere est ex descriptione allatâ. De hujus facultatibus nihil asserendum est. Ubi sponte proveniat non liquet, sed satis frequentem ex seminibus ad nos delatis, in hortis nostris videmus.

2. Impatiens herba seu Noli me tangere flore patulo luteo, nobis. Balsamina femina lutea seu Noli me tangere, C. B, P. Noli me tangere, Gesn. Hort. (cui & Milium caprearum) Cam. Tab. Eyst. J. B. Chabr. Persicaria siliquosa, Ad. Lob. Lugd. Cam. Thal. Impatiens herba, Dod. Balsamita altera, Col. Summo cespite radices figit fibrosas, à quibus caulis surrigitur cubitalis, dilutissime virens, inanis & diaphanus, copiosum succum insipidum compressus remittens, post intervalla singulorum geniculorum tubercula tophorum podagricorum aemula gerit: folia Cynocrambes latiora, obtusiora, in ambitu serrata, mollicella; ex quorum alis pedicelli teneri, in quibus ex duobus foliolis sese explicant flores, Nasturtii Indici floribus assimiles, minores, corniculo intorto flavi, aut ex flavo pallentes aut rubentes punctulis ru­bris saturatioribus guttati, in quorum medio stamina exalbida: quibus succedunt siliquae unciales quinque loculamentis distinctae, totidemque valvulis constructae, unciales & quan­doque semiunciales, angulosae, quae lutescentes maturo semine levi contractu ut prioris siliquae semine excusso desiliunt, & valvulae vermium spirarumve more contrahuntur, & ti­morem easdem tangentibus incutiunt. Unde Impatientis seu Noli me tangere nomen aptius ob hanc rationem, & huic, & priori assignatum: radix tenuibus fibris terrae cohaeret. In Germaniae, Bohemiae, Galliaeque silvis, tum & alibi umbrosis fossis reperitur. Adolescit cito, ac facile semina sua spargendo, in hortorum umbrosis provenit locis; post aestatis finem pullulat ex semine, & versus Veris initium frequentius. Floret aestate ac versus ejusdem finem & Autumni initium semina iterum spargendo sponte sese seminat. Planta est annua, hyemem aegre apud nos sustinet, singulis tamen annis verna tempestate regerminat ex semine superioris anni sparso, nisi priusquam semina maturuerint fuerint excussa.

TEMPERAMENTUM & VIRES.

Hanc posteriorem plantam Noli me tangere dictam in oleo Liliorum aut Chamaemeli decoctam & applicatam, urinam movere Gesnerus est author. Idem viro stranguria laboranti folia ejus uti­liter imposuit, & miram etiam vim habere in urina cienda dicit. Folia quina aut sena in pocu­lum vini injecit vinumque mulieri [...] laboranti porrexit, & vino epoto statim melius se habuit. At Impatiens haec herba facultate fertur perniciosâ & inter deleteria habenda, teste Dodonaeo.

§. 2. SESAMUM.

Cum Dioscorides & Theophrastus Sesamum inter fruges retulerint: & Plin. lib. 18. c. 10. frumenta aestiva dixerit Sesamum, Milium, Panicum &c. Theophrastus 2. caus. plant. 17. Se­mina haec, Milium, Sesamum, Erysimum inter fruges reposuit: & 6. caus. plant. 19. Sesama & Erysimum sicca cibo idonea, non vero viridia scripsit, Sesamum & Sesama similiter Dioscoridi lib. 2. c. 121. Theophrastus plurimis locis [...] aliis [...] dicitur. Nunc de Sesamo dice­mus, quia est multicapsularis planta erit hujus loci, & inter multicapsulares suas affines plantas collocabimus, non autem inter frumentaceas aut Cereales plantas Milium & Panicum, ut Theophrastus & Dioscorides pertractarunt. Erysimum Cereale aut Fagopyrum cum sit planta semine triquetro Lapathi adinstar, ad Lapathum, Acetosam, Bistortam & caeteras plan­tas Sectione quinta explicandas amandabimus.

3. Sesamum, Matth. Lob. Dod. Cast. Tab. Sesamum verum, Lugd. Cam. Cord. in Diosco­ridem. Gesn. Hort. J. B. Chabr. Sempsem, Alpin. Per caulem cubitalem folia habet semi­uncialibus pediculis haerentia, crassiuscula, ex atro virore nonnihil rubentia, oblonga, acumi­nata, subinde quoque, saltem inferiora, sinuata: ex caulis alis slores emicant calythi forma, rictu majore anterius donati, posterius crassa satis tuba cava praediti, albi, quibus singulis deciduis subveniunt siliquae rectà secundum caules ascendentes, quatuor loculamentis toti­demque valvulis donatae, in quarum singulis series unica seminum exalbidorum compres­sorum continetur, duplici medulla praeditorum. Hujus semen ex Graecia & Peloponneso ad nos convehitur, & apud Seplasiarios extat venale. Sic ait Matthiolus, planta cujus Icon ab au­thoribus pro vero & genuino Sesamo exhibetur, non est genuinum Sesamum, quia refragatur [Page 283] historiae, quam de Sesamo Theophrastus & Plinius tradiderunt, quod imprimis culmum non gerat Milio crassiorem, altiorem numerosioremque, nec radices longe plures &c. sed scapum Fabae aemulum, in quo gradatim Fabarum more siliquae exeunt triquetrae aut tetraquetrae: sit ergo Pseudosesamum, Cam. ep. officinis vulgo Gingolena, Nos hic inseruimus propter siliquam multicapsularem cum suis similibus nomine nihilominus diversis.

TEMPERAMENTUM & VIRES.

Oleum quod Aegyptii Sitis appellant, ad cibos in frequentissimo est usu. Plantae decocto utuntur in fotu ad opthalmias, ad tussim, anhelitusque difficultatem, peripneumoniam, pluritidem, & minores duros schirros: mulieres pro uteri duritie insessiones faciunt, & utuntur ad capitis furfures livoresque faciei, & ad tumores schirrosos: plantâ & seminibus coctis cum melle ad exsiccatos nervos, ad combustas partes, ad calidas inflammationes; decocto clysteribus ad colicos dolo res, & ad emolliendam alvum utuntur, & ad movendas menstruas purgationes. Se­minis ad cibum usus est antiquus, pauci est nutrimenti. Oleum fecesque bibere, ut impingue­scant mulieres in balneis familiarissimum habent; oleo etiam ad multa alia uti Aegyptii con­sueverunt, quippe ad cutis pustulas, asperitatem atque omnem defaedationem ex melancholico humore ortam, tùm epoto, tum in cibis usurpato, vel ipsis affectis partibus inunctis. Secretum apud quosdam, ad cutis pruritus ejusdem decoctionem quatuor uncias multis diebus bibendam exhiberi. Ex Sesamo fit oleum quo Aegyptii utuntur, quod auribus, Plinio teste, utile est. Non solum haec Aegyptiis manifesta fuerunt, sed multi alii eadem ex ipsis memoriae prodiderunt, ut Rhasis, Avicennas, Hali, Serapio, atque alii.

HALLUCINATIONES CASP. BAUHINI Aliorumque Authorum.

PAg. 27. col. 1. Sesamum a Casparo Bauhino male hic collocatur inter Panicum & Phalari­dem, quippe frumentarias plantas, culmis, gra­nisque paleis inclusis praeditas; cum Sesami siliqua multis loculamentis donata sit, atque florem patu­lum cavum anterius & calcari posterius donatum haheat, nullatenus hac ratione inter Cerealia disponi debet, propter usum in culina apud Aegyptios, non plus quam caetera oleracea quae ab usu possunt simul collocari; at a fine ultimo, videlicet floribus, semi­nibus & capsulis seminalibus longe recedunt a sein­vicem, & sub diversis signis militantes diversimodi a nobis disponentur.

§. CORCHORUS sive MELOCHIA.

Corchori duplicis meminit Plinius: alterius lib. 25. c. 13. Anagalidem intelligens: [de qua inter pentapetalas capsula rotunda donatas Sectione quinta agemus,] alterius lib. 21. c. 15. inter herbas sponte nascentes & in cibis usitatas: & l. 21. c. 32. Alexandrinorum cibus convolutis foliis ad similitudinem Mori, &c. Et Alpino facultate similis est Althaeae, & Aegyptiis nil fami­liarius aut gratius. Et Judaei cocta folia cum carne edunt, quae sapore Acetosae praedita sunt annotante Rauwolfio in suo Hodeporico.

Corchorus Plinii, Lob. Lugd. Melochia sive Corchorus, Cam. Corchorus veterum, J. B. Chabr. Olus Judaicum Avicennae quibusdam & Melochia Arabum Rauwolfii. Corchorum oleraceis adnumerat Theophrastus, qui ob sui amarorem in proverbium (quod alii sic, Corcho­rus inter olera) abiit, ejusque folium Ocimum aemulatur. Plinius iis, quae sponte nascuntur, quibus pleraeque gentium in cibis vescuntur. Corchorum Alexandrini cibi herba est, convolutis foliis ad similitudinem Mori. Haec planta observatur caule cubitali laevi: foliis Cynocrambes vel Mercurialis majoribus, duas aut tres uncias longis, sesquiunciam latis, per ambitum serratis, quae parte ima barbulam utrinque unam seu apophysin ligulae instar tenuem possident: siliquae brevi pediculo haerent singulares, quatuor aut quinque uncias longae, striatae, sensim usque ad mucronem attenuatae; compluria secundum longitudinem (quinque ordinarie) habentes loculamenta, in quorum singulis unica continetur series seminum subviridium aut subcaeruleorum, angulosorum, parum gustu viscidorum, flores, teste Alpino, parvi sunt, & crocei, Leucoi floribus minores.

TEMPERAMNTUM & VIRES.

Corchorus seu Melochia praecordiis, ut ferunt, utilis, alopeciisque & lentigini. Boum quoque sca­biem celerrime eâ sanari invenimus apud Nicandrum, & serpentium morsus antequam floreat, sed cum Theophrastus Corchorum Ocimi folio dixerit, mirum est Plinium ex alio fortasse authore scripsisse, Corchorum herbam esse Convolvuli foliis ad similitudinem Mori. Quare quidam legunt (ii scilicet qui Corchorum Pilosellam majorem esse concludunt, de quo nos suo loco inter pap­pescentes dicemus) commaculatis foliis ad succi Mori similitudinem, quae in ea perspicere liceat. Semina Melochiae in maximo usu sunt apud Aegyptios, ad omnes affectus, quibus semina Althaeae conducere compertum est. Nam Melochia facultate plane Althaeae similis videtur, perinde ad suppurandos, resolvendos atque emolliendos tumores duros ejus maximus usus est, habet etiam majorem visciditatem ejus muscilago quam Althaeae. In cibis nihil est familiarius vel gratius: her­bam ipsam decoquunt in aqua vel jure carnium, ut nos Betam elixare solemus; convivia carentia Melochiae ferculis ab his parum reputantur: ex ejus cibo multi male se habent, parum nutrit, ac succum viscidum gignit, ex quo difficiles viscerum obstructiones. Foliorum decoctum est pectori amicum, ipsum enim humectat, ex quo siccis asperisque tussibus praesentaneum cum sac­charo candido fit auxilium; atque aegre spirantibus semina pondere duarum drachmarum sum­pta capiosissime purgant omnes humores. Alpinus & Rauwolfius acidi saporis herbam esse dicunt, quibus si credendum, praedictis contrarias habet qualitates. Crescit copiose in hortis Chalepi, unde semina ad nos missa operâ nunquam satis laudandi amici nostri Roberti Hunt­ington, Chalepi nunc degentis.

§. 4. CAPPARIS FABAGO PORTULACAE FOLIO.

Capparis Portulacae folio, C. B. P. Capparis leguminosa, Lob. Tab. Fabago, Dod. Ger. Capparis silvestris sive Fabaginea, Cam. ep. Ardifrigi Avicennae Rauwolfii, Lugd. App. Fa­bago Belgarum, Lugd. Telephium Dioscoridis & Plinii, Col. Ad Capparem etiam referre recentiorum Botanicorum quidam student, Capparim Fabaginem appellantes. Non fruticis sed herbae speciem prae se fert. Cauliculos promit haec teretes, laeves, ramosos, & circa hos folia habet lata, oblonga, crassiuscula, minora quam Capparis, Portulacae magnitudine, spis­situdine, & tota substantia Portulacae aemula: ab imo pediculo, bina saturato colore, una cum cauliculis virentia profert; flores vero, priusquam pateant rudimentorum Capparis florum similitudinem referentes, completos autem inalbicantes: staminibus aliquot luteis aureisve mediis succedunt siliquae unciales pluribus loculamentis seu cellulis distinctae, in quarum singulis unico ordine latent plurima semina compressa, oblonga, subnigra aut fusca: radix tenuis in diversa tendit. Perennis est planta si à rigore hyemis defendatur. Quibus locis gaudeat sponte, ignoratur, sed in hortis nostris colitur summa cum cura hortulanorum. Avicenna sic scribit, Est herba, inquit, similis Cappari, acuti valde odoris & gravis, habens fructum in vaginis, quod non sine suspicione transcribentium pro saporis, vox odoris supposita. Capparis Fabago cum Ardifrigi convenire posse videretur, sed quis hoc temere affirmaverit? verisimile tamen quod haec planta intelligatur. Sit interim Capparis Fabago, nec aliam lector requirat impraesentiarum denominationem. De sacultatibus nihil occurrit scribendum.

HALLUCINATIONES CASP. BAUHINI Aliorumque Authorum.

PAg. 480. Capparis Portulacae folio, C. B. P. Capparis Fabago, Dod. Ger. Capparis legumi­nosa, Lob. Tab. Male a Casparo Bauhino Capparis Fabago herba multicapsularis collocatur cum Cap­pare subfrutice baccifero, neutiquam enim in fine ultimo conveniunt, sed longe in omnibus recedunt se­quendo ductum naturae; ergo male herba jungitur subfrutici propter nomen commune utrique, & male adaptatum; male inquam a primis imponentibus jun­guntur Capparis Fabago herba, & Capparis fruti­cosa spinosa baccifera. Sit ergo Fabago a simili­tudine foliorum cum Faba, & multicapsularis a nu­mero capsularum, hisce suis consortibus associanda, non autem Capparum verarum familiae, cum quibus nil habet affine in suis partibus essentialibus.

§. 5. LEONTOPETALON.

[...] Dioscoridi lib. 3. c. 110. Leontopetalon, quod alii Rhapeion, l. 27. c. 11. Dioscoridi flos punicei coloris Anemone similis: cujus Plinius non meminit: at luteum solum observavimus.

Leontopetalon (id est leoninum folium) Ad. Lob. Leontopetalum, Matth. Gesn. Hort. Lob. Dod. Eyst. Park. Ger. Leontopetalon quorundam, J. B. Chabr. Radix rotunda pugnum implet tuberibus multis, inaequalis, cortice cinereo, pulpa virente ex luteo, sapore amaro: huic pediculi exeunt pedales, trifariam divisi, quorum singulae divisiones bina aut terna ge­runt folia fere rotunda, alia integra, alia laciniata, & veluti crispa, colore ex glauco flave­scente, venosa: flores in uncialibus pediculis, oblongis foliis interjectis, in caulibus spicatim congesti, lutei Ranunculi florum magnitudine, quin (que) striatis longis constant apicibus luteolis umbilicum circumstantibus; quibus marcescentibus progrediuntur pediculi ad palmarem lon­gitudinem, in extremo utriculum venosum Halicacabi instar sustinentes: semen nigrum Cannae Indicae semini persimile. Hanc plantam ejusque nigram extuberantemque radicem Rapi in­star, Matthiolus non modo Venetiis & Patavii in quibusdam hortis, sed etiam in Hetruriae arvis aliisque Italiae locis nasci frequenrer, sicut in Apulia, ait: reperitur & in Creta aliisque provinciis ac Insulis Meridiem & Orientem versus: flores, teste Petro Bellonio, hyeme profert.

TEMPERAMENTUM & VIRES.

Leontopetalon, authore Galeno, digerendi, excalefaciendi, & exsiccandi facultatem in tertio or­dine possidet. Radix, inquit Dioscorides, in vino sumpta demorsis à serpentibus auxiliatur, ci­tissime dolorem sopiens. Miscetur enematis Ischiadicorum.

§. 6. CHRYSOGONON.

[...] Dioscorides l. 4. c. 56. meminit, quod aliqui Jacobaeam maritimam, alii Tormentillam censent, cum tamen sui generis sit, sicut & Leontapetalon, quod ei est valde affinis planta.

Leontopetalo affinis foliis quernis. C. B. P. Chrysogonon Dioscoridis Rauwolfii & Lugd. app. Cast. Ponae Ital. Park. Chrysogonon Dioscoridis quibusdam, J. B. Chabr. Hoc Chryso­gonon genuinum Dioscoridis videtur. Altitudinem Leontopetali assequitur, estque huic, caule, floribus, radiceque rotundâ (quae interna parte rubra est) haud absimile: cauliculi tamen graciliores, in terram repandi, & ab origine sili modo tenues, in varios ramulos divisi: quorum extremis flosculi adhaerent conspicui magis, densioreque stipati positu, quatuor pe­talis constantes etiamsi Icon monstrat quinque: folia coliculorum dorso adhaerent gemina utrinque, & ita subinvicem apposita ut crucis figuram positu suo efficiant, atrovirentia, in extremo latiora, dissecta trifariam Sedi tridactylidis more, aliquando adinstar foliorum Quer­cus. Concludit descriptionis author Rauwolfius itineris part. 1. cap. 9. item parte 4. verum esse Dioscoridis Chrysogonon. Hinc Historia Lugdunensis pag. 28. Append. inscribit Chry­sogonon Dioscoridis.

§. 7. SOLDANELLA ALPINA.

Soldanellam Alpinam etiamsi ob foliorum similitudinem adjunxerit Casparus Bauhinus Sol­danellae maritimae pag. 295. Pinacis, nos Soldanellam maritimam ejusque duas species Con­volvulis adjunximus, ex quorum est numero à partibus essentialibus, uti supra docuimus in Sectione prima cap. 2. de Convolvulis. Hanc autem Soldanellam Alpinam à floribus & si­liquis huc revocavimus ad suas consimiles plantas.

1. Soldanella Alpina rotundifolia major, nobis. Soldanella Alpina rotundifolia, C. B. P. Soldanella Alpina major, Clus. Hist. Soldanella montana, Lob. Icon. Soldanella Alpina, Cam. Ep. Folia habet sena aut octona longioribus pediculis, nunc plura minora brevioribus pe­diculis innixa, crassa, in orbem fere circinata, Brassicae maritimae (quam vulgo vocant Sol­danellam maritimam) aemula, sed duriora, superne viridia, inferne dilutiore viriditate splen­dentia, gustu primum exsiccante, deinde acri & ingrato: flores gerit in laevi, rotundo, gra­cili, subrubro palmarique cauliculo, binos, ternos aut plures, purpurae vel saturae vel dilutae colore, inodoros, Campanulae modo efformatos, deorsum spectantes seu propendentes, unico [Page 286] petalo in quinque profundas crenas (quae aliquantulum laciniatae sunt) & totidem alias singulares diviso constantes, è medio proveniente tuberculo, veluti quodam umbone in lon­gum stylum desinente, qui in corniculum evadit oblongum, durum, membranaceum, mu­cronatum, virescens, simul congestum semen continens: radices fibrosae, candicantes ex uno veluti capite pendent, quod adnatis capitulis se propagat. Copiose nascitur in Austriae & Stiriae Alpibus perpetua nive tectis & obsitis: nusquam uberiorem aut laetiorem conspicere licuit Carolo Clusio quam in jugo Wachsel nuncupato supra Aschpang magnifici viri Erasmi à Kunisberg Baronis liberi, ubi etiam unicam plantam lactei prorsus candoris inveniebat praedictus Carolus Clusius. Floret istic Junio, interdum Julio & Augusto, habita ratione nivium maturius aut tardius liquescentium; in hortos autem translata, etiam Aprili cum Primula Veris rubra floret, difficulter autem cicurari potest: Soldanella haec variat foliis, ac floribus: foliis aliis superne viridibus, inferne dilutiore virore splendentibus; aliis foliis inferne ut Cyclamini rubentibus, quae tertia species est Clusio, quaeque flore est purpureo, nunc saturatiore, nunc dilutiore, reperitur & niveo.

2. Soldanella Alpina minor folio minus rotundo, nobis. Soldanella Alpina folio minus ro­tundo, C. B. P. Soldanella Alpina minor, Clus. Hist. Soldanellae Alpinae aliud genus, Clus. Pan. Rotundifolia Alpina minor, Ger. Haec est minore folio, neque circa pediculum (qui brevior graciliorque est) adeo circinato, sed sensim ab ipso in latitudinem excrescente.

§. 8. ISATIS sive GLASTUM.

[...] sativa (Dioscoridi lib. 2. cap. 215.) folia habet Plantaginis silvestris aut Lactucae si­milia, quare genera duo fecit: & Plinio Lactucae spontaneae tertium genus, quod Isatim vocant, & quartum quod Glastum vocitant, foliis priori simile aut Lapatho silvestri.

Isatis sativa vel latifolia, C. B. P. Isatis sativa sive Glastum, Matth. Cast. Isatis sativa, Trag. Fuch. Dod. ut. Cord. in Diosc. Gesn. Hort. Lac. Isatis Graecorum, Nil Avicennae, Nil officina­rum, Fragos. Glastum sativum, Tur. Ad. Lob. Cam. Park. Hist. Lugd. Lob. Ger. Glastum vulgo Guadum, Caes. Isatis haec sativa folia habet longa, lata, colore saturate virentia, Plantaginis angustifoliae foliis majora, glauca, cum nervo seu vena alba in medio: caulis bicubitalis & altior, qui in multos ramulos brachiatus flosculos exiguos promit, luteos, tetrapetalos, de­pendentes, cum multis staminulis in medio itidem luteis: quorum singulis singuli succedunt folliculi seu siliquae bivalves, septo medio brevi satis duplicem seriem seminum dirimente, quae hinc inde à dextris & sinistris ipsius septi medii maturatis seminibus rubris nigrescunt, vix trientem unciae longitudine excedentes: radix candida, oblonga, sensim attenuatur & in altum descendit. Seritur in complurimis Galliae Narbonensis, Angliae & Hyberniae, ac nonnullis Belgii locis: subinde in Germania, Italia, Hispania Galliaque, citra culturam sponte nata reperitur, quam silvestrem appellant. Etiamsi silvestrem velut diversam Dioscorides descri­bat, folliculorum & florum formam & colorem addens, de quibus in sativae descriptione nihil habet; cum tamen utri (que) non modo haec, sed & reliqua omnia sunt similia, proinde nullum inter eas discrimen aliud, quam quod una seratur, alia sua sponte gignatur. Pingue ac laetum desiderat agrum; Maio ac Junio floret; semen serius perficitur. Foliis tusis tritisque succus expressus in magnas pilas sive globos ad tincturae usum digeritur: imbuuntur his lanei panni ipsaeque lanae telaeque lineae aliaque caeruleo colore. [...] Graecis, Latinis Isatis itidem & Gla­stum. Caesar lib. V. de Bello Gallico omnes se Britanni, ait, Glasto insiciunt, quod caeruleum efficit colorem. Quod & Plinius lib. XXII. cap. 1. testatur; Simile, ait, Plantagini, Glastum in Gallia vocant, quo Britannorum conjuges saepe toto corpore oblitae: quibusdam in sacris & nudae incedunt. Dicitur Isatis à nonnullis Guadum, ab Italis Guado, voce ut videtur à Glasto detorta. Hispanis ac Gallis Pastel. Extat ipsius Pastelli sive Pistelli nomen & qualiscunque de­scriptio apud Plinium Valerianum lib. 2. cap. 3. potest autem Pastillus dici, quod in Pastillos sive uti diximus magnas pilas digeratur. Nostra aetate Germani, Bohemi, Isatidem Weht appel­lant, Belgae Weet, Angli Wode & Wade. Ab Avicenna cap. 512. Nil aut Granum, Nil & Hab. Anil de quo Avicennas cap. 306. & Serapio cap. 283. Convolvuli est species, ut Sectione prima diximus; est & Legumen cujus succo inspissato tinguntur lanae, ut inter Legumina Secti­one secunda monuimus.

Isatis silvestris folia habet majora, Lactucae proxima; caules tenuiores, multifidos, qua­dantenus rubentes, in quorum cacumine folliculi bivalves, multi superioris sativi longiores de­pendent, & linguarum quarundam effigiem repraesentant, nigrescentes, septo medio brevi semina hinc inde disterminante. Nascitur in campestribus & incultis locis; manifeste acre quiddam [Page 287] cum gustu tum actione praefert, proinde valentius quam sativa desiccat, atque validius humidae putredini resistit. Quicunque Soldanellam utramque Alpinam, & Isatida utramque, imme­diate siliquosis tetrapetalis bivalvibus conjunxerit, meliorem observabit ordinem mea opinione.

TEMPERAMENTUM & VIRES.

Isatis seu Glasium, Galeno authore, valenter exsiccantis est facultatis; amara simul & astringens, proinde magna vulnera corporis glutinat; sanguinis profluvio laborantibus partibus utiliter impo­nitur: tumores oedematosos mirifice digerit simul ac reprimit: omnibus ulceribus malignis & cacoe­this mirabiliter resistit, etiamsi putrescant aut exedantur eadem curat. Eadem vero & Dioscorides. Quod si quando (addit Galenus) valentior quam pro laborantis natura appareat, foliis ejus tritis miscere oportebit aut panem, aut hordeaceam farinam triticeamve, aut polentam pro vincente nimirum in unoquo (que) affectu. De hujus usu: Glasti sativi folia tabefacta & putrefacta inque mola trusatili expressa succum herbaceum suffundunt, qui concoquitur & inspissatur & in praegrandes glebas, asservatur, & Pastel vernacule vocatur apud Tolosanos, indeque Angliae Belgioque sup­peditatur ad pannorum lineaeque telae infecturas. Serunt etiam in Germania, Belgio, Anglia & Hibernia, ubi solum pingue & laetum perbonam dat Isatidem, nec multum Tolosana inferiorem. Floret Julio & Augusto, & paulo post semen copiose perficit. Hujusce etiam in Umbria maxi­mus proventus habetur circa Noceram, ubi oppidum est Guadum, ideo appellatum quod ibi Isatis frequentissime seratur. Glastum silvestre à Plinio inter Lactucas silvestres recensetur lib. 20. cap. 7. quippe quod foliis illis non sit absimile. Planta ipsa Graecis [...], Latinis Glasium sativum; quod vero Graecis [...], Latinis Glastum silvestre, Italis Guado silvatico, Gallis Pastel Sauuage, propter rationes supra allatas.

HALLUCINATIONES CASP. BAUHINI Aliorumque Authorum.

PAg. 113. col. 1. pl. 111. Glasto affinis, C. B. P. Anil sive Indigo, Gali sive Nil herba Roris­marini facie Linsch. 4. p. Indiae Orientalis. Planta ex qua Indigo conficitur Part. 9. Indiae Occidental. l. 4. c. 23. Haec planta nec est Glastum nec Glasto affinis a fine ultimo, cum Glastum sit planta tetra­petala siliculosa bicapsularis; Nil, Anil sive Indigo est leguminosa planta papilionaceave, bivalvis, uni­cam in siliquis bivalvibus continens seriem seminum, uti probavimus Sectione secunda inter Legumina pag. 202. atque modum conficiendi caeruleum colorem, Indigo dictum, illic deduximus, pag. 203. ne (que) perfectam Iconem tunc temporis apud Indiae scriptores comperi; sed cum Hortus Malabaricus ad manus pervenit mense elapso, observationem D. Sien Professoris publici Botanici Horti Academici Lugduni Bata­vorum perlustrando & figuram duplicem eleganter ibidem figuris 54, & 55. pictam & p. 102, & 104. plan­tam descriptam intuendo, abunde mihi satisfactum.

Pag. 113. col. 2. pl. IV. Isatis montana, C. B. P. Glastum montanum Dalechampii Hist. Lugd. Hoc in loco videtur Dalechampius loco Isatidis apposuisse figuram Campanulae cujusdam, quam non bene ob­servavit nec author Mulinaeus qui Historiam Dale­champii edidit, nec ipse Casparus Bauhinus qui ani­madversiones nobis dedit in Historiam Lugdunensem.

SILIQUOSAE Peregrinae bivalves non bicapsulares floribus tetrapetalis & longis staminulis donatae.

APPENDIX AD TETRAPETALAS SILIQUOSAS BIVALVES.

SIliquosis tetrapetalis bivalvibus sine septo medio multa semina in se continentibus (Che­lidonio majori scilicet) hoc novum genus addendum aequum duximus: sunt enim plantae siliquosae bivalves sine septo medio disterminante duplicem seminum seriem, conti­nentes [Page 288] plurima semina minuta subnigra aut alba, quae succedunt floribus quatuor petalis exiguis & tenuibus sub exortum, desinentibus in latiora foliola, Ferulae galbaniferae aut Pa­stinacae latifoliae seminibus figura similia; ex centro eorum quina aut plura staminula longa admodum profiliunt cum apicibus nigris, atque singulis singulae succedunt siliquae bivalves sine interveniente septo medio: sunt autem hae plantae, vel quinis foliis in unum centrum concurrentibus Pentaphyllorum more, vel ternis, discrepantes numero foliorum sed conveni­entes floribus & compositione siliquarum.

TABULA per se in Appendice.
  • Pentaphyllum peregrinum siliquosum bivalve
    • 1. Minus
    • 2. Majus
      • Nobis. Lupinus peregrinus, C. B. P. Lupinus peregrinus sive Pentaphyllum peregrinum, Pon. Ital.
      • Nobis. Tarireaia Brasiliensibus, an Fraxinella siliquosa, an Quinquefolium folio Caprifolii, Geor. Marcg.
  • 3. Triphyllum peregrinum siliquosum bivalve flore rubro siliqua longa strictissima, nobis. Trifolium Lusitanicum corniculatum flore rubro, Park.

Explicatio Tab. praecedentis Appendicis hujus Sectionis tertiae.

1. PEntaphyllum peregrinum siliquosum bivalve minus, nobis. Lupinus peregrinus, C. B. P. p. 348. col. 2. pl. v. Lupinus Arabicus sive Pentaphyllum peregrinum, Ponae Ital. Quinque­folium Lupini folio, C. B. P. pag. 326. col. 2. pl. vii. Pentaphyllum [...], Thal. Ex Sy­riacis seminibus ad nos Chalepo transmissis ab excellentissimo viro Roberto Huntington nata est haec planta siliquosa, bivalvis, omnino à caeteris bivalvibus Sectionis tertiae diversa & heteroclita quoad flores, in hisce enim mirari licet summum naturae artificium. Primo haec planta peregrina, herbacea, plurima folia per terram strata gerit Pentaphylli modo, longis pedicullis innixa, atque Pentaphyllorum more in idem centrum concurrentia, pediculi scilicet summi­tatem Lupini foliorum instar, quae molliuscula sunt; ex horum meditullio oritur cauliculus pedalis aut semicubitalis, qui in alios ramusculos dividitur, quique est rotundus, rectus, gracilis, mollis totus, à principio ad fastigium usque foliolis trifoliatis dense convestitus; in­feriora autem folia majora multo, & ut dictum Lupini modo aut Pentaphylli quina in unum centrum (petioli scilicet satis longi summitatem) coeuntia, at folia superiora secundum caulem conspicua sunt & trifoliata, & brevibus admodum innituntur petiolis denseque caulem con­vestiunt: in caulis alis superioribus umbellae in modum multi pediculi longi satis & aequales apparent, in quibus singulis apparent quaterna petala parva, alba, longa, tenuia satis sub exortum è capsula, & versus finem formam seminis Ferulae aut Pastinacae latifoliae represen­tant, alba, leviter olentia, constituentia florem album cum staminulis quinis, senis, uncialibus, subnigris; quibus singulis succedunt singulae siliquae bivalves, unciales, crassae satis pro pro­portione plantae, non bicapsulares, sed tantum bivalves Chelidonii majoris modo, sine septo medio dirimente duplicem seriem seminum: in uniuscujusque hujus siliquae parte supinâ infinita latent semina nigra, rotunda, minutissima. Floret per totam aestatem, ac ex floribus cito evanidis siliquas relinquit unciales, crassas. Annua est planta, Autumno sese serens & ineunte aestate pullulat, & fructum fert versus Autumni initium aut finem aestatis.

2. Pentaphyllum peregrinum siliquosum bivalve majus, nobis. Tarireaia Brasiliensibus, an Fraxinella siliquosa, an Quinquefolium folio Caprifolii, Georgii Marcgravi? Ex radice longa paucis filamentis praeditâ, lenta, altissima, assurgit caulis tres circiter pedes longus, multis ra­mis donatus: folia ejus inferiora & versus terram sunt lata, ex quinis lobis Quinquefolii aut Lupini instar conslata, in idem centrum concurrentia, quina, sena, septena, nunc pau­ciora, nunc plura, oblonga, viridia, multis nervulis venulisve interjectis, foliis singularibus Pentaphylli modo quinquefariam divisis haud absimilia, sed tactu mollia & glutinosa: in summi­tate caulis primò parvis foliis alternatim positis ornatur trifoliatis, brevibus, subrotundis; dein alternatim prodeunt ad eorum appositionem pediculi longi, singuli continentes cylin­draceum corpus album, quatuor foliolis parvis, viridibus, acuminatis, insidens: hoc corpus constituunt quatuor petala floris, quo se aperiente inferius primo prodeunt filamenta 7. tres aut quatuor digitos longa; hinc quatuor foliola floris expanduntur, quae stant erecta, figuram habentia Ferulae seminis cochlearisve; filamenta autem 7. barbae felinae modo vel erectè vel antrorsum ad latera extenduntur, egregie purpurea; foliis albis decidentibus, decidunt & 6. stamina, septimum in medio abit in siliquam teretem, crassam satis, sesquiunciam longam, [Page 289] bivalvem, continentem plurima semina rotunda, alba, vix magnitudine seminis Sinapi, sed quae uno latere incisuram videntur habere. Tota planta ad tactum glutinosa est, & ad cujus­libet rami seu pediculi foliorum annexûm acuta est spinula. Flores & semina fert tota aestate; flos inodorus, sed folia referunt odore Marioranam.

3. Trifolium Lusitanicum bivalve flore rubro, nobis. Trifolium Lusitanicum cornicula­tum flore rubro, Park, Haec planta peregrina à flore & siliqua, ejusdem est sortis cum prio­ribus. Prima autem folia per terram strata seu supine procumbentia edit trifoliata, hirsuta; at ex gremio seu medio horum in orbem actorum protruduntur cauliculi rotundi, hirsuti, dodrantales, in plurimos ramos brachiati, atque ex singulis alis inter solia superiora (quae sunt singula, longiuscula, angusta) & caulem oriuntur pediculi unciales, sustinentes flosculos rubescentes, ex quatuor petalis, & quinis, senisve, nunc pluribus, nunc paucioribus stami­nulis conflatos, quibus singulis evanescentibus succedunt siliquae longae, propendentes, stri­ctiores, teretes, hirsutae, bivalves, continentes sine septo medio infinita minutissima semina rotunda. A flore & siliquis bivalvibus omnes hae tres supra dictae plantae conveniunt, ideo ad unum & commune novum genus constituendum has tres generice eodem huc reduximus tanquam in appendicem. Collocentur immediate post Chelidonium majus, quippe bivalves sine septo medio; sic hac ratione inter se conveniunt. Folia diverso modo constructa inservi­unt ad species determinandas, unde Pentaphyllum peregrinum bivalve minus & majus, utrumque albo flore aut viridi constat, sicut etiam Triphyllon Lusitanicum bivalve flore rubro. Vide Icones in Appendice hujus Sectionis.

HALLUCINATIONES CASP. BAUHINI Aliorumque Authorum.

MAle Casparus Bauhinus aliique authores pri­mam plantam hic citatam collocarunt inter Pentaphylla aut Lupinos, cum nec floribus nec ca­psulis seminalibus alterutri conveniat, ut docuimus cap. de Pentaphyllo & Lupino, pag. 89. inter Hal­lucinationes illic, & pag. 192. inter Hallucina­tiones illic itidem. Cum Terireaia Georgii Marc­gravi sit planta priori in partibus essentialibus conformis, eidem nomen Pentaphylli peregrini sili­quosi bivalvis majoris adaptavimus: denique cum tertium genus prioribus quadret quoad flores & ca­psulas bivalves, designavimus Triphyllon cornicula­tum Lusitanicum bivalve flore rubro siliqua tenui propendenti. Neutiquam flores gerit papilionaceos, idcirco averruncavimus a Trifoliis papilionaceis, & suis conformibus adjunximus in hoc capite explica­tis: vide pag. 147. hujus nostrae Historiae pl. 8. Tri­folium corniculatum Lusitanicum flore rubente sili­qua recta tenui propendente.

PARTIS II.

SECTIONIS III. DISTRIBUTIO SECUNDA DE Siliculosis tetrapetalis bivalvibus, septo itidem medio membraneo disterminante in singulis siliculis duplicem seriem seminnm.

SILICULOSAE Tetrapetalae bicapsulares.

THLASPI DISCOIDES. CAPUT XVII.

NAsturtio Dioscorides l. 2. c. 186. Thlaspi subjungit, quod à fructus forma, qui veluti infractus & contusus à [...] infringo, nomen accepit: [...], quasi fructum clypeatum, [...].

Genera duo Dioscoridi & Plinio l. 28. c. 13. Alterum angustis, alterum latis foliis, quod Si­napi Persicum Cratevae dicitur: forte Raphanus rusticanus.

[Page 290]Deducta distributione prima plantarum siliquosarum tetrapetalarum, longis siliquis do­natarum, calidarum etiam & acrium, tam unico septo medio utplurimum duplicem seriem seminum distinguente, quam pluribus septis seu diaphragmatis plures ordines seminum sepa­rantibus, affectis; jam operae pretium duximus aggredi Siliculosas tetrapetalas callidas itidem & acres, siliculis curtis praeditas, septo medio pariter disjungente duplicem seriem seminum; atque initium faciemus à Thlaspi, quod dividemus in duplex genus subalternum; primum erit de iis quorum siliculae transversim (id est ante & retro) septo medio dividuntur: se­cundum de iis quorum siliculae seu capsulae seminales longitudinaliter dividuntur, id est, semina à dextris & sinistris septi medii continentur.

TABULA XVI.
  • Thlaspi
    • Septo medio si­liculam diri­mente trans­versim
      • Incanum
        • Alyssum dictum
          • 1. Marinum, C. B. P. Thlaspi Narbonense Centunculi folio, Ad. Lob.
          • Cam­pestre
            • 2. Majus, C. B. P. Alyssum, Matth. Hist. Lugd.
            • 3. Minus, C. B. P. Minus clypeatum, Tab. Alys­sum minus Dalpii, Hist. Lugd.
        • 4. Fruticosum spinosum, C. B. P. Thlaspi fruticosum spinosum Narbonense, Lob.
        • Montanum luteum Ser­pilli folio
          • 5. Majus, C. B. P. Montanum luteum majus, Park.
          • 6. Minus, C. B. P. Ionthlaspi montanum incanum [...] flore luteo, Col.
        • 7. Machliniense flore albo capsulis oblongis, nobis. Thlaspi inca­num Machliniense, Lob. Lugd. Clus. Hist.
      • Viride
        • 8. Creticum flore albo, C. B. P. Prod. Matth. Ed. Bauh.
        • Alpinum capi­tulis rotundis
          • 9. Majus, C. B. P. Thlaspi 3. Matth.
          • Minus
            • 10. Caulibus rectis, foliis integris, nobis. Thlaspi 3. Saxatile, Cam. ep. Matth.
            • 11. Caulibus flexuosis foliis serratis, nobis. Thlaspi petraeum Myagrodes, Pon. Ital.
TABULA XVII.
  • Thlaspi
    • Septo medio si­liculam diri­mente longi­tudinaliter
      • Arvense
        • Spica­tum
          • 12. Siliquis latis, C. B. P. Thlaspi Platycarpon, Cam.
          • Vaccariae foliis
            • 13. Latis laevibusque, nobis. Thlaspi majus, Tab. Ger.
            • 14. Incanis, nobis. Thlaspi vulgatissimum Vaccariae foliis, Ad. & Icon. Lob.
          • Perfolia­tum
            • 15. Majus, nobis. C. B. P. Ger. Park. Thlaspi oleraceum, Tab.
            • 16. Minus, nobis. C. B. P. Thlaspi pumilum vel montanum minus, Clus. Hist.
            • 17. Maximum foliis inferioribus tenuiter in­cisis Hypecoii modo, superioribus à caule Perfoliatae modo penetratis, nobis. Thlaspi verum primum Dioscoridis, Zanoni.
        • Umbel­latum
          • Iberidis folio
            • 18. Allobrogicum, nobis, Thlaspi. Al­lobrogicum Cretico par, Clus. Hist.
            • 19. Monspeliacum Nasturtii folio, nobis. C. B. P. Thlaspi umbellatum Narbonen­se, Tab.
            • 20. Parvum odorato flore, nobis. Thlaspi parvum odorato flore, Clus. Hist.
            • 21. Creti­cum flore
              • Incarnato,
              • Albo, nobis.
                • Thlaspi Creticum flore incarnato & albo, Eyst.
            • 22. Alexandrinum Cortusi, J. B. Chabr.
          • 23. Persicum fruticosum Leucoii foliis semper virentibus flore albo odorato, nobis. Thlaspi fruticosum Persicum flore albo. odorato, Zanoni.
TABULA XVIII.
  • [Page 291]Thlaspi
    • Septo medio silicu­lam dirimente lon­gitudinaliter
      • Montanum
        • 24. Primum Bursae pastoris fructu, Col. Alpinum Bel­lidis caeruleae folio, C. B. P.
        • 25. Mitius rotundis foliis versus terram, in caulibus vero perfoliatae similibus, nobis.
        • 26. Semper virens, nobis. Thlaspi montanum candi­dum, Hist. Lugd.
        • 27. Villosum capsulis hirsutis longiusculis, nobis. Thla­spi villosum capsulis hirsutis, C. B. P. & Prod. J. B. Chabr.
        • 28. Allium redolens, nobis. Scorodothlaspi Ulyssis Aldro­vandi, J. B. Chabr.
        • 29. Parvum saxatile flore rubente, nobis. Lithothlaspi 4. folio carnoso rotundo, Col.
        • 30. Peregrinum capsula cordata, nobis. J. B. Chabr.
      • Fruticosum
        • 31. Saxatile vermiculato folio, nobis. & C. B. P. Litho­thlaspi montanum fruticosius vermiculato acuto folio, Col.
        • Foliis
          • 32. Leucoii angustis & longis, nobis. C. B. P. & Park. Thlaspi fruticosum foliis Leucoii [...]ni, Lob. Lugd. Tab. Thlaspi semper vi [...]ens, Cam.
          • 33. Thymbrae hirsutis, nobis. Thlaspi frutico­sum alterum, Lob.
    • Absque septo medio 34.
      • Montanum monospermum Glasti folio, nobis. Thlaspi montanum, 1. Clus. Hist.
§. 1. THLASPI septo medio membraneo siliculam transversim secante. Explicatio Tab. decimaesextae.

1. THlaspi Alyssum dictum maritimum, C. B. P. Thlaspi Centunculi angusto folio, Lob. Ad. & Icon. Lugd. Tab. Hoc caules protrudit plures, ex eâdem radice immediate ortos, vimineos, rectos, palmares & sesquipalmares, incanos, sicut & foliola Polygoni, aut Lavendulae foliorum formâ: in summis caulibus flosculos fert tetrapetalos, minores, albos cum staminulis in medio petalorum luteis, caeterorum Thlaspiωn more: capsulas fert veluti clypeolos rotundos, prona parte cavos, supina convexos, septo medio similiter rotundo membranaceo transversim secante & dirimente binas valvulas, inter quas & septum medium continentur semina aliquot compressa ante & retro. Tota planta albicat & gustu Thlaspi aut Nasturtium indicat: Alysso autem Dioscoridis Dalechampii convenit quoad qualitates cali­das & acres, imo siliquis ante & retro dissectis Alysso est conforme. Hoc Thlaspi pusillum nascitur prope Monspelium ad castrum novum, cis Ladum amnem, aridis viarum crepidinibus. Floret aestate, atque semen sub ejusdem finem perficit.

2. Thlaspi Alyssum dictum campestre majus, C. B. P. Alyssum, Matth. Lugd. Cam. Alyssum, Matthioli Dalechampii, Lugd. Alyssum Graecum Polygoni folio, Tab. Doctiorum omnium Monspeliensium, sententiâ apud quos frequens oritur haec planta, Thlaspios generibus ad­numeranda est haec species sive Thlaspios, sive Alyssi, à virtutibus: est enim radice candidâ, parvâ, fibrata, satis longa; cauliculis multis, rotundis, lanuginosis, primo per terram stratis, deinde supra terram parum extantibus; foliis multis albicantibus, alternatim caulibus ad­haerentibus, & tanquam cinere aspersis, quasique asperis, Thymi latioris forma, mucronatis, gustu fatuis cum paucula acredine: flores apparent in summis virgulis copiose lutei: qui­bus singulis succedunt singulae siliculae, rotundae, sursum versus apicula donatae, prona parte concavae, supina convexae scutellae in modum, septo medio membranaceo, pellucido exsiccato, disterminante ante & retro semina minuta, ruffa in praedictis loculis scutulo rotundo similibus. Provenit in agris & collibus neglectis circa Monspelium. Floret ineunte aestate & versus ejusdem finem semina perficit.

3. Thlaspi Alyssum dictum campestre minus, C. B. P. Alyssum minus Dalechampii, Lugd. Thlaspi minus clypeatum, Lob. Thlaspi minus, Dod. Gall. Hoc multo minus est superiore [Page 292] quoad omnes suas partes: cauliculos edit minores humi stratos, foliolis Thymi durioris in­star densius dispositis, rotundis, subasperis & cinereis (alternatim virgulis humi procum­bentibus) ornatos: in quorum fastigiis proveniunt flosculi parvi, tetrapetali, ex viridi albi­cantes: quibus singulis succedunt singulae siliculae clypeiformes, rotundae, duplo prioris si­liculis minores, parte prona seu superiore cavae, supina seu inferiore convexae, septo pariter membraneo, lucido exsiccato, distinguente duplcem seriem seminum fulvorum, unam ante, & aliam retro.

4. Thlaspi fruticosum spinosum, C. B. P. Thlaspi fruticosum spinosum Narbonense, Lob. Lugd. Thlaspi spinosum, 5. Tab. Ger. J. B. Chabr. Folia habet minora oblonga, acuta, in­cana, plura simul juncta ad singula genicula, ut in monte Lupo observabatur, at in hortum Monspeliensem translatum (unde Burserus tenuius attulit) folia breviora & rotundiora obtinet: ramis constat dodrantalibus per terram stratis, multis alis divisis, nonnihil spinosis Poterii ritu: folia habet inquam oleae pusilla, albida, & incana, seu cinerea; flores ex caulicu­lorum per terram stratorum alis prodeunt tetrapetali, albi, luteis in medio apparentibus stami­nulis; semen acre binis valvulis septo medio ante & retro separatis inclusum. Floret aestate citius aut tardius prout hyemis rigor duraverit: semina raro apud nos Septentrionales ad maturitatem perducit. Hoc non nisi in sterilibus cautibus rupibusve prope Nemausium & Monspelium fruticat, & semina fert.

5. Thlaspi montanum incanum luteum majus serpilli folio, C. B. P. Thlaspi luteum supi­num, Lob. Icon. Ger. Montanum luteum, J. B. Chabr. Montanum luteum majus, Park. A radice crassa, fibrosâ plurimi huic eruuntur cauliculi supine per terram strati; quibus ad ge­nicula adhaerent folia longiuscula, angusta, inordinatim singula adhaerentia, paululum incana, Serpilli foliorum magnitudine valde aemula: in cymis cauliculorum sic per terram strato­rum proveniunt umbellatim flosculi lutei, tetrapetali; quorum singulis succedunt siliculae clypeoli formâ rotundae, in aculeum desinentes, compressae, prona parte cavae, supinâ con­vexae, ante & retro inter valvulas suas exteriores & septum medium semina compressa, ruffa, continentes.

6. Thlaspi saxatile incanum luteum minus Serpilli folio, C. B. P. Ionthlaspi incanum montanum [...], Col. Haec planta media est inter violam luteam montanam & Thlaspi, ideo à similitudine utriusque Ionthlaspi appellavit Fabius Columna, atque à fructu orbiculato ambitu disco simili, discoïdes dicitur ad differentiam aliorum: foliis exit incanis, duris & veluti humore carentibus, asperis, parvis, angustis, oblongis, formâ & effigie congeneri plantae à Matthiolo pro Alysso depictae similibus, minoribus duplo, circa caules rotundos purpu­rantes per terram ab initio stratos seu supinos, hirsutie alba aspera obsitos: in quorum sum­mo flores odorati, non parvi ut in congeneribus, sed magni respectu plantae, atque non in Umbella sed veluti longa spica disponuntur, colore luteo hilari aureoque, petalis quatuor in cordis figuram constructis, Lychindum quarundam more: quibus singulis ab imo caulis ad palmarem pene longitudinem versus summum succedunt alternatim circa caules longis satis petiolis haerentes capsulae rotundae, Lentis fructus magnitudine, incana hirsutie asperae, lon­giusculum habentes apicem, semina compressa fulvaque continentes. Maio & Junio floret. Montanis & saxosis gaudet locis, quin & plena juga diligit Aequicolorum & S. Angeli super­cilia illa. Idem hoc Thlaspi radice regerminat, & post flores & semina perfecta semper vivit.

7. Thlaspi incanum flore albo capsulis oblongis, J. B. Chabr. Thlaspi fruticosum incanum, C. B. P. Ger. Thlaspi incanum Machiniense, Lob. Icon. Lugd. Clus. Hist. Park. Thlaspi hoc folia fert uncialia, nonnunquam in hortis biuncialia longitudine, semiuncialia latitudine, inaequaliter & inordinatim caulem pedalem & altiorem amplectentia, incana seu cineracei coloris, saporis acris: caules in ramulos divisi, qui in extremis ipsorum fastigiis flores gerunt albos, quatuor petalis bifidis constantes, satis grandes & quasi in globulum primo con­gestos, dum adhuc florere incipiunt; sed postea in spicam longam, palmarem, cum siliquis ob­longis, incanis, utrinque tumidis, evadunt, quae formam acquirunt seminis Peponis quasi, utrinque tumidis & incanis valvulis exterioribus, cum septo medio ejusdem longae figurae pellucido, medium itidem capsularum occupante & semina subruffa & acria: hinc inde se­parante radix subalbicat & fibris multis ab eadem derivatis sub terram descendit Drabae A­rabum instar. Floret per totam aestatem, & semina profert versus ejusdem finem. Provenit plerisque Austriae & Moraviae locis, secus vias & agrorum margines, gramineisque in aliis in­cultis locis, non minus quam in Belgica terra, & à Dodonaeo Thlaspi Machliniense cogno­minatur [Page 293] (sed aptius ab initio à Johanne Bauhino designatur) quia juxta Machliniam Belgi [...]ae ditionis urbem celebrem, in qua supremum omnium illarum provinciarum concilium tem­pore Dodonaei tenebatur. Nascitur itidem utplurimum in publica via qua itur Antverpiam.

8. Thlaspi Creticum flore albo, C. B. P. & Prod. Matth. ed. Bauh. Hoc radice est oblonga, paucis fibris donata, cauliculis palmum superantibus, rotundis: foliis paucis, oblongis, an­gustis, laevibus, alternatim caules vestientibus: cauliculorum summo flores candidi, tetrape­tali, magni apparent, quibus capsulae satis magnae, rotundae, apice medio donatae, succedunt. Hoc Thlaspi, Cappadocici fruticantis flore albo perennis nomine, D. Doldius Normiberga misit.

9. Thlaspi Alpinum majus capitulis rotundis, C. B. P. Thlaspi 3. Matth. Lugd. Thal. Thlaspi hoc foliis provenit à radice in multa capita divisâ numerosis, oblongis, subalbicanti­busque, gustatu minime acutis, ex singulis radicis capitibus, foliis circumfusis producuntur singuli caules, sustinentes in summis ramis, tenuibus, plurimos flosculos, albos, tetrapetalos; quorum singulos singulae subsequuntur capsulae tenues, stipantes summitatem caulis aliqua­tenus rotundae, septo medio dirimente & separante ante & retro semina subruffa Thlaspios more, acerrimi gustus. Nascitur in Pragensi agro, locis saxosis & asperis. Floret medio Vere, & Junio mense semen fert acuto sapore.

10. Thlaspi Alpinum minus capitulis rotundis caulibus rectis foliis integris, nobis. Thlaspi Alpinum minus capitulis rotundis, C. B. P. Thlaspi. 3. saxatile, Cam. ep. Matth. & Hort. Hoc ex radice in bina aut terna capita divisâ oritur, atque singula capita radicis sic di­visae ambiunt plurima foliola vix dimediati unguis humani latitudinem excedentia, aut Parony­chiae vulgaris folia vix magnitudine superantia, ex quorum medio è singulis capitibus radicis sic divisae eriguntur cauliculi palmares, paucis foliis alternatim sparsis vestiti, in quorum sum­mis flosculi apparent minuti, albi, tetrapetali; quibus singulis succedunt siliculae admodum exiguae, rotundae, tumidae, continentes semina septo medio separata hinc inde ante & retro, acerrimi gustus sicut & prioris semina. Perennis est planta sicut & superior. Floret & se­mina persicit eodem tempore cum priore. Nascitur itidem in saxosis & asperis locis.

11. Thlaspi Alpinum minus capitulis rotundis caulibus superioribus flexuosis foliis serratis, nobis. Thlaspi Alpinum petraeum Myagrodes, Ponae Ital. Hoc folia producit in orbem humi strata, serrata, ex quorum medio protruditur caulis infirmus, non rectus, sed flexuosus, in multos ramulos flexiles itidem partitus, at (que) in eorum cimis rarius disponuntur flosculi albi, tetrapetali, qui fatiscentes capsulas seu siliculas subrotundas post se relinquunt, ante & retro divisas Myagri forma, unde ei nomen Myagrodes, septo pariter medio membranaceo pellucido exsiccato semina matura separante. Non est idem hoc Thlaspi cum Thlaspi montano minore ca­pitulis rotunids minoribus Casp. Bauhini in Prodromo ex primo intuitu foliorum & ramorum, quia hujus folia sunt admodum serrata, illius non; hujus cauliculi sunt infirmi, flexuosi, illius recti & firmi.

§. 2. THLASPI septo medio membraneo siliculam longitudinaliter secante. Explicatio Tab. decimaeseptimae Sectionis tertiae.

12. Thlaspi arvense siliculis latis, nobis. Thlaspi arvense siliquis latis, C. B. P. Thlaspi latius, Dod, Thlaspi ( [...] Graece) Platycarpon, Cam. Thlaspi Dioscoridis & Scorodo­thlaspi, Dod. Gall. Lugd. Ger. Thlaspi Dioscoridis Drabae & Camelinae folio, Lob. Icon. Thlaspi hoc foliis est latioribus atque oblongis, utroque latere incisis: caule pedem alto, non absque adnatis ramis, in quorum summis, brachiatis in plurimos alios, flosculi erumpunt plurimi, primum albidi, demum virescentes, tetrapetali, cum plurimis staminulis in medi­tullio, atque singulis flaccescentibus succedunt thecaeseu capsulae utrinque tumidae & rotun­diusculae, Cristae galli herbariorum capsulis haud dissimiles, septo medio non transversim, id est ante & retro, sed longitudinaliter, id est à dextris & sinistris, duplicem seriem seminum nigrorum, acrium & gustu ferventium, Allium nonnihil resipientium, distinguente: radix tenuis & semine maturo inutilis evadit, quemadmodum radices omnium stirpium annuarum plantarum, aut etiam earum, quae post biennium aut triennium aliquando, seminibus ad ma­turitatem perductis, pereunt. Hoc herbae genus [...] Graeci à fructu seu potius capsula▪ quae scutum exiguum infractum refert, vocant E multis hisce Thlaspios speciebus, à nobis hoc Capite enumerandis, nulla datur quae aeque congruat aut conveniat Dioscoridis Thaspios delineationi, ac hoc Thlaspi platycarpon nusquam non in arvis satis Galliae, Germaniae, Belgiae & Angliae proveniens. Floret ineunte aestate & eâdem exeunte semina perficit.

13. Thlaspi arvense Vaccariae seu Acetosae, lato laevique folio, nobis. Thlaspi majus, Tab. [Page 294] Ger. Hoc folia habet inferiora, longa, angusta, Glasti aut potius Acetosae pratensis foliorum aemula: caules protrudit pedales & altiores, qui amiciuntur dense satis foliis longiusculis à basi usque ad ramificationes, atque in summis ramis proveniunt flosculi parvi, albi, tetrape­tali, quorum singulos sequuntur capsulae bivalves, prona parte cavae, supina convexae, du­plicem versum seminum continentes, septo medio brevi separante loculamentum dexterius à loculamento sinisteriore, in utroque hinc inde bina aut plura continentur semina ruffa. Flo­ret & semina perficit eadem tempestate cum priore.

14. Thlaspi arvense majus Vaccariae folio incano, C. B. P. Thlaspi vulgatissimum Vaccariae folio, Ad. & Icon. Lob. Thlaspi vulgatissimum, Tab. Ger. Thlaspi verum cujus semine utimur in Theriaca, Cam. Thlaspi officinarum, Col. Thlaspi alterum, Dod. Hujus folia longa sunt, acuminata versus mucronem, cum duobus mucronatis apicibus versus appositionem foliorum cum caulibus: caules similiter habet ramosos, & paris altitudinis cum priore: flosculi tetrape­tali albidi sunt, quibus singulis succedunt capsulae longiusculae, bifidae, septo medio longi­tudinaliter separante seminum loculamenta à dextris & sinistris, in quibus hinc inde conti­nentur semina ruffa, mordacia, acria, Nasturtii hortensis seminibus similia. Uberrime pro­venit in agris cultis & incultis Galliae, Germaniae & Angliae. Floret aestate & semina paulo post perficit.

15. Thlaspi arvense perfoliatum majus, C. B. P. Park. Ger. ed. Jansoni. Thlaspi oleraceum, Tab. Thlaspi primum Dalpii. Lugd. Hujus folia inferiora humi procumbentia Ocimi quo­dammodo aemulantur folia, prima tamen in margine parum sunt incisa, at quae caulibus ge­niculatim & singulatim adhaerent, parum divisa sunt, coloris caesei-viridis; cauliculi plures ex radice oriuntur pedales, inferius rubentes, ex singulis geniculis alternatim exeunt folia, quaelatiore basi Brassicae campestris perfoliatae more ambiunt caulem versus singula ge­nicula, & in summis caulibus nascuntur plurimi flosculi albi, tetrapetali, sese expandentes ex involucris purpureis; singulis floribus spicatim succedunt singulae capsulae longiusculae, per medium bifidae, parte prona seu anteriore cavae, supina autem seu posteriore convexae, septo medio dividente longitudinaliter duplicem ordinem seminum subflavorum: radix alba est longa & lenta. Tota planta minoris acritudinis est, proinde mitior, ac inter oleraceas censetur. Sparsim inter vineta circa Blaesas & passim in agro Soloniensi in vineis itidem provenit. Floret exeunte Februario & Martio mense, & Maio semina sua fulva perficit.

16. Thlaspi arvense perfoliatum minus, C. B. P. Thlaspi pumilum vel Thlaspi montanum minus, Clus. Hist. & Pan. Folia hujus quae sub exortum humi procumbunt sunt leviter viridia, & forma & colore accedunt foliis Brassicae campestris perfoliatae, sed sunt prioris foliis multo minora & quae caulibus vix pedalibus geniculatim adhaerent, minora adhuc, mucronata, & latiore basi itidem cingunt caulem brevem, rectum: summis cauliculorum insistunt flosculi albi, tetra­petali, quos singulos subsequuntur singulae capsulae, prioris majoris multo minores, in summo pariter fissae, parte prona cavae, supina convexae, septo medio distinguente longitudinaliter duplicem ordinem seminum subflavorum, acrium pariter & lente mordacium. Tota planta minoris est altitudinis, proinde inter oleraceas censetur. Sparsim inter vineta circa Blaesas in rupibus & saxosis versus cellam eremitarum. Floret exeunte Februario & ineunte Martio; semina paulo post, Maio scilicet, perficit.

17. Thlaspi spicatum Persicum perfoliatum maximum foliis inferioribus tenuiter incisis Hy­pecoi modo, superioribus à caule Perfoliatae modo penetratis, nobis. Thlaspi verum primum Dioscoridis, Zanoni. Mirum in modum ludit natura in productione foliorum hujus inferiorum, versus terram provenientium, & superiorum caulis ejus (que) ramorum geniculis adhaerentium, prima enim folia dense protrudit, longis costis innitentia, quorum lobi alternatim costis singulis ad­haerent, quique sunt tenuiter divisi foliorum Hypecoi adinstar à radice usque ad tertiam caulis partem, deinde quaedam folia latiore basi cingunt caulem divisa in aliquot lacinias; su­periora autem folia sunt integra, mucronata ac Perfoliatae modo cingentia caules & caulis ramos ad singula genicula. Hoc in nulla specie hujus numerosi generis Thlaspiωn videre licet, imo in nullis hujus Sectionis speciebus; idcirco facilius haec species à caeteris omnibus distin­guitur: in summis fastigiis ramusculorum flores proveniunt minutuli, albi, tetrapetali, quo­rum singulis singulae subveniunt siliculae rotundae, bifidae, septo medio membraneo separante duplicem seriem seminum; hae capsulae secundum ramorum cymas spicatim proveniunt, re­linquentes (post semina matura) septa media pellucida exsiccata, petiolis adhaerentia, quod videre est in omnibus capsulis plantarum hujus Sectionis. Provenit hoc Thlaspi non solum in Persia sed & in Soria. Hujus semen sibi communicatum habuit Thomas Belluzzi Lector [Page 295] Botanicus in Academia Pisana, ex Soria, cujus operâ idem communicatum erat Jacobo Za­noni, Lectori Botanico Bononiensi. Floret aestate & sub finem ejusdem semina sua perficit.

THLASPI arvense & Creticum umbellatum.

18. Thlaspi umbellatum arvense Iberidis folio, C. B. P. Thlaspi amarum, Tab. Ger. Thlaspi Allobrogicum Cretico par, Clus. Hist. Multos hoc emittit caules immediate ex radice in ramusculos plures sese findentes, quibus alternatim singula folia satis raro disposita, leviter crenata, conspiciuntur: flores in summis ramorum fastigiis proveniunt umbellatim adinstar Tordylii Cretici florum, sed tetrapetali (non vero pentapetali) albidi, quorum bina sunt majora, & bina alia minora; atque singulis evanidis singulae succedunt capsulae longiusculae, in summo fissae, aridae & exsiccatae, septo medio brevi longitudinaliter disterminante dupli­cem seriem seminum subfulvorum, minutorum, mordacium tamen & acrium, caeterorum hujus classis Thlaspiωn more: radicem habet exiguam, multis fibrillis constantem, & se­minibus maturis inutilem. Floret aestate inter sata per totam Galliam Narbonensem, & semina copiose effundit exeunte aestate.

19. Thlaspi arvense umbellatum Monspeliacum Nasturtii folio, C. B. P. Thlaspi aliud um­bellatum Paenae, Lugd. Thlaspi umbellatum Narbonense, Tab. Ger. Thlaspi minus umbellatum Narbonense Nasturtii folio, Ad. & Icon. Lob. Cauliculi hujus multi exeunt immediate ex eâdem radice sicut in priore; quibus inordinate adhaerent multa folia, tenuiter dissecta ad­instar Cornu cervi, Nasturtium verrucosum dicti J. Bauhino, sed tenuiora & exiliora, divi­surâ quasi Nasturtii hortensis, per totos cauliculos sparsa: flores in summis ramusculis con­fertim & in umbellae modum albos, tetrapetalos, superioribus floribus consimiles, edit: siliculas longiusculas, in summo fissas, septo medio membranaceo dirimente duplicem seriem seminum, quemadmodum in praedictis: radix non est profunda, nec multum fibrosa; sa­pore est amaro hoc Thlaspi, sed magis quam superius usu receptum. In montosis satis arvis Narbonae, ad Lupi montis radices provenit. Maio & Junio copiose flores albos, tetrapetalos, edit, & hisce decidentibus Julio perficiuntur semina.

20. Thlaspi Allobrogicum parvum odorato flore, nobis. Thlaspi parvum odorato flore, Clus. Hist. Meminit Car. Clusius cum per Helvetios sibi iter esset in Germaniam, in Allobro­gibus Thlaspi genus Cretico valde simile se invenisse, cujus tamen flores non essent purpurei, sed nivei; foliorum tamen acrimoniâ Cretico respondens. Vide App. hujus Sectionis.

21. Thlaspi umbellatum Creticum Iberidis folio, C. B. P. Thlaspi Cappadocicum, Ang. Thlaspi flore incarnato & flore albo, Eyst. Thlaspi Creticum, Tab. Gesn. Hort. Caes. Thlaspi Candiae, Ger. Thlaspi Candiae umbellatum Iberidis folio, Ad. & Icon. Lob. Thlaspi Creti­cum quibusdam flore rubente & albo, J. B. Chabr. Hoc caule quidem unico pedalis altitudinis, aut procerioris adolescit, sed crebro alarum stipatu ubertim fruticante, duro, lignoso, glabro, viridante: foliis tum caules tum rami amiciuntur longis, ex angusto prin­cipio sensim dilatatis, Iberidis folia imitantibus, nonnihil interdum crenatis, potissimum in inferioribus, sapore fervido & subamaro: flores umbellatim cohaerent dilute rubentes, vel ut ait Dodonaeus è caeruleo rubroque permixti (utrisque dilute eleganter purpura­scentibus) petalis quatuor, duobus majoribus, totidem minoribus constant; quos singulos siliculae singulae excipiunt Thlaspios praedicti modo, bifidae, infractae & prona parte concavae, supina convexae, è fissura stilum in medio praeferentes, qui est productio septi medii utrinque à dextris & sinistris secundum capsulae longitudinem secantis & dividentis duplicem ordi­nem seminum ruffornm, acrium & mordacium caeterorum suae familias more: radices habet complures, multis fibrillis constantes, duras, post perfectionem seminum inutiles. Julio & Augusto mensibus slorem ac semen profert, in hortis Septentrionalibus tardius. Datur & hujus varietas foliis indivisis ceu Lini, & dicitur Johanni Bauhino Thlaspi Creticum amarum foliis indivisis ceu Lini. Omnes hae Thlaspiωn species flores producunt umbel­latim, unde eis Thlaspios umbellati nomen à nobis inditum.

22. Thlaspi Alexandrinum Cortusi, J. B. Chabr. Hanc Thlaspios speciem ad Johannem Bauhinum misit clarissimus vir D. Cortusus titulo plantae perpulchrae Thaspios Alexandrini. Caule constat dodrantali, proveniente ex radice singulari, in multas postea fibrillas divisa, ex qua exiliunt bini, terni, nunc plures caules, teretes, glabri, multis alis concavi; ad quo­rum divaricationes propaginesque superiore praesertim parte folia singula, veluti Perfoliatae, caules amplectuntur, subrotunda; ramorum extremis longa serie utrinque ex brevibus pedi­culis [Page 296] appenduntur siliculae rotundae Viciae seminis magnitudine, in mucronem leviter obtu­sum desinentes, quarum singulas per longitudinem percurrit costula seu sepimentum, à quo utrinque, id est à dextris & sinistris, valvulae bipatentis siliquulae dehiscentes abscedunt, sepi­mento medio pellucido resiccato relicto, inque singulis loculamentis valvulis inclusis sin­gula semina compressa, ruffa, ex latiore basi in acutum mucronem desinunt. Videtur haec Thlaspios species aliquid habere commune cum Thlaspi hederaceo Lobelii quoad siliquas, quod nobis erit Cochleariae species, ut infra patebit in doctrina Cochleariae.

23. Thlaspi fruticosum umbellatum Persicum foliis Leucoii instar sempervirentibus, nobis. Thlaspi fruticosum Persicum foliis Keiri, Zanoni. Ex radice longâ, satis crassa, fibrillas plu­rimas in terram demittente, oriuntur quasi in cespite multa folia longa, crassa, laevia, supra obscure viridia, subtus pallescentia (currente per medium nervo subtili & vix perceptibili) ad extremum subrotunda, inter quae oritur caulis pedalis, similibus foliis minoribus ad ge­nicula alternatim dispositis onustus, qui in plurimos ramos se findit, atque in summis fastigiis ramorum proveniunt umbellatim plurimi flores quatuor petalis albis constantes, duobus majoribus & duobus duplo quasi minoribus, quemadmodum observatur in Thlaspi Cretico & Thlaspi Iberidis folio, Scabiosa Hispanica, aliisque plurimis (non obstante assertione Ja­cobi Zanoni, qui asserit se nunquam hoc observasse in alio Thlaspios genere, nec in aliarum quarumcunque plantarum floribus) in horum medio apparent plurima staminula ruffa, apicibus totidem luteis ornata: odorem flores in umbella dispositi gratum satis spirant, valde floribus Violae nigrae odori accedentem: floribus evanescentibus singulis singulae succedunt ca­psulae seu siliculae peltatae, latae, in mucronem obtusum desinentes, colore obscuriore; versus petiolum apparent quadratae, suntque bifidae, septo medio dirimente duplicem seriem se­minum compressorum sive latorum, cinnamomei coloris, quae rupta & gustata saporem exhi­bent palato amarum, acutum & pungentem, quasi semen Sinapi. Floret haec Thlaspios species per totam aestatem, sed copiosius verna tempestate & frigore durante slores edit. Sponte provenit in Persia, unde ejus semen in Italiam missum, ubi nunc in hortis colitur. Nos plantam Parisiis ad nos missam in horto Botanico publico Universitatis aestate elapsa coluimus.

THLASPI septo medio siliculam longitudinaliter secante. THLASPI MONTANUM. Explicatio Tab. decimaeoctavae.

24. Thlaspi Alpinum Bellidis caeruleae folio, C. B. P. Thlaspi montanum primum Bursae pa­storis fructu Col. Thlaspi montanum 2. Clus. Hist. Numerosa sunt huic, folia humi strata, parva, crassa & succulenta, satura viriditate nitentia, quasique caesii coloris, Globulariae (quam Anguillara Aphyllanthem appellat) foliis proxima, mucrone orbiculato, acri gustu: caules plures, rotundi, pedales, aut etiam minores, paulo angustioribus & acutis & magis virentibus foliis, raro dispositis, stipati: in quorum summis proveniunt flosculi multi, albi, tetrapetali, qui­bus marcidis succedunt siliculae thecaeve prona parte cavae, & oblongae, supina convexae, caeteris Thlaspios speciebus quoad vascula similes, septo medio dividente duplicem seriem seminum à dextris & sinistris in loculamentis contentorum, quae sunt subruffa, Thlaspi Cretici seminibus paria, sed minora: radix candicans, fibrosa, lateribus in propagines fibrosas sese explicat & diffundit. Provenit in declivibus locis montis illius glabri, qui urbe Badensi (in qua calidarum aquarum sunt saturigines) imminet, quarto à Vienna Austriaca miliari. Floret Aprili, se­men fert Maio & Junio. Siliquis nonnihil variat. Hinc apud Tab. & Ger. figurae duae ad Clusii & Lobelii imitationem: sic & flores in umbella, ut recte Columna pinxit, communiter in modum spicae, ut Clusius caeterique ipsum imitantes, pinxere.

25. Thlaspi montanum mitius rotundis foliis versus terram in caulibus vero Perfoliatae si­milibus, nobis. Thlaspi alterum mitius rotundifolium Bursae pastoris fructu, Col. Huic sunt folia inferiora rotunda, longis pediculis innitentia; ex radicis pusillae, albicantis, lignosae, raris foliis divisae, parumque acris, capite exeunt folia rotunda per terram strata, caesia fere, venis multis sed obscuris praedita, at caulibus ad singula genicula annectuntur folia majora, Perfo­liatae forma sine pediculo: in summis caulium protruduntur flores exigui, albi, tetrapetali; quorum singulis subveniunt capsulae oblongae, cordis figuram exprimentes, longis petiolis hae­rentes ut superioris capsulae, aliquando oblique dependentes, superioris itidem quoad figuram non dissimiles, septo medio membraneo binos versus seminum distinguente; in quorum singulis terna, quaterna, continentur semina parva, flavescentia, parum acria, & non, ut congener, Allii [Page 297] quid gustu relinquentia. In saxosis montibus humentibus Aprili mense floret; via è Mercato villa ad Flamminianum aut Capucinorum aedem invenit Fab. Columna; neque est idem cum Thlaspi perfoliato, ut vult Casparus Bauhinus, propter rationes in Hallucinationibus hujus ca­pitis adferendas.

26. Thlaspi montanum sempervirens, C. B. P. Thlaspi montanum candidum, Hist. Lugd. Planta haec est ramosa siliculosaque radicibus multis huc illuc dispersis, caule procero, in multos ramos diviso, cortice scabro, è fusco nigrescente: foliis ad singula genicula dense congestis, Leucoio similibus, sed multo brevioribus, candicantibus, gustu acribus: floribus in summis ramis copiosis, pusillis, candidis, tetrapetalis: semine minuto in capsulis caeterorum Thlaspiωn more longitudinaliter septo medio sectis, semina hinc inde à latere septi medii con­tinentibus, linguam acrimoniâ suâ pungentia. Ad vicum quem vocant D. Gulielmi Deserti haud procul Agnania coenobio gignitur, in praeruptissimis saxis.

27. Thlaspi villosum capsulis hirsutis, C. B. P. & Prod. Matth. ed. Bauh. J. B. Chabr. Ex radice renui, oblonga, albicante, caulis pedalis unicus, rotundus, villosus exit: ad cujus exortum folia aliquot humi strata, longis pediculis donata, orbiculato mucrone hirsuta; quae vero in caule, multo breviora, pediculis carentia, latiore basi ipsum caulem amplectuntur, quorum quaedam leviter crenata sunt: flores albi, tetrapetali: siliquae magnae, hirsutae, com­pressae, longo pediculo donatae, spicatim summos caules ambientes, superiore parte fissae, utriculis duobus praeditae, septo medio eosdem dividente: in quorum utrisque semen ruf­fescens acri sapore praeditum continetur. Monspessuli sponte nascens observavit & collegit Casp. Bauhinus. Floret aestate atque eadem finiente semina perficit.

28. Thlaspi Allium redolens, nobis. Scorodothlaspi Ulyssis Aldroandi. J. B. Chabr. Apto satis hercule nomine Scorodothlaspi plantam hanc vocavit Ulysses Aldroandus, rerum naturae sagacissimus indagator, & apud Bononienses Physicus celeberrimus. Radice nititur singulari, alba, paucis fibris donata, quae veluti in capita divaricatur numeroso foliorum stipatu, longis pediculis praeditorum, quae ex principio angusto sensim ovatam quasi figuram acquirunt, & sub­rotundo ambitu finiuntur, quorum priora foliis Bellidis quodammodo respondent, quaedam leviter sinuata, quaedam paucis denticulis, alia fere nullis, donata. Color virens est plurimis ex costa nervis excurrentibus; at quae alterno positu cauliculis haerent folia, praesertim suprema, minimis alis caules amplectuntur: cauliculorum fastigio flosculi insident parvi, albi, Bursae Pastoris vulgaris instar, quatuor petalis scatentes, cum apice & staminulis in medio; quos capsulae sequuntur spicatim digestae, in summis caulibus incurvis pronâ parte cavae, supina convexae, cordis figuram aemulantes, septo medio separante duplicem seriem seminum. Cae­terum tota planta redolet Allium manifesto odoratu, etiam non tacta. Radicula & folia oleraceo gustu praedita sunt grato, vel tantillum acredinis in faucibus relinquentia, non sine habitu Alliariae: unde aptissimo nomine insignitum hoc Thlaspi ab excellentissimo Aldro­ando. Nova est haec plantula, primo sic nominata ab Aldroando, & primo sculpta exhibita à Johanne Bauhino. Ubi sponte nascitur ignoratur. Floret eodem tempore cum praedictis, aestate scilicet, & eâdem anni tempestate semina paulo post perficit.

29. Thlaspi parvum saxatile flore rubente, C. B. P. Lithothlaspi 4. carnoso rotundo folio, Col. Hujus radix longa satis, laevis, candicans, dura; ex qua tres quatuorve cauliculi in di­versa tendentes, recti, rotundi, rubescentes: circa quos densa, comosa, rotunda, parva ad­modum folia, nec fructus latitudinem superantia, in imo circa radicem rubescentia aliquando, sed colore Brassicae reliqua, ac per viticulos usque ad summos petiolos semper angustiora, lon­giora, densiora, seu magis confertim haerentia ad flores usque: in summis vero cauliculis flo­sculi parvae umbellae in modum proferuntur, botris ex viridi rubentibus, circa quos exterius in orbem aperiuntur flores veluti coronantes umbilicum, ac compressis quatuor petalis suave­rubentibus, sanguineis lineis eleganter depictis, staminibus intus luteis; quibus paululum in­ferius dilabentibus succrescunt spicatim capsulae bifidae, prona parte cavae, supina convexae, septo medio in apicem desinente & separante duplicem ordinem seminum flavorum. Ra­rior haec Thlaspios species, nec alibi sponte quam in nudis cautibus Aequicolorum invenitur. Reperitur & Anversae Valvae saxosis montibus, in quibus parum terrae conspicitur.

30. Thlaspi peregrinum capsula cordata, J. B. Chabr. Pulcherrimum hoc Thlaspios genus primum ab Henrico Cherlero detectum; pedalem assequitur altitudinem ejus caulis in aliquot ramusculos divisus: foliis stipatur Lini latifolii facie, in extremo obtusis, glabris, inordinatim seu alternatim appositis, cujus ramulorum extrema exornant flosculi exigui purpurei, quos excipiunt filiquae cordatae, eleganti virore conspicuae, minimi digiti humani unguem latae, linea [Page 298] seu potius septo medio bipartitae: breviter, siliquis Thlaspios latissimâ siliquâ donati figurâ persimiles: radicula duriuscula est & alba. Plantae sapor subamarus, non sine acrimonia quâdam: semen ejus parvum, oblongum, luteolum, hinc inde à dextris & sinistris septi medii continetur, acriusculo sapore & minime ingrato. Primo conspexit Henricus Cherlerus in horto D. Zuingeri, in quo florentem Julio, & Augusto semina maturantem hanc plantam ob­servavit praedictus Cherlerus.

THLASPI montanum fruticosum.

31. Thlaspi saxatile vermiculato folio, C. B. P. Lithothlaspi montanum fruticosius vermiculato folio, Col. Rarior est haec Thlaspios species, nec alibi quam in nudis cautibus Aequicolo­rum, ubi & Auricula muris incana, à Columna depicta pag. 277. de Stirp. minus cognitis, conspicitur. Radice constat lignosa, magnâ, alba, inter saxorum rimas, ex qua crassa, lignosa, rugosaque propago multos viticulos breves palmares emittit, angustis, parvis, ramosis, vermi­culatis, rotundis fere foliis, nigrescentibus, acutis in summo, atque per ambitum parum hir­sutis, dense circa illos haerentibus, at circa flores rarioribus & brevioribus; flores vero in magnas veluti umbellas Thlaspi Cretici more confertim nascentes, candidi vel suaverubentes, quatuor petalis constantes, quorum superiora parva, inferiora majora sunt, Cretici floribus paria, minora tamen; staminibus intus luteis quatuor: atque ita florida invenitur haec frutescens plantula, ut nihil nisi flores spectes. At postea succrescentibus mediis floribus atque dehiscentibus, exteriores & imi mutantur in capsulas brevibus petiolis innitentes, quae sunt latae satis, parte anteriore seu prona cavae, parte posteriore seu supina convexae, convexam partem nobis, cavam partem caulibus ostendentes; superna parte fissae, longae & angulosae, non sunt rotundae. Floret Maio, ac aestate semen persicit. Folia gustu sunt admo­dum acri, semina acriori, quaeque lata, compressa & fulva sunt. Reperitur Anversae Valvae saxo­sis montibus in quibus parum aut nihil terrae reperitur.

32. Thlaspi fruticosum angustifolium Leucoii folio, C. B. P. Park. Fruticosum foliis Leucoii marini, Lob. Lugd. Tab. Ger. Thlaspi sempervirens, Cam. Thlaspi fruticosum folio Leucoii marini minoris. Thlaspi arborescens, J. B. Chabr. Hoc multas virgulas procumbentes edit, qui­bus adnascuntur dense disposita folia angusta, haud absimilia foliis Leucoii minoris maritimi; in summis caulium fastigiis oriuntur plurimi flosculi albi, tetrapetali, multi simul juncti, in cymis caulium spicatim digesti, qui convertuntur in capsulas longiusculas, per medium bi­fidas; & in unoquoque loculamento à dextris & sinistris septi medii ipsarum continentur se­mina flavescentia, calida & acria gustu; radix longa, alba & lignosa, late se sub terram dividens. Reperitur in Belgii hortis Spirae, ubi Camera imperialis tenebatur olim, in cultis­simo horto cujusdam Assessoris, non modo fruticosum sed plane arborescens, folio Linariae. Floret aestate, atque paulo post semina sua perficit.

33. Thlaspi fruticosum folio Thymbrae hirsuto, C. B. P. Fruticosum alterum, Lob. Caules multos lignosos, duros, pedales, Frutici pares, edit haec Thlaspios species, qui dense satis onerantur foliis Thymbrae similibus, hirsutis, rigidis: atque in horum summis conspiciuntur flosculi albidi, tetrapetali, quos deciduos sequuntur capsulae longitudinaliter septo medio sectae, atque in singulis loculamentis continentur hinc inde semina fulva recentia, adulta subrubescentia, mordacia & acria.

§. 3. THLASPI montanum monospermum absque septo medio secante siliculam, nec transversim, nec longitudinaliter.

34. Thlaspi montanum monospermum Glasti folio absque septo medio, nobis. Thlaspi montanum Glasti folio, C. B. P. Thlaspi montanum 1. Clus. Hist. Hoc pedali assurgit, non­nunquam altiore caule, gracili, firmo; foliis pene Brassicae campestris ipsum amplectentibus, minoribus tamen, & mollioribus, superne virentibus, inferne candicantibus, odore prope­modum Allii, quali sunt ea quae statim à radice prodeunt: flores in extremis ramulis nascun­tur copiosi, albi, tetrapetali, & umbellam omnino aemulantes, odoris expertes; quibus de­cidentibus latae planaeque succedunt siliculae, non bifidae ut in aliis Thlaspios generibus, sed circinatae rotunditatis, & singulae in orbem peltae instar efformatae, singulae unicum in medio continentes semen tantum, flavescens, gustu amaro & acri: unde facile concluderemus esse potius Raphanistrum monospermum Glasti folio, quia recedit à regula Thlaspios, cujus [Page 299] generice capsulae bifidae sunt, septo medio secante singulas capsulas, aut transversim, aut secundum longitudinem, ut supra docuimus: haec tantum notatu digna adjicimus, atque hic collocamus impresentiarum inter Thlaspios genera, quicunque voluerit Raphanistrum mono­spermum Glasti folio appellare, per me non stabit. Radice constat alba, fibrosa, tenui, summa tellure ser pente, & nova ad latus germina proferente. Invenitur in umbrosis locis Shihenstiem & qua itur ex ea arce ad Sneberg, nusquam alibi à Carolo Clusio observatum. Floret Julio, semen Augusto ad maturitatem pervenit.

TEMPERAMNTUM & VIRES.

Thlaspios semen facultatem habet, ut ait Galenus, acrem, internos abscessus rumpit, menses movet, foetus enecat, per sedem infusum sanguinolenta evacuans ischiadicis prodest, bilem per inferna & superna acetabuli mensura potum expurgat, authore Dioscoride. Admiscetur vero antidotis veluti theriacae & aliis ejusmodi. Acre aut mordax est semen vulgatissimi & vires habet causticas, calefacit enim & exsiccat in quarto gradu, attenuat, provocat, incidit, urit, proinde ut Nasturtii semen. Haec Swenkfeldius. Thlaspios varia genera supra deduximus, quandoquidem omnia sint calida & acria mordaciave secundum magis & minus, omnia tamen non sunt nobis usui, quodnam vero ex multis eligendum sit, ut illius semen in officinas ad the­riaces confectionem inferatur, valde super hac quaestione auctores contraversantur. Ex Ga­leno lib. 1. de Antidot. cap. 31. omne illud quod ex Sauro, ex Creta & Cappadocia adfertur, pal­mam praeripit; verum quodnam sit illud, quia paucissimis lineis depingitur à Dioscoride, indigi­tare difficillimum erit. Bauhinus Thlaspi arvense majus Vaccariae folio incano proponit, quia praedicta omnia supra recensita praestare potest. Alii Thlaspi Osyridis folio à Casp. Bauhino & nobis inter Nasturtia silvestria recensitum, quia acerrimum, commendant contra hydropem, imo & dysentericis salubre quoque esse praedicant, quippe quod urinas insigniter moveat, & notu facile sit, quia acer rimum olfactu. Thlaspi siliculis latis seu platycarpon à quibusdam in com­positione theriaces usurpatur. Vide caetera apud Johannem Bauhinum & Simonem Pauli de Faccultatibus & Viribus Thlaspios.

HALLUCINATIONES CASP. BAUHINI Aliorumque Authorum.

PAg. 106. col. 2. pl. 1. Thlaspi montanum Glasti folio, C. B. P. Thlaspi 1. vel montanum peltatum, Clus. Pan. & Hist. Thlaspi montanum Glasti folio monosper mum & per consequens absque septo medio, nobis. Pro nota generica ab initio doctrinae Thla­spios diximus omne Thlaspi producere siliculas bica­psulares, septo medio dister minante duplicem seriem seminum a latere hinc inde septi medii contentorum, atqui haec planta siliculam producit unicum se­men in se continentem ex descriptione Car. Clusii, ergo non est dicenda genuina Thlaspios species: qui­cunque eandem ad siliculosas monospermas (Rapha­nistra scilicet) superius explicatas cap. 13. retu­lerit, haud abs re facere putabitur.

Pag. 107. col. 2. pl. 1. Thlaspi biscutatum aspe­rum Hieracifolium & majus, C. B. P. Thlaspi cly­peatum, Clus. Pan. & Hist. Ibidem plant. 11. Thlaspi biscutatum asperum minus, C. B. P. Iondraba Alys­soides Apula spicata, Col. Ibidem pl. 111. Thlaspi biscutatum villosum flore calcari donato, C. B. P. Leucoium flore pedato, Col. Ibidem pl. IV. Thlaspi clypeatum Serpilli folio, C. B. P. Thlaspi minimum spicatum lunatum, Col. Omnes hae quatuor plantae siliculas producunt compressas, semina compressa, plana, in se continentes, ideo magis accedunt Leu­coii familiae, quam Thlaspeos, ergo averruncandas hinc a Thlaspeos speciebus & Leucoiis adjungendas aequum duximus. Consule paragraphum 5. cap. VIII. supra inter Leucoia siliculosa bicapsularia, a pag. 246. ad pag. 249

Porro ibidem pl. 1. Leucoium Alyssoides umbella­tum Montanum Columnae adaptatur pro synonymo cum Thlaspi clypeato Clus. Hist. & caeteris illic colloca­tis; Leucoium Alyssoides umbellatum montanum Col. est species omnino diversa a reliquis cum quibus pro synonymo adhibetur [...] Casparo Bauhino; ergo confun­dit Casparus Bauhinus duas distinctas species pro una & eadem, cum sint diversae, ut apparet ex Iconi­bus in Tabula nona ae nea nostra sculptis.

SILICULOSAE Tetrapetalae bicapsulares.

§. 1. NASTURTIUM SILICULOSUM HORTENSE.

CAPUT XVIII.

NAsturtium [...] Dioscoridi lib. 2. c. 185. Theophr. Hist. quasi [...] quod caput ca­lore suo & acrimonia tentet: vel [...], quod cordatos faciat, vel quod in syncope cardiaca dicta, plurimum valeat: Latinis Nasturtium, à naribus torquendis; quod odore & seminis acrimonia sternutamenta provocet: hinc Plinio lib. 19. c. 8. (& Varroni) à narium tormento (potius tortione) velut torporem excitans. Nasturtium nobis est duplex vel siliquosum de quo egimus cap. 4. Sectionis hujus tertiae: vel siliculosum de quo hoc capite agemus inter suas consortes plantas, scilicet siliculosas, calidas & acres. Nasturtium siliculosum est vel hor­tense, vel silvestre; hortense est vel tenuifolium, vel latifolium; latifolium est vel foliis integris, vel crispatis, hocque vel magis vel minus crispatis.

TABULA XIX.
  • Nasturtium siliculosum
    • Hortense
      • 1. Vulgare tenuiter divisum, nobis. Hortense vulgatum, C. B. P.
      • 2. Latifolium, C. B. P. & Prod. Nasturtium latifolium Hispanicum, Park.
      • 3. Crispum latifolium, nobis. Nasturtium hortense crispum latifolium, C. B. P. & Prod.
      • 4. Crispius angustifolium, nobis. Nasturtium hortense crispum angustifo­lium, C. B. P. & Prod.
    • Silvestre
      • 5. Petraeum foliis Bursae pastoris, nobis. Nasturtium petraeum, Icon. Lob. Tab. Ger.
      • 6. Pumilum vernum, nobis & C. B. P. Cardamine pusilla saxatilis mon­tana [...], Colum.
      • 7. Osyridis folio capsulis minimis, nobis. Nasturtium Silvestre Osyridis folio, C. B. P. Thlaspi minus, Dod.
      • 8. Erucae affine, nobis. Nasturtium silvestre Valentinum, Clus. Hist. Park.
      • 9. Verrucosum capsula bivalvi rotundâ aspera vel hirsuta, nobis. Na­sturtium verrucosum, J. B. Chabr. Coronopus Ruellii, Lugd. Ger.
      • Alpinum
        • 10. Tenuissime divisum, nobis. Nasturtium, Cam. Ep. Car­damine Alpina 3ia minima, Clus. Hist.
        • 11. Capsula Nasturtii hortensis, nobis. Nasturtiolum Alpinum, J. B. Chabr.
        • 12. Candidum incanum sempervirens, nobis. Thlaspi virentis species candida, J. B. Chabr.
Explicatio Tab. decimaenonae.
§. 1. NASTURTIUM HORTENSE.

1. NAsturtium vulgare seu hortense tenuiter divisum, nobis. Nasturtium hortense vul­gatum, C. B. P. Nasturtium hortense, Trag. Fuch. Tur. Lac. Ad. Lob. Dod. Lugd. Ger. Park. Nasturtium vulgare, J. B. Chabr. Hoc Nasturtium siliculosum hortis est frequens & familiare. Folia edit tenuia, parva, multum laciniata: caule constat tenui, sesquipedali, interdum in multos ramulos superius brachiato: quibus innascuntur flosculi plurimi, albidi, tetrapetali, quos sequuntur siliculae bifidae, prona parte cavae, supina convexae, septo medio longitudinaliter dividente duplicem seriem seminum ruffescentium, acri gustui sapore.

[Page 301]2. Nasturtium hortense latifolium, C. B. P. & Prod. Matth. ed. Bauh. Nasturtium hortense latifolium Hispanicum, Park. Nasturtium Hispanicum, Ger. Tab. Gesn. Hort. Nasturtium la­tifolium, J. B. Chabr. Ex radice longa, tenui, leviter fibrosa, caulem emittit cubitalem, ro­tundum, qui in multos ramos brachiatur: folia ad radicem plura, longis pediculis donata, quae nec divisa, nec laciniata, sed longa, ovata, integra, & in margine obscure serrata: flores in cymis ramorum profert multos, albos, tetrapetalos, & capsulas conformes vulgaris seu hortensis Nasturtii floribus & capsulis: item & color & sapor idem. Ubi sponte proveniat ignoratur, sed copiose satis in horto Blaesensi florentem & semina producentem habuimus Maio, Junio & Julio.

3. Nasturtium hortense crispum latifolium, nobis, C. B. P. & Prod. Matth. ed. Bauh. Hoc, foliis exceptis, cum vulgari convenit: folia enim crispa sunt & latiora, sed minus crispata.

4. Nasturtium hortense crispius angustifolium, nobis. Hoc itidem convenit cum caeteris prae­cedentibus, floribus & capsulis seminalibus; folia autem sunt angustiora & magis crispata. Consule binas Icones, quarum prior indigitat folio suo latiore & minus crispato Nasturtium hor­tense crispum latifolium, 2da offert Nasturtium crispius angustifolium quoad omnes suas partes, radicem, flores in cymis caulium, & capsulas paulo inferius caulibus adhaerentes, priori simile, nisi quod folia sint minora, magis autem crispata.

§. 2. NASTURTIUM siliculosum silvestre.

5. Nasturtium petraeum foliis Bursae pastoris, C. B. P. Nasturtium petraeum, Lob. Tab. Ger. Park. Nasturtium hoc pumilum folia protrudit humi procumbentia, foliorum Quercus instar, non multum recedentia à Bursae pastoris foliis: flores in firmorum caulium summis edit albos, te­trapetalos, Nasturtii hortensis florum aemulos, quibus singulis singulae succedunt capsulae, bivalves & bifidae (septo medio separante duplicem seminum rufforum seriem, binis val­vulis à dextris & à sinistris includentibus hinc inde à latere septi medii semina praedicta, calida, acria, mordacia) quae caeterorum Nasturtiorum more ad longitudinem uncialem spicatim proveniunt in summis caulium.

6. Nasturtium pumilum vernum, C. B. P. Cardamine pusilla saxatilis montana [...] Col. Plantula haec palmaris ad summum est picturae foliis & habitu par, nec majorem sed po­tius minorem, ut in pictura exprimitur, invenit Fab. Columna. Foliolis ex semine primum ortis constat rotundis, deinde in lobos plurimos, octonos, novenos, binatim sibiinvicem è regione oppositos separatis, uno extremum claudente, quae, Lentis parvae magnitudine & rotunditate di­visa observantur, saltem quae terrae proxima, deinde oblongiora in caule, qui in vegetioribus alis in summo divisus flores habet pusillos, albos, tetrapetalos, qui vix depingi possint; ex calyce è quatuor foliolis virentibus conflato exeunt petala quatuor alba, quae contrario versu foliorum calycis disponuntur, ut octo videantur, quatuor virentia calycis, iisque quatuor petala alba intermixta sunt, in quorum centro stamina tenuissima, lutea, apparent: deflorescentibus vero floribus singulis ab imo capsulae ovales succedunt, bivalves, Drabae minimae pares & similes, per caulis summum alternatim dispositae: in quibus semina lutea acri sapore, sicut tota planta, Nasturtium aemulantur. Maio hanc plantulam floridam invenit Fab. Columna, atque fructu onustam. Variat haec planta, nam minor tota paucioribus lobis & foliis invenitur, ut in pictura exprimitur. Oritur in Valvensium montibus umbrosis copiose. In montosis cautibus excelsis supra castrum Podium Poponiscum Aequicolorum, inque eorum alveis, ca­visque umbrosis locis.

7. Nasturtium silvestre Osyridis folio capsulis minimis, nobis. Nasturtium silvestre Osy­ridis folio, C. B. P. Park. Thlaspi angustifoiium, Fuch. Lugd. Thlaspi minus, Dod. Ger. Thlaspi minus Germanicum, Tab. Thlaspi minus tenuifolium, Lon. Hoc Nasturtium sub exortum plurima habet folia per terram strata, minora, subrotunda, asperiora & minora Chamelinae instar; ex inferiore parte caulis ramatim dividuntur cauliculi, quibus adhaerent foliola exigua satis: in summis ramis innumeri producuntur flosculi albidi, tetrapetali; quibus singulis flaccescentibus succedunt capsulae singulae minimae, bifidae, cum septo medio secante longitudinaliter ipsas capsulas in duas partes, hinc inde à dextris & sinistris septi medii continentes plurima semina sublutea, gustu acria & mordacia: radice constat tenui, lignosa. Annua est planta.

8. Nasturtium silvestre Erucae affine, C. B. P. Nasturtium silvestre Valentinum, Clus. Hist. Park. Nasturtium silvestre Valentinum Clusii, J. B. Chabr. Unico haec planta assurgit caule, [Page 302] sed statim à radice supra solum multis alis diviso, hirsuto & aspero, virente, rotundo, pedalis longitudinis, inferna folia qualia fuerunt pronunciare non potuit Car. Clusius, quia jam in semen magna ex parte evaserat planta cum observaverat; quae tamen sub alis cauli inhaere­bant, tenuia erant & multifida, Nasturtii vulgaris & legitimi foliorum paene aemula, tenuiora tamen & viridia, acri gustu praedita, ut Nasturtium: extremis ramis fert multos flosculos, spicae in speciem congestos, quatuor petalis palescentibus constantes, in quibus totidem sta­mina; quibus evanescentibus succedunt siliculae breves, hirsutae, longiusculae, duabus valvulis seu utriculis constantes cum ligula seu septo medio prominente, quae non quidem sursum erectae reliquorum congenerum more, sed deorsum inflexae; in quibus Nasturtii aemulum semen latet: radix singularis, candicans, satis crassa, non tamen vivax, sed quae singulis annis perit. Eodem loco eodemque tempore, nempe Martio, florentem hanc plantam & semine praegnan­tem inveniebat Car. Clusius, quo Alyssum Galeni, Valentino scilicet regno, & quia plerasque notas cum Nasturtio communes habere conspiciebat praedictus Car. Clusius Nasturtii nomen indidit, quod (quantum ex gustu ejus ei judicare licuit) persimiles facultates habuit.

9. Nasturtium verrucosum capsula bivalvi aspera seu hirsuta, nobis. Nasturtium verruco­sum, J. B. Chabr. Coronopus Ruellii, Hist. Lugd. Ger. Coronopus repens, Lob. Lugd. Tab. Cornu cervi album repens (perperam, procumbens debet dici) Coronopus recta & repens, Park. Coronopus Ruellii recta & repens, Lugd. qui duas sicut & Park. exhibet figuras, Nasturtium verrucarium & Pseudoambrosia, Cam. Terrae apprimit caules haec planta nunquam surgentes (quicquid voluerint Historiae Lugdunensis compilator & Parkinsonus) spithameos, rigidulos, per quos folia laciniata, caesura foliorum Nasturtii, nec ita dissimili aut odore aut sapore: flosculi in caulium geniculis minuti, albi, tetrapetali, conglobatim florentes: seminum loculi seu capsulae scabrae, inaequales, hirsutae seu asperae, lappulas imi­tatae, quas exterius echini veluti parvi, spinulis muricati tegunt, septo medio dirimente semina hinc inde in binis valvulis, in quarum singulis granum seu semen unicum nigrum, acre ac mordax continetur, gigartae vitigineae par: radix longiuscula, satis crassa (Historia Lug­dunensis 3. figuras habet, primam titulo Ambrosiae primae Matth. alteram Coronopi Ruellii ex Dodonaeo; 3iam Coronopi repentis Lobelii. Parkinsonus binas exhibet figuras sub Coronopi rectae & repentis nomine: sed longe falluntur & hic & ille cum sit unica species.) Provenit passim in agris neglectis echinato seminum involucro dense compacto, & ad singulos nodos juncto. Floret & semina perficit aestate.

10. Nasturtium Alpinum tenuissime divisum, C. B. P. Nasturtiolum, Cam. Ep. Cardamine Alpina 3ia minima, Clus. Hist. & Pan. Cardamine Alpina, Tab. Ger. Thlaspi montanum mi­nimum Dalechampii, Hist. Lugd. pag. 1180. Haec plantula alias trium unciarum, alias fere dodrantalis (Clusio uncialis) folia habet minutissima terna, quina, septena, ad costam ap­posita, Clusio viridia, gustu acri ac fervido, sic ut tota planta semiunciâ interdum non sit lon­gior, alias uncias duas excedit, sapore fervido Nasturtii instar: coliculos habet plures, in quo­rum fastigiis flores sunt nonnulli candidi, tetrapetali, coacervati, pro plantae proportione satis magni; siliculae oblongiusculae, rotundae, in apicem acutum desinentes: radix alba, cras­siuscula, longa, fibris multis longis donata. In ipsis summis Sneberg, dum per nivem glaci­ali duritie constrictam ferreis uncis pedibus alligatis Clusius delaberetur, invenit mense Au­gusto florentem ubi nives jam primum dissolvi incipiebant. Invenitur & in Tirolensibus atque Salisburgensibus montibus, teste Joachimo Camerario. Ex Gesneri Epistolis apparet etiam in Helveticis Alpibus nasci.

11. Nasturtiolum Alpinum capsulâ Nasturtii hortensis, nobis. Nasturtium 5. C. B. P. & Prod. Nasturtiolum Alpinum, J. B. Chabr. Hoc Nasturtiolum vix tres uncias altum est, & ideo Johanni Bauhino Nasturtiolum dictum: radice constat lignosa, paucis fibris donata, ex qua caulis brevis, vix triuncialis, in cauliculos binos aut ternos dividitur, per quorum summa flosculi parvi, albi, tetrapetali cernuntur; quibus succedunt capsulae raro dispositae, bivalves seu bifidae, subrotundae, duplicem seriem seminum hinc inde à latere septi medii continentes; folia sunt par­va, crassa, angusta, unciâ breviora. Hoc Nasturtiolum invenit Johannes Bauhinus in monte Rhae­tiae Numbre dicto, prope balnea Wurmbs, aestate floribus & seminibus praegnans. Ex herba sicca descripsit idem J. Bauhinus.

12 Nasturtium candidum seu incanum semper virens, nobis. Thlaspi semper virentis spe­cies candida, J. B. Chabr. Haec plantula est innumeris foliis longis pediculis innitentibus donata, quae binatim conjugata, quaterna, quina, nunc plura, nunc pauciora sunt, angusta, parva, uno impari extremum costae claudente, quae omnia costae mediae è regione adhaerent, incana [Page 303] sive candida: flores in umbellâ albi, magni satis pro tenuitate plantae: quibus singulis singulae succedunt siliculae oblongiusculae, mucronatae, bifidae, & in apicem desinentes, septo medio sepa­rante duplicem seriem seminum hinc inde à latere ejusdem septi contentorum. Hoc Na­sturtium differt à Cardamine Clusii, primo quòd folia alata plurima exoriantur à radicis sum­mo, deinde eadem foliola è regione apposita sint angustiora, incana seu candida, per terram strata sine foliis vestientibus caulem: Cardamines autem folia caules dense vestiunt, & flo­res in Nasturtio candido sempervirenti conspiciuntur majores, & consequenter siliculae itidem majores.

TEMPERAMENTUM & VIRES.

Nasturtium hortense seritur passim in hortis & usurpatur ad ciborum condimenta & intinctus: venit quoque aliis cum herbis in acetaria. Plinius author est, libro 20. c. 13. Nasturtium Ve­nerem inhibere; at concludimus eo in loco codicem vel depravatum, vel Plinium ipsum naturam Na­sturtii ignorasse, & ideo in hoc deceptumfuisse, sicut in aliis, credere haud difficile erit: nam Dio­scoridi & experimento repugnat: excalefacit, attenuat, mundat, aperit, urit, extrahit, resolvit, incidit. Animum exacuere vescentibus traditur, unde animi torpore affectos ad Nasturtium devo­randum hortatur adagium. Succus Nasturtii dentium dolores mulcet, si calidus in aurem do­lentis lateris fuerit instillatus. Semen denariorum 10. pondo ex aqua potum bilem educit, ca­pitis vitia purgat, visumque clarificat. Nasturtii semen (ut lib. 7. de Sim. Medicam. facult. memoriae prodidit Galenus) aperientis facultatis particeps est, sicut Sinapi, proinde coxendicis & capitis dolores, atque adeo quodcunque aliud rubrificationem postulat, sedat ut Sinapi excalefa­ciendo. Miscetur quoque remediis, quae exhibentur asthmaticis, tanquam scilicet id quod crassos succos valenter incidere valeat, velut & Sinapi, nam in omnibus ei quasi simile est. Porro herba arefacta similem semini vim possidet: humida vero adhuc & viridis propter aquosae substantiae admisionem multo semine inferior est; adeoque si mordacitas ejus immoderat a sit, tunc pane seu obsonio ea uti liceat. [...] Graecis, Nasturtium Latinis vocatur, à narium tormento, potius tortione.

HALLUCINATIONES CASP. BAUHINI Aliorumque Authorum.

IN Sectione secunda Pinacis Casp. Bauhini a pag. 103. ad paginam 105. continentur & junguntur Nasturtia tam siliquosa quam siliculosa a Casparo Bauhino, & male; novem enim conspiciuntur species Nasturtii siliculosi, id est, siliquis curtis, illic con­fuse mixiae cum Nasturtiis siliquosis, id est, siliquis longis; de quibus egimus inter Nasturtia siliquosa cap. 4. Novem praedictae Nasturtii siliculosi plantae debent hic collocari inter consortes siliculosas, Thlaspi, Bur­sas pastoris, Cochlearias, & caeteras siliculis curtis donatas, ut nos hic praestitimus. Vide Hallucinatio­nes Nasturtii supra pag. 226. hujus Historiae.

SILIQUOSAE Tetrapetalae bicapsulares.

BURSA PASTORIS.

CAPUT XX.

THlaspi species apud antiquos fuit, quae nunc Bursa pastoris, à marsupiolis compressis (aliis Capsella) dicitur: quibusdam Sanguinaria & Crispula.

Bursa pastoris vulgaris major & minor foliis sinuatis, loculos habet cordatos, utrinque tumi­dos adinstar marsupii bivalvis; quae vel in summo valvulas habet fissas adinstar Nasturtii, vel est foliis integris loculo oblongo: de hisce ordine infra dicemus. Adeo enim affines sunt Nastur­tium siliculosum, Thlaspi siliqua longitudinaliter secta, & Bursa pastoris, ut inter has plantas calidas & acres difficile admodum sit distinctionem adferre quoad siliculas.

Pars TABULAE XXI.
  • [Page 304]Bursa pastoris
    • Capsula
      • Brevi cordata
        • Major foliis
          • 1. Non sinuatis, nobis. Major folio non sinuato, C. B. P. 1. in Prod.
          • 2. Sinuatis, nobis. Bursa pastoris major folio sinuato, C. B. P. Bursa pastoris major, Brunf. Trag. cui & Thlaspi fatuum.
        • Minor foliis
          • 3. Sinuatis, nobis. Bursa pastoria minor, Tab. Minima, Ger.
          • 4. Alatis, nobis. Bursa pastoria minor, Dod. Minima, Lob.
      • Oblonga mu­cronata
        • 5. Major hirsuta, nobis. Bursa pastoris major loculo oblongo, C. B. P. Draba minima muralis [...], Col.
        • Minor
          • 6. Seu Paronychia vulgaris, nobis. Parony­chia vulgaris, Dod. Latifolia, Ger.
          • 7. Foliis trifidis, aliquando multifidis, nobis. Bursa pastoria minima verna loculis oblon­gis, J. B. Chabr.
          • 8. Foliis infimis integris, crenatis vero ad ge­nicula, nobis. Bursa pastoris minor Alpina hirsuta 3. C. B. Prod.
          • 9. Alpina foliis & siliculis itidem hirsutis, no­bis. Sedum minus 12. Clus. Hist.
§. 1. BURSA PASTORIS CAPSULA CORDATA.
Explicatio partis Tab. vigesimaeprimae.

1. BUrsa pastoris major capsula cordata foliis non sinuatis, nobis. Bursa pastoris major folio non sinuato, C. B. P. & Prod. Radice est longiuscula, tenui, aliquando capillata; caule palmum superante, communiter uno (rarius pluribus) ramoso: foliis atrovirentibus, ad radicem longis pediculis donatis, quae circa caulem alas duas habent, quaeque eundem satis arcte complectuntur: floribus & thecis cum vulgari convenit. Basiliae in arenosis provenit, Italiae silvestribus locis, circa Monspelium, ubi tamen longe minor quoque notata fuit, & passim alibi observare licet una cum vulgari. Vide folium integrum vulgari sinuato adsculptum.

2. Bursa pastoris major capsula cordatâ foliis laciniatis, nobis. Bursa pastoris major folio sinuato, C. B. P. Bursa pastoris major, Brunf. Trag. Gesn. Hort. Bursa pastoris major vulgaris, Park. Bursa pastoria, Fuch. Dod. J. B. Chabr. Bursa pastoria major, Tab. Haec Bursa pastoria maior in fertili solo pedalem attingit altitudinem, nonnunquam palmarem in steriliore solo: radice nititur rectâ, albâ, sibrosâ, sapore subdulci & nauseoso, ex qua prodeunt folia oblonga, integra, ut supra monuimus; alias profunde laciniata, nonnihil hirsuta, pediculis fere unci­alibus, cum folia superiora in caulibus nec pediculum quidem habent, sed immediate cauli adhaerent: inter folia inferiora unicus exsurgit caulis, aliquando terni, quaterni, qui sursum versus in ramulos dividuntur, qui à medio fere ad summum fastigium flosculos spicatim emittunt, pedicello tenui semiunciali innitentes, parvos, albos, tetrapetalos, & in medio staminula aliquot lutea habentes; interdum corymbatim in summo caule umbellam florum quasi efficiunt; quos successive sequuntur capsulae cordatae, tumidae utrinque, bisidae, marsupii pastoris instar (unde ei nomen) septo medio longitudinaliter separante duplicem seriem seminum, ex acuto exortu versus pediculum, in latiusculam crumenulam bifidam, cordatam, desinentes & semina in capsulis septo medio divisis continentes plurima subruffa. Haec Bursa pastoris mire ludit in foliorum textura, aliquando foliis integris, aliquando dissectis, ut quis diversas suspicari possit species, cum mea sententia sit eadem planta sese varians pro ratione soli & aetatis. Sunt qui Thlaspi Bursam pastoris vulgo dictam, & Nasturtium saltem siliculosum hortense, unam & eandem generice esse plantam existimarint: sed eorum sententiam explodendam [Page 305] merito censebit qui capsulas Bursae pastoris cordatas tumidas considerat, utpote diversas à Na­sturtii siliculosi hortensis capsulis, in summo fissas, parte prona cavas, & supina convexas reperiet. Insuper, quod Lacuna monet, viribus & temperamento, saltem quoad magis & minus differunt. Floret Bursa pastoris exeunte hyeme & per tres menses postea, imo per totam aestatem & floret & semen perficit.

3. Bursa pastoris minor capsula brevi cordata foliis sinuatis, nobis. C. B. P. Bursa pastoria minor, Tab. Bursa pastoria minima, Ger. Folia hujus prioris foliis sunt minora, non tam laciniata, sed potius sinuata; ex quorum gremio per terram stratorum protruditur caulis unus, aut alter, in cujus summis fastigiis conspiciuntur flores minimi, albi, tetrapetali: quibus succedunt si­liculae parvae, utrinque tumidae, cordatae, bifidae itidem, utrinque à latere septi medii in val­vulis hinc inde à dextris & sinistris semina plurima, ruffa, continentes. Haec mihi videtur tantum varietas minor superioris, in sterilibus & neglectis proveniens. Quicunque has tres ex uno semine ortas concluserit, ipsi non refragabimur. Sint ergo varietates tantum à natura sic ludente productae, quemadmodum in aliarum plantarum foliis sic variantibus passim ob­servantur.

4. Bursa pastoris minor foliis alatis costae mediae è regione adhaerentibus, uno impare ex­tremum claudente, nobis. Bursa pastoria minor, Dod. Bursa pastoria minima, Lob. Icon. Haec folia producit plurima minora, per terram strata, alatim seu conjugatim è regione posita, uno extremum claudente majore & rotundiore, atque hoc ipso nomine à caeteris omnibus praedictis quam facillime distinguitur: è medio foliorum sic constructorum terni aut plures cauliculi exoriuntur trientales, sustinentes flosculos minimos, albidos, tetrapetalos, quorum singulis succedunt capsulae singulae, cordatae, tumidae, bisidae, continentes utrinque à septi medii latere semina subruffa, minora. Haec planta differt à Nasturtio petraeo structura foli­orum: primo hujus folia sunt integra, sinuata tantum in margine; illius autem folia sunt alata, è regione costae mediae ad haerentia, uno extremum claudente, cum foliolis parvis angustis in singulis geniculis caulium, at Nasturtii petraei foliola in caule sunt latiora magisque secta; secundo Nasturtium petraeum capsulas habet in summo fissas, prona parte cavas, supina con­vexas; at Bursa minor foliolis alatis, uno extremum claudente, capsulas habet utrinque tumi­das & cordatas, ut Bursa pastoris major vulgaris, sine fissura in summa parte capsulae.

§. 2. BURSA PASTORIS foliis integris capsulâ oblongâ.

5. Bursa pastoris major hirsuta capsula oblonga, nobis. Bursa pastoris major loculo ob­longo, C. B. P. Draba minima muralis discoides, Col. Thlaspi Veronicae folio, Richerii. Hujus radix tenuis & fibrosa, inutilis & alba cauliculum palmarem, hirsutie asperum, ramosum, aliquando vix semipalmarem, sed alis carentem emittit; ad cujus exortum folia ali­quot inter se viridia, humi strata, unguis humani magnitudine, ovali figurâ, serrata, hirsutie aspera; quae vero caulem ambiunt pauca sunt, & pediculis carent: flosculi in summo multi, parvi, albi, tetrapetali: quorum singulis singuli loculi seu capsulae parvae, oblongae, è pediculis oblique tendentes, succedunt bifidae, septo medio distinguente semina parva, fulva, acris saporis, quae loculo maturo & aperto relinquunt septum minus oblongum, pellucidum, petioli summitati innixum. In siccioribus & campestribus Helvetiorum locis Martio florens & loculis onusta reperitur. Februario calidioribus, frigidioribus vero locis Martio, Aprili & Maio etiam invenitur. Differt à Paronychia Lobelii sive Myosotide Dalechampii magnitudine, foliis & cau­le majoribus magisque hirsutis; fructu vero sicuti flore est minore, etiam petiolis minoribus: nec ita campestribus pratensibusque locis gaudet, sed parietinis saxisque humentibus imo frequentior reperitur frigidioribus. Sapore acris admodum etiam virens, sicut in flore & semine.

6. Bursa pastoris minor loculo oblongo, C. B. P. Paronychia vulgaris, Dod. Myosotis parva Dalechampii, Hist. Lugd. Herbula Bursae pastoris affinis, Caes. Parvula herba haec est: folia ejus exigua, latiuscula pro proportione plantulae ipsius, minutis Alsines foliis satis similia, dense in orbem per terram strata: è quorum medio cauliculi plurimi trientales, nunc humi­liores, nunc altiores, secundum humiditatem aut siccitatem Veris, aut soli in quo provenit: in summis cauliculis plurimi exoriuntur exigui flosculi, albidi, tetrapetali, quibus mox suc­cedunt capsulae oblongiusculae utrinque tumidae & bifidae, septo medio pellucido exsiccato separante duplicem seriem seminum fulvorum, calidorum & acrium, caeterarum suae familias plantarum siliculosarum more. A Martio & Aprili in multam aestatem viget, viret ac floret (apparet tamen cito aestivis caloribus) in summis tectorum & murorum: etiam in neglectis arvis passim provenit exeunte hyeme.

[Page 306]7. Bursa pastoris minor foliis trifidis, aliquando multifidis, florum petalis bifidis loculo oblongo, nobis. Bursa pastoria minima verna loculis oblongis, J. B. Chabr. Plantula haec minima radice constat tenuissima, fibrosa tamen, ex qua per terram sparguntur foliola, orbi­culariter caulis imum versus terram Rosae in modum cingentia, angusta, oblonga, mucronata, vix unciam longa, hirsuta, virentia, modo ad exortum rubentia, ad extremum binis aut ter­nis crenis praedita; qua nota praecipue à Paronychia vulgari foliis non sectis facile distinguitur haec minor species Bursae pastoris, juncta foliorum per terram stratorum textura Rosae instar: petalis constat bifidis, non planis ut superior ejus species: sapore est primum calido, deinde acriori, nitroso & linguam vellicante: exeunt cauliculi triunciales, aliquando palmares, flo­sculos multos albos, tetrapetalos gerentes, quibus succedunt loculi oblongiusculi acuminati, septo medio pellucido remanente post semina decidua, fulva, acria. Monspelii floret Vere prope Beffordiam. Eandem medio Aprili cum membranulis mediis illis pellucidis remanen­tibus post semina decidua (quod familiare est multis aliis hujus generis) invenit J. Bauh.

8. Bursa pastoris Alpina minor hirsuta foliis infimis integris ad genicula vero crenatis lo­culo oblongo, nobis. Bursa pastoris Alpina minor hirsuta loculo oblongo, C. B. P. Ex radice ea­dem plurimae compages foliorum acutorum & hirsutorum, tot Rosarum instar, emergunt, atque ex singulis compagibus sic Rosae in modum constructis singuli oriuntur cauliculi trientales, ad quorum genicula conspiciuntur foliola crenata & mucronata, quae non observantur in re­liquis Paronychiae hujus generis speciebus: in summis caulibus proveniunt capsulae oblon­gae, subrotundae, mucronatae, bifidae, septo medio pellucido distinguente duplicem seriem seminum minutorum & flavescentium.

9. Bursa pastoris Alpina Rosea lutea folio crassiusculo Sedi vermiculati more, sed hirsuto, loculo oblongo itidem hirsuto, nobis. Sedum minus 12. Clus. Hist. Phyllon Arrhenogonon, Lugd. Leucoium luteum Aizoodes montanum, Col. part. 2. pag. 62. Acris & ingratus foliorum hujus sa­por, praecipue florum tetrapetalorum & siliquarum, at (que) seminis effigies, hanc plantam ad Bursae pastoris rariorem speciem potius quam ad Sempervivum vermiculatum Aizoon dictum Clusio, aut Leucoium Columnae, referre nos coegerunt. Huic foliorum rotundorum & vermiculatorum adeo densa est congeries, ut cuivis Sempervivum aliquod vermiculatum primo intuitu foliorum appareret. Ex radice sesquiunciali, tenui, longa, satis crassa, exeunt folia oblongiuscula, rotunda, crassa, succulenta, vermiculorum ascaridum formâ, pilis hirta, in orbiculum rotundum congesta Rosae in formam, multas plantulas adnatas ac simul coacervatas hunc in modum ex eadem radice protrudit: ex medio foliorum in globulum congestorum & Rosae formam efficientium caulem emittit singularem semipalmarem & palmarem aliquando, nudum & foliis carentem usque ad bifurcationes: in summo cacumine plurimi flosculi lutei apparent tetrapetali, integri, non bi­fidi; quibus evanescentibus singulis singulae succedunt capsulae oblongiusculae, tumidae, rotundae, parum compressae, hirsutae, in apicem desinentes, semina multa flava in se habentes, septo medio membranaceo in duplici loculamento à dextris & sinistris septi praedicti sito, eadem separante. Floret Aprili mense, & Maio perficitur ejusdem semen. Oritur in altissimis montibus Villae Lacus & Cuculli Apenninis montibus ultra lacum Fucinum, teste Fab. Co­lumna. In summis Austriacorum & Stiriacorum montium jugis inter saxa provenit, testante Car. Clusio. Meminit idem Clusius dum è Narbonensi Gallia per Helvetios in patriam rediret, in Al­lobrogum Alpibus cum aliis plurimis venustis stirpibus eruisse hanc Bursae elegantis minorem speciem, non Aizooi, propter rationes in Hallucinationibus hujus capitis infra adferendas. Est in sterilibus multo minor. (Vide Icones Tab. 20. ibidem majorem & minorem assculpendam plantam curavimus) hoc contingit à sterilitate aut fertilitate soli ut autumamus.

TEMPERAMNTUM & VIRES.

Bursae pastoris vires non vulgares celebrantur, ex aceto enim (id scribente Fuchsio) trita inflam­mationum collectiones sistit, ac eò humores confluentes cohibet: auxiliatur sacris ignibus & hu­moribus quibus stomachus aestuat. Succus ejus purulentis auribus infunditur, cruenta sanat vulnera, mire efficax est in comprimendis omnibus sanguinis eruptionibus. Bursa pastoris ex­siccata, ait Tragus, vino rubro ac aqua pluviali, in qua chalybs candens extinctus fuerit, decocta, & pota, dysentericis ac lientericis fluxiones alvi cohibet, urinae sanguinolentae medetur, sanguinis exscreationes, mensiumque abundantium profluvia sistit, omniumque internorum viscerum quos­vis erosiones sanat: eadem aqua distillata per aliquot dies continuos mensura 4. aut 5. Cochlea­rium pota efficit. Errhinum ex lineo panno factum, succoque herbae madefactum ac naribus in­ditum, sanguinem inde effluentem sistit: ejusdem succus vel aqua distillata vulneribus colluen­dis [Page 307] utilissima sunt. Multi in ea sunt sententia, ut credant sanguinem è naribus aliisve vulne­ribus manantem cohiberi, si herba saltem apud hominem incaluerit, quod difficulter credimus. Ridiculum est Fuchsium & Matthiolum asserere Bursam pastoris esse ex refrigerantium genere, cum sit sapore subacri, gustui calido, proxime accedente Thlaspi, quod calefacit & resiccat in quarto gradu, ergo quae praestat non virtute frigiditatis & humiditatis, quippe qualitatum passivarum; sed caliditate & siccitate, qualitatibus activis.

HALLUCINATIONES CASP. BAUHINI Aliorumque Authorum.

PAg. 108. col. 1. pl. 1. Bursa pastoris major fo­lio non sinuato, C. B. P. & ibidem pl. 11. Bursa pastoris major folio sinuato, C. B. P. Hae duae plantae non constituunt duas distinctas species, variat enim Bursa pastoris folia, quae sunt aliquando integra, aliquando sinuata, imo profunde laciniata adinstar Coronopi; non tamen dicendae sunt diversae species, quia non semper eodem modo se habent, sed variant tantum divisuram foliorum secundum siccitatem, seu sterilitatem aut fertilitatem soli; hoc observare licet in multis aliis speciebus variantibus folia quoad integritatem & divisuram foliorum. Ibidem pl. 111. Bursa pastoris media, C. B. P. Bursa pastoris minor, Tab. Minima, Ger. Haec est etiam▪ eadem cum prioribus, discrepans tantum parvitate & foliis sinuatis, ex eodem semine proveniens: sed quamvis si gura addita sit a Tabernae montano, quem sequutus est Johannes Gerardus, mendose tamen uterque, nam passim multiplicat entia sine necessitate.

Ibidem pl. IV. Bursa pastoris minor foliis incisis, C. B. P. Bursa pastoris minor, Dod. minima, Lob. Icon. Haec nobis dicitur supra Bursa pastoris me­dia foliis alatis costae mediae e regione adhaerentibus, uno impari extremum claudente, capsula Nasturtii. A foliis alatis, & capsula Nasturtii prona parte ca­va, supina convexa, mihi potius videretur majorem affinitatem cum Nasturtio habere, quam cum Bursa pastoria; nam Bursae pastoris proprie dictae siliculae sunt utrinque tumidae, sive cordatae septo fissae, sive ob­gae sint. Ibidem col. 2. pl. IV. Bursae pastoris simi­lis siliquosa major seu majoribus foliis, C. B. P. Pi­losella siliquata, Thal. Aizoon Telephium Dale­champii, Lugd. & pag. 109. col. 2. pl. V. Bursae pasto­ris similis siliquosa minor seu minoribus foliis, C. B. P. Pilosella siliquata minor, Thal. & Cam. Hort. Hae duae plantulae non sunt siliculosae, ergo male hic ad­aptantur inter Bursas pastoris siliculosas, sunt enim siliquosae, uti supra monuimus pag. 335. pl. 5. hujus Historiae sub nomine Drabae siliquosae similis plantae, inter Drabas cap. VI.

Bursa pastoris Alpina rosea lutea folio crassi­usculo Sedi vermiculati more sed hirsuto, loculo ob­longo itidem hirsuto, nobis. Sedum minus 12. Clus. Hist. Leucoium luteum Aizoides montanum, Col. part. 2. pag. 62. Sedum Alpinum hirsutum luteum, C. B. P. Pag. 284. col. 2. pl. ix. Haec planta, ut ap­paret ex descriptione plantae nonae supra allata, non est Sedum, nec a floribus, nec a capsulis seminalibus; non Leucoium, quia non habet siliculas, nec semina compressa; ergo est Bursa pastoris loculo oblongo, quia plantula siliculosa tetrapetala, bicapsularis, omnino & perfecte conveniens cum praedictis Bursae pastoris speciebus quoad finem ultimum, id est, flores & ca­psulas seminales; ideo graviter lapsi sunt authores qui Sedi nomen ei imposuere. Examinent posteri ipsam plantam vigentem, quando ad manus habue­rint: nos quae damus hic, vidimus & examinavimus. Doctissimus Carolus Clusius, aliique authores ipsum sequentes, ob quandam foliorum cum Sedo vermicu­lato similitudinem, nomen Sedi nobis obtruserunt. Sed nos cum doctissimo Fabio Columna effigiem folio­rum plantarum in conferendis generibus parvi faci­mus, tam in hac, quam in aliis plantis: non enim ex foliis, sed ex flore, seminisque conceptaculis, imo potius semine, plantarum affinitatem genericam di­judicamus, respondente praesertim sapore in reliquis plantae partibus, etiamsi & congeneres plantae a fine ultimo reperiantur diverso sapore: dummodo tamen conveniant fine ultimo, flore sc. capsula seminali ipso­que semine, nullo modo in dubium revocari potest, quin ejusdem sint generis, ut cernere est in Peponibus, qui aut dulces sunt, aut amari, ut apparet in Colocyn­thide, Pepo amarus nobis dicta. Dantur & plurimae aliae plantae sub eodem genere militantes a fine ul­timo, quae differunt sapore, ut Nasturtium insipidum, Allium insipidum, Cepa dulcis, Persicaria non macu­lata urens: hae omnes plantae▪ recedunt a reliquis sa­pore, sed conveniunt fine ultimo, id est modo florendi, & capsulas seminales & semina producendi. Idem dicendum de multis aliis foliis longe recedentibus a reliquis sui generis. Quis divinaret Cymbalariam & Elatinen Linarias esse Hederae folio, nisi prius exa­minaverit flores & capsulas seminales ipsaque semi­na: tunc vero indubitanter cuilibet concludendum est cum doctis. Fab. Columna esse Linariae species. Lon­gum esset hoc in loco omnes enumerare, sed haec obiter dixisse sufficiat. Praescripsit enim Dominus Deus Optimus Maximus plantis, ut fructum & semen perficerent juxta genus suum, quod praeteriri non potest, quodque ab herbariae rei studiosis hucusque nondum animadversum, ne quidem a neotericis, mul­to minus a Dioscoride & antiquioribus. Nos hac ratione ducti methodum nostram novam, passim a fine ultimo petitam, tanquam verissimam & infalli­bilem posteris proponimus.

SILICULOSAE Tetrapetalae bicapsulares.

COCHLEARIA.

CAPUT XXI.

COchlearia à foliorum forma modice cavâ, parvum & non valde profundum Cochlear refe­rente, dicta: quam aliqui Telephium, alii Britannicam Plinii l. 25. c. 3. volunt (licet formâ & sapore Thlaspi & Nasturtiis affinis sit) eo quod ei malo, quod stomacacen & scelotyr­ben vocant (Scorbutum esse volunt) auxilio esse Britannicam Plinius scripserit.

Cochlearia à reliquis siliculosis tetrapetalis distinguitur, quod folia producat crassiora, ob­scure viridia, spissioraque, superna parte cava utplurimum, inferna convexa, Cochlearis instar; siliculas profert praeterea rotundiores & tumidiores.

Pars TABULAE XX.
  • Cochlearia
    • Major
      • Folio
        • 1. Subrotundo Batavica, nobis. Cochlearia Batava, Lob.
        • 2. Longo sinuato Britannica, nobis. Cochlearia Britannica, Lob. Lugd. Dod.
        • 3. Hederae, nobis. Thlaspi hederaceum, Lob. Lugd. Ger. Park. J. B. Chabr.
    • Minor
      • 4. Armorica flore dilute rubello, nobis.
      • Danica flore albo
        • 5. Erecta, nobis. Cochlearia Danica minor erecta, C. B. P. Sim. Pauli. pag. 70. no. 1. ☿
        • 6. Repens, nobis. Cochlearia▪ Amagriae Insulae supina, Sim. Pauli, ibidem no. 11. ☿
Explicatio partis Tab. vigesimae.

1. COchlearia major Batavica subrotundo folio, nobis. Cochlearia subrotundo folio, C. B. P. Cochlearia, Dod. Lugd. Matth. J. B. Chabr. Cochlearia rotundifolia, Ger. Vulgaris, Park. Cochlearia Batava, Lob. Cochlearia haec humilis est planta: folia fert in pediculis mediocris longitudinis exeuntibus ex radice fibrosa, complura, splendentia virore, crassa, spissa, modice cava, instar parvi & non valde profundi Cochlearis, interdum in margine nonnihil angulosa: inter folia per terram strata, rotunda, prodeunt caules dodrantales & ali­quando altiores: in caulium ramis conspiciuntur flores candidi, tetrapetali, cum multis staminulis croceis & stilo viridi secundum eorum longitudinem: quorum singulos se­quuntur singulae capsulae rotundae, bivalves, septo medio distinguente duplicem seriem seminum rufforum, in exiguis valvulis hinc inde contentorum, uti in caeteris siliculosis hujus classis, suntque hujus siliculae rotundiores, & pleniores siliculis consortum plantarum: radix est alba, tenuis, fibrosa & inutilis post semina ad perfectionem perducta: oritur in Galliae, Angliae & Hollandiae, aliisque locis palustribus oceano madefieri consuetis; circa aggeres Brabantiae, & in Germaniae inferioris regionibus: etiam in hortorum locis umbrosis satis feliciter pro­venit. Floret ineunte Vere, & per totam aestatem aliquando floret, & semina perficit.

2. Cochlearia Brittanica folio sinuato, nobis. Cochlearia folio sinuato, C. B. P. Cochlearia Britannica, Lob. Lugd. Dod. Hujus folia sunt longa▪ cava in medio, in margine sinuata, inque mucronem definentia, totius plantae sapor acris, Nasturtium resipiens, cùm odore, tum sapore: ex radice plures emergunt cauliculi semipedales, & aliquando altiores, ad quorum genicula disponuntur folia minora, longa, magis sinuata, caulem arcte amplectentia: in summis caulibus proveniunt flores satis ampli, albi, tetrapetali, cum staminulis aliquot luteis: quibus fatiscen­tibus succedunt capsulae rotundae, bifidae, fuscae, aut coloris putaminis nucis avellanae ex­terius: radix est tenuis & tenera, multas fibrillas demittens. Provenit ad margines Tamesis fluvii, ad oram maritimam tam Essexiae, quam Cantii, sicut & prope Portsmouth & Bristolam [Page 309] & secus oram maritimam Occidentalem. Floret Maio, & Junio semina perficit.

3. Cochlearia Hederae folio, nobis. Thlaspi procumbens Hederae folio, C. B. P. Thlaspi Hederaceum, Lob. Lugd. Ger. Park. J. B. Chabr. Haec Cochlearia caules procumbentes edit, rubentes, spithameos, ad quorum genicula alternatim proveniunt folia Hederae foliorum aemula, sed multo minora, trifida: in summis caulibus spicatim proveniunt flosculi, albidi, te­trapetali, quibus succedunt capsulae subrotundae, in apicem desinentes & bifidae, septo medio separante duplicem seriem seminum resipientium semina Thlaspios. Provenit circa Portlan­diam & Plimouth, & in aliis Insulis maritimis Angliae. Ab ineunte Maio, usque ad finem Au­gusti floret & semen edit.

4. Cochlearia minima Armorica flore dilute rubello, nobis. Haec minor est species Cochle­ariâ Batavicâ: folia ei similia edit, sed minora, angulosa, flores etiam minores, subpurpu­reos seu dilute rubellos, tetrapetalos; quibus succedunt siliculae bivalves, seu bicapsulares, subrotundae, & minores, aliarum Cochleariarum more, semina in se minora pariter continentes. Nos hanc copiose provenientem offendimus in Insula ad oram maritimam Britanniae minoris dictâ l' Isle de piere percee.

5. Cochlearia minor erecta Danica, Sim▪ Pauli. Cochlearia minor erecta, C. B. P. Ex radicula capillacea cauliculus tenuis, laevis, rectus palmo minor prodit: foliola habet ad radicem plura, per terram strata, longis pediculis innixa, quae vero ad caulis genicula sunt, multo minora, & rarius serrata, sicut & inferiora versus terram: in cauliculo summo flosculi apparent albi, tetrapetali: quibus succedunt siliculae parvae, crassiusculae, oblongae, semen minutissimum, ni­grum continentes. Haec in Daniae Insula Amagria Autumno à D. Olao Worm collecta, & Hafniâ Cochleariae nomine missa fuit.

6. Cochlearia Danica procumbens, nobis. Cochlearia Danica repens (sed perperam, procum­bens adhiberi debuit) Sim. Pauli, C. B. P. Haec unciarum trium est: radicula & foliis priori simili­bus constat, sed numerosioribus, inter quae cauliculi multi palmares procumbentes, brachiati, mi­nutulis flosculis albis, tetrapetalis, ornati inveniuntur. Eodem loco quo prior reperitur; foliis, inquam, floribus, atque seminum loculis & gustu priori respondet, quemadmodum Dominus Olaus Worm perscripsit, & Dominus Bartolinus Cochleariae marinae parvulae repentis (procum­bentis dixisse de buit) nomine misit. Utraque haec posterior Cochlearia in Insula Amagria, & secundum oram maritimam Daniae reperitur.

TEMPERAMENTUM & VIRES.

Cochlearia, cum sit siliculosa tetrapetala bicapsularis planta, facultatem habet calidam evidenter & siccam, virenti Nasturtio sapore & qualitate persimilem. Malo, quod Schorbuch School­buych & Schorbeck Germani nominant, efficaciter medetur, in lacte aut vino decocta, & aliquot continuis diebus epota. Est enim scorbutus malum grave, permolestum, ac diuturnum, quo abscedunt, tument, exulceranturque gingivae: ex ore malus odor, in femoribus aut cruri­bus livores, haud multum dissimiles iis qui parte quâdam suggillatâ excitantur, creberrime concomitantur: facies reliquumque corpus saepenumero pallet, pedesque oedematosi, veluti in leucophlegmatia. Est enim scorbutus morbus (ut ait Olaus magnus in gentium Septentrio­nalium Historia) Castrensis, qui vexat obsessos & inclusos, ac è salsorum ciborum esu videtur nasci, frigidaque murorum exhalatione foveri. A Plinio hujus mali symptoma os infestans [...], crura vero afficiens [...] appellatur. Marcellus, vetus scriptor, oris malum osce­dinem nuncupat. De hoc morbo satis dictum praeter institutum, nunc ad curam, quae fit hac Cochlearia & similibus aliis calidis & acribus, sale volatili abundantibus, revertamur. Tales plantarum species in quaque regione creatae fuerunt, quales hominibus & animalibus ibidem natis maxime conveniunt, quod occulatus testis in qualibet regione natus documentis multis monstrare poterit, inquit Solinander; imo confidenter hoc experimento saepenumero pro­bavit idem Solinander. Ex plantarum nascentium frequentia fere animadvertere poterit qui­libet medicinae praxim exercens, quibus morbis popularibus, nimirum [...], quaelibet regio subjecta sit. Hoc ipsum observatum apud Danos, Frysios, Hollandos, aliosque Baltici maris accolas, quibus Scorbutus conspicitur morbus frequens; istius enim quasi proprium medicamentum, Cochleariam scilicet, esse, & ibidem ideo copiose provenire, nullus non animadvertit; sicut in ora ma­ritima Galliae etiam & Angliae. Conficitur conserva ex herba Cochlearia & sacchari duplo vel triplo, quae insigni commodo illis datur qui scorbuticis vitiis obnoxii cibum fastidiunt. Fit quoque ex eadem aqua distillata, in qua antiscorbutici pulveres aegris propinantur. Tandem [Page 310] ex Cochlearia succus prelo quoque exprimitur, quo non praestantior alter (nisi forte Chamae­mori Norvegicae fructûs succus, & quem utrique praefero, inquit Simon Pauli, Trifolii fibrini, de quibus suis locis actum excipias) qui ocyus abigere scorbutum hic in Europa & Septentrio­nalibus locis valeat. Diluendum quidem eum esse sero lactis, passim authores tradunt (praestat po­tius succo quam diluto uti) succum etiam per se & minime dilutum aegris propinatum, corpore probe evacuato ac praeparato, valde scorbuticis tenuioris sortis profuisse: cujus vis cum in sale vola­tili maxime consistere videatur, nullâ commodiori quam succi formâ Cochlearia unquam exhi­beri potest: in eo enim minimum salis volatilis deperditur, ex quo & saccharo arte pharmaceu­ticá syrupus conficitur, cujus dosis ab Unc. i. ad Unc. ij. Aliis delicatioribus essentiam liquidam aut tincturam, colore vinum Malvaticum aemulantem, Maio mense (antequam florem induit) paran­dam praescripsit Simon Pauli Lubicensis reipub. populo melioris sortis sic, Recipe Cochleariae recentis q. v. contunde in mortario marmoreo, eamque inde vasi convenienti aqua subtepida, vel melius, ipso succo crudo Cochleariae irrorato, in quo tantillum fermenti vel faecis cervisiae solutum est, conspergeque raro sale, & haec (ubi probe secundum artem remista sunt) reponantur, vase (quod maxime expedit ob salis ipsius valatilis volatilitatem) optime operculato, aut glutine farinaceo accurate oblito, tamdiu in locum subterraneum usque dum acriorem odorem spirent quam cum recens Cochlearia contusa est, quod ubi advertis distilletur per alembicum in B. M. & obtinebis spiritum Cochleariae: postea Recipe novae Cochleariae folia, contunde, & exprime torcu­lari valido ex iis succum, eumque leni igne in B. M. in vase vitreo optime lutato defaeca, & filtra per chartam bibulam: hujus hac arte depurati succi tribus partibus affunde partem unam spiritus Cochleariae paulo ante descripti, digere & circula S. A. quibus si addideris paululum sacchari, essentia Cochleariae parata est, quam praestantissimam & efficacissimam (vide infra Historiam Tri­folii paludosi seu fibrini) in scorbuticis affectibus comperit Simon Pauli, ubi in aquis distillatis imo vel vino Rhenano & similibus vehiculis illius una itemque altera uncia diluitur; maxime si misturae Simplicis dictae, aut diaphoretici in peracutis, aliquot guttulae ad scrupulum unum pro dosi admisceantur, atque ex hac & Trifolii fibrini paludosive fit essentia liquida & tinctura antischorbutica descriptionis praedicti Simonis Pauli. Sunt tamen adhuc praeter enarratas aliae formulae quibus est saluti Cochlearia scorbuticis. Nam in balnea recipitur, ut illis fotu artus Scorbuticorum dolentes foveantur. Exemplo potest esse haec fotus formula. Recipe baccharum Juniperi leniter contusarum, Sisymbrii seu Cardamines utriusque, Nasturtii hyemalis, Cochlea­riae, ana. M. ij. Flor. Chamaemeli M. iij. Artemisiae, Melissae, Rorismarini, Majoran. Thym. Hyssop. ana. M. i. coque in sufficiente quantitate aquae, & sub caliditatem hujus decoctionis foveantur crura: vel similis huic frequentissime felici successu poterit administrari, ut, Recipe Malvae, Bis­malvae, an. M. iij. Beccabungae, Fumariae, Cochleariae recentis, Nasturtii aquatici recentis, Cha­maemeli, ana. M. ij. Rad. Malvae Unc. iij. Radicis Ebuli Unc. ij. Baccarum Juniperi M. i. con­cisa ac contusa misceantur: ex hujus decocto in s. q. aquae fiat fomentum ita ut vapore pedes vestibus undique velati incalescant. Haec ex Simone Pauli operis Botanici quadripartiti classe tertia, praeter institutum damus: procedamus jam ad caeterarum hujus Sectionis Plantarum si­liculosarum tetrapetalarum explicationem.

SILICULOSAE Tetrapetalae bicapsulares.

IBERIS.

CAPUT XXII.

[...] Dioscoridi l. 1. c. 189. Galenus ejus descriptionem ex Damocrate in curatione doloris ischiadici proponit, folia Nasturtii, cum Dioscoride, tribuens. Plinius Iberidis reme­dia diversis in locis recenset.

Pars TABULAE XXI.
  • [Page 311]Iberis
    • Folio
      • Latiore serrato
        • 1. Perennis nostras vulgaris, nobis. Iberis cardamantica, Lob.
        • 2. Annua Virginiana ramosior, nobis.
      • 3. Nasturtii, nobis. Iberis Nasturtii folio, Cam. ep. Matth. cum mag. fig. Tab. Ger.
Explicatio partis Tab. vigesimaeprimae Sectionis tertiae.

1. IBeris latiore folio serrato, nobis. Iberis, Lugd. Dod. J. B. Chabr. Iberis cardamantica, Lob. (cui & Lepidium Iberias Pauli) Ger. Iberis cardamantica latiore folio, Park. Iberis luxuriat caulibus cubitalibus emittentibus multos ramulos: folia inferiora ei sunt oblonga, multa, circa radicis caput integra, sed in margine serrata, mucronata: secundum ramusculos superiores flores exeunt exigui, albidi, tetrapetali; quibus fatiscentibus subveniunt siliculae exiguae, bifidae, septo medio separante duplicem seriem seminum minutorum, rufforum: ra­dix longa sensim attenuatur, intus forisque candida, sapore acris, diu durans juxta veteres muros & in incultis itinerum marginibus passim circa Blaesas, in viis etiam communibus & colli­bus illic minime herbidis. Graecis [...], â nonnullis [...]. A Plinio & Latinis Iberis, Nasturtium silvestre, & similiter etiam Lepidium. Aliud tamen est Lepidium latiore folio Pli­nianum, proximo capite describendum. Existimatur & istud herba Grias dicta, de quo Apu­leius cap. XL. cujus quoque usus ad ischiadicos commendatus est.

2. Iberis humilior annua Virginiana ramosior, nobis. Haec facile distinguitur à priore, pri­mo duratione, secundo folia producit latiora, viridiora, magis crenata: caules humiliores & ramosiores: flores duplo majores, & consequenter majores itidem capsulas.

3. Iberis Nasturtii folio, Cam. ep. Matth. cum mag. fig. Tab. Ger. Haec Iberis folia edit plu­rima per terram strata, laciniata, Erucae, potius Nasturtii foliis admodum similia, ex quorum gremio numerosi exeunt caules, pedales, in multos ramusculos divisi seu brachiati: in quorum cymis exeunt plurimi flosculi albi, tetrapetali, quos sequuntur totidem capsulae exiguae, bifidae, septo pariter medio separante duplicem seriem seminum exiguorum, rufforum, calidorum & acrium.

TEMPERAMENTUM & VIRES.

Iberis est ex quarto ordine calefacientium, similis Nasturtio tum odore, tum gustu, tum viribus, sed minus ea desiccat authore Galeno: radices, inquit Dioscorides, calefacientes & adurentes sunt, quae utiliter cum pinguedine porcina addito rosaceo cataplasmatis in modum ischiadicis, horis quatuor, imponuntur, si deinde in balneum descendatur, & postea locus oleo cum lana perungatur: quae & Latinis à Damocrate aliquot carminibus explicantur Iambicis, quemadmodum solet apud Ga­lenum lib. IX. de Medicam. secundum locos. Itidem versus recitantur apud Dodonaeum pag. 715. Pempt. quem vide.

SILICULOSAE Tetrapetalae bicapsulares.

LEPIDIUM.

CAPUT XXIII.

[...] Dioscoridi l. 2. c. 205. sic dictum, quod [...], seu squamas & maculas faciei deleat: vel [...], id est, [...], dictum, quod sua acrimonia urenti ulceret & excoriet, ea­que facultate notas fronti servorum vel ferro inustas deleat, de quo forsan Columella lib. X. Lepidium Plinio lib. 20. c. 17.

Pars TABULAE XXIII. Sectionis tertiae.
  • [Page 312]Lepidium
    • Folio
      • 1. Latiore
        • Serrato vulgare, nobis.
      • 2. Latissimo
        • Sinuato incano Chalepense, nobis.
      • 3. Angusto
        • Longo integro Glasti folii instar, nobis. Lepidium Glastifolium, C. B. P. Lepidium non repens, J. B. Chabr.
Explicatio partis Tab. Vigesimaeprimae Sectionis tertiae.

1. LEpidium Plinianum, Dod. Lob. Lepidium latifolium serratum, nobis. Lepidium sive Piperitis, Cam. Lepidium Pauli & Plinii, Matth. Lugd. Caes. Lepidio huic folia sunt oblonga, lata, è caeruleo virentia, laurinis foliis majora mollioraque, ambitu etiam crenata: caules cubito altiores, teretes ac lenti, quorum ramulis superioribus flosculi innascuntur can­didi, minores, tetrapetali: hosce sequuntur siliculae parvae, bifidae, septo medio secante lon­gitudinaliter capsulam seu siliculam in binas valvulas, in quibus hinc inde à dextris & sini­stris continentur semina (si quando profert, quod rarius contingit propter rependi nimiam facultatem radicibus ejus concessam à natura: hoc illi cum reptantibus herbis omnibus fere est familiare) minuta, ruffa, calida & mordacia: radix hujus longe lateque serpit, alias pro­germinans plantas, veluti Raphanidis magnae seu rusticanae, & Drabae seu Arabis, aliarumque multarum siliquosarum plantarum hujus Sectionis radices. Temere fuerit alibi quam in hortis requirere hanc plantam: umbrosa amat loca, nec omnino arida. Vere ei folia erumpunt, Junio ac Julio apparent flosculi; semina (uti dictum) raro profert.

2. Lepidium maximum Chalepense primis foliis minoribus & serratis secundis majoribus & profunde sinuatis spissis incanis, nobis. Lepidium Dioscoridis, Zanoni. Radicem demittit in terram Lepidium hoc novum maximum Chalepense unicam, satis crassam, ad longitudi­nem circiter palmarem, albam, ruptu difficilem, superius viridem & asperam, plurimis ra­diculis longis, rotundis, à majore hac exeuntibus, quae huc illuc rependo seu serpendo, alias plantas producunt more Lepidii vulgaris, quibus undique scatere conspicitur locus in quo plantatur, adeo ut difficulter inde eximi aut erui possit, quod familiare est omnibus repen­tibus plantis hujus sortis. Caulem edit simplicem, aut aliquando duplicem, rotundum, lae­vem lucide virentem, qui in pingui solo proveniens superat cubitalem altitudinem; ex cujus singulis geniculis exsiliunt foliola ambientia caulem, quemadmodum fit in Lepidio vulgari, sed laurinis foliis similia: in summis caulibus ramatim prodeunt flores tetra petali, albidi, cum staminulis & apice in medio; quibus flaccescentibus totidem succedunt capsulae rotundae, bi­valves, includentes in se semina ruffa, Nasturtii vulgaris seminibus minora. Sapor hujus plantae cum radicibus & foliis, tum seminibus, acrior est sapore qui invenitur in Lepidio vulgari serrato nostrate, ac proinde potentius est remedium contra dolorem ischiadicum, le­pram, & dolorem splenis. Hujus radix bullita cum vitriolo nigredine tingit, ut testatur Aetius his verbis, cum radice vero hujus lanae tinguntur & nigrum induunt colorem. Est autem radix ejus, inquit idem, alba, crassitudine digitali &c. Folia secunda sunt incana, sinuata, spissa, adinstar Hyoscyami foliorum. Hujus semina Chalepo ad nos missa à D. Roberto Hunt­ington. Floret aestate.

3. Lepidium glastifolium perenne, nobis. Lepidium glastifolium, C. B. P. Lepidium annuum, Lob. Lugd. Lepidium non repens, J. B. Chabr. Radice exit hoc tenui, fibrosa, in multos annos durante postquam semina copiose satis produxerit, etiamsi Lobelius & caeteri authores ipsum se­quentes annuum abusive appellant. Caulem profert bicubitalem, & altiorem aliquando, qui su­perne in multos ramusculos sese findit; ramusculis sic brachiatis insistunt plurimi flosculi albi­di, tetrapetali, majores multo primi floribus: hos sequuntur siliculae rotundae, planae, bifidae, se­pto medio membraneo pellucido, & albido exsiccato, disterminante hinc inde à latere septi ejusdem medii plurima semina subruffa, Thlaspios seminum aemula quoad saporem calidum & acrem mordacemque: folia inferiora sunt longa, glabra, glauca, Glasti foliorum colore & glabritie aemula, folia autem superiora adnascentia geniculis caulium alternatim, sunt perquam angusta, tenuia admodum, caulium superiori parti indiscrimitatim adhaerentia.

TEMPERAMENUM & VIRES.

Hujus folia, sed praecipu radices, vehementer quoque excalefaciunt, utpote fervida & acria gustu. Inter urentia, inquit Plinius lib. XX. cap. XVII. intelligitur. Sic & in facie cutem emendat, exulcerando ita ut tamen cera & rosaceo facile sanetur: sic & lepras & psoras tollit semper, fa­cillime etiam & cicatrices ulcerum.

HALLUCINATIONES CASP. BAUHINI Aliorumque Authorum.

PAg. 97. col. 1. pl. 11. Lepidium glastifolium, C. B. P. Lepidium annuum, Obs. & Icon Lob. Lugd. Ger. Park. Hujus Lepidii radices in multos an­nos durant, & singulis annis ex eadem radice postquam semina maturaverit, folia, caules, & denuo semina profert; ergo primo lapsus est Lobelius, qui omnes errare facit sequaces suos qui Lepidii annui huic plantae attribuere nomen.

Pag. eadem pl. 111. Lepidium Dentillaria dictum, C. B. P. Dentaria & Dentillaria Rondeletii & Nar­bonensium, Ad. Lob. Plumbago, Clus. Hist. Haec planta non est tetrapetala siliculosa bicapsularis; ergo non debet Lepidium appellari, est enim planta calida & acris: sed si hac ratione ductus Casparus Bauhinus ut hanc plantam Lepidium designaret, multae aliae toto coelo fine ultimo discrepantes plantae poterint hunc locum vendicare. Est enim planta heteroclita & sui generis, ut postea declarabimus inter heteroclitas, quae nec inter se, nec cum aliis asso­ciari (a fine ultimo) possunt.

Ibidem Lepidium & Iberis male a Casparo Bauhino disponuntur inter Raphanum siliquosum & Dracun­culum corymbosum; debuere inter consortes Bursam pastoris, Cochleariam, & caeteras a fine ultimo iisdem conformes locari.

SILICULOSAE Tetrapetalae bicapsulares.

DRABA SILICULOSA.

CAPUT XXIV.

DRabam, [...], Dioscorides lib. 2. cap. 186. ipsi Thlaspi subjungit, unius facta mentione, hujus scilicet, siliculis, non siliquis donatae, de qua supra cap. VI. hujus Sectionis pag. 233, 234, 235, 236. egimus.

Drabae siliquosae meminimus supra capite VI. cujus cognitio nondum pervenerat ad Dio­scoridem, nos hoc capite agemus de Draba siliculosa seu umbellata, capitulis, non siliquis longis donata, inter consortes suas plantas siliculosas scilicet.

Pars TABULAE XXI. Sectionis tertiae.
  • Draba siliculosa repens major
    • Foliis
      • 1. Magis incanis spanospermos vulgaris, nobis. Draba vulgaris 1. Clus. Hist.
      • 2. Magis viridibus [...] Chalepensis, nobis.
Explicatio partis Tab. vigesimaeprimae Sectionis tertiae.

1. DRaba umbellata, vel Draba major capitulis donata, C. B. P. Draba vulgaris 1. Clus. Hist. & Pan. Draba Dioscoridis, Caes. Cast. Colum. Arabis sive Draba, Matth. Ad. Lob. (cui & Nasturtium Babylonicum) Lugd. Draba haec pedales habet caules, & altiores aliquando in terra fertili, striatos, tenues, foliosos, quos aequali ordine ambiunt folia valde hirsuta, uncialia latitudine, biuncialia aut triuncialia longitudine, in oris dentata, circa pediculum latiora, ex viridi cineracea, gustu acriusculo, quae autem secundum radicem na­scuntur frequentia sunt & majora: caulis in suprema parte multos edit ramusculos, aequalis fere longitudinis & quasi umbellatim dispositos, quorum singulis petiolis singuli insistunt flo­sculi albi, tetrapetali, qui simul juncti Sambuci umbellam referunt: hisce deciduis succedunt [Page 314] exiguae capsulae, turgidulae, utrinque tumidae, septo medio dirimente binos utriculos & in mucronem desinente: in singulis utriculis unicum continetur semen ruffum (quando fert semen, fert enim raro propter rependi aviditatem radicibus (ut in Lepidio diximus) ei con­cessam:) radix tenuis candicans est, longe lateque serpens, quibusdam fibris praedita. Nulli fere agrorum margines circa Viennam Austriacam, & in tota fere inferiore Austria, hac planta non sunt obsiti, quae subinde in ipsis etiam arvis saepissime repit. Floret Maio & Junii initio, sub Junii finem & Augusti initium maturum edit semen. Meminit & Car. Clusius hanc plan­tam legisse in Insula quam facit Rodanus fluvius in duo cornua divisus inter Divi Aegidii fanum & Arelatem, dum Marsileam proficisceretur.

2. Draba Chalepensis repens humilior foliis minus cinereis quasique viridibus, nobis. Haec distinguitur à priore Draba Arabum triplici nomine; primo parvitate, est enim humilior; secundo foliis minus cinereis, seu quasi viridibus; tertio pluribus siliculis, utrinque etiam tumi­dis, onerantur cauliculi, qui copiose sic provenientes numerosiorem seminum copiam facile ad maturitatem perducunt, semina autem rarius in Draba Arabum ad maturitatem perducun­tur, unde concludimus hanc Drabam Chalepensem minore facultate rependi esse praeditam; utraque repit, sed haec minus. Sic hisce praedictis notis facile cognoscitur Draba Chalepensis à Draba Arabum. Draba Arabum caules protrudit altiores, folia magis sinuata, & magis ci­neracea, flores plures albos, tetrapetalos, sed perpaucas siliculas, utrinque etiam tumidas, infra crassiores, supra in apicem desinentes, septo medio binas valvulas in utraque separante. Semina hujus Drabae ex Asia etiam ab ante nominato D. Roberto Huntington ad nos missa, ex qui­bus satis provenerunt plantae, quae nobis semen abundanter satis produxere. Floret eâdem anni tempestate cum priore.

TEMPERAMNTUM & VIRES.

Coquitur Draba cum Ptisana ad pituitosa pectoris vitia: semen aridum pro pipere obsoniis misceri scribit Dioscorides. Draba hodie in eo censu est herbarum, quae officinas non ingrediuntur, quare Botanographorum contortulis ac minutilis de ea controversiis posthabitis, fructuosius putamus ad alias serie proximas pergere plantas.

SILICULOSAE Tetrapetalae bicapsulares.

MYAGRUM.

CAPUT XXV.

M [...] Dioscorides lib. 4. c. 117. meminit, cui Rubiae folia tribuit: & Plinio lib. 17. c. 27. Myagros dicitur: verum quid sit, nunc non decernimus. Sunt qui nostrum Myagrum, Erysimum Theoph. & Galeni velint: aliis Sesamum, ob seminis similitudinem, & olei uberta­tem.

Pars TABULAE XXI. Sectionis tertiae.
  • Myagrum
    • 1. Majus seu sativum majoribus capitulis, nobis. Myagrum sativum, C. B. P.
    • 2. Minus seu silvestre minoribus capitulis, nobis. Myagrum silvestre, C. B. P.
Explicatio partis Tab. vigesimaeprimae Sectionis tertiae.

1. MYagrum majus seu sativum, nobis. Myagrum sativum, C. B. P. Myagrum Diosco­ridis, Ruellii. Chamelina sive Myagrum & Erysimum cereale, Thal. Myagrum, Lob. Ger. Myagrum Dodonaei, Lugd. Myagrum dictum Chamelina, J. B. Chabr. Ex uno caule cu­bito altiores exsurgunt rami, tenues, teretes, recti, subhirsuti, fungosa medulla farcti, superne ramosi: quibus alternatim latiore basi adnascuntur folia Drabae, oblonga, mollia (non aspera Rubiae more, cui Myagrum Dioscorides comparat) pallida, pinnis caulem amplectentia, leviter [Page 315] in ambitu serrata, sapore oleraceo: ex pediculis satis longis flosculi luteoli, tetrapetali ori­untur: quorum singulis singulae succedunt capsulae, cordatae, tumidae, seu turgidulae, multo reliquis praedictis siliculosis quoad capsulas majores, & aliquando cum quatuor angulis quae semina à latere septi medii à dextris & sinistris continent oblonga, triangularia, Nasturtii seminibus minora, coloris subruffi, saporis itidem Nasturtii, sed remissioris; quae in ore re­tenta contrahunt muscilaginem quandam: radix fibrosa, inutilis seminibus ad maturitatem perductis. Monspelii abundat in agris. Circa Montbelgardum Myagro consitos agros habent ad oleum conficiendum. Vidit Joh. Bauhinus prope Granges, quod quotannis semine de­ciduo sese renovat: semen maturum Junii principio. Maxima est hujus copia culta▪ apud Gallos; etiam suae spontis inter segetes conspicitur. Provenit satum item in Alsatia & tractu Rheni, teste Trago.

2. Myagrum minoribus capitulis seu silvestre, nobis. Myagrum silvestre, C. B. P. Myagrum Turcicum, J. B. Chabr. Hoc longe tenuioribus ac tenerioribus constat virgulis quam prae­cedens, sed cultura fruticosior fit, teste Camerario; semen minus in vasculis seu capsulis ob­longis, tumidis, minoribus, cordis sigurâ; estque herba ejusdem naturae cum superiore.

TEMPERAMENTUM & VIRES, EJUSQUE USUS.

Calidum est uti Sesamum verum, sitimque etiam excitat; seminis oleosà pinguedine corporis asperitates laevigari atque expoliri, ut Dioscorides ait, creditur; oleo ejus utuntur pauperes in epulis, divites in lucernis uti Ruellius author est. Rusticis nostris Gallis (inquit Ruellius) Chamelina aut Camamina optime cognita, oleo conficiendo ejus semen in areis pavitis mire flagris decutiunt, & vannis in auram vento silentem jactant, dum siliquularum recrementa vanescant: tum trusatilibus molis subjiciunt, & versando oleum exprimunt, quo non ad lumina tantum lucernarum, sed & ad ciborum condimenta utuntur, magno hujus olei proventu. Vix quicquam aliud ab aviculis invaditur, quod advertentes quidam hoc semen colligere & alendis aviculis reservare student. Oleum ex hujus semine conficitur longe praestantissimum, estque oleo Olivae Tragi judicio gratius & jucundius; sed cum bona veniâ Tragi, quicunque oleo Olivae non sit contentus, utatur oleo Myagri aut Rapi donec oleum Olivae proveniat in Germania. Longe claudicat comparatio haec: forte Tragus sibi persuadet oleum ex Myagri semine extrusum, esse veri Sesami oleum, & proinde My­agro Sesami veri vires item attribuit. Hoc oleum frigore non concrescere perhibetur à quibusdam. Plerisque Galliae locis, ut apud Suessiones, provenit; seritur in agro Leodiensi, apud Zelandos etiam, & in aliis Belgii locis. In Germania sua sponte nusquam non exire fertur, ita & una cum Lino nasci fertur, cujus vitium existit.

HALLUCINATIONES CASP. BAUHINI Aliorumque Authorum.

MYagrum siliqua longa, C. B. P. Pag. 109. col. 1. pl. i. Myagrum alterum Thlaspeos effigie, Lob. Lugd. Est planta siliquosa seu longa siliqua praedita; ergo non debuit a Casparo Bauhino collocari inter Myagra, siliculosas plantas: aman­detur ad Erucam cujus est species. Vide pag. 229. hujus Historiae, plantam 7. quo nos retulimus. Ibi­dem col. 2. pl. v. Myagrum monospermum latifo­lium, C. B. P. Myagrum hortense monospermum, Eyst. Item pl. vii. Myagro similis siliqua rotunda, C. B. P. cum hae duae plantae non sint siliquosae bival­ves, nec bicapsulares ut Myagrum, non debent Myagra dici, sed cum silicula fungosa constent, uni­cum semen continente, aptius relegabuntur ad Ra­phanistrum monospermum, quemadmodum nos feci­mus.

SILICULOSAE Tetrapetalae bicapsulares.

VERONICA.

CAPUT XXVI.

VERONICA apud recentiores herba est celebratissima, Graecis & Latinis scriptoribus forte incognita, quamvis Dodonaeus velit esse Betonicam Pauli l. 7. Caesalpinus vero ad Myos­otidem Dioscoridis lib. 2. c. 214. At Columna ad Alyssum Dioscoridis l. 3. c. 105. referendam censet.

[Page 316] Veronica seu Teucrium (si pro planta tetrapetala bicapsulari, non galeata verticillata accipi­atur) multis modis ludit quoad formam & figuram foliorum, colorem florum, qui est utplu­rimum caeruleus aut violaceus, quique aliquando degenerat in rubrum, aliquando in album; est­que à duratione, vel perennis, vel annua; à loco est vel terrestris eaque vel perennis aut annua, vel aquatica, quarum omnium plurimae sunt vel spicatae (id est flores adeo dense, per consequens siliculae, in summis caulibus proveniunt, ut degenerent in spicam) vel floribus raro dispositis in summis virgulis onerantur, qui petiolis insistunt vel brevibus & arcte cauliculis adhaerentibus, vel longis pediculis innituntur. Capsulae omnium & singularum harum Veronicarum sunt bivalves, tumidae, cordiformes, septo medio separante duplicem seriem seminum à latere septi medii praedicti contentorum, sive flavorum, rufforum, aut nigrorum, compressorum utplurimum.

TABULA XXII. §. 1. VERONICAE TERRESTRES VIVACES.
  • Veronica
    • Spicata terre­stris perennis
      • Latifolia
        • Major
          • 1. Erecta caerulea, nobis. Lysimachia spicata & caerulea, C. B. P. Lysimachia caeruleo flore, Clus. Hist. Lugd. Ger. J. B. Chabr.
          • 2. Erectior, nobis. Veronica erectior latifolia, Clus. Hist. Veronica spicata latifolia, C. B. P.
      • Angustifolia recta
        • 3. Minor vulgaris, nobis. Veronica recta angusti­folia, Park. Veronica spicata angustifolia, C. B. P.
        • 4. Minima recta, nobis. Veronica recta minima, Lob. Ger. Clus. Hist.
      • 5. Alpina frutescens, nobis. Veronica Alpina frutescens, C. B. P. Vero­nica 3ia fruticans, Clus. Hist.
      • Mas
        • 6. Recta seu assurgens, nobis. Veronica mas recta, C. B. P. Vero­nica assurgens, Dod. Veronica vulgaris recta, Clus. Hist.
        • 7. Supina vulgaris foliis serratis, nobis. Veronica mas supina & vulgatissima, C. B. P. Veronica vulgaris supina, Clus. Hist.
      • 8. Pratensis Serpilli folio, nobis. Veronica pratensis Serpilli folio, C. B. P. Veronica minor Serpilli folio, Ad. Lob.
      • 9. Petraea sempervirens, nobis. Chamaedrys Alpina saxatilis, C. B. P. Teucrium pumilum 6. Clus. Hist.
TABULA XXIII.
  • Veronica
    • Spicata terre­stris perennis
      • 10. Major frutescens altera, nobis. Chamaedrys spuria major altera seu frutescens, C. B. P. Teucrium 4. Clus. Hist.
      • 11. Supina facie Teucrii pratensis, nobis. Teucrii 4ti species 3ia Clus. Hist. Chamaedrys spuria major angustifolia, C. B. P.
      • 12. Minor foliis imis rotundioribus, nobis. Chamaedrys spuria rotundi­folia, C. B. P. Chamaedrys silvestris quorundam, Clus. Hist.
      • 13. Minor virgulosa seu multicaulis Pannonica, nobis. Teucrium Pan­nonicum minus 5. Clus. Hist. Chamaedrys spuria minor latifolia, C. B. P.
      • 14. Tetragona montana recta minima flore amplo, nobis. Chamaedrys spuria montana minima, C. B. P. Veronica tetragona montana recta minima, Col.
      • 15. Rotundifolia scutellata aut biscutata Hederae folio, nobis. Alyssum Dioscoridis montanum, Col.
      • 16. Minor angustifolia ramosior & procumbens, nobis. Chamaedrys spuria minor angustifolia, J. B. Chabr.
      • 17. Tenuissime laciniata, nobis. Chamaedrys spuria tenuissime laciniata, J. B. Chabr.
      • 18. Maxima latifolia seu Quercus folio, nobis. Veronica maxima, Lugd. Chamaedrys spuria major latifolia, C. B. P.
TABULA XXIV. §. 2. VERONICAE TERRESTRES ANNUAE.
  • [Page 317]Veronica
    • Terrestris annua
      • Folio
        • 19. Polygoni flore albo, nobis.
        • 20. Hederulae, nobis. Alsine Hederulae folio, C. B. P. Alsine spuria prior, Dod.
      • Flosculis
        • 21. Cauliculis adhaerentibus, nobis. Alsine Veronicae foliis flosculis cauliculis adhaerentibus, C. B. P. Alsine folio Veronicae, Tab. Ger.
        • 22. Oblongis pediculis insidentibus Chamaedryos folio, nobis. Alsine Chamaedryfolia flosculis oblongis pediculis insidentibus, C. B. P. Alsine foliis Trissaginis, Lob. Icon. Tab. Ger.
      • 23. Caerulea triphyllos, nunc pentaphyllos, seu foliis trifidis & quinquifidis, nobis. Alsine triphyllos caerulea, C. B P. Elatine triphyllos, Hist. Lugd.
§. 3. VERONICAE AQUATICAE PERENNES,
  • Veronica
    • Aquatica perennis
      • Latifolia
        • Major
          • 24. Subrotunda, nobis. Anagallis aquatica major folio subrotundo, C. B. P. Anagallis aquatica (sive Beca­bunga Germanorum) Ad. Lob. Dod. Caes.
          • 25. Oblonga, nobis. Anagallis aquatica major folio ob­longo, C. B. P. Anagallis aquatica major, Ger. Ges. col.
          • 26. Subrotunda non crenata, nobis. Anagallis aquatica folio rotundo non crenato, C. B. P. Anagallis aquatica 3ia Lob. Anagallis aquatica altera, Lugd.
      • 27. Angu­stifolia
        • Minor
          • Polygoni instar, nobis. Anagallis aquatica angustifolia, C. B. P. Anagallis aquatica, 4ta Lob.
    • 28. Planta heteroclita rotundifolia, minus crenata, Becabungae foliis, pentapetala, capsula Alsines quinquifidâ, nobis.
Explicatio Tab. vigesimaesecundae.
§. 1. VERONICAE TERRESTRES VIVACES.

1. VEronica spicata major recta caerulea, nobis. Lysimachia spicata caerulea, C. B. P. Ly­simachia caeruleo flore, Clus. Hist. Lysimachia caerulea, Lugd. Ger. J. B. Chabr. Pseu­dolysimachium caeruleum, Dod. Veronica recta caerulea, Eyst. Haec Veronica ad pedalem, & aliquando sesquipedalem altitudinem accedit: caules sunt illi teneriores, graciliores: folia oblonga veluti Lysimachiae, sed ambitu satis profunde serrata, superna parte virentia, inferiore vero parte albidiora, quibus caules ramique convestiuutur: flores gerunt in summis ramis spicatim, caeruleos, Lavendulae florum magnitudine aemulos, sed inodoratos, tetrape­talos, quos sequuntur aliarum Veronicarum spicatarum more capsulae bivalves & bicapsu­lares, cordiformes, tumidae utrinque, sissae in medio, septo medio distinguente duplicem se­riem seminum rufforum: radix multis fibris repens & capillata, propagines emittens, ex quibus de novo alii caules exoriuntur; his supinis longe lateque stirps sese multiplicat. Nascitur apud Germanos in fossis aquam recipientibus, ut ait Gesnerus, facile autem in hortis soli expositis luxuriat, locis non omnino umbrosis, semen tamen perficit, sed aegre. Tota aestate floret & semina perficere conatur. Veronicam omnino erectam majorem latifoliam Clusii refert.

2. Veronica major latifolia erecta, nobis. Veronica spicata latifolia, C. B. P. Veronica erectior latifolia, Clus. Hist. Veronica spicata latifolia, Ger. Park. Major latifolia foliis splendentibus & non splendentibus, J. B. Chabr. Caules profert haec secunda interdum ampliores, inter­dum non valde ramosos, sed quam crassissimis alis & multis nodis praeditos: folia contrariis inter se petiolis (id est cruciatim) ad singulos nodos nascentia, duas aut tres uncias longa, unam lata, crassa, ex atro viridia splendentiaque, raris aut vix conspicuis crenis serrata, gustus [Page 318] ad modum astringentis & exsiccantis, deinde acris: in summo caule spicatim crescunt multi flosculi conferti, Veronicae prioris rectae caeruleae floribus tetrapetalis formâ etiam similes, sed colore paulo dilutiore, & ab infima parte spicarum explicare se incipientes, quemadmodum spicatarum plantarum quasi omnium flores: floribus singulis evanidis succedunt vascula seu capsulae bivalves bicapsularesque, duplice ordine semina in se continentes, septo medio membraneo eadem separante: radix crassa est, multisque fibris donata, singulis annis no­vellas plantas ex lateribus producens. Invenitur & haec & prior Veronica in multis Panno­niae silvosis montibus, praecipue umbrosis quibus gaudet: Stiriacarum & Austriacarum Al­pium radices has duas Veronicae species, & plurimas alias alunt. Florent Junio & Julio, in hortis praecipue, semen Augusto & Septembri maturum est.

3. Veronica angustifolia recta minor vulgaris, nobis. Veronica spicata angustifolia, C. B. P. Veronica recta vulgaris major, Clus. Hist. Veronica recta angustifolia, Park. Hujus etiam Ve­ronicae rectae caules ramatim proveniunt non procul à radicis exortu, quibus ad singula ge­nicula adnascuntur folia angustiora, densius disposita, magis serrata superioris, atque in sum­mis caulium ramusculis spicatim proveniunt flores caerulei, tetrapetali, cum multis staminulis in medio petalorum, aliarum suae sortis more: quibus singulis succedunt capsulae bifidae, cordiformes, utrinque tumidae, semina hinc inde à dextris & sinistris septi medii continentes. Floret eâdem tempestate anni cum prioribus, iisdemque locis gaudet.

4. Veronica angustifolia recta minima, nobis. Veronica spicata minor, C. B. P. Veronica recta minima, Lob. Ger. Clus. Hist. Veronica spicata recta minor, J. B. Chabr. Priore longe minor haec est, vix palmarem & sesquipalmarem excedit altitudinem: foliis est minoribus, parum aut leviter crenatis: flores sunt caerulei, tetrapetali, densiores comosioresque, spicati: qui­bus singulis ab imo decidentibus succedunt capsulae cordatae, bifidae, duplicem seminum se­riem in duplici valvularum loculo continentes, septo medio separante duplicem hinc inde ordinem seminum subrufforum.

5. Veronica Alpina frutescens, nobis. Veronica Alpina frutescens, C. B. P. Veronica 3ia fru­tescens, Clus. Hist. Haec pedalibus & altioribus constat surculis, duris, lignosis, lentis seu fle­xibilibus, humi sparsis seu diffusis, ac veluti frequentibus nodis cinctis, unde ex adverso sem­per utrinque ramuli enascuntur virentes, in quibus bina è regione opposita folia, viridia, crassiuscula, longiuscula, splendentia, minutissimis crenulis serrata: extremis ramusculis insident seni, aut octoni flosculi, ex alarum sinu prodeuntes, quaternis petalis constantes, caerulei coloris elegantissimi, pallente umbilico, & rubro circulo eum ambiente, unde stami­nula apparent, & ex medio veluti umbone stilus quasi proboscidi similis: semen in latio­ribus majoribusque vulgaris Veronicae aut antedictarum vasculis compressioribus exiguum, planum, fulvescens succedit: radix fibrosa seu multas fibras spargens: quin & ipsi surculi proximiores radici, atque etiam longiores à radice (si paululum eis terra apponitur) ad sin­gulos nodos fibras, & consequenter radices agunt. Provenit haec fruticosa Veronica in Sne­berg & Alpestribus Stiriae jugis, ubi Junio floret: at in hortis etiam Maio, & semen Junio ad maturitatem perducit. Sunt qui Veronicam hanc frutescentem ad Teucrium malint referre. Sit Veronica aut Teucrium, ast indigitent quicunque eodem nomine Teucrii hanc plantam gaudere voluerint plantam tetrapetalam siliculosam bicapsularem parvo discri­mine referet. Si autem per Teucrium intelligatur Chamaedrys, tunc mutabitur alea de­nominandi, quia omnis Chamaedrys proprie loquendo est planta galeata verticillata, ut infra docebimus inter galeatas verticillatas plantas, Sectione octava enarrandas.

6. Veronica mas recta seu assurgens, nobis. Veronica mas recta, C. B. P. Veronica assurgens, Dod. Veronica recta mas, Lob. Veronica vulgaris recta, Clus. Hist. Haec plurimos edit caules non procumbentes, sed assurgentes atque erectos: folia sequentis foliis formâ simi­lia, sed magis dentata, quae autem in summis caulibus conspiciuntur folia longa & angusta sunt: flores & capsulae ad eundem modum factae, sed minores; estque sequente viribus inferior. Duplex est, major & minor; illa latiore folio & longiore spica, haec angustiore folio & breviore spica. Reperitur juxta aggeres, & aliquando in saxosis. Aestate floret, & versus ejusdem fi­nem semina sua perficit.

7. Veronica supina vulgaris foliis serratis, nobis. Veronica mas supina & vulgatissima, C. B. P. Veronica mas serpens, Dod. Veronica vulgaris supina, Clus. Hist. Veronica vera & major, Ger. Veronica mas vulgaris supina, Park. Veronica vulgatior folio rotundiore, J. B. Chabr. Haec est caulibus dodrantalibus aut longioribus procumbentibus seu per terram stratis; folia ejus latiuscula, Chamaedryos repentis majora, candidioraque, secundum margines paululum [Page 319] serrata, quae exigua lanugine pubescunt: in superioribus ramulis oriuntur flosculi tetrape­tali, dilute caerulei, pediculis curtis ordine, spicatim tamen, digesti: quibus singulis deci­dentibus succedunt siliculae cordiformes, septo membranaceo intermedio separante dupli­cem ordinem seminum parvorum, rotundorum & nigrescentium: radix tenuis huc illuc di­varicatur, sicut & prioris rectae radix. Provenit in locis apricis, sabulosis ac arenosis, non raro juxta tumulos ac aggeres, & agrorum sepimenta; quandoque in pratis campestribus, sil­vis, quandoque & in saxosis reperitur. Floret per totam aestatem & semina perficit.

8. Veronica pratensis Serpilli folio, C. B. P. Veronica minor Serpilli folio, Ad. Lob. Vero­nica pratensis, Dod. Betonica Pauli, Tur. Gesn. Hort. Hujus folia sunt superiorum foliis multo minora, virentia, glabra, Serpilli latifolii magnitudine, lanugine tamen carent: alias priori foliis, ramulis procumbentibus, flosculis dilute caeruleis & capsulis cordiformibus, per medium bifidis, sed minoribus, similis: ignava haec habetur & nullius usus, ut vult Dodo­naeus; sed cum iisdem charasteristicis afficiatur notis, floribus scilicet, capsulis seminalibus & seminibus ejusdem formae, iisdem pollet viribus forte in remissiore gradu, quae natura nobis monstrante viam, factâ experientia facile deteguntur. Floret Junio & Julio, reliquis quoque anni tempestatibus viret.

9. Veronica petraea sempervirens, Pon. Teucrium pumilum 6. Clus. Hist. Chamaedrys Alpina saxatilis, C. B. P. Haec Veronica quinque, sex, vel pluribus etiam caulibus rotundis immedi­ate ex radice ortis constat, non ramosis, altitudinis sesquipalmaris, è quorum geniculis bina foliola exeunt (licet aliquando quaedam satis magna reperiantur) aequali ordine dis­posita, uti in Chamaedre, non sic tamen profundè incisa, admodum crassa & splendida, superne virentia, & lanugine quadam donata, sed inferne albicantia: flores fert in summi­tate multos spicatim, singulos quaternis petalis, caeruleo, aliquando albido colore constantes: quibus singulis cadentibus singuli calyces reperiuntur, in quorum singulis capsulae singulae cor­datae apparent, reliquis Veronicae capsulis conformes, duabus valvulis distinctae, duplicem se­riem seminum in se continentes, septo medio membraneo disjungente duplicem illum ordinem seminum subrufforum: radices habet parvas nigricantes, quae ita nudis illis saxis montis Baldi paucissima commixta terra inhaerescunt, ut difficillime inde ligonibus evelli possint. Floret initio Julii, & circa ejusdem finem maturatur semen, aliquando tardius. Est planta semper­virens, elegantissima & pulcherrima, quae acerbi & austeri saporis esse gustu percipitur: tu­berosam habet radicem, ut Tormentilla, à qua emanant fibrillae plurimae.

Explicatio Tab. vigesimaetertiae Sectionis tertiae.

10. Veronica major frutescens altera, nobis. Teucrium 4. Clus. Hist. Chamaedrys spuria ma­jor altera seu frutescens, C. B. P. Chamaedrys spuria latifolia, J. B. Chabr. Cubitales atque etiam ampliores caules habet haec Veronicae species, ex una radice frequentes, quadrangula­res, subhirsutos, nodis distinctos; folia Chamaedryos fere paria, foliis illius herbae quae à nonnullis herba sacra existimata est (de qua ad Verticillatarum galeatarum plantarum finem agemus, Sectione octava) simillima, bina semper sibiinvicem opposita, per ambitum serrata, paululum hirsuta, amari saporis: summi caules in aliquot ramos dividuntur, gestantes ob­longam spicam flosculorum tetrapetalorum, caeruleorum, venisque distinctorum, pluribus intus staminulis in medio, & stilo eminente, qui marcescentes integri defluunt: quibus singulis succedunt capsulae cordatae, bifidae, continentes hinc inde à dextris & sinistris septi medii membranei plurima exigua semina: radix fibrosa admodum & vivax, quotannis novos caules producens, qui infima parte secundum terram fibras etiam agunt & sese propagant. Crescit in omnibus collibus & montibus Pannoniae, Austriae, Moraviae, & plerisque Bohemiae petrosis (herbosis tamen) locis. Hujus & altera varietas inter vepres reperitur non minoris longi­tudinis, virgas ferens tenuiores tamen, humique diffusas, & adeo frequentes, ut magnos cespites interdum late tegant, minoribus foliis, & dilutiore flore.

11. Veronica supina facie Teucrii pratensis, Icon. Lob. Chamaedrys silvestris, Dod. Teucrii 4ti. species 3ia. Clus. Hist. Haec cauliculos promit tenues, angulosos, veluti geniculis distin­ctos, pedem aut subinde cubitum altos, circa quos per intervalla folia apparent angusta, lon­ga, in margine magis serrata quam sunt repentis prioris Veronicae folia: in summis caulium bipalmarium ramis spicatim proveniunt flosculi tetrapetali, eleganter circa fastigia caulium di­gesti, prioris paulo majores, quique caeruleo arrident colore: quibus singulis itidem capsulae paulo latiores succedunt, cordatae, bivalves, in quarum singulis valvulis hinc inde à latere septi medii dispositis semina parva continentur: radix tenuis fibris non destituitur: [Page 320] Hujus inquam cauliculi non in altum recte assurgunt, nec semper procumbentes per terram ster­nuntur, sed saepe in latus inclinantur veluti ea vegetabilia quae [...] Theophrastus ap­pellat, & sunt tenuibus pilis unà cum foliolis leviter hirsuti. Nascitur pluribus locis, in pratis juxta flumina, rivulos, scrobes ac fontes, subinde in nemorosis, & quibusdam locis ra­rioribus foliis, & paucioribus ramis, alibi vero etiam ramosior evadit. Reperitur in silvis ac mon­tibus alicubi, quae vel humilior, vel flore pallidiore (pro loci videlicet & natalium genio) non­nihil à reliquis differens. Junio & Julio cum floribus viget, ac Augusto semina perficit.

12. Veronica minor foliis imis rotundioribus, nobis. Chamaedrys spuria rotundifolia, C. B. P. Chamaedrys silvestris quorundam, Clus. Hist. Teucrium pratense, Ad. Lob. Teucrium minus 3. Tab. Haec Veronica caules edit semipedales, aliquando altiores, infirmos, quadratos, hir­sutos, ad quorum singula genicula bina protruduntur foliola, quae inferius sunt rotunda Cha­maedryos more, & serrata, superiora vero sunt longiora magisque serrata, & acutiorem in mu­cronem desinentia: in singulis autem praedictis geniculis bina e regione disponuntur folia, quae alternatim sese offerunt obtutui ante & retro, & à dextris & sinistris (hoc familiare est omnibus plantis, quarum bina folia è regione annectuntur geniculis) hirsuta, mollia: in summis ramis producuntur flores in spica alternatim digesti, eleganter purpurei, quatuor petalis rotundis constantes, cum multis staminulis in medio, atque in florum singulorum locum succedunt sili­culae singulae, cordiformes, bicapsulares, septo medio disterminante duplicem seriem seminum, aliarum Veronicarum more: radice constat tenui, repente, fibrillas multas emittente. Conspi­citur haec vulgariter in tota Pannonia interamni, Stiria, Austria, Moraviâ & Bohemiâ: passim itidem reperitur in Hispaniis, Gallia, Germania, Belgio Angliaque, herbosis locis. Quo justo titulo haec Veronica & aliae species hic recensitae designentur Chamaedryos aut Teucrii nomine non possum satis assequi, cum & Chamaedrys & Teucrium proprie loquendo sint plantae ver­ticillatae galeatae; hae autem Veronicae injusto titulo & falso Chamaedres aut Teucria dicuntur, quia sunt tetrapetalae siliculosae bicapsulares. Judicent aequi lectores de iis quae hic & alibi proferimus, saltem impraesentiarum de hisce consulent Hallucinationes hujus capitis, & clarius apparebit illic meridiana luce nostram opinionem, imo determinationem, depromptam esse ex libro naturae, non ex libris scriptis à Botanicis.

13. Veronica minor virgulosa seu multicaulis Pannonica, nobis. Teucrium Pannonicum mi­nus 5. Clus. Hist. Teucrium Pannonicum, Tab. Ger. Statim à radice virgulas quinta haec Clus. Veronica dodrantales, purpurascentes, & humi procumbentes fundit, quas ex adverso sita ample­ctuntur folia, Chamaedryos foliis formâ & colore similia, & eodem modo per oras serrata, minora tamen, gustu linguam exsiccante, deinde amariusculo. Summae virgulae in ramulos divisae, numerosos flosculos spicae formâ nascentes gestant, quatuor petalis constantes; in sin­gulorum florum umbilico staminula haerent, & stilus è medio umbilico protuberat: flosculi sunt caerulei coloris saturatissimi & elegantissimi, aut aliquando dilutioris, & quasi cine­racei: sponte praedictis floribus decidentibus succedunt filiculae compressae paululum, exili subruffo semine plenae; radix etiam valde fibrosa & vivax est, singulis annis (ut plurimae aliae in hoc capite descriptae) novas virgulas producens; quin & ipsi cauliculi nonnunquam se­cundum radicem fibras ex geniculis agunt. Nascitur fere in omnibus siccioribus agris incultis, herbosisque aggeribus, & colliculis, secundum vias publicas inferioris Austriae, praesertim in Viennensi agro, & apud Neapolim vicinam urbem loci natura munitissimam. Floret Maio & paulo post semina sua perficit. Unicam hujus generis plantam inveniebat Car. Clusius ad ra­dices montis pago Glaseufield imminentis, secundo à Neapoli jam memorata miliari, quae florem ex carneo candicantem habebat, circa umbilicum carnei coloris venis distinctum; sta­mina & stilum ejusdem possidebat coloris.

14. Veronica tetragona montana recta minima flore amplo, nobis. Veronica tetragona montana recta minima, Col. Chamaedrys spuria latifolia minima, C. B. P. Haec Teucrio pra­tensi Veronicae facie dicto admodum similis est, at minor omnibus suis partibus, praeter flores, qui in hac parva planta majores sunt omnibus congenerum supradictarum floribus; colore sunt caeruleo saturatiore, brevibus insidentes petiolis, circa summas duas alas, quibus dividitur caulis principalis palmaris, quadratus, rubescens, hirsutus, geniculis senis, nunc pluribus, nunc pauci­oribus constans; singulis vero geniculis bina adhaerent folia è regione disposita, quae in imo con­spiciuntur Tritici grano magnitudine paria, deinde superiora majora sunt, & indicis humani un­guis magnitudinem assequuntur, hirsuta, oblonga, circumserrata, obtusis multis dentibus seu po­tius crenis; abs (que) petiolo caulibus adhaerent, eaque circa caulis genicula latiora: in summis alis, floribus majoribus caeruleis singulissingulae subveninnt capsulae cordatae, bivalves, cum apice in [Page 321] medio hinc inde in valvulis à dextris & sinistris continentes semina subruffa. Junio sloret, & Ju­lio perficitur ejusdem semen in valvulis apice acuto ex septo medio exeunte divisis: thecae seu capsulae seminales pro basi habent quatuor foliola viridia, acuta, quae omnium harum Veroni­carum capsulis conveniunt: radix repit, ex geniculis composita, è quibus fibrillae dependent. In summis frigidisque montium pascuis oritur, atque Aequicolorum loco Sancto Angelo appel­lato.

15. Veronica rotundifolia scutellata aut biscutata Hederae folio, nobis. Alyssum Dioscoridis montanum, Col. Alyssum montanum, Park. Chamaedrys spuriae affinis scutellata planta, C. B. P. Veronica haec Hederae folio, & ad modum Hederae repens, radice constat longe lateque repente, plurimas subinde ex eâdem demittente fibrillas: ex radice autem oriuntur quidam viticuli rotundi palmares, & aliquando sesquipalmares, per terram resupini, rubentes, hirsuti, & ex geniculis sese radicantes Hederae modo, aliarumque quarundam plantarum procumbentium more; ex singulis geniculis bina oriuntur foliola rotunda, crenata, longis satis petiolis è regione praedictis geniculis adhaerentia, unguem humanum lata ab initio, deinde latiora & ma­jora, ad duas usque uncias crescentia, majoribus dentibus & hirsutie scatentia: ex alis singulis exeunt ramusculi gerentes flosculos aliquot, tres quatuorve, tetrapetalos, caeruleos, ex tenui admodum petiolo hirsuto prodeuntes, foliaceam basin quatuor foliorum habentes; atque sin­gulis floribus tetrapetalis succedunt singulae capsulae bivalves, rotundae, scutulorum formâ constructae, septo medio cum apice protenso disjungente membranaceas valvulas ovales, hirsutas, hinc inde sitas, in quibus continentur semina compressa fulva, quina aut sena in sin­gulis lateribus. Provenit in Campoclarensium Matesii montis jugis silvosis umbrosisque, & aestate prope mandras florentem conspexit Fab. Columna, qui inquit, adeo difficilis est Alyssi Dioscoridis inventio, ut quilibet recentiorum scriptorum foliaceum fructum edentem plantam pro Alysso Dioscoridis proposuerit. Harum plura genera inveniuntur, recta, repen­tia, supina, pratensia, montana; sed hujus folia longo petiolo haerent (non ita in aliis obser­vatur) & rotundiora; fructusque seu capsulae magnae, rotundiores. Miramur etenim alios plantas plurimas recepisse, quae non duplices fructus sive clypeolos aut folliculos habeant, ut Dioscorides notat, sed quamlibet fimplici fructu aperto & diviso & duplici valva proponunt, quod in multis cujusvis generis est commune. Tordylio quidem semen duplex esse (hoc etiam contingit omnibus umbelliferis, uti à nobis alibi dictum) Dioscorides notavit, illudque simile scutulis, non duplicibus scutulis, ut de fructu Alyssi retulit. Nec Dio­scoridem notare considerarunt, ut semina insint clypeolis duplicibus, non fructui, ut apparet ex textu [...], juxta quae verba fructus (sub­intelligitur est) velut clypeola duplicia, in quibus semen sublatum. Quare si folliculi sive duplicia clypeola continere debent semina, illa oportet valvulas habere proprias & distinctas, atque sic fructus effigies non simplex, ut ab aliis proponitur, sed duplex esse debet, ut duo­rum clypeorum repraesentet rotundas & ovales circumferentias & profunditates quae singulae semen continere possint, atque fructûs modo concipiant & ex foliorum alis ortum ducant. Nos concludimus duplicem clypeolum convenire Leucoiis biscutatis omnibus supra explica­tis cap. VIII. de Leucoio, non minus quam huic plantae; ergo difficile admodum erit assig­nare genuinum Dioscoridis Alyssum propter brevitatem descriptionis, non solum hic, sed & in multis aliis; sed haec omittamus & pergamus ad explicationem caeterarum Veroni­carum hujus capitis. Fateor hanc plantam maximam habere affinitatem quoad clypeolum duplicem cum Leucoiis biscutatis, sed quaenam harum plantarum sit Alyssum Dioscoridis dif­ficillimum erit determinatu.

16. Veronica minor angustifolia ramosior & procumbens, nobis. Chamaedrys spuria minor angustifolia, J. B. Chabr. Veronicam hanc minorem angustifoliam 5tae Clusii valde similem, sed ramosiorem & altiorem, foliis duplo triplove praeangustioribus praeditam, in agris Rauracis sterilioribus, & in agris circa Balneum Brüglugen copiose observare est, authore Casparo Bau­hino. Talem mihi dedit (inquit Joh. Bauhinus) Thomas Platerus Basiliae collectam; ean­dem, inquit, flore albo reperi in hortis circa Montbelgardum.

17. Veronica minor tenuissime laciniata, nobis. Chamaedrys spuria tenuissime laciniata, J. B. Chabr. Quam elegans est haec Veronicae species? caules enim erigit pedales, aliquando altio­res, teretes (praeterquam crassiores, qui ab una parte quadranguli videntur) firmos, ramosos, lanugine quadam modica obsitos: folia secundum genicula singula utrinque plura haerent, tenuissime ac profundis segmentis laciniata: ramulorum extremo capsulae ex longis satis pe­diculis exeunt singulares, cordatae, bivalves, Veronicae vulgaris more foliaceo calyculo com­prehensae, [Page 322] in quarum singulis latet semen exiguum, compressum, coloris spadicei: radix erassiuscula multis fibris nigris donata. In Goritiensi agro D. Agerius legit. En figuram in­ter caeteras suae sortis Veronicas damus. Floret & semina itidem aestate perficit.

18. Veronica maxima latifolia seu Quercus folio, nobis. Veronica maxima, Lugd. Cha­maedrys spuria major latifolia, C. B. P. In Sequanis gignitur Veronica, quae à nonnullis maxima dicitur, ad montium confragosa praecipitia, inter ipsa saxa. Radice est nigra, pluribus fi­bris capillata, caulibus multis fruticosa cubitalibus: foliis Quercus, multum crenatis, sem­per geminis, caulem quadratum Chamaedrys instar amplexantibus, quam ob causam Chamae­dryos genus quidam esse volunt, surculis multis ex alarum sinubus provenientibus, minime foliosis: floribus constat minoribus, Veronicae more tetrapetalis, puniceis, dense & quasi spicatim in summis caulium digestis; quibus succedunt capsulae cordiformes, bivalves, ro­tundiores, septo medio junctae, semina hinc inde à latere ejusdem septi continentes. Floret ineunte aestate, & paulo post semina perficit in Sequanis uti ab initio dictum.

§. 2. VERONICAE TERRESTRES ANNUAE.
Explicatio Tab. vigesimaequartae Sectionis tertiae.

19. Veronica terrestris annua folio Polygoni flore albo, nobis. Haec est plantula pal­maris cujus cauliculi sunt recti, atque ejusdem singulis nodis foliola oblonga, angusta Polygoni instar adhaerent: ex alis singulis inter cauliculos & folia exeunt singuli flosculi, albi, tetrapetali, quos sequuntur capsulae cordiformes, tumidae, septo medio distinguente duplicem seriem seminum rufforum, compressorum. Radix est tenuis, inutilis post semina ad matu­ritatem perducta, tunc exsiccatur tota planta. Floret Maio & semina perficit Junio, ubi sponte oriatur ignoratur, sed floret & semine deciduo singulis annis sese propagat in hortis nostris copiose.

20. Veronica Hederulae folio, nobis. Alsine Hederulae folio, C. B. P. Alsine spuria prior seu Morsus gallinae, Dod. Alsine annua folio Hederulae, Park. Alsine hederacea, Tab. Ger. Alsine folio Hederulae hirsuto, J. B. Chabr. Elatine prior, Lugd. Morsus Gallinae Hederulae folio, Ad. Lob. Haec cauliculis tenuibus veluti Alsine minor procumbit: folia latiuscula, hirsuta, incisuras duas (interdum plures) Haederae aut Trifolii hepatici instar habent: ex caulium alis exeunt flosculi tetrapetali, caerulei, longiusculis petiolis pendentes, cum staminulis quibusdam in medio flosculorum; quibus succedunt capsulae didymae seu bivalves, satis crassae, & rotundae quasi, septo medio junctae, quo separantur hinc inde semina crassa, & satis ampla pro pro­portione plantae, gibba foris, intus cava naviculae instar. Provenit passim in arvis satis, & hortis cultis. Floret exeunte Vere, & ineunte aestate semen suum perficit.

21. Veronica flosculis cauliculis adhaerentibus, nobis. Alsine Veronicae foliis flosculis cau­liculis adhaerentibus, C. B. P. Alsine folio Veronicae, Tab. Ger. Alsine serrato folio hirsu­tiore floribus & loculis cauliculis adhaerentibus, J. B. Chabr. Elatine Polyschides, Hist. Lugd. Alyssum Col. in Phytob. Haec Veronica radice nititur tenui & fibrosâ: caules fert multos dodrantales, aliquando majores, aliquando minores, rectos, parum ramosos, hirsutos, in principio rubentes: folia longiuscula, minus profunde serrata, nonnihil hirsuta, sine pe­diculis secundum longitudinem caulium geniculis alternatim adhaerentia: in summis caulibus oriuntur flosculi tetrapetali, subcaerulei, striati: quibus singulis deciduis succedunt capsulae cordiformes, compressae, bivalves, septo medio bipartiente duplicem ordinem seminum par­vorum, compressorum, & fulvorum: radix inutilis, seminibus enim ad maturitatem perductis totaliter perit planta: sapor totius plantae est amaricans. Provenit passim in pratis & arvis neglectis. Floret primo Vere, & paulo post semina ad maturitatem in thecis seminalibus pro­ducit.

22. Veronica flosculis oblongis pediculis insidentibus Chamaedryos folio, nobis. Alsine Chamaedryfolia flosculis oblongis pediculis insidentibus, C. B. P. Alsine foliis Trissaginis, Lob. Icon. Tab. Ger. Alsine spuria altera, Dod. Alsine serrato folio glabro, J. B. Chabr. Pumila est haec planta, quae è radice alba & fibrosâ caules aliquot surrigit rubentes, nonnihil hir­sutos, articulatos: ad quorum singula genicula oriuntur folia parva, bina semper ex adverso, longiusculis pediculis innitentia, nervis rubentibus intersecta, longiora quam latiora, serrata, ut sunt Chamaedryos vulgaris folia, glabra tamen, & pediculis satis longis appensa: ex alis pediculi semiunciales prodeunt sustinentes flosculos ex quatuor petalis caeruleis, rarius albis, inferne continuis constantes, staminulis paucis stilum tenuem circumstantibus: quibus [Page 323] decidentibus succedunt loculi bipartiti, cordiformes, longis petiolis insidentes, septo medio separante duplicem ordinem seminum rotundorum & compressorum, flavescentium. Inve­nitur passim in arvis ad radices murorum, florens Maio, & semina edens sub initium Junii.

23. Veronica caerulea triphyllos nunc pentaphyllos seu trifida & quinquifida, nobis. Alsine triphyllos caerulea, C. B. P. Alsine parva recta, Lob. Icon. Cam. Elatine triphyllos, Hist. Lugd. Dactiliobotanon caeruleo flore, Thal. Alsine recta, Tab. Ger. Alsine folio profunde secto flore purpureo seu violaceo, J. B. Chabr. Plantula haec est palmaris, aliquando duarum aut trium unciarum, coliculis supinis fere & pilosis, in quorum geniculis annectuntur plura folia uti dictum, terna superius, quina inferius versus radicem, pinguiuscula; ex quorum sinu ori­untur petioli longi sustinentes flosculos tetrapetalos, caeruleos, qui post se relinquunt silicu­las seu capsulas cordiformes, bifidas, & septo medio divisas praedictarum more: radix parva, fibrosa, & inutilis post semina matura. Floret inter segetes mense Martio. Observatur in agris versus Chastelaine nonnihil variare foliis non dissectis, sed ex rotunditate oblongis.

§. 3. VERONICAE PERENNES AQUATICAE.

24. Veronica aquatica major folio subrotundo, nobis. Anagallis sive Becabunga, Ger. Dod. Anagallis aquatica sive Becabunga Germanorum, Ad. Lob. Lugd. Anagallis sive Becabunga folio rotundiore flore caeruleo, quorundam Berula sive Anagallis aquatica, Tab. Haec Ve­ronica aquatica (nullo modo Anagallis) caules habet pingues, rotundos, cavos, qui in nonnullas alas superiore parte dividuntur: folia ex singulis geniculis è regione adnascuntur crassa, laevia, pinguia, subrotunda, aliquando crenata, aliquando non crenata in margine, coloris obscure viridis: flores in cauliculorum summis alis fert caeruleos, seu violaceos po­tius, tetrapetalos, cum pluribus staminulis dilutius violaceis, quibus evanidis subveniunt ca­psulae cordiformes, bifidae, seu septo medio separatae, praedictarum Veronicarum terrestrium more: radix subest candida, longe repens, ex singulis ejusdem geniculis fibras demittens plurimas, ex quarum concursu plurimi attolluntur caules. Provenit in residibus aquis & circa fontes, rivorum ac fluviorum margines. Junio, Julio ac Augusto flores, & consequenter ca­psulas cordiformes, longis satis pediculis innixas profert. Becabunga nominatur Germa­nica appellatione, à voce germanica Bachhungen & Bunghen mutata in vocem Becabunga. Galli Berle nominant, unde & Berula Latine dicitur. Marcellus tamen Berulam dici refert, quam Graeci [...] vocant.

25. Veronica aquatica major folio oblongo, nobis. Anagallis aquatica major folio oblongo, C. B. P. Anagallis aquatica minor, Ger. Berula major, Tab. Haec Veronica aquatica floribus tetrapetalis & capsulis bivalvibus, cordiformibus, longiusculis petiolis pendentibus, est omnnino priori similis; folia autem gerit longa, acuta, magis crenata; flores itidem tetra­petali multo dilutius purpurascunt, atque hisce solummodo notis primo intuitu à priore ro­tundifolia distinguitur. Exit itidem in stagnantibus aquis, circa fontes, ac fluviorum mar­gines. Junio, Julio & Augusto mensibus floret, & semina maturat.

26. Veronica aquatica folio subrotundo non crenato, nobis. Anagallis aquatica folio ro­tundo non crenato, C. B. P. Anagallis aquatica 3. Lob. Icon. Park. Anagallis aquatica altera, Lugd. Samulus Valerandi, J. B. Chabr. Veronica haec aquatica pro radice habet fibras ca­pillares, albas, ex quibus protruditur caulis pedalis, aliquando humilior, foliis alternatim vestitus, unciam unam aut alteram longis, uncia latioribus, ex oblongo per extremum subro­tundis, glabris, neutiquam in margine incisis, crassis, Centaurii lutei textura & consistentia, formâ quasi Bellidis, pediculo satis longo, versus extremum semper latiusculo & subrotundo: caulis sursum versus in ramos crebros finditur, atque hi denique in alios minores, in quibus conspiciuntur flosculi parvi, tetrapetali, albi; quibus singulis succedunt capsulae bivalves, cordiformes, caeterarum suae sortis Veronicarum more, in binis loculamentis septo medio partitis continentes semina bifida. In aquosis Istriae observatur florens mense Julio, sicut in aquosis & paludosis plurimis locis Galliae.

27. Veronica aquatica angustifolia minor Polygoni instar, nobis. Anagallis aquatica angu­stifolia, C. B. P. Anagallis aquatica 4ta Lob. Icon. Park. Anagallis angustifolia, J. B. Chabr. Radices habet haec parvas ex pluribus fibrillis conflatas: caules habet pedales, singulos, in­terdum plures, sursum versus in plurimos ramusculos divisos, ad quorum singulos nodos bina nascuntur ex adverso folia angusta, in mucronem terminantia Polygoni Sanguinaria dicti aemula, trium quatuorve aliquando unciarum longitudine, culmi compressi latitudine, [Page 324] nervo unico per medium currente; è quorum sinibus seu alis enascuntur petioli satis longi, sustinentes slosculos ex rubello albidos, tetrapetalos, quos singulos deciduos sequuntur ca­psulae bivalves, cordiformes, compressa semina flava in singulis valvulis continentes, septo medio bipartiente duplicem seminum fulvorum versum, hinc unum, illinc alterum. In aquosis provenit Helvetiae, Galliaeque passim juxta rivulos, stagna, & in paludosis & fossulis ubi stagnant aquae. Floret aestate cum caeteris, & versus ejusdem finem semina sua perficit.

28. Planta heteroclita rotundifolia minus crenata Becabungae foliis pentapetala capsula Alsines quinquisida, nobis. Haec nova & inaudita planta participat folia Becabungae, capsulam & florem Alsines quasi, unde Alsinen aquaticam foliis rotundis Becabungae designavimus: caules profert pedales, rotundos, ad quorum genicula singula proveniunt folia rotunda, glabra, lucida, minus crenata, quae primo intuitu Becabungam foliis suis pinguibus glabris aemulantur: in summis vero caulium cymis oriuntur plurimi flosculi raro & quasi spicatim dispositi, in­tegri in fundo, quinquefariam in margine divisi, quorum singulis fatiscentibus succedunt capsulae quinquefariàm etiam in margine distinctae, in quarum singulis plurima minuta semina, fusca, obtutum quasi fugientia, Alsines aut Sedi seminibus haud dissimilia. Planta est heteroclita & sui generis, sed propter conformitatem in foliis eandem adjunximus Veroni­cis aquaticis, quae perperam authoribus Anagallides aquaticae dicuntur. Provenit sponte in fossis prope Ptochodochium Divi Bartholomaei dictum, & prope pagum Cowly primo lapide ab oppido Oxonio, aliisque humidis locis satis copiose: detecta fuit primo à Jacobo Bobert filio.

TEMPERAMENTUM & VIRES.

Veronica terrestris perennis caloris & siccitatis cum amaritudine est particeps, ac tussi, incipi­enti hydropi, indurato lieni, stranguriae, viscerum obstructionibus, cacochymiae, virginum foe­dis coloribus conferre tradunt Tragus, Lobelius, & Dodonaeus. Tragus Veronicam tota sua substantia amaram esse ait, easdemque cum Betonica & Chamaedre facultates obtinere; at (que) Teu­crium vino maceratum & distillatum mirabili & efficacissima vi adversus aeris pestilentem in­temperiem, & quasvis pestilentes febres pollere; ad eadem etiam commendat herbam in vino decoctam. Teucrium, inquit, praeterea vitiis lienis opitulatur, lienem ipsum potenter absumit per aliquot dies ex ordine potum. Aqua Teucrii stillatitia per aliquot dies binis unciis pota vertigini auxiliatur, lentam incidit pituitam, sanguinem purgat, stomachum excalefacit, me­atus jecoris aperit, pulmonis & lienis vitia emendat, venas purgat, thoracis crassos humores discutit, nec non matricem & vesicam emundat sordibus, sudorem & venenum expellit, regium (que) similiter morbum & calculumrenum, & si quae aliae sint corporis totius pestilentes affectiones, curat. Pecoribus tussientibus pastores herbam in pulverem redactam cum sale exhibent. Folia in aceto vel tusa, vel cocta, per aliquot dies imposita induratum lienem discutiunt & absumunt. Uncia Vitrioli in pulverem redacta, ac in aqua Teucrii liquata, collutione putrida ulcera, lichenas, serpigines, papulasque, & alias quasvis scabies purgat & sanat. Idem succus herbae praestat, vel per se, vel cum alumine, & ut paucis omnia concludat Tragus, Teucrium seu Ve­ronica non solum hominibus, sed & jumentis ad internas & externas affectiones utilissimum remedium praedicat. Fuchsius ex amaritudine quadam & vehementi astrictione, quam in gustu prae se fert, calidam & siccam esse Veronicam conjicit. Mirifice ad cruenta vulnera, & ulcera sananda conferre, scabiei denique & omnibus cutis vitiis mederi ait. Vide Tragum de caeteris ejus virtutibus. Crato trium Imperatorum Archiater Veronicae extracto contra pestem multum tribuebat. Veronica illa est optima quae ad radices Quercuum crescit. Colli­gitur ad usum Julio.

24. Veronica aquatica major folio subrotundo Becabunga dicta, nobis. Anagallis sive Beca­bunga, Ger. Qualitatem ac temperiem habet calidam & siccam, Nasturtio aquatico similem, remissiorem tamen: editur etiam in acetariis ut illud, & ad Germaniae maritimae [...] ma­lum Scheurbueck appellatum utilis quoque, eodem quo Nasturtium aquaticum sumpta modo, facultate tamen & viribus minus potens. Cum aceto & butyro tosta Becabunga, ac calida im­posita & subinde renovata, tumoribus quibusvis & sacris ignibus prodest: apud vetera­narios in magno est usu, eâ nempe in discutiendis tumoribus & sanandâ equorum scabie, aliis­que idgenus affectibus curandis utuntur, teste Trago: tota gustu est Nasturtii, odore non in­grato. Vide caetera apud Simonem Pauli in opere suo quadripartito pag. 216. classis tertiae, & Schroderum.

HALLUCINATIONES CASP. BAUHINI Aliorumque Authorum.

PAg. 248. col. 2. pl. VI. Chamaedrys Alpina sa­xatilis, C. B. P. Veronica petraea sempervirens, Ponae. Ibidem pl. VII. Chamaedrys Alpina minima hirsuta quarto loco in Prodromo descripta a Casp. Bauhino. Ibidem pl. IX. Chamaedrys Austriaca fo­liis tenuissime laciniatis quae secunda in Prod. C. B. Ibidem pl. X. Chamaedrys Hispanica foliis tenuissime divisis quae tertia in Prodr. C. B. Ibidem pl. XI. Cha­maedrys spuria major latifolia, C. B. P. Veronica maxima, Lugd. Ibidem pl. XII. Chamaedrys spuria major altera sive frutescens, C. B. P. Teucrium quar­tum, Clus. Hist. pag. 249. col. I. pl. XIII. Chamae­drys spuria hederacea repens sive scutellata repens, C. B. P. Chamaedrys hederacea in catalogo Altroff. Ibidem pl. XIV. Chamaedrys spuria major angusti­folia, C. B. P. Chamaedrys silvestris, Dod. Ibidem pl. XV. Chamaedrys spuria minor rotunaifolia, C. B. P. Teucrium pratense, Ad. Lob. Chamaedrys silvestris, Clus. Hist. Ger. Ibidem col. 2. pl. XVI. Chamaedrys spuria minor latifolia, C. B. P. Teucrium 5. Clus. Hist. Ibidem pl. XVII. Chamaedrys spuria latifolia mini­ma, C. B. P. Veronica tetragona montana recta mi­nima, Colum. Ibidem pl. XIX. Chamaedri spuriae affi­nis rotundifolia scutellata, C. B. P. Alyssum Dio­scoridis montanum, Colum. Omnes hae plantae supra citatae male a Casparo Bauhino aliisque authoribus pro Chamaedryos speciebus hic recitantur, & inter Chamaedres collocantur, cum sint plantae siliculosae tetrapetalae bicapsulares, quae ad Veronicae classem ju­re pertinent; Veronicae enim gerunt tesseram, flores scilicet tetrapetalos, & siliculas bicapsulares, Ve­ronicae verae & genuinae more; nec Chamaedryos species accenseri debent, cum nec sint galeatae, nec verti­cillatae, ut infra patebit latius, cap. de Chamaedre, Sectione octava.

Pag. insuper 248. col. I. pl. V. Chamaedrys Alpina Cisti flore, C. B. P. Chamaedrys montana frutescens durior, Ad. Lob. Cum haec plantula nec florem ga­leatum, nec capsulas seminales verticillatas gerat, Chamaedrys non potest dici; ergo graviter primo la­psus est Lobelius, quem omnes reliqui authores cae­cutientes sunt sequuti; cum autem florem gerat quinque aut sex petalis albis conflatum, cingenti­bus staminula plurima in medio, cui evanescenti succedit globulus hirsutus admodum Caryophyllatae modo; ergo magis apposite mea sententia appella­bitur Caryophyllata Chamaedryos folio duriore, se­quendo ductum naturae, non authores ni mium negli­gentes in examinationibus suis plantarum, qui­que num rite, an secus, nuncupentur, parum consi­derarunt hucusque.

Pag. itidem 248. col. 2. pl. VIII. Chamaedrys uni­caulis spicata, C. B. P. Trissago Apula unicaulis, Col. Plantula haec florem gerit galeatum luteum, sed capsulam non habet Galeatarum plantarum mo­re, id est quinquefariam in margine divisam & qua­terna semina in fundo; ergo non est Chamaedrys proprie dicta: capsulam enim post florem galeatum evanidum & semina ibidem contenta Euphrasiae more gerit, ergo debet ad Euphrasiae classem reduci, quemadmodum nos praestabimus Sectione octava: ap­pelletur ergo Euphrasia Apula unicaulis & tolletur lapsus authorum, Columnae primum, deinde reliquo­rum ipsi mordicus adhaerentium. Quam graviter la­psi sunt authores hoc in loco, sicut multoties alibi, cuivis librum naturae evolventi & examinanti clare satis apparet.

Pag. 250. col. I. pl. I. Alsine Hederulae folio, C. B. P. Ibidem pl. II. Alsine Veronicae foliis flo­sculis cauliculis adhaerentibus, C. B. P. Ibidem pl. III. Alsine Chamaedryfolia flosculis pediculis oblon­gis insidentibus, C. B. P. Ibidem pl. IV. Alsine tri­phyllos, C. B. P. Hae quatuor plantulae notam Ve­ronicae essentialem habent, nempe flores tetrapetalos & siliculas bicapsulares, ligula seu septo medio di­stinguente duplicem versum seu ordinem seminum, ergo sunt verae & genuinae Veronicae species; idcirco nos easdem huc reduximus ad sibi similes & con­sortes plantas, appellando Veronicas terrestres an­nuas; non autem reducendo ad Alsines genus, cum omnis Alsine proprie loquendo sit planta pentapetala, seu quinis petalis singuli flores Alsines constent, ad medium bisidis, & floribus singulis deciduis succedit conceptaculum unicapsulare, pyriforme utplurimum, aut oblongum, continens plurima semina minuta am­bientia stilum nutritivum; ergo hae plantae male ab authoribus ad Alsines genus referuntur cum ejus notam non possideant, sed Veronicae; idcirco aptius Ve­ronicae deniminabuntur.

Pag. 252. col. 1. pl. I. Anagallis aquatica major folio subrotundo, C. B. P. Ibidem col. 2. pl. II. A­nagallis aquatica minor folio subrotundo, C. B. P. Ibidem pl. III. Anagallis aquatica major folio ob­longo, C. B. P. Ibidem pl. VI. Anagallis aquatica folio rotundo non crenato, C. B. P. Ibidem pl. VII. Ana­gallis aquatica angustifolia, C. B. P. Ibidem pl. VIII. A­nagallis aquatica angustifolia scutellata, C. B. P. O­mnes hae plantae, cum flores gerant tetrapetalos, silicu­lasque bicapsulares, septo medio dirimente duplicem seriem seminum Veronicarum more, proculdubio sunt accensendae Veronicae aquaticae ex libro naturae ra­tiocinando; non autem sub Anagallidis aquaticae nomine militare debent, cum Anagallis proprie loquendo sit planta pentapetala cujus capsula est rotunda sine septo medio, ut clarius infra patebit, Sectione quinta. Collocentur ergo inter Veronicas & tolletur lapsus Bauhini aliorumque authorum, ante ipsum, & post ipsum scribentium. Quam enim habent affinitatem cum Anagallide videant oculati Bota­nici, ratione ducti, & diligenter examinent quae hic & alibi dicimus secundum veram & rectam regu­lam a natura datam. Quod ad meipsum attinet, nul­lius teneor jurare in verba magistri; si omnes quot quot sunt, errarunt, ut clare cernitur, nolite cum ipsis amplius errare: amicus Theophrastus, amicus Dioscorides, & neoterici omnes Botanici amici, sed o­mnibus nobis magis amica erit veritas.

Pag. 252. col 1. pl. I. Anagallis aquatica major folio subrotundo, C. B. P. Berula sive Anagallis a­quatica, Tab. Anagallis sive Becabunga, Ger. Ibi­dem, Anagallis aquatica minor folio subrotundo, C. B. P. Anagallis aquatica minor, Tab. Anagallis aquatica minor flore pallido, Ger. Hae duae plan­tae, cum in nullis suis partibus distinguantur nisi solo & laeta nutritione, neutiquam constituunt species di­stinctas ergo frustra multiplicantur entia ab authori­bus sine necessitate.

Ibidem pl. III. Anagallis aquatica major folio ob­longo, C. B. P. Aquatica, Ger. Ibidem pl. IV. Ana­gallis aquatica minor folio oblongo, C. B. P. Aqua­tica minor 2. Tab. & aquatica minor, Ger. Hae duae itidem eodem modo frustra pro duabus speciebus a Casp. Bauhino caeterisque authoribus obtruduntur; cum a natalibus magis uliginosis, nunc majores paulo, [Page 326] nunc minores conspiciuntur, non debent accenseri species distinctae: & ideo falluntur authores dum multiplicant entia sine necessitate.

SILICULOSAE Tetrapetalae bicapsulares.

POLYGALA TETRAPETALA.

CAPUT XXVII.

[...] frutex brevis est, palmi altitudinem petens, foliis Lavendulae, gustu subacerbo (a­stricto Plinio) potus lactis abundantiam facere creditur, unde nomen habet, Dioscoridi l. 4. c. 142. Plinio l. 27. c. 12. Sunt qui nostram intellexisse velint, cum nostra potius ad Onobrychi­dem Dioscoridis referenda videatur.

Polygala est vox [...], vel significans Legumen alatum seu [...] dictum, vel Onobrychidem, de quibus egimus cap. VI. paragrapho 2. & 7. vel est planta tetrapetala siliculosa bicapsularis, de qua agemus hoc capite.

Pars TABULAE XXIV.
  • Polygala te­trapetala sili­culosa bica­psularis
    • Longo & an­gusto folio
      • 1. Major, nobis. Polygala vulgaris major, Clus. Hist.
        • Caerulea.
        • Violacea.
        • Cinerea.
        • Rubra.
        • Alba.
      • Minor
        • 2. Nobis. Polygala vulgaris minor, Clus. Hist.
        • 3. Lutea, C. B. P. Lugd.
    • 4. Brevi & lato folio Myrti instar, nobis. Chamaemyrsine Hist. Lugd.
Explicatio partis Tab. vigesimaequartae.

1. POlygala tetrapetala siliculosa bicapsularis longo angusto folio major, nobis. Polygala vulgaris major, Clus. Hist. & Pan. Polygala major, Tab. Park. Polygala major flore cae­ruleo, Ger. Polygala major duplex, J. B. Chabr. Polygalae appellationem apud plerosque recentiorum authorum etiam obtinet plantula haec (valde tamen dissimilis est Polygalae inter Legumina nobis descriptae cap. VI.) ubique fere in siccioribus pratis obvia: foliis est Lini seu Hyssopi angustifoliae vulgaris, quae est vel flore caeruleo, vel purpureo dilutiore, vel ru­bello, aut interdum etiam albo variare conspicitur. Gesnerus ab amaritudine Amarellam ap­pellavit. Tragus Dioscoridis [...] & [...] esse existimat. De majore elegantissimo quod in Austria & Pannonia superiore observavit Car. Clusius, tametsi tot florum colore discreto passim in iisdem provinciis nascatur, primo dicemus. Ex eadem interdum radice prodeunt quinque aut sex virgulae duriusculae, vix pedales, graciles, lentae & obsequiosae, foliis nullo ordine dispositis obsitae, angustis Floris tinctoriae, aut Hyssopi vulgaris angustifoliae & minoris quae ab Hispaniis Ussopillo vocatur, foliorum aemulis. Flores confertim & spicatim nascentes summas virgulas occupant, Fumi terrae floribus non multum absimiles quoad dispositionem, longiores tamen, & dilutioris purpurei coloris elegantissimi, sive dilutiore rubro pulcherrimo nitentes: hisce succedunt loculi seu thecae capsulaeve pendulae, planae, Bursae pastoris simi­les scilicet, cordiformes, bicapsulares, duabus valvulis membranaceis constantes, septo me­dio semina hinc inde separante (quemadmodum in praedictis omnibus siliculosis plantis con­tingit) nigricantia, longiuscula, quae aperientibus sese ad latera prae maturitate bursulis decidunt: radix crassiuscula, brevis, lignosa, vivax, quae aliquot fibris donata est; tota planta amaricans est. Frequens admodum est in Leytenberg supra Manderstorf circa Medeling tota (que) illa montium serie quae à Calemberg Danubio supra Viennam imminenti ad Austriacas usque Alpes excurrit. Nusquam non occurrit per Pannoniam etiam interamnem, ultra Dravum flumen. Floret Maio & Junio. Aliquoties ob florum venustatem transfertur in hortos sed cicurari non vult.

2. Polygala tetrapetala siliculosa bicapsularis longo & angusto folio minor, nobis. Polygala [Page 327] vulgaris, C. B. P. Polygala vulgaris minor, Clus. Hist. Polygala recentiorum, Ad. Lob. Flos Ambervalis, Dod. Amarella, Gesn. ep. Polygala minor, Park. Polygalae huic quae flos Am­bervalis Dodonaeo dicitur, perquam tenues sed duriusculi sunt coliculi, palmum aut semipe dem aliquando longi, plurima parte procumbentes, aut humum versus reclinati, qui foliolis convestiuntur exiguis, oblongis, acuminatis, foliis seu alis Lentium similibus, sed tamen an­gustioribus: flosculi tetrapetali in summis caulium fastigiis spicatim proveniunt exigui, pen­duli quando sunt expansi, colore vel Violae saturato-purpurascentes, vel dilute rubri, vel can­didi, odore carentes; quibus singulis succedunt valvulae bicapsulares, minores quam sunt thecae Bursae pastoriae, tenuibus membranulis utrinque valde minutilis stipatae: radix dura, lignosa & tenuis, restibilis est & de novo singulis annis regerminans. Nunc in collibus herbosis qui aratro proscinduntur, nunc in novalibus & silvosis; passim in Galliae, Germaniae, Belgii & Angliae regionibus, laeto ac mediocri solo, gignitur. Floret Maio mense praecipue, aliquando citius: per totam aestatem florens & semen perficiens reperitur. Flos Ambervalis dicitur Dodonaeo, & Germanis Creukblumshin▪ id est Ambervalis flos. Siquidem sic appellari contingit, quoniam festo Ambervalium praecipue vigeant hujus flores, ac rusticae virgines ex his plerisque in locis corollas sibi nectant. Ambervalia autem festa sunt quae Romana Ecclesia Dies appellat rogationum. Germanis Creuklagen dicitur, tunc enim arva à sacerdotibus & populo lustrabantur, qui mos etiamnum durat per totam paene Europam. An lactis abun­dantiam facere possit haec plantula, dubitatur: cum enim apud Dioscoridem & Plinium bre­vissima Polygalae extet descriptio, quid hic, sicut & alibi, affirmandum incertum: verosimilius est Polygalon Legumen dictum (de quo cap. VI. Sectionis secundae tractavimus,) esse verum Po­lygalon.

3. Polygala lutea 4. Dalpii Lugd. & C. B. P. In nivosis Jurae montis cacuminibus prosilit: radice constat crassa, spissa, lignosa, brevi, candicante: cauliculis perquam multis, pedali­bus: foliis Lini angustioribus, longioribus, inaequali positu è cauliculis prodeuntibus: flore constat luteo copioso, parvo, in summis cauliculis nitente. Herba rara est, inquit Dale­cham pius, vix alibi quam in superiore loco visa.

4. Polygala folio brevi rotundo Myrti instar, nobis. Polygalae affinis, C. B. P. Chamae­myrsine quorundam, Lugd. Hist. Polygala haec convenit cum praedictis floribus & capsulis semi­nalibus bivalvibus, septo medio separante duplicem seriem seminum, hinc unam, illinc alteram; nec alia ratione distinguitur, nisi quod folia producat brevia & rotunda Myrti instar, sed minus acuminata. Etiamsi Dalechampius floribus sex petala assignet, quatuor tantum enu­merasse debuit. Crescit in altissimorum montium superciliis. Floret tardius duabus prioribus, ast eodem tempore cum lutea Polygala Dalechampii.

HALLUCINATIONES CASP. BAUHINI Aliorumque Authorum.

NOta Casparum Bauhinum male Polygalam ni­veam seu Polygalam repentem, Lob. Ludg. Tab. Ger. collocasse cum Polygalis praedictis tetrapetalis & capsulis bivalvaribus donatis; cum Polygala repens (male itidem ab authoribus repens adjicitur, cum pro­cumbens dici debuit) nuperorum Lobelii & caetero­rum authorum sit Herniariae species ideo eo debuit referri a Casp. Bauhino, non huc inter toto coelo di­versas ab ipsa plantas. Polygalae tres figurae a Lo­belio exhibentur pro una & eadem Polygala differente tantum colore florum; item & author Hort. Eyst. & Gerardus binas exhibent figuras pro una & eadem spe­cie differente florum colore; ergo frustra sunt ab ipsis exhibitae plures Icones, sicut alibi inepte ab authori­bus sit.

APPENDIX Ad Sectionem tertiam plantas scilicet siliquosas & siliculosas continentem.

CAPUT XXVIII.

I. RHaphanistrum monospermum capsulâ capitatâ & aculeatâ adinstar rostri aviculae, nobis. Myagrum ex Sumatra aut Soria capsula spinosa adinstar capitis aviculae, Zanoni. Hoc Raphanistrum monospermum folia protrudit sinuata, denticulis quibusdam eminentibus, Myagri monospermi Casp. Bauhini foliis similia: inter quae exoritur caulis unus aut alter, interdum plures, palmares aut sesquipalmares, tenues, rotundi, lenti, cortice argenteo tecti, nodosi seu geniculati, ex quorum singulis geniculis unicum exit folium, inferioribus quoad figuram simile, sed minus, prona parte cavum, supina convexum, cum nervo medio protuberante: in summis caulibus apparent flores albi, plumosi, quatuor fibrosis petalis constantes tam subtilibus, ut vix microscopio animadverti possint: quibus singulis cadentibus versus finem Julii succedunt [Page 328] capsulae rotundae cum rostro in aculeum acutum terminante involucrum seminis, quod aviculae caput cum rostro refert: involucra singula rupta suggerunt unicum semem minutum, luteum, rotundum aliquando, aliquando ovatum, adinstar aliorum seminum Raphanistrorum monospermorum à nobis supra descriptorum paragrapho tertio cap. XIII. Sectionis tertiae. Non sunt Myagra dicenda magis quam hoc hic descriptum, cum Myagrum proprie loquendo sit planta siliculosa septo medio membranaceo distinguente duplicem seriem seminum, atque haec planta & reliquae loco citato descriptae, constant siliqua fungosa, unicum in se semen conti­nente; ergo aptius Raphanistrum monospermum denominabitur quam Myagrum, sicut & re­liqua Raphanistra itidem, propter rationes supra allatas in Hallucinationibus pag. 268. hujus operis.

II. Thlaspi Rosa de Hiericho dictum, nobis. Rosa Hierichuntea vulgo dicta, C. B. P. Rosa de Hiericho & Rosa Mariae Monachis, Hist. Lugd. Rosa Hiericontea, Tur. Lon. Lob. Haec Thla­spios species assurgit ad altitudinem palmarem, aliquando altiorem: ramusculi seu surculi im­mediate ex radice tenui, inferne fibrosa, superne satis crassa oriuntur, in alios plurimos ramu­sculos brachiati, atque horum singulis geniculis singula adhaerent folia, oblonga, angusta, Oleae foliorum aemula, inque alis singulis flosculos singulos protrudit tetrapetalos, ex herbaceo co­lore albidos: quibus singulis singulae succedunt capsulae seu siliculae bivalves, continentes se­mina aliorum Thlaspiωn more subruffa, moderate calida. Quo jure haec plantula dicitur Rosa ab authoribus, non possum satis assequi; nam primum hujus plantae denominatorem aut fabrum forceps aut ars ignara fefellit, dum Thlaspi cudere debuit cudit Rosam cui nihil similis, & à qua toto coelo est diversa planta: atqui cum sit tetrapetala siliculosa, justiore titulo mea opi­nione, ad suas consortes hic contentas plantas revocabitur. Post exsiccationem folia hujus plantae decidunt, remanentibus virgulis ramosis, lignea substantia donatis, quibus exsiccatis & Ericae in modum induratis, adnascentes conspiciuntur siliculae bicapsulares; virgulae sic ex­siccatae globatim & sine ordine in se complicantur reticuli in modum cavitatem in medio seu interius relinquentes, exterius vero convexitatem. Hanc plantam reperit Rauwolsius in Arabia deserta ad litora Maris Rubri crescentem in sabulo. Provenit etiam in Syria; in tectis & ruderi­bus illic invenit Rauwolfius. Bellonius reprehendit Monachos qui fuerunt authores denominati­onis hujus plantae, imo superstitionis, cui apud vulgus muliercularum obstetricum in hodier­num usque diem est obnoxia. Primo circa Hiericho nusquam apparet, teste Rauwolfio, itidem­que Petro Bellonio Cenomano, atque idcirco illud sacrae Scripturae, Sicut plantatio Rosae in Hi­ericho, falso huic plantae accommodatur, cum intelligendae potius sint Rosae alioquin appellatae rubrae vel puniceae, & ideo falsum simul & superstitiosum hoc nomen à monachis inditum. Im­postores monachi, ut ait Bellonius, hanc plantulam Rosam Hierichonteam appellarunt, quia planta haec diu exsiccata, si postmodum aquae imponatur (propterea quod omne siccum ap­petit humidum) sese paulatim explicat, quod tolerabilis imposturae praetextum dedit, atque spectantibus admirationem induxit, dum affirmant hanc plantam in vigilia nativitatis Do­minicae duntaxat aperiri, vel mulieribus partûs difficultate laborantibus. Aut monachi hujus naturam ignorantes aut de industria superstitione inebriati scire nolentes, alio tempore non posse aperiri existimant: sed longe falluntur, eorumque sine ratione nimium creduli sequaces, ut cuilibet observanti clare apparet, non solum in hac, sed & in aliis cùm plantis, tum earum seminibus, ut Geranii seminibus exsiccatis, quae quocunque tempore madefacta sese dilatant & extenduntur sine superstitione ulla.

III. Minor ejus species floruit nobis anno elapso in horto publico Universitatis, nata ex semine Venetiis ad nos misso. Dicitur Rosa Hiericontea silvestris, C. B. P. Silvestris species Rauwol­fii, Cam. Vide Icones harum ad App. Tabularum.

Finis Sectionis tertiae partis secundae.

PLANTARUM Historiae Universalis Oxoniensis

PARTIS II.

SECTIO IV.

DE HEXAPETALIS TRICAPSULARIBUS▪

ENucleatis siliquosis tetrapetalis bicapsularibus in praecedente Sectione tertia, jam in hac Sectione 4ta de plantis hexapetalis tricapsularibus cùm propter florum hexapetalorum (id est, singuli flores singularum plantarum in hac Sectione contentarum sex petala seu solia habent, sive sint majores, sive minores, cujuscunque coloris) tum loculorum tricapsularium (id est, capsulae seminales ternis loculamentis distinguuntur, sive sint majores, sive minores) analo­giam per universam Sectionem agendum esse decrevimus. Nota ergo generica omnibus plantis, in hac Sectione dispositis, conveniens esto haec, quod singulae flores producant hexape­talos, quibus fatiscentibus constante ordine naturae succedunt capsulae tribus loculamentis di­stinctae, cujuscunque sint magnitudinis. Plantas Hexapetalas distribuemus quadrifariam habita ratione structurae radicum: in prima distributione agemus de Hexapetalis tricapsularibus, radici­bus fusiformibus, nodosis seu tuberosis, fibrosisque longis praeditis: in secunda de tuberosis ro­tundis donatis: in tertia de bulbosis proprie dictis (id est, singulae hujus tertii membri plantae producunt radices, quarum tunica major & exterior involvit minorem & interiorem, & illa major est respectu interioris usque ad meditullium, ex quo protruduntur deorsum versus fibrae quibus nutriuntur praedictae radices; sursum versus protruduntur primo folia, deinde caules susti­nentes flores constanter hexapetalos, & postea capsulas triquetras tribus loculamentis distin­ctas, in quorum singulis continentur plurima semina angulosa, rotunda, solida sive membra­nea compressa:) in quarta distributione agetur de Hexapetalis tricapsularibus radice squamatâ seu squamosâ donatis (id est, singulae radices hujus quarti membri constant squamis imbricatim sibi invicem adjunctis adinstar tegularum tectorum sibi invicem incumbentium) sic ex qua­druplici hac distributione absorbetur in totum doctrina hujus Sectionis. Quare non abs re fore putamus vitio vertere authoribus qui historias generales plantarum scripsere, quod omnes plantas in hac Sectione contentas bulbosas appellaverint, cum omnis denominatio debeat esse adaequata rei denominandae: atqui bulbosae (proprie loquendo) non conveniunt omnibus sed tantum iis quae in tertio membro continentur; ergo non est apta & adaequata toti Sectioni de­nominatio bulbosarum plantarum, & per consequens graviter hallucinati sunt omnes quot quot hucusque scripsere de plantis hisce Hexapetalis tricapsularibus, quae universaliter non debuere dici bulbosae, sed Hexapetalae tricapsulares. Hexapetalae tricapsulares ergo habita ratione folio­rum sunt vel latifoliae, quae sunt aut planae, aut carinatae; vel angustifoliae; vel denique foliis fistu­losis aut cavis: ratione florum, vel sunt flore albo, caeruleo violaceove, rubro phoeniceove, vel lu­teo: ratione usus vel recreativae, quoad pulchrum aspectum florum; vel culinariae, quarum aut radi­ces aut folia usurpantur in culinis victui humano inservientes. De hisce omnibus ordine dicemus.

DISTRIBUTIO PRIMA De plantis hexapetalis tricapsularibus, radicibus tuberosis fusi­formibus, nodosis fibrosisque praeditis. QUAE SUNT ASPHODELUS & PHALANGIUM.

CAPUT I.
ASPHODELUS.

ASPHODELUS sive Hastula regia, quod Regii sceptri effigiem dum floret referat. [...] unius Dioscorides lib. 2. cap. 199. meminit cujus flo­rem [Page 330] [...] appellant, & Theophrast. 1. Hist. 10. & 7. ejusdem 11, & 12. qui 1. Hist. 7. [...] pro tota planta usurpat. Asphodelum aliquos Heroin appellasse, Dionysium marem & feminam fecisse, & aliquos Halymon Hesiodi existimasse Plin. l. 22. c. 12. scribit. Sic l. 21. c. 17. testatur, Theophrastum & fere Graecos & Pytha­goram, caulem Anthericon, radicem vero, quae ex octoginta simul acervatis bulbis (tuberibus potius dici debere asserimus) constat, Asphodelum nominasse: cujus ge­nera duo faciunt, quod etiam lib. & cap. 22. ostendit.

Pars TABULAE I. Sectionis quartae.
  • Asphodelus
    • Foliis
      • Latis seu porraceis
        • Albus
          • Major
            • 1. Ramosus, nobis. Park. Asphodelus ramosus, Lob. Icon. Ger. Asphodelus major ramosus flore albo, J. B. Chab. ☉
            • 2. Non ramosus, nobis. Asphodelus non ramosus, C. B. P. Ger. ☉
          • 3. Minimus, nobis. Asphodelus albus minimus, C. B. P. Asphodelus minimus, Clus. Hist. ☉
        • 4. Purpurascens foliis maculatis, nobis. Asphode­lus flore incarnato pallido, Lob. Icon. Asphodelus flore rubente, Clus. Hist. Tab. Ger. ☉
      • Fistulosis—
        • 5. Planis, ramosus albus minor, nobis. Asphodelus minor, Clus. Hist. Dod. Lugd. Cam. Asphodelus imo folio fistuloso, J. B. Chabr. Phalangium Cre­tae Salonensis, Lob. Lugd. Hist. Ger. ☿
        • 6. Striatis, non ramosus luteus & flore & radice, nobis. Asphodelus luteus minor, Lob. (cui & Erizambac Arabum) Tab. Lugd. Hastula Re­gia minor & Asphodelus minor, Cam. ☉
      • Et radice Acori in­star, luteus
        • 7. Major, nobis. Pseudoasphodelus 1. vel major, Clus. Hist. Pseudoasphodelus palustris Anglicus, C. B. P. ☉
        • 8. Minor, nobis. Pseudoasphodelus pumilio foliis Iridis, vel 2. Clus. Hist. ☉
Explicatio partis Tab. primae Sectionis quartae.

1. ASphodelus albus ramosus, nobis. Asphodelus albus ramosus mas, C. B. P. Aspho­delus ramosus, Lob. Icon. Ger. Asphodelus maritimus & mas caule ramoso, Caes. Asphodelus major, 1. Clus. Asphodelus major albus, Eyst. Asphodelus major albus ramosus, Park. Major ramosus flore albo, J. B. Chabr. Asphodelus hic folia habet multa oblonga, angusta, triangula, & veluti carinata, fungosa & lenta, mucronata: caulem rotundum, laevem, bicubitalem interdum, in multos ramulos superne fissum, quem à medio fere sursum vergendo exornant multi stellati flores, quorum singuli sex petalis constant, coloris intus albidi, foris verò nervo purpurascente, succosa petala secundum longitudinem quasi distinguente (ut Ornithogali quasi florum petala virescente linea distincta sunt) totidem quot sunt petala sta­minibus medium occupantibus: floret per partes ut vere dicit Theophrastus, & incipit ab imis florere, at in summis etiamnum apparent flores expansi dum floribus imis evanidis con­spiciuntur capsulae triquetrae, seu thecae tricapsulares, tribus eminentioribus protuberantiis praeditae; in quarum singulis continentur semina, dura, rugosa, atra, figura triquetrâ, quae per maturitatem & siccitatem, apertis capsulis triangularibus, cadunt: radices numerosae ex uno capite exeunt oblongae, tuberosae, exiguis Napis similes, sed inferiore sede crassiores, atque singulae in singulas longas fibras desinunt, succi plenae, candicantes, ingrati & acris [Page 331] gustus. Hujus radices se vidisse meminit Car. Clusius dum Olysippone Hispalin proficisceretur, aratro erutas, ducentas aut plures ab eodem capite pendentes, quae crassos admodum Napos haberent ut quinquaginta & amplius libras totam pependisse putaverit, unde nihil mirum si Plinius octoginta, simul acervatis saepe radicibus fusiformibus, referat. Nos maximas & co­piosas numerosasve radices fusiformes coacervatas observavimus in Orientali plagâ silvae intra septa Chambort sitae, octavo à Blaesensium capite milliari, etiam & alibi in silvis illic vicinis eundem Asphodelum offendimus.

2. Asphodelus albus non ramosus, C. B. P. Asphodelus alter, Clus. Hist. Asphodelus albus, Dod. Tab. Hastula Regia, Lugd. Hastula Regia minor & Asphodelus minor, Cast. Asphodelus non ramosus, Ger. Asphodelus major non ramosus flore albo, J. B. Chabr. Hic secundus pri­ori omnino similis, exceptis caule (qui unicus est, nec surculosus) & flore, qui omnino albus est, quin & illius radix non adeo numerosa sponte sua nascitur. Uterque provenit editio­ribus saxosisque Lusitaniae & Hispaniae, Galliae quoque Aquitanicae & Narbonensis locis. Floret uterque illic Aprili, in hortis autem Maio & Junio; Julio & Augusto semina triangularia in lo­culamentis perficit.

3. Asphodelus albus minimus, C. B. P. Asphodelus minimus albus, Clus. Hist. Novum hoc genus Asphodeli, inquit Clusius in Appendice à nemine descriptum, semine sibi natum scri­bebat Jacobus Plateau. Minor est Asphodelo fistuloso seu Phalangio Cretae Salonensis, & ab eo plurimum differt, nam glandulosas seu tuberosas habet radices instar Asphodeli non ra­mosi, licet multo breviores & minores, è quarum capite prodeunt quina, aut sena folia, valde angusta, longiuscula, porracea, inter quae assurgit cauliculus rotundus, dodrantem aut pedem altus, singularis, nec ullis ramis praeditus; in quo spicae in modum nascuntur multi flores albi, hexapetali, quorum singula petala interne & externe vera quadam linea secundum longitu­dinem sunt notata, perinde ac Phalangii Cretae Salonensis. Julii initio flores proferre in­cipiebat, cum duae praedictae species suos abjecerant, proptereaque magis illis serotinum esse concludendum. Hyeme folia amittere, & nova deni (que) acquirere circa Aprilis initium incipiebat.

4. Asphodelus purpureus foliis maculatis, C. B. P. Asphodelus flore incarnato pallido, Lob. Icon. Asphodelus flore rubente, Tab. Ger. Hic Asphodelus flore suaverubente, radicibus, caulibus & foliis omnino aemulatur Asphodelum album non ramosum: flores autem è medio versus fastigium usque pallide incarnatos gerit: folia ejusdem magnitudinis cum praecedente secundo, sed maculis insigniuntur. An talis varietas quae semper eodem modo se habeat in hoc Asphodelo, ut tradit Lobelius, sit diversa species, cujus varietatem non absolute perne­gamus, examinent posteri, & praecedentis secundi Asphodeli varietatem solummodo, quantum autumamus, invenient.

5. Asphodelus folio fistuloso plano minor ramosus flore albo, nobis. Asphodelus foliis fistu­losis, C. B. P. Asphodelus minor, Clus. Hist. Lugd. Cam. Dod. Phalangium Cretae Salonensis, Lob. Ger. Phalangium Cretae seu Phalangium Narbonense, Tab. Asphodelus albus seu fistulosus, Park. Parad. Asphodelus imo folio fistuloso, J. B. Chabr. Phalangium Narbonense, Tab. Hic albus foliis provenit non latis, carinatis, ut priores quatuor, sed fistulosis, planis & cepaceis: radicibus constat fibrosis, non autem tuberosis fusiformibus, ut superiores quatuor primi▪ in­ter praedicta folia superiora fistulosa assurgunt cauliculi quini, seni, quorum ramos pluri­mos sursum versus vestiunt flosculi multi, albidi, parvi, hexapetali, qui sunt superiorum qua­tuor primorum floribus minores, & loco radicum glandulosarum seu fusiformium multae fere crassae demittuntur fibrae in unum caput seu apicem coeuntes itidem. In Hispaniae ple­risque locis sponte gignitur: in Valentino regno nullus fere est alius Asphodelus. Nascitur & prope Gades & ad ipsum pontem de Suaco cognominatum & plerisque Granatensis regni locis: etiam in campo illo lapidoso supra Arelatem Marsileam proficiscens, secus semitas vi­arum illic collegit Car. Clusius. Itidem in Galliae Provinciae neglectis locis; in Creta Salo­nensi à Lobelio repertus hic Asphodelus & ab ipso appellatur Phalangium Cretae Salonensis, apud indigenas le Crau de Salo.

6. Asphodelus folio fistuloso striato non ramosus luteus & flore & radice, nobis. Asphode­lus luteus & flore & radice, C. B. P. Cam. Asphodelus luteus, Dod. Caes. Lugd. J. B. Chabr. Asphodelus luteus sive foemina, Cam. Ep. Hastula regia minor & Asphodelus minor, Cast. Asphodelus luteus seu Hastula regia, Park. Parad. Huic Asphodelo luteo folia sunt fistulosa seu cava, striata, oblonga, in virore quasi caerulea, longiora & angustiora caeteris, in con­vexa parte carinata & striata, superiore parte concava: ex horum per terram stratorum gremio exit caulis, rotundus, cubitalis, à cujus medio ad fastigium usque conspiciuntur flores [Page 332] plurimi inordinatim dispositi, lutei, hexapetali, priorum floribus haud absimiles, sed majores cum staminulis in medio, quibus succedunt capitula rotunda, magna satis, tripartita, & ternis loculamentis distincta, & in singulis plurima continentur semina triquetra, superioris se­minibus majora: radices habet similiter complures, luteos etiam, tenuiores & longiores ra­dicibus fusiformibus Asphodeli albi; ex his radicibus fibrae quaedam lateraliter exeunt, qui­bus in alias plures stirpes facile multiplicatur. Nusquam in agris conspicitur sponte, sed in hortiscolitur ubique: floret Maio aut Junio mense: folia autem exeunte hyeme & per hyemem virent, aut si hyems fuerit rigida pereunt & Vere novo denuo exeunt.

Asphodelus minor luteus radice & floribus, nobis. Hic per omnia minor majore supra dicto. Meminere Tabernaemontanus & Gerardus Asphodeli lutei minoris, qui Asphodelo albo radicibus & floribus sit similis, sed foliis brevioribus cauleque foliis cincto, quem Asphodelum luteum nominant. Primo suspectus est mihi Tabernaemontanus, quem sequu­tus est Gerardus; nam prior horum fingit & multiplicat, alter facili nutu in plurimis ipsi mor­dicus adhaeret; quare dubito an conspectus sit talis Asphodelus luteus minor latis foliis quem­admodum pingunt & nobis exhibent praedicti authores, quos itidem sequuti sunt Johanues Bauhinus & ejus simia Chabraeus. Inquirant posteri & post debitum examen & exactam inquisitionem, eorum valebit judicium num talis detur Asphodelus,

7. Asphodelus minimus luteus palustris Acori folio, Ad. Lob. Asphodelus luteus palustris Anglicus Acori folio, Lob. Icon. Asphodelus luteus palustris, Dod. Tab. Pseudoasphodelus palustris Anglicus, C. B. P. Pseudoasphodelus 1us vel major, Clus. Hist. Folia promit pul­chre virentia, aliquantulum striata, foliis Iridis aut Gladioli similia, sed angusta, graminea & brevia: caulem rectum, pedalem, Antherico satis similem; flores è senis petalis, cum stami­nulis itidem in medio, colore luteo pallentes, Asphodeli lutei aemulos, sed minores: semen per exiguum in oblongis vasculis: radix longa, geniculata, non absque multis fibris serpit, Acori aut Graminis nodosi modo acuminatis. Pseudoasphodelum seu Asphodelum minimum Iridis foliis & radice flavo flore, quicunque hanc plantam dixerit, melius & aptius quam Aspho­delum palustrem flavo flore. Nihil enim habet simile cum Asphodelo praeter flores, nam cau­les non habet nudos ut Asphodelus, sed multis vaginulis seu foliolis eosdem amplectentibus donatur. Potest & Pseudoasphodelus major Iridis foliis & radice flavo flore dici ad dif­ferentiam sequentis minoris. Nascitur in humidis quibusdam ac palustribus Flandriae eri­cetis: aestivis mensibus reperitur florens. Floribus hujus lixivio maceratis puellae crinem flavum efficiunt, teste Lobelio.

8. Pseudoasphodelus pumilio Iridis foliis, Clus. Pan. 2. Clus. Hist. Pseudoasphodelus Lanca­striensis, Lob. Numerosa sunt huic folia sese mutuo amplectentia ut in primo, brevia, an­gusta, viridia, dura, graminea, amariusculi & calidi saporis: è quorum medio cauliculus gra­cilis egreditur, pedalis interdum, aut major, perpaucis nonnunquam foliolis eidem adhae▪ rentibus, in summo flosculorum spicam ferens, quorum singuli sex petalis constant, alterius & prioris florum instar, sed minores & minimum pallescentes ex herbaceo colore, sed odoris expertes, horum singulis succedunt capitula trigona, in singulis loculamentis plurima conti­nentia semina subruffa: radix vix corpus habet ut prior, sed tenuibus fibris constat. Minor Pseudoasphodelus dicitur à Clusio ad differentiam majoris prioris. Provenit in Palustribus & humidis Lancastriae locis.

TEMPERAMENTUM & VIRES.

Asphodeli, ut Dioscorides tradit, radices potae urinam & menses ciunt; sanant etiam la­teris dolores & tusses & rupta convulsaque drachmae pondo potae ex vino; faciunt ad vo­mitiones magis idoneè tali magnitudine in cibo sumptae: dantur utiliter à serpente demorsis tri­um drachmarum pondo, sed imponere morsibus oportet & folia & radices & flores in vino con­trita: sordida item & depascentia ulcera, mammarum etiam ac testium inflammationes, phy­mataque & furunculos in faece vini radix decocta curat: recentibus inflammationibus cum polenta auxiliatur. Succus radicis addito vetere vino dulci, Myrrha & Croco illinendis perquam utile oculis fit medicamentum si simul decoquantur. Ad purulentas aures idem per se & cum thure, melle, vino & Myrrha, tritus prodest. In contrariam aurem infusus dentium dolores sopit. Ustae radicis cinis alopecias impositus ad pilos reducit. Oleum in excavatis radicibus ad ignem decoctum, exulceratis pernionibus & ambustis prodest, & infusum eorum doloribus auxiliatur. Vitiliginem albam linteo ante in sale perfrictam, illita radix exterit. Semen & flores praecipue adversus scolopendras & scorpiones excellens sunt remedium.

DE HEXAPETALIS TRICAPSULARIBUS▪ radicibus fibrosis praeditis.

CAPUT II.
PHALANGIUM.

[...] Dioscorides lib. 3. c. 122. miminit: sic dictum Galeno, 8. Simpl. de Medicam. Facult. quod demorsis à Phalangiis auxilietur, cui [...]; & Plin. l. 27. c. 12. Phalangites, à quibusdam Phalangium, ab aliis Leucanthemum vocatum.

Pars TABULAE I. Sectionis quartae.
  • Phalangium
    • 1. Allobrogicum magno flore Lilii instar, nobis. Phalangium flore Lilii, J. B. Chabr. Allobrogicum majus, Clus. Hist.
    • Nostras parvo flore
      • 2. Ramosum, nobis. Phalangium ramosum, Lob. Dod. Tab. Ger▪ Park.
      • 3. Non ramosum, nobis. Phalangium non ramosum, Lob. Dod. Tab. Ger. Park.
Explicatio partis Tab. primae Sectionis quartae.

1. PHalangium Allobrogicum magno flore seu flore Lilii, nobis. Phalangium magno flore, C. B. P. Phalangium Allobrogicum majus, Clus. Hist. App. 2. Eyst. Allobrogicum, Park. Phalangium flore Lilii, J. B. Chabr. Quina aut sena producit haec planta folia cari­nata, satis firma, longa, surrecta, viridia, summâ parte mucronata, inferna parte sese am­plectentia aliorum Phalangiorum more: inter quae prodit caulis pedalis & amplior, viridis, teres, firmus, summo fastigio inter singulares appendices (seu ex alis) denos aut plures gestans flores, prorsum niveos, majores multo quam in Phalangio vulgari, hinc inde, aliquando in anteriorem partem propendentes, singulos sex petalis constantes (quorum terna interiora latiora, crispa & repanda; exteriora vero viridi mucrone praedita) florum parvi Lilii for­mam quodammodo referentes & odoratos, è quorum umbilico sena prodeunt stamina, un­ciam longa, terna tamen aliis paulo longiora, extima parte curva, & flavis apicibus donata, oblongiori gracili in medio stilo, ut commodius mea opinione comparari posse non videantur quam parvo Lilio albo: floribus sic ex sex petalis constructis succedunt trigona capitula fu­scum semen & inaequale continentia: radix in multas, candidas, longas & crassas fibras, ali­orum Phalangiorum radicibus non dissimiles dividitur, & adnatis sese propagat. Nascitur in Allobrogum montibus, & etiam lectum fuit apud celebre illud & primarium Carthusiano­rum coenobium vulgo Cartusa Magna, ubi sponte nascitur, & ab ipsis Lilium appellatur. Flo­ret ineunte aestate; senos, septenos observavimus, nunc plures, nunc pauciores edere flores pro aetate & vigore radicum.

2. Phalangium parvo flore ramosum, C. B. P. Phalangium ramosum, Lob. Dod. Tab. Phalangium Lob•i Lugd. Park. Ger. Eyst. Phalangium quibusdam ramosius parvo flore, J. B. Chabr. Phalangii hujus graminis instar exeunt folia; è medio horum caulis assurgit teres, in ramulos distributus, inque hujus fastigio ramulari apparent flores candidi, minores, sex petalis constantes cum staminulis aliquot concoloribus mediis, quorum singulis succedunt capitula rotunda, mi­nora, ternis loculamentis distinctis separata post exsiccationem, in singulis horum plura con­tinentur semina nigra, triangularia: radices tenues & oblongae, multae, in seinvicem impli­catae, quin & harum singulae non destituuntur fibris suis. Provenit in acclivibus collibus apud Gallos, in pluribus locis, ut in monticulis prope pagum Suraine Sequanae imminentibus, quarto lapide ab urbe Lutetia Parisiorum: alibi etiam gignitur haud procul à fluminibus ac ripis aquarum decurrentium. Flores vigent Junio ac Julio, & Augusto semina perficiuntur.

3. Phalangium parvo flore non ramosum, C. B. P. Phalangium non ramosum, Lob. Dod. Tab. Ger. Park. Pulcrius non ramosum, J. B. Chabr. Secunda haec species parvo flore prae­cedenti foliis, floribus, semine & radicibus similis, sed cauliculus ejusdem in nullos ramulos in [Page 334] superiore parte distributus est: flores alternatim petiolis suis innitentes digestos profert Antherici fere modo, quem satis refert floribus, sed radicibus ab eodem differt. Provenit ibi­dem cum Phalangio ramoso supra descripto, atque eodem tempore floret & semina perficit. Quicunque Asphodelum ramosum & non ramosum ejusdem generis esse concluserit, non ob­stante numero ramorum eorumque radicum etiam magnitudine & parvitate numeroque ma­jore aut minore differentium, non multum aberraverit à vero, cum mihi tantum videantur va­rietates discrepantes aetate: idem dicendum de Phalangio ramoso & non ramoso parvo flore.

TEMPERAMENTUM & VIRES.

Phalangium, teste Galeno, tenuium est partium & desiccantis facultatis, hujus folia, semina ac flores cum vino epota auxilio esse contra scorpionum ac Phalangiorum ictus; & tormina patienti­bus succurrere Dioscorides tradit.

HALLUCINATIONES CASP. BAUHINI Aliorumque Authorum.

PHalangium Virginianum foliis latioribus radice repente flore tripetalo azureo, nobis. Phalangium Virginianum Tradescanthi, Ger. Ephemerum Vir­ginianum Johannis Tradescanthi, Park. Parad. Allium seu Moly Virginianum, J. B. in App. ad Pi­nacem. Idem flore albo. Phalangium majus ramosum Virginianum flore majore azureo foliis latioribus & radice repente, nobis in Praelud. Botan. & Jacobo Za­noni. Haec est planta heteroclita & sui generis nec potest admitti pro Phalangio, cum Phalangium pro­prie loquendo sit planta Hexapetala tricapsularis, haec autem est planta tripetala, atque in medio floris terna apparent stamina, tribus apicibus luteis donata; quibus singulis singula succedunt conceptacula ad formam capitis serpentis os suum aperientis, in qui­bus continentur semina fusca: radicem habet lon­gam repentem, ac ex singulis geniculis fibrillas alhas seu luteopallidas demittentem. Cum non sit hujus loci hoc Phalangium seu Ephemerum, de eo ejuj (que) spe­ciebus inter heteroclitas plantas ad finem hujus par­tis secundae agemus diffusius.

DISTRIBUTIO SECUNDA. DE HEXAPETALIS TRICAPSULARIBUS, radicibus tuberosis rotundis praeditis, QUAE SUNT Crocus, Colchicum, Gladiolus, Dens caninus, Sysirin­chium, Iris tuberosa, & Xyris seu Spatula foetida.

CAPUT III.
CROCUS.

CRocum puerum, cum Similacem puerum adamaret, in hunc sui nominis florem versum esse, Virgilius & Plinius lib. 16. c. 5. testantur. [...] vero filum villumque significat, cujus­modi sunt Croci stamina seu villi, qui [...] appellantur, qui plerumque terni, nonnunquam etiam plures in floris medio conspiciuntur, & cum soli in usum veniant, per excellentiam Croci nomine donantur.

Genera duo fecit Theophrastus, sativum de quo 3. Hist. 6. ejusdem 6, & 7. ejusdem 9, & 10. Montanum de quo 6. Hist. 7. At Dioscorides l. 1. c. 25. sativi meminit, qui proratione regionum in quibus plantatur, variat. Sic silvestrem dicimus, alium majorem, alium minorem, alium ver­num, alium autumnalem: qui rursum colore florum & foliorum parvitate aut magnitudine va­riat.

Crocus est planta hexapetala tricapsularis, radice constans tuberosa, rotundâ, cujus flos sex petalis constat in superiore petioli parte; at tubo cavo, rotundo, immediate provenit ex radice sine ullo caule viridi prout cernitur in aliis (praeter Colchicum) hexapetalis tricapsu­laribus: differt à Colchico cuius folia sunt lata admodum, atque radix major multo; Croci autem folia sunt angusta, graminea, linea utplurimum albâ medium singulorum percurrente.

TABULA II. Sectionis quartae.
  • [Page 335]Crocus
    • Autumnalis
      • 1. Sativus seu hortensis, nobis. Crocus autumnalis, Eyst.
      • 2. Montanus, nobis. Crocus silvestris autumnalis, Dod.
    • Vernus—
      • Latifolius
        • Purpureus
          • 3. Magno flore, C. B. P. Crocus vernus la­tifolius purpureus magno flore, vel 5. Clus. Hist.
          • 4. Variegatus, C. B. P. Vernus latifolius pur­pureus versicolore flore, Clus. Hist.
        • 5. Albus vel cinereus & albus variegatus, C. B. P. Vernus latifolius albo flore & albo variegato seu striato, nobis.
        • 6. Multiflorus, C. B. P. Crocus vernus polyanthos, Eyst.
        • 7. Flavo flore varius, C. B. P. Crocus vernus latifolius flavo vario flore, Clus. Hist.
        • 8. Flavo vario flore duplici, C. B. P. Crocus vernus latifolius 2. Constantinopolitanus, Lob. Ad. part. 2. ☉
        • 9. Flavus, C. B. P. Crocus vernus polyanthos flore luteo, Eyst. Mesiacus flore aureo, Theat. Florae Parisiis
      • Angustifolius
        • Flore purpureo
          • 10. Patulo, C. B. P. Nozilicha minor, Lob.
          • 11. Parvo, C. B. P. Nozilicha major, Lob.
          • 12. Minor, nobis. Juncifolius purpureus, C. B. P. Crocus vernus angustifolius 4. sive violaceo flore, Clus. Hist.
Explicatio Tab. secundae Sectionis quartae.
§. 1. CROCUS AUTUMNALIS.

1. CRocus Autumnalis sativus floridus & sine flore, nobis. Crocus sativus, C. B. P. Lugd. Crocus autumnalis, Eyst. Crocus, Trag. Fuch. Dod. Lob. Tab. Crocum, Matth. Cro­cum hortense, Cam. Crocus vel Crocum, J. B. Chabr. Inter hexapetalas tricapsulares plan­tas radice tuberosa (id est uniformis substantiae dum secatur, ut Pomum, Pyrum, Rapumve) praeditas primo occurrit Crocus sativus autumnalis, cui sunt folia oblonga, & perquam an­gusta: flores sunt hexapetali, pulcro colore caeruleo, quoad formam & pediculum cavum, rotundum, immediate ex radice continuatum, Colchici floribus similes, cum quibus in flori­bus maximam habent affinitatem & omnimodam similitudinem, sed magis saturata purpura nitent, & in singulis stamina oblonga, terna utplurimum, colore flammeo subrubentia, odore cum inaruerint post collectionem forti, & caput impetente, quae caeteris partibus praeferuntur & in usum colliguntur, Crocique nomine vel sola vaeneunt: radix subest tuberosa, carnosa, rotunda & diu vivax (non autem bulbosa secundum doctrinam nostram, uti in Prolegomenis hujus Sectionis dictum est) tunica constat reticulari, miro artificio textâ & coopertâ. Sati­vus dicitur hic inter alios Crocos, quod ejus stamina plurimi sunt usus, non solum in officinis, sed & in culinis, embammatum & intinctuum loco inservientia. Seritur in pluribus regioni­bus, inque agris ubi laete viret, ut in Cilicia, Cyrenis, Sicilia, Italia, Germania, Gallia, Britan­nia. Gaudet enim, inquit Theophrastus, calcari pedibus, ideoque juxta semitas & fontes pul­cherrimus exit Crocus. Ridiculum est Theophrastum nos istuc admonere, & multo magis ri­diculo sunt nostri neoterici Botanici obnoxii, qui ex Theophrasto deinde ex Plinio idem asserunt, sed experientia ubi (que) locorum contradicit authoritati & Theophrasti & Plinii ex ipso haurientis, & omnium recentiorum Botanicorum ex ipsis scribentium. Nusquam melior & vegetior in Gallia cernitur quam in agro Agensi & Narbonensi, teste Ruellio. Nusquam melior & vegetior exit Crocus quam in Anglia, & praecipue in comitatu Hereford, & Hamshire, & ubi copiose colitur circa Safranwalden. Denique optimus ubicunque natus, qui pinguissimus recens fragranti est odore, & colore est rutilo: pessimus tenuis, squalidus, & situm redolens. Autumno Crocus sativus & verus florere incipit statim primis imbribus ut ait Theophrastus, sub virgili­arum occasu. Florem universaliter hic sativus autumnalis & silvestres omnes, tam autum­nales, [Page 336] quam vernales, edunt ante folia (ut & Colchicum, cui valde sunt affines floribus) quae mox subsequuntur & hyemetota virent in autumnalibus, at ineunte aestate in vernalibus; quae floruere exeunte Autumno, aestate vero nullibi conspicua, saltem per summum fervorem. Praeter Crocum praedictum sativum autumnalem, qui staminum causa colitur, sunt & plures silvestres, quorum alii autumnali tempore florent, sativum flore & tempore florendi itidem aemulantes, sed inutiles; alii vernali tempore, qui non sunt pariter usui.

2. Crocus Alpinus autumnalis, C. B. P. Crocus montanus autumnalis, Lob. Crocus silve­stris autumnalis, Dod. Cam. Crocum montanum 1. Clus. Hist. Hic folia edit oblongiora, vi­rentia, Croci sativi aemula, sed in quibus striae quaedam inalbicant: flos dilutioris purpurei coloris. Viget Novembri, stamina fert crocea: floribus deciduis succedunt Maio capsulae tribus loculamentis distinctae, in quorum singulis semina plura, rotunda, continentur: radix tuberosa & uniformis, sine tunicis aut pelliculis majoribus involventibus minores sicuti in bul­bis proprie dictis conspiciuntur; ergo inepte ab authoribus bulbos gerere dicuntur Croci. Provenit in Lusitania; floret Autumno & brevi post semina in capsulis triquetris profert.

3. Crocus vernus latifolius flore purpureo magno, C. B. P. Crocus vernus latifolius pupureo flore majore, Clus. Hist. Hic foliis praecedentis est latioribus, atque inter folia è membranaceo involucro florem promit majorem sativi flore, brevi pediculo innitentem, hexapetalum, vio­laceum ad purpureum tendentem, unguibus & summo pediculo saturatiore purpura ruben­tibus: radix prioris radici similis & in edenda sobole satis foecunda interdum: semen fert ro­tundum, exalbidum, in capsula tribus loculamentis distincta.

§. 2. CROCUS VERNUS LATIFOLIUS.

4. Crocus vernus latifolius purpureus variegatus, C. B. P. Crocus vernus latifolius purpu­reus versicolore flore vel 5. Clus. Hist. Hic flores profert superiorum floribus ampliores, ex sex petalis conflatos, quorum externa tria foris ex candido purpurascunt & saturissimae quasi arte purpurae tribus veletiam quinque lineis seu striis ab infima parte sursum ascendentibus insig­nita sunt, interne purpurascunt, interiora vero tria vel dilutioris vel saturatioris purpurei sunt coloris, circa ungues tamen similibus ut superiora radiis insignita: semen in triangularibus capitibus subfuscum: folia superiorum foliis longiora & latiora, duabus etiam lineis subtus distincta: radix paulo amplior.

5. Crocus vernus latifolius albus variegatus, C. B. P. Crocus vernus latifolius albo flore, Clus. Hist. Crocus silvestris vernalis alter, Dod. Crocus silvestris montanus flore albo, Lob. Hujus folia Croci sativi & legitimi folia satis referunt, nisi breviora essent: inter quae prodit ex involucro membranaceo flos unicus sex petalis constans, in cujus meditullio conspiciuntur stamina cum brevi stilo in apice trifido: radix tuberosa, rotunda, pluribus corticibus tenuibus, rotundis etiam amicta, fibras seu barbillos candicantes deorsum versus demittens. Nulla inter Croci verni species hac magis foecunda reperitur in edenda sobole: ejus vero flos interdum variat, nam terna illa exteriora petala nonnunquam purpurascentibus venis aspersa sunt, interdum soli petalorum mucrones purpurascunt, aliquando purpureus radius omnia petala secundum longitudinem per medium secat.

6. Crocus vernus latifolius multiflorus, C. B. P. Crocus vernus polyanthos, Eyst. Crocus vernus multiplex albus facie lutei majoris, Swert. Hic in omnibus partibus convenit cum pri­ore nisi quod quinos aut senos flores protrudat ex eodem radicis capite: est duplex habita ratione coloris florum, alter purpuroviolaceus lineis candidis, alter floribus candidis lineis purpurocaeruleis notatus.

7. Crocus vernus latifolius flavo vario flore vel Croci verni 7mi alia species, Clus. Hist. Cro­cus vernus latifolius flavo-varius, C. B. P. Crocus luteus lineis nigris notatus, Swert. Crocus vernus latifolius Constantinopolitanus flavo vario flore seu Crocus luteus alter, Lob. Ad. part. 2. Septimus hic quinque aut sex habet folia, tenuia, longa, graminea fere instar Croci legitimi, ex infima parte nigricantia, è quorum medio unum aut alterum florem promit aurei fere coloris, legitimi fere Croci odorem referentem, sex itidem petalis constantem, ut in reliquis Croci speciebus observatur, quorum exteriora tria paulo angustiora & magis mucronata, tribus crasliusculis radiis ex atro purpurascentibus, ab imo ad summum secundum uninseujusque petali longitudinem excurrentibus, & multis interdum venis in latera spar­gentibus insignita, terna interiora latiora sunt, & ungues etiam habent foris ex atro pur­purascentes; pediculum, qui florem sustinet, totidem purpurei coloris saturi radiis notatum, [Page 337] quot sunt in flore petala: umbilicum occupant tria flava stamina, inter quae stilus eminet ex­trema parte trisidus, aurei coloris: floribus succedunt crassiuscula trigona capita adeo sa­turo purpureo colore infecta ut atra videantur & splendentia, quae maturitate hiscentia semen continere conspiciuntur superioris aequale, sed magis ruffum: radix tuberosa & unifor­mis substantiae ut in superioribus (non bulbosa proprie loquendo, ut vult Carolus Clusius caeterique authores graviter hallucinantes) multiplici, reticulatioreque cortice obducta, mul­tisque fibris sessili parte per reticulati corticis maculas sese exerentibus praedita, raro ad­natas soboles seu radiculas tuberosas proferens.

8. Crocus vernus latifolius flavo vario flore duplici, C. B. P. Crocus vernus latifolius 2 Constantinopolitanus, Lob. Ad. part. 2. Hic nec radice, nec foliis differt, nec floris colore à priore, exceptis radiis qui adeo late sese spargunt, ut per oras trium petalorum exteriorum dorsum inficiant, pediculus etiam florem sustinens totus ex purpura nigricante splendeat. Praecipua differentia consistit in flore qui duodecim petalis constat, sex internis aurei coloris, sex externis purpureis radiis insignitis; deinde singulis floribus decidentibus succedunt hexa­gona capitula, singula semine plena. Hoc contingit à natura luxuriante in plurimis aliis itidem.

9. Crocus vernus latifolius flavus, C. B. P. Crocus vernus Polyanthos flore luteo, Eyst. Crocus vernus Mesiacus flore aureo, Theat. Florae Parisiis. Huic folia sunt 4ti Croci foliis valde accedentia, longiora tamen, & circa exortum latiora, binis candidis venis secundum medi­um nervum per longitudinem excurrentibus, ut in reliquis Croci speciebus, quae emergere incipientia, flores simul ostendunt sex petalis dum explicati sunt constantes, exterioribus mu­cronatis, internis paululum orbiculatis, flavi coloris, utcunque odoratos, tria longiuscula la­tiusculaque stamina dilutius slavescentia intus continentes, & longiorem stilum summo fastigio in tres apices divisum, sativi Croci staminibus paene concolorem; cui succedit, ut in superiore Croci verni specie, membranaceum triangulare capitulum, rotundo ruffoque semine plenum: radix cum 4ti Croci radice convenit, vel etiam major est, solida etiam & tuberosa ut sunt omnium Crocorum radices (vide radicem secundi Croci dissectam, ubi evidenter apparet esse uniformis substantiae) fibris aliquot candicantibus sessili parte donata, & aliquot tunicis ob­voluta: binos, plerumque ternos aut quaternos, vel etiam plures profert flores: nulla enim Croci verni species hac liberalior in producendis floribus. Est flore flavo, aureo & pallide luteo, qui variant striis nigris secundum sationem & solum cui committuntur.

10. Crocus vernus angustifolius patulo seu magno flore, C. B. P. Crocus silvestris Hispani­cus vulgo Nozilicha major, Lob. Crocus vernus angustifolius 3. Clus. Hist. Crocus hic angu­stifolius foliis est longioribus, crassioribus & incurvatis, ad medium surrectis, deinde repandis seu incurvis; flos praecedentis flore longe minor, totus caeruleus tribus exterioribus petalis exceptis, quae foris virescente colore nonnihil asspersa sunt: hujus radix prioris radici formâ si­milis, multo tamen minor. Frequens reperitur Gadibus, locis salebrosis & apricis, Januario flo­rens: quin & radix multis tenuibus tunicis sive corticibus duris tecta exterius, etiamsi sit so­lida intus & non bulbosa, ut & reliquorum omnium Crocorum radices.

11. Crocus vernus angustifolius parvo flore, C. B. P. Crocus silvestris Hispanicus vulgo Nozilicha minor, Lob. Crocus vernus angustifolius Clus. Hist. 1. Icone. Crocus hic plura habet folia, an­gusta, longa, viridia, alis crocinis foliis angustiora gracilioraque, rotunda, & quasi capillaria, inter quae bini ternive cauliculi oriuntur unciales, aliquando altiores, angulosi, sustinentes flores sex petalis (ut reliqui omnes Croci) ima parte flavescentibus constantes, intus nonnihil candicantibus, caetera ad caeruleum tendentibus sive violaceis (inveniuntur & toti candidi) quibus insunt staminula terna: hisce succedunt folliculi sive capitella trigona, seu ex tribus locu­lamentis conflata, exile semen subfuscum continentia; radix exigua nuculae sive avellanae ma­gnitudine, duro spadiceoque cortice sive putamine tecta, intus alba, firma, dura, solida, subastringente gustu, unde apud Hispanos Nozilicha quasi nucula sive parva avellana dicitur. Haec una cum priore invenitur Gadibus, atque inter Asindum (vulgo Medina Sidonia) & Calpen, locis itidem salebrosis & apricis. Floret exeunte hyeme, semina perficit ut & verni omnes Croci mediâ aestate. Crocum vernum angustifolium violaceo flore 3. Clusii & 1um ejus­dem, unam & eandem repraesentant speciem, quorum 1um florem offert non plene expansum, 3um florem unum plene expansum, alterum non expansum: Lobelius in Iconibus utramque fi­guram exhibet pro Croco patulo flore.

12. Crocus vernus juncifolius purpureus, nobis. Crocus vernus angustifolius 3. Clus. Hist. duo­decimus hic Crocus ordine, tertius vero angustifolius, nobis, flore constat omnium minimo ex [Page 338] albo purpurascente, vixque è terra prominente, sex petalis constante; atque è terra eruebat Ca­rolus Clusius unam radicem tuberosam, rotundam, florem habentem ex octo petalis conflatum, quatuor externis paulo majoribus & totidem interdum unguibus: radix erat gemina, candida, tuberosa, una alteri insidens, quarum superior firma, dulcis & edulis erat; inferior flaccida. Hanc in Beturiae collibus, Lusitaniae finitimis, observabat Carolus Clusius. Floret verno tempore cum reliquis Crocis vernis, & aestate semina perficit.

TEMPERAMENTUM & VIRES.

Crocus sativus Autumnalis quid astringens possidet, sed superat in eo calefaciens qualitas, ut tota ejus essentia secundi sit ordinis excalefacientium, primi exsiccantium, proinde & coquendi vim quandam obtinet, adjuvante in eo paucula lla astrictione, ut Galenus ait: Sodam, id est cephalagiam, inquit Avicenna, facit & capiti nocet, id quod non exiguo sed nimio sui usu ef­ficere potest, vigilias siquidem copiose sumptus inducit, quae modum excedentes capiti & sensibus obsunt. Moderatus autem Croci usus cerebro prodest, sensus vegetiores reddit, somnum & tor­porem discutit, laetitiam gignit. Corroborat quoque Crocus cor, thoracis crudos humores ad concoctionem perducit, pulmones aperit, eosque ab obstructione expedit, & ad haec tam efficax remedium est, ut subinde phthisicis in summo vitae discrimine & propemodum animam agentibus spiritum reducat, & ad aliquot dies proroget, scrupuli dimidii aut ad summum integri dosis cum passo aut vino dulci aliquo exhibita: quo modo etiam data gravissimas subito irruentes citra febrim dispnoeas statim & momento temporis tollere non semel sed multoties à nobis compertum est, inquit Dodonaeus. Crapulam etiam arcere hoc modo sumptum Dioscorides refert. Laudatur & ad hepatis & fellis obstructiones, nec non ad regium morbum, atque hinc bonum colorem Crocum efficere Dioscorides scribit. Additur, eodem authore, ad omnes quae interaneorum causa administrantur potiones, sed nostra aetate ad ea potissimum quae menses, foetus, & secundi­nas educunt. Vrinam cit: Venerem excitat: ad vulvae & sedis cataplasma additur, nec non ad emplastra & cerata, veteres tumores & dolores sedantia & discutientia. Inflammationes eri­sipelatodes mitigat: compositionibus auricularibus utiliter admiscetur, oculos ab ecthymatis & exan­thematis cum lacte aut foeniculi aut Rosarum liquore praeservat illitus, & humorum in eos in­flammationes reprimit. Caetera vide apud Johannem Bauhinum pag. 639, & 640. Crocus, inquit Simon Pauli, qui in officinis venditur, omnibus gentibus ob frequentissimum usum notus, nihil aliud est quam stamina Croci autumnalis aut sativi, qui legitimus est, & ab aliis Crocis distinguitur, quod staminibus donentur sed non ejusdem facultatis, & pro legitimis Croci sta­minibus haberi nequeant. Adulteratur autem Crocus Cnici floribus, verum hi inodori & facile prae legitimo Croco cognoscuntur. De caeteris consule Simonem Pauli pag. 52, & 53. operis quadripartiti Botanici classis 2. ex quo quaedam transcribemus. Proprietas Croci est quod laetificet, ast nimia ejus dosis occidit, imo si ad tres drachmas exhibeatur. Praeterea observavit Costaeus, quod ii qui Croci sacculo pulvinaris aut strati vice usi sint, oborto insigni capitis dolore cum incredibili gravitate interierint. Recordor ego, inquit Simon Pauli, cum suppressione mensium laboraret virgo quaedam, Croci usu nimio hos cibi concitare voluisse, sed parum abfuisse quin praesenti vitae discrimini sese exposuerit, quae ab illo tempore licet viro nupserit, enormes & juges capitis dolores perfert ac patitur, jam fere septuagenaria. Caute itaque agamus, nec promiscue & sine moderatione summa usum Croci commendemus opus est. Accipe duas insignes historias ex Amat. Lusitani comment. in Dioscor. lib. 1. enarratione 25. pagina 65, & 66. petitas. Crocus, inquit, risum promovet, & ita promovet ut non sit fabulosum aliquando hominem risu & ca­chinno ob nimium Croci usum mori. Vidimus enim nos apud Mitinam à Campo, totius Hispaniae celeberrimum emporium, Mercatorem quendam, qui cum plures Croci sarcinulas sive involucra emeret, & in Lusitaniam portaret, multum illius in ollam carnes jurulentas pro coena continen­tem injecit, qui post earum esum in tam intensum ac vehementem risum prorupit, ut non multum abfuerit quin risu & cachinno tunc è vita discederet: & paucis intermissis sequutus Galeni au­thoritatem, docet, Crocum dolorem capitis gignere; proinde non mirandum, inquit, si agaso quidam apud Pisaurenses super duabus Croci sarcinulis dormiens eâdem nocte obierit, ut superi­oribus annis accidit testantibus omnibus Pisaurensibus & Johanne Gondula Patricio Ragusino, viro non minus doctrinâ quam nobilitate claro, qui eo tempore apud Pisaurenses agebat, & hoc ita esse confirmavit. Itaque ex dictis nimius Croci usus, imo exhalatio nimia perniciosa apparet.

DE HEXAPETALIS TRICAPSULARIBUS, Radicibus tuberosis rotundis praeditis.

CAPUT IV.
COLCHICUM.

[...], quod plurimum in Colchide nascatur, Dioscoridi lib. 4. cap. 84. cui [...], quod eodem die, qua sumptum, interficiat. Colchici appellatio apud Plinium lib. 22. c. 9. inter ve­nena reperitur.

Colchicum floribus eorumque colore & formâ, capsulis triquetris (sed majoribus,) radici­bus tuberosis rotundis sive oblongis (etiam majoribus,) & tempore florendi convenit cum Croco; sed facile ab eodem distinguitur foliis, quae sunt lata Lilii albi instar, pinguia, laevia, formâ iisdem satis similia; Croci autem radices sunt multo minores; folia graminea, angusta, radiis quibusdam albis ab imo ad summum secundum foliorum longitudinem excurrentibus: atque hisce notis quam facillime Crocus & Colchicum inter se distinguuntur, etiamsi floribus, radicibus tuberosis uniformis substantiae, & tempore florendi conveniant. Colchicum est vel latifolium, idque vel foliis planis, vel undulatis; vel angustifolium: quoad florum colorem est vel album, purpureum, violaceum simpliciter, vel tessulatum, vel luteum: de hisce omnibus ordine dicemus.

TABULA III.
  • Colchicum
    • Flore simplici
      • Latifolium
        • 1. Commune & legitimum album & pallide rubens, nobis.
        • 2. Vere & autumno florens, nobis. Colchicum biflorum, Eyst.
        • Tessulato Fritillariae instar
          • Foliis
            • 3. Planis, nobis. Neapolitanum, Clus. Hist.
            • 4. Undulatis, no­bis. Colchicum Chioense Meli­agridis flore, Cornut.
        • Multiflorum candidum
          • 5. C. B. P. Colchicum Panno­nicum [...] albo flore, Clus. Hist. Cam.
          • 6. Lato Ellebori folio, C. B. P. Colchicum Bizantinum [...], Clus. Hist.
      • Angustifolium
        • 7. Montanum Hispanicum & [...], Clus. Hist.
        • 8. Pumilum Croci foliis, nobis. Colchicum minimum tenuifolium Gallaecium, J. B. Chabr.
    • Flore pleno
      • 9. Variegatum seu maculatum, nobis. Colchicum maculatum au­tumnale flore pleno, Eyst.
      • 10. Albo & rubro, Swert.
      • 11. Multiplici, nobis. Colchicum polyanthos multiplex, C. B. P.
  • Colchiconarcissus autumnalis luteus
    • 12. Major, nobis. Cholchicum luteum majus, C. B. P.
    • 13. Minor, nobis. Colchicum luteum minus, C. B. P.
Explicatio Tab. tertiae Sectionis quartae.

1. COlchicum commune, C. B. P. Colchicum, Fuch. Matth. Dod. Colchicum Ephemeron, Lugd. Colchicum commune pallido flore, Swert. Hermodactylus vulgo & Crocus silvestris, Caes. Ephemeron venenosum, Amati Lusitani. Colchico sunt folia terna, quaterna & plura, oblonga, lata, laevia, pinguia, Lilii albi & formâ & laevore satis similia; in brevibus pediculis exeunt duo aut tres paulo post Autumni aequinoctium flores (nullis adhuc apparen­tibus foliis,) Croci praedicti flosculis cûm formâ tum colore & petiolo breviore tenerioreque assimiles, dilutius tamen caerulei, aut rubri candicantesque; staminulis internis pallide luteis: singulis floribus succedunt singulae capsulae triangulares seu tribus potius loculamentis di­stinctae, singulae crassae ad magnitudinem pollicis & singulae unciam longae (una reliquas duas magnitudine superante,) quae per maturitatem in ternas partes se explicant, semine plenae ro­t▪ ndiusculo & ruffo colore nigricante, quo maturo folia unà cum cauliculis intercidunt: radix tuberosa & uniformis substantiae, turbinata & oblonga, ab unâ parte in planum com­pressior, rimam seu sulcum cum floret habens reliquo tempore non apparentem, etiamsi tu­berosa & solida sit intus, quemadmodum affinis sui Croci radix, extra itidem tunicis conve­stitur nigricantibus; radix inquam interior carnosa, tuberosa, candida, lacteo succo manans (fibras aliquot seu barbillas demittens) dum quidem viret & recenter è terra eruta; resiccata etenim rugosa & foris interiusque nigricat, aut obscure rubescit, teste Valerio Cordo. Sapore autem est dulci, amaritudinis tamen exiguum salivam eliciens subsequitur. Colchicum vul­gare seu commune reperitur in Italiae, Galliae, Germaniae & Angliae humidis, pinguibus & laetis pratis, & non raro in montium convallibus. Reperitur nonnullis locis foliis angustioribus. Di­oscorides in Messina & Colchide enasci tradit, unde ei nomen. Germinant folia Vere; circa solstitium aestivum capsulae cum semine maturantur: flores circa Autumni aequinoctium & paulo post aliquando, uti diximus, reperiuntur. Dicitur Hermodactylus, differens tamen est ab eo Hermodactylo quo in officinis vulgo utimur in medicamentorum compositionibus; est enim radix tuberosa magnitudine & formâ huic satis respondens, verum resiccata, albida perma­nens, aequalis, neutiquam rugosa, modice dura, & tundi facilis, cujus pulvis candidus est, unde teste Valerio Cordo, aliud reperitur Colchicum flore & radice candidum, cujus radix exsiccata, & in pulverem redacta speciem refert farinae triticeae, sapore suavi ac dulci. Hoc Colchicum in Germania non nascitur, sed aliunde infertur. Et verisimile est albidi istius & peregrini Colchici radices esse quae in officinis Hermodactyli nomine vaeneunt, nihilque aliud Hermodactylum istum esse quam radices Colchici praedicti: sic duae sunt hujus generis di­stinctae species Hermodactyli: scilicet communis praedicta, & legitima candida foris & intus radice tuberosa non autem bulbosa, ut volunt & perperam nominant authores. In hac sen­tentia fuisse Avicennam quae ab eo scripta sunt cap. CCCLII. ostendunt; Hermodactylum siqui­dem ait radicem esse plantae habentis rosas (id est flores albos aut citrinos (rectius purpureos) & meliorem esse album nitentem, & nigrum malum ac perniciosa venena.

2. Colchicum Vere & Autumno florens, C. B. P. Colchicum biflorum, Eyst. Clus. Hist. Lob. Ad. part. 2. Novum & rarum hoc Colchici genus crassa constat radice, tuberosa, ut vulgare Colchicum, ex cujus infima parte caulis emergit quatuor uncias longus, ex membranaceo in­volucro florem promens oblongo pediculo nitentem, vulgaris flori formâ aequalem, sex foliis constantem, sed minorem, quorum terna externa majuscula, interna autem tria angustiora & breviora, saturatius paulo purpurascentia esse videbantur. Nec folia nec semen (si quod tulit) observare licuit Clusio propter morbum gravem, quo detinebatur, ut videre est in ipsius Historia. Ex radicibus quatuor ad Clusium Heidelberga missis, binae flores dederunt sub fi­nem Augusti, & alios denuo insequenti Aprili, & hac ratione ductus biflorum hoc Colchicum primum denominavit Clusius, potius quam vernum: verno tempore floret, ut inquit Clusius, in montano quodam prato non procul Hedelberga; conspectum etiam fuit in Halae Suevorum vicinis novo Vere florens.

3. Colchicum floribus Fritillariae instar tessulatis foliis planis, nobis. Colchicum floribus Fritillariae instar tessulatis, C. B. P. Colchicum Neapolitanum, Clus. Hist. & App. 1. Colchi­cum Fritillariae facie pallidum, Swert. Hoc folia edit vulgaris Colchici omnino aemula, glabra, plana, non in marginibus undulata: florem profert hexapetalum, tessulatum, quadris nigris distinctum Fritillariae more, sed multo pallidioribus atque hisce notis à Colchico Chioensi Cor­nuti facie distinguitur.

[Page 341]4. Colchicum Chioense floribus Fritillariae instar tessulatis, foliis undulatis, nobis. Colchi­cum variegatum Meliagridis facie, Corn. Autumno statim ineunte flos emergit, cujus sex pe­tala hiantia sursum versus mille quadratis tessulis nigris obscuris quasi in quincuncem dis­positis observantur, ut in Meliagride Dodonaei; singulis sex petalorum inest albescens quae­dam vena, quae persingulorum medium ab infima parte ad mucronem usque prorepit; fila­menta sex longiora, caeruleis apicibus donata, à cavitate floris oriuntur: radix hujus exterius aliquot tunicis involvitur, ex nigro ruffescentibus, bombace munitis, interius carnosa, solida & uniformis substantiae albidae, prout cernitur in reliquis suae sortis radicibus: post florem evanidum folia fert atrovirentia, angustiora & breviora foliis vulgaris & nostratis, in margi­nibus undulata, & quasi fimbriata, atque foliis sic constructis, & floribus tessulatis, magii­que nigrescentibus, facile distinguitur à priore 3io, foliis quippe planis & floribus tessulatis, quadratis, pallidis nigricantibus seu potius fuscis constante, at utrumque & 3um & 4um à reliquis omnibus, floribus tessulis quadratis affectis, primo intuitu discernuntur. Vide folium undula­tum Colchici Chioensis adsculptum 3io Colchico Fritillariae floribus tessulatis.

5. Colchicum candidum multiflorum, C. B. P. Colchicum Panonicum [...] albo flore, Clus. Hist. Cam. Colchicum vulgare polyanthon, Eyst. Colchicum Pannonicum albo flore, Swert. Colchicum hoc multorum est florum, quodque in quibusdam pratis Viennae Austriae vicinis, nec procul à Danubio sitis, inter vulgares plantas nascens, multis abhinc annis ob­servavit & eruit Carolus Clusius ut in hortum suum transferret: post etiam in pratis arci Sa­renberg vicinis magna copiâ inventum fuit. Quintum enim hoc denos aut duodenos vel etiam plures interdum promit flores, lactei candoris eleganti spectaculo: hujus etiam folia vul­garis Colchici foliis aequalia, sed dilutius virentia, atque Vere duntaxat ineunte exeunt: co­piosum fert semen subruffum, in laxis capitibus triangularibus: radix vulgaris radice major, ad Bizantini tamen magnitudinem non accedens. Istic & quaedam etiam reperta, quorum flo­res eleganter rubescebant.

6. Colchicum polyanthos lato Ellebori albi folio, C. B. P. Colchicum Bizantinum [...], Clus. Hist. Novo vere hoc genus Constantinopolitanum terna, aut quaterna pro­ducit folia amplissima, Ellebori albi foliis nec formâ nec magnitudine valde absimilia, nec illis minus nervosa, magis tamen viridia & sese mutuo amplectentia. Autumno cum vulgari numerosos fert flores, ut vicenos aliquando observasse meminit Carolus Clusius, ex eadem ra­dice prodeuntes, vulgaris quidem floribus forma & colore prope similes, sed ampliores, crassioreque multo pediculo innixos; foris dilutius, intus saturatius purpurascentes & tan­quam venis quibusdam per petala sparsis notatos, in quibus stamina ut in vulgari: semen satis copiosum interdum fert in triangularibus capitibus laxis, triplo vulgaris capitulis crassiori­bus: ejus radix crassissima, pugnum aequans vel etiam pugno amplior. Constantinopoli ejus radices sunt allatae primo ad Car. Clusium dum Viennae vivebat. Floret eodem cum praedi­ctis tempore; natales patent supra ex denominatione. Colchicum Bizantinum latifolium flo­rens, Clus. Hist. Praecedentis Iconem cum floribus in Tabula aenea nostra 3•• exhibemus, sicut prior Icon ibidem repraesentat folia & capsulas seminales coacervatas in medio foliorum.

7. Colchicum montanum angustifolium, C. B. P. Colchicum montanum Hispanicum & [...], Clus. Hist. Colchicum montanum minimum angustifolium autumnale, Eyst. Huic terna aut quaterna sunt folia angusta, firma, mucronata, humi tamen sparsa, saturatius virentia & splendentia, vix semiunciam lata, acidi gustus, ruffescentem colorem contrahentia, dum ta­bescere incipiunt. Flos sine foliis primum exilit Septembri, aliquando etiam Augusto, sex longis, angustis, ex purpureo rubentibus petalis, totidem in medio staminibus constans: hunc statim (praeter aliorum Colchicorum morem) folia subsequuntur, & totam deinde hyemem perdurant, usque in mensem Maium vel etiam Junium: radix tuberosa aliorum praedictorum more, non tamen magna, multis ex rubro nigricantibus tunicis seu pelliculis exterius amicta, intus alba, solida, & uniformis substantiae, non autem bulbosa, quicquid voluerit Clusius & omnes eum sequentes authores Botanici, solo Caesalpino excepto; est insuper radix insi­pida cum quadam astrictione dulci, longiuscula sede qualis in caeteris generibus observatur; adnatis itidem in radicis lateribus sese propagans.

8. Colchicum pumilum Croci foliis, C. B. P. Colchicum minimum tenuifolium Gallaecium, J. B. Chab. Lob. Ad. part. 2. Novum hoc genus Colchici pumili (inquit Lobelius Adver. part. 2.) ex Gallaecia Hispaniae regno delatum, foliis constat Croci montani minoribus, humi stratis, quaternis, quinis, carinatis, uncias binas aut sesquiunciam longis: radice Avellanae nucleum aequante, flore unà cum foliis prodeunte, senis constante petalis angustioribus, purpurascentibus, [Page 342] totidemque staminulis & apiculis luteis praedito, è brevi pediculo parum è terra emergente eadem tempestate cum prioribus, Autumno scilicet; natales indigitantur in denomina­tione.

9. Colchicum variegatum pleno flore, C. B. P. Colchicum maculatum autumnale flore pleno, Eyst. Hoc radicis effigie non alienum à caeteris antedictis: flos vero multiplici petalorum con­gerie, purpurascentibus maculis inaequalibus oblongis infectorum, admodum oculis blanditur.

10. Colchicum flore pleno albo & rubro, Swert. Hoc florem producit multis petalis scaten­tem, partim albis, partim rubris, florem plenum efficientibus.

11. Colchicum polyanthos multiplex, C. B. P. Colchicum autumnale polyanthos flore mul­tiplici pleno, Eyst. Hoc nudo cauliculo assurgit: flores in summo cauliculi confertis petalis multis congesti, ex albo purpurascentes, cum staminulis flavo apice praeditis. Hujus Colchici pleno flore aliae plurimae exhibentur Icones in Horto Eystettensi, Swertio, & plurimae itidem aliae Colchici species flore simplici citantur apud Casparum & Johannem Bauhinum in Pinace, quos consule. Ludit natura in infinitum in multiplicatione varietatum in hoc genere, sicut in multis aliis generibus longe patentibus.

12. Colchiconarcissus autumnalis luteus major, nobis. Colchicum luteum majus, C. B. P. Colchicum luteum, Lob. Tab. Colchicum luteum seu luteo flore, Swert. Narcissus autumnalis major, Dod. Clus. Hist. Ger. Narcissus autumnalis flore luteo, Eyst. Folia promit oblonga, laevia, resplendentia, & saturate virentia, inter quae pediculus assurgit brevis, fastigio florem unicum adferens haudquaquam aliis Narcissis similem, sed veluti Colchici aut Croci ex sex petalis compositum, colore luteum, in cujus medio totidem stamina & pistellus ejusdem co­loris: subest radix mediocris magnitudinis, fibras plantarum hujus sortis more deorsum de­mittens. In Hispania & Italia gignitur, ac uno loco longioribus ac angustioribus, alibi vero brevioribus & latioribus foliis. Amat humentia & pratensia ac etiam aliquando montana lo­ca. Autumno sub finem Augusti & Septembri mense floret in Italia.

13. Hujus reperitur & alia species minor, angustioribus foliis donata; in reliquis cum pri­ore convenit, & dicitur Colchicum luteum minus, C. B. P. Narcissus autumnalis minor, Clus. Hist. Colchicum montanum luteum minus, Tab. Florem & capsulam seminalem habet utrumque hoc posterius Colchici genus at folia & radicem Narcissi, id est bulbosam proprie loquendo, id­circo Colchiconarcissum denominavimus, quia nobilior pars aemulatur Cochicum à fine ultimo.

TEMPERAMENTUM & VIRES.

Colchicum Hermodactylus officinarum dictum, alvi dijectionem molitur, pituitamque crassam ab articulis praesertim extrahit. Caeterum Hermodactylus, teste quoque Paulo Aegineta, stomacho noxius eique nimis adversatur, proinde aliqua sunt miscenda, quae ejus malitiam corrigant ac vehementiam coerceant mitigentque, ut sunt Cinnamomum, Mastiche, Zinziber aut Piper longum. Datur cum Oxymelite scillitico aut melle rosaceo pondere drach. 1. plus minusve pro sumentis viribus. Colchicum autem nostras vulgare intra corpus sumptum haud tutò administratur, quippe venenatum. Neque interdum consulerem Hermodactylis officinarum plus uti, cum jam non desit nobis certiorum & tutiorum medicamentorum uberrima satis copia: praesertim cum radix Colchici in cibo accepta strangulando enecat, ut Fungi lethales, authore Dioscoride.

DE HEXAPETALIS TRICAPSULARIBUS, radicibus tuberosis rotundis praeditis.

CAPUT V.
GLADIOLUS.

GLadiolus, à foliorum formâ, Dioscoridi l. 4. c. 20. [...] dicitur: & Gaza apud Theophr. 7. Hist. 11, & 12. Ensem vertit. Plin. l. 25. c. 11. & 26. c. 8. Xiphion & Pha­sganon nominat.

Gladiolus cum caeteris hujus secundae distributionis convenit, quod radicem proferat tube­rosam, solidam intus & uniformis substantiae, cum quibusdam reticulatis corticibus seu tunicis [Page 343] extrà eandem radicem involventibus, prout cernitur in quibusdam Croci antedictis specie­bus; flores edit pariter hexapetalos, capsulas itidem trigonas; sed praecipue distinguitur à caeteris suae sortis, in hoc secundo membro contentis plantis, quòd folia emittit lata, longa, pau­lulum striata, in acutum mucronem desinentia, gladii laminae formam referentia, unde ei no­men inditum.

Pars TABULAE IV. Sectionis quartae.
  • Gladiolus
    • 1. Maximus Indicus, C. B. P. Gladiolus maximus flore rubro incarnato Promontorii bonae spei, Swert.
    • Major
      • 2. Bizantinus, C. B. P. Gladiolus Bizantinus atropurpureus, Swert.
      • 3. Radice oblonga flore albo, nobis. Gladiolus flore albo, Swert.
      • 4. Floribus uno versu dispositis, C. B. P. Gladiolus Narbonensis, Lob. Idem flore albo.
    • 5. Minor floribus uno versu dispositis, C. B. P. Gladiolus minimus, Ad. Lob. part. 2. ☉
    • 6. Utrinque floridus, C. B. P. Dod.
    • 7. Indicus è violaceo fuscus, no bis. Flos Indicus è violaceo fuscus, Ferr. Senen.
    • 8. Stagnalis aut lacustris Dortmanni, Clus. Cur. poster. pag. 40. ☉
Explicatio Tab. quartae Sectionis quartae.

1. GLadiolus maximus Indicus, C. B. P. Gladiolus maximus flore rubro incarnato Pro­montorii bonae spei, Swert. Hic radicem habet forma radicis Rapae majoris inversae pluribus reticulatis tunicis involutam, ex cujus parte inferiore & latiore demittuntur fibrae plurimae, & ex parte superiore in collum tenuius desinente protruduntur folia dena, duodena, atque ex eorum medio exit caulis cubitalis interdum bicubitalis; in cujus summo fastigio, ad pedalem circa longitudinem prodeunt ex geniculis flores satis grandes, hexapetali, ex rubro incarnati, aliorum hujus sortis florum more; quibus singulis evanescentibus succedunt ca­psulae triangulares, tribus loculamentis distinctae seminaque aliorum modo, sed magna in sin­gulis continentes.

2. Gladiolus major Bizantinus, C. B. P. Gladiolus Bizantinus atropurpureus, Swert. Hic floribus, capsulis, seminibus & reliquis partibus convenit cum priore; sed floribus atropurpu­reis praecipue, & à priore, & reliquis distinguitur.

3. Gladiolus major radice oblonga flore albo, nobis. Gladiolus flore albo, Swert. Hic convenit cum prioribus & caeteris sui ordinis in omnibus partibus, excepta radice, quae habet formam oblongam, atque eo nomine à caeteris distinctu facilis est.

4. Gladiolus major floribus uno versu dispositis, C. B. P. Gladiolus, Dod. Gladiolus Narbonen­sis, Lob. Xiphion minus, Clus. Hist. Pan. & de rarior. Victorialis rotunda, Eyst. Gladiolo huic folia sunt oblonga, compressa, angusta, paululum in superficie striata, gladii laminae modo mucronata, Iridis foliis multo angustiora: caulis laevis, teres, cubito longior, circa cujus sum­mum flores sex aut septem, ordine supra seinvicem ad unam caulis partem digesti, & geniculis singulis adhaerentes, quorum singuli ex sex petalis conflantur, colore purpurorubentes, splen­dentes (vel quod tamen raroaccidit) albicantes: hisce singulis subveniunt singulae capsulae in rotundum oblongae, putamine Amygdalae majores, tribus loculamentis exsiccatae hiantes; in quorum singulis plurima continentur semina oblonga, paleacea: radix rotunda, tuberosa, intus dura, extra reticulato cortice obvoluta, gemina, altera super alteram insidens, quorum supe­rior Veris initio minor ac vegetior, inferior major sed flaccidior, qui paulo post perit in plures sese subinde multiplicans. Frequens in Hetruria in editis fruticosis & herbosis locis in comi­tatu Goretiensi, in pratis & arvis inter sentes illic.

5. Gladiolus minor floribus uno versu dispositis, C. B. P. Gladiolus minimus, Ad. Lob. part. 2. Hic priori in omnibus accedit, floribus concoloribus at minoribus, uno itidem versu digestis, in pedali gracili caule: foliis pariter duplo minoribus: radix pariter minor. Provenit in eri­cetis & neglectis intra septa Chambort sitis vix quingentis passibus à dicto palatio. Flo­ret Aprili & Maio, & aestate semina perficit, si quando id praestat, propter rependi facultatem ei concessam.

6. Gladiolus utrinque floridus, C. B. P. Gladiolus, Matth. (cui & Gladiolus segetalis & lin­gua cervina Apulcii) Caes. Lugd. Gladiolus utrinque floridus, Dod. Hic in omnibus cum [Page 344] majore floribus uno versu dispositis convenit, nisi quod singulis geniculis singulis innascuntur flores, non ex unâ parte dispositi, sed hinc inde à dextris & sinistris, sex constantes petalis, uncia parum longioribus, simul ab uno exortu prodeuntibus, ex quibus quatuor semiuncia paulo latiora sunt, colore eleganter roseo, sed multo laetiore & pulcriore, reflexis labris pro­sundioris calathi figuram referentia, reliqua duo petala praedictis multo tenuiora sunt, ac intra florem constituta inferius aliquantulum prominent, candidam (que) & longam in medio maculam latiorem habent, quam undique purpurea linea circumscribit & terminat; superiori floris pe­talo stamen subest trifidum, & inter hoc & petalum singularis apex. Floret Aprili & Maio in­cipiendo ab inferiore geniculo, aperiente se qui in superiore geniculo est flore, inferior fla­vescit & rudimentum capsulae incipit; floribus sic gradatim evanescentibus succedunt capsulae in rotundo oblongae, tenuibus venulis distinctae, magnitudine Amygdalae cum putamine, quae cum maturuerint, dividuntur trifariam seu in terna loculamenta; in quorum singulis con­tinentur plurima semina tenuia paleacea, oblongiuscula, flava: radicem habet parvam ro­tundam, tuberosam, duram & solidam intus, ab ima basi versus germina turbinatam, aliquot crinitis & reticulatis tunicis veluti vestitam; quibus detractis, duae exiguae candidae, tube­rosae apparent radices, una alteri insidens, superiore quidem Veris initio minore, sed vegeti­ore, inferiore majore, & latiore, verum flaccido & fungoso. Perire & flaccescere incipit in­ferior radix tuberosa Veris initio, supernascente alia, ita simul decrescentem & increscentem radicem habet; fibras etiam ab inferioris radicis tuberosae basi emittit tenues candidasque; saporem habent radices dulcem & modice acrem, relinquunt enim in palato aliquam acrimo­niam aliquamdiu linguam & fauces urentem, & salivam elicientem.

7. Gladiolus Indicus è violaceo fuscus radice tuberosa, nobis. Flos Indicus è violaceo fuscus radice tuberosâ, Ferr. Senen. Gladioli hujus Indici tuber est effigie Rapuli, colore intus al­bo, extra subruffo, corpore binos ternosve digitos lato, superno infernoque umbilico an­gusto & nonnihil introrsum venulis distinctis in eundem acto. Septembri mense radix in fictili Romae deposita germinavit Octobri, tum verno tempore turgere coepit in florem. Folia exeunt à tubere longa, & saepe cubitalia, lata, nervosa, striata, Gladii modo in acutum mu­cronem desinentia, dilute virore albicantia, prope humum candida, rubrisque guttis inter­stincta: ex gremio foliorum sibiinvicem incumbentium exilit caulis bulbosae Iridis aut Gla­dioli more articulatus, at brevioribus mucronatis foliis articulatim armatus, unde (licet florem fimbriatum fuscum gerat) Gladiolo magis mea opinione radice sua tuberosa & foliis accedit: flores in sex petala decussantur, cirrata seu fimbriata, subter virescentia, supra è violaceo fusca, nativo tanquam holoserico villosa, furvis & veluti fuligine oblitis per ambitum cirris seu fimbriis crispa & corrugata, atris albidisque unguibus maculosa, prominula linea intermeante distincta, quae medium praeterea stilum surrigunt ianthinis atque albicantibus maculis notatum, staminulis tenuissimis, in imo violaceis, in summo luteolis capillatum, quaternis quoque ma­jusculis croceis, exteriorem in decussem dimissius digestis, coronatum. Diem aut paulo diu­tius vivunt haec stamina brevissima & flos ipse, quae fatiscentia nigredine obducuntur, & ve­luti informia vespertilionum cadavera illepide contrahuntur. Mira est hujus tuberis foetura: ex imo umbilico inferiore fibra prodit modo longior, modo brevior, cujus summa pars in tuberculum paulatim sobolescit. Quare factum est ut non semel ex eodem tuberculo soluto licet ob corruptam fibram nexu procul à matre praeter morem foetus inobservato adhuc miraculo inveniretur: interdum quoque brevioris fibrae ligamine adhuc integro soboles matri cohaerens & contigua, vel etiam de more adnata deprehenditur: capsula est trigona seu tribus loculamentis distincta, in singulis plurima semina, proculdubio in proprio & natali solo, continens; unde concludimus nos esse Gladioli peregrini speciem.

7. Gladiolus stagnalis aut lacustris Dortmanni, Clus Cur. poster. pag. 40. Hujus folia do­drantalem longitudinem raro excedunt, crassiuscula & concava sunt, interstitioque discreta instar siliquarum Leucoii maritimi, viridia, dulcis alioqui saporis, & anatibus urinantibus gratum pabulum, nam ad aliquot ulnarum altitudinem sub aqua latent, quam tamen caulis inter illa emergens superare conspicitur, floribus albis onustus, Leucoii floribus amplioribus, cava illa & infirma parte petiolo à quo dependent proxima, subcaerulei coloris, formam pe­ne referentes sloris Gladioli, non prorsus tamen similes, quinque petalis tantum constantes, quorum duo superiora ob petiolum seu calycem sursum reflectuntur, tria reliqua latiora pro­pendent: singulis floribus sic constructis succedunt turbinata vascula, ruffo semine plena. Sub extremum Julii florentem hanc plantam se observasse scripsit Dortmannus ad pagum Norch & Westervelde in Drentia & nusquam alibi. Haec planta non est Gladiolus proprie loquendo, [Page 345] quia non est hexapetala, nec siliquam habet tricapsularem: nec est Leucoium, ut vult Caspa­rus Bauhinus, quemadmodum demonstravimus pag, 250. inter Hallucinationes Casp. Bauhini, Sit ergo Planta stagnalis seu palustris heteroclita & sui generis, quam collocabimus inter he­teroclitas plantas ad finem hujus Historiae.

TEMPERAMENTUM & VIRES.

Gladioli radix superior dulcis decocta trita & farinae admixta panem dulcem atque innoxium red­dit. Permultas juxta eum scolopendras reperiunt, teste Theophrasto, gaudent enim ea herba, fre­quentesque congregantur in ea. Potest ex authoritate Dioscoridis superior radix cum vino & thure imposita spicula & aculeos extrahere. Cum farina vero loliacea & aqua mulsa panos discutit, unde ejusmodi emplastris additur. Ducit & menses apposita. Tradunt etiam superiorem radicem cum vino epotam Venerem exstimulare, inferiorem steriles facere; quin & superiorem radicem cum aqua bibendam commode exhiberi pueris, quibus ex intestinorum hernia intestina in scrotum di­labuntur. Similes ei vires & Plinius lib. 25. c. 21. attribuit. Galeno Gladioli radix attra­hendi, discutiendi & siccandi vim habet, & octavo de Facult. Medicam. Simpl. Xiphii radix, ma­xime autem superior, trahit digerit desiccatque.

HALLUCINATIONES CASP. BAUHINI Aliorumque Authorum.

PAg. 40. col. 2. Iris tuberosa folio auguloso, C. B. P. Iris tuberosa flore obscure viridi colore, Swert. Ibidem & pag. 41. Sisyrinchium ejusque species & pag. 41. Gladiolus ejusque species. Haec tria genera plan­tarum cum radicibus constent tuberosis, male & inepte collocantur a Casparo Bauhino inter Hyacinthos & Iridem bulbosam, quippe veras bulbosas plantas, quarum radices constant tunicis seu pelliculis ma­joribus & exterioribus involventibus inferiores mino­res, & illas majores respectu inferiorum usque ad me­ditullium, ex quo deorsum versus demittuntur fibrae seu barbillae beneficio quarum nutriuntur omnes par­tes, tam radices bulbosae intra terram, quam reliquae partes supra terram, ut folia, caules, flores, capsulae seminales & semina ibidem contenta. Item pag. 65, 66, & 67. collocatur a Casp. Bauhino Crocus. Item pag. 67, 68, & 69. Colchicum: cum haec duo gener [...] constent radicibus tuberosis, non debuere adjungi Or­nithogalo plantae perfecte bulbosae.

DE HEXAPETALIS TRICAPSULARIBUS, radicibus tuberosis oblongis praeditis,

CAPUT VI.
DENS CANINUS.

DEns Canis à forma radicis tuberosae oblongae imitantis figuram dentis canini, nomen sortitus est. Sex habet petala in singulis floribus, quibus singulis succedunt capsulae tribus loculamentis distinctae, & hac ratione ducti eundem hic cum suis consimilibus loca­vimus. Flos ejus vel ex purpura rubet, vel candore micat, vel purpura & candore con­fusis pallet. Qui flore rubro est, maculis rubris; qui albo, lacteis maculis folia variegata habet. Sic folia aliquando maculata, aliquando non maculata, & communiter bina habet: tantum bina Caesalpinus, utplurimum terna Adversaria tribuunt; raro terna Clusius; quina etiam Historia Lugdunensis tribuit.

Pars TABULAE V. Sectionis quartae.
  • Dens canis
    • 1. Latiore rotundiore que folio flore purpurascente, nobis. Dens canis flore rubro, Eyst.
    • 2. Angustiore longiore solio flore albo, nobis. Dens caninus flore albo, Clus. Hist.
Explicatio partis Tab. quintae Sectionis quartae.

1. DEns canis latiore rotundioreque folio flore purpurascente, nobis. Dens caninus pur­purascente flore, Clus. Hist. Dens canis flore rubro, Eyst. Satyrium erythronium, Lob. Icon. Tab. Pseudohermodactylus, Matth. Lugd. Ut Colchicum Autumni initio flores suos hexapetalos ex radice tuberosa producit, sic huic plantae ineunte Vere bina plerumque folia (raro terna) prodeunt mutuo se amplectentia, & florem occulentia, Liliaceis proxima, breviora tamen & latiora, ad Pulmonariae formam accedentia, crassa & carnosa, maculis itidem multis ex atro purpurascentibus aspersa, basi angusta paulatimque in latum extensa, deinde in mucronem desinentia, explicatis foliis conspiciendum se praebet flos, dodrantali pediculo enodi & vacuo purpurascenti innitens, sex oblongiusculis petalis constans, deorsum inflexus & spectans, qui aëris (solis radiis splendentibus) tepore sese explicat, petala (que) sursum reflectit Cyclamini instar, elegantis & dilutior is purpurei coloris, senis intus staminibus purpureis & candido trisulco stilo, nulla odoris gratia placens, sed sola florum elegantia spectabilis & com­mendabilis: floribus singulis succedit trigonum caput, seu capsula tribus loculamentis distincta, in quorum singulis continentur aliquot semina Leucoii bulbosi praecocis alterius seminibus fere respondentia, sed longiora gracilioraque, flavescentis coloris: radix longa, tuberosa, infima sede crassior, multisque candidis fibris stipata, & plana quadam appendice unica, aut plu­ribus donata, quae veluti radicum superioris anni & praecedentium aliquot vestigia sunt; parte autem superiore gracilescens, unde caulis emergit summa tellure bina folia proferens. Quam­diu nullum florem dat haec planta, unico duntaxat exit folio. Copiose nascitur ad quorun­dam montium radices, herbido & udo solo, non procul Griitzio Stiriae provinciae metropoli, & serenissimi Archiducis Austriae Caroli regiâ. Similis plane coloris in Allobrogum montibus erutam, & in Belgicam à Valerando Doures Carolus Clusius ad se missam plantam meminit. Sed circa Baionam itidem nasci, in vicinis Cantabrorum montibus, Clusio referebat clarissimus vir medicus regius Johannes de la Rivier. Floret Aprili haec planta, interdum etiam maturius praesertim in hortis culta.

2. Dens canis angustiore longiore folio flore albo, nobis. Dens Caninus flore albo, Clus. Hist. Cam. Eyst. Erythronium foliis angustioribus albo flore, Lob. Icon. Satyrium trifolium & Satyrium Dalpii, Lugd. Hoc Dentis canini secundum genus crescit in Appennino & Eu­ganeis montibus, cujus folia longiora, maculas albas retinentia, initio dum exeunt caulem etiam amplectentia; atque ejus flos utplurimum superioris flore major est, vel lactei omnino candoris, vel mistis purpurascente alboque coloribus constans, staminibus albis, apicibus nigricantibus: huic succedit trigonum caput semina prioris seminibus paria continens: ra­dix etiam longa, paulo superioris crassior, ex Allobrogibus missa nomine Satyrii Erythronii, qua appellatione usus est Lobelius in Adversariis & Observationibus: Altera Pseudohermo­dactyli & Dentis canini nomine ex Italia missa; utraque frigoris patientissima. Flos hujus lacteus est, aut ex purpurascente & albo mixtus.

TEMPERAMENTUM & VIRES.

Stiriacas mulieres radicis hujus exsiccatae pollinem pultibus puerorum inspergere solere ad enecan­das & ejiciendas tineas mihi relatum est, inquit Car. Clusius. Ex vino autem haustum eun­dem pulverem mirifice coli dolores mitigare expertus est Doctissimus vir Thomas Haustain se­renissimi Archiducis Caroli primarius medicus (qui multas ejus radices Viennam usque non semel ad me misit;) insuper corporis vires reficere & nutrire, ex aqua vero pueros epilepticos ju­vare scripsit.

HALLUCINATIONES CASP. BAUHINI Aliorumque Authorum.

CUm Dens caninus sit planta radice tuberosa longa praedita, & floribus hexapetalis donata, quorum singulis singulae succedunt capsulae trigonae seu tribus loculamentis praeditae, aptius collocatur hic cum suae sortis plantis, quam inter Ophrin & Oro­banchen, quippe galeatas plantas, & toto coelo a Den­te canino diversas.

DE HEXAPETALIS TRICAPSULARIBUS, radicibus tuberosis oblongis & rotundis praeditis.

CAPUT VII.
SISYRINCHIUM.

[...] Theoph. l. 7. Hist. 13. hoc peculiare habet, ut una radix primò augeatur hyeme, tum ineunte Vere quae in imo excreverit contrahatur, supremaque crescat, quae manditur. Sic quoque Plinius l. 19. c. 5. adscribit Sisyrinchio hoc mirum, imas ejus radices crescere hyeme, verno autem tempore minui & contrahi, tum deinde radicem tuberosam (non bulbum, ut volunt authores) pinguescere; non solum suillo pabulo bulbosae atque carnosae radicis aptitudo, sed plantae hujus radix utplurimum rostro suillo similis (unde ei nomen Fabio Columna notante inditum) nominis causa fuit.

Pars TABULAE V. Sectionis quartae.
  • Sisyrinchium
    • Verum
      • 1. Majus Asprensium seu flore majore variegato, nobis. Sisyrinchium As­prensium angustifolium alterum, Col. ☉
      • Minus seu flore minore
        • 2. Latifolium, nobis. Sisyrinchium alterum lati­folium, Col. ☉
        • 3. Angustifolium, nobis. Sisyrinchium Theophrasti Col. ☉
    • Spurium
      • 4. Majus flore luteâ maculâ notato seu [...] majus, nobis. Sisyrinchium majus, Dod. Sisyrinchium majus flore luteâ maculâ notato, C. B. P. ☉
      • 5. Minus flore albâ maculâ notato seu [...] minus, nobis. Sisyrin­chium Mauritanicum, Clus. Cur. poster. Sisyrinchium minus, Dod. ☉
Explicatio partis Tab. quintae Sectionis quartae.

1. SIsyrinchium majus angustifolium radice rostrata flore majore variegato, nobis. Sisy­rinchium Asprensinm angustifolium alterum, Colum. Haec parvula planta emicat mi­nimo aëris tepore, florentemque Januario mense observavit Fabius Columna in castro Aspra dicto, in Sabinis olim Casperies appellato: radix est tuberosa & substantiae uniformis, crassi­or radicibus duorum sequentium Apulorum: folia sunt angusta, quaterna, canaliculata, Pinus foliis similia, sed ita tenui scissura sive canaliculo, ut nisi animadvertatur juncea vi­deantur: florem edit Croci figurâ & odore, magnum respectu plantae, sed Croci flore mino­rem, candicante colore, & in aliquibus summae floris partes purpuro-caeruleae, & imae veluti ungues luteo colore; stamina intus tria, crasso & oblongo capite praedita, lutea, medium vero apicem habet alium longiorem, in sex tenues brevesque lacinias in summo divisum, ex pallido candicante colore. Variat flos, nam tria ex sex petalis exteriora dorsum habent vel rubens, & lineis variegatum; vel est luteo virente linea inter purpureum colorem, aut obsole­tam purpuram: radice constat tuberosa & uniformis substantiae (non ex pluribus tunicis seu pel­liculis constructa, ut sunt bulbosae proprie dictae) inferius barbata, Apulo Columnae simili, sed majore duplo, sapore castaneae, sese itidem radice tuberosa propagante: iisdem locis ubi con­gener altera hujus sortis Apula planta sequens oriebatur.

2. Sisyrinchium minus latifolium radice rostrata, nobis. Sisyrinchium alterum latifolium, Col. Hujus radix simili formâ, sed duplo minor priore & oblongior ac multiplici cortice ni­grioreque tecta, inferius barbata ut & superior; sed ex altera parte oblonga, plana, rostrata & flavescens adhaeret radix, quae anni praecedentis erat vetustior, cortice supra vegetam novam radicem relicto, ut in superioris deductione diximus, & in Icone expressimus. Haec radice praecedentis succosior est, atque sapore parum amaricante: folia lata, porracea, brevia re­spectu latitudinis, laevia, splendentia, oris parum pilosis; fructu inter folia item haerente ut vix emineat & appareat, trigono ut superioris, sed majore, rubescente, in quo semina duode­cim insunt, quatuor singulis loculamentis, crassiora, Orobi aut Viciae fere magnitudine, parum angulosa. Invenitur Martio mense Cerinolae, via qua ad Acquamenam vineam itur, inter Or­chides sphegodes.

[Page 346]3. Sisyrinchium minus angustifolium, C. B. P. Sisyrinchium Theophrasti, Col. Non solum su­illo pabulo tuberosae haeradices inservientes, sed & rostrata forma radicum harum plantarum rostro suillo similis nominis causa est, teste Fabio Columna: sic enim apud Graecos [...] sonat, atque etiam Theophrasti notae respondentes, qui inter tuberosas plantas enumerat Sisy­rinchium, & inde ait, peculiare Sisyrinchio datum est, ut una radix augeatur hyeme, tum ineunte Vere, quod in imo excreverit contrahatur, supernumque crescat quod manditur. Et alibi inter fo­liosas ab radice enumerat bulbosas, tuberosas, quibus respondere videtur planta illa per viarum margines h [...]rbidas Cerinolae Martii initio proveniens; quae radicem habet tuberosam (no [...]bul­bosam ut vult Columna) parvam, Avellanae nucis medullae parem, cortice Colchici modo ob­ductam ruffo qui facile evellitur, rotunda forma, oblonga verò, & inferius, non ut aliae bul­bosae aut tuberosae, rotundam, planam & fibrosam basin habentem, sed in oblongum pro­ductam, sinuosam & in acutum desinentem, delphini vel suis rostrum efficientem, laevem veluti arte elaboratam, superiorem animalis mandibulam imitantem, atque palati cavam partem: ex alia parte veluti inferiorem alteram mandibulam, quae tenuis est & lata, mobilis menti instar, ex lata tenuissimis fibris divisa, tandem denis veluti capillamentis donata, quibus terrae adhaeret, & alimentum trahit: inter ambas vero linguae modo, fibra carnosa, rotunda, longa exit, ex qua se propagare videtur ut aliae tuberosae solent, & radix tuberosa anno sequenti efficitur, cujus rei signum est cortex inanis qui supra vegetam radicem paulo superius invenitur ut de­pingitur. Fibrae pullae, diaphanae ut Orchidum fibrae, non solidae ut radix tuberosa, quae densa, dura, alba, splendida est; castaneae immaturae sapore. Duas uncias infra terram occultatur, & suprà folia emittit quatuor, quinque vel septem, inaequalia, tenuia, dura, carnosa, minora & breviora Croci sativi, nec lata, sed Xiphii modo per dorsum solida, duriuscula, striata. Binos emittere flores stellatos observavit Fabius Columna inter folia terrae haerentes, sex petalis con­stantes, è calyce exeuntes; quorum tria exteriora virescunt, vel violacea sunt, reliqua alba, & lineis tribus violaceis per longum ductis depicta silvestris vel verni Croci modo, angusta, brevibus intus staminulis: his marcescentibus capsula remanet oblonga, viridis, trigona, Tri­tici grano duplo major, in qua semina turgent, & in superficie propter cutis tenuitatem ex­tuberantia apparent, siccata disrumpitur, & copiosa, minuta, rotunda, flaventia ostendit se­mina. Novembris fine observata fuit haec planta radicem emittere superne, ut Gladiolus, cui ra­dicibus est affinis, quaeque tunc parva admodum erat, duobus foliis emissis, atque hyeme po­stea crevit foliaque alia emisit: quare hyeme radicem tuberosam crescere & pinguescere cer­tum videtur, aestate vero contrahi exsuccam, nam Vere capsulam perficit Aprili mense, cum floruerit Martio.

4. Sisyrinchium spurium majus flore luteâ maculâ notato seu [...] majus, nobis. Sisy­rinchium majus flore luteâ macula notato, C. B. P. Sisyrinchium majus, Dod. Sisyrinchium flore caeruleo, Swert. Sisyrinchium bulbi esculenti genus, Lugd. Huic folia sunt graminis instar, bina aut terna, oblonga & angusta: caulis rotundus, dodrantalis, in quo flores bini ternive conspiciuntur, pulchri, colore caerulei, verum fugaces & paucis admodum in hortis vi­gentes, alternatim prodeuntes, formâ quodammodo Iridis, ex novem videlicet petalis com­positi, quorum tria reflexa, quae nobis menta dicuntur, profimbria maculam habent plurimâ parte luteam, alia tria sursum versus aliquantulum eriguntur, quae vexilla nobis nominabun­tur; tria vero reliqua respondentia iis, quae Iridis florum fimbriam seu mentum contegunt, lin­guae trifidae nobis appellabuntur; proportione huic flosculo sub exortum tenuiora sunt, versus fi­nem altiora, sursum erecta, medium petali dicti mentum tenent summa extremaque parte trifida seu trifariam divisa: hisce singulis succedunt capitula oblonga tribus loculamentis distincta, in quorum singulis semen rotundum, parvum uti Rapi continetur: radix tuberosa, gemina, una alteri superposita sicuti Gladioli radix, sapore dulcis & edulis, quae involucro quodam integi­tur reticulato, quod quidem majoribus spissius est, minoribus quidem minus crassum. Duae etenim hujus generis species esse videntur magnitudine sola differentes, una quidem major, altera vero minor. In Lusitania & alibi apud Hispanos nascitur. Florebant Machliniae Maio mense in horto amplissimo & instructissimo D. Johannis Branchionis. Hispani Nozellhas quasi nuculas sive parvas nuces majoris radices, minoris vero Macucas appellant. Dodonaeo bulbi esculenti genus illud esse videtur, quod Graeci [...] & Latinè à Plinio Sisy­rinchium appellatur. Crescit Valentino regno, sed & Murciano frequentissimum observabat atque eruebat Car. Clusius, praesertim tribus leucis supra Metropolin Murciam dictam.

5. Sisyrinchium spurium minus flore albâ maculâ notato seu [...] minus, nobis. Sisyrinchi­um Mauritanicum, Clus. Cur. post. Sisyrinchium minus, Dod. Hoc flores protulit Si­syrinchii [Page 347] majoris supradicti (quod in Lusitania observabat Clusius) prorsus similes, non ta­men caeruleos, ut illius, sed purpurei dilutioris coloris, valde etiam fugaces & ephemeros, quo­rum terna majora, sive menta tria, inflexa & terram spectantia, alba macula erant insignita. Hujus radices tuberosae & uniformis substantiae, & non bulbosae proprie loquendo, ex ea Mau­ritaniae parte, in qua Feza & Maroco urbes sitae sunt, delatae sunt, initio anni 1590.

HALLUCINATIONES CASP. BAUHINI Aliorumque Authorum.

SIsyrinchii ut supra dictum nota generica fuit haec, ut sex petala gereret in singulis floribus, atque radicem cum [...] seu appendice formam rostri su­illi referente ederet, ut recte monet Doctissimus Fa­bius Columna: atqui quarta & quainta planta supra descriptae non pollent hisce conditionibus, edunt enim radices rotundas sine epiphysi, atque flores Iridum floribus omnino conformes; ergo non sunt proprie Si­syrinchia dicenda, sed cum radicibus accedant Gla­diolo, floribus autem Iridi, videntur mihi ambigere inter utrumque, Gladiolum scilicet, & Iridem; sed cum a fine ultimo magis accedant Iridum classi, id est floribus & capsulis seminalibus seminibusque, eas­dem immediate Iridum tuberosarum classi praefixi­mus: quicunque has ancipites & [...] plantas [...] appellaverit, non ei reluctabor, quia radicem habent Gladioli, ast nobiliorem partem, florem scili­cet, Iridis: ideo nomen Iridis praeibit Gladiolo in com­positione vocis determinantis genus ad quod debent re­duci.

DE HEXAPETALIS TRICAPSULARIBUS, radicibus tuberosis geniculatim & per juxtapositionem constructis.

CAPUT VIII.
XYRIS & IRIS TUBEROSA GENICULATA.

XYRIS & Iris tuberosa conveniunt cum caeteris omnibus antedictis in secunda hac dis­tributione contentis, quod sint Hexapetalae tricapsulares tuberosa radice praeditae, sed à caeteris etiam distinguuntur cùm modo structurae florum Hexapetalorum, tum textura radicum tuberosarum. Primo Xyris & Iris tuberosa radices suas tuberosas, longas, per juxta­positionem & geniculatim conficiunt, à quibus secundum longitudinem demittuntur fibrae ex geniculis. Secundo flores producunt primo intuitu novenis petalis constantes, cum re­vera post debitam examinationem apparent tantum sex, namterna minora & angustiora pe­tala carinata, & ad extremum fissa in tres partes (quae linguae nobis imposterum denomina­buntur) sub exortum adeo arcte adhaerent tribus majoribus petalis repandis (quae nobis itidem menta dicuntur) ut linguae appareant, & tantum appendices carinatae incumbentes majori­bus repandis petalis, quae passim sub mentorum nomine à nobis recitabuntur. Sic omnes Irides tam tuberosae, quam bulbosae, terna habent petala majora, & ad extremum latiora cum fimbria diversi coloris; hisce terna angusta carinata petala incumbunt, adeo (que) arcte sub exor­tum è calyce eisdem seu mentis adhaerent, ut protribus tantum à nobis passim in nostra do­ctrina accenseri debeant; terna alia petala sursum erecta vexilla demum appellantur. Hac ratione constant omnes Iridum flores tribus mentis seu petalis majoribus repandis cum epi­physibus suis linguis, ab iisdem inseparabilibus sine ruptura, & tribus vexillis seu petalis sur­sum erectis: sic omnes Irides & Xyris erunt plantae hexapetalae tricapsulares, neutiquam en­neapetalae dicendae sunt ut volunt authores.

[...] ob folii similitudinem, quasi rasorium cultrum dicitur, de qua Dioscorides l. 4. c. 22. [...], Iris silvestris Theoph. l'lin. l. 21. c. 20. Iris silvestris (à quibusdam Xyris vocata) Spatula foetida, tum ob folii figuram Gladiolum referentis, tum quod gravem odorem exhalet, vulgo di­citur.

Pars TABULAE V. Sectionis quartae.
  • [Page 348]Iris tuberosa radice
    • 1. Pendula folio anguloso flore obscure viridi colore, nobis. Iris tuberosa obscure viridi colore, Swert. Hermodactylus verus, Matth, Lugd. Tab.
      • Latifolia
        • 2. Agria foetida vel Xyris, nobis. Xyris, Matth. Spatula foetida, Eyst.
        • 3. Zingiber dicta flore albo, nobis. Zingiber, C. B. P. Zingiber flore albo, Swert.
        • 4. Vulgaris Germanica sive silvestris, C. B. P. Iris latifolia major vulgaris, Clus. Hist. Iris lati­folia vulgaris caerulea, Eyst.
        • 5. Alba Florentina, C. B. P. Iris Florentina, Eyst.
TABULA VI. Sect. IV.
  • Iris tuberosa radice
    • Geniculatim seu per juxtapositionem com­pacta
      • Latifolia
        • 6. Susiana flore maximo ex albo nigricante, C. B. P. Iris Susiana, Clus. Hist.
        • 7. Major Asiatica caerulea sive 2. Clus. Hist. Iris Asiatica caerulea polyanthos, C. B. P.
        • 8. Dalmatica flore purpureo dilutiore, J. B.
        • 9. Pannonica colore multiplici, nobis. Iris latifo­lia Pannonica colore multiplici, C. B. P. Iris latifolia major 15. Clus. Hist. Iris Portugalica, Eyst.
        • 10. Candida purpureis venis distincta, C. B. P. Iris latifolia major 27. Clus. Hist.
        • 11. Palustris lutea seu Acorus adulterinus, J. B. Iris palustris Iutea, Tab. Ger.
    • Angustifolia
      • Pratensis
        • 12. Folio foetido, nobis. Iris an­gustifolia major sive 1. Clus. Hist.
        • 13. Non foetida altior, nobis. Iris angustifolia 2. Clus. Hist.
      • Humilis seu Chamaeiris
      • Latifolia
        • 14. Flore purpureo flavescente, nobis. Chamaeiris latifolia minor octava, Clus. Hist. Eyst.
        • 15 Minor flore purpureo & subru­bente, nobis. Chamaeiris latifolia minor 1. Clus. Hist.
Pars TABULAE VII.
  • Iris tuberosa radice
    • Geniculatim seu per juxtapositionem com­pacta
      • Humilis seu Chamaeiris
        • 16. Angustifolia, Tab. Chamaeiris tenuifolia, Ger. Iris graminea cui pereunt quotannis folia flore variegato, J. B. Chabr.
§. 1. IRIS TUBEROSA RADICE PENDULA.
Explicatio partis Tab. quintae Sectionis quartae.

1. IRis tuberosa folio anguloso flore obscure viridi colore, nobis. Iris tuberosa flore obscure viridi colore, Swert. Iris bulbosa praecox, Clus. Hist. Hermodactylus verus, Matth. Lugd. Tab. Satyrium, Caes. Ad Irides à fine ultimo pertinet haec planta tuberosa, cui folia sunt ob­longa & angusta, angulosa, ternis canaliculis donata: flos in cacumine erumpit, formâ omnino Iridis, veruntamen & minor habita ratione petalorum ngustiorum; obscure viret, nihilo­minus in obtusiore & prona menti parte fimbria nigricat: capitulum satis magnum perfe­cto semine dependet, in tres rimas fatiscens: semen rotundum Ochri semine minus, initio in­albicat: radix binis aut ternis constat tuberibus, oblongis, à summo apice pendentibus Aspho­deli instar, & digitos referentibus. Peregrina stirps est, quae ex Orientis partibus & Con­stantinopoli [Page 349] regionibus vicinis, indeque in Italiam & Galliam aliasque Septentrionales nostras regiones infertur. De facultatibus hujus Iridis nihil scribendum occurrit.

§. 2. XYRIS.

2. Xyris vel Iris agria foetida, nobis. Xyris vel Iris agria, Theoph. Dod. Gal. Lob. Icon. Xyris, Matth. Lob. Cam. Ger. Xyris seu Spatula foetida, Park. Spatula foetida plerisque Xyris, J. B. Chabr. Spatula foetida, Trag. (cui & Gladiolus Italicus) Fuch. Lon. Gesn. Hort. Caes. Tab. Dod. Haec plantula foetida (ob foetorem gravem, quem folia abrupta edunt) caule foliis (que) Iridi figura omnino similis; folia tamen nigriora, gravem foedumque cimicum odo­rem spirant, praesertim si confricentur, atque digitis atterantur: flores quoque similes, sed minores, purpurei, sordidi & obsoleti coloris, vel ut Valerius Cordus, saturarâ purpurâ arri­dentes, qui capsularum triangularibus rudimentis quasi ab ipsis exorientibus insident, quae tandem defluentibus floribus, majores factae & dehiscentes, in tres dividuntur partes seu lo­culamenta, in quorum singulis plurima continentur semina Ochri sive Erviliae seminum mag­nitudine, rubentia, Paeoniae seminum instar splendentia, quae resiccata contrahuntur & nigre­scunt: radices novellae plantae fibrosae, sed adultioris rotundae, tuberosae, longae, per juxta­positionem geniculatim contextae, atque ex geniculis crassiores fibrae dependent. Veteribus & multorum annorum plantis multae sunt radices invicem implicitae, magnum veluti cespitem, aliarum Iridum tuberosarum more, constituentes, gustu fervidae, sicut & ipsum semen. In Hetruria & aliis Italiae & Galliae locis multis exit. In Belgio autem vix in aliis locis quam in hortis reperitur. Florem edit Julio & Augusto, semen Autumno maturatur. Figurae Fuchsii, Matthioli, item Johannis Bauhini fibrosa radice pinguntur, dum enim adhuc juvencae radicem habent fibrosam seu capillarem; ubi vero adoleverint, crassae tuberosaeque sunt. Provenit pro­pe prata & litoreos maris aggeres, & pariter inter dumeta passim prope Monspelium & Blae­sas reperitur.

Gladiolus foetidus maritimus, C. B. P. Xyris maritima quam fluctus in litora cum aliis pur­gamentis rejiciunt, Hist. Lug. Haec est eadem cum priore, radicitus fluctibus maris avulsa, & cum ejusdem purgamentis ad litus projecta; cur primo multiplicet entia sine necessitate Dalechampius in Historia Lugdunensi, quem sequutus Casp. Bauhinus, nihil est causae.

TEMPERAMENTUM & VIRES.

Xyris tenuium est partium, inquit Galenus, astrictoriae, digerentis & desiccantis est facultatis cùm radix, tum multo etiam amplius fructus, qui quidem & urinam ciet, & lienes induratos sa­nare potest. Dioscorides ait radicem contracapitis vulnera & fracturas facere, aculeos educere, & telum omne citra dolorem extrahere, admixta aeris tertia parte & Centaurii quint a parte & melle: sanare oedemata & inflammationes cum aceto impositam, ac convulsa, rupta, coxendicum dolores, stillicidia urinae & diarrhoeas; cum passo tritum fructum urinam potenter movere trio­buli pondere ex vino bibitum, lienem vero minuere cum aceto potum.

DE HEXAPETALIS TRICAPSULARIBUS, radicibus tuberosis geniculatim & per juxtapositionem constructis.

§. 3. IRIS TUBEROSA LATIFOLIA.

IRis, [...] Dioscoridi l. 1. c. 1. à coelestis arcus similitudine nomen accepit. Species complures esse, colore floris differentes, idem ostendit; nempe candido, pallente, luteo, purpureo, caeruleo seu cyaneo (alii nigros legunt) quam colorum diversitatem non in uno flore reperiri, videtur Dioscorides (ut aliqui credunt) voluisse, siquidem de Illyrica maxime loquatur, quam Brassavolus in Illyrico ple­rumque candidis, aliàs pallidis, nonnunquam luteis & etiam purpureis conspexit. Theophrasto 6. Causar. 13. Iris odorata est & à gratia palati nomen accepit, quae in Illyride (6. Caus. 28.) melior quam in Macedonia: in Thracia vero, locisque frigidioribus odore penitus caret. Gaza Iri­dis vocem consecratricem vertit, Plin. l. 21. c. 7. Iris diversicolor specie floret sicut & arcus coelestis, unde & nomen: laudatissima in Illyrico; proxima in Macedonia, quae longissima, candicans & exilis: [Page 350] tertium locum habet Africana, quae amplissima & gustu amarissima. Illyrica quoque duum generum: Raphanitis, à similitudine (forte Astragalites Gal. & Aetii) quae & melior, Rizotomis subruffa non improbatur; & Pisidica.

Recentiores multas differentias agnoscunt: quare dividemus in eam quae radice est geniculata, & eam quae est radice bulbosa: hae enim & foliorum latitudine angustiave, florisque colore, & ra­tione loci natalis variant.

In hoc capite 8vo hujus quartae Sectionis agemus de Iride tuberosa radice geniculatim & per juxta positionem constructa donata, cum pluribus fibris in terram dimissis ex singulis praedictae radicis geniculis; & hoc nomine quam facillime distinguitur ab Iride radice bulbosa praedita, cujus radix constat ex multis tunicis seu pelliculis majoribus & externis involventibus minores infra, atque illae sunt adhuc majores respectu inferiorum usque ad meditullium, ex quo deor­sum versus demittuntur barbulae seu fibrae, quibus singuli nutriuntur bulbi proprie dicti: sur­sum versus vero protruduntur folia, caules sustinentes flores hexapetalos, & consequenter ca­psulas trigonas, seu tribus loculamentis distinctas, in quorum singulis continentur plurima se­mina rotunda aut aliquando oblonga, Pisi magnitudine. Tertio occurrit Iris tuberosa, Zingi­ber dicta à calore radicis tuberosae, & ejus in culina usu; Zingiber Latinis, [...] Graecis dicitur.

Zingiber cum folia Iridis & siliquam aliquatenus Xyridi similem habeat, de eo hic agendum: quod Dioscoridi l. 2. c. 190. [...]; Galeno & Oribasio [...] dicitur: Plin. l. 12. c. 7. Zimpiberi & Zingiberi habet.

3. Iris latifolia tuberosa Zingiber dicta flore albo, nobis. Zingiber, C. B. P. Zingiber flore albo, Swert. Zingiber & ejus siliqua, J. B. Chabr. Zingiber Orientale florescens, Park. Gingiber & Zingiber, Herbariis. Zingiber folia edit Iridis palustris more, testibus Garzia ab horto & Monardo. Radicibus constat ex pluribus tuberibus geniculatim conjunctis conflatis, un­ciam aut semiunciam longis, digitali crassitudine, angusta cervice commissis eâdem ratione quâ Anemones radices, cortice extenso, ex cinereo fusco, substantia itidem intus cinereâ, al­bicante, solidiuscula, fibris longis intertexta, sapore fervido aromatico, piperis aemulo: ex radice oriuntur caules sustinentes flores Iridis formâ, colore albo. In India Orientali colitur, vel radicibus sectis & separatis, vel seminibus satis: folia, inquam, habet Iridis palustris aut Gladioli, non autem graminea aut miliacea, ut vult Acosta. Duplex est Zingiber quoad substanti­am seu consistentiam & colorem radicum, non autem quoad formam diversum, nigrum, tenuius, at album intus candescit & mollius est, quod cùm in officinis, tum culinis usurpatur; nigrum & durius & magis lignosum & intus nigrescit, cujus figuram hic damus. Floruit in Germania teste Emanuele Swertzio ex relatione Dom. Stephani; nigri autem radix minor nigriorque, ejusdem autem formae est forte Zingiber foliis miliaceis aut Lachrimae Jobi, Zingiber intus fuscum Cord. in Hist.

TEMPERAMENTUM & VIRES.

Radicibus Zingiberis utuntur ad multa, quemadmodum nos (inquit Dioscorides) Ruta, in potioni­bus quae cibo praemittuntur coquentes, & aliis cocturis admiscentes. Vim habet calefaciendi, coquendi mollifaciendique stomacho valde commodam. Facit etiam ad ea quae oculorum pupillis tenebras effundunt. Admiscetur quoque antidotis; & in summâ, Piperis facultatibus quodam­modo simile est Zingiber. Zingiberis radix excalefacit fortiter, sed non statim primo occursu veluti Piper, unde sane & ipsum partium minus subtilium quam Piper existimandum est, siquidem in tenues solveretur partes, & celerrime acta, ut illud fieret calidum. Apparet enim elabora­tam & crassiorem adhuc quandam ei inesse substantiam, nec eam siccam & terrestrem, sed hu­midam potius aut aqueam. Radix Zingiberis condita ad effectus ventriculi frigidos confert, sumpta mane jejuno ventriculo. Corrigit omnem ventriculi humiditatem, ac omnem corruptio­nem generatam in eo ob nimium esum fructuum. In syrupo aut saccharo condita confert tussi & refrigerationibus: pectus purgat atque maturat simul & pituitam viscidam ac lentam. Valet contra obstructiones hepatis, generatas à frigiditate & humiditate; memoriam juvat. Sperma auget, & ad venerem excitat. Denique Zingiber calefacit ac utile est in cibis; datum cum pur­gantibus vehementioribus ut Colocynthide, Hermodactylis, & similibus, eorumque malitiam cor­rigit. Vide caetera apud Johannem Bauhinum pag. 746. Tom. 2. Optimum est Malabaricum A­ratibus & Persis maxime expetitum, secundum locum obtinet quod in Bengola colitur. Invenitur etiam in Insulis Divi Laurentii & Comaro, quae Aethiopiae sunt finitimae regiones.

4. Iris vulgaris Germanica sive silvestris, C. B. P. Iris Germanica, Fuch. Iris caerulea, Dod. Iris silvestris, Matth. Lugd. Tab. Iris silvestris major, Matth. Ep. Cam. Gesn. Hort. Iris lati­folia [Page 351] major vulgaris, Clus. Hist. Iris, inquit Car. Clusius, est ex earum stirpium numero in qui­bus summa varietas observabatur ab ipso, in nullam enim provinciam peregrinationem instituit quin ejus aliquod genus ante sibi non conspectum invenerit, ut ex suis Hispanicarum & Panno­nicarum stirpium Historiis, quae seorsum sunt editae, videre licet. Omnes autem Irides tuberosae dividuntur in latifolias & angustifolias, latifoliae in majores seu proceriores & minores seu pu­milas. Iris autem tuberosa latifolia major hortis vulgatissima radice geniculatim conjunctâ constat, & per obliquum agitur, crassa, rugosa, gustu acri, consumptoque superfluo humore tandem odora: caules cubitales & sesquicubitales, ramosi, teretes: folia unciam lata aut la­tiora, rigida, striata, in gladii mucronem exeuntia: flores amoeni, violacei, tribus petalis re­pandis per oras infimas variegatis, costa interius ad medium usque folium crocatis apicibus villosa: totidem surrectis obtusis mucronibus, & fere rotundis, carinata inclinatione coëunti­bus: inter quae tria longa, praedictis sex minora, mentis seu petalis repandis incumbentia & sub exortum arcte ipsis conjuncta, dilutiore violaceo colore tincta, in summo fissa, mordicus in exor­tu adhaerentia & juncta repandis, quibus postica parte totidem concolores fibrae albicantibus apicibus apprimuntur. In summa totus flos Iridis omnes colores repraesentat, unde nomen invenit. Post octiduum flos contrahitur exsiccaturque, decidit, oblongum, ac triangulare capitulum relinquens, quod in tria loculamenta divisum est; in quorum singulis conspiciuntur semina rotunda, oblonga. Graviter tota herba, ut Sambucus, fere dum teritur, spirat; praeser­tim radix, quae etiam gustata Coccognidii modo fauces exurit. Iris tuberosa silvestris parum differt, aut paucis notis à sativa distinguitur, foliis scilicet minoribus, & hyeme prorsus non ap­parentibus, cum sativae folia hyemis saevitiae contumaciter resistant: caulem etiam silvestris breviorem quam sativa fert, è quo flores viginti fere diebus ante sativae flores erumpunt, co­lore magis purpureo; caetera convenit. Haec est quam in tectorum culminibus, vinearum ma­ceriis & muris plantare consueverunt, quae in hortis translata cultura speciosior est. Fit dege­neratio floris qui aliquando est pallide caeruleus aut cyaneus, item & albus, & est Iris Germa­nica flore albo, C. B. P. & Iris candida, Dod. sub Iride altera. Iris vulgaris candidis flori­bus, Lob. Icon. Lug.

5. Iris alba Florentina, C. B. P. Iris Florentina, Irios officinarum, Dod. Gall. Lob. Ad. Iris major alba, Illyrica vulgo, potius Florentina, Cam. Iris latifolia major alba, Clus. Hist. Qui purpuream vulgarem Iridem recte norit, is nullo negotio hanc albam Florentinam digno­scet: nullam quippe in radicibus, foliorum, florum & capsularum seminalium formâ diffe­rentiam notabilem animadvertimus; at in coloris varietate & radicis odore intentiore non modicum est discrimen: folia enim colore ad glaucum magis accedunt: flores gratiore odore praediti, & lacteo candore perfusi sunt, extimorum costis non minus quam purpureae extra vi­rentibus, quibus intra lutea crocomata respondent; imorum autem foliorum margines luteae striae percurrunt: radices hujus Iridis siccatae non corrugantur, & differt à praecedente, quod haec sit radice minore. Cur Casparus Bauhinus separet Iridem Florentinam albam à vulgari alba seu Matthioli nescimus, cum Florentia sit in Hetruria, ubi observavit Matthiolus flore albo, nam utriusque coloris Florentiae observantur Irides, quae solent pro Iride vendi, quae sunt ma­jores, crassiores, solidiores, candidiores & odoratiores quam sunt radices Iridis vulgaris no­stratis. Forte regio solummodo est in causa diversitatis à nostra vulgari, hoc enim rationi con­sonum est quod plantae fragrantes floribus, aut odoratae radicibus, intensius in calidioribus & siccioribus regionibus, quam in frigidioribus & humidioribus redolent, suavioremque spirant & suffundunt odorem.

6. Iris Susiana flore maximo ex albo nigricante, C. B. P. Iris Susiana, Clus. Pan. Iris Chal­cedonica variegata, Lob. Tab. Iris latifolia major 1. Clus. Hist. Iris Pharaonis vel nigra Cre­tica quibusdam. Haec sena aut octona habet folia Iridis Lusitanicae biflorae foliis non absimilia, mutuo sese ut in aliis hujus classis speciebus amplectentia: è quorum medio caulis exit cubi­talis & amplior, rotundus, geniculatus, digitalis crassitudinis; florem sustinens omnium, quae unquam inter Irides observatae fuerunt maximum, sex petalis cum tribus lingulis ut in caeteris Iridum speciebus observare licet constantem, colore tamen ab omnibus differentem; nam tria ad terram inclinata petala crassa, sunt interiore parte omnino nigra, nisi quaedamv enae ex purpura candicantes intercursarent maculâ ab infimâ basi ad medium usque, nigri panni instar medium petalum occupante, foris multo dilutiora sunt: terna minora iis incumbentia forni­cata & bifida sunt, & ejusdem fere coloris, paulo tamen dilutioris, licet ad obscuram pur­puram accedentis: tria surrecta seu vexilla palmaris sunt amplitudinis & membranaceae paene tenuitatis, plurimis lineis undulatis ab infima basi ad extremum usque petalum excurrentibus, [Page 352] partim nigricantibus, partim ex cineraceo candicantibus, ut Americani Pavonis expansam caudam fere imitentur, interne circa unguem nonnihil hir suta. Nullus odor in hoc flore de­prehenditur, sed sola coloris varietate commendabilis est; illi succedunt, sed raro admodum, capita trigona, crassa, uncias tres quatuor interdum longa: semen numerosum, rugosum, fuscum, Pisi forma magnum, in se continentia. Haec Iris primo Constantinopoli missa flore ele­ganti variegato: florem enim fert ex albo & nigro variegatum, sed nullum edit odorem gratum. Ego (inquit Clusius) quia ex Susis, Susianae provinciae metropoli, primo in hortos Constan­tinopoli vicinos, ultra Bosphorum sitos, illatam judico hanc Iridem (nam id nomen indicare vi­detur) Susianam nuncupandam. Hyemis injuriam difficulter fert in horto reposita, reliquis Iridis speciebus tenerior & delicatior: rarius caeteris floret, & unicum utplurimum florem profert Maio; semen est maturum Julio & Augusto.

7. Iris major Asiatica caerulea sive 2. Clus. Hist. Sena, septena, octona habet folia haec Iris caerulea Asiatica, omnium Iridum amplissima & in latum expansa, viridis cui erugo permixta videatur coloris, mutuo se amplectentia, è quorum medio caulem promit sesquicubitalem; inter­dum etiam bicubitalem vel ampliorem, firmum, crassiorem superiore, laevem, geniculatum, multisque alis concavum: quibus copiosi (nulla enim feracior observatur) vaginulis in­clusi prodeunt flores, magni, novem petalis constantes, quorum terna inflexa dilute purpura­scentis, atque ad caeruleum tendentis sunt coloris, multis purpurascentibus venis ab infima parte & staminea fimbria flava in longitudinem & latera excurrentibus, bifida petala exalbe­scunt, gibbo tamen illorum dilute purpurascente; tria quae se attollunt petala angustiore & ima parte quibusdam purpureis brevibus venis distincta sunt, ubi vero se in latum seu mentum expandunt subcaeruleum habent colorem, dilutiorem adhuc quam inflexa, & florum Sambuci odorem, graviorem tamen, quodammodo aemulantur: iis succedunt rariores capsulae, crassae, magnae, triangulares & obtuso mucrone praeditae, quibus maturitate dehiscentibus semen in tribus distinctis loculamentis latêre deprehenditur, crassum, angulosum, durum, flavescens, superi­oris semini par: radix crassa, magna, nodosa, tuberosa, geniculatim compacta, multis longis crassisque fibris donata, lateribus ut reliquae hujus sortis sese propagans; purgat, si exsic­cetur odorata in remissiore gradu quam Florentinae Iridis radix. Constantinopoli missa fuit haec Iris ad Carolum Clusium à Domino Unguad Caesareo tum apud Turcarum imperatorem Legato. Floret etiam Maio.

8. Iris Dalmatica flore purpureo dilutiore, J. B. Haec folio est angustiore: flores purpurae dilutioris, terni, quaterni, singulis caulibus oblongiore pediculo inhaerentes: semen in breviore triangula capsula angulosum, pallidum & rugosum. Floret serius Vere Iris Dal­matica minor, Iridi biflorae facie omnique sua parte persimilis, sed tota minor & flores dilu­tiores aliquanto. Alphonsii Pancii Medici Ferrariensis munere missa Clusio, Belgii inquilina facta, unde nobis communicata. Huic valde affinis est Iris biflora Lusitanica, flore tamen vio­laceo. Est odoris Oenanthen aut Lilium convallium Aemulantis. Floruit Vere, postea etiam Au­tumno mense Novembri in arvis circa Conimbricam celeberrimam Lusitaniae urbem. Item & salebrosis & lapidosis locis circa Caxcays maritimam urbem & portum, unde detulit Car. Clu­sius Olysipponem & inde in Belgiam misit: quia & Vere & Autumno floruit, bifloram Iridem appellavit.

9. Iris latifolia Pannonica colore multiplici, C. B. P. Iris latifolia major 15. Clus. Hist. Ru­gosa sunt huic folia, minus tamen lata, longa & viridia quam quartae Clusii, secundum radi­cem interdum purpurascentia, è quorum medio caulem promit cubitalem, laevem, viridem, aliquot ramulis donatum: quibus insident flores è vaginulis emergentes, magni, vel prorsus inodori aliquando Oxyacanthae vulgaris florum instar odorati, coloris varietate commenda­biles: nam tria petala quae sursum spectant & attolluntur, aut cacumine nutant & plerumque (nisi marcescere incipiant) recta sunt ut in Iride bulbosa, nonnihil tamen convexa, angustiora, lutei coloris quemadmodum & illa quae mentum fimbriamque contegunt: tria repanda, ad terram reflexa, circa basin & exortum pallent, reliqua parte conveniunt, multis tamen purpu­reis radiis ab ipsa sede ad extremum usque petali (quod plerumque saturatius purpurascit in earum stirpium floribus, quae circa radicem nulla purpura sunt suffusae) pallidas oras ele­ganti pictura decurrentibus: villosa fimbria, qua parte integitur, lutea est, extremo vero ex­albida, pallentes ligulae: magna triangularia, & aliquando obtuso mucrone capita semen O­robi magnitudine fuscum, rugosum continentia: radix nodosa, tuberosa, vulgaris Iridis instar foris flavescens, multis utrinque ex geniculis nascentibus fibris firmata, quae repurgata & ex­siccata odoratissima est, & cum illyrica, quae in officinis habetur, odoris gratia contendere posse [Page 353] existimatur. In montanis supra arcem Divi Georgii herbido solo & collibus Stamphen immi­nentibus, in Hungaria transdanubianâ aliquot miliaribus supra Posonium crescit. Floret Maio; sub Junii finem semen maturum est.

10. Iris latifolia candida purpureis venis distincta, C. B. P. Iris major latifolia 27. Clus. Hist. Iris Portugalica, Eyst. Haec folia, caules & radicem producit priori similia, sed in cymis caulium producuntur flores bini ex vaginulis ex pallido virescentibus, colore autem variantes; nam terna petala propendentia candicant purpuras exoticas venis ab infima eorum sede per latera excurrentibus, usque ad extremam fimbriam subcaeruleis venis constantem; terna au­tem incumbentia, & ligulam seu stamina tegentia, alba sunt, subcaeruleo tamen eorum gibbo; vexilla seu terna surrecta etiam candida, & ab infima sede multis purpureis venis distincta, donec in latitudinem expandi incipiant: flori evanido succedit triangulare caput, binas paene uncias longum, crassiusculumque, quod maturitate dehiscens Julio semen ostendit, rugosum, subfuscum, Ervi magnitudine: radix hyeme folia non retinet. Floruit primum Maii initio ex semine deciduo alterius nata quemadmodum satu plurimae oriuntur species diversorum co­lorum, non solum in hisce, sed multis aliis longe patentibus generibus.

11. Iris palustris lutea seu Acorus adulterinus, J. B. Chabr. Iris palustris lutea, Tab. Ger. Pseudoiris seu Iris silvestris lutea, Dod. Pseudoiris palustris, Eyst. Acorus adulterinus, C. B. P. Acorus falsa Cordi in Diosc. Gesn. Hort. Acorus vulgo, Caes. Butomon. Clus. Hist. Gladiolus luteus, Fuch. Icon. & Lon. Iris haec palustris lutea folia quoque gerit Iridis vulgaris, sed lon­giora & angustiora, dorso aliquantulum utrinque extante: caules glabros Iridis latifoliae haud dissimiles, subinde bicubitales: atque in iis flores complures uti aliarum Iridum, nisi quod horum superiora petala omnino parvula sunt, & prae iis quae in veris Iridibus visuntur quaedam veluti tantum sunt rudimenta, ac prima lineamenta: florum singulorum tria sunt petala repanda, lutea, cum fimbris itidem luteis, quibus lingulae tres carinatae, luteae itidem in­cumbunt & sub exortum iisdem arcte adhaerent us (que) ad medietatem mentorum & ultra, nec absque ruptura inde avelli queunt: tribus vexillis parvulis, luteis pariter, & sursum tenden­tibus succedunt rudimenta capitum, quae tandem evadunt capsulae trigonae seu tribus locula­mentis distinctae, in quorum singulis continentur multa semina compressa, plana, ordine di­gesta, cartilaginea, Lentibus majora: radices obliquè oblongae, geniculatae, cirrosae, in pro­pagines divisae, colore pallide rubentes, gustu astringentes; atque ex singulis geniculis de­mittuntur fibrae satis crassae & longae, quibus nutriuntur & praedictae radices, & tota planta. Palustribus locis, & riguis & humidis tractibus Italiae, Germaniae, Galliae, Angliae, Belgiique satis familiaris. Floret Maio & Junio, & versus Autumnum semen suum perficit. Officinae perperam olim Acorum appellavêre, & majore cum errore radicibus ejus pro legitimo Acoro usae sunt: nam nec formâ, nec fine ultimo conveniunt, sed differunt, cum haec Iris palustris florem & capsulam seminalem possideat omnino conformem Iridi latifoliae; at Acorus verus iulum loco floris fert, & eo ipso nomine viribus etiam differunt. Iridis palustris luteae radix facultatem habet astringentem, quippe frigida & sicca secundo excessu; dysentericas & alias ventris fluxiones cohibet; menses & sanguinem undiquaque fluentem sistit, ac supprimit in potu aut aliter sumpta. Sunt & futiles quidam authores, qui solum gestantem ab omni san­guinis fluore tutum affirment: sed haec & hujusmodi cum vanitate dicuntur. Johannes Bau­hinus Tiguri aliquando gustavit flores, qui sibi tantum ardorem & fervorem excitarunt in fauci­bus, ut summam acrimoniam vix potuerit mitigare oxycrato: radix autem infigniter astringit. Nos interim non existimamus Pseudoacori radicem sterilitatem mulieribus inducere, quin imo utilem putamus ad promovendam conceptionem mulieribus nimium humidis ac gonor­rhoea laborantibus.

§. 5. IRIS tuberosa pratensis angustifolia.

12. Iris tuberosa pratensis angustifolia folio foetido, nobis. Iris pratensis angustifolia folio foetido, C. B. P. Iris angustifolia major sive 1. Clus. Hist. & Eyst. Explicatis Iridum tuberosarum latifoliarum speciebus aliquot praecipuis supra, jam succedunt eae Irides tuberosae explicandae quae angustiore sunt folio. Prima haec, quae & major dicitur, multa profert folia, longa, rigida, angustiora & nigriora quam Tripolitana, quae compressa vel confracta ingratum tetrum­que odorem spirant, propemodum ut Spatulae vulgo appellatae & supra explicatae folia, mi­nus tamen graveolentem: inter quae caules teretes, oblongi & cubitales, interdum etiam & longiores exsurgunt, quaternos aut quinos flores ex vaginulis lateralibus promentes, Iridis [Page 354] bulbosae versicoloris floribus formâ non admodum dissimiles, colore caeruleo saturatiore prae­ditos: quibus succedunt oblonga capita, trigona, subruffa, multa semina magisque cartila­ginosa quam latisoliarum tuberosarum Iridum semina, iis tamen paria quae in Iride Tripolitana conspiciuntur, angulis etiam eminentibus, & quodammodo geminis, qui dehiscentes semen du­plici serie divisum, aliquantulum compressum & angulosum, osseaeque duritiei, subruffescente membranâ tectum ostendunt: radices oblique longae, nodosae seu tuberosae, graciliores quam in Iride latifolia, Tripolitanae radicibus pares & aequales, foris nigricantes, intus candicantes aut pallescentes, sapore acri & fervido, multas longasque fibras spargentes. Sponte hanc prove­nientem in quodam prato Rheno vicino ad viam quae Maguntia Opheimum ducit, observabat Car. Clusius, & aliquot deinde post annos herbosis quibusdam locis juxta vias, & ad quorundam pratorum margines non procul à Manderstorf quinto à Vienna Austriae miliari, atque etiam apud Ualterstorf, deinde in pratis quibusdam Hungariae apud Lindwa domini Banfy arcem.

13. Iris tuberosa pratensis angustifolia non foetida altior, C. B. P. Iris angustifolia 2. Clus. Hist. Altera haec Iris tuberosa pratensis angustifolia, quae perelegans est, nulibi mihi con­specta fuit, inquit Clusius, antequam in Austriam proficiscerer, habetque cubitalia, interdum etiam longiora folia, admodum angusta, minimi digiti sive semiunciae latitudinem non exceden­tia, viridia, non tamen splendentia, summa parte mucronata, infima vero qua sub terra latent purpurascentia, nullo ingrato odore, ut pleraeque aliarum Iridum angustifoliarum, sunt praeditae: caules habet sesquicubitales, nonnunquam bicubitales aut ampliores, rectos, teretes, sirmos, licet intus cavos, geniculatos, virides, summo fastigio in binos aut ternos ramulos divisos; quibus insident bini aut terni flores Iridis bulbosae latifoliae floribus formâ similes, odorati; quorum terna petala deorsum inflexa seu repanda infima parte, & quatenus carinato aut alato bifidoque petalo ligulam occulente, teguntur, furvo colore sunt, reliqua vero parte (quae in nonnullis brevior & latior est, in aliis oblongior & angustior) nunc candicante, nunc pur­pureo seu violaceo colore venis saturatiore purpura nitentibus per petali longitudinem & latitudinem excurrentibus, & fimbria sive supercilio carente; tria petala sursum erecta angusti­ora sunt, cum bifidis illis exalbidas illas lingulas tegentibus, & purpurei saturi sive vio­lacei sunt coloris: breves deinde succedunt capsulae triangulares, breviores quam in Iride an­gustifolia Clusii, neque adeo mucronatae, neque gemina costa eminente praeditae, quae per ma­turitatem nigricantem colorem contrahunt & dehiscunt, semen inaequale, angulosum, nonni­hil compressum & durum continentes: radix nigra, tenuis, dura, nodosa, instar radicis angu­stifoliae primae Clusii, fibris duris & tenuibus etiam praedita. Sponte provenientem invenit Car. Clusius non procul Vienna Austriaca in pratis supra Himbergam, Eberstorf ad paludes, & etiam in aliis pratensibus locis. Floret Maio, interdum duntaxat Junio; semen maturum est Augusto.

§. 6. IRIS tuberosa humilis seu Chamaeiris latifolia.

14. Chamaeiris latifolia flore purpureo flavescente, C. B. P. Chamaeiris latifolia minor 8va, Clus. Hist. Eyst. Haec Chamaeiris novem habet reliquarum Iridum tuberosarum more petala ut vult Clusius & omnes ejus sequaces, sed uti ante diximus sub initium hujus capitis, sex ob­servantur tantum petala distincta & discreta, quorum tria deorsum inflexa (quae à nobis pas­sim menta dicentur) seu terram spectantia, longa, & praeter reliquarum Iridum supra de­scriptarum morem adeo incurva sunt, ut extremo menti mucrone floris pediculum aversa parte amplectantur: colorem habent infima parte flavescentem, deinde dilute purpurascentem, saturatioribus tamen venis distinctum, infima basi & villosa fimbria candicante, flavescenti­bus apicibus donata; atque singula horum mentorum seu petalorum reflexorum integunt sin­gulae lingulae carinatae, ad extremum bifidae, exalbidae, & pallescentis ex dilute caeruleo coloris, quali etiam surrecta tria petala vexilla nobis dicta. Odor fere florum Sambuci, aut Thalictri florum aemulus. Huc referri debet Chamaeiris latifolia flavo & purpurascente flore, Eyst.

15. Chamaeiris latifolia minor flore purpureo, C. B. P. Chamaeiris latifolia minor 1. Clus. Hist. Iris minor, Dod. Chamaeiridi latifoliae huic minori Clusii flores paulo sunt minores, folia etiam breviora angustioraque, qualia sunt Chamaeiridis majoris Clusii: capita triangula & mu­cronata, etiam minora: semen itidem minus; in floribus summa varietas, licet omnes fim­briae villos supra stamina caeruleos habeant, infra vero ut in modo dictâ luteos. Ex Iridibus pau­cas adnotavimus; nam omnes valde erit difficile, natura in infimitum ludente & variante co­lores in productione florum tam Iridum majorum latifoliarum & angustifoliarum, quam Chamaeiridum latifoliarum, angustifoliarum. Idem dicendum de varietatibus colorum [Page 355] emergentium ex satione Iridum bulbosarum proprie dictarum, de quibus agetur Cap. se­quente.

§. 7. IRIS tuberosa humilis seu Chamaeiris angustifolia.

16. Chamaeiris angustifolia, Tab. Chamaeiris tenuifolia, Ger. Iris graminea cui pereunt quotannis folia flore variegato, J. B. Chabr. Iris angustifolia 6. Clus. Hist. Sexta (inquit Clu­sius) omnium quas conspexerim minima, multa promit è radice tuberosa folia graminea, an­gustiora caeterarum suae sortis foliis, nec adeo dura, sed mollia, dilutiusque virentia, cujus etiam duas differentias deprehendit Car. Clusius; nam una pedalem acquirit caulem, tere­tem, binos autternos in eodem gerit flores reliquarum floribus formâ similes, sed dilutioris coloris; deinde capita longiuscula & turgida, valde eminentibus costis praedita. Alterius caulis vix dodrantalem superat altitudinem, & unicum magna ex parte florem profert, alterius flori similem, Armeniaci mali ut & pruni maturi odorem quodammodo referentem. Utrius­que radix tenuior & gracilior est antedictarum Iridum radice, non minus tamen nodosa, nigro similiter cortice tecta, & antrorsum atque lateribus serpens, ut brevi tempore magnum cespi­tem occupet, & cum difficultate erui queat. Provenit utraque haec minima Chamaeiridum spe­cies passim in pratis Viennae Austriacae vicinis, ad radices montium sitis, ut apud Medeling Gumpostkirche & Badenses thermas, praesertim ea quae in altiorem caulem assurgit, pluresque flores profert. Sunt enim Chamaeiris simpliciter Dodonaei & Iris pusilla silvestris angustifolia Lobii una & eadem cum hac supra descripta à Clusio, attestante ipso in Historia sua.

Iridum omnium praedictarum species colore florum differentes, complures esse Dioscorides manifeste ostendit. Flores siquidem, ait, varii sunt, aut candidi, aut lutei, aut purpurei, aut nigri, aut cyanei. Quam coloris diversitatem non in uno flore, ut Andreas Lacuna existimavit, sed in differentibus specie reperiri, ipsa observatione constat. [...] etiam testis est Antonius Musa, qui à se conspectos in Illyrico Iridis flores plerosque candidos, alios pallidos, nonnullos lu­teos, quosdam purpureos, in Examine Simplicium scriptum reliquit. Nos observavimus Pari­siis apud Johannem Morinum 30. abhinc annis in horto suo ovatim Cupressis constructo, maxi­mam varietatem cùm Iridum tuberosarum, tum bulbosarum diversis coloribus differentium, quas per multos bene annos ex satione produxit praedictus Johannes Morinus. Differunt deni­que Irides, primo habita ratione radicum vel sunt radicibus nodosis tuberosis & per juxtapo­sitionem geniculatim constructis, quae sunt vel majores, eaeque vel latifoliae, vel angustifoliae; vel minores, quae Chamaeiridis nomine donantur, suntque etiam latiore vel angustiore, gramine­ove folio, de harum multis jam dictum in hoc capite octavo: vel sunt bulbosa radice praeditae, quales sunt quae veniunt sequenti capite explicandae. Propter affinitatem in floribus utriusque divisionis, diversitatem quoque colorum, Irides bulbosas immediate subjungemus Iridibus tu­berosis, initium sequentis tertiae Distributionis ducendo ab Iridibus bulbosis.

TEMPERAMENTUM & VIRES.

Iridis tuberosae radices recentes, & adhuc succo plenae, impense calidae sunt & ad quartum fere coloris gradum pervenientes. Succus earum non modo bilem, sed potissinnum aquosos humores potenter educit, & hydropicos insigniter purgat, cum lactis sero, aut alio liquore, qui calidi­tatem ejus contemperet, epotus. Radices aridae in secundo sunt ordine calefacientium & exsic­cantium. Crassos ac lentos humores, qui aegre & difficulter educuntur attenuant: respirationis difficultati, tussi veteri, & omnibus thoracis vitiis, quae hinc oriuntur, multum in eclegmate pro­sunt. Auxiliantur his quibus genitura profluit cum aceto, inquit Dioscorides, potae: cum vino menses ducunt: decoctum ad insessus muliebres utilis est; emollit & locos apperit. Radix mansa oris halitum commendat, dentium dolores mulcet si radicis decocto iidem foveantur: coquit idem, abstergit, digerit, resolvit, lenit, reserat, expurgat & dejicit: vulneratis medicamentis immista radix Iridis sarcotica est. Radicis succus, inquam, expressus bilem flavam pituitam, & aquas cutem subeuntes pellit: haemorroidas fotu elicit. Radix ipsa contrita, & ex aceto bibita omnibus admista versatur venenis: succus auribus infusus cerebrum à pituita mirifice purgat, ventriculo tamen nocet cum per se tantum bibitur, ideoque à peritis medicis exhiberi non solet, nisi admisto mulso & Nardo Indica.

HALLUCINATIONES CASP. BAUHINI Aliorumque Authorum.

PAg. 34. col. 1. pl. 11. Acorus adulterinus seu Iris lutea palustris collocatur cum Acoro Iulifero planta 1. illic, sed male. Acorus adulterinus enim omnibus suis partibus convenit cum Iride, praecipue floribus & capsulis seminalibus; ergo debuit cum suis consortibus conjungi plantis, non autem disponi cum Acoro Iulifero propter conformitatem foliorum; nam Acorus verus seu Calamus aromaticus officinarum debet disponi inter plantas aquaticas paniculatas seu iulos ferentes, & adjungi Cyperi odorati specie­bus, non autem Acoro adulterino, qui est perfecta Iri­dis species, uti supra docuimus.

Pag. Pinacis 38. 39. & 40. Casparus Bauhinus agit de Iride bulbosa, & collocat eandem inter tuberosas, sci­licet Iridem tuberosam, Sisyrinchium & Gladiolum; cum Iris bulbosa, a conformitate radicis bulbosae, de­bet inter plantas bulbosas disponi: hoc cuilibet clare videnti apparet erratum.

DE HEXAPETALIS TRICAPSULARIBUS, radicibus bulbosis proprie dictis praeditis.

DISTRIBUTIO III. Iris bulbosa, Narcissus, Hyacynthus, Ornithogalum, Cepa, Allium, Porrum, Moly, Scilla & Tulipa.

CAPUT IX.
IRIS BULBOSA.

QUandoquidem in prima Distributione plantarum hexapetalarum tricapsularium egi­mus de Hexapetalis tricapsularibus radicibus fusiformibus fibrosisque donatis; & in secunda de Hexapetalis tricapsularibus radicibus tuberosis & nodosis: in 3ia hac Distributione agemus de Hexapetalis tricapsularibus radicibus bulbosis proprie sic dictis donatis. Nos bulbo­sas, proprie loquendo, plantas appellamus, quarum radices constant plurimis tunicis, quarum (que) major & exterior semper involvit minorem, & illa inferior & minor, major est respectu inferioris usque ad minimam & meditullium, ex quo deorsum versus protruduntur, seu in terram demit­tuntur barbillae seu fibrae, quarum beneficio nutriuntur cum radices ipsae, tum folia & caules sustinentes flores hexapetalos, & capsulas seminales, ipsaque semina ibidem contenta. Sicut secunda Distributio desinit cum Iridibus tuberosis & nodosis radicibus geniculatim & per juxtapositionem donatis, ita tertia haec Distributio Hexapetalarum tricapsularium incipiet ab Iridibus bulbosis, quae conveniunt cum tuberosis florum structura & compositione, capsularum­que figurâ triangulari; differunt tamen radicibus & foliis, cum harum radices sint plane & per­fecte bulbosae, folia angusta, cava, carinata; illarum vero radices tuberosae nodosae, quin & folia sunt lata, compressa, Gladioli instar. Irides bulbosae habita ratione foliorum sunt, vel latifoliae, vel angustifoliae: habita vero ratione colorum florum, variis modis, sicut in tuberosis, ludit natura.

Pars TABULAE VII. Sectionis quartae.
  • Iris bulbosa
    • Latifolia
      • Praecox acaulos
        • 1. Odora, nobis. Iris bulbosa latifolia, Dod. Lugd. Cam. Iris latifolia 1. Clus. Hist.
        • 2. Inodora Persica variegata, nobis. Iris praecox Persica varie­gata, Baptist. Ferr. desc.
      • Serotina caule donata
        • 3. Angli­ca flore
          • Caeruleo striis violaceis, luteis & purpureis di­stincto.
          • Violaceo.
          • Atropurpurante, Swert.
          • Cinereo striis violaceis distincto, Swert.
          • Albo, Eyst. & Swert.
  • [Page 357] Iris bulbosa
    • Angustifolia seu foliis cepaceis
      • Flore
        • 4. Purpureo inodoro, C. B. P. Iris bulbosa, Dod. Ger.
        • 5. Luteo, Clus. Hist. Iris bulbosa 3. luteo flore, Dod.
        • Luteo versicolore
          • 6. Major & elatior, C. B. P. Iris flore luteo, du Bry.
          • 7. Ramosa, nobis. Iris versicolor [...], Clus. Hist.
        • 8. Pleno, nobis
        • Luteo
          • 9. Pallido, nobis. Iris flavo flore, Clus. Hist.
          • 10. mixto, nobis. Iris bulbosa angustifolia lutea mixta, Eyst.
        • 11. Albo, Eyst.
§. 1 IRIS bulbosa latifolia praecox.
Explicatio partis majoris Tab. septimae Sectionis quartae.

1. IRis bulbosa latifolia praecox acaulos odora, C. B. P. Iris bulbosa latifolia, Dod. Lugd. Cam. Iris bulbosa latifolia 1. Clus. Hist. Iris bulbosa latifolia purpurea, Swert. Haec sena utplurimum habet folia, longiuscula, & latiuscula, Hemerocallidis Dod. sive Lilioasphodeli foliis fere similia, breviora tamen, alternatim invicem amplectentia, mollia, in terram prona, superne ex viridi pallentia, inferne vero incana, è quorum medio flos exsilit è membranaceo involu­cro unicus odoratus, caeruleus (interdum lactei candoris) sex petalis constans, Iridis latifoliae suprà descriptae figura, quo marcescente utrinque alii singulares succedunt: nullus est illi caulis, sed flos brevi duntaxat pediculo insidet ut in Croco: radix bulbosa, candida, avel­lanae instar dulcis (nam degustabam inquit Clusius) multiplici cortice nigricante involuta cui (praesertim dum floret) aliquot fibrae crassae, longae, enascuntur, quibus adnascuntur radiculae aliae, ut in reliquis bulbosis tuberosisque fieri solet. Invenitur in Lusitaniae, Baeticae, collium ra­dicibus non procul ab Ana flumine sitis, & copiose circa Aniqueram & Cordubam. In Lusitania Januario, in Baetica Februario florentem observavit & eruit Clusius. Post flores evanidos subvenit caput longum triangulare seu tribus loculamentis distinctum, in quorum singulis multa granula candida matura observantur aestate.

2. Iris bulbosa praecox minus odora Persica variegata, nobis. Iris Persica praecox variegata, Bapt. Ferr. desc. Radix hujus superioris minor: folia pauciora dilute virore veluti rorulenta at (que) in caulis effigiem concava, trium aut quatuor digitorum longitudine, duum latitudine definiun­tur; exiguo post foliorum exortum sub extremum Februarii aut initium Martii flores protrudun­tur terni, quaterni, quinive pro cujus (que) bulbi viribus nisi quod toti albicant, petala terna linguae carinatae & ad extremum bifidae dicta dilutiore caeruleo colore, albo interfuso livescant, nec arcte petalis repandis seu reflexis adhaereant, sed immediate ex calycis rudimento separatim exeant integentia ligulam seu stamen unicum cum a pice semiunciali, pallide albido, linguae parvae effigiem referente: menta seu petala repanda hisce subjecta, tum prominula, crocea linea intercursante distincta, tum fuscis seu obscure violaceis guttis & lineolis circumlita, grandiore ianthini co­loris veluti holoserica maculâ devexum labrum seu menti extremum obtusius infuscante splen­dide nigrescunt: loco trium petalorum surrectorum seu vexillorum, sursum eregi solitorum in aliis Iridum speciebus, terna conspiciuntur petala, exigua, angustissima & brevia ex interstitiis petalorum repandorum & sulcatorum seu mentorum exeuntia, alba, constituentia cum caule ipso angulum rectum, non vero aliarum Iridum more sursum tendentia & ex gremio petalorum orta: fatiscenti vero flosculo succedit capsula seminalis tribus loculamentis distincta, in quo­rum singulis Junio mense conspicitur semen maturum.

3. Iris bulbosa latifolia serotina caule donata, C. B. P. Iris bulbosa Anglica flore caeruleo & vio­laceo, Eyst. Haec Iris bulbosa latifolia caules edit pedales, aliquando altiores; flores primae multo tenuiores: & longioribus petalis donatos; capsulas seminales triangulares multo longiores etiam & tenuiores; variat floris colore, est caeruleo, violaceo & atropurpurante: est & caerulea luteis violaceis vel purpureis, sic & cinerea violaceis striis distincta, quas Swertius pinxit no­mine Iridis Anglicanae bulbosae latifoliae, quae est Iris bulbosa Anglica flore caeruleo & violaceo Eyst. vel flore candido eidem & Swert. Vide in Tabula 7ma. radicem bulbosam bifariam dis­sectam, [Page 358] & capsulam seminalem triangularem, cujus unicum loculamentum est apertum, atque ibidem semina tam intus adhuc, quam extra, depicta apparent naturali magnitudine.

§. 2. IRIS bulbosa angustifolia.

4. Iris bulbosa angustifolia foliis cepaceis maculatis flore purpureo inodoro, C. B. P. Iris bulbosa, Dod. Ger. Iris bulbosa flore violaceo, Clus. Hist. Haec est folio crasso ac veluti cepa­ceo, viridiore, parte interiore striato, multisque maculis argenteis resperso: caule constat cras­so firmoque, quem quaterna aut quina folia amplectuntur: binos ex vaginulis utplurimum promit flores, invicem succedentes, interdum unicum duntaxat sex petalis constantem cum tribus lingulis bifidis violacei prorsus elegantissimi coloris, interdum dilutioris, inodorum ta­men: tria majora repanda, prona & in terram inclinata, quae nobis passim dicuntur menta, ut in caeteris hujus sortis; hisce incumbunt terna alia angustiora, carinata, arcte sub exortum è calycis rudimento adhaerentia extremâ parte uti dictum bifida usque ad menti extremum, ma­culam quae pro fimbria est in mento pertingentia: menta autem extrema parte petali repandi latiuscula sunt & subrotunda (unde iis menti nomen) intimâ autem parte valde angusta, mediâ vero concava recipientia lingulas ipsis incumbentes: floribus evanidis succedunt tri­gona laxaque capita, in quibus semen rugosum, fulvescens latet, Ervi magnitudine, quod cum maturum est crepitat si moveantur praedictae capsulae: radix satis magna pluribus membranis sive pelliculis tenacibus, nigricantibus, exterius circumvoluta, intus alba, & sessili parte fibris praedita, qua singulis annis soboles circa latera profert: hujus folia novo Vere ger­minant. Est communiter flore violaceo, interdum elegantissimi, interdum dilutioris coloris; est & atrorubens, est & flore albo in Pyrenaeis, aliquando macula flava flori albo aspergitur. Huc referendae Iris bulbosa angustifolia caerulea Eyst. item Iris bulbosa flore atropurpura­scente, albo cinereo, & item versicolores, tricolores.

5. Iris bulbosa lutea inodora major, C. B. P. Iris bulbosa angustifolia flore luteo, Clus. Hisp. Iris quarta sive lutea, Clus. Hist. Iris bulbosa 3. luteo flore, Dod. Hujus terna petala ter­ram spectantia flava sunt, aureâ maculâ mentum occupante, à qua ad infimos ungues interna parte sparsae sunt quaedam venae dilutius purpurascentes; linguae iis incum­bentes exalbescunt, praeter nervum medium ad extremum petalum excurrentem & gib­bum, qui pallidi est coloris: vexilla seu surrecta terna petala infima parte ex caeruleo purpu­rascentibus venis sunt distincta, supernâ candicant. Huc pertinet Iris bulbosa lutea inodora minor, C. B. P. Iris Mauritanica, Clus. Cur. post.

6. Iris bulbosa lutea versicolor major & elatior, C. B. P. Iris bulbosa flore luteo & caeruleo, de Bry. Iridis bulbosae versicoloris vel flavae variae classis tertiae prima, Clus. Hist. Iridem hanc flavam variam majorem & omnium elegantissimam merito appellare possum, inquit Clusius. Caulem non minus altum habet quam tertia Clusii versicolore flore praedita. Scilicet cubi­talem & ampliorem: folia latiora & breviora, media fere inter illius & secundae Clusii: florem majusculum, cui terna petala inflexa terramve spectantia lutei sunt coloris, & aurea ma­cula in medio mento insigniuntur, oris quodammodo purpurascentibus, angustiore petalorum repandorum parte, quae gibbo integitur intrinsecus multis subpurpureis venis in latera ex­currentibus notata: incumbentia petala seu carinata minora, lingulae dicta, diluto pur­pureo colore sunt praedita: tria vexilla seu petala erecta valde satura purpura nitent, & quasi violacea sunt, praesertim medius per longitudinem extensus nervus.

7. Iris bulbosa angustifolia versicolor ramosa, nobis. Iris bulbosa versicolor ramosa, C. B. P. Iris versicolor [...], Clus. Hist. Variat binis, ternis quaternisve floribus, iisque diversi coloris; haec propter magnam humiditatem à frequentibus imbribus ferax est in producendis pluribus & amplioribus floribus; ita multas stirpes quae singulari caule eoque non ramoso ut­plurimum esse solent, [...] reddidit natura. Hoc contingit in Tulipis, Narcissis aliisque plurimis copiosa nutritione, adulto bulbo, & frequentibus ingruentibus Vere imbribus.

8. Iris bulbosa angustifolia flore pleno, Swert. Haec à luxuriante natura accedente magni­tudine & adulta aetate bulbi, loco sex petalorum id est trium reflexorum & repandorum seu mentorum, triumque linguarum ipsis incumbentium, & trium surrectorum seu vexillorum, geminando petalorum numerum, multiplicia edit in singulis floribus petala. Hoc familiare est permultis aliis, in pluribus classibus praeter bulbosas plantas, quòd observatu erit facillimum passim in hac nostra Historia.

9. Iris bulbosa angustifolia flore flavo, Clus. Hist. Haec est tantum varietas Iridis quartae Clu­sii, cujus flos saturate luteus est, hujus dilutius flavescit.

[Page 359]10. Iris bulbosa angustifolia lutea mixta, Eyst. Haec constat petalis partim luteis, partim albis.

11. Iris bulbosa angustifolia flore albo, Eyst. Hujus terna petala inflexa lactei sunt can­doris, aureâ macula mento impressa; linguae seu petala curta, carinata, bifida, prioribus in­cumbentia; & terna erecta (vexilla dicta) alba, & circa ungues menti subcaerulea sunt.

Has differentias Iridum bulbosarum tantum impraesentiarum in medium adferendas judi­cavimus; nam in tanta varietate colorum florum, quis singularum Iridum discrimina commo­de verbis exprimere queat, ut ait Clusius, quem consule, si plura desideras. Item & Johan­nes Bauhinus longa verborum serie de harum Iridum bulbosarum speciebus seu potius varieta­tibus agit. Maximam hanc varietatem in florum coloribus, à satione conciliatam esse neuti­quam est dubitandum; quemadmodum in aliis generibus plantarum numerosis satis observare licet. Irides quae sunt latiore flore, plerumque liberaliores sunt in producendis floribus, bre­viores & crassiores capsulas sive trigonum caput & aequalis ubique crassitudinis habent: an­gustiflorae autem Irides capsulas longiores, & insima parte graciliores gerunt. Item latiflorae Iridis radix brevior & crassior est, angustiflorae autem longior & multo gracilior. De virtuti­bus autem Iridis bulbosae nihil compertum habemus, aut ab aliis traditum accepimus.

DE HEXAPETALIS TRICAPSULARIBUS, radicibus bulbosis proprie dictis praeditis.

CAPUT X.
NARCISSUS.

N [...] Dioscoridi l. 4. c. 161. & Theophr. 6. Hist. 6, & 7. ejusdem 12. di­citur, non à Narcisso adolescente nimium seipsum adamante, ut Poetae fabulantur, sed à vi stupefaciendi, quam [...] Graeci vocant: seu ut Plinius à Narce, quam vim Narcisso inesse l. 21. c. 19. testatur: hinc Plutarcho in Symposio, quasi nervos hebetans & torpidas gravitates efficiens, dicitur.

Unius Theophrastus meminit: at Dioscorides differentiam in flore notat, qui albus sit, intus croceus, in quibusdam purpureus, ita ut alius sit [...], alius [...], & Plinio l. 21. c. 5. Narcissus alter flore candido, calice purpureo, alter calice herbaceo; per calicem intelligens quod in floris medio est, nullius Graeci authoris exemplo: & sequente cap. 19. Narcissum unum purpureo flore, & alterum herbaceum dixit.

Narcissus est planta hexapetala tricapsularis bulbosa, pro nota generica hanc habens, quod florem producat petalis senis constantem, cingentibus calicem medium sive brevem, sive lon­gum tubi instar, sive in margine planum, sive fimbriatum aut laciniatum (ubi autem luxuriat flos multiplici petalorum serie deletur haec nota generica, non solum hic, sed in multis aliis generibus: ex simplice serie petalorum ad certum numerum à natura reductorum fit incertus & multiplex seu flore pleno) aut crenatum sinuatumve: flori fatiscenti succedit caput trigo­num seu capsula rotunda ex tribus loculamentis conflata, in quorum singulis plurima con­tinentur semina crassa, mucronata, Pisi minoris magnitudine. Habita ratione foliorum Nar­cissus est vel porraceus latifolius; vel angustifolius; vel denique angustiore & junceo folio; vel exoticus maximus latissimo folio: ratione colorum in floribus est vel luteus; luteopalli­dus; vel flavus & ochroleuchos; vel totus albus: omnes sunt vel simplices seu flore simplici; vel multiplices seu flore pleno; exoticorum flores sunt ampliores Lilii parvi instar, qui sunt vel albi, vel purpurei, vel phoenicei.

TABULA VIII. Sectionis quartae.
  • [Page 360]Narcissus
    • Flore
      • Simplici
        • 1. Uno, medio purpureo, nobis. Narcissus medio purpureus, Dod. ☉
        • Multiplicato
          • 2. Toto albo, nobis. Narcissus orientalis major po­lyanthos totus albus, Eyst. ☉
          • 3. Constantinopolitanus calice fimbriato medio cro­ceus, Eyst. Donas Narbonensium, Lob. Icon. ☉
          • 4. Luteus totus polyanthos de Argiers, nobis. Nar­cissus polyanthos totus luteus de Argier, Eyst. ☉
        • Juncifolius
          • 5. Praecox major, nobis. Narcissus juncifolius prae­cox major, Swert. ☉
          • 6. Major, Dod. Odoratissimus, Cam. Major junci­folius, Eyst. ☉
          • 7. Minor luteus, nobis. Narcissus juncifolius minor, Dod. Cam. Clus. Hist. ☉
        • Latifolius
          • 8. Maximus albus calice brevi luteo, C. B. P. Eyst. ☉
          • Tubo
            • Longo
              • 9. Pallidus calice longo aureo, cre­nato, nobis. Pseudonarcissus al­bus calice luteo, Eyst. ☉
              • 10. Albus oblongo calice luteo, nobis. Pseudonarcissus albus calice lu­teo, Eyst. ☉
              • 11. Subflavus tubo sexangulo, no­bis. Narcissus falsus flavus tubo hexangulari, Swert. ☉
              • 12. Luteus repens, nobis. Pseudo­narcissus minor luteus repens, Eyst. ☉
TAB. IX. Sect. IV.
  • Narcissus
    • Flore
      • Simplici
        • Latifolius
          • Tubo
            • Brevi
              • Totus albus
                • 13. Petalis reflexis, nobis. Totus albus reflexus, Swert.
                • 14. Petalis rotundis circi­natis, nobis. Petalis ro­tundis circinatis, Swert.
        • 15. Juncifolius tubo amplo aureus montanus minimus, nobis. Pseu­donarcissus junifolius minimus aureus Eyst.
      • Pleno
        • 16. Orientalis nobilis polyanthos mixtus, Eyst. Narcissus orienta­lis flore multiplici & pleno albo-luteo, C. B. P.
        • 17. Flavo, Swert. Narcissus multiplex totus flavus, C. B. P.
        • 18. Albo, nobis & Swert. Narcissus totus niveus multiplex, C. B. P.
        • 19. Silvestis calice carens, Eyst. Narcissus multiplex calice carens, C. B. P.
        • 20. Variegato, C. B. P. Narcissus Septentrionalis flore pleno luteo, Eyst.
        • 21. Luteo silvestris duplici & triplici tubo aureo, C. B. P. Septen­trionalis calice luteo pleno duplicatis foliis, Eyst.
        • 22. Luteo juncifolius, Eyst. Narcissus juncifolius flore pleno. Clus. Cur. post.
Pars TABULAE IX. Sectionis quartae.
  • [Page 361]Narcissus
    • Dictus Leucoium bulbosum
      • Praecox
        • 23. Minus tribus petalis albis minoribus cingentibus terna herbacea, nobis. Leucoium bulbosum t [...]ipe­talon nobis. Triphyllon, Dod.
        • 24. Majus tribus petalis albis majoribus cingentibus terna herbacea cordiformia, nobis. Leucoium bul­bosum Byzantinum praecox, Clus. Hist. & Lob. Ad. part. 2. ☉
        • 25. Maximum sex petalis aequalibus albis, nobis. Leucoium bulbosum hexahyllon (potius hexapeta­lon, nobis.) Cam. Bulbosum praecox majus 1. Clus. Hist. & Pan.
      • 26. Serotinum multiflorum petalis senis aequalibus, nobis. Se­rotinum majus, Clus. Pan. Leucoium bulbosum polyant he­mum, Dod.
      • 27. Autum­nale
        • Latifolium, C. B. P. Narcissoleucoium autumnale, Swert.
        • Tenuifolium, Clus. Hist. Leucoium bulbosum au­tumnale minimum, Dod.
TABULA X.
  • Lilionarcissus
    • Albus
      • Maritimus
        • 28. Minor, nobis. Hemerocallis Valentina, Clus. Hist. Dod. Nar­cissus Pancratium maritimum flore albo, Swert.
        • 29. Major, nobis. Lilionarcissus Hemerocallidis facie, Eyst. Narcissus Constantinopolitanus vel 3. Matth.
      • 30. Indicus pumilus monanthos, nobis. Atamosco vulgo hortulanis dictum.
    • Ruber
      • 31. Jacobaeus Indicus, nobis. Narcissus latifolius Indicus flore rubro, Clus. Hist.
      • 32. Indicus saturate & dilute purpurascens, nobis. Narcissus Indicus lili­aceus saturato & diluto colore purpurascens, Baptist. Ferr.
      • 33. Japonicus, nobis. Narcissus Japonicus rutilo flore, Cornut.
      • 34. Indicus pumilus polyanthos, nobis. Narcissus Indicus pumilus polyan­thos, Cornut.
      • 35. Indicus maximus sphaericus floribus pluribus liliaceis, nobis. Narcissus Indicus sphaericus flore liliaceo, Baptist. Ferr.
§. 1. NARCISSUS latifolius porraceo folio simplex uno flore.
Explicatio Tab. octavae Sectionis quartae.

1. NArcissus flore simplici uno medio purpureo, nobis. Narcissus latifolius 6. Clus. Hist. & Narcissus albus circulo purpureo, C. B. P. Narcissus medius purpureus, Dod. Eyst. Narcissus 1. Clus. Hist. Hic folia habet virentia, oblonga, Porri foliis similia: caulem angu­losum absque foliis, dodrante aut pede altiorem, & in summo florem è membrana erumpentem, utplurimum unicum, subinde geminum, mediocriter amplum, odoratum, sex petalis congestum, in quorum medio brevis calix est circinatae rotunditatis, purpurei per oras coloris, intra quem stamina brevia cum apicibus luteolis: capitula inde trigona, semina in ternis lo­culamentis nigra continentia: radix bulbosa pluribus tunicis rotundis, oblongiusculis, majori­bus, exterioribus involventibus minores sibi subjectas Cepae modo, quae nucleos seu soboles ex se demittens, facile sese multiplicat aliarum bulbosarum & tuberosarum plantarum ritu: itidem huc pertinet Narcissus alter medio ruber & luteus qui folia habet longiora latioraque & ali­quantulum minus virentia; caules proceriores, crassiores, & in singulis flores tres aut quatuor prioribus similes, sed medio colore luteo: seminibus & radice neutiquam discrepant. Exit Narcissus medio purpureus in plerisque Galliae locis apud Heduos & Sequanos, non procul Burbona ubi sunt Thermarum calidarum scaturigines, decimo ab urbe lapide in pratis co­piosissime mense Maio florentem Narcissum hunc odoratum medio calice purpureo offendi­mus nos.

§. 2. NARCISSUS latifolius simplex pluribus floribus.

2. Narcissus Orientalis major polyanthos totus albus, Eyst. Caulis hujus est protensus, ela­tus, cubitalis: folia habet lata, ex vagina inferiore, quina, sena prodeuntia; in cacumine caulis ex membranaceo involu [...]ro flores fusci prosiliunt, multi & copiosi, albicantes, odore fragran­tes, ex sex petalis, amplis satis, conflati, cum tribus staminulis luteis brevibus. Huc pertinent Narcissus Orientalis medius totus albus polyanthos, & Narcissus Orientalis polyanthos minor totus albus, Eyst.

3. Narcissus Constantinopolitanus minor calice fimbriato medio croceus, Eyst. Donas Nar­bonensium, Lob. Icon. Dod. Superioribus haud absimilis visitur hic Narcissus, minor dictus Constantinopolitanus; calix croceo colore fimbriatus cingitur sex petalis niveis peramoenis.

4. Narcissus de Argier polyanthos totus luteus, Eyst. Hic Narcissus ab Argier oriundus, quinis aut senis foliis superbiens est: floribus luteis denis aut duodenis pluribusve ornatur sas [...]igium: caulis pedalis & altior aliquando, depresso quidem caliculo, crocei coloris; quem ambiunt petala sena, ex albo pallentia. Huc pertinet Narcissus Orientalis albus odoratus ca­lice stellato, Eyst. Narcissus hic odoratus amoenus minor albus flores quinos senosve in cauli­um fastigio ex membranaceo tegmine protrudit, albidos; in quorum singulorum medio stolo­nes seu stamina, stellas aemulantia, radiatim concentrata sunt, aureolutea.

§. 3. NARCISSUS juncifolius simplex luteus & albus.

5. Narcissus juncifolius praecox major, Swert. Hic à foliis junceis & flore majore simplici perjucunde odorato, & ineunte Vere sese expandente, facile à caeteris Narcissis juncifoliis dis­cernitur: quaternos edit flores, luteos, majores; calicem etiam luteum: radix intus alba, ex­tra tunicâ nigrâ tecta.

6. Narcissus major juncifolius, Eyst. Narcissus hic major juncifolius, praecox dictus quia ante alios juncifolios Narcissos floret, caule exit unico rotundo, erecto inter folia (sicut re­liqui Narcissi;) juncis laevore, flexibilitate, viriditateque simillimo: polyanthos autem est, & totus floribus luteis, odoratis, circinatis quasi, effusus: ejus bulbus maior cum pluribus aliis bulbillis adnatis, atque capillamentis pluribus, ex bulbo illo majore deorsum sparsis cernitur Huc pertinent Narcissus major, minor, & minimus juncifolius Eyst. & reliqui juncifolii ci­tati in Pinace Bauhini.

7. Narcissus juncifolius luteus minor, C. B. P. Narcissus juncifolius minor, Dod. Cam. Clus. Hist. Hic parvitate floris à priore differt, atque ejus flos odoratior; caetera cum praedicto con­venit. In plerisque humentibus herbosis & montosis Hispaniae locis gignitur.

§. 4. NARCISSUS magno & brevi calice.

8. Narcissus latifolius albus maximus calice brevi luteo, C. B. P. Narcissus albus maximus calice luteo brevi, Eyst. Narcissus hic medius, odoratus sese exerit bulbo longiore, foliis itidem longioribus & in summo contortis, è quorum gremio protruduntur bini caules, quorum singulis singuli insistunt flores hexapetali, ex pallore albentes, in medio protenso & parum crenato calice luteo. Huc pertinent reliqui Narcissi calice brevi in Pinace Bauhini citati.

§. 5. NARCISSUS magno & oblongo tubo vel calice latifolius.

9. Narcissus latifolius pallidus calice longo aureo crenato, nobis. Pseudonarcissus albus calice luteo, Eyst. Pseudonarcissus montanus floribus albis calice luteo, Clus. Cur. post. Flo­rum hujus sex petala sunt alba cingentia calicem luteum, fimbriatum.

10. Narcissus albus oblongo calice, C. B. P. Pseudonarcissus albo flore, Clus. Hist. App. Pseudonarcissus totus albus, Eyst. Narcissus oblonga tuba totus albus, Swert. Hic & sex pe­tala alba, & tubum oblongum, tenuem, fimbriatum, aliquando album, aliquando luteum habet.

11. Narcissus subflavus tubo sexangulo, C. B. P. Narcissus falsus tuba sexangulari dilutior slavus non descriptus, Swert. Hic à tubo sexangulari sex petalis subflavis cincto facile inter caeteros cognoscitur.

12. Narcissus luteus repens, C. B. P. Pseudonarcissus minor luteus repens, Eyst. Narcissi montani seu Pseudonarcissi vulgaris haec est effigies ultimo loco in Tab. nostra 8. exhibita. Hic in singulis caulibus florem unicum promit è vaginula prorumpentem, totum luteum, sex petalis luteis cingentibus calicem seu tubum oblongiorem, protensum, in margine fimbriatum [Page 363] & profundè laciniatum: caules circumdantur foliis porraceis, angustis, carinatis, elatis: bul­bo donatur multiplici tunica obtecto, albicante, sibras crassiores ex se in terram demittente. Huc refer Narcissum totum luteum montanum majorem, Eyst. & Pseudonarcissum totum lu­teum montanum minimum, Eyst.

13. Narcissus totus albus reflexis petalis, nobis. Narcissus totus albus reflexus, Swert. Hic tubum habet album sine oris crenatis, & petala sex exteriora alba itidem, reflexa, quibus no­tis facile à caeteris dignoscitur.

14. Narcissus petalis rotundis circinatis, Swert. Sex petala exteriora hujus sunt in extremo margine rotunda, alba, & eo nomine à caeteris notu facilis.

15. Narcissus montanus juncifolius calice aureo, C. B. P. Pseudonarcissus minimus junci­folius aureus, Eyst. Hic Pseudonarcissorum minimus est, surrectis tenuibus funditur foliis, in quorum medio cauliculus exilis exit: florem minorem edit sex petalis angustis acutis praeditum, quae cingunt calicem aureum, evidenter crenatum, longiuscule extuberantem.

§. 6. NARCISSUS pleno flore.

16. Narcissus Orientalis flore multiplici & pleno albo-luteo, C. B. P. Narcissus nobilis orientalis polyanthos mixtus, Eyst. Suavem odorem spirat Narcissus nobilis orientalis se­ptem nunc plurium florum, ab aliis in hoc diversus quod pluries decussata & radiatim juxta se habeat petala disposita, albentia; in quorum meditullio, loco calicis, cumulantur glomerata petala parva, amplius diffusa, alternatim alba & lutea, mirâ sedulitate & naturae arte picta: pediculi sunt virentes: caulis ex foliis, pallore viridibus, carinatis prodiens, nudus, rotundus adinstar Porri caulis.

17. Narcissus multiplex totus flavus, C. B. P. Narcissus flavus pleno flore, Swert. Narcis­sus plenus 4. flavo flore, Clus. Hist. Hic toto flore & medio candidus & plenus est.

18. Narcissus totus niveus multiplex, C. B. P. Narcissus albus pleno flore, Swert. Narcis­sus pleno flore 6tus, Clus. Hist. Haec est species Narcissi floribus albis calice purpureo do­nati foecunda proles, cujus flos est totus albus, plenus, & uberius multiplicatur quam Nar­cissus major medio calice, melino colore.

19. Narcissus multiplex calice carens, C. B. P. Narcissus silvestris calice carens, Eyst. Hic decussata habet florum petala, acutiora, sublutea aut pallide lutea, multiplicia, seu plenum florem constituentia: unico assurgit caule: oblonga habet folia, carinata, rotundiora & an­gusta: bulbum cepaceum multis aliorum more constantem tunicis, seinvicem contegentibus.

20. Narcissus flore pleno variegato, C. B. P. Narcissus Septentrionalis flore pleno luteo, Eyst. Pseudonarcissus hic Septentrionalis flore pleno seu multiplici in unum congesto constat: caule oritur rotundo & protenso: flos multifidus & ob gravitatem pendulus, petala ultra 30. habens mixta è luteo aureo & pallido colore loco calicis seu tubae, summe lutea, cristata, quae aliis petalis pallidioribus aliquibus etiam herbaceis expansis circumdantur, ex involucro membra­naceo prodeuntibus.

21. Narcissus luteus silvestris duplici & triplici tubo aureo, C. B. P. Narcissus Septentrio­nalis calice luteo pleno duplicatis foliis, Eyst. Narcissus duplici tuba flore luteo, Swert. Pseudonarcissus pleno flore seu triplici tuba, Clus. Hist. App. ult, & Cur. post. Priori non absi­milis Pseudonarcissus hic septentrionalis alius, nisi quod stellatim habeat in flavo flore duplicia petala, subtus posita, acuminata; calice intense croceo, compacto & aliquot parvis petalis crenatis in se involutis confecto, attamen tubulato. Huc pertinet Narcissus Septentrionalis calice pleno luteo oris incisis, Pseudonarcissus vulgaris Septentrionalis pleno calice dictus: ex quatuor petalis rubricatis, caule glabro in membranaceum tegmen desinente, & nodo emergit petalis florum reflexis, pallidioribus & circinatim circumeuntibus tubum. Calice prominet mul­tiplicibus tubis in se insertis, in margine fimbriatis & crenatis.

22. Narcissus juncifolius luteus flore pleno, Eyst. Narcissus juncifolius flore pleno, Clus. Cur. post. Narcissus juncifolius aureus multiplex Anemones formâ, C. B. P. Elegantior surgit hic Narcissus luteus odoratus, binatim, ternatim ex uno caule prodiens: plenis singulis flori­bus odoratis singuli pediculi onerantur: folia longa juncorum flexibilitate, laevore, & colore ae­mula, ex radice bulbosa effert.

§. 7. NARCISSUS Leucoium bulbosum dictus.

[...] apud Theophr. 6. Hist. 7, & 7. ejusdem 13. Gaza violam albam Vertit. Leucoium, in­quit, florum prima se ostendit, emicat ubi coelum clementius statim, etiam nondum hyeme exacta; [Page 364] ubi vero immitius, postea. Plin. l. 21. c. 11. Viola alba florum prima Ver nunciantium, cujus vita longissima est trimatus. Fallitur hic Plinius, nam in multos annos ejus bulbus durat.

23. Leucoium bulbosum minus praecox tribus petalis albis minoribus cingentibus terna mino­ra herbacei coloris, nobis. Leucoium bulbosum praecox minus, Clus. Pan. & Hist. Leucoium bulbosum triphyllon (potius tripetalon) Dod. Leucoionarcissolirion vernum omnium mini­mum, Ad. Lob. Hujus folia non multum à sequentis foliis forma discrepant, verum angu­stiora & firmiora, ac quodammodo Halimo latifolio foliorum colore magis accedentia; cauli­culi graciliores, palmares, nudi & concavi, à vaginula unicum semper florem (plures obser­vare non memini) promunt, sequentis minorem, nutantem etiam & pendulum, atque sex pe­talis praeditum, quorum tria externa omnino nivea, aliis ternis interioribus longiora latioraque sunt, radiisque solaribus illustrata aut sudo coelo alarum modo sese explicant; tria interna brevia sunt, & cordis, ut vulgo ab imperitis pingitur, formam sive sagittae crenam referunt, binis viridibus maculis circa crenam foris notata, interne sex viridibus radiis ab umbilico ad extremas oras insignita: medium horum sex etiam staminula crocea, stilusque exilis, candi­cans, occupant; odor nullus aut perquam exiguus: capita inferioribus fere similia succedunt, minora tamen, triangularia, & olivae virentis formam paene exprimentia; in quibus semen se­quentis candidius: radix superne minor, multis tunicis seu pelliculis albis constans, externa tamen parte nonnihil nigricante, & sessili parte multis tenuibus fibris praedita. Provenit in udis locis solummodo & umbrosis silvis prope Blaesas, & affatim in silva dicta le Costè de Chaile.

24. Leucoium bulbosum majus praecox Bizantinum tribus petalis albis majoribus terna mi­nora herbacea seu viridia cingentibus, nobis. Leucoium bulbosum triphyllon majus Bizan­tinum, Eyst. Leucoium bulbosum praecox Bizantinum, Clus. Hist. Hoc priori fere simile est & ineunte Martio bina folia promit illi similia, sed latiora sunt & ejusdem coloris, caulem am­plectentia ut in priore; crassiusculus tandem caulis succrescens unicum florem vaginula inclu­sum sustinet, forma superiori similem, duplo fere majorem, tribus externis foliis alarum modo expansis, prorsus niveis, interioribus tribus brevibus bisulcis & cordis forma, sursum versus ut in superioris flore simul coeuntibus, & veluti tubulum seu calicem quendam efformantibus, foris plerumque circa ungues virescentibus, reliqua parte albis: oras tamen secundum crenas virides maculae inficiunt, interius vero aut magna ex parte viridia sunt, aut octo radiis ab imis unguibus secundum longitudinem ductis praedita; prioris fragrantiam utcunque aemulatur hic flos & suavius quippiam spirare mihi videtur: radix duplo major. Hoc in Viennensi & Leytano saltibus, & in plerisque Pannoniae pratis crescit; umbra tamen magis delectari videtur.

25. Leucoium bulbosum praecox majus sex petalis aequalibus & albis, nobis. Leucoi­um bulbosum praecox majus, Clus. Hist. & Pan. Leucoium bulbosum hexaphyllon (sed per­peram, hexapetalon debet dici) Dod. Hoc folia habet Colchiconarcissi autumnalis, nobis sic dicti, & supra descripti Cap. de Colchico, foliis simillima, admodum viridia & nitida, non ta­men adeo viriditate splendentia: caulem è medio illorum exeuntem, sesquipalmarem, nudum, striatum, infirmum, concavum, membranaceum folliculum seu vaginulam in summo ferentem, è qua unus, interdum alter, raro tertius erumpit flos, sex petalis aequalibus constans (non tri­bus majoribus albis, & tribus minoribus herbaceis intus, ut in prioribus) candidis, sed exti­ma & angustiore parte veluti macula è viridi flavescente infectis, nutans & deorsum spectans exigui cymbali modo, medium occupantibus sex flavis staminulis cum candicante stilo, floris­que spinae appendicis sive Oxyacanthae vulgo creditae odorem referens, nec ingratum: flori succedunt capitula triangularia, ternis loculamentis distincta, in quorum singulis semen ex candido flavescens, oblongiusculum, durum continetur: radix bulbosa est, multis candidis tunicis (extimâ tamen fuscâ) constans, & densâ candicantium fibrarum comâ formatâ. Hoc provenit maturè admodum, & florem ostendit vix liquefactis nivibus in Pannoniae plurimis locis umbrosis; mense Maio folia sua copiose protrudit, & paulo post ejusdem semen mature­scit. Huc pertinet Leucoium bulbosum flore patulo 11. C. B. P.

26. Leucoium bulbosum serotinum majus multiflorum, nobis. Leucoium bulbosum seroti­num majus 1. Clus. Hist. & Pan. Leucoium bulbosum polyanthemum, Dod. Leucoium bul­bosum majus & multiflorum quod aliqui Acrocorion Plinii statuunt, C. B. P. Huic quina aut sena sunt folia, virentia, Narcissinis similia: è quorum medio caulis pedalis & amplior assurgit, nudus, concavus & aliquantulum planus, binis acutioribus angulis praeditus, viridis etiam, è membranaceâ vaginulâ quinos aut senos flores summo suo fastigio proferens, tintinnabuli modo pendulos, sex aequalibus & niveis petalis constantes, quorum extimam partem virides maculae [Page 365] inficiunt, senis intus staminulis flavis, medioque lacteo stilo apice viridi insignito: floribus deciduis succedunt magna & trigona capita angulis obtusis Pyri in modum turbinata, nigrum semen Orobaceum, Lilioasphodeli flavo flore semini non absimile, continentia: radix crassa & bulbacea multis succulentis tunicis constat majoribus, minores involventibus, & plurimis fibris caeterarum bulbacearum & tuberosarum hexapetalarum plantarum more. Hoc serius superioribus tribus allatis germinare solet, atque Maio demum mense flores proferre. Uno duntaxat interamnis Pannoniae loco hanc speciem observavit Clusius, scilicet in uliginosis pratis supra Warasdinum. Meminit etiam Clusius in pratis Laterae vicinis observasse, cum Monspelii viveret.

27. Leucoium latifolium bulbosum autumnale tenuifolium, Clus. Hist. Leucoium bulbosum au­tumnale minimum, Dod. Leuconarcissolirion minimum autumnale, Lob. Hoc minimum autumna­le est cauliculo palmum alto, gracili, unicum, interdum alterum & tertium, ferens florem omnino lacteum, pendulum, sex petalis constantem, & tintinnabuli modo formatum, inodorum, ingrati gustus, in quo sex pallida stamina: flore jam aperto demum prodeunt quaterna aut quina capil­laria viridiaque folia: radix bulbosa, satis crassa pro plantae exilitate, è multis glutinosis tunicis candicantibus compacta, amara est. In extrema Baetica, quae Lusitaniae contermina est non pro­cul Badojoz quam Pacem Augustam esse existimant ad flumen Anam sitam, nascitur, ubi sub finem Octobris, & Novembris initium cum suo flore eruebat Clusius proficiscens Olysippo­nem. Huc revoca Leucoium bulbosum latifolium autumnale 7. C. B. P. Primum Leucoium hic at Narcissus 23. in hac tabula, à Rizotomis mulierculis dicitur Viol a palustris: Germanis, Gallis etiam Viola Februarii & Viola alba. Narcissus 26. Leucoium 3. C. B. P. à Germanis Gutta nivea ab insigni candore appellatur. De facultatibus horum Leucoiorum nihil quod ad feramus ha­bemus, cum à veteribus de iis nihil reperiatur proditum, & à recentioribus nihil quoque observa­tum. Icones omissas vide ad finem in App. hujus Sectionis.

Hosce paucos Narcissos explicatos & sculptos tantum exhibuimus, cum omnes omniumque varietates exhibere admodum erit difficile: de caeteris colore variantibus, vide Caspari Bau­hini Pinacem & Johannem Bauhinum, Hortum Eystettensem, Florilegium Swertzii, de Bry, Passaeique. Succedunt paragrapho 7mo Leucoium bulbosum, 8vo & ultimo Lilionarcissi expli­candi; & quia flores producunt Liliorum instar, capsulasque pariter eorundem capsulis simi­les seminaque itidem conformia Liliis, Lilii nomen in compositione praefiximus, quia denomi­natio omnis debet à nobiliore & potiore parte desumi; atqui flores & capsulae seminales ipsa­que semina primatum in omni genere obtinebunt: sed quandoquidem radices omnium harum infra describendarum plantarum sint perfecte bulbosae & multis pelliculis seu tunicis majori­bus involventibus minores praeditae Narcissorum reliquorum more, non autem squamosae seu squamatae Liliorum proprie dictorum modo, nos aptiore titulo Lilionarcissos designavimus: quoniam utriusque scilicet Lilii & Narcissi naturam participant, nomen sic compositum ob­tinebunt, sicut in aliis hujus Sectionis classibus praestitimus. Nam datur Colchiconarcissus, Iris radice tuberosa pendula sui solummodo generis, Hyacinthus tuberosa radice simpliciter, & Hyacinthus partim tuberosa partim bulbosa radice flore amplo albo odoratissimo, item & Hyacinthus foliis & radice squamosa Lilii instar, habet vero folia & radicem Lilii, sed cum omnino florem, capsulam seminalem, & semina ibidem contenta producat Hyacinthi, erit Hy­acinthus, & radix squamata unà cum foliis liliaceis determinabit speciem, facillimam distinctu à caeteris omnibus Hyacinthis bulbosis; & sic de aliis bulbosis dubii & ambigui generis con­cludendum censemus: ita ad finem Liliorum cernere est Lilioasphodelum, ejusque species di­versas, quae à flore Lilii, capsulis, seminibusque eidem conformibus, Lilii in prima & praeci­pua nominis compositione nomen obtinuere, atque à radicibus Asphodeli instar, Lilioaspho­deli non Asphodelolilii nomen sortitae sunt. Idem in aliis generibus postea explicandis no­bis dicendum veniet.

§. 8. LILIONARCISSUS.
Explicatio Tab. decimae Sectionis quartae.

28. Lilionarcissus albus maritimus minor, nobis. Hemerocallis Valentina, Clus. Hist. Dod. Narcissus pancratium maritimum flore albo, Swert. Pancratium Monspeliensium & Squilla minor Pharmacopoeorum, Gesn. Hort. Huic plantae (quae inter Narcissi genera referenda est secundum authores) quina aut sena sunt folia, oblonga, lata, Narcissinis quidem similia, sed planiora firmioraque, subcineracei quodammodo coloris: caulis rotundus assurgit cubitali in­terdum [Page 366] altitudine, nudus & sine foliis, qui in cacumine membranaceum promit involucrum, & eo dehiscente quinos aut senos, interdum plures edit flores, Pseudonarcissi vulgaris simi­les, Lilii odorem spirantes, albos omnino, praeter externa sex petala & extremos mucrones, qui viridi colore aspersi conspiciuntur: è medio oblongo protuberante calice, per oras laciniato, exeunt sex candida oblonga stamina, suis apicibus flavis ornata, & medio longiore stilo, ut in Lilio albo fere: marcidis & defluentibus floribus singulis singula subsunt capita triangularia, in crassitudinem successu temporis extuberantia; in quibus semen continetur nigrum, magnum, compressum, fungosum, separatim in ternis loculamentis: radix bulbacea, magna, alba, ob­longior, lento humore plena, nigricante cortice exterius obducta, quae interdum adnatis nucleis aliorum Narcissorum more sese multiplicat & propagat. Caulis etiam & folia concisa aut confracta lentum humorem extillant. In maritimis circa Valentiam Hispaniae frequens, & toto illo maritimo tractu infra Monspelium, ubi Maio mense florentem, Julio & Augusto semen maturum ferentem inveniebat, & radicem magna difficultate ante multos annos erue­b [...]t Carolus Clusius alte arena maris fiuctibus aggestam mersamque. Allatus etiam est Con­stantinopoli Viennam ejus bulbus aliquoties, inquit Clusius, dum istic vivebat.

29. Lilionarcissus albus maritimus major, nobis. Lilionarcissus Hemerocallidis facie, Eyst. Narcissus Constantinopolitanus vel 3. Matth. Pancratium Indicum alterum verum sive Nar­cissus Indicus alter facie Pancratii Monspeliani, Lob. Ad. par. 2. Hujus bulbus Muscari cras­situdinem aequat, imo etiam adultus multum superat & longior est, multis tunicis involutus, quarum extima fusca est, subsequens subruffa, tertia & reliquae inferiores candidiores, radicis fibrae graciliores & frequentiores quam in Muscari: sub Aprilis demum finem (nullos bulbos adeo tarde emergentes observavimus) sena aut plura producit folia, duplo latiora quam Mu­scari, sed illis breviora, & sub extremum Augustum marcescentia, dissimili plane ratione quam Hemorocallis Valentina supra descripta, cujus folia Augusto emergunt, deinde tota hy­eme viridia permanent. Ex eodem bulbo bini interdum prodeunt caules, singuli ferentes circa Junium mensem folliculo inclusos sex aut octo, nonnunquam plures, flores albos, parvo Lilio non dissimiles, medium occupante parvo calice albo, in multas lacinias per oras secto, odorato, in quo stamina sex alba, flavis apicibus praedita, & medius stilus albus; semen in thecis seu capsulis triangularibus minus, & magis rotundum Hemerocallidis superioris semine. Ego Lilionarcissum orientalem lubens appellarem, inquit Clusius, sed frequenter in Europa sponte nascens reperitur, ut in Corsica, & Sardiniae montibus altissimis: ast ego versus me­ridionalem plagam, ad oram maritimam in Insula dicta l' Isle de Reè, apud Gallos non procul Rupella copiose satis nascentem & florentem offendi, cujus radix aren [...] vento agitatâ occulta ad ulnam & profundius latebat, adeo ut binos vinitores illic in vineis laborantes advocandos curaverim, qui plurimâ arenâ projectâ tandem bulbos nobis detexêre. Unde ex descriptione supra allata & montanus & maritimus ex nostra opinione Lilionarcissus jure nuncupari possit.

30. Lilionarcissus Indicus pumilus monanthos albus (Atamosco vulgo hortulanis di­ctum) nobis. Hic caulem protrudit semipedalem, cui innititur unicus flos liliaceus albus, sex petalis constans & totidem staminibus cum stilo aliorum praedictorum more: flos magnitu­dine aequalis est flori Lilioasphodeli lutei; post florem evanidum folia profert Narcissinis foliis similia, aliquantulum latiuscula, magis mucronata: bulbum habet cepaceum, multis tunicis majoribus involventibus minores constantem, à quo plurimae barbillae seu fibrae demittuntur quibus tota planta nutritur. Hunc primo florentem observavimus in hortulo D. Caroli Hatton, cui ab hortulanis nomen Atamosco, ab Indis mutuatum, inditum fuit.

31. Lilionarcissus Jacobaeus latifolius Indicus rubro flore, nobis. Narcissus Jacobaeus la­tifolius Indicus rubro flore, Clus. Hist. Sena vel plura habet hic Narcissus folia, Narcissi vul­garis foliorum instar longa, ad quorum latus emergit caulis laevis & enodis, intus concavus, summo fastigio in nodum desinens, membranaceum quoddam involucrum purpurascentis co­loris sustinentem, è quo unicus sios sese exerebat, sex longis & angustis petalis constans, qua­lia fere in majoris Gladioli singulari flore conspiciuntur rubri & saturi splendentis coloris, aut instar floris Arundinis Indicae vulgo appellatae, cui non valde absimilis est, è quorum medio prodibant sex stamina ejusdem pene coloris, oblonga (quibus insidebant apices fusci coloris, quia forsitan ex attritu corrupti) & medius stilus sub quo rudimentum triangularis capitis, quod haud dubie semen dedisset, forte etiam maturum, nisi ipse florem praecidisset, ubi mihi conspiciendum praebuit possessor: radicem habet bulbosam, Cepis vulgaribus prorsus simi­lem, unicam habebat ejus plantam possessor ipsi missam ab eruditissimo viro D. Simone Touar [Page 367] Hispalensi medico, quae florem exhibuit Junio, alterum autem expectabat sequente mense, quoniam praecedente anno eadem planta bis illi florem protulit mensibus Junio & Quintili. Radix hujus bulbosa, Cepae rotundae simillima, superna vero tunica pulla: folia prima emittit crassa, oblonga, foliorum Narcissi maritimi, Hemerocallis Valentina dicti, aemula: secundum folia autem atque adeo ex latere, pedalis & longior emicat caulis, plerumque unus, aliquando vero & alter (quanquam hoc raro contingit) interdum successive, dilute rubens, rotundus, cavus, & interius subalbidus, qui in membranaceam desinit vaginulam, saturate rubentem, & ad extremum acuminatam fissamque: è quâ flos unicus erumpit oblongus pediculo nixus viridiore, qui deorsum inflexus & veluti procumbens (ut in Leucoio bulboso vel Lilio rubro, tametsi non aeque nutans, deorsumque inclinans) sex constans petalis eleganti minii colore rubentibus, tribus superioribus, totidem inferioribus; quorum quod è superioribus medium est, surrectius eminet, reliqua duo ad latera à medio reflectuntur, inferiora autem deorsum curvantur, cunctis ita concinnatis, ut ensis etiam rubri, qui ab ordine sancti Jacobi equitibus in veste gestatur, figuram valde referat, unde Jacobaei nomen ipsi à Clusio inditum. Sunt porro in hoc elegantissimo flore staminula septem similiter rubra, quorum medium aliquanto longius in triangularem apicem desinit, caeterum sex apices transversi finiunt, interius fusci, supersicie luteo pulvisculo obducti: cuncta aut ad mediam fere eorum longitudinem medium ex inferioribus folium ambit: idem etiam à reliquis duobus inferioribus complexum; atque ubi haec deorsum flectuntur, stamina ipsa sursum elevantur.

32. Lilionarcissus Indicus saturato colore purpurascens, nobis. Narcissus Indicus liliaceus sa­turato colore purpurascens, Baptist. Ferr. Hic Lilionarcissus Indicus jam familiaris factus Italiae, magnitudine & formà candido Lilio par, florum petalis magis continuatis minusque resupinis dispar, florum numero aliquando superior ex eodem centro, caulis scilicet fastigio exeuntium, albo rubroque blande temperatis circa calendas Septembris pingitur, ut ipsius pulchritudo ex sanguine & lacte coaluisse videatur: albidae membranae rupto involucro, floris petala primo modice rubent coloratioribus tantum lineis in longitudinem virgata, in calathi deinde figuram deducta adulto pudore suffunduntur; adeo vel in floribus pudibunda pulchritudo publicam lucem erubescit. Toto denique senili vultu rubicundiore dum deflorescunt, floridiora sunt, unus umbilicus intus forisque flavet: sex inaequalia stamina una parte candicantia, in summo subrubentia, lunatos in crocos ex viridi flaventes desinunt. Pistillus denique prolixior, coloratus, apice multo insignitus. Viceni pluresve flores è pediculis satis crassis, binos seu ternos digitos longis ex atro virentibus, & sive devexis, sive erectis, modo in orbem penduli, modo in silvam pro­minuli, nec non particulatim dehiscentes suum caulis fastigium coronant: caulis ipse rotundus, digitum crassus, ac prope pedalis, ex viridi obsolescit in rubicundum: folia liliacea viroris & magnitudinis narcissinae, arefacto jam flore à latere caulis enata in ipsum caulem incumbunt. Bulbus hic in Neapolitano tepore Scillam prope exaequat, Romano sub coelo minus tumet; instar Eriophori summo sub cortice membranaceo lanosus extra pallet, nec florem fert, nisi ad justi mali punici molem adoleverit. Hic etiam Lilionarcissus caeterorum more se propagat, parco tamen proventu. Alter Narcissus Indicus Baptistae Ferrarii differt à priore solo dilutiore purpureo colore; ideo inepte Ferrarium judicamus duplicem adhibuisse Iconem in florum Cultura.

33. Lilionarcissus Japonicus rutilo flore, nobis. Narcissus Japonicus rutilo flore, Cornut. Inter omnes Narcissos qui hactenus apud nos conspecti extiterunt, prima (ut arbitror) authoritas, inquit Jacobus Cornutus, nobilissimo huic debetur, cujus radices ex Japonia allatae, & ex navi naufraga, Batavica an Anglica incertum, ejectae in litus arenosum Insulae Gernsay ditioni se­renissimi Caroli secundi subjectae: ibi inquam bulbi incuria projecti in litus arenosum inter Sparta maritima & vento fortiori arenam eo pellente, qua demum praedicti bulbi tecti, post ali­quot annos summa cum incolarum admiratione flores rutilos amplos & elegantes sponte de­dêre. Hoc flore detecto, aliquot annis postea radices plurimas communicavit Botanicis & elegantium florum cultoribus Dominus Carolus Hatton filius natu secundus nobilissimi viri Christophori Hatton Baronis de Hatton & Insulae Gernsay praedictae gubernatoris. Huic Lilionarcisso spectabilis est ab initio thyrsus seu caulis nudus foliis, qui paulatim in pedis altitudinem se erigit, superiore parte virens, inferne mille purpureis maculis infuscatus, in cujus fastigio novem aut decem florum gemmae, totidem petiolis biuncialibus adhaerentes in haemisphericam figuram dispositae, quae prius longa & rotunda quâdam vaginâ membranaceâ celabantur; hae dum florem patefaciunt, in sex petala deduci solent, si bulbus laeto ac pingui solo committatur; nam si aut siccus bulbus, aut in macro solo positus, macros flores saltem [Page 368] nonnullos & uno aut altero petalorum mutilatos producit. Hoc omnibus fere floribus fa­miliare est, qui ab exteris regionibus extra natale solum tranferuntur, quorum integritatis & elegantiae non minimum soli macies detrahit. Haec namque fructus etiam natura dulces, in acerbos, & laeves in hispdos vertit: Grossulae silvestres fidem faciunt: in uva crispa silvestri uvas observamus spinosas, & undique aculeatas; translatae in uberius solum cultura & opimae terrae adjectione sterilitatem omnem deponunt, & ita facile vice versa incuria aut soli siccitate pristinum & silvestrem statum denuo induunt. An hic Lilionarcissus Japonicus rutilo flore sit idem, an minor species Narcissi Indici Baptist. Fer. saturato & dilutiore colore purpura­scentis, examinent posteri Botanici. Praedicti Lilionarcissi cujusque floris singula petala duas uncias sunt longa, admodum angusta, & exigua veluti lacuna sulcata, quae juxta floris centrum brevi acumine gracilescunt, extrema parte inflexa resupinantur more Lilii montani, quod Mar­tagon vocatur: color floris est cinnaberis aut laccae elegantioris, vena sanguinea lacunarum medium discriminante: sicut sex sunt in singulis floribus petala, sex itidem stant in medio fi­lamenta, petalis longiora & pallidius rubentia, totidem apicibus atropurpureis ornata: so­lus odor abest huic flori eleganti, cujus defectum natura supplevit vivacitate coloris, quem non modo pigmentorum mixturae artificio quivis assequi nequit, sed nec ullis hactenus flori­bus similem concessisse naturam observatum est; nam praeter eximium hunc colorem, quo intuentium obtutum hebitat, si forte serenus dies affulserit, floremque sol meridianus illustra­verit, mille veluti scintillas evibrat, quas pertinax oculus inconnivensque vix momento sustineat. Subest bulbus tunicatus priorum bulbis similis: folia vero non nisi tabido caule erumpunt, quorum color non glaucus, nec obscurus, sed grata viriditate renitet.

34. Lilionarcissus Indicus pumilus polyanthos, nobis. Narcissus Indicus pumilus polyan­thos, Cornut. Huic Narcisso quod infelicius crescat, nec ultra palmum ejus caulis adolescere consueverit, pumili nomen datur; radix est carnosior, majorque bulbus: folia octo aut novem, singula palmum longa, pollicem lata, glauce virentia, non recta ut reliquorum, sed modice flexuosa, juxta terram nata oblique prodeunt: inter quae caulis brevis, nudus & liber erum­pit, relictis hinc inde ad latera foliis; hic non rotundus ut reliquoram caulis, sed latus semiun­ciam, postquam medii palmi proceritatem implevit, membranam turbinatiorem in summo caulis fastigio relinquit, qua veluti capite flores clauduntur, quâ (que) apertâ apparet tandem eximius novem, decem aut viginti florum fasciculus, quasi ex eodem centro caulis scilicet summitate actorum umbellatim & superficiem rotundam convexam constituentium, qui prosoli coelique ratione languidius aut saturatius rubescunt; singulis est Colchici pratensis & figura & magnitudo; sex enim constant petalis, quae ab angustiis in latitudinem paulatim sese laxant; foris sinus secundum eorum longitudinem fertur, qui in subjectum flori capitulum producitur, tot pariter cristis extuberans, quot folia striis excavantur: sex stant in floris medio filamenta longa, api­cibus caeruleis donata: subsunt quibusdam floribus pediculi triangulares; hi inter se caulis in summo committuntur, miro (que) prorsus ordine dispositi, naturalem & nullatenus arte imitan­dam haemisphericam formant figuram: flores quoque ut aspectu ita & suavitate sunt inenar­rabili, praecociores etiam sunt reliquis, florent siquidem ante Arcturum, atque paulo post (octi­duum scilicet) in horto Botanico Regio Parisiensi inutiliter sine semine, teste Vespasiano Robino, collapsi sunt.

35. Lilionarcissus Indicus maximus sphaericus floribus plurimis rubris liliaceis, nobis. Narcissus Indicus sphaericus flore liliaceo, Baptist. Ferr. Hanc plantam alii Ornithogalum sphaericum, alii Moly maximum Indicum vocant. Bulbus hujus longe scillitico seu scillino ma­jor est, ventrem prope rotundat corium ferrugineum, quamvis tenue, durissimum tamen induit, imam partem protuberantem pro corporis amplitudine late circinat: fibras minimi digiti instar praecrassas praelongasque diffundit: floris vagina ad calendas Septembris exit in lanceae formam cuspidata, ternos lata digitos, quinos longa, extuberanti cinnabere saturata, post aliquot dies subnascente scapo in palmum exerta, turgente jam atque urgente numeroso foeta in geminas partes, oris anguinei modo, latissime dehiscit, non ut linguis trisulcis horri­bilis, sed ut pluribus floribus amabilis micet. Apparet primo conniventium florum confer­tissima congeries, quae ramoso paulatim incremento rotundam ita rarescit in silvam. Scapus exsurgit pedalis & amplior, binos digitos latus, ex rotundo pressior, & ex viridi rubens, qua parte solem adspicit coloratior, in summo capitatus. Funduntur è capite densioris more ca­pillicii frequentes, prolixae, suavique rubore visendae laciniae, quibus internati radiata rotun­ditate porriguntur cauliculi triangulares, palmo longiores, minusculum digitum lati, interfuso rubore virentes, in capita extumidi Tuliparum triquetro folliculo seu perferratae trifidae clavae [Page 369] simillima. Plerique instar candidi Camelino collo Narcissi cervicem deflectunt, recto rigidoque statu nonnulli circumstant. E singulorum verticibus eminent sursum versus spectantes ele­gantissimi flores, rubro convolutoque montium Lilio aequales, nec absimiles, quippe Phoeniceo rubore colorati, & petalis quinis nativos in cirros reflexis calamistrati, exteriore petalo cum staminibus assurgente, quae sane conspicienda stamina sic extant, sena, laeto colore punicea, & in totidem versatiles apices, primum flavos & grandiusculos, deinde contractiores, subter sub­fuscos, supra subalbidos & veluti farinâ conspersos degenerant: in horum medio pistillus sine apice productior, crassior, longâ utrinque rimula intersecante striatus, summa parte recurvus pariter purpurat. Omnes inter se flores ternis quaternisve digitis intercursantibus distant, per partes dehiscunt, nec prior floridus ante deflorescit quam virent universi; senium illos non contrahit, sed infuscat, ac demum decutit. Menstrua ipsi vita & Ver autumnale; September scil. eosdem parit oriens, perimit occidens. Haec enim multorum florentium capitum Hydra non calore sed frigore interficitur. A florum interitu triangula capita grandescunt, pleraque inania, perpauca nonnullo obortivi seminis rudimento foeta, sive quod nostratis Autumni frigus re­formidat, sive eadem apud nos nondum robustae foecunditatis est: caules tandem & inhaeren­tes cauliculi penitus directi atque in orbem diradiati sic exarescunt, ut floris pulcherrimi ca­daver sidus sit: neque enim hoc insolens est, ut Hydra mutetur in sidus; nec isti hortorum si­deri mors parcit: praemorsui floris decorum cadaver ingruentia primum frigora iterata morte corrumpunt, neque clavae multiplicis armatura formosum tueri germen adversus aevi demolientis iniuriam potest: folia circiter Octobris exitum apparent, flore non proveniente; in eiusdem proventu serius, extremo scilicet Novembri mense existunt, pauciora initio, sex tandem flori praelusere, longitudo illis bipalmaris, latitudo palmaris, dimidiati ferme digiti seu cultri cras­situdo, retusa forma, laeta viriditas, & fusco per oras rubore circumlita; corpus humi errati­cum lateque procumbens, vita usque ad extremum Maium sive ad primos calores producta. Hunc Lilionarcissum mense Septembri florentem Parisiis apud Johannem Morinum, Anglum vulgo dictum, observavimus, Anno Dom. 1657. cujus florum aspectus elegantissimus ac amoe­nissimus fuit, nec capsularum triangularium intuitus minus gratiosus.

TEMPERAMENTUM & VIRES.

Dictum autem Narcissum à [...] refert Plutarchus in Sympos. quasi nervos hebetantem & torpi­das facientem gravitates. Dicitur etiam [...], & Apuleio teste [...] autem proprie est Narcissus mentanus, eo quod ab aquis remotus proveniat, [...] nomen ab effectu habet, Dioscoridis siquidem authoritate Narcissus vomitum etiam con­citat. Est & alius bulbus vomitorius proprie dictus, de quo infra Cap. sequente. Narcissi radix, ut Galenus ait, usque adeo facultate exsiccandi pollet, ut & maxima vulnera glutinet, vel ad incisiones usque, quae circa tendones accidunt: habet vero quid absterscrium & attracto­rium. Eadem, authore Dioscoride, sive estur, sive bibitur, vomitus movet; prodest ambustis cum melle trita: praecisos quoque nervos agglutinat imposita: laxatis item malleolis diutinisque arti­culorum doloribus trita cum melle & imposita subvenit: expurgat ephalin & alphum cum Urticae semine & aceto; at cum Ervo & melle ulcerum sordes expurgat, & abscessus qui aegre maturan­tur rumpit: educit & aculeos infixos cum Lolii farina & melle. Narcissus herbaceus vomi­torius, ac ideo stomacho inutilis, alvum quoque solvens, nervis inimicus, caput gravans. Nar­cissi cujusque generis radicem praemansam vomitum ciere Clusius saepenumero expertus est, quod nobis etiam compertum, dum serva cujusdam amici forum olitorium petens porracea folia sibi com­parare voluit, quibus incuria an datâ operâ hortulani ejusve servi secantis multa Narcissi vulgaris folia immista, quae secta & indiscriminatim ollae indita omnes quotquot totius familiae commedere, de hoc jusculento cum foliis Narcissi, vomitu vehementi correpti, me accersendum cu­rarunt, atque statim causam universalis hujus vomitionis investigans quaedam folia Narcissi sil­vestris inter porracea folia in canistro quo praedicta folia ex foro detulerat serva, adhuc re­stantia & immista porraceis foliis observavi, quae causa fuere universalis hujus vomitus per to­tam familiam.

DE HEXAPETALIS TRICAPSULARIBUS, radicibus bulbosis proprie dictis praeditis.

CAPUT XI.
HYACINTHUS.

Y [...] unus est Dioscoridi l. 4. c. 63. at Theophrasto 6. Hist. 7. duplex, sativus & silvestris: & ut Plin. l. 21. c. 11. Hyacinthum duplex fabula comitatur, luctum praeferens ejus quem Apollo delexerat (Hyacinthum vocatum) aut ex Ajacis cruore editi, ita discurrentibus ve­nis, ut Graecarum literarum A. I. inscripta legatur. Duplicis veteres meminere; alter Poeticus, alter medicus: illum, aliqui fabulosum vel poeticum: hunc, historicum sive medicum vocant: rursus alius Graecorum, alius Latinorum est; Graecorum esse Hemerocallida Dioscoridis sive Lilium rubrum Plinii, Latinorum quidam Iridem radice tuberosa reoensent; Medicorum vero ab utroque va­riat, de quo in praesens.

Hyacinthus folia producit angustiora; flores minores Narcissinis, estque comosus, vel ra­cemosus seu botryoides (id est, flores racematim gerit Unidonis florum aemulos;) vel flore oblongo, vel stellaris (à florum petalis stellam imitantibus;) vel à loco in quo provenit, est vel Orientalis (isque vel flore simplici, vel pleno seu potius altero alteri innato:) vel Indicus: est à tempore, vernus seu praecox, serotinus vel autumnalis: à foliorum compositione vel latifolius, vel angustifolius: à florum colore est caeruleus, violaceus, cinereus, ruber & albus. De hisce omnibus ordine agemus.

TABULA XI. Sectionis quartae.
  • Hyacinthus
    • Comosus
      • 1. Major purpurascens, C. B. P. Hyacinthus spurius, Eyst.
        • Violaceus.
        • Ruber.
        • Albus.
      • 2. Sanesius panicula violacea, nobis. Hyacinthus Sanesius coma panicu­losa, Colum.
    • Racemosus seu Bo­tryoides flore arbuteo
      • 3. Latifolius speciosior
        • Caeruleus.
        • Carneus.
        • Niveus.
      • 4. Angustifolius & minor seu juncifolius
        • Caeruleus.
        • Violaceus.
        • Carneus.
        • Albus.
      • 5. Ramosus caeruleus, nobis. Hyacinthus Botryoides ramo­sus, du Bry. Park. Parad.
      • Moschatus Muscari dictus
        • 6. Albus.
        • 7. Luteus.
        • Purpureus
          • Obsolete.
          • Ex viridi.
        • Pullus.
        • Carneus.
    • Floribus
      • 8. Oblongis pendulis
        • Major Anglicus seu Belgicus
          • Caeruleus.
          • Carneus.
          • Albus.
      • 9. Campanulae instar
        • Utrinque dispositis C. B. P. Hya­cinthus Neopolitanus, Swert.
          • Caeruleus.
          • Albus.
        • Uno versu dispositis, C. B. P. Hyacinthus totus al­bus, Campanilla ex Lusitania, Lob. Ad. Part. 2. ☉
      • [Page 371] Orientalis
      • 10. Caeruleus, Tab. Ger.
      • 11. Caule maculato, C. B. P. Hyacinthus orientalis, Eyst.
      • Serotinus floribus erectis
        • 12.
          • Caeruleis
          • Albis.
        • 13. Striatis.
      • 14. Flore duplici seu altero alteri innato, nobis. Hyacinthus flore du­plici ex albo virescente, Clus. Cur. post.
TABULA XII.
  • Hyacinthus
    • Stellaris
      • 15. Praecox Germanicus aut Gallicus
        • Bifolius
        • Trifolius
          • Flore
            • Caeruleo.
            • Carneo.
            • Albo.
      • 16. Spicâ latâ depressâ seu fastigiatis in metam floribus, nobis. Stellatus Bi­zantinus sive exoticus Someri fastigiatus latâ depressâ spicâ, Lob. Ad. part. 2. ☉
      • 17. Caulibus pluribus, singulis pluribus floribus onustis, nobis. Hyacin­thus caulibus pluribus floribus onustis, Swert.
      • 18. Autum­nalis
        • Major, C. B. P. Hyacinthus autumnalis major, Ad. Lob. Clus. Hist.
        • Minor, C. B. P. Hyacinthus autumnalis minor, Clus. Hist. Dod.
      • 19. Peruvianus multiflorus Floribus
        • Caeruleis.
        • Albis.
      • 20. Eriophorus dictus, nobis. Eriophorus orientalis, Clus. Hist.
      • Peculiari radice
        • 21. Squam sa [...] seu foliis Lilii, nobis. Hyacinthus stel­laris foliis & radice Lilii, C. B. P. Hyacinthus stellatus [...], Clus. Hist. & App. alterâ ejusdemque Auctar. & Cur. post.
        • 22. Tuberosa tantum, nobis. Hyacinthus tuberosa radice, Clus. Hist. Lob. Ad. part. 2. J. B. Chabr.
        • 23. Partim tuberosa, partim bulbacea autumnalis flore amplo albo odoratissimo, nobis. Hyacinthus Indicus major tubero­sa radice, Park.
Explicatio Tab. undecimae Sectionis quartae.
§. 1. HYACINTHUS COMOSUS.

1. HYacinthus major comosus purpureus, C. B. P. Hyacinthus comosus Matthioli, Clus. Hist. Hyacinthus Neotericorum sive comosus spurius 3. Dod. Hyacinthus spurius, Eyst. Hyacinthus magnus & bulbus vomitorius, Lon. Hic folia habet longa, pinguia, ali­quantulum lata: caules longos, subinde dodrante altiores: flores è medio sursum versus, un­dequaque circa caulem multos, parvos, cavos, primum purpurei, ubi vero flaccescunt obsoleti coloris (reperiuntur rubri & candidi) cacumine comoso: radicem uti aliorum bulbosam, subruffam, ac subpurpurei coloris. In Germaniae quibusdam provinciis, uti in Norica sive Bavaria, frequenter in pratis gignitur; quandoque etiam ad agrorum margines apud Gallos & Italos inter segetes satis frequens. Aprili & Maio, subinde Junio, ejus flores vigent; semen postea aestate perficitur. Huc refer Hyacinthum comosum Belgicum album, & comosum al­bum Bizantinum, & comosum Hispanicum C. B. P.

2. Hyacinthus comosus panicula caerulea, C. B. P. Hyacinthus Sanesius paniculosâ comâ Colum. Hyacinthus comosus, ramosus, purpuroviolaceus nondum descriptus, de Bry. Mirum quidem dictu quod planta haec bulbosa Hyacinthis vulgaribus non absimilis, etiam foliis & se­mine vidua infrugiferaque sit adhuc visa; ignoramus quaenam sit causa, an translationis culpa, [Page 372] an alia, veluti nimia florescendi cupido atque luxuria ab ubertate proveniens, ut Theophra­stus docuit: silvestrem quidem hunc videre non licuit: speciosissima quidem est coma florida, in coni effigiem efformata; ex uno caule proveniens ipse flos in numerosos ramulos veluti vi­naceus racemus abit, fastigiatus paululum miliacei Graminis paniculae modo; quare Hya­cinthus paniculosa coma fuit appellatus, & in manuscripto volumine Icone coloratus à quo­dam sedulo viro rerum naturalium scrutatore, & sua forsitan manu, cujus nomen ignoratur: sub Icone addita sunt haec verba, Comam habet sive paniculam ex caeruleo purpurascentem, odore constantem cum gravitate jucundo; caule pedali provenit in agro Papiensi ab Angelo Be­neventano dono datus. In horto ornatissimo eminentissimi Cardinalis Sanesii colebatur tempore Fabii Columnae, atque hac ratione ductus, Sanesii Hyacinthi nomine donavit ipse Columna. Mense Martio incepit tribus foliis erumpere, & circa idus Aprilis florem edidit, qui per totum Aprilem mensem vegetavit, & saturo efficitur colore purpureo, atque deinde Maio mense in plures ramulos scinditur, consistit (que) flos hilaris mense Junio, postea evanescente paulatim co­lore flavescit. In multos annos durat, atque ex eadem radice flores comosos purpureos emittit; quò bulbus fortior, flores grandiores sunt & laetius purpurascunt. Jam passim in hortis rei Bo­tanicae studiosorum conspicitur, nam copiose satis sobole seu nucleis bulbillisve adnatis matri sese propagat. Degenerantem tantum hanc Hyacinthi varietatem à Hyacintho superiore floribus facile concludere ausim, atque primus bulbus comam paniculosam silamentosamque loco florum protrudens, soboles seu nucleos inde manantes produxit qui eandem elegantiam in floribus retinent, nec flores pentapetalos poterint resumere, quemadmodum Matricaria flore pleno viridi aliaeque plantae perennes non resumunt perfectum statum semel vitiatae.

§. 2. HYACINTHUS racemosus seu Botryoides authoribus, arbuteo flore, nobis.

3. Hyacinthus racemosus major latifolius speciosior arbuteo flore caeruleo, nobis. Hya­cinthus Botryoides major, Eyst. Hyacinthus Botryoides caeruleus major, Tab. Ger. Hyacin­thus hic longioribus, firmioribus est foliis, quae humi diffundi non solent, nec flexuosa sunt, sed surrecta: hujus flores licet superioribus forma similes, longe tamen aspectu hilariores, dilutioris purpurae atque etiam in caeruleum tendentis colore praeditae sunt. Hic provenit in vicinis Viennae locis, multisque aliis etiam, atque in Tyrolensi agro seu comitatu vegetat. Floret Maio. Idem & flore albo reperitur qui est Hyacinthus flore albo, Clus. Hist. Hyacinthus hic à floribus racemi in modum in extremo caule congestis [...] cognominatur. Hujus duae reperiuntur species, prior latioribus, crassioribus, longioribusque donatur foliis, florum­que etiam racemo longiore densiore & odoratiore: altera minora omnia habet & magis val­garis est; utraque species florem admodum saturati coloris violacei & quasi nigrum habet, ali­quando etiam lacteo aut niveo colore donatur, cujus folia sunt latiora. Florent utplurimum Aprili, interdum etiam Maio, si vernum tempus ob praecedentis hyemis asperitatem serius incipiat. Proveniunt in Italia, Gallia; lacteo flore collectus fuit in monte Baldo. Est & minor qui Hyacinthus Botryoides minor Clusii dicitur in Historia. De caeteris Hyacinthis ra­cemosis flore caliculato Unidonis flore consule Casp. Bauhinum in Pinace, Johannem Bau­hinum, Eystettensem Hortum, & Florilegia Swertzii.

4. Hyacinthus racemosus minor juncifolius, nobis. Hyacinthus Botryoides & minor, Clus. Hist. Hyacinthus Botryoides caeruleus, Eyst. Folia habet hic angustiora, longiora; & florum spica etiam longiore, densiore, & odoratiore donatur: verbo omnia minora habet quam prae­dictus.

5. Hyacinthus racemosus seu Botryoides & ramosus flore arbuteo caeruleo, nobis. Hya­cinthus Botryoides ramosus, du Bry. Park. Parad. Hic radicem habet caeteris hujus generis in­termedii maiorem, caulem etiam ampliorem & crassiorem, ex cujus lateribus à medio us­que pullulant plurimi pediculi breves seu curti, sustinentes ramatim non in singulari & unico caule plurimos racemos florum amoenè caeruleorum, caliculatum Unidonis florem aemulan­tium. Huc pertinent Hyacinthi racemosi omnes reliqui Casp. Bauhini in Pinace.

6, & 7. Hyacinthus racemosus seu Botryoides major seu Muscari majus obsoleto albo flore, nobis. Muscari obsoleto flore, Clus. Hist. Muscari maius obsoleto flore, Eyst. Evicinis Con­stantinopoli hortis, ultra Bosphorum in Asia sitis, primum nostrae Europae communicara fuit haec planta, quae ob suavissimum florum odorem supprimenda minime fuit. Quina, sena, aut plura habet folia, oblonga, humi diffusa, & oblique inflexa, canaliculata, satis crassa & suc­culenta, [Page 373] Hyacinthi majoris seu 1. Matthioli foliis perquam similia & tenuia; stamina seu fi­lamenta (si rumpantur) ostendentia, non adeo tamen abunde ut Eriophori folia, quae cum primum germinant, purpurascunt aut albescunt, interdum pulcherrimo rubro colore nitent: ex horum medio caulis oritur verno tempore satis crassus, rotundus & nudus, admodum infirmus pro sua crassitudine; hunc à medio ad summum fere racematim cohaerentes ambiunt flores urceolis primo propemodum similes, initio interdum virides, aut purpurascentes, de­inde pallide flavescentes, vel ab initio pallidi, postea flavi, postremo ubi tabescere incipiunt nigricantes aut pulli, iique mucrone quam in aliis crassiore & obtusiore interdum, qui mar­celcere incipientes gratissimum moschi fere aut aromatum odorem referunt, licet in hoc genere flavo colore praedito gravius quid piam quodammodo spiret; niveo omnino flore re­peritur & egregio rubente, quos sane nobis videre non contigit. Hujus flavi seu obsolete albi coloris caules multo breviores sunt caulibus flore obsolete flavo aut purpurascente oneratis: omnibus succedunt capitula trigona, magna: in quibus semen continetur nigrum, rotun­dum, magnitudine Orobi aut seminis Hyacinthi 1. Matth. sed majus: radix subest magna, albi­cans, multis tunicis Ceparum modo contexta, & frequentibus crassis fibris ex ima sede pro­deuntibus firmata, perennibus, nec singulis annis marcescentibus & pereuntibus, ut Hya­cinthorum, Narcissorum, Tuliparum, Liliorum & multarum aliarum bulbacearum stirpium fibrae. Ab imo flores explicare incipit hic Hyacinthus ut caeterae bulbaceae spicatim Botryoi­dem florem ferentes. Observatur interdum haec stirps caulem in binos ramos dividere, quorum singuli multis floribus onusti fuerunt.

§. 3. HYACINTHUS oblongo flore.

8. Hyacinthus major caeruleo oblongo pendulo flore, C. B. P. Hyacinthus Anglicus, Ad. Lob. Ger. Eyst. Belgicus, Lob. Icon. Hyacinthus non scriptus seu Dioscoridis, Dod. Lugd. Hyacintho huic folia sunt oblonga, angusta, laevia splendentia, Porri foliis angustiora & mi­nora: caulis foliis viduus, glaber, teres, cujus coma florum pondere & mole cum primum dehiscere incipiunt, gravata deorsum recurvatur; flores oblongi, teretes, concavi, in latus se pandunt, per oras reflexi, colore utplurimum caerulei, subinde rubri aut candidi sive nivei, Violae nigrae aliquando etiam dilutam purpuram referentes: semen in capsulis triangularibus parvum, rotundum: radix bulbosa, candida, perennis, lento succo uti & tota herba plena. Gignitur sponte in pluribus regionibus; & in nonnullis major ac praecox, in aliis minor & magis serotinus. Passim provenit in silvis & dumetis Galliae, & Angliae.

9. Hyacinthus floribus Campanulae utrinque dispositis, C. B. P. Hyacinthus Neapolitanus, Swert. Hic flores campanulatos caeruleos gerit, integros in fundo, divisos in margine, alter­natim dispositos (id est à dextris & sinistris caulis flores dependentes edit.) Est & altera hujus varietas floribus uno versu dispositis: haec floribus donatur caeruleis uno versu dispo­sitis, id est, flores ex unâ tantum parte caulis promit. Et prior & posterior species, aut si mavis varietas, conspicitur flore albo. Caetera consule Casp. Bauhinum, Johan. Bauhinum, Hortum Eystettensem, & Florilegia praedicta.

§. 4. HYACINTHUS ORIENTALIS.

10. Hyacinthus Orientalis, Dod. Matth. Lug. Clus. Hist. Caeruleus, Tab. Ger. Eyst. Hic pauciores fert flores caeruleos, cinereos & albos campanulatos, itidem propendentes, & in­tegros in fundo, in margine divisos. Alter est plures flores caeruleos propendentes pro­ferens, prioris floribus similes sed cineraceos, quodammodo purpurascentes, omnesque in unum latus propendentes, & reliquis non minus odoratos, semen itidem in capsulis trian­gularibus aliorum more. Hujus datur unus major, plures proferens flores; alter minor, pauci­ores gerens flores.

11. Hyacinthus caule maculato, C. B. P. Hic caules profert crassiores maculis nigris seu fuscis obductos: folia flores & radicem majora gerit prioris foliis floribus & radice.

12. Hyacinthus Orientalis serotinus erectis caeruleis vel albis floribus, Eyst. Hyacinthus serotinus minimus caeruleus, Clus. Hist. & App. 2. Hic profert ex radice bulbosa olivae pu­sillae magnitudine, fusca membrana tectâ, & multis fibris donatâ, quina aut sena folia, longa, angusta, striata, & supina parte carinata, viridia, recurva, seu versus terram reclicantia, nonnihil purpurascentia, nec valde absimilia foliis Hyacinthi Botryoidis, inter quae exiliebat [Page 374] gracilis cauliculus dodrantalis longitudinis, obsolete purpurascens, laevis, summo fastigio su­stinens senos aut septenos flosculos, concavos in fundo, campanulae instar, & in sex parvas lacinias per oras divisos instar Hyacinthi Orientalis prioris caule maculato, sed longe minores, inodoros, caeruleo & tandem subcaeruleo colore praeditos; sex subflavi coloris staminulis ex umbilico prodeuntibus, in quorum medio exiguus apparet stilus: singulis floribus sin­gula succedebant capitula trigona, mucronata; semen aliorum more continentia.

13. Hyacinthus Orientalis serotinus striatus, C. B. P. Hyacinthus Orientalis serotinus mixtus, Eyst. Flos hujus ex colore dilutius caeruleo, senis venis saturatius caeruleis mixto constat. Huc pertinent reliqui Hyacinthi Orientales apud Casp. Bauhinum, Johan. Bauhinum, Hortum Eystettensem & Florilegia praedicta, quae variant mille modis, numero & colore florum à sa­tione.

14. Hyacinthus Orientalis flore duplici seu altero alteri innato ex colore albo & caeruleo ad pediculum parum virescenti, nobis. Hyacinthus flore duplici, C. B. P. Hyacinthus flore duplici ex albo virescente, Clus. Cur. post. Hyacinthus Orientalis pleno flore subviridi, Swert. Hyacinthus Orientalis flore duplici, Eyst. Hic flores gerit duplice campanula una alteri innata constructos adeo ut minor & interior adaptetur majori exteriori.

HYACINTHUS bulbus Eriophorus dictus.

Bulbi [...], id est laniferi, inter veteres Theophrastus 7. Hist. 13. meminit, illum in litoribus nasci, lanamque sub primis tunicis habere, ex qua togae & aliae vestes conficiantur: cujus & Pli­nius l. 9. c. 11. meminit, Theophrasti testimonio usus.

§. 5. HYACINTHUS STELLARIS.

15. Hyacinthus stellaris Germanicus praecox bifolius & Hyacinthus stellaris praecox trifolius, nobis. & C. B. P. Hyacinthus Fuchsii, Dod. Hyacinthus stellatus, Clus. Hist. Hyacinthus stellatus flore caeruleo, Cam. Eyst. Hic Hyacinthus minor praecox foliis, modo binis, modo ternis, aut aliquando pluribus, latiusculis, sed Porri foliis multo minoribus provenit: floribus circa cau­liculi fastigium sparsis, multum radiantis stellae fere similitudine patentibus, sex petalis con­stantibus, colore caeruleis, rubris candidisve: quibus succedunt capitula rotunda Ochri, sed humida verna tempestate Pisi majoris magnitudine: in quibus semen Milio simile: radice con­stat bulbosa, rotunda. Reperitur sponte nascens in plerisque Germaniae & Galliae locis um­brosis, & alibi laeto pingui & inculto solo: nos affatim observavimus in silva coedua prope Blaesas dictâ le Costè de Chaile florentem Februario & Martio. Bulbus est exiguus & cauliculus brevis gerens quinque, sex septemve flores aliquando pauciores secundum aetatem & vigo­rem bulbi.

16. Hyacinthus stellaris spicatus seu fastigiatus lata depressa spica, nobis. Hyacinthus stel­latus cineracei coloris, Clus. Hist. Hyacinthus stellatus Bizantinus sive exoticus Someri lata depressa spica fastigiatus, Lob. Ad. part. 2. Hyacinthus stellatus multiflorus cineracei coloris, J. B. Chabr. Hic multa habet folia humi jacentia, instar Hyacinthi Anglicani vel Belgici fere, inter quae prodit cauliculus palmaris, aliquando sesquipalmaris, vicenos, tricenos aut plures in­terdum flores spicae vel racemi uvarum instar congestos ferens, senis petalis stellatim constructis constantes, medium occupante umbone seu capitello ex sex staminibus, non secus ac in Hya­cintho, qui stellati cognomen obtinuit, sed longe dilutioris ac veluti ex caeruleo cineracei co­loris, unde à numero florum in metam congestorum eorumque colore cineraceo facile inter caeteros stellatos cognoscitur. A forma florum in metam congestorum proxime accedit ad Hy­acinthum Peruvianum: floribus singulis fatiscentibus singula succedunt capitula trigona, ter­nis (aliorum more) loculamentis distincta, in summo mucronata, semen nigrum continentia: radix bulbosa, candida instar radicis Hiacinthi Belgici. Floret exeunte Martio & ineunte A­prili in calidioribus; at ineunte Maio in frigidioribus regionibus.

17. Hyacinthus stellaris caulibus pluribus ex eodem bulbo ortis singulis pluribus floribus oneratis, nobis. Hyacinthus caulibus pluribus floribus onustus, Swert. Hic caules quinos, se­nos ex eodem bulbo protrudit, atque singuli caules ad medietatem usque floribus pluribus, stellatis, caeruleis onerantur. Hoc fit à luxuriante natura quemadmodum cernere est in Aspho­delo & Phalangio ramoso, aliisque plurimis hujus Sectionis stirpibus.

18. Hyacinthus stellaris autumnalis major, C. B. P. Hyacinthus autumnalis major, Dod. Ad. Lob. Lugd. Ger. J. B. Chabr. & Hyacinthus stellaris autumnalis minor, C. B. P. Hyacinthus au­tumnalis, [Page 375] Clus. Hist. Lob. Lugd. Ger. Hyacinthus stellaris autumnalis hic major quina senave habet folia, latiuscula, flexuosa, viridia, aliquantulum carinata, inter quae prodit unus, non­nunquam bini, terni aut plures caules, palmo altiores, satis firmi, flosculis multis sex petalis stellae instar expansis constantibus & dilute purpurascentibus stipati; in quibus sunt quaedam staminula nigricantibus apicibus praedita: marcescentibus flosculis illico succedunt tenuia ad­modum & trigona capitula, quae brevi maturescentia & hiantia, pusillum nigrum semen osten­dunt, quod terrae gremio exceptum sui generis plantulas generat, quae tertio aut quarto anno flores dant: radix crassiuscula, candicans, infima sede multis fibris donata. Hic Hyacinthus cau­liculos dedit Clusio ramosos, quorum singuli caules seu rami suis flosculis (ut superior supra descriptus) onusti fuere. Hyacinthus stellaris autumnalis minor à priore stellari autumnali majore solummodo differt parvitate partium.

19. Hyacinthus stellatus Peruvianus multiflorus floribus caeruleis aut albis in rotundam metam fastigiatis, nobis. Hyacinthus stellatus Peruvianus multiflorus flore caeruleo, Swert. Hyacinthus stellatus Peruvianus, Clus. Hist. Lob. Ad. part. 2. Est omnium Hyacin­thorum elegantissimus hic, primo ex Peruviano orbe delatus, jam hortis omnium rei Botanicae amantium satis familiaris: folia habet multa, lata, crassa, mucronata, Hyacinthi Eri­ophori dicti foliis similia, humi magna ex parte sparsa, saturate viridia: inter quae nudus pro­dit caulis, curtus, virescens, & terrae vicinus, summo fastigio permultis floribus metae in modum fastigiatis & simul congestis onustus, qui ab imo primò se explicare incipiunt instar Scillae, Ornithogali & similium; in cymis caulium vix palmarium (nisi in solo pingui) pediculi ob­longi, ex atro virescentes, ex foliorum gremio orti, flores sustinent odoros, sex petalis stellae instar expansis constantes, purpurei foris coloris, intus ex purpura caerulei, umbone (quemadmo­dum in stellato vulgari) floris medium cum sex staminulis illum ambientibus occupante: post quos evanidos subveniunt capita trigona, ternis loculamentis distincta, in quibus maturantur semina nigra: hisce enim terrae commissis à diligente & intelligente hortu­lano rei Botanicae peritissimo Edvardo Morgan in hortulo suo suburbano pone Abatiam West­monasteriensem pullularunt infinitae plantulae, quae flores post quinquennium aut septennium tulêre: radix bulbosa crassaque instar radicis Hyacinthi orientalis, fusco colore exterius prae­dita, & multis crassiusculis fibris ab imâ sede prodeuntibus firmata. Conspicitur idem flori­bus niveis, visu peramoenis. Pro natalibus primò habuit regionem Peru. Floret Maio exeunte.

20. Hyacinthus Eriophorus orientalis, C. B. P. Eriophorus orientalis, Clus. Hist. Lob. Dod. Cam. Lugd. Tab. Ger. Bulbus Eriophorus seu laniferus Clusii, J. B. Chabr. Hic est ille bulbus quem multis abhinc annis desideravêre Botanici omnes, quique summa cum diligentia apud Botanicae rei studiosos colitur in hortis. In maximam amplitudinem excrescit ut Allium, at­que se mirum in modum adnata sobole propagat: huic bulbo Eriophoro multa sunt oblonga folia, hyacinthinis fere similia, non narcissinis, minus comosa & succulenta, duriora etiam, viridia, mucronata, ingrati saporis, quibus etiam minutissime confractis tenuia quaedam sta­mina instar telae aranearum deduci possunt: ex horum medio caulis exit cubitalis aut amplior, rectus, Scillini caulis aemulus, laevis, nudus, virescens, suprema parte ad caeruleum colorem tendens; oblongamque veluti spicam gerit in denos vel plures versus antequam explicetur flos distinctam, primum viridem, sed paulatim (dum sese explicat in flores) caeruleum co­lorem contrahentem: flores senis petalis stellatim expansis constant, triangulo umbone in medio protuberante, Hyacinthi autumnalis majoris floribus valde similes, inodori, caerulei, suis pariter quibus insident pediculis internis donatis staminibus, quorum apices initio pur­purei, ubi sese expandêre pallescente quadam veluti farinâ aspersi, qui ab imo incipiunt florere, ut in Scilla & plurimis magna ex parte bulbaceis stirpibus; flores inquam racematim & spicatim confertos habere solet: radix crassa & bulbosa est, è plurimis tunicis albis majo­ribus involventibus minores & inferiores contexta, tomentosa, & veluti aranearum telis obsita, quemadmodum supra dictum in foliis: bulbillos adnatos ad latera habet, & ex sede infima crassis oblongisque fibris nitet. De caeteris Hyacinthis consule Caspari Bauhini Pinacem, Johan. Bauhinum, Hortum Eystettensem, & Florilegia Swertii, du Bry & Passaei.

§. 6. HYACINTHI stellati peculiares, radicibus discrepantes.

21. Hyacinthus stellaris foliis & radice Lilii, C B. P. Hiacinthus [...] radice squa­mata Lilii, nobis. Hyacinthus stellatus [...], Clus. Hist. & App. altera, ejusdem Auctario & Cur. post. Hic folia sena, septena aut plura fert, Lilii albi (antequam in caulem abeat) foliis similia, è quorum medio caulis exilit pede brevior aut spithamaeus, multos flores in sum­mo [Page 376] sustinens, Hyacinthi stellati vulgo nuncupati floribus omnino pares, sex petalis constantes, intense caeruleis sive violaceis (aliquando, sed rarius, niveis) eminente ex medio quodam ve­luti umbone cum staminulis sex, & stilo, aliorum praedictorum more: floribus singulis deciduis succedunt capita trigona, tribus loculamentis distincta, atque in singulis semina multa, nigra continentur: radicem habet squamatam, flavescentem, oblongam tamen, tegulis veluti tectorum imbricatim sibi invicem incumbentibus contextam, Liliorum sive Martagonis radicibus similem. Propter enim florem & capsulam seminalem adinstar Hyacinthi, hic inter congeneres Hyacin­thos stellatos locavimus etiamsi enim radice squamata & foliis Liliis conveniat, apte satis Hyacin­thus foliis & radice Lilii, seu Hyacinthus [...] radice squamata, nuncupabitur. E Biscaiae montibus radicem erutam & ad D. Mutonum asportatum primo Lobelius testatur. Ejusdem radices misit Joachimus Venerius, quas partim in Pyrenaeis, partim in monte Galliae Aquitanicae collegit. Floret finiente Vere. Radicem itidem ejus, cui flos advenerat albus, in monte Puiole in Hispania idem Joachimus Venerius reperiebat.

22. Hyacinthus Indicus tuberosa radice, Clus. Hist. Lugd. Ad. part. 2. J. B. Chabr. Hya­cinthus Indicus minor albus radice tuberosa, Swert. Hic Hyacinthus (quemadmodum prior radice squamosa à caeteris omnibus Hyacinthis vere & proprie dictis bulbosis differt) di­stinguitur radice tuberosa seu uniformi substantia constante, quâ recedit à reliquis Hyacinthi speciebus proprie dictis, sed uter (que) floribus & capsulis seminalibus convenit cum caeteris Hyacin­this; ideo ad finem Hyacinthorum hos duos, unà cum sequenti & ultimo Hyacintho utrius­que naturam participante quoad radicem partim tuberosam inferius, partim bulbosam superius, remisimus; attamen à flore & capsula seminali est perfecte Hyacinthus, sicut priores duo, non obstantibus radicibus diversimode constructis. Ex hujus radice tuberosa, Ari Aegyptii aut Co­locasiae instar, sed longe minore & graciliore, adnatis se propagante, nonnullisque fibris prae­ditâ prodeunt folia multa, humi sparsa, oblonga, angusta, mucronata, Allii foliorum aemula; atque ex eorum medio plures caules assurgunt, rotundi, longi, bicubitales & non raro longiores, imo fere tricubitales, duriusculi, laeves, minimi digiti crassitudinem nunquam superantes, unde ob nimiam illam longitudinem ac tenuitatem infirmi obliquè, quo tempore flores ferunt, se contorquent, ac humi plerumque procumbunt, nisi bacillis, fulcris adminiculisve sustineantur: hos autem caules per intervalla singularia folia alternatim latâ basi veluti Perfoliatae folia am­biunt, breviora, multa, sed magis acuminata quam circa radicem, atque in eorum summo permulti spicatim cohaerentes insident flores candidi, Hyacinthi orientalis floribus omnino similes; & ut, ait Clusius, tubera quae accepi à comite Arembergio, insequente Sextili folia pro­duxerunt longa, humi sparsa, carinata instar foliorum Eriophori, sed angustiora, longiora, & in mucronem longum desinentia, seseque invicem amplectentia quemadmodum Iridis lati­foliae caulis expertis folia, quae avulsa & confracta, non secus in stamina deducebantur quam prae­dicti Eriophori folia; itaque à floribus & capsulis seminalibus hi tres postremi Hyacinthi nuncu­pandi sunt, etiamsi 21us sit radice squamosa seu squamata & foliis Lilii, 22us tuberosâ, 23uspartim radice tuberosa versus imam partem, & partim bulbosa seu tunicata bulbaceave in superiore sui parte.

23. Hyacinthus Indicus autumnalis flore amplo albo odoratissimo radice partim tuberosa partim bulbosâ, nobis. Hyacinthus Indicus major tuberosa radice, Park. Hyacinthus Indicus tuberosa radice non descriptus, Swert. Hic peregrinus autumnalis Hyacinthus flore constat omnium maximo, albo, odoratissimo, caulibus pedalibus insistente: quos deorsum versus circa radicem ambiunt plurima folia, dilute virentia, palmaria longitudine, mucronata: radicem habet inferiore sua parte tuberosam, superiore autem bulbosam seu tunicatam, ut apparet ex Icone à nobis exhibitâ sub finem Tab. duodecimae. Ex inferiore, tuberosa scilicet, parte plu­rimae crassae fibrae in terram demittuntur, quibus nutritur tota planta.

TEMPERAMENTUM & VIRES.

Radix Hyacinthi Anglicani seu Belgici flore oblongo cum vino albo imposita, authore Dioscoride, impuberes servare creditur; sistit autem alvum & urinam ducit pota; at semen majore vi astrin­gendi praeditum est, & ipsum in theriacis medicamentis adversus venenatas bestias commodum est. Morbum regium quoque depurgat cum vino potum. Galen. de Simpl. Medicam. Facult. Hya­cinthi radix ordinis est primi in siccando, in frigefaciendo secundi jam completi, aut etiam tertii initio. Radix Plinio in vino dulci marcerata & illita pubertatem coercet seu pilos non patitur erumpere. Urinam impellit. Contra serpentes, scorpiones & morbum regium semen ejus cum Abro­tano datur. Et haec partim Dioscorides habet. Omnes bulbi acres sunt, & calefaciunt, & ad [Page 377] venerem concitant; de culinariis hoc dictum puto, de quibus infra dicemus, quare Martialis Poeta in Xeniis,

Quum tibi sit anus conjux & sunt tibi mortua membra,
Nil aliud bulbis quam satur esse potes.

DE HEXAPETALIS TRICAPSULARIBUS▪ radicibus bulbosis proprie dictis praeditis.

CAPUT XII.
ORNITHOGALUM.

[...] propter lacteum colorem, qui in flore nitet, similem ei, qui in alis aut ovis Gali­narum observatur, nomen accepisse videtur. Dioscorides l. 2. c. 174. unius, ut & Plin. l. 21. c. 17. Ornithogale nominans, meminêre. Sunt qui Bulbinam Theoph. 7. Hist. 13. & Athe­naei censent.

Ornithogalum à candore radicis simili ovis galinarum aut plumis avium nivearum (quasi lac avium diceres) deducitur. Flores gerit stellatos, sex petalis, singulis notis viridibus utplu­rimum affectis, donatos; estque vel flore albo, & hoc est vel umbellatum, vel spicatum, vel Indi­cum; vel flore luteo. Denique de hisce in hoc capite duodecimo singulatim tractabitur.

TABULA XIII. Sectionis quartae.
  • Ornithogalum
    • Umbellatum
      • 1. Maximum Arabicum multiflorum album umbilico interiore nigro, no­bis. Ornithogalum Arabicum, Clus. Hist.
      • 2. Majus angustifolium, C. B. P. Ornithogalum medium, Eyst.
      • 3. Minus candidum vulgare, nobis. Ornithogalum candidum vulgare, Ad. Lob. Bulbus leucanthemus minor, Dod.
    • Spicatum
      • 4. Maximum floribus albis innumerabilibus, nobis. Maximum, Clus. App. & Myconi, Hist. Lugd.
      • 5. Majus angustifolium floribus ex albo virescentibus, C. B. P. Ornitho­galum majus 1. Clus. Hist. Asphodelus bulbosus Galeni, Dod. Lugd. Ger.
      • 6. Majus flore lacteo, Eyst. Ornit hogalum Monspelianum flore lacteo, Lob. Icon. Ornithogalum majus 2. Clus. Hist.
      • 7. Majus Pannonicum flore albo linea viridi in dorso praedito, nobis. Or­nithogalum Pannonicum flore albo, Clus. Hist. & Pan.
      • 8. Exoticum seu Neapolitanum flore minore majori innato, nobis. Orni­thogalum Neopolitanum flore interius candido exterius cineraceo, Swert. Ornithogalum Neopolitanum, Clus. App. 2. Eyst. Ger. J. B. Chabr.
      • 9. Neapolitanum priori valde assine si non idem, nobis. Hyacinthus ar­vorum Ornithogali prioris flore aemulus, Col.
    • Indicum
      • Latifolium
        • 10. Floriferum sphaericum colore colossino aut albo, nobis. Moly latifolium Indicum flore purpureo, Swert.
        • 11. Bulbiferum non floriferum, nobis. Moly latifolium In­dicum, C. B. P. Caucafon, Icon. Lob.
    • Luteum
      • 12. Majus floriferum, nobis. Ornithogalum luteum, Swert. Ornithogalum luteum, Lob. Lugd. Col. Swert.
      • 13. Minimum bulbiferum, nobis. Angustifolium campestre luteum mini­mum bulbosum, Colum.
§. 1. ORNITHOGALUM UMBELLATUM.
Explicatio Tab. decimaetertiae Sectionis quartae.

1. ORnithogalum umbellatum maximum Arabicum umbilico interiore nigro, nobis. Or­nithogalum Arabicum, Clus. Hist. & Pan. Eyst. Ornithogalum Arabicum multiflo­rum album umbilico interiore nigro, Swert. Ornithogalum magnum Syriacum seu Lilium A­lexandrinum, J. B. Chabr. Oblonga habet folia, viridia, carinata, Hyacinthi orientalis foliis adeo similia, ut ab iisdem vix discernat quisquam, nisi in hoc studio bene exercitatus, praeser­tim plantâ suo caule & floribus viduata, minime autem Narcissi foliorum aemula: inter quae cubitalis emergit caulis, laevis, nudus, gracilis, virescens, quem aliquot in summo nascentes, confuso ordine ambiunt ramuli sive pediculi, flores magnos sustinentes, Narcissinis magnitu­dine pares, sed Ornithogali forma omnino praeditos, illorum more sub vesperam sese clau­dentes, sex petalis prorsus albis constantes, medicati odoris, & praemansum Coriandrum fere referentes, triangulari capitulo, nigro, splendente, medium florem occupante, quod ambiunt sex alba stamina, flavo apice coronata: semina nunquam adhuc observare mihi licuit, inquit Clusius, licet singulis annis Bizantio cum aliis stirpibus ejus bulbi Viennam missi fuerunt, quo­rum nonnulli flores dederint: capitula tamen incrementum capientia senescente flore, & ex nigro viridem colorem contrahentia ut semen datura viderentur, paulatim tamen contabescere coeperunt: radix bulbosa, Hyacinthi aemula, candicans, plerumque è multis tunicis conflata, latâ admodum sede & in ambitu fibras spargente. Floret Maio. Provenit sponte in Arabia, unde ei denominatio. Mira est hujus bulbi natura; nam plerumque experti sumus vix ulla folia promere, nisi singulis annis exemptus aliquanto tempore asservetur, deinde terrae denuo concredatur, tum enim demum germinare solet, etiam ante brumam, nullus autem florere mi­hi conspectus est, nisi recens Constantinopoli allatus. Nam ex eorum est numero, qui nisi istic eruti jam conceptum in utero florem habeant, in frigidiores regiones translati nullum dent. Praeterea cum frigoris valde impatiens sit, neque Viennae, neque in magis Septentrionalibus plagis hyemem in horto ferre potuit, sed in fictilibus reponendus, ubi bulbi circa adnatis nu­cleis feliciter sese propagare solent.

2. Ornithogalum umbellatum majus angustifolium, C. B. P. Ornithogalum medium, Eyst. Bulbi silvestris Dodonaei descriptioni hujus Ornithogali historia quadrare videtur: nititur enim bulbo Ceparum figuram aemulanti, capillamentis suffulto, assurgentibus foliis angustis, lon­gis, mucronatis, reflexis, viridibus: ex caulibus summis oriuntur flores suis peculiaribus pe­diculis innitentes, petalis sex numero constantes explicatis, interius candidis cum staminibus spissis, exterius vero virescentibus.

3. Ornithogalum umbellatum minus candidum vulgare, nobis. Ornithogalum umbellatum medium album angustifolium, C. B. P. Ornithogalum candidum vulgare, Ad. Lob. Ornitho­galum 5. sive vulgare, Clus. Hist. & Pan. Bulbus leucanthemus minor, Dod. Hujus radix bul­bosa candida est, quae multos bulbulos adhaerentes habet, veluti racematim compactos, sese plurimum multiplicantes, gustu amaricante, lenta spumosaque mucagine masticatosos replen­tes: folia promit angusta, tenuia, longa etiam ad cubitum ipsum, caules multum superantia, carinata, per medium eorum lactea discurrente linea, in terram strata, mollia, & inter haec caulem dodrantalem & semipedalem, tenerum, teretem & nudum, qui circa fastigium pedi­culos emittit, (quorum unicuique subjectum foliolum, oblongum, membranaceum, acutum,) flores sustinentes è petalis senis oblongis compositos, lacteo intus candore, foris non nisi per oras, medio herbido: intra quae staminula latiuscula, sena, candida, apicibus luteis donata: in medio capitulum canalatum, hexagonum stilum è summo profert albidum, ex quo vasculum ternis loculamentis distinctum, continens semina compressa nigri coloris. Ornithogalum Dioscoridis & Plinii affirmaremus, si crudum mandi observaremus. In Gallia passim inter se­getes & in arvis nusquam non reperitur florens mense Maio.

§. 2. ORNITHOGALUM SPICATUM.

4. Ornithogalum spicatum maximum floribus albis innumerabilibus, nobis. Ornithogalum latifolium & maximum, C. B. P. Ornithogalum maximum, Clus. App. 1. Ornithogalum ma­ximum Myconi, Hist. Lugd. Ornithogalum vel Lilium Alexandrinum floribus albis innume­rabilibus, Swert. Hoc Ornithogalum magnum Myconi oritur cubitali altitudine, interdum [Page 379] majore: caulem habet laevem, rotundum, solidum Asphodeli instar, in cujus superiore parte conspiciuntur flores intus candidi, ex sex petalis conflati; per singulorum exortum foliolum prodit ipsum petiolum amplectens; in florum medio stamina multa sunt veluti in Rosa: radix crassa est, bulbosa, candida, dulcis, inferiore parte fibras in orbem emittens, ejus exteriorem ambitum cingentes coronae capitis monachorum instar: cum idem huic sit sapor, qui Ornitho­galo vulgari, foliorum & florum eadem forma, Ornithogali speciem esse censet Myconus etiamsi folium sit in hoc caeterorum foliis duplo majus & latius. Raram plantam esse ait Myconus, seque bis tantum reperiisse, semel Toleti, iterum juxta Barcinonem.

5. Ornithogalum spicatum majus angustifolium floribus ex albo virescentibus, nobis. Orni­thogalum majus 1. Clus. Hist. Asphodelus bulbosus Galeni, Dod. Lugd. Cam. Ger. Ornitho­galum spicatum flore virente, Asphodelus bulbosus Galeni Dodonaei, J. B. Chabr. Maxima habet folia porracea, sena aut plura; caulem inter ea emergentem cubitalem & ampliorem, rectum, nudum, firmum, magnam florum spicam gerentem, qui explicati senis petalis constare conspiciuntur, ex albo virescentibus, & foris herbaceis omnino; in iis succedunt tria loculamenta simul in unum juncta, nigrum magnumque semen in se continentia: radix satis crassa, bulbosa, multis tunicis candicantibus constans: provenit sponte primo à capite Blaesensium lapide in silva caedua dicta le Costè de Chailè; floret Maio; Julio semen maturescit.

6. Ornithogalum spicatum majus lacteo flore, Eyst. Ornithogalum majus spicatum flore albo, C. B. P. Ornithogalum Narbonense, Dod. Lugd. Ornithogalum Monspelianum flore lacteo, Lob. Icon. Ornithogalum majus 2. Clus. Hist. Hoc majus 2dum Clusii non minore altitudine assur­gentem habet caulem, superiori similem, sed viridiorem, quem à medio fere ad sum­mum fastigium multo plures exornant flores, prioris quinti floribus majores, foris praeter oras quae albae sunt omnino virides, interius vero dum explicati sunt lactei omnino candoris: se­men in triangulis capitibus alterius simile, sed paulo majus & oblongius: radix candidior & longior, interdum in amplam magnitudinem extuberat: folia illi longiora, magis viridia, & extremo mucrone acuminata. Bizantinum valde accedit huic, sed paulo est humilius, dilutiore etiam caule est, & foliis. Sponte provenit in Gallia Narbonensi; floret Maio & Junio.

7. Ornithogalum spicatum majus Pannonicum flore albo lineâ viridi in dorso praedito, nobis. Ornithogalum spicatum flore viridi lactescente, C. B. P. Ornithogalum Pannonicum flore albo, Clus. Hist. & Pan. Ornithogalum flore albo viridique linea in dorso praedito, Swert. Ornitho­galum Pannonicum, Tab. Ger. Eyst. Huic Ornithogalo Pannonico quinque aut sex ante hy­emem, ut in Arabico, sed praeter reliquorum consuetudinem germinant folia, humi expansa, angusta, digitalis longitudinis, ex viridi incana, & Caryophyllorum altilium florum foliis forma & colore valde respondentia, aliquantulum hirsuta, herbacei gustus & insipidi: subsequente Aprili foliis flaccescere incipientibus, inter illa exilit dodrantalis cauliculus senos aut plures spicatim cohaerentes sustinens flores, qui è senis petalis compositi Maio mense aperiuntur, interiore parte non minus lactei candoris, quam in secundo & vulgari, triangula deinde capita succedunt, nigrum rotundum semen continentia: radix subest bulbosa, longa, candida, lento humore plena, gustus primo insipidi, deinde acris, foris cineracea, tenui membrana obducta & sessili parte multis candicantibus fibris capillata. Illud peculiare habet haec planta, ut naturali loco ubi sponte nascitur, magna ex parte cum floribus onusta sit, sine foliis conspiciatur, aut saltem jam fere evanidis & flaccidis. At in hortis culta diutius plerumque folia retinere solet, & in majorem amplitudinem excrescit, spicam vicenûm aut plurium florum nonnunquam proferens. Hoc largissime provenit in aperto illo & late patente campo secundum silvulam prope Lachu imminentem, & in siccioribus pratis secundum Danubium in monte Baden sibus thermis im­minente, totaque illa montium serie inde us (que) ad Calenberg excurrente & in Hambergensi monte, apertis & gramineis locis.

8. Ornithogalum exoticum seu Neopolitanum flore minore majori innato, nobis. Orni­thogalum Neapolitanum flore interius candido exterius cineraceo, Swert. Ornithogalum Neapolitanum, Clus. App. 2. Eyst. Ger. J. B. Chabr. Terna aut quaterna profert folia carinata, longa, Hyacinthinis non valde dissimilia, verum angustiora, viridia, inter quae prodit caulis satis firmus, dodrantem altus, laevis, viridis, sustinens superna parte quinos, senos, vel etiam plures interdum flores, in anteriorem partem propendentes, (tametsi alternatim in singulis caulis lateribus nascantur, à cujusdam membranulae sinu,) sex petalis constantes unciam longis, quadrantem vero unciae latis, interna parte candidis, externa autem ex cineraceo virescentibus, orasque albas habentibus: floris quodammodo umbilicum occu­pat alter flosculus sex etiam petalis minoribus praeditus, quae extima parte alba sunt [Page 380] & veluti tubulum formant, in quo apparent sex alba staminula flavescentibus apicibus do­nata, & medius stilus albus: flores prorsus erant inodori, quibus succedebant trigona capita crassiuscula, in oblongum mucronem desinentia, quae caulem propter gravitatem deprimentia semen nigrum, rugosum continebant: radix est bulbosa, candicans, fusca tamen membrana tecta, in conum superna parte fastigiata, inferna autem plana perinde ac Ornithogali Arabici radix, minus tamen ampla sede, sed multis candidis fibris in ambitu praedita; flores pro­ferebat Aprili cum in fictili per hyemem asservata, & Maio quae anno priore terrae commissa.

9. Ornithogalum Neapolitanum flore pendente priori valde affine si non idem, nobis. Hya­cinthus arvorum Ornithogali flore, Col. Nusquam ab aliis descriptam aut depictam memora­mus (inquit Fab. Columna) hanc bulbosam plantam in agro Neapolitano frequentissimam, eodem tempore cum Hyacintho vulgari botryoide florentem, eundemque agrum diligentem. Radice magna parvo ovo pari, foris rugoso parum cortice, atque ex albo flavicante, subtus corollam fibris innumeris quibus innititur effigiante, dodrantem infra terram obruta: foliis ab radice tripedalibus, brevibus, leniter canaliculatis, quatuor aut quinque: caule supra ter­ram bipedali rotundo, laevi, ex viridi albicante, crasso: à medio florere incipit ad summum, atque floribus alternatim dispositis, magnis admodum, stellatis, triunciali diametro senis petalis constructis, latis, è quorum medio flos alius, oblongus lagenulae oblongae effigie, ob­longis petalis etiam formatis, bicornibus oris, luteo medio stamine, in quibus fructus occul­tatur longo apice prominente. Flos totus est albus interius, exterius vero virescens Orni­thogali more, limbum tenuem tantum per ora habens: virens exterior color ob tenuitatem petalorum floris transmittitur, & aversa interna parte dilute apparet: flores noctu claudun­tur, atque etiam cum fructus perficiunt, quos Melonis effigie striatos efformant unciali diame­tro, sesquiunciam longos, apice in summo flavicante longo: semina intus copiosa, nigra, diaphragmatis distincta, Hyacinthi aemula. Hoc si non idem cum priore, parum differt, etiamsi Phalangii nomine Honorius Belli ex Creta miserit, atque Narcissus 4. Matthioli à Clusio deno­minetur in App. 2. & Hyacinthus arvorum Ornithogaloides Columnae dicatur, idem mihi ap­paret, sicut & Casp. Bauhino, cum priori Ornithogalo Neapolitano, non obstante varia denomi­natione authorum.

§. 3. ORNITHOGALUM Indicum maximum latifolium.

10. Ornithogalum Indicum latifolium floriferum sphaericum colore colossino aut albo, nobis. Moly latifolium Indicum flore purpureo, Swert. Moly latifolium liliflorum, C. B. P. Moly Homericum, Scillae alterum genus & Pancratium Dioscoridis, Caes. Moly latifolium, Moly The­ophrasti, Dod. Clus. Hist. Flore est rubente aut colossino vel candido rubente: foliis est Scillae, tribus aut quatuor longioribus invicem amplexantibus; cubitali aut ampliore constat caule, crasso, concavo, rotundo, foliorum experte: multos flores stellatos candide rubentes vel subalbidos, humi sphaericam figuram constituentes, summo fastigio sustinente, longis pedicellis inhaerentes; nigro in capitulis semine, Ceparum semini fere simili: radix crassa, alba, rotun­da, nigro cortice tecta. Juxta caulem inter folia alius plerumque exit cauliculus planus & foliaceus seu verius folium in summo veluti Allii nucleum gerens, initio candicantem, deinde pallescentem, qui terra exceptus germinat, & ejusdem generis plantam profert. Ejus bulbus primo Constantinopoli Viennam allatus fuit. In agro Neapolitano sponte provenit, authore Ferdinando Imperato.

11. Ornithogalum Indicum latifolium bulbiferum non floriferum, nobis. Moly latifolium Indicum, C. B. P. Caucafon, Icon. Lob. Moly Indicum, Clus. Hist. Moly hoc alterum genus Clusio Indicum cognominatum (quod nonnullis Caucafon barbaro nomine dicitur) quia ex India primum in Hispaniam perlatum esse ferunt, & inde ad Italos & Gallos transivisse, & ab illis forte Belgae acceperunt (quemadmodum plures alios flores rariores;) superiori foliis & reliqua forma simile est, nunquam flores apud nos Septentrionales fert, sed loco florum nu­cleos: caulis palmaris adeo insirmus uti nisi aliquo fulciatur adminiculo attolli non possit; summo fastigio conglomeratum caput fert, multis veluti Allii nucleis Mespili vulgaris magni­tudine constans, initio viridibus, deinde pallescentibus, qui etiam in terram nondum re­positi germinant Alliorum silvestrium quorundam more, telluri tamen commissi in majores bulbos adolescunt. Radix ut alterius superioris cepacea, rotunda, alba, multis tunicis a­micta, quarum externa fusca vetustate sese separans & alios bulbos pangens. Bulbus hujus itidem Constantinopoli primo advectus, nunc hortis Italiae & Galliae satis familiaris.

§. 4. ORNITHOGALUM LUTEUM.

12. Ornithogalum luteum majus floriferum, nobis. Ornithogalum luteum, Swert. Cord. in Dioscorid. Ad. Lob. Tab. Lugd. Swert. Bulbus, Trag. (cui & Cepa agrestis.) Ruell. Fuch. Tur. Gesn. Dod. Cam. Lugd. Eyst. Ornithogalo vulgari, seu Bulbo leucanthemo minori Dodonaei supra descripto, non multum absimilis videtur hic Bulbus, quem Leonardus Fuch­sius & Hieronimus, Tragus, Bulbum silvestrem agnominant. Sunt tamen huic folia pauciora (uni­cum aut bina tantum) angusta, porracea: caulis brevis, tenuis, rotundus, dodrantalis, ali­quando palmaris, aliquot pediculis in summo caulis fastigio adnatis: in quibus flosculi stel­latim radiati, hexapetali, Bulbi leucanthemi floribus multo minores, colore ex herbaceo in luteum elanguescentes, staminibus in medio capillaceis: capitula semen ferentia sunt triangu­laria caeterorum bulborum proprie dictorum more: radix bulbosa est lenti succi, nullius o­doris, sapore aliquantulum, sed perobscure, Cepam referens. In Germaniae locis umbrosis & ad margines pratorum arvorumque, ac secus rivulos exit. Nos frequentem satis hunc bul­billum nobis obviàm habuimus, & ineunte Vere florentem in planicie frugibus consitâ inter Lutetiam Parisiorum & pagum à Sancto Dionysio nominatum: item postea circa Blaesas inter segetes, secus viam communem, quâ itur ad Sancti Dionysii illic pagum, secundo à Blaesen­sium capite lapide. Floret Aprili exeunte, & ineunte Maio.

13. Ornithogalum luteum angustifolium minimum bulbiferum, nobis. Ornithogalum angu­stifolium bulbiferum, C. B. P. Ornithogalum angustifolium campestre minimum bulbiferum, Colum. In agris cum calidarum, tum frigidarum regionum, primo Vere floret haec plantula Ornithogalo assimilis, flore hexapetalo luteo, Februario mense in calidioribus regionibus, Martio & Aprili frigidioribus. Planta est semipedalis, radice bulbosa constans, ruffo cortice tecta, bulbo intus albo capillamentis Cepae modo tenuibus ad modum infrà scatente: folia bina, tenuia, Croci vel Ornithogali vulgaris leucanthemi minora, angustiora, pedali longitudine, caule triunciali, è terra non multum exeunte, supra quem thyrsi modo vel Cyperi folia sunt quina, sena, graminea, tres aut quatuor uncias longa, in imo latiora, rubentia circa ortum: in quorum centrum coacervati globuli instar Milii, vel Rapae seminis magnitudine, aut etiam majores, flavescentes & purpurascentes, folia singula singuli emittentes sui proportione anno sequenti; at inter foliorum sinus, qui bulbillos circundant, petioli duo aut tres rubescentes, triunciales proveniunt, slores habentes hexapetalos aliorum hujus Sectionis more, intus lu­teos, foris vero virentes, cum totidem staminulis luteis & apice in medio crassiore, ex fructu prominente, qui paululum crescit trigonus, superne latior, seminibus minutis arenae instar refertus: at bulbilli illi siccata planta ex se in terram sparguntur, atque seminis vice pro anno sequenti inserviunt. Variat pro ratione locorum; in pinguioribus folia sunt latiora & plura; flores etiam, qui in petiolis alis divisis insunt, plures, atque in geniculo foliolum; variat itidem quoad foliola, quae circa bulbillos hirsuta & candidiora sunt, reliqua vero ex radice non differunt. Differt ab Ornithogalo luteo Lobelii, nam illud folio est digitali latitudine, atque pedali longitudine, majoribus duplo floribus itemque bulbo, atque non in agris sed in montibus & montium radicibus humentibus umbrosisque sponte nascitur. Invenitur & aliis in locis absque bulbillis in caulis fastigio; nos majorem Lobelii cum bulbillis in caulis fastigio offendimus in arvis prope Blaesas.

TEMPERAMENTUM & VIRES.

Radix bulbosa Ornithogali coquitur, à Dioscoride, cum pane, atque ut Melanthii semen cruda & cocta manditur. Camerarius citans Dioscoridem addit, Est enim dulcis & suavis: ubi hoc invenit ne­scimus, in nullo nostrorum Ornithogalorum ullam dulcedinem aut suavitatem experimur, imo nobis amaricat. Describit porro & aliud Ornithogalum Ruellius l. 2. c. 77. quod à rusticis in Suessionum agris eruitur, cujus radix in orbem fere collecta, est cortice pullo, carne intus can­didissima, pulpaque perquam odorata Vere vel aestate cum fronde viret, hyeme vel autumno cum exarantur agri radicitus velluntur; diu servari potest: & ubi annonae premit inopia, plebis rusticae famem & jejunia castanearum more satiat; nec aliud ex humo genitum promptius in ci­bum cedit, cum frugum penuria gliscit. Mire suibus expetitur: rura ex agris sponte natum gratiorem cibum non norunt: lautiores etiam mensas ditiorum non reformidat. Pueris non in­cognitae radices, qui prope astantes cùm aratro terra proscinditur aut in latiores porcas seu liras [Page 382] sulcatur, erutos bulbos vomere colligunt, multo castaneis suaviores; quibus, & crudis, & in ci­neribus coctis vescuntur. Suessionensis ager Churlos vocare consuevit. Hactenus Ruellius.

HALLUCINATIONES CASP. BAUHINI Aliorumque Authorum.

PAg. 75. col. 1. pl. 1. Moly liliflorum, C. B. P. Mo­ly Theophrasti, Dod. Clus. Hist. & Hisp. Ornitho­galum Indicum latifolium liliflorum, nobis. Moly Indicum flore purpureo▪ Swert. Pag. eadem pl. 11. Moly Indicum latifolium, C. B. P. Caucafon, Lob. Icon. Ornithogalum Indicum latifolium bulbiferum, nobis. Moly plane est planta calida, & acris fervi­dique gustus; palatum enim accendit, quemadmo­dum pleraeque hujus membri culinariae plantae: at hae plantae nec odore, nec sapore cum Moly conveniunt, ergo inepte satis a Casparo Bauhino caeterisque autho­ribus pro Moly speciebus recensentur.

DE HEXAPETALIS TRICAPSULARIBUS, radicibus bulbosis proprie dictis praeditis, Culinariis calidis & acribus, constituentibus secundam partem hujus Distributionis: suntque Cepa, Allium, Porrum, Moly, & Scilla.

CAPUT XIII.
CEPA.

AEGyptiorum numina, Cepas & Allium (Plin. l. 19. cap. 6.) prosequamur. Cepa à capitis magnitudine Graecis [...], quod oculi pupillam comprimere cogat, ut­pote secundum Aristotelem 20. Probl. 22. mordaci nimium vapore lancinando & lacrymas movendo.

Genera Theophrasti 7. Hist. 4. à locis cognominata refert, Gardiam, Cnidiam, Samothraciam, Setanicam, Ascaloniam & fissilem. At Dioscorides l. 2. cap. 181. longae, rotundae, flavae & can­didae meminit. Plin. l. 19. c. 6. Cepae inquit genera apud Graecos Sardia, Samothracea, Alsidena, Se­tania, scista, Ascalonia &c.

Quare alia major est, alia minor; alia candida, alia viridis, alia ruffa, alia subrubens; alia est rotunda, alia est oblonga: omnes utplurimum duplici aut triplici membrana, quas Festus tallas, alii tunicas vocant, vestitae. Sic aliae acerrimae, aliae mediocriter acres, aut nihil fere acredinis habentes. Sic aliae seruntur, aliae deponuntur; aliquando seminis loco bulbos gerunt, ut Dale­champius notavit.

Explicata prima parte plantarum bulbosarum recreatricium (id est, quae odore, sapore, aut floribus variis pictis coloribus sensus afficiunt & recreant, delectantque, quaeque semina in capsulis triangularibus proferunt rotunda, crassiuscula) his propter semina conformia in­terjiciamus plantas culinarias ab usu in culina expetitas, semineque itidem rotundo donatas; cumque omnes sint calidae & acres gustui, facile à prioribus recreatricibus herbis bulbosis pro­prie dictis cognoscuntur: à recreativis autem hexapetalis bulbaceis semine compresso mem­branaceo duplici serie in singulis loculamentis contento, in posteriore hujus Sectionis parte explicandis, parvo negotio itidem dignoscuntur. Inter culinarias bulbosas proprie dictas plantas exordium faciemus à Cepa, quae à reliquis culinariis notu est facilis, quod caulis in medio crassescat & intumescat ad pollicarem amplitudinem, & sit duplo aut triplo crassior in medio quam in ortu aut fastigio: hoc non cernitur in reliquis suae sortis culinariis plantis, atque eo nomine facile inter caeteras bulbaceas discernitur. Est à duratione, vel annua, vel perennis: à figura radix est vel rotunda, vel longa: à sapore, acris vel minus acris seu dulcis: à co­lore pellicularum est vel rubra, vel alba. De hisce omnibus infra agemus. Nota ergo ge­nerica Cepae est haec, quod folia producat fistulosa, vacua, rotunda; atque haec illi cum qui­busdam Allii speciebus est communis; sed nota praecipua distinguens Cepam à caeteris, est producere caulem in medio duplo aut triplo crassiorem quam in ortu & fastigio, uti dictum.

Pars TABULAE XIV. Sectionis quartae.
  • [Page 383]Cepa
    • Annua
      • 1. Rotunda vulgaris, nobis. Cepa rotunda, Dod. Cepa alba & rubra, Gesn. Hort. & Cepa radice candida dulci, C. B. P. Cepa 4ta Gesn. Hort.
      • 2. oblonga, Dod. Gesn. Hort.
    • Perennis
      • 3. Alscalonica, Matth. Lugd.
      • 4. Sectilis juncifolia, nobis. Schoenoprasum, Dod. Lob. Tab.
Explicatio partis Tab. decimaequartae Sectionis quartae.
§. 1. CEPA ANNUA.

1. CEpa vulgaris, C. B. P. Cepa rotunda, Dod. Cepa alba & rubra, Gesn. Hort. Lon. Tab. Cepa sativa Matthioli, Lugd. Hujus folia sunt angusta, rotunda, fistulosa seu intus cava: è quorum medio secundo anno exit caulis singularis, teres, in medio crassior ma­gisque tumidus quam in ortu aut fastigio; atque in summo ejusdem fastigio capitulum oritur membrana tenui velatum, qua disrupta flosculi in globuli formam congesti apparent candidi aut purpurascentes, quibus subveniunt plurima capitula triangularia, semen triangulare nigrum in se continentia, sed albicantibus glumis implicitum: pro radice est illi bulbus ex pluribus compactus tunicis, majoribus involventibus minores, aliorum bulborum proprie dictorum ritu, fibras aliquot à medio deorsum demittens, qui quandoque latior Rapi inversi in mo­dum extuberat, non raro ovi modo oblongus; exterius praetenuibus membranis convestitur, utplurimum subrubentibus, aliquando albis. Terram autem Cepa desiderat pinguem, vehe­menter subactam, irriguam, stercoratam, ut Palladius ait. Passim per utramque Germaniam, Flandriam, Belgiam & Angliam in hortis olitoriis, pingui beneque fosso solo, colitur. Subinde autem in areis sola seminatur, quandoque Vere cum aliis herbis permixta veluti Lactuca. Palla­dius cum Satureia seri probat, quoniam melius, Plinius ait, provenit. Seritur Martio aut Aprili; in Italia vero etiam Januario & Februario, Palladio authore; vel etiam Novembri, ut per uni­versam Tusciam, teste Petro Crescentio. Bulbi Vere plantandi sunt, à quibus semen speratur, quod Augusto mense ad perfectionem pervenit. Huc pertinet Cepa radice candida dulci C. B. P. Cepa quarta Gesn. Hort. & Cepa plurium caulium C. B. P. Cepa ovata à radicis figura Cord. Hist. & Cepa sectilis Matth. seu Cepula Columellae.

2. Cepa oblonga, Dod. Gesn. Hor. Cepa Hispanica oblonga, Lob. Icon. Cam. Haec minor est atque à priore forma longa radicis praecipue differt.

§. 2. CEPA PERENNIS.

3. Cepa Ascalonica, Matth. Lugd. (cui forte Bulbus Setanius, quem Theoph. & Plinius Cepae genus esse testantur. Cepis affinis, Ascolonia vulgo, Caes. Scaliones, Tur. Cepa A­scalonica & Ascalonitis antiquorum radices habet multas, oblongiusculas, minores, in uno a­cervo conjunctim nascentes: folia habet rotunda, fistulosa, seu concava Cepae instar, sed multo minora; raro caulem, florem, multo minus semen fert, quia abundat radicibus de novo sin­gulis annis genitis. Has Cepas Ascalonias seu Ascalonitides sive Palestinas esse putant docti, quas Galli vocant Eschallottes, servato prisci vocabuli vestigio, quae quod ancipitis & dubiae sint naturae inter Cepam, Allium & Porrum, peculiarem quandam naturam, vel figuram iis tradit Theophrastus. Sunt autem Cepis similiores radicibus, sed multo minores, & numero­siores, simul compactim crescentes, foliis itidem fistulosis seu cavis praeditae, & crudae in cibis lautiores frequentioresque habentur, quapropter Franci etiam Apetitz appellant, quia edendi aviditatem excitant.

4. Cepa sectilis juncifolia perennis, nobis. Cepa fissilis & Gethion, Tur. Scoenoprasum, Dod. Lob. Tab. Hi postremi authores à foliis rotundis, cavis, fistulosis Junci instar, & à sapore magis Porro accedente, hanc herbulam Schoenoprasum dixêre, nomine ex Junco & Porro com­posito. Folia multa promit, sed palmo raro longiora, tenuia, teretia, concava, exiguis jun­cis rotunditate similia; inter quae subinde cauliculi breves eminent, capitula quaedam tenui membrana seu vaginula inclusa sustinentes; ex quibus flosculi proferuntur hexapetali, rubentes, & instar Cepae, sed minores multo: bulbilli subsunt multi exigui simul cohaerentes (sicut in [Page 384] Cepa Ascalonica) à quibus fibrae plurimae deorsum demittuntur: odore aut sapore Cepam, potius inquam Porrum, referunt cum bulbilli tum folia. Colitur in hortis Germaniae, Galliae, Belgiae, Angliae & alibi. Diutine vigent ac pluribus annis restant, hyemis ac frigoris sunt patientes. Subsecatur ac attonditur Schoenoprasum frequenter ut Porrum sectivum.

TEMPERAMENTUM & VIRES.

1. Cepa omnis acris est & odore lachrymosa, calida & sicca, authore Galeno, ordine quarto, sed tamen minùs quam Allium fervet: succus tenuis aqueae aereaeque substantiae, reliquum crassa­rum est partium, optima quae rotundissima, longa acrior quam rotunda, ruffa sive [...] quam candida, sicca quam viridis, cruda quam cocta, aut sale condita. Mordicant autem omnes Cepae, excepta dulci, extenuant, sitim excitant: acrimoniam coctae deponunt, praesertim bis terve aquâ mutatâ; extenuandi tamen potentiam ne sic quidem amittunt: flatus vero etiam discu­tiunt, urinas movent, & coctae alvo quam crudae utiliores, alimentum autem crudae corpori nul­lum, coctae exiguum conferunt: natura biliosis adversantur: his autem qui crudum ac crassum succum pituitosumque coacervarunt, conveniunt, & quibus menstrua ex frigiditate deficiunt, obstructa etiam aperiunt, refrigerata excalefaciunt, & menses provocant. Haemorrhoides & eaedem appositae, vel cum aceto inunctae, provocant, ut ait Galenus. Dioscorides vero aperitivas ait esse Haemorrhoidum, & aliarum [...] sive expurgationum, detractis tunicis & in Oleum conjectis, ac glandis instar subditis. Succus Ceparum per nares attractus caput purgat, crudos pituitosos humores extrahit. Frequenter etiam Cepa in cibo etiam cocta, comesa capitis dolores efficit, oculos laedit, ac aciem eorum retundit, & sensus stupidiores reddit. Trita autem cum sale Ruta ac melle, canis rabiosi morsui imposita, prodest.

4. Cepa sectilis juncifolia perennis, nobis. Scoenoprasum, Dod. Facultate valde Porro accedit, est enim excalefaciens & resiccans, attenuans, aperiens, urinas provocans, calidiorem & noxium succum ingenerat, frigidos humores contemperat, concoquit, incidit, vapores crassos sursum mittit, oculis cerebroque molestos; tumultuosa insomnia adfert, & quaecunque Porrum, istud quoque potest.

DE HEXAPETALIS TRICAPSULARIBUS, radicibus bulbosis proprie dictis donatis.

CAPUT XIV.
ALLIUM.

ALlium forte ab [...] exilire, quod exiliendo crescat. [...] Dioscoridi l. 2. c. 182. vel quasi [...], id est, rudis Rosa, propter odorem gravem: vel quod comestum vapores ex­crementitios ad cutim pellat, & vescentibus pandiculationes moveat. Sunt qui ab halante gravi odore deducant, & Alium scribant.

Genera Dioscoridi sativum seu hortense, quod vel multiplici in Aegypto, vel singulari ut Porrum, capite constet, cujus nucleos Graeci [...] nominant: aliud silvestre, quod [...]. At Theo­phrasto 7. Hist. 4. aliud praecox, aliud serotinum: differunt praeterea magnitudine singulari: quae­dam etiam non nucleis, quaedam vero multis coagmentantur, quos [...] Theoph. [...] Galenus; [...] Aegineta l. 4. c. 33. [...] Aetius l. &c. 11. vocat. Verum Plinio l. 19. c. 6. Generum Allii differentia in tempore, praecox maturescit 60. diebus, tum in magnitudine. Ulpicum quoque in hoc genere Graeci appellavere. Allium Cyprium, alii Antiscorodon (forte rectius Aphroscorodon) &c. sunt qui velint Allium Ulpicuut Plinii, Allium Aegyptiacum Dioscoridis esse.

In Virginea multis locis Allium nascitur ab Anglicano parum differens, Descript. Virginiana: quod ut & Caepe in Hispaniola, vix unquam bonum evadit. part. 4. Americae c. ult. Et Indi ex omnibus Europeis radicibus Allium eligunt, quo ventriculum reficiant, Joseph. Acosta l. 4. c. 18.

Allium est planta hexapetala, tricapsularis, calida & acris fervidique gustus. A forma folio­rum est, vel folio cepaceo, cavo, fistuloso; vel porraceo seu lato; vel Narcissino; vel latissimo folio: ratione finis ultimi, vel in summo caulis fastigio producit cum flores, tum nucleos seu soboles, ex quibus terrae commissis proveniunt plantulae: vel flores & capsulas triangulares, atque inibi semina, ex quibus propagantur denuo itidem plantae ejusdem speciei: ratione radicum, vel [Page 385] unica constat radice, bulbacea; vel plures simul junctas unico involucro communitectas habet: ratione colorum florum, vel flores producit albos, rubros eosque diversimode tinctos, atropurpureos & luteos: habita ratione loci, est vel silvestre, aut campestre, vel montanum. Ini­tium faciemus ab Alliis silvestribus, foliis cepaceis fistulosis seu cavis praeditis; quia à simili­tudine foliorum plus affinitatis habent cum Cepis superiore capite traditis.

Pars TABULAE XIV.
  • Allium
    • Folio
      • Cepaceo seu fistuloso
        • Flore
          • 1. Obsoleto, C. B. P. Allium rubentibus nucleis, Lob. Icon.
          • 2. Exalbido, C. B. P. Allium sive Moly montanum 3. Clus. Hist.
          • 3. Obsoletiore, C. B. P. Allii montani species 2d• Clus. Hist.
          • 4. Purpureo capite rotundo, nobis. Allium montanum capite rotundo, C. B. P. Allium sive Moly montanum 5. Clus. Hist.
          • 5. Purpurascente, minus bicorne angustiore folio, nobis. Alli­um sive Moly montanum 2. Clus. Hist.
          • 6. Albido moschato lineis fuscis notato, nobis. Allium sil­vestre perpusillum juncifolium moschatum, Ad. Lob. part. 2. Moly moschatum capillaceo folio, C. B. P. & Prod.
          • 7. Eleganter purpureo, nobis. Allium sphaerocephalum bi­folium, J. B. Chabr.
          • 8. Luteo, C. B. P. & Prod.
      • Porraceo seu lato folio
        • 9. Sativum seu vulgare, nobis. Vulgare, Fuch.
        • 10. Sativum alterum sive Allioprasum summo caulis circumvoluto, nobis. Scorodoprasum 2. Clus. Hist.
        • 11. Maximum foliis porraceis multis latioribus sphaericeo capite ex floribus albis conflato, nobis. Scorodoprasum, Ger.
        • 12. Majus foliis porraceis latis sphaericeo capite ex multis floribus exalbidis conflato, nobis. Scorodoprasum 1. Clus. Hist.
      • Narcissino
        • 13. Majus, nobis. Allium seu Moly narcissinis foliis 1. Clus. Hist. & Pan.
        • 14. Minus, nobis. Allium sive Moly foliis narcissinis minus 2. Clus. Hist. & Pan.
      • Latissimo
        • 15. Palustre, nobis. Allium ursinum, Matth. Clusii Lugd. Allium ur­sinum bifolium verum silvaticum, J. B. Chabr.
        • 16. Montanum maculatum, nobis. Allium anguinum, Matth. Lugd. Serpentinum, Cast. Victorialis longa, Clus. Hist. & Pan. Eyst.
§. 1. ALLIUM silvestre bicorne foliis cavis seu fistulosis cepaceis.
Explicatio partis Tab. decimaequartae Sectionis quartae.

1. ALlium silvestre bicorne flore obsoleto, C. B. P. Allium rubentibus nucleis, Lob. Icon. Allium caninum alterum, Trag. Allium silvestre, Tur. Huic est pusillus oblongus bulbus, non ex nucleis compositus, sed unico laevique capitulo perfecte bulboso, nonnullis interdum adnatis minoribus sese propagante: juncea pauca foliola, cava, sistulosa, seu ce­pacea, carinata seu sulcata, gracili, tenui & pedali caule nixa, non floribus sed nucleis seu ra­diculis rubentibus onerato, quae diu durantes & pluviali tempestate Septembri adventante, in summo caulis saepe germinant, & viridia protrudunt foliola, quaeque postea prae siccitate in terram decidentes, radices in terram demittunt, ac novellas producunt plantas. Observabit lector radicem ejus tunicatam, bifariam dissectam apparere in Tab. 14. sculptam.

2. Allium montanum bicorne flore exalbido, C. B. P. Allium sive Moly montanum 3. Clus. Hist. Folia habet juncea, viridia, cingentia caulem laevem, viridem, rotundum, qui in summo fastigio sustinet binas membranaceas tunicas, oblongâ caudâ insignitas; caput sustinet ex multis exiguis bulbis, punicantis itidem è viridi coloris, & in longiusculam herbaceam cuspi­dem plerumque desinentibus, confertimque nascentibus, conflatam; inter quos dependent in [Page 386] oblongis gracilibusque pediculis flores, sequentis floribus formâ & magnitudine similes, coloris exalbidi, quorum media petala secundum longitudinem & utrasque oras, vena obsolete pur­purascens inficit: radix etiam rotunda est, candicans, longis albicantibus fibris praedita. Pro­venit sponte in longe porrectâ montium serie, qui à Stiriacis Austriacisque Alpibus ad Danu­bium supra Viennam excurrunt.

3. Allium montanum bicorne flore obsoletiore, C. B. P. Allii montani species secunda, Clus. Hist. & Pan. Moly lurido colore, Swert. Hoc caulem emittit pari fere altitudine cum priore pro­venientem, similibus foliis, cavis, fistulosis, cepaceisve praeditum, cujus coma inter laxas mem­branaceasque & longum mucronem habentes tunicas late se explicat, floribus coloris valde obso­leti plena: radix superiori similis, nucleos etiam in lateribus profert. Viget circa Posonium Hungariae nunc Metropolin, ad sinistram Danubii sitam; omnium abundantissime circa Badenses thermas crescit.

4. Allium montanum capite rotundo, C. B. P. Allium seu Moly montanum 5. Clus. Hist. Hoc Allium montanum capite rotundo cubitali pariter assurgit caule, nudo, viridi, paucis fo­liis viridibus, cavis, fistulosis Cepae instar obsito, cujus fastigio insidet caput orbiculare, è multis floribus, brevi petiolo praeditis congestum, qui sex petala in singulis floribus nunquam se prorsus explicantia habent, sex itidem staminula in medio cum stilo, elegantis purpurei coloris: radix bulbosa, alba, nucleos interdum tenui membrana tectos, proxime caulis la­teribus adnatos habens, & sessili parte multas albicantes fibras: ejus odor Allii instar est. In Hungaria circa Posonium duntaxat observaverat Clusius, cum Pannonicarum stirpium hi­storiam publici juris faceret, ad vinetorum in collibus Danubio imminentibus sitorum mar­gines, Maio & Junio floribus onustum; imo ipsum hoc Allium copiose florens & semina per­ficiens in silva Fontain belleau & aliis vinetis collibusque circa Blaesas eodem tempore reperimus.

5. Allium montanum bicorne angustifolium flore purpureo, C. B. P. Allium sive Moly mon­tanum 2. Clus. Hist. & Pan. Allium hoc quintum cubitali assurgit altitudine, cujus caulis aho­rum more, laevis, rotundus, viridis; cui terna per intervalla adhaerent folia, rotunda, cepacea, superioris angustiora ac veluti graminea: summus caulis caput sustinet, duabus laxis mem­branaceis tunicis, longiore mucrone praeditis, obvolutum, quibus se aperientibus multi exigui bulbi simul congesti apparent; inter quos flores sex purpurascentibus petalis constantes, & oblongis pediculis inhaerentes dependent: rotundam, albam, longis candicantibusque fibris capillatam radicem habet. Ibidem provenit cum Allio secundo supra nobis sic dicto, & eodem etiam tempore floret.

6. Allium silvestre perpusillum juncifolium moschatum, Ad. Lob. part. 2. Moly Mcschatum capillaceo folio, C. B. P. & Prod. Hoc bulbo est parvo, oblongiusculo, ruffescente & veluti re­ticulato cortice tecto, ex quo cauliculus tenuis, palmaris, rarissime pedalis emergit, circa quem folia juncea vel potius capillacea, sed sine ordine, quae modo unicam, modo tres qua­tuorve uncias longa (quae nimis lata in figurâ antepenultima Tabulae 14. exprimuntur;) cauli­liculi summo pedicelli quini, seni, septeni, veluti in umbella dispositi, à duobus foliolis sus­tentati insident, quorum singuli flosculum ex sex petalis acutis compositum, obscure al­bentem, lineis fuscis per medium discurrentibus dissectum & staminulis aliquot donatum, sustinent: his capitula rotunda, semina tria vel quatuor, nigra, oblonga, triquetra conti­nentia succedunt: flos Moschi vel Zibethi odorem spirat, & in collibus Monspelio vicinis provenit, unde D. Saltsmannus anno 1598 attulit, & postmodum aliquot annis in hortulo co­luit Casp. Bauhinus; floruit Maio, & Junio semen perfecit.

7. Allium sphaerocephalum bifolium, J. B. Chabr. Vix hoc sesquipalmarem altitudinem ad­aequat: radicula nititur olivari, albâ, fibratâ, nullo tunicarum foris conspicuo vestigio praeditâ: coliculus rigidus pro plantae proportione, satis crassus teresque surgit, atrovirens, binis foliis crassis & canaliculatis vestitus: in summo flores gerit in glomum congestos, eleganti purpura conspicuos, ex quibus staminula quaedam muscosa prosiliunt: sapor Allii haud dissi­milis: parum abest quin ipsam plantae magnitudinem & proportionem figura exprimat. Cul­tura mutatum magnitudine observamus. Roma aliquot bulbillos ad Johannem Bauhinum attulit gener ejus Cherlerus. Floret toto Maio, & aestate semina perficit, ingruente tandem aestu fatiscit, ut & caetera huius sortis, & sese renovat anno vertente.

8. Allium juncifolium bicorne luteum, C. B. P. & Prod. Ex bulbo oblongo, capillaceo, tu­nica alba vestito, caulis rotundus, palmo altior, foliis junceis duobus tribusve vestitus exsur­git, umbellam parvam luteam sustinens; cujus flores singuli filamentis oblongis insident, ex sex petalis luteis compositi, in quorum medio staminula totidem unà cùm stilo, quibus capi­tula [Page 387] trigona, semen continentia, succedunt: ipsi umbellae foliola sunt duo angustissima, quorum alterum communiter longius & alterum in latius expansum, subjiciuntur. Monspelio D. Saltz­mannus attulit, & D. Burserus in Austria prope Stain & Baden eruit. Huc pertinent reliqua Allia montana contenta in Pinace Bauhini.

Deductis Alliis silvestribus & montanis bicornibus foliis cavis seu fistulosis cepaceisve su­prà, jam in hac Tabula 15ta. agetur de Alliis sativis, porraceis seu latis folis donatis, quoniam Allia silvestria & montana bicornia plus habent conformitatis in foliis cavis cum Cepa; id circo de iis in Tab. praecedenti actum, per eandem rationem de Alliis foliis porraceis seu narcissi­nis & latioribus in hac Tab. 15. immediate ante Porrum tractabimus.

§. 2. ALLIUM porraceis seu latis foliis.
Explicatio partis Tab. decimaequintae.

9. Allium porraceis foliis dividitur in sativum & silvestre. Sativi Allii bulbus tenuissimis membranis ex albido purpurascentibus velatus, intra quas plurimi cohaerentes nuclei, sive, ut vocant, spicae separatim existunt & communi membrana convestitae coagmentantur, à quibus inferius tenues quaedam fibrae dimittuntur: foliis viret oblongis, Porri similibus, sed non tam latis, inter quae caulis, sed admodum raro, nec primo aut altero anno, sed serius assurgit; quamobrem & caule, floribus, & semine carere quibusdam creditur. Novembri aut Decem­bri mense Allium bene seritur, Palladio authore, in terra maxime alba, fossa & subacta sine stercore, licet in aliâ etiam stercoratâ, addit Petrus Crescentius, proveniat, qui seri posse Allium mense Septembri & Octobri, Februario aut Martio, in calidis autem regionibus mense Decembri tradit. Plantantur autem radices, ut idem ait, distantes uno palmo, in arei [...].

10. Allium sativum alterum sive Allioprasum caulis summo circumvoluto, C. B. P. Scorodo­prasum 2. Clus. Hist. Bicubitalem habet hoc decimum Allium caulem, multis ab infima parte ad medium usque porraceis foliis, Scorodopraso 1. Clusii angustioribus circundatum, me­dio inter Porrum & Allium odore, reliquam partem sursum versus nudum, viridem, laevem, summo fastigio sustinentem caput ex multis bulbis, ut in Moly Indico Caucafon Lob dicto, congestum, & candicante membranaceo involucro, cuspide longa, viridi, praedito tectum, quod deinde bulbis excrescentibus rumpitur, nudosque bulbos, initio purpurascentes, postea exalbidos detegit; inter quos flosculi quidam nascuntur: ea caulis extima pars cui caput in­nititur initio sese cum suo capite convolvere solet, ut serpentis obtorto collo similitudinem quodammodo referat, deinde sensim paulatimque sese explicare incipit, donec tandem caput erigat: radix è multis nucleis simplici aut duplici tenui membrana tectis constat, & numero­sis albidis fibris sessili parte donata. Junii initio caput suum contorquet, Julio vero erigit, eodemque mense bulbillos seu nucleos ad maturitatem perducit, qui terrae crediti sui generis procreant plantas. Hoc à quibusdam [...] dicitur, quia caput cum suprema c [...]li [...] p [...]rte ser pentis instar se contorquet. Hujus unicus bulbus quem habuit Car. Clusius, miru [...] in mo­dum se propagavit, & ubique in hortis cultus sese propagat, ut successu temporis elici ex hor­tis poterit. Hujus bulbum apud Turcas in deliciis esse Clusio referebat Augerius de Busbeque.

11. Allium maximum multis porraceis foliis latioribus sphaericeo capite ex floribus albis con­flato, nobis. Scorodoprasum, Ger. Hoc folia habet longa, crassa, porraceis & longiora & crassiora multo, caulem amplexantia mollem, succulentum, digito crassiorem: at (que) in caulis summo fastigio caput crassius & majus pila sphaeristeriali, membranacea vagina involutum, Cepae capitis instar antequam rumpatur; quâ ruptâ apparent flores multi globulatim provenientes, albi, hexape­tali, quibus evanescentibus subveniunt semina nigra, in capsulis triangularibus contenta: ra­dix est bulbosa, excedens Cepae majoris magnitudinem. Tota planta redolet Allium, sed compositione partium magis Porro accedit, unde ei nomen Scorodoprasum, quasi diceres ex Allio & Porro conflatam plantam; est potius Allium majus degenerans, quoad magnitudi­nem partium. Huc pertinent Allium sativum radice simplici, C. B. P. 3. in Pinace, & Allium Cyprium, C. B. P. 4. in Pinace.

12▪ Allium majus foliis porraceis sphaericeo capite ex multis floribus exalbidis conflato, nobis. Scorodoprasum 1. Clus. Hist. & Pan. Ampeloprasum 1. Dod. Scorodoprasum sive Alliopor­rum, Ad. Lob. Hoc oblonga & latiora profert folia quam decimum supra descriptum, Porri foliis majora, etiam carinata: caulem edit sesquicubitalem, nonnunquam bicubitalem, digi­talis crassitudinis, superiore parte nudum, ferentem in summo caput membranaceo involucro tectum, ut Cepa, quod explicatum multos flosculos simul congestos, cepaceis similes, sex [Page 388] exalbidis petalis constantes ostendit: quibus succedunt trigona capitula, in quorum singulis loculamentis plurima semina nigra cernuntur, Cepae seminibus paria: radix subest crassa, quae vetustate in alios majores bulbos se dividit, atque alios minores ad latera adjunctos habet, gra­vis, medii inter Allium & Porrum, odoris. Junio & Julio floret. Hujus pauci Bulbi, Ornitho­gali Arabici bulbis permixti, Bizantio demum delati sunt paulo postquam Viennam Clusius venisset, quorum unicus mire se propagavit, parvis nucleis seu radiculis ex matre manantibus. Huc pertinet Allium sphaericeo capite folio angustiore, C. B. P. 7. in Pinace, quod solis foliis angustioribus à priore discernitur.

§. 3. ALLLIUM narcissinis foliis.

13. Allium montanum Narcissinis foliis majus, C. B. P. Allium sive Moly Narcissinis foliis 1. Clus. Hist. & Pan. Quina aut sena ex radice promit folia, oblonga, plana, succulenta, Nar­cissi alterius niveo flore Clusii foliis similia, viridia admodum & splendentia; inter quae cubi­talis plerumque exit caulis, nudus, firmus, viridis, striatus, in summo multos ferens flores, sex purpurascentibus petalis, totidemque interius staminulis praeditos, simul congestos, ve­luti globosum caput constituentes, quemadmodum in Cepa; quibus singulis succedunt tri­gona capitula, quae maturitate dehiscentia rotundum nigrum semen continere deprehendun­tur: radix bulbosa simul & nodosa anterius progrediens Polygonati modo, extima parte globosa, candida, multis tunicis circumvoluta, pluribus albis fibris praedita, & adnatis nu­cleis feliciter sese propagans.

14. Allium montanum Narcissinis foliis minus, C. B. P. Allium sive Moly narcissinis foliis 2. Clus. Hist. & Pan. Hoc folia quin (que) aut sex non minus lata, sed breviora aliquantulum se contorquen­tia, viridia & splendentia habet; caulem pedalem, superiore graciliorem, sed non minus firmum, striatum, qui summo fastigio è membranacea tunica multos flosculos promit, in orbiculare caput simul congestos, prioris floribus similes, sed elegantiore purpura nitentes; capitulis & semine cum priore respondet: similiter radice bulbosa, quae & nodosa est, & adnatis in ambitu non infelicius illa sese propagat. Utraque haec species serius priori genere floret, nempe Julio & Augusto. Nascuntur in Leytenberg supra Manderstorf (ubi tepidae sunt aquae, quarum usu malti valetudinem recuperant, praesertim calculo obnoxii) & aliis itidem montibus urbi Viennae vicinis.

§. 4. ALLIUM latissimo folio.

15. Allium latifolium palustre, nobis. Allium silvestre latifolium, C. B. P. Allium ursinum, Matth. Clus. Hist. Lugd. Allium ursinum latifolium, Ad. Lob. Lugd. Allium ursinum bifoli­um verum silvaticum, J. B. Chabr. Allium silvestre recentioribus duplex est, vel angustifolium seu juncifolium, (de juncifolio Allio bicorni supra egimus in paragrapho 1.) vel latifolium quod est sativum porraceis foliis, aut silvestre narcissinis, de quibus dictum paragrapho 2do. & 3tio; jam dicemus de Alliis latiore folio praeditis, & primo de ursino, quod folia emittit bina, terna, quaterna, palmo longiora, binos digitos lata, laevia & dilute virentia: caulem do­drantalem, tenuem, comantibus aliquot in summo fastigio caulis flosculis candidis, hexa­petalis, totidem staminibus praeditis: pro radice bulbus est oblongus, qui fibris plurimis quas deorsum dimittit, & membranis convestitur. Proveniens reperimus in silvis humidis & umbrosis, & ad rivulorum margines per totam Burgundiam, Burboniamque, dum operam dabamus in hir­ciscundis rarioribus plantis Celsissimo Aurelianensi Duci Gastono Ludovici Gallorum regis XIII. fratri unico: ibidem & plantam clandestinam deteximus secus margines rivulorum Maio perpulchros edentem colossini coloris flores, primo à Burbonia lapide. Allium ursinum, quasi Arctoscorodon dicitur, Dod. Gall.

16. Allium latifolium montanum maculatum, C. B. P. Allium anguinum, Matth. Lugd. Serpentinum, Cast. Victorialis longa, Clus. Hist. & Pan. (cui & major) Eyst. Allium Alpi­num, Dod. Gesn. Hort. Tab. cui & Victorialis mas. Est enim mas & femina, ille latioribus fo­liis, haec angustioribus, quare Victorialis mas & femina Camerario dicitur. Caulis hujus digitalis est crassitudinis, fungosus, insimâ parte purpurascens, superne viridis & striatus, multos in summo ferens flosculos, oblongis pediculis inhaerentes, senis candidis petalis stel­latis constantes, Ceparum floribus similes, senis intus staminulis stiloque medio praeditis: deinde trigona fert capitula, in quibus semen rotundum, nigrum; caulem circa medium am­plectuntur & quasi vestiunt bina aut terna folia, nervosa, oblonga & lata, Gentianae majoris [Page 389] foliis pene similia: radix oblonga, extrema parte bulbosa, multisque validis & perennibus fibris donata, multiplici cortice variis fibris transversim coeuntibus constans, & quodam­modo reticulato involuta, quae singulis annis aliis feliciter bulbis circa ipsum adnatis sese propagat, è fibris adeo implicatis, ut difficile sit bulbos conjunctim natos & cohaerentes sejungere. Copiose nascitur in montibus qui Bohaemiam à Silesia disterminant. Quia qui effodiendis metallis operam dant, magnas certasque illius vires se experiri praedicant ad se muniendos adversus impurorum spirituum insultus, à quibus frequentissime impetuntur, Victorialis nomen ab effectu inditum contendunt. Vulgus herbariorum Victorialis longae & majoris cognomen dedit, ut à Gladiolo decernant: cujus radicem ob corticis qua integitur, cum superiore similitudinem, Victorialem rotundam parvam appellant.

TEMPERAMENTUM & VIRES.
  • 9. Allium sativum acre admodum est, exsiccat & calefacit quarto, ut ait Galenus, excessu; sum­mam corporis cutem vesicas educendo ulcerat. In cibo sumpta corpus insigniter excalefacit, & qui in ipso sunt humores crassos attenuat tenacesque incidit, digerendi etiam vim, ac obstructio­nes aperiendi facultatem quoque habet: adversatur & omnibus venenis frigidis, & virulentorum animalium ictibus; quamobrem & à Galeno Theriaca appellatur rusticorum. Alimentum autem corpori confert omnino nullum, succum autem ingenerat pravum ac acrem: ab ejus idcirco usu, eos qui calido sunt praediti temperamento abstinere vel maxime oportet. Quod si autem in aqua elixum fuerit eousque donec acrimoniam deposuerit, vires habet imbecilliores, & succi quidem pravitatem, ut ait Galenus, non amplius retinet, alimenti tamen corpori quam paucis­simum confert, utile vero in cibo sumptum contra aquarum mutationes, asperam arteriam cla­rificat, veterem tussim lenit, ac mitiorem reddit, urinas cit, flatus discutit, Hydropicis ex aqua frigida auxiliatur, ventris vermes interimit atque expellit. Datur vero & pueris lac, in quo decoctum fuerit, utiliter adversus vermes. Nonnulli cum carnibus coctum Allium edunt, & sic quidem minus quoque acre est, ventriculum vero frigidum adjuvat, flatusque cum in hoc, tum in intestinis haerentes discutit, urinas mediocriter promovet, & à pestilentis aëris contagio tu­tos reddit. Allii comae decoctum in insessionibus menses & secundas, Dioscorides ait, trahit, quod & su [...]itu potest. Cum Origani vero decocto Allium epotum pediculos & lendes enecat: ustum & cum melle permistum illitumque hypopia & alopecias sanat. Cum Nardino unguento, sale & oleo exanthemata curat. Aufert vero & alphos, impetigines, lentigines, achoras, fur­fures & lepras cum melle. Cum taeda & thure decoctum, si in ore contineatur, dentium dolores mitigat. Contra muris aranei sive [...] morsum cum Fici foliis & Cumino imponitur.
  • 14. Est autem silvestre Allium omne & praecipue Ophioscorodon Lon. seu Allium ursinum, authore Galeno, sativo valentius ac potentius. Allii autem ejusdem folia contusa, nonnulli in Bel­gio in quorundam piscium salsamentis pro condimento edunt.

DE HEXAPETALIS TRICAPSULARIBUS, radicibus bulbosis proprie dictis & foliis latis donatis.

CAPUT XV PORRUM.

QUod [...] Dioscorides l. 2. c. 179. vocavit, & in [...] capitatum, & [...] di­stinxit; id Latini Porrum, quod porro eat, & longe lateque grassetur, vocarunt. Theoph. 2. caus. 20. & 3. ejusdem 23. [...] tonsum Porrum addidit: alias 7. Hist. 1, 2, 3, 4, 5, & 6. de Porro egit. At Plin. l. 20. c. 6. est sectivum & capitatum; & illud l. 19. c. 6. duplex fecit.

Cepis, Alliis praecipue latis foliis praeditis, Porra (in hoc capite deducenda) propter affinitatem cum in sapore & odore, tum in foliorum structura, adjungere aequum duximus. Porrum est planta hexapetala tricapsularis radice bulbosa proprie dicta & foliis latis praedita, cujus radix, non est rotunda, sed oblonga, tunicis multis tenuibus, pellucidis, albis, compactilis, [Page 390] & in sessili parte fibrata, sapore mitiore quam sunt Cepae; folia non ut Cepa fistulosa aut cava habet, sed lata, carinata; atque hisce notis à Cepa facile discernitur.

Pars TABULAE XV. Sectionis quartae
  • Porrum
    • Sativum
      • 1. Commune capitatum, C. B. P. Porrum vulgare, Dod.
      • 2. Sectivum latifolium, C. B. P. Porrum sectivum Plinio, Dod. Porrum sectile seu tonsile, Cam.
    • Silvestre
      • 3. Vinearum, C. B. P. Ampeloprasum, Matth. Lugd.
      • 4. Gemino capite, C. B. P. Ampeloprasum seu Porrum silvestre, Lob. Lugd.
      • 5. Vitigineum caule folium perforante, nobis. Porrum silvestre vitigineum, Ger.
Explicatio partis Tab. decimaequintae Sectionis quartae.

1. POrrum commune capitatum, C. B. P. Porrum commune, Matth. Lugd. Porrum vul­gare, Dod. Porrum capitatum vulgare, Cam. Porro sativo folia sunt oblonga, latius­cula, sed compluria & dorso eminentiore carinata, odore saporeque similia Cepae, sed mitiore: caulis, si non frequenter subsecantur folia, altero aut tertio anno assurgit rotundus, laevis & ae­qualis, nullas protuberantias vacuas in medio caulis edit, ut videre est in Cepae caule: flores profert in orbiculum collectos, in cacumine caulis, ut Cepa: floribus singulis evanescentibus succedunt capitula trigona, ternis loculamentis distincta, in quorum singulis continentur se­mina Cepae seminibus similia, sed non nigra: bulbus tenuis, oblongus est, potissimum sectivi Porri bulbo crassior ac major: quod non attonditur mediocrem terram postulat Porrum; in pingui, ster [...]rata & mediocriter solutâ bene proficit. Seritur in Galliae, Germaniae, Angliae Belgiaeque hortis, Martio aut Aprili in utraque Germania, in Italia etiam Februario. Sectivum sive sectile post duos à satione menses manens in areis suis desecari potest, sed quod capi­tatum ut fiat desideratur attondendum non est, & Octobri mense vel etiam prius transferri debet. [...] Graecis, Latinis Porrum, & Palladio masculino genere Porrus dicitur.

2. Porrum sectivum latifolium, C. B. P. Porrum sectivum Plinio, Dod. Caes. Lugd. Porrum tonsile & capitatum, Lob. Porrum tonsile sive sectile, Cam. Porri natura est crescere in cervicem longam & crassam, magis quam in caput: adjuvat & cultura, densius serentes hortulani transfe­runt postea anno sequenti, altius circumobruentes fimum, ut candorem, teneritatem simul & dulcedinem acquirant usque ad folia: constat tunicis multiplicibus, longe tenuioribus Cepae tunicis, foliis glauce viridibus, praelongis, latitudine unius digiti, canaliculatis, non tamen fi­stulosis, seinvicem amplectentibus alternatim seu hinc inde: caulis è medio foliorum exit, secunda aestate cubitalis, in cujus cacumine comam gerit rotundam capitis modo, floribus candidis & vasculis parvis triangularibus seminibus nigris successive onustam. Sectivum den­sius seritur, quod genus Neroni placuisse testantur authores; ut autem crescant in caput ra­rius sunt serenda, & cum transferantur, summis foliis leviter recisis, capita retrahenda & ex­tremae tunicae aut leviter sarculo convellendae radices ut delumbatae alant. Antiqui silice aut tegulà subjectâ capita dilatabant. Sectivum autem appellatur quasi scissile, quia adeo ad­haerent invicem, ut unum ex multis congestum videatur: hoc genus non transferunt, sed in ea­dem area relinquunt, donec deficiat, semper stercorantes: laeto enim solo & fimo gaudet, cum tamen rigua oderit. Seritur semine ab Aequinoctio Autumni. Dioscorides primum hic alla­tum Porrum capitatum vocat, sejungens ab altero sectivo. Haec duo Porra, capitatum & se­ctivum seu sectile non differunt specie, cum ex eodem semine generentur, sed cultura sola di­screpant, quia id quod ad culinaria juscula saepius desiderari solet, sectivum aut sectile Colu­mellae & Palladio nominatur: quod vero capitatum fieri debet, non tondendum, sed autum­nali tempore transferendum etiam Plinio monente.

3. Porrum silvestre vinearum, C. B. P. Ampeloprasum, Matth. Lugd. Est & Porrum silve­stre quod Graecis [...] dicitur, id est, Porrum vineale, est enim caule bicubitali; foliis por­raceis sed angustioribus: flore constat candido, radice bulbosa, gracili, longa. Provenit in vinetis in agrorum marginibus & amoenis collium locis. Nos multoties inter vineas passim quasi, sed nullibi frequentius observavimus quam inter vineta eundo à pago dicto Surain & tendendo versus fastigium seu culmen montis Valeriani duabus leucis Gallicanis ab urbe [Page 391] Lutetia Parisiorum, non longe à vico Sancto Clodovio dicato. Datur & Porrum silvestre ino­dorum, C. B P. Porro simile, dictum exilius & inodorum, Lob. Hoc in omnibus convenit cum 3tio nisi quod odoris sit expers.

4. Porrum silvestre gemino capite, C. B. P. Ampeloprasum seu Porrum silvestre, Lob. Lugd. quod à Matthioli Porro silvestri est diversum. Est Allii silvestris tenuifolii folio non dissimili, sed majore & acriore, in caule bicubitali; radice bulbosa unica, non ex nucleis constante, Porri sativi minore & duriore, acriore, nonnullis adnatis sese propagante; loco florum & successive capsularum seminalium seminumque ibidem contentorum, nucleos seminis vice fert, triticeis granis pares, in glomeratis geminis capitibus, nec dispares pluribus aliis Allii speciebus. Vinetis, arvorum marginibus, senticetis & dumetis Galliae & Belgii gaudet. Galenus scribit Ampeloprasum tantum à Porris dissidere, quantum in omnibus aliis generibus agrestia omnia à domesticis differunt; item Ampeloprasum agreste esse Porrum; quare & acrius & siccius eo esse, sicut agrestia omnia reliquis hortensibus, ac proinde sto­macho quam illud nocentius.

5. Porrum silvestre vitigineum, Ger. Porrum vitigineum caule folium perforante, nobis. Radicem habet & hoc unicam rotundam, duram, laevem multos nucleos à se mittenem, ex qua protruduntur folia rarius disposita, vaginae instar cingentia caulem cubitalem, sustinen­tem in summo fastigio membranaceum, tenue involucrum, quo aperto, apparent flores hexa­petali in globumacti, Cepae flosculorum instar. A foliis ocreae instar tibiam tegentis ad lon­gitudinem singulorum geniculorum & cavâ suorum parte caulem amplectentibus discernitur à caeteris suae familias.

TEMPERAMENTUM & VIRES.
  • 1. Porrum capitatum commune excalefacit, exsiccat & extenuat perinde ac Cepa, corpus excale­facit, crassos lentosque humores incidit, noxium tamen succum ingenerat, tumultuosa ac terri­bilia insomnia parit, oculos offendit, visus aciem obscurat, naturâ calidiores ac biliosiores laedit: ingratum est ventriculo, inflationes facit. Coctum minus nocens, acrimoniae suae parte depositâ, & nec sic tamen bonum succum corpori confert, cum frigidis autem oleribus permixtum, quali­tatemfrigidam eorum contemper at. Cum Ptisana coctum & commestum, quae in pectore cruda sunt, concoquit & educit, scribitur etiam in delinctu utile esse, & asperam arteriam purgare. Suc­cus cum melle potus contra ferarum morsus prodest: folia similiter trita & imposita. Idem vero succus cum aceto, thure & lacte, aut rosaceo instillatus aurium doloribus & sonitui prodest; veteres sanguinis rejectiones cohibent seminis drachmae duae, cum aequali Myrti pondere potae. Idem in vinum conjectum, ipsum in acetum mutari prohibet, & [...]am conversum emendat, ut non­nulli scribunt.
  • 4. Porrum silvestre gemino capite, C. B. P. Ampeloprasum seu Prorum silvestre, Lob. Stomacho magis quam Porrum adversatur, ut tradit Dioscorides, plus excalefacit, urinam & menses ve­hemetius ciet, ejus esus contra serpentum morsus utilis est, de quo haec Plinius. Ampelopra­sum in vinetis nascitur foliis Porri ructu gravis, contra serpentum ictus efficax, eruptiones san­guinis per genitale inhibet potum impositumque. Datur & à partu mulieribus, & contra canis mor­sum.
HALLUCINATIONES CASP. BAUHINI Aliorumque Authorum.

PAg. 72. col. 1. pl. 111. Porrum sectivum junci­folium, C. B. P. Scaenoprasum, Dod. Cum Por­rum sit planta bulbosa hexapetala tricapsularis, foliis latis carinatis praedita, nullatenus convenit huic plantulae bulbosae, foliis quippe fistulosis seu ca­vis donatae, Porrinomen; imo odore & sapore magis Ceparum familiae accedit; ergo inepte Schaenopra­sum seu Porrum junceum dicitur Dodonaeo primo, & quibusdam aliis authoribus; cum omnibus suis par­tibus Ceparum classi magis accedat, jure ergo potiore nos Cepam sectilem juncifolium perennem designa­vimus. In hac animadversione, sicut in aliis memet submitto judicio doctorum & versatorum in arte Botanica.

DE HEXAPETALIS TRICAPSULARIBUS, radicibus bulbosis proprie dictis praeditis.

CAPUT XVI. MOLY.

M [...], ab amoliendis morbis. Unius Theophrastus 9. Hist. 15. & Di­oscorid. l. 3. c. 54. meminere: at Plin. l. 25. c. 4. duplex proposuit: alterum radice rotun­da: alterum vero longa.

Moly omnibus suis partibus essentialibus convenit cum Allio, imo sapore non multum ab Allio recedit; est enim planta calida & acris fervidique gustus, non minus quam Allium: quicunque Moly Allium montanum latioribus seu planis compressisque foliis habuerit, ei cri­mini non dandum existimo. Estque à foliis, vel lato compressoque folio, vel latiore, nunc magis, nunc minus viridi; à colore florum, est vel flore purpureo, luteo, aut albo.

Pars TABULAE XVI. Sectionis quartae.
  • Moly
    • Purpureum
      • 1. Latifolium Hispanicum, nobis. Moly latifolium purpureum Hispanicum, Clus. Cur. post.
      • 2. Africanum umbella purpurascente, C. B. P. & Prod.
      • 3. Nobis. Moly atropurpureum, Swert.
    • Luteum latifo­lium odore Allii
      • 4. 1um, C. B. P. Moly montanum latifolium flavo flore, Clus. App. alt. Moly latifolium flavo flore foliis rectis, nobis.
      • 5. 2um, C. B. P. Moly latifolium flavo flore, Eyst. Moly latifolium flavo flore foliis contortis, nobis.
    • 6. Exoticum floribus albo-viridibus, C. B. P. Moly flore albo lineis viridis coloris, Swert.
    • Album angustifolium
      • 7. Umbellatum, nobis. Moly Dioscoridis, Lob. Icon. Clus. Hist.
      • 8. Humile folio gramineo, nobis. Chamaemoly an Moly Dioscoridis, Col.
      • 9. Pesaurense parvum caule triangulari, nobis. Moly parvum Pesau­rense, Ponae Ital.
      • 10. Petalis rotundis seu orbiculatis, nobis. Moly minus, Clus. Hist. Moly minimum albo flore, Swert.
      • 11. Foliis reflexis, C. B. P. Moly serpentinum vocatum, Lob. Icon. Lugd.
Explicatio partis Tab. decimaesextae Sectionis quartae. §. 1. MOLY PURPUREUM.

1. MOly Hispanicum purpureum, vel Moly latifolium purpureum Hispanicum, Clus. Cur. post. Moly latifolium Hispanicum, C. B. P. Moly latifolium Indicum flore purpureo, Swert. Hoc Moly omnium hujus generis maximum est: folia habet longa Gladioli instar & carinata: caulem protrudit ex radice amplissimâ bipedalem, crassum, rotundum, in summo fastigio sustinentem globatim (adinstar Moly Indici authoribus, nobis Ornithogali potius di­cti) plurimos flosculos majores purpureos; quibus singulis decidentibus singula succedunt ca­pitula triangula, semina nigra in se continentia. Odorem suffundit inter Allium & Moly. Flores majores stellatos plus minus sexaginta gerit, dilute rubentes aut purpurascentes. Con­sule ejus Iconem apud Swertzii Florilegium.

2. Moly Africanum umbella purpurascente, C. B. P. & Prod. Ex radice bulbosa exit caulis (modo unus, modo plures) cubito altior, nudus & cavus, quem cingunt in inferiore parte folia aliquot latiuscula, in acutum mucronem desinentia, palmaria & sesquipalmaria, per marginem instar graminis hirsuta, pilosa: umbella caulis summo insidet, cujus flores singuli communiter senis petalis, dilute purpurascentibus (non quinis ut vult Casp. Bauhinus in Prodromo) pe­diculis [Page 393] oblongis & firmis insident, quibus singulis vesicula seu capsula tribus loculamentis dis­tincta, in singulis bina aut terna semina rotunda includens, succedit. Odore est Allii gravi­ore. Hoc Argentina à D. Meyero acceptum habuit Casp. Bauhinus. Floret aestate, & paulo post semen suum perficit.

3. Moly atropurpureum, Swert. Hoc folia habet angusta, porracea, pedalia, caulem cin­gentia altiorem, in cujus summo fastigio oritur capitulum conisorme, infinitis scatens flosculis, minimis, atropurpureis, quorum petala singularia nullatenus observari possunt distincta, ex Icone autem Swertzii mihi apparent adinstar calicum membranaceorum Scabiosae Hispanicae, & eo nomine Icon mihi suspecta, cum flores non producat hexapetalos, Moly verum & genu­inum esse diffido: examinent Authores plantam ipsam ad quorum manus pervenerit. Consule Tab 16. plantam 5to loco positam; cum debeat esse 3tia planta à colore florum, in hac Tabula male & extra ordinem disposita est.

§. 2. MOLY LUTEUM.

4. Moly latifolium luteum primum odore Allii, C. B. P. Moly montanum latifolium flavo flore, Clus. Hist. App. altera. Moly flavo flore, Swert. Moly luteum, perperam Ornithogalum luteum multifolium Botanicorum, Lob. Ad. part. 2. Folia habet hoc bina, infima parte sese amplectentia, decem aut plures uncias longa, unam lata, surrecta, firma, supina parte nonnihil carinata, porracei coloris, & odoris Allium referentis: inter quae assurgit caulis eno­dis & satis gracilis, firmus tamen, virescens, pedem altus aut paulo altior aliquando, sustinens summo fastigio prodeuntes ex foliaceo folliculo, bifariam diviso, tricenos aut plures flores uncia­libus aut longioribus pediculis iisque firmis subnixos, senis petalis stellae in modum expansis constantes, foris pallescentes, interiore parte prorsus flavos; occupante umbilicum triangu­lari capitulo, sex flavis staminibus cincto praeditum, quorum apices etiam flavi: floribus qui mense Junio explicantur trigona succedunt capitula, semen nigrum inaequale continentia: ra­dix est bulbosa, gemina, ut Orchidis radicem quodammodo aemuletur.

5. Moly latifolium flavo flore foliis contortis, nobis. Moly latifolium luteum secundum odore Allii, C. B. P. Moly latifolium flavo flore, Eyst. Hoc terna profert folia, lata, contorta, non recta ut superius; caulem rotundum, dodrantalem, in cujus fastigio plurimi flosculi, hexapetali, lutei, cum staminulis sex, & stilo in medio ejusdem coloris, quos ante expan­sionem cingunt bina involucra membranacea: floribus singulis deciduis succedunt singula ca­pitula, tribus loculamentis distincta, atque in singulis duplex series seminum nigrorum, inae­qualium, continetur, sicut in priore: radix est bulbosa gemina ut Orchidis radicem quodam modo aemularetur. Provenit in Pyrenaeis montibus. Floret ineunte aestate, atque sub ejusdem finem semina sua perficit.

6. Moly exoticum floribus albo-viridibus, C. B. P. Moly flore albo lineis viridis coloris, Swert. Hoc foliis, caule & radice, pediculisque longis florum, convenit cum Alliis Narcissinis foliis: at flores ex gemino involucro denos, duodenos, hexapetalos, albos, linea viridi in dorso notatos gerit, quod mihi innueret hoc non esse Allium sed Ornithogalum, si vero habet odo­rem Allii (quandoquidem ipsam plantam nec dum viderim, sed ejusdem picturam in Florilegio Swertzii, unde ex floribus depictis, & ipsius plantae denominatione à Casp. Bauhino allatâ, mihi videtur perfecta Ornithogali species;) si uti dictum odor Allii adsit, determinabit dubitatio­nem. Examinent posteri plantam ipsam quando habuerint ad manus.

7. Moly angustifolium umbellatum album, nobis. Moly angustifolium umbellatum, C. B. P. Moly angustifolium, Dod. Moly Dioscoridis, Lob. Clus. Hist. & Hisp. Hoc Moly Dioscoridis bina aut terna angusta, porracea fere, habet folia, mollia, ad terram inflexa, exteriore parte aliquantulum lanuginosa; inter quae caulis exilit dodrantalis, laevis, rotundus, cavus, summa fa­stigii parte membranaceum quod dam involucrum sustinens, ex quo multi emergunt flosculi candidi, sex petalis constantes cum totidem staminulis: radix bulbosa, avellanae nucis magni­tudine, intus alba, succulenta, aliquantulum acris, subingrati odoris, foris nigricantibus mem­branis involuta. Nascens hoc Moly, & initio Februarii flores proferens, Gadibus ea veteris urbis parte quae in mare protenditur, eruebat Car. Clusius, non procul à Sacello locum oc­cupante in quo Herculis templum fuisse ferunt.

8. Moly humile folio gramineo flore albo, nobis. Chamaemoly an Moly Dioscoridis, Col. Huic cum caulis longitudo deest, Chamaemoly nomen imponendum censuimus, inquit Fab. Columna. Radice est bulbosa, parva, nucis avellanae magnitudine, flavo cortice duro [Page 394] obducta: folia quatuor vel quinque à radice, per ambitum hirsuta, autumno emittit, Graminis forma ut Dioscorides notat, magnitudine inter se distantia, nam quodlibet illorum alterum superat gradu, majus vero folium non excedit pedem. Primo coeli minimo tepore, non tantum Veris, sed ipsius hyemis floret. Decembri mense in silvestribus emisit illos folli­culos simul inclusos inter folia terram tangentia, nec multum à terra caulis attollitur, sed aperto folliculo septem vel decem, aut pauciores aliquando stellatos flores edit, albos, purpurascens dorsum aut virens singulis petalis habentibus, in quorum umbilico fructus extuberant, apicem habentes, luteis sex staminulis circundati, quae simul cum florum petalis marcida fiunt, cre­scentibus fructibus capsulis triangularibus seu tribus loculamentis distinctis, sed si­mul adhuc junctis, Pisi vel Ciceris magnitudine: capsulae siccatae trifariam aperiuntur, atque in singulis cellulis semina nigra, angulosa quoad figuram, Moly vulgaris seminibus similia, con­tinentur. Februario & Martio perficiuntur. Cirinolae per semitas & agros non procul ab op­pido floruit Januario. Odor plantae inter Brassicam & Allium, non enim, ut vulgaris, nares acriter ferit; sapor in radice dulcis, quae dum flores emittit, multiplici duro cortice tecta inve­nitur, & jam vetusta sobolem ex latere mittit.

9. Moly album angustifolium Pesaurense parvum caule triangulo, nobis. Moly parvum caule triangulo C. B. P. Moly parvum Pesaurense, Pon. Ital. Hoc Moly copiose nascitur in territo­rio Pesaurensi: caulem fert non rotundum, ut caeterae Molyos species, sed triangularem, ad al­titudinem semicubitalem: radicem habet bulbosam, albam, rotundam, quae ex albido in por­raceum colorem tendit: folia habet acuta, porracea itidem: flores habet ex senis petalis al­bis, acutis conflatos: odorem suffundit Allio parem. Floret Maio & singulis annis sese mul­tiplicat nucleis. Natales ex nomine à Johane Pona assignato indigitantur. A nullo describi hoc Moly ante Ponam comperimus; quare ejus descriptionem ac Iconem adhibuimus in Tab. 16ta inter consortes plantas.

10. Moly album angustifolium petalis rotundis seu orbiculatis, nobis. Moly minus, Clus. Hist. Moly minimum albo flore, Swert. Hujus caulis palmaris & sesquipalmaris, viridis, denos aut duodenos sustinens flores, sex niveis petalis, non mucronatis ut Moly Dioscoridis, sed orbiculatis & quasi rotundis constantes, senis pariter in medio staminulis, inter sena porracea quodammodo sed angustiora folia assurgebat: radix est rotunda, candicans, nucis Ponticae magnitudine, albicantibus fibris in parte sessili praedita.

11. Moly album angusti folium foliis reflexis, nobis. Moly serpentinum vocatum, Lob. Lugd. Perelegans hoc Moly serpentinum (à foliis adinstar serpentis contortis & in se convolutis) exhibuit Lobelius, quod Moly Dioscoridis ortu persimile: foliis constat per terram stratis, atque iterum reflexis; odore & bulbo tunicato valde accedit Moly Dioscoridis; sed flores candore rubentes, quini, seni, aliquando plures, hexapetali, albi exsiliunt, longis pediculis in­sistentes, atque in summi caulis media parte conspiciuntur bulbilli nitidi Indici Moly ritu: ra­dix cepacea, multis tunicis tecta: caulis pedalis & sesquipedalis. Ubi sponte proveniat nobis nec dum notum, inquit Lobelius, Belgicis aliisque hortis satis familiare. Floret ineunte aestate.

TEMPERAMENTUM & VIRES.

Moly est calidum & acre, valde Allio quoad virtutes accedens; est enim ab odore & sapore tantum Allii montani latioribus seu porraceis foliis praediti species. Radix bulbosa Molyos valde est utilis ad apertiones uteri cum irino unguento trita & subdita, ut Dioscorides est author. Ga­lenus etiam citans Dioscoridem testem pro [...] sive unguento irino legit [...], hoc est, Lolii farina cum farina aerina apertum uterum sanare scribit Dioscorides.

HALLUCINATIONES CASP. BAUHINI Aliorumque Authorum.

PAg. 75. col. 1. pl. I. Moly latifolium li [...]iflorum, C. B. P. Moly Theophrasti, Dod. Ibidem pl. II. Moly latifolium Indicum, C. B. P. Caucafon Lob. Icon. Hae duae plantae cum nec odorem, nec saporem habeant Molyos, male hic disponuntur a Casp. Bauhino caeterisque authoribus ante ipsum scribentibus; re­ferantur ad Ornithogali Classem sicut nos praestiti­mus, quia cum Ornithogalis magis quadrare mihi videntur, uti diximus in Hallucinationibus ad finem capitis de Ornithogolo, quas illic consule.

Pag. 76. col. 2. pl. XIV. Moly moschatum capilla­ceo folio, C. B. P. Allium perpusillum juncifolium mo [...] chatum, Lob. Ad. par. alt. Haec planta cum sit cepaceis foliis, & odorem spiret Allii, male inter Mo­lyos species, porraceis foliis praeditas, a Casp. Bauhi­no collocatur: referatur ad Allium silvestre foliis ce­paceis & cavis, sicut nos praestitimus in capite de Al­lio, quod vide supra.

DE HEXAPETALIS TRICAPSULARIBUS, radicibus bulbosis proprie dictis donatis.

CAPUT XVII. SCILLA.

[...] Theophrastus 1. Hist. 7. & 10. proposuit & 7. Hist. 11. Scillae Epimenidiae vocatae, & quae ab usu nuncupationem sortita sit, meminit. Sic Dioscorid. l. 2. c. 202. [...] habet, & cap. sequente [...] quod Scillam aliqui nominant. Genera duo Scillae medicae Plin. l. 19. c. 5. mascula albis foliis, femina nigris: & tertium genus cibis gratum, Epimenidiam vocatum, &c. & l. 20. c. 9. Scillarum in medicina alba est, quaemascula; femina nigra: candidissima utilissima.

Scilla radicem habet omnium stirpium bulbacearum maximam, tunicis multis humore quo­dam plenis praeditam; hac sola enim nota à caeteris suae sortis cognitu facilis.

Pars TABULAE XVI.
  • Scilla
    • Vulgaris radice
      • 1. Rubra, C. B. P. Scilla, Trag. Matth. Pancratium, Dod. Lugd. Tab.
      • 2. Alba, C. B. P. Scilla, Dod. Scilla Hispanica, Clus. Hist. Lugd.
    • 3. Esculenta, C. B. P. Epimenidia, Theop. Scilla dulcis & candida in Cephalonia & Creta, Costaeo in Mesuen.
Explicatio partis Tab. decimaesextae Sectionis quartae▪

1. SCilla vulgaris radice rubra, C. B. P. Scilla, Trag. (cui & Cepa maris) Matth. Fuch. Tur. Cord. in Diosc. Gesn. Hort. Cam. Caes. Pancratium, Clus. Hist. & Hisp. Dod. Lugd. Tab. Scilla rubentibus radicis tunicis folio Aloës carinato, Lob. Est Scillae caulis cubitalis aut major, rectus, nudus absque foliis: pluribus candidis & stellatis floribus, hexapetalis, or­natus, Asphodeli minoribus, Ornithogali majoribus (quod quidam Scillam Epimenidiam pu­tant) & valde similibus, qui ab imis (uti verissime Theophrastus Hist. 7. c. 12. scribit) ex­plicari incipiunt, quemadmodum Asphodeli & quarundam bulbacearum plantarum flores: hisce singulis succedunt triangularia capitula, compressis angulis constructa, & veluti inania; in quibus tamen nigrum, planum, paleaceum semen, sed post seminis & capsularum effor­mationem quinque, sex, aut plura emergunt folia liliacea, lata, viridia, admodum densa sive carnosa, humi expansa, nonnihil carinata: radix crassa & ampla, multis tunicis albis lento quodam humore plenis praedita, multisque pelliculis exterioribus rubris, internas albas in­volventibus, inferiore seu sessili parte multis crassiusculis fibris capillata. Copiose nascitur circa Olysipponem, & plerisque aliis in locis Lusitaniae & Hispaniae. Floret Augusto & Septembri; semen Octobri & Novembri maturescit. Folia jam maturo semine, & exarido caule, sese eri­gunt Novembri & Decembri.

2. Scilla vulgaris radice alba, C. B. P. Scilla, Dod. Scilla Hispanica, Clus. Hist. & Pan. Lugd. Scilla alba, Eyst. Scilla sive Cepa marina, Lob. Pancratium itidem, Clus. Hist. Huic ampli­tudo major est, cujus extimae tunicae albescunt, foliaque ampliora, longiora, magis carinata & quodammodo surrecta. Abunde crescit in mediterraneis, adeo rusticis exosum, ut me bul­bum ejus eruentem (inquit Clusius) admonerent ne degustarem: florentem autem aut semen ferentem nunquam conspexit Car. Clusius. Fabiano vero Ilges, ut ad Clusium scribebat, anno 1592. in pensilibus hortis non modo caulem protulit, sed etiam plurimos flores spicae instar nascentes, singulos sex petalis constantes, Scillae (quantum ex pictura, quam epistolae con­junxerat, colligere licebat) florum aemulos. [...] Graecis, Pancratium Latinis di­citur.

3. Scilla esculenta, C. B. P. Epimenidia, Theoph. Scilla dulcis & candida in Cephalonia & Creta, Costaeo in Mesuen. Haec à prioribus facile cognoscitur quod radicem habeat can­didam, dulcem & esculentam, neque aliis notis à praedictis discernitur.

TEMPERAMENTUM & VIRES,

Scilla est ex secundo ordine excalefacientium, & incidentem admodum facultatem obtinet, ut Ga­lenus ait, praestat autem assam aut elixam sumere, sic enim virium ejus vehementia exsolvitur. Assatur autem pasta farinacea aut luto obducta (ut Dioscorides docet) in clibanum deinde con­jicitur, aut carbonibus obruitur, donec obducta pasta sufficienter cocta fuerit, quâ ademptâ, si Scilla probe cocta non fuerit, altera simili pasta aut luto obducitur, ac denuo coquitur; nam quae ita non assatur interraneis maxime noxia est. Torretur itidem in olla indito operculo, quae in furnum demittitur: sumitur vero quod maxime est medium, exterioribus partibus abjectis: quod frustatim consectum coquitur, mutatá saepius aquâ, donec ipsa nec amaritudinem, nec acri­moniam habeat, frusta siccantur in umbra, ita ut ne ulla quidem parte se contingant. His Scillae segminibus ad oleum, vinum, aut acetum Scillinum conficiendum utimur. Ex aceto au­tem scillitico, addito melle oxymeli coquitur; cujus ad incidendum crassos, lentos viscidosque humores usus est. Assa Scilla potionibus aliisque medicamentis admiscetur, quae urinam provo­cant, obstructionis jecinoris lienisque aperiunt, tum & thoracis: datur hydropicis; regio mor­bo & torminibus laborantibus & contra veterem tussim, difficulterque respirantibus exhibetur in eclegmate. Pars autem Scillae cum octo partibus salis subacta, & à jejunis unius aut duorum Cochlearium pondere sumpta, alvum movet: semen etiam tritum cum caricis, aut melle exceptum, si manditur, idempraestat. Cavendus autem Scillae usus iis, quibus interaneum aliquod exul­ceratum. Si Scilla reponatur inter fructus, arcet eorum putredinem. Aiunt minutim incisam Scillam in vase vitreo, melle pleno, per totam aestatem soli expositam, deinde collectam, praesenta­neum esse remedium epilepticis. De melle scillitico, oxymelite scillitico, & de aceto scillitico, & de modo ad usus eadem parandi, consule Joh. Bauhinum pag. 220. & 221. Tom. 2. & Simo­nem Pauli pag. 476. classis 3. operis Botanici quadrapartiti, de Scilla venenata & ejus re­mediis. In Scillarum genere quaedam suapte natura venenosa provenit, quae suâ malificâ vi, etsi quam parce devoretur, illico tamen hominem torquet, quemadmodum fungi, qui in le­thalium genere habentur. Venenosa igitur Scilla (ut Mesues tradit) sola, nec alteri annexa provenit, locisque oboritur foedis ac graveolentibus, ut apud thermas. Quapropter de hac disse­rens Avicenna inter venenatas plantas Fen. 7. Volum. 4. sic inquit, Scillae malae usus ventricu­lum exulcerat, & intestina ipsasque meseraicas venas aliosque meatus, qui ex intestinis in jecur permeant: quo fit ut in visceribus oriantur punctationes, acutique cruciatus & inde dysenteriae. Quibus incommodis ut subveniatur oportet uti lactis potu, in quo ferrum (quod Graeci stomo­ma, nos vero chalybem appellamus) calidum & ignitum pluries restinctum fuerit, devoratisque ovorum vitellis in aceto decoctis: quinetiam iis frixa cibaria & pinguia carnium jura conferunt, recens crudumque Butyrum & extrema juvenum quadrupedum membra, aliaque permulta.

DE HEXAPETALIS TRICAPSULARIBUS, radicibus bulbosis proprie dictis donatis.

CAPUT XVIII. LILIONARCISSUS flore sursum spectanteseu TULIPA.

TULIPA, cujus descriptionem & figuram primus Gesnerus anno 1560. in Appendice Cord. Hist. dedit, à pileo Dalmatico vel amiculo capitis, ab ipsis gestari solito, nomen habet, idque propter floris cum pileo similitudinem. Sunt qui Anemonen, [...] Theoph. velint. cum ibi Pulsatillam intelligere videatur: alii Cynorrhodon Plin. l. 21. c. 5. censent: alii ad Satyrium tri­folium referunt. Turcae Alé & Zampúl vocant. [...] Theophrasti.

Genera prima tria sunt: praecocius unum, serotinum alterum, dubium tertium, medio tempore florens.

Praecox caule est pedali, firma medulla pleno, quem folia plerumque terna, nonnunquam qua­terna, quina amplectuntur, propendentia & nutantia, interaum surrecta: caulis fastigio flos uni­cus insistit (rarissime gemini in summo caule conjunctim nascentes, vel bifido inhaerentes) sex pe­talis (rarissime septenis aut octonis, nisi à luxuriante natura) constans; è cujus fundo tot stamina prominent, quot petalis constat ipse flos, colore variantia.

[Page 397] Serotina, caule est cubitali & bipedali, fungosa materia pleno, quem quaterna plerumque folia, nonnunquam quina & sena, firmiora, utplurimum erecta, non nutantia, ambiunt: semine quam in praecoce majore, & bulbo longiore majoreque plerumque constat: sic & caulem ramosum interdum habet.

Dubiae, quae praecocium flore marcescente suos explicant, & serotinis florere incipientibus jam senescunt, & cum his interdum florent. Sunt inter has nonnullae quae serotinarum magnitudinem aequant: aliae quae praecoces non superant, nec illis formâ absimiles sunt: & illae quidem vel am­plissimis floribus praeditae, vel praecocium non majoribus: quaedam etenim praecocibus humiliores sunt.

Omnium petala apice mucronato, aut orbiculato: vel tria interiora orbiculata, exteriora mucro­nata & contrà existunt.

Bulbaceas inter plantas proprie dictas recensetur merito peregrina illa planta Tulipa dicta, quae ob insignem in flore colorem cultoribus longe gratissima esse solet. Qua de re Johannes Posthius,

Multiplici vincit florum genus omne colore,
Hucusque à Geticis Tulipa missa jugis.

Hanc vulgus Tulipam, nos cum doctioribus Lilionarcissum appellamus. Lilium primum in compositione nominis sibi vendicabit locum, propter conformitatem cum Lilio in capsula se­minali non solum tribus loculamentis distinctâ, sed quod in singulis loculamentis duplicem seriem seminum compressorum, membranaceorum, Liliorum instar gerat; porro propter ra­dicem perfecte bulbosam seu tunicatam, Narcissorum instar, Narcissi vocem adjecimus: idem dicendum venit de Fritillaria seu Meleagride quoad capsulam seminalem duplicem seriem se­minum compressorum membranaceorum in se continentem, & hac sola ratione ducti separa­vimus Tulipam & Fritillariam à caeteris hexapetalis tricapsularibus bulbosis proprie dictis, Narcisso scilicet & Ornithogalo, atque interjecimus plantas culinarias calidas & acres, quippe ha­bentes capsulas seminales & semina conformia iisdem, non autem Liliis, quibus Tulipa & Frittil­laria accedunt. Nota generica quâ distinguitur Tulipa àpraedictis omnibus bulbosis proprie di­ctis, tam recreativis, quam culinariis, esto haec, quod in ternorum loculamentorum singulis du­plex contineatur series seminum compressorum membranaceorum; à Fritillaria sequenti, quod florem constanter ex sex petalis conflatum gerat, sursum spectantem calathi instar; Fritillaria vero constanter itidem florem sex petalis etiam constantem, sed (natura non variante finem) de­orsum propendentem. Tulipa à tempore florendi, est vel praecox, vel serotina; quidam constituunt mediam inter utramque: à folio, est vel latiore, eoque vel plano, vel undulato, seu crispo; vel angusto: à colore, est vel rubra seu purpurea, lutea, & alba: ab hisce, satione multis modis flores variantes colorem producuntur Tulipae: à natalibus est Getica, Thracica, Cappadocica, Persica, Italica, Gallica, &c. Cum nobis non occurrit an aliquis de Tulipa verba fecerit ante doctissimum & diligentissimum rerum naturalium scrutatorem, simul & Botanicum solertissi­mum, D. Gesnerum, lubet hic subjicere quae in fine operum Cordus de Tulipa memoriae prodidit. Anno à nativitate Dom. 1559. semine Bizantio, vel ut alii volunt, è Cappadocia, allato, & sato Augustae in horto D. Henrici Heruvarti florebat haec perpulchra planta, flore uno perjucunde rubente, magno satis, instar quasi Lilii rubri, senis petalis (si pluribus conspi­ciatur, quod nonnunquam contingit, fit à luxuriante natura) constans: color internus pal­lidus erat aut subflavus, & stamina sex crocea una cum stilo & apice trisulco. Tulipam Turci vocabulo ipsis familiari vocant hanc elegantem plantam communiter, à forma pileoli Dalma­tici. Semen Tulipae saepe satum Tulipas alias producit, quarum flores varias & infinitas quasi subeunt mutationes, & saepe degenerant, ut quilibet hortulanus aut florum hujusmodi cultor experientia comperire possit. Tulipae ratione Temporis florendi, vel sunt praecoces, quae exeunte hyeme, vel ineunte Vere, florent; vel serotinae, quae Vere florent, Aprili scilicet & Maio: mediae seu dubiae sic dicuntur, quia medio inter praecoces & serotinas tempore florent, vide­licet quae marcescente praecocium flore suos explicant, & serotinis florere incipientibus jam senescunt, imo interdum cum ipsis etiam florent; dubiae etiam quodammodo appellari possunt, quòd utriusque generis naturam referant. Nullus praecocium, serotinarum, dubiarum reliqua­rumque Tuliparum infinitam varietatem ex satione provenientem exprimere potest. Habita ratione staminum sex in medio florum, variant etiam Tulipae; nam florum stamina vel sunt purpurea aut caerulea, viridia, lutea, & alba seu ochroleuca, quae stamina producunt caerulea aut purpurea, cujuscunque sint coloris petala sex externa ambientia stamina praedicta, pro­veniunt [Page 398] ex matribus floribus purpureis praeditis: quae autem stamina producunt viridia,, ex matribus florum Persicae colore praeditis; quae autem stamina lutea ex luteis matribus; quae vero stamina habent alba ex matribus plane albis cujuscunque sint petala externa coloris; haec sunt observatu digna; quoad colorem fundi florum Tuliparum nulla certa potest dari regula propter naturam nimis lascivientem in productione diversorum colorum in fundo: ratione fo­liorum Tulipae sunt vel latifoliae, vel angustifoliae.

TABULA XVI.
  • Tulipa
    • Latifolia
      • 1. Praecox
        • Purpurea.
        • Rubra.
        • Lutea.
        • Alba.
        • Varia seu versicolor.
      • 2 Serotina
        • Purpurea.
        • Rubra.
        • Lutea.
        • Alba.
        • Varia seu versicolor.
        • 3. Ramosa major.
        • 4. Viridis coloris.
        • 5. Miniata seu rubro flore pleno.
      • Dubia
        • Major.
        • Minor. ☉.
      • 6. Pumila
        • Latiore folio
          • Rubra
          • Alba.
        • Angustiore folio.
    • Angustifolia
      • 7. Persica variegata, Tulipa Persica praecox, Clus. Cur. Post.
      • 8. Italica minor lutea [...], nobis. Tulipa Apenninea, Clus. Hist.
      • 9. Gallica minor lutea, C. B. P. Minor Narbonensis, Dod.
§. 1. TULIPA latifolia seu major.
Explicatio Tab. decimaeseptimae Sectionis quartae.

1. TUlipa praecox purpurea, rubra, lutea, alba, C. B. P. Omnes hae ex radice bulbacea, tunicis multis sese involventibus constante, oriuntur; folia terna, quaterna pro­ducunt; caules rotundos, pedales, firmos; in quorum singulis fastigiis singuli proveniunt flo­res, magni, calathi instar aperti, sursum versus spectantes, ex sex petalis utplurimum conflati (nisi à luxuriante natura aliter contingat;) atque singulis floribus deciduis succedunt capita triangularia, tribus cellulis seu loculamentis distincta, atque in unoquoque loculamento du­plex series seminum compressorum, membranaceorum, oblongorum castanei coloris conspicitur: praecoces florent ante serotinas, earumque flores sunt simpliciter purpurei, rubri, lutei aut albi, vel varie commixti ex rubro & flavo inter se confusis coloribus, modo flavo medium quasi occupante, modo rubro, vel utrinque radiatim per oras distincti. Similiter observare licet Tulipam flavam, quae flavum & rubrum: purpuream, quae album & purpureum colores varie inter se commixtos, & radiatim petala singula secantes habuerunt. At illud etiam observatur quotquot sic nativum colorem mutarunt, subinde corrumpi solitas, voluisse tamen antè, hac colorum varietate heri sui oculos oblectare, tanquam ipsi extremum vale dicturae. Varia adeo & multiplex est diversitas in Tulipis, ut non solum difficile sit, sed imo impossibile, omnes earundem differentias verbis exprimere; nam cum cujusque tandem praecocis Tulipae semina involucro exempta, & tellure sepulta germinent, non omnia retinent nativum matris colorem, sed in varios colores transformant flores, praesertim albae, cujus semine prognatas plantas insignem colorum varietatem prae reliquis nancisci experientia & diligenti observa­tione [Page 399] didicit Car. Clusius: semina enim in eodem capite nata, & ab ipso collecta, eodem (que) fere momento, Autumno, terrae commissa (quo scil. tempore, non verno, serenda sunt omnium bulbacearum & tuberosarum semina, ut feliciter proveniant; vel etiam maturius, cum sponte scilicet defluunt) plantulas proximo subsequente Vere produxerunt, quae post quintum, sextum aut septimum annum flores protulerunt, eosque aut omnino albos & matrem refe­rentes, atque albos varios; vel luteos, & luteos varios, vel rubros; atque rubros varios; vel purpureos, ac purpureos varios, quorum videlicet purpurea petala albis oris ornata fuêre. Quantum ad luteas aut rubras attinet Tulipas, pleraeque proles matris colorem retinent, saepe etiam in alium commutant. Omnes porro hae colorum differentiae haud facile verbis exprimi, uti dictum, queunt. Admonet Car. Clusius se Tulipas caerulei omnino coloris nunquam vidisse (hoc idem nos testamur) at florem totum pallide violaceum in horto suo habuisse. Tulipam flore nigro nemo unquam observavit.

Tulipa serotina rubra seu purpurea, lutea sive aurea & alba C. B. P. & reliquorum au­thorum. Tulipa serotina majore est amplitudine, pedalem & sesquipedalem interdum habet caulem, firmiorem, crassiorem, rotundum, fungosa materia plenum, & brevi incanaque la­nugine sive efflorescentia quadam aspersum: hunc alternatim amplectuntur quaterna plerum­que folia, nonnunquam quina, sena, carinata, firmiora quam in praecoce, utplurimum erecta, non nutantia aut ad terram inflexa, atque adeo oris interdum reflexis ut sinuosa seu un­dulata videantur, aliquando tamen omnia aequalia: summo caulis nudi supra folia insidet unicus flos magnus & oblongus, cyathi aut calathi modo cavus, sursum spectans, sex petalis itidem constans, tribus exterioribus duntaxat mucronatis, interioribus orbiculatis, ut in praecoce & contra: caput, ut in illa, triangulare, membranaceum, tribus loculamentis divisum, atque in singulis duplex series seminum membranaceorum & compressorum continetur, quo à summo dehiscente sex ordines, bini in singulis capsulis seu loculamentis seminis plani, compressi, membranacei aut cartilaginosi, fulvi aut ruffescentis, majorisque quam in praecoce conspiciuntur: radix bulbosa praecocis similis, longiore tamen majoreque bulbo constat, plerumque in reliquis cum illa conveniens.

2. Tulipa serotina coccinea, rubra, lutea, nivea, C. B. P. Ex his magna varietas ob­servata, quod interdum ex rubrae semine, flavae; contra ex flavae semine, rubrae natae sint; ex purpureae semine & flavae & rubrae & variis striis & radiis diversorum colorum mixtae, ut Tu­lipa nivea oris purpurascentibus, Eyst.

3. Tulipa serotina ramosa major, C. B. P. Tulipa serotina [...] major, Clus. Hist. Tu­lipa serotina polyanthos, Eyst. Tametsi haec Tulipa non secus ac vulgaris unico utplurimum constet caule, quandoque à luxuriante natura [...] ac ramosum habet caulem, atque singulis ramis singuli insistunt flores cujuscunque coloris.

4. Tulipa viridis coloris, Eyst. Hujus caulis attollitur erectus, glaber, cujus summitati insidet flos satis herbaceus & viridis, oris acuminatis introrsum flexis. Datur & alia, ludente sic natura, cujus sex petala partim virescunt, partim lutea sunt, oris foliorum laciniatis; prior ab Hortulanis & florum cultoribus dicitur Psittacus, posterior Monstrum.

5. Tulipa miniata flore pleno, Eyst. Haec à semine bene nutrito, solo pingui, recenter ex prato educto, mixtâ terrâ arenosâ, stercoreque annoso, commisso flores producit multiplici serie petalorum miniati aut rubri coloris.

6. Tulipa pumilio latifolia sulphurea, C. B. P. Tulipa pumilio fulvo-sulphurei coloris, Eyst. Hujus caulis palmarem aut semipalmarem vix attingit altitudinem, quatuor promens folia, angusta, undulata, carinata, Tulipae Monspelianae foliis similia, inter quae caulis prodit pal­maris aut paulo longior, nudus (praeter aliarum Tuliparum morem) ex viridi purpurascens, summo fastigio florem gerens sex petalis constantem, foris nonnihil purpurascentibus, intus candidis, umbilicum occupante longo capitulo, sex flavis staminulis septo: bulbi aliarum Tuliparum formam referunt, ex spadiceo nigricante cortice tecti.

7. Tulipa Persica variegata, C. B. P. Tulipa Persica, Eyst. Swert. du Bry. Tulipa Persica minor altera, Clus. Cur. post. Haec caulem protrudit pedalis longitudinis, satis gracilem, quatuor foliis angustis praeditum, Narbonensis Tulipae foliorum latitudinem haud superantibus, non adeo tamen virentibus: caulis in suprema parte florem sustinet delicatulum, Narbonensis Tu­lipae flore paulo majorem, sex petalis binas uncias longis constantem, quorum terna exteriora paulo longiora & mucronata, forisquidem suave-rubentis coloris, oris tamen albis, interne vero prorsus albis: tria autem interiora petala, quae breviora, mucronem habent nonnihil or­biculatum; nivei (que) plane sunt coloris: omnium autem ungues purpureâ maculâ insigniti; stamina [Page 398] [...] [Page 399] [...] [Page 400] nigra; apices etiam nigri: bulbi cortex foris nigricans & fuscus, interiore parte molli, lanugine fusca & quodammodo ferruginei coloris obsita, quale fere Rhododendri sive Nerei semen est, aut castanearum cortex ipsum nucleum tegens: semen compressum, membranaceum, in triplici loculamento, duplici serie in unoquoque contentum, subfuscum aliarum Tuliparum more fert.

Conspiciuntur & bulbi in infima alâ quarundam Tuliparum, quasi summa tellure nati, qui etiam terrae commissi, ejusdem coloris cum matre florem subsequente anno produxerunt, & etiam eundem colorem retinent bulbi adnati. In Thracia & Cappadocia exeunt sponte Tulipae, quarum ingentem copiam florentem media plane hyeme, Januario mense, in itinere suo Con­stantinopolitano invenit Augerius Busbequius.

§. 2. TULIPA angustifolia seu minor.

8. Tulipa minor lutea Italica [...], nobis. Tulipa minor lutea Italica, C. B. P. Tulipa Apenninea, Clus. Hist. Haec pedalem vel etiam longiorem fert caulem, in binos vel ternos ramos divisum, quibus singulis singuli insident flores, senis petalis constantes, foris subvire­scentibus, intus flavis, succedente capite trigono, oblongiusculo: flos valde odoratus Leu­coii flavi suaveolentiam referens, superioribus Tulipis magis expanditur, & fere à meridie sub vesperam duntaxat: folia habet aliarum Tuliparum foliis angustiora, etiam nonnihil cari­nata, subcineracei cum caule coloris, terna, quaterna: semen duplici serie in singulis locu­lamentis paleaceum, ruffum ut in reliquis Tulipis, sed longe minus: radix bulbosa, spadiceo cortice tecta, in binas aut plures soboles singulis annis dividitur, non in altum rectà mergit: floret cum serotinis, aut paulo etiam serius. Nascitur plurima in Apennino monte, unde eru­tam meminit Car. Clusius, & missam ad ipsum Bononia ante multos annos à clarissimo viro Ulisse Aldrovando Bononiensi professore, & omnium naturalium rerum Scriptore solertissimo. Facilius caeteris videtur multiplicari, nec facile perire.

9. Tulipa minor lutea Gallica, C. B. P. minor Narbonensis, Dod. Haec priori paene est similis; est enim huic flos unicus luteus senis petalis constans, ad Liliasphodeli lutei florem fere accedens, staminulis luteis totidem è medio natis unà cum stilo trisulco ejusdem coloris: bulbus exilis nucleum oblongum Allii aequat, sibique saepius adnatum alium exili quoque filo adnexum habet: folia pauca, angusta seu porracea, cauli per intervalla adhaerentia: flores de­licatius quiddam spirant: radix etiam è tenuibus nervis in latera soboles seu bulbillos spargit. E Cebennis montibus à Matthia de Lobel primum eruta radix, & amicis in Belgium missa; minor tamen est priore in omnibus: flores foris magis virentes, intus flavi, delicatius spirant.

Nec omnes versicolores, tam praecoces, quam serotinae, singulis annis eandem coloris gratiam retinent, sed alternis sepius variant, ut flavae variae & albae variae uno interdum anno candidissimi sunt, sequenti vix alius color quam flavus, vel albus conspicitur; sic rubrae variae & purpureae variae nonnunquam magnas oras flavas & albas habent, sequente valde exiguas. In summa tanta est in Tulipis colorum varietas, ita ut singulis annis adhuc nascantur quibus pares nunquam conspectae: ita Deus optimus in ipsis floribus admirabilem suam potestatem ostendit, (sicut ex praedictis ex Clusio, Lobelio, Camerario, Horto Eystettensi, Casp. & Johannis Bauhini nostraque propria observatione adductis, colligere est) ut numerum ter centum superare deprehensum sit. Sic in Florelegiis Swertzii, du Bry, itemque Passaei, atque ex enumeratione Caspari Bauhini à pag. 57. ad paginam 64. & Johannis Bauhini à pag. 663. usque ad pag. 678. item Clusii à pag. 138. usque ad pag. 151.

Haec sunt quae de Tuliparum varietate commentari impraesentiarum libuit: nec me fugit quin plures aliae differentiae tradi possent, quam adhuc ab omnibus tam doctis Authoribus, quam indoctis floristis, nomina ad arbitrium primi imponentis assignata servantibus, traditae sunt: ut­cunque non dubitem, quin ad enumeratas classes tanquam primarias reduci at (que) comprehendi sub illis posse existimem. Sic inquam admirabilem suam in istis diversis floribus producendis potestatem ostendit Deus.

TEMPERAMENTUM & VIRES.

De viribus & facultatibus Tulipae nihil adhuc à quoquam docto Botanico compertum. Antverpianus quidam mercator cum horum bulborum non exiguum numerum ab amico cum byssinis pannis Con­stantinopoli sibi missum accepisset, Cepas esse existimans ex illis aliquot vulgarium Ceparum modo in coenam parari [...]ussit: reliquas radices in horto inter Brassicas & reliqua oleracea defodi in mandatis dedit. Johannes Muller Pharmacopoeus Viennensis multos Tulipae bulbos condivit [Page 401] radicum Orchidum instar, quibus longe suaviores & palato gratiores deprehendebat Car. Clusius; an vero id praestarent quod Satyrio tribuitur, nondum intellexit. Ventrem replere certum est, ut hausimus à quibusdam militibus qui in Flandria stipendia faciebant, & mercatoris satis divitis hortum ra­rioribus peramoenorum omnis generis colorum Tulipis refertum conspicientes, fame obsiti, omnes bulbos erutos (rejectis rarioribus & satis magni pretii floribus, unà cum caulibus barbillisque) & lavatos, cumque butyro frixos avide comedêre: fercula esurientibus satis grata, at nimis cara mercatori, qui maluisset ipsis aliquot plaustra Cepis onerata porrexisse, imo prandium multo gratius Cepis ipsis optasset & comparasset loco suarum Tuliparum rariorum: sed quid dicendum, nisi quod militibus, sicut & aliis, omnium condimentorum fames optimum; sunt enim Tulipae mea opinione porcis & suibus, sicut & bulbi silvestres, aliaeque radices tuberosae plurimae, fercula digna.

DE HEXAPETALIS TRICAPSULARIBUS, radicibus squamâ duplici admodum densa praeditis.

DISTRIBUTIO IV. Fritillaria seu Meleagris seu Gaviana, potius Lilium, squamâ duplici admodum densâ, & flore pendente praeditum.

CAPUT XIX. FRITILLARIA.

FRITILLARIA, ab abaco in quo Scacorum lusus excercetur, quem Fritillum dici existi­mant, nomen habet: aliis Meleagris à Meleagridis avis plumis, quas si non coloris specie, tamen varietate & dispositione, & macularum magnitudine refert.

Fritillaria pro nota generica hanc habet, qua à caeteris, praecipue Tulipa, differt, quod radi­cem ex duobus tuberibus seu squamis admodum densis conflatam habeat, & florem sex petalis constantem, sed dependentem, non erectum; deinde folia angusta & quasi graminea; caulem tenuiorem multo Tulipâ. Convenit cum Tulipa & Lilio, quod capsulam seminalem, ternis lo­culamentis distinctam, atque in unoquoque duplicem seriem seminum compressorum mem­branaceorum subrufforum producat, sicut Tulipa & Lilium; ergo à radice & positu florum junctâ tenuitate foliorum & caulis, à Tulipa radice bulbacea proprie dicta praedita, & Lilio ra­dice squamata donato, facile distinguitur Fritillaria. Fritillaria à colore floris est variegata saturate aut dilute, vel flore albo, vel luteo, vel flavo-viridi, vel fusco aut subnigro: à foliis est vel latifolia, vel angustifolia: à tempore florendi, vel est praecox, vel serotina. Fritillariae no­men neque Latinum est, neque ab ullo veterum elegantium scriptorum usurpatum, sed non ita pridem fictum à nescio quo plantarum rariorum cultore, qui cum florem hunc plurimis figuris ad­instar quadratarum areolarum, obscure purpurascentibus pingi observaret, effigie Tabulae illius in quo ludus Scachorum ludi solet, putaretque eam Tabulam Antiquis Fritillum fuisse dictam coepit, ducta exinde similitudine, hunc florem appellare Fritillariam. At non parum fuit voce abusus; Antiquis Fritillus non erat Tabula quadratis hujusmodi areolis interpunctata, sed vascu­lum quoddam in quod primum indebantur tesserae seu aleae, ubi aliquamdiu agitatae, post mit­tebantur in alveolum, dictusque fuit fritillus, non à colore aut punctis variegatis, sed vel à sono, quem in eo jactatae tesserae aut aleae faciunt, vel quia per eum tesserae feruntur, Martialis sic ait,

Dum blanda vagus alea December
Incertis sonat hinc & illinc Fritillis.

Sic aestimare licet quam stabili fundamento plantae huic nomenclatura Fritillariae adscribitur, non à Latinis solum, sed & Germanis Frittillarn & corrupte Flutillarn. Alii malunt nominare Meleagridem, ab alitibus ejus nominis (sunt perdices Africanae, vel Galinae Maurae de quibus Aristoteles lib. Hist. c. 2. Plin. l. 10. c. 26. Varro l. 3. Columella l. 8. c. 2.) quarum non so­lum plumas (ut vult author hujus indicationis) macularum magnitudine & varietate flosculus repraesentat, quamvis non eâdem coloris specie, sed etiam ova similibus picturis variegata teste [Page 402] Aristotele, [...]. Caeterum cum Meleagridum ova maculosa his regionibus seu prorsus ignota, seu infrequentia admodum sint, illorum loco nobis esse poterunt ova Gavearum; ea enim ova punctis suis luridis ad vivum exprimunt ideam floris hujus purpurascentis; itaque non procul hallucinabimur, inquit Lorembergius, si Latine dixerimus florem Gavianum, sive Gavianam. Utut sit, denominatio adaequata & singulis spe­ciebus hujus generis conveniens, & magis apta esto haec nobis; Lilium radice squama duplice densa admodum, seu tubere duplici & flore propendente praeditum est. Hoc nomen omnibus Fritillariis cujuscunque coloris aut magnitudinis convenit; at Fritillaria Meleagris seu Gaviana Fritillariis maculatis floribus tantum donatis convenit.

TABULA XVIII. Sectionis quartae.
  • Fritillaria
    • Variegata
      • Praecox
        • 1. Purpurea, C. B. P. Fritillaria dilutior, Clus. Hist. Meleagris, Dod.
        • 2. Alba, C. B. P. Fritillaria alba, Clus. Hist.
        • Serotina atropurpurea, C. B. P. Fritillaria saturatior, Clus. Hist. Meleagris altera, Dod.
      • 4. Angustifolia lutea variegata magno flore, C. B. P. Fritillaria juncifolia, Eyst. & Meleagris, flos maximus Italicus, Eyst,
      • 5. Flore magno pleno, C. B. P. Fritillaria flore pleno, Eyst.
    • 6. Flavo-viridis Polyanthos, C. B. P. Fritillarìa polyanthos lutea, Eyst. Fritillaria triceps colore flavo-viridi, du Bry.
    • 7. Serotina floribus ex flavo virentibus, C. B. P. Fritillaria Aquitanica, Clus. Hist. Fritillaria Aquitanica flore luteo obscuro, Swert.
    • 8. Polyanthos non descripta, Swert.
Explicatio Tab. decimaeoctavae Sectionis quartae.

1. FRitillaria praecox purpurea variegata, C. B. P. Meleagris, Dod. Fritillaria dilutior, Clus. Hist. & Pan. cui & Lilium variegatum vulgo. Fritillaria, Eyst. Fritillaria vulga­ris purpureo flore, Swert. Meleagris flos, Lugd. Gaviana vulgaris Loremberg. Venustissima haec planta pedali est caule, interdum majore, rotundo, tenui, foris & viridi purpurascente & obsoletiore colore, intus vero ut Tuliparum fungoso: quina plerumque habet folia, interdum etiam plura, incondito etiam ordine per caulem sparsa, angusta, carinata, palmaris longitu­dinis & majoris, superioribus exceptis quae breviora sunt, caule viridiora & Narbonensis vel Hispanicae Tulipae foliis formâ coloreque proxima: flos in summo caule saepissime unicus, (interdum bini, raro terni, omnes autem eodem tempore se aperientes) nonnunquam gemel­lus, inodorus, semper deorsum spectans, seu propendens tintinnabuli modo, sex petalis con­stans utplurimum (habui octonis aut duodenis donatas inquit Clusius) quae areolis quibus­dam quadratis nunc oblongiusculis, partim candidi, partim purpurei sive saturatioris, sive carnei coloris, elegantissimo ordine pulcherrimaque serie distincta sunt, quadris tamen ad latera minoribus praedita, ea (que) interiore parte sunt vegetiora, variis coloribus picta candicantiaque, quâ parte inhaerent, ut rosarum petala, ungues habent, à quorum infima sede virescens quaedam & herbidi coloris linea ad medium usque petalum ducta videtur: sex stamina medium florem oc­cupant, (quorum apices primum pallidi, deinde ubi obversi sunt flavi & quasi pulvere quodam conspersi, quali sunt omnium fere horum florum apices) quae stilum trisulcum sive tricuspidem, ut in plerisque aliis floribus, ambiunt: triangulare deinde succedit caput, unciam plerumque longum, supernâ parte crassius & sine coronâ, alioquin Narbonensis Tulipae capiti simile, in quo seminum planorum, compressorum, membranaceorum duplex series observatur in singulis ternorum loculamentorum seu cellularum, quae constanter cernuntur tres hic, sicut in omnibus plantis in hac Sectione contentis; sed semina hujus praedictae Tulipae Narbonensis semina quasi referunt, membranaceo margine latiore, in quo nullum (contra quam in Tulipis) germen conspicitur: radix bulbosa, candida, solida, nullis tunicis septa, sed veluti in binas squamas densas, seu bina tubera secta, è cujus medio protuberat pulvinus quidam, unde caulis emergit sessili parte multis fibris donata.

2. Fritillaria alba praecox, C. B. P. Fritillaria alba, Clus. Ap. altera & Auctar. Hujus flos [Page 403] totus albus, alterius flos foris albus interne venis quibusdam purpurascentibus distinctus; dicitur haec Swertzio Fritillaria flore albo. Floret eodem tempore cum prima, atque florem profert album, neutiquam in caeteris partibus à prima differt. Floret inquam cum praecoci­oribus Tulipis, interdum etiam Martio & Aprili in hortis cultis: sponte provenit in quibusdam pratis ad Ligerem flumen, non procul Aurelia urbe Galliae celebri; nasci etiam perhibetur in Neustria seu Normannia, & Britannia minore. In quibusdam etiam pratis quadriduano itinere infra Budam Pannoniae, ab iis qui Constantinopoli redibant, mense Martio florens observata est. Nos in silvis caeduis non procul à castro dicto Chaumont, quarto à Blaesensium capite lapide, mense Aprili copiose florentem offendimus.

Fritillaria serotina atropurpurea, C. B. P. Fritillaria saturatior, Clus. Pan. Meleagris altera, Dod. Fritillaria altera Xantonica, Lob. Ad. Part. 2. Flos hujus convenit cum prioris flore, nisi quod quadrae sint multo saturatius nigrae; caetera convenit, & floret serius.

3. Fritillaria angustifolia lutea variegata magno flore, C. B. P. Fritillaria juncifolia, Eyst. Hujus caulis attollitur erectus, glaber, cui adhaerent raro disposita folia, tenuia, juncea: bul­bo constat depresso, rotundo, ex duabus squamis densis, simul cohaerentibus & caulem am­plexantibus: florem habet sex petalorum numero constantem, luteum, rubicundis quadris variegatum, cum staminulis atque apice aeque luteis. Huc refer Fritillariam angustifoliam luteam, variegatam, parvo flore, C. B. P. pl. XII. & Fritillariam Pyrenaeam obsoleto luteo colore, Eyst. pl. XIII. C. B. P.

4. Fritillaria Meleagris flos maximus Italicus, Eyst. Fritillariae haec species cum flore ge­mello propendente, colore obsoleto purpurascente, tessulis segmentato, intra quaterna folia angusta in summitate pediculorum diffusa: flos serotinus maximus dictus est Italicus: cau­lem viridem, obscure purpurascentem, folia carinata, alternatim opposita ambiunt, saturate vi­rentia, quem quidem prope radicem totum circumvestiunt: hunc excipit radix duplici squa­ma densa superius & inferius depressa, crinita densis fibris & capillamentis, colore suavi.

5. Fritillaria flore magno pleno, C. B. P. Fritillaria flore pleno, Cam. Eyst. Quamvis mi­nore ejusdem cum caeteris formae radice, & foliis ex radice membranaceis involucris obductâ, inordinatim seu sine ordine expansis, virescentibus, Fritillaria haec oriatur. Floret mense Martio pleno flore, purpureo, decussatis lituris sive notis quadratis, purpureis: nutat flos sicut & aliae praedictae, stolonum apicibus luteo colore pictis.

6. Fritillaria polyanthos flavo-viridis, C. B. P. Fritillaria polyanthos lutea, Eyst. Fritillaria triceps colore flavo-viridi du Bry. Haec ex omni parte laetior prodit pluribus floribus nutantibus in summo caulis fastigio, qui virentes lutei sunt, in oris reflexi, undique lituris ob­scure rubentibus, iisdemque quadratis oblongiusculis distincti: caulem gerit crassiorem, quem quaterna folia, certis intervallis dissita, ambiunt herbescentia: radice constat rotunda, binis squamis admodum densis, seu tuberibus duobus albis simul conjunctis conflata, ex quorum gre­mio veluti ex pulvino exit caulis, ternos flores umbellatim gerens, atque ex florum singulorum pediculis singula exeunt folia, longiuscula, angusta. Huc refer Fritillariam ramosam, C. B. P. pl. II. & Fritillariam umbelliferam, C. B. P. pl. IV.

7. Fritillaria serotina floribus ex flavo virentibus, C. B. P. Fritillaria Aquitanica, Clus. Hist. Fritillaria Aquitannica flore luteo obscuro, Swert. Fritillaria minor obsoleto colore, Eyst. Haec Fritillariae species magis praedictis serotina est, mense enim post primam floret: binis ternisve ornatur floribus, parte interiore ex flavo virentibus sine ulla colorum distinctione; foris nervus extuberans & eminentior ex obscuro viret, petalorum orae nonnihil reflexae versi­colores sunt ex flavo virente & purpureo. Ex Aquitania originem ducit. Florem inquam ha­bet oblongum, sex petalis ut in praecoce prima constantem, quorum extremae orae nonnihil re­flexae sunt, dorsi nervus paululum extuberat atque virescit, interiora terna petala externis sunt latiora, omnia autem exterius ab imo petalo ad extremas oras obsoletae purpurae radiis, sub quibus nihil flavi conspiceretur, distinguuntur, interius versicolore ex viridi flavescente co­lore & splendente praedita sunt, veluti sericeus pannus viridis cujus subtegmen flavum sit: sex stamina ex umbilico prodeunt pallidis apicibus obsita, alia aliis longiora: capsulam semi­nalem habet longam, triangularem, tribus loculamentis cellulisve distinctam, atque in unaqua­que cellula duplex ordo seminum continetur, ut in reliquis praedictis.

8. Fritillaria polyanthos non descripta, Swert. Hujus folia sunt angusta, dense caulem amplexantia instar Lilii Persici: caulem pedalem habet, in cujus cymis seu summis fastigiis prodeunt plures flores ex singulis geniculis, atropurpurei, minores, propendentes tintinnabuli aut nolae instar, sex petalis cordatis constantes: capsulae seminales & semina caeteris suae sortis [Page 404] respondent. Floret serius caeteris. Huc refer Fritillariam minimam pluribus, floribus, C. B. P. pl. XIV. An apud recentiores medicum in usum veniat Fritillaria, Clusium & nos fugit, ob florum tamen elegantiam & venustatem expeti & diligenter in hortis coli existimamus.

DE HEXAPETALIS TRICAPSULARIBUS, radicibus squamatis donatis, quae sunt, Lilium Persicum, Corona imperialis, Lilium floribus reflexis seu Martagon, Lilium floribus erectis.

CAPUT XX. LILIUM.

LILIUM, [...] Graecis Theophr. 6. Hist. 6. Lilii florem variare dixit & purpureum esse, singulis caulibus, aliàs unum, aliàs plures. Dioscorides l. 3. c. 116. duo genera agno­visse videtur, dum scribit, & rubra Lilia esse. At Plinio l. 21. c. 5. Lilium triplex, album, rubens, purpureum, quod aliquando sit gemino caule, quod Narcissum vocitent.

Nos dividimus Lilium in Lilium floribus propendentibus praeditum, idque vel planis pe­talis (ut sunt Lilium Persicum, & Corona imperialis) & Lilium floribus reflexis, quod di­citur Hemorocallis seu Martagon: vel in Lilium floribus erectis, quod est aut album aut ru­brum. Lilii ergo nota generica, ut accipitur hoc in loco, est producere radicem squama­tam (id est, singuli radices constant squamis imbricatim sibiinvicem incumbentibus,) atque hac nota distinguitur praecipue à Lilionarcisso seu Tulipa radice bulbosa proprie dicta donata, & à Lilio radice duplici squamâ, densa admodum, seu tubere duplici dotata, Frittillaria scili­cet seu Meleagride; conveniunt autem omnia haec Lilia quod sint plantae hexapetalae, radices squamatas edentes capsulas tribus loculamentis distinctas, atque in singulis loculamentis du­plex series seminum compressorum, membranaceorum & subrufforum contineatur. Differentiae à plantarum partibus desumptae, multae sunt, quae rei herbariae studiosis maxime cognitu sunt necessariae, imo à radicum diversa structura variae petuntur, quas diligenter Theophrastus ex­plicavit, de quibus omnibus hic non agimus, sed de Hexapetalis tricapsularibus, radicibus di­verso modo constructis donatis, quo nomine tum eas plantas intelligimus, quae ex multis ca­pitulis cohaerentibus radices coagmentatas habent, quae capitatae appellantur, suntque tubero­sae, longae, fusiformes, rotundae, oblongae, & tunicatae seu bulbis proprie dictis constantes, quae bulbaceae seu bulbosae dicuntur plantae proprie loquendo, vel denique squamatae seu squamosae, hae plurimis squamis sese invicem imbricatim contegentibus & operientibus constant; radiculae quae matribus adhaerent, easdemque aliquando circumstant, dicuntur nuclei seu soboles, quae non solum radicibus matribus in terra latentibus adhaerent, sed & quae in geniculis caulium, eorumve summis fastigiis aliquando cernuntur. Graecis dicuntur Gelges, Aglithes, Aglidia grana sicut in Allio, Moly, Ornithogalo, Tulipa & Lilio bulbifero. Lilium Graecis [...] dicitur, & [...], [...] & [...], Latinis Lilium, & Junonis Rosa; Lilium album officinis. [...] tamen signi­ficat blandum, suave & concupitum, non Lilium duntaxat, sed plures alios venustos flores, & tuberosas, bulbaceas squamatasque herbas significat. Lilii genera sunt varia ut apparebit ex sextuplici paragrapho, à nobis allato, utque cernere licet in Tabula sequenti à nobis exhi­bita.

TABULA XIX. Sectionis quartae.
  • [Page 405]Lilium
    • Floribus pendenti­bus, peta­lis
      • Planis
        • 1. Persicum atrorubens, nobis. Persicum, Dod. Lugd. Tab. Ger. Eyst. Lilium Susianum, Clus. Hist. Pan. du Bry.
        • 2. Imperiale, sive Corona Imperialis
          • Vulgaris subalbida aut pallescens, nobis.
          • Purpurascens, nobis.
          • Lutea, nobis.
          • Foliis ex albo & viridi variegatis, nobis.
          • 3. Multiflora & lato caule, nobis. Lilium 3. & Tusai [...], Clus. Hist.
          • 4. Duplici Corona, nobis. Corona imperialis florum classe duplici, Eyst.
          • 5. Non foetens, C. B. P. Tusai 4ta differentia, Clus. Hist.
TAB. XX.
  • Lilium
    • Floribus pendenti­bus, peta­lis
      • Reflexis
        • Martagon dictum
          • Latifo­lium
            • 6. Montanum majus, nobis. Martagon Imperiale, Eyst.
            • 7. Rubrum punctatum & non puncta­tum, nobis. Lilium Martagon foliis reflexis rubris punctatum & non punctatum, Eyst.
            • 8. Album punctatum & non puncta­tum, nobis. Lilium foliis reflexis punctatum & non punctatum, Eyst.
            • 9. Canadense flore luteo maculis pur­pureis notato, nobis. Lilium Cana­dense flore luteo cum maculis pur­pureis, Theat. Florae Parisiis.
            • Angusti­folium
            • 10. Purpurosanguineum, nobis. Lili­um purpurosanguineum flore reflexo, C. B. P. Hermorocallis altera, Matth. Lugd.
            • 11. Pomponii, Eyst. Clus. App. alt. & Cur. post.
            • 12. Flavum, nobis. Lilium flavum an­gustifolium, C. B. P. Lilium mon­tanum flore luteo punctatum & non punctatum, Eyst.
TAB. XXI.
  • Lilium
    • Floribus erectis
      • Album
        • 13. Vulgare odoratum,
        • 14. Bizantinum [...] Sultan Sambach sive Martagon Constantino­politanum, Clus. Hist. Pan. & Eyst.
        • 15. Canadense irregularibus multis albis, nobis.
        • Simplicibus, nobis.
        • Plenis, nobis.
      • Purpureum
        • 16. Indicum puniceum gemino latiore folio, nobis. Narcissus In­dicus puniceus gemino latiore folio, Bapt. Ferr.
        • Purpuro­croceum
          • 17. Majus, nobis. Lilium purpureum majus, Dod. Lob.
          • 18. Minus, nobis. Lilium purpureum minus, Dod. Ad. Lob.
        • Et bulbi­ferum
          • 19. Majus latifolium, nobis. Lilium cruentum bul­bos gerens, Martagon bulbiferum 1. Clus. Hist. Li­lium bulbiferum repens floribus multo croco tinctis, J. B. Chabr.
          • 20. Minus, nobis. Lilium purpureum 3. Dod.
§. 1. LILIUM PERSICUM.
Explicatio Tab. decimaenonae Sectionis quartae.

1. LIlium Persicum, Dod. Lugd. Tab. Ger. Swert. Eyst. Lilium Susianum, Clus. Hist. & Pan. du Bry. Eodem nomine inter alias radices squamatas Constantinopoli missa fuit hujus plantae squamata radix, altero, inquit Clusius, post meum Viennam adventum anno, cum tamen caeteris esset candidior & multo virulento odore praedita, seorsum terrae commit­tebam diversam à Tusai seu Corona imperiali esse ratus; nec mea opinione falsus sum, nam novo subsequente Vere mature admodum germinare coepit, tandemque caulem protulit cubi­talem, rotundum, multis circumseptum foliis digitalis longitudinis & latitudinis, longe Tusai floribus angustioribus, illis fere similibus; quae in summo ipsius capite nascuntur, vire­scentis ex cineraceo coloris sive aeruginis aenei coloris, qualis in Tulipae foliis conspicitur; con­torquentur vero illa & buxei sunt odoris: flores habet sex petalis constantes (quorum singula petala deliquium in medio patiuntur) foris purpurae valde obsoletae colore praeditos, interius paulo dilutiores, inodoros, quorum ungues subvirescunt: ex umbilico sex inaequalia staminu­la prodeunt, purpureis apicibus primum conspicua, qui obversi flavo polline conspersi appa­rent, tria deinde longiora staminula coeunt stilumque medium florem occupantem aemulan­tur; subsequuta deinde triangula capita, sive sex angulis protuberantibus donata, quorum sin­guli binis alis sunt praediti, Tusai capitibus fere similia, sed minora & breviora, semine Tusai etiam simili, compresso, membranaceo, paululum tamen breviore, plena: radix magna est, Tusai radici paene aequalis, è paucis sed magnis squamis contexta, candicantibus tamen & aliquantulum longioribus, multoque, ut jam dixi, tetro aut gravi odore nares feriente praedita. Floret Aprili: semen ejus maturum cum Tusai semine, aut paulo post: caules in summo fastigio vicenis, tricenis, aut pluribus floribus pendentibus onerantur. Primo Susis Constan­tinopolim allata est hujus radix, atque hac eadem de causa Lilium Susianum dicitur, & Italice Fior Persiano, & Panachio Persiano. De hac etiam planta scribebat ad Clusium Alphonsus Pancius quando Tusai Iconem mittebat his verbis, Panachio Persiano è pianta bellissima, & è specie de Gi­glio, è Martagon diverso della Corona Imperiale: hoc est, Panachio Persiano elegantissima est planta, & est Lilii species, estque Martagon diversum à Corona Imperiali.

§. 2. LILIUM imperiale sive Corona imperialis.

2. Lilium sive Corona imperialis, C. B. P. Lob. Lon. Robin. Corona imperialis, Dod. Lugd: Tab Cam. Eyst. Tusai sive Lilium Persicum 1. Clus. Hist. Pan. & du Bry. Bicubitali aut am­pliore assurgit Tusai seu Corona imperialis interdum caule, firmo, crasso, intus fungoso, viridi, rotundo quidem, sed striato, multisque liliaceis fere foliis, nunc aequali, modo confuso ordine eum ambientibus exornato, elegantis, viridis, splendentisque coloris; sed foetidi odoris & quasi hircini, nares quoque procul ferientis; idem ille deinde caulis pedali, nonnunquam cubitali supra folia emicat longitudine, nudus & sine foliis, neque striatus aut viridis, sed laevis & purpu­rascentis coloris; qui tamen summo totidem paene in angulos desinit quot flores sustinet, nempe binos, ternos, quaternos, quinos, senos aut plures, omnes quasi aequaliter, sed con­trario situ nascentes, singulosque inter bina folia, inferioribus longe minora & angustiora, aequali fere longitudine propendentes elegantissimo spectaculo; supra flores caulis denuo at­tollitur dodrantali aut majore amplitudine, foliis exilibus & angustis onustus; nonnunquam supra flores nullus cauliculus eminet, sed conferta angustorum foliorum coma; interdum etiam multi nati sunt supra flores, non unicus cauliculus sive ramulus, sed bini, terni, aut plu­res suis itidem floribus singuli onerati. Cum flores primum erumpunt, inter folia latent candicantesque sunt, deinde paulatim incrementum sumunt, unà etiam succrescente eâ parte caulis (quae illos sustinet) nuda: florum vero pediculi in augmento deorsum inflectuntur, & ipsi flores pallescere incipiunt, venis tamen purpureis secundum petalorum (quae sena sunt, lata, & per extremum mucronata) longitudinem & latera excurrentibus, ungue autem singu­lorum petalorum nonnihil foris eminente & ex nigro purpurascente. Flos jam absolutus & maturus expanditur, tintinnabuli modo propendens, aurei mali sive citrei colore, sed pal­lidiore, venis illis purpureis summam venustatem adferentibus: singula floris petala interna parte in ipsis unguibus, singularibus tuberculis candidis praedita sunt, quae meridiano etiam sole limpidissimam dulcemque aquam exstillant lacrymarum in morem, ut uniones propen­dentes videantur, sed abundantius pulviali tempore; ea deinde tubercula marcescentibus [Page 407] floribus in albas lacunas abeunt: ex medio flore sex candida stamina cum pallescentibus api­cibus prominent, breviore trifido stilo inter ea latitante. Floribus fatiscentibus succedunt ca­pita tribus loculamentis distincta, in quorum singulis duplex series aut ordo seminum compres­sorum, membranaceorum, latet: capsula exterius sex angulosis membranis cingitur, ut in Li­liis quae Martagonis nomine insigniuntur, quarum singulae membranae utrinque Pinnatae sunt seu alatae, magna Dei omnium rerum conditoris providentia, ne dehiscentibus illis semina ante maturitatem exciderent. Sunt omnium Liliorum semina cartilaginea, compressa, oblon­ga & rotunda, subruffa, duplici serie in singulis cellulis angulosis digesta, quemadmodum in omnibus Lilii speciebus, & Tulipis Fritillariisque, Liliis congeneribus plantis à capsulis & se­minibus eorumque positione: radix paucis, magnis, crassis, succulentis squamis compacta (memini binas & amplius libras pendentes, inquit Clusius, me eruisse) colore interdum albo, nonnunquam purpurascente, plerumque autem pallido, & foetido admodum odore, hircum­que uti folia olere videtur.

Est & varietas altera flore rubescente, aut sandaracae sandycisve colorem referens, instar astaci elixi chelarum fere: sex etiam latis & mucronatis petalis constat ejusdem flos, unguibusque ex purpura nigricantibus, cum suis interiore parte tuberculis limpidum rorem stillantibus; hu­jus flos magis venustus superioris flore apparet.

Est & altera varietas floribus propendentibus luteis, in caeteris cum vulgari conveniens.

Lilium sive Corona imperialis ramosa, C. B. P. Lilium imperiale seu Tusai [...], Clus. Hist. Hujus caulis in duos ramos finditur aequali longitudine excrescentes, singulos undenis floribus onustos, magna etiam fusa super eos foliorum comâ: aliquando coma eadem eminens in summitate multifida cernitur.

Lilium imperiale seu Corona imperialis foliis variegatis, nobis. Haec est tantum Corona im­perialis vulgaris, cujus folia striis partim viridibus, partim albis, obducuntur à calce radicibus substrata; hoc observatur in Tuliparum, Colchicorum, Liliorum alborum, aliarumque Bulbace­arum foliis, modo praedicto, etiam in fruticibus, & subfruticibus: habetur pro morbo inhaerente speciei quae ipso afficitur, sive forte fortuna id contingat, sive arte fiat, uti monuimus Prae­lud. Botanicorum nostrorum pag. 277.

3. Lilium imperiale seu Corona imperialis multiflora & lato caule, C. B. P. Corona impe­rialis polyanthos, Eyst. Tusai sive Lilium Persicum 3. & Tusai [...], Clus. Hist. & Pan. Haec Corona imperialis observata fuit quinquagenis & pluribus floribus onusta, aliquando se­ptuagenis & binis; nos vicenos & plures observavimus; quotquot autem numero flo­res tulerunt, planos latosque & valde striatos habuisse caules animadvertere poterit quilibet penes quem sit in horto suo; atque primo anno sequente ad ingenium rediisse, hoc est, cau­lem rotundum ternis, quaternis, quinis, septenis aut octonis floribus praeditum habuisse.

4. Lilium sive Corona imperialis duplici Corona, C. B. P. Corona imperialis florum classe duplici, Eyst. Haec Corona imperialis caulem supra illam florum aequaliter propendentium seriem dodrantali longitudine attollit, & aliam florum seriem seu ordinem gestat, aliquan­do etiam tertium, ac tum demum foliorum supereminentem numerum: eas vero stirpes uni­cum florum ordinem subsequentibus annis plerumque ferre observavimus. Hoc ab aetate ac vigore radicis provenire censemus, ut peculiaris non sit species aestimanda, sed naturae luxu­riantis quidam duntaxat lusus, licet aliquando per aliquot annos duplicem florum seriem gestare cernatur.

5. Lilium imperiale seu Corona imperialis non foetens, C. B. P. Tusai 4. differentia, Clus. Hist. Hujus floris color proxime accedit ad secundum; angustiora tamen habet folia, illa­que & radicem nullo tetro odore, quantum quidem naribus percipi possit, praedita. Floret Aprili, interdum etiam Martio si aeris temperies paulo calidior, floret aliquando cum Tuli­pis praecocibus, atque etiam maturius; semen Junio & Julio maturum est.

HALLUCINATIONES CASP. BAUHINI Aliorumque Authorum.

LIlium imperiale seu Corona imperialis: vitiose huic plantae appingitur radix tuberosa & solida a Clusio, Dodonaeo, caeterisque authoribus ipsos imitan­tibus, cum constet paucis, magnis, crassis, succulen­tis squamis sese integentibus, ut videre est ex autopsia & incisione ipsius radicis. Clusius vero adhibuit in pictura radicem tuberosam cum plurimis fibris undi­que emanantibus: at in Descriptione squamosam as­signat ei radicem, reliqui bulbosam in Descriptione, etiamfi omnes quot quot sunt praeter Besterum in Horto Eystettensi tuberosa pingant figura.

§. 3. LILIUM floribus reflexis, seu Martagon latifolium.

Lilium hoc convenit cum caeteris praecedentibus, scilicet Lilio Persico & Corona imperiali, quod flores producat etiam pendentes; sed differt ab iisdem, quod radices pluribus squamis mucronatis dense, tegularum in tectis aedificiorum sibiinvicem incumbentium instar, constructas habeat, cum Lilium Persicum & Corona imperialis squamis rarius dispositas gerant: secundo, etiamsi flores producat pendentes, non tamen planis petalis, sed reflexis seu retortis constantes edit. Estque à dispositione foliorum, vel latifolium, id est, foliis latis per intervalla stella­tim genicula caulium ambientibus donatur; vel angustifolium, id est, foliis angustis inor­dinatim seu sine ordine aut intercapedinibus, caulibus adhaerentibus, conspicitur. Habita ratione colorum florum, est vel petalis rubris, luteis, aut albis; iisque singulis aliquando pun­ctis variis nigris notatis.

Explicatio Tab. vigesimae Sectionis quartae.

6. Lilium Martagon montanum majus floribus reflexis, nobis. Martagon montanum ma­jus, Ger. Imperiale, Eyst. Radice constat squamata, squamis dense dispositis, subluteis, mu­cronatis, sibiinvicem imbricatim incumbentibus, tenuibus respectu magnitudinis plantae, ex cujus gremio surgit caulis pedalis & sesquipedalis, bipedalis nonnunquam, quem per inter­capedines seu intervalla quaedam, Rubiae modo, cingunt plurima folia, lata, brevia, stellatim seu rotatim ambientia caules ad singula genicula, suntque Lilii albi foliis haud absimilia, ver­sus medium caulis tenuiora, angustiora, & magis mucronata: in summo caulis fastigio nume­rosus grex florum hexapetalorum, dense dispositorum, apparet; quorum singula petala inflexa, dilute rubentia, maculis nigris notantur: in florum medio conspiciuntur stamina sex subfusca & stilus trisulcus ejusdem coloris: singulis floribus deciduis succedunt singulae capsulae sexan­gulares, tribus loculamentis distinctae, atque in singulis bini ordines seminum compressorum, membranaceorum, rotundorum, subrufforum continentur. Variat floris colore, qui plerum­que subruber, aliquando dilutus albicansve.

7. Lilium Martagon floribus reflexis rubris punctatum & non punctatum, Eyst. Lilium flo­ribus reflexis alterum lanugine hirsutum, C. B. P. Hoc foliis constat etiam latis stellatim seu radiatim ambientibus caulem per intervalla seu intercapedines, sed prioribus minus latis: flores prioris floribus plures, saturate purpurascentes, & maculis nigricantibus distincti, aliquando dilute purpurascentes, & maculis carentes. Huc refer Lilium floribus reflexis variis sive tertium, C. B. P.

8. Lilium Martagon flore reflexo albo punctatum & non punctatum, Eyst. Tertium hoc genus in silvosis montibus ad Francofurti Septentrionem inventum, secundo generi proximum, florum tamen colore varium; nam antequam explicentur, foris carnei quodammodo coloris sunt, explicati vero intus albi, & notis quibusdam purpureis insigniti. Huc refer Lilium flo­ribus reflexis polyanthon album punctatum C. B. P. Lilium montanum maximum polyanthon album rubris maculis aspersum Eyst. & Lilium Bizantinum miniatum C. B. P. Rubrum sive miniatum Byzantinum Clus. Hist.

9. Lilium Martagon Canadense maculatum, Park. Lilium Canadense flore luteo cum macu­lis purpureis, Florae Theat. Hoc folia protrudit lata, stellatim ad singula etiam genicula cau­lem cingentia, per ternas aut quaternas intercapedines cubitalem, è medio foliorum ordinis supremi exeunt terni, quaterni flores, singuli longis pediculis innitentes, qui rubri Lilii flo­rem paene adaequant, deorsum pendentes, lutei elegantis & dilutioris coloris, petalis macu­lis nigris intus notatis: è petalorum centro seu medio exeunt stamina sex cum apicibus luteis; flores quamvis non tam sint reflexi, ut superiorum flores, tamen propter radicem squamis dense & imbricatim sese integentibus compactam, insuper & propter folia lata caulem ad genicula stellatim cingentia, aptissime huc revocatur ad suae familias plantas.

§. 4. LILIUM floribus reflexis, seu Martagon angustifolium.

10. Lilium angustifolium purpuro-sanguineum flore reflexo, nobis. Hemerocallis altera, Matth. Lugd. (quam cum Lilio Zufiniari eandem vult Clusius) Hemerocallis Chalcedonica purpurosan­guinea polyanthos, Lob. Lilium hoc Chalcedonicum miniatum sive Hemerocallis admodum elegans est Lilii species ut floris decus colorisque slammei nitor, utriusque cinnaberis, nativi [Page 409] & factitii intensi aut diluti coloris miniati scintillat splendorem; ejus duas varietates aut plures observare licebit. Praecox quinos, senos, denosque utplurimum, profert flores: nonnun­quam ejus radix excrescit & luxuriat, ut caulem edat duorum ternûmve digitorum latitudi­nis; serotinum quandoque diu multisque annis unicum florem edit, at tempore consequente plures, sed serius floribus primi superioris Martagonis elapsis huic erumpunt flores; caulis cubitalis, caetera non dissimilia. Lilium hoc rubrum Zufiniari, Lilium rubrum sive miniatum Chalcedonicum, Constantinopoli missum, Sultan Zambach dicitur, ab aliis Corona di Re, hoc est, Corona Regia &c. habetur praeterea Lilium Bizantinum minus saturato flore [...], Li­lium Bizantinum miniato dilutiore flore. Relatum est conspectas fuisse alias hujus Lilii Bizan­tini plantas, quae slorem ferrent prorsus niveum, in caeteris pares. Novo Vere solet emer­gere. Floret Junio & paulo serius, Constantinopoli Viennam Clusio delatum; ex hortis ul­tra Bosphorum in Asia sitis radices squamatae allatae sunt. Huc referri possunt Lilium rubrum praecox 1, & 2. Clus. & Lilium rubrum praecox 3, angustifolium, Clus. Hist.

11. Lilium Martagon Pomponii, Clus. Cur. post. App. alt. Lilium miniatum angustifolium odorum, C. B. P. Nomen ex Italia receptum referunt, rarum in hortis borealibus tempore Clu­sii, quia adnatis difficillime sese propagat, nec ipsa planta facile semen praebet. Flores lucu­lenti, nitidissimi, miniati coloris, nec admodum discrepant à Lilio Bizantino Clusii.

12. Lilium Martagon flavum angustifolium, C. B. P. Lilium montanum flore luteo pun­ctatum & non punctatum, Eyst. Hoc constat radice squamata rotunda, seu compactili squa­marum serie conflata, & quasi nigro infecta, inferius prope basin suam crassis fibris lateralibus subnixa: inde attollitur caulis binos aut aliquando ternos pedes altus, paulo supra exortum fibris radicum tenuioribus radiatim vestitus, & postmodo usque ad fastigium fere foliis sen­sim gracilioribus, numerosis, circumactus; summa parte secundum stricta & rariora foliola pe­diculi crassi sustinentur fulcientes flavos flores, odorem florum Oxyacanthae referentes, senis reflexis & contortis seu convolutis, crassis, petalis constantes, totidem in medio staminulis (quo­rum apices dilute miniati coloris sunt) decoros; semina, ut aliorum hujus generis, Hemo­rocallidis paria, compressa, membranacea, in duplicem seriem compacta, in singulis cellulis seu capsulis trium loculamentorum; nam totidem regionibus singula capita triangularia con­stant. Alterius flores tantum frequentibus atropurpureis punctis distinguuntur, in quibus unicè diversitas consistit à luteo simpliciter & non punctato flore. Octavo loco hujus Tab. 20. adsculpendum curavimus florem punctatum seu maculis notatum, qui inserviet designandis & exprimendis omnibus punctatis, rubris, luteis & albis. Siliquam Martagonis floribus re­flexis etiam trigonam adhibuimus, clausam & apertam, cum loculamento anteriore aperto, in quo apparet duplex ordo seu series seminum compressorum, membranaceorum.

§. 5. LILIUM floribus erectis album.

13. Lilium album vulgare & odoratum flore erecto, nobis. Lilium album vulgare flore erecto, C. B. P. Lilium album, Trag. Fuch. Lugd. Tab. Eyst. Lilium candidum, Ad. Lob. Dod. Lilium album vulgare, Cam. Lilio huic candido sive albo, quod pulchritudine, nitore & usu reliquis praestat, folia sunt oblonga, lata, carnosa, laevia, in herbaceo & diluto virore splendentia: caules duobus cubitis altiores, multis foliis sensim attenuatis, comosi, & in­ter folia emergentes: flores patuli, albicantes, versus summum caulis senis constantes petalis oblongis, exterius striatis, totidem staminibus è medio emicantibus, à quibus lutei dependent apices cum stilo in ipsorum medio trisulco ejusdem coloris: radix ex squamis multis simul unitis composita, succo lento & glutinoso plena, quo & folia & caules redundant, radix in­quam multis squamis imbricatim sibiinvicem incumbentibus, acuminatis, atque sessili parte fibris plurimis donata est. Floret passim in hortis Junio mense, & ineunte Autumno folia ei decidunt, atque tota hyeme iterum virent: Vere caulis erumpit. Flos [...] & [...] (est tamen & Narcissus dictus [...], ut supra monuimus cap. de Narcisso) à nonnullis [...] & [...]; à Latinis Lilium & Rosa Junonis. Appellatur autem Rosa Junonis, quod ex ejus lacte in terram delapso natum feratur; de hac fabula vide Dodonaeum cap. de Lilio. Observa­vimus hoc Lilium vulgare odoratum flore pleno.

14. Lilium album peregrinum floribus albis & foliis angustioribus, nobis. Lilium album Bizantinum [...] & Sultan Sambach sive Martagon Constantinopolitanum, Clus. Hist. Pan. & Eyst. du Bry. Martagon album, Lilium candidum Bizantinum, Lob. Icon. Hoc folia Lilio vulgari albo prorsus similia producit, odorem habet ejusdem, & nihil aliud est quam Lilii [Page 410] albi species, vulgari Lilio albo proxima: flores albos maximos fert, hujus tamen caules licet vulgari non breviores, à diligentius observantibus graciliores rarioresque, & minoribus foliis septi deprehenduntur: ipsiusque flores paulo minores, aeque tamen ac vulgaris odorati: nonnunquam vero radices in tantam molem excreseunt, ut vix utraque manu comprehendi possent, ita ut una illarum 60. flores in caule plano, tres uncias fere lato, protulerit; anno au­tem vertente seu subsequente ad ingenium rediit, sicut natura in plantis plurimis diversi ge­neris ludere solet: flores inquam in extimo caule plerumque confertim nascuntur.

15. Lilium Canadense imperfectis floribus & irregularibus multis albis, nobis. Haec Lilii Canadensis species rara, non flores sex petalis constantes producit, aliorum Liliorum more, unà cum staminulis sex & stilo in medio, sed plurimos suffundit pediculos, quibus innitun­tur plurima petala, alba, inodora, inordinatim & alternatim summitati pediculi adhaerentia: radicibus & foliis haud facile à Lilio albo vulgari distinguitur sed floribus albis inordinatim dispositis & inodoratis quam facillime ab ipso cognoscitur.

TEMPERAMENTUM & VIRES.

Unguentis Lilia alba nasci efficacissima in Syria, & Pisidia, Pamphyliaque Dioscorides inquit. Lilii autem flos temperaturam mistam, ut Galenus ait, obtinet, partim ex tenui, partim ex terrena es­sentia. Radix & folia per se trita desiccant & abstergunt, ac moderate digerunt. Folia Lilii, Dioscorides ait, imposita auxiliantur à serpentibus ictis, eadem fervefacta ambustis proficiunt: aceto condita vulneribus curandis apta sunt. Succus melle & aceto mixtus, in aeneo vase coctus medicamentum efficitur veteribus ulceribus & recentioribus vulneribus utile. Radix tosta & cum rosaceo trita ambusta sanat, uterum mollit, menses movet: ulcera ad cicatricem perducit, cum melle vero eadem trita, nervorum vulnerationes & luxationes sanat; vitiligines & lepras expurgat; furfures & manantia capitis ulcera abstergit; faciem nitidam facit, purgat, & erugat. Cum aceto & Hyoscyami foliis ac farina triticea contusa, testium inflammationes mitigat. Pro­pter clavos pedum in vino, Plinius ait, radices Lilii decoquuntur, per triduum appositae non solvuntur: cum adipe aut oleo decoctae, pilos adustis reddunt. Emulso potae mutilem sanguinem per alvum transmittunt: Lieni, & ruptis, & vulsis, prosunt. Recentiores radices Lilii coctas cataplasmatis summa cum utilitate admiscent abscessus maturantibus & ad suppurationem per­ducentibus. Eaedem etiam in oris collutionibus ad idem facientibus utiliter decoquuntur; nam omnes abscessus maturant, & suppurari faciunt, doloremque simul sedant. Semen, Dioscori­rides ait, potum serpentum morsibus adversatur. Fit ex floribus oleum aut unguentum quod Syrinum aut Susianum appellatur, molliendis nervis aptum, primatimque ad uteri durities utile. Li­lii aqua stillata, ex floribus parata, in partu facilitando & secundinis expellendis, inquit Came­rarius in Hort. efficacissima.

§. 6. LILIUM floribus erectis Phoeniceis purpureis aut croceis.

16. Lilium Indicum puniceum gemino latiore folio, nobis. Narcissus Indicus puniceus gemino latiore folio unà cum semine, Bapt. Ferr. Peregrinum hoc Lilium Narcissus Baptistae Ferrario Senensi dictus, sed perperam & inepte satis ut clarius infra patebit inter Hallucinati­ones. Hoc Lilium rarum, paucis abhinc annis ex India delatum, hortos Romanos nobilitavit. Squamata est huic radix pineae nuci par, oblonga, sex squamis majoribus contexta, infima parte radicis veluti coronata, multis crassiusculis fibris, instar Hyacinthi botrioidis quem vulgo Muscari vocant, late extensis subnixa, deorsum porrecto tubere callosa & squamata: Se­ptembri mense caulem protrudit crassitudine digitali, in rotundo utrinque planum, albidum, sanguineis anguineisque maculis punctatum, summa parte rubentem; inde patescens vagina deprimit florem Balaustio similem, qui ex petalis puniceis modiceque crassis complectitur intimos flosculos confertissimos, nonnihil hiantes, rubicundulos, bre­vibus subalbidis pediculis innixos: è singulis flosculis terna subrubicunda, & luteolis pal­lidisve apicibus capitulata, stamina confertim eminent: flosculis postea dilapsis subjecta capi­tula turgent in folliculis ardenti colore rubris, trifidis aut quadrifidis, olivam aequantia, ra­cemi seu corymbi aspectu conglobata, quibus terna, aut quaterna continentur grana, sub­nigra seu nigella, minusculi Phaseoli figura & magnitudine. Bina post excussum florem folia existunt, flaccescenti atque in semen exeunti scapo adnata & superinducta, ovata, duos cir­citer palmos longa, dimidium lata, Scillae foliis crassitudine aequalia, nigricantia, primo sur­recta, humi demum jacentia. Hic autem flos sive regionis vitio, sive inopia aut inertia aegrè [Page 411] raroque nostra vernat solo (id est Romae) inquit Ferrarius Senensis. Primum tamen for­mosus hic urbis Romae hospes ac tyro, in Quirinalibus hortis purpurati principis Cardinalis Francisci Barberini suam explicuit purpuram, ut pulcherrimi loci amoenitas Domino concolor effulgeret, neque Parisiis florere observavimus per 12. annos, nec hucusque ut audivimus illi [...] floruit.

17. Lilium purpurocroceum majus, C. B. P. Lilium purpureum majus, Dod. Lob. Lugd. Eyst. Lilium rubens vel croceum majus, J. B. Chabr. Lilio huic majori purpureo seu croceo caules sunt proceri, longi subinde, sed raro altiores quam Lilii albi, plerumque tamen humi­liores: folia sunt angustiora & nigriora, circa caulem multa, sed ante ejus ex radicibus exor­tum nulla: flores summo caule copiosi, ordine digesti 10, 12. aut plures aliquando usque ad 18, aut 20. ac ultra, supra invicem incerto ordine digesti, Lilii alterius formâ & magnitu­dine, colore vero rubro ad croceum inclinante, multis nigris exiguis punctulis literarum qua­rundam veluti rudimentis aspersi: radices squamatae & magnae sunt, ex multis acuminatis squa­mis sibiinvicem incumbentibus constructae ut Lilii albi, sed majores. In Italia in arvis & inter segetes, in montibus etiam & convallibus Lilium illud, Matthiolo teste, emicat. Floret paulo ante candidum Lilium, post Lilium purpureum minus, unâ cum Rosis.

Est hujus varietas quae est Lilium purpurocroceum flore pleno, C. B. P. Lilium cruentum Phoeniceum flore pleno, Eyst.

18. Lilium purpurocroceum minus, C. B. P. Lilium purpureum minus, Dod. Ad. Lob. Lilium puniceum minus non bulbiferum, Clus. Hist. Hoc in omnibus priori accedit nisi par­vitate partium. Hoc minus caule multo est breviore, cubitali aut breviore; foliis simi­liter nigricantibus & angustioribus & minoribus: flores pariter è summo caulis erumpunt, sin­guli tamen suis pediculis modo brevioribus, modo longioribus insidentes, coloris quoque pur­purei, crocei, notulis seu maculis similiter quibusdam nigris & perquam exiguis ornati; Lilii etiam divisurâ, sed paulo minores: radices habet squamatas pluribus squamis imbricatim sese integentibus compactas, ex cujus sede sessili fibrae crassae demittuntur. Floret sub finem Maii, reliqua Lilia antecedens. Dicitur minus ad differentiam majoris praecedentis. Huc pertinet Lilium Phoeniceum C. B. P. seu Martagon Chimistarum Lob.

§. 7. LILIUM BULBIFERUM.

19. Lilium bulbiferum latifolium majus, C. B. P. Lilium cruentum bulbos gerens, Lugd. Martagon bulbiferum 3. Clus. Hist. Lilium bulbiferum repens, J. B. Chabr. Lilium cruentum secundum caulem bulbillis donatum, Ger. Hoc caules habet proceriores priore, humiliores majore: flores paulo quam minoris rubicundiores: huic etiam è sinu foliorum, & quandoque in ipsis florum pediculis, parvae nascuntur soboles, quae terrae commissae adolescunt, & tertio aut quarto anno flores ferunt, radicibus matribus, foliis ac floribus nigris notulis inscriptis superioribus duobus similes. Reperitur in montium convallibus sese propagans, nucleis seu radiculis in caulium sinubus supra terram natis, ac etiam matribus majoribus intra terram repentibus conforme. Huc pertinent Lilium bulbiferum angustifolium C. B. P. Martagon cruentum angustifolium Lob. Icon. & Lilium bulbiferum incanum C. B. P. Martagon bul­biferum incanum 2. Clus. Hist. &

20. Lilium bulbiferum minus, nobis, in Tab. praecedente. Lilium bulbiferum minus, C. B. P. Martagon bulbiferum 3. vel Lilium puniceum bulbiferum 2. Clus. Hist.

Florent omnes hae Lilii species Junio, aliàs paulo maturius, semenque perficiunt Augusto, aut Septembri. Radiculae seu soboles in caulibus haerere solent, donec vento aut contactu ex­cutiantur, imo plantis interdum adhuc inhaerentes conspiciuntur, dum fibrae deorsum spectan­tes radices agere solent tanquam ad communem matrem terram aspirantes & illa secondi cu­pientes. In montanis Austriae & Stiriae pratis sponte crescunt. Reperitur & apud Croatas idem flore albo.

HALLUCINATIONES CASP. BAUHINI Aliorumque Authorum.

LIlium Indicum puniceum gemino latiore folio, nobis. Narcissus Africanus foliis Bifolii, C. B. P. Narcissus Africanus seu Narcissus exoticus, Lob. Ad. part. 2. Narcissus Indicus puniceus gemino la­tiore folio, Bapt. Fer. Cum haec planta fiorem magnum hexapetalum calathi instar, & radicem squamatam Lilii aemulam habeat, nescio quo jure Authores & Baptista Ferrarius Senensis Narcissum appellent, [Page 412] cum Narcissus sit planta perfecte bulbosa, at haec squamosa. Nullus est paululum in re Botanica versatus, qui non vitio vertet Authoribus & praecipue Baptistae Ferrario Jesuitae, qui in hoc sicut in aliis multis, se la­psum ostendit, seque mimime in notis genericis plan­tarum versatum manifeste prodit, phrasibus utitur, fateor, calamistratis, imo verbis sesquipedalibus, sed studia Botanica ne vel primis degustasse labiis passim testatur. Hoc familiare est hujus sortis homi­nibus passim falcem in alienam messem injicientibus, & ut vulgo de iis in Gallia saepius audivi relatum, dum omnia scire sese jactant, ignorant tamen viam qua itur in vicum Pamponum, sic Ferrarius ignorat di­stinguere Lilium a Narcisso, ut clare constat supra, ergo lapsus est graviter.

DE HEXAPETALIS TRICAPSULARIBUS, Liliis Hermaphroditicis ambiguis sive dubiis.

CAPUT XXI. LILIUM ASPHODELI RADICE sive LILIASPHODELUS.

QUandoquidem haec planta nec sit Lilii perfecta species, quippe quod non donetur ra­dicibus squamatis, sed fusiformibus, quibus magis accedit Asphodelis; nec capsulas seminales habeat in quarum singulis regionibus seu loculamentis continetur duplex series se­minum compressorum, membranaceorum, Liliorum modo; sed semina confuse & inordina­tim in singulis loculamentorum ternorum ordinibus, Hyacinthi, Narcissi, caeterarumque plan­tarum bulbacearum, recreatricium seu recreativarum more; non potest jure dici Lilium ge­nuinum à flore Lilii, nec Asphodelus à radice: sit ergo Lilium ambiguum seu hermophrodi­ticum & heteroclitum, aliquid Lilii, florem scilicet, & radicem Asphodeli possidens. Lilium radice Asphodeli est foliis latis: à colore florum est vel luteum, idque majus aut minus; vel Phoeniceum puniceumve.

Pars TABULAE XXI. Sectionis quartae.
  • Lilium radice Asphodeli seu Liliasphodelus
    • Luteus
      • 1. Major, nobis. Liliasphodelus luteo flore, Clus. Hist. Cam.
      • 2. Minor, nobis.
    • 3. Puniceus seu phoeniceus, nobis. Liliasphodelus puniceus, Clus. Hist. Liliasphodelus phoeniceus, Lob.
Explicatio partis Tab. vigesimaeprimae Sectionis quartae.

1. LIlium luteum radice Asphodeli, C. B. P. Asphodelus luteus liliflorus, Ad. Lob. Li­liasphodelus luteo flore, Clus. Hist. Cam. Liliago minor radice Asphodelo af­finis, quae Hemerocallis Dioscoridis videtur, Caesalpin. Asphodelus liliaceus, Eyst. Asphodelus luteus, Tab. Asphodelus Hermaphroditicus, Guilland. Lilium non bulbosum, Ger. Lilium luteum Asphodeli radice sive Liliasphodelus quorundam flore luteo, J. B. Chabr. Sunt Lilio huic ambiguo seu Hermaphroditico folia oblonga, angusta, Porri aut Asphodeli sic dicti foliis similia: caulis cubito altior, teres, laevis, absque foliis superius, in ramulos aut bifurcationes duas, aut quatuor divisus, in quarum singulis flores tres aut quatuor, Lilium album forma & foliorum numero referentes: colore ochrae luteo: post flores, crassae & tri­angulares gignuntur capsulae; in quibus semen nigrum & splendens, veluti Paeoniae semen, sed minus, continetur: radices subsunt non uti aliis Liliis squamatae & imbricatim compositae, sed veluti Asphodeli glandulosae, lutei Asphodeli radicum aemulae, multae, oblongae, ab uno capite provenientes, è quarum annexu fibrae quaedam crassiores serpunt, quibus in plu­res plantas multiplicatur. Maxima copia sponte nascens reperitur in Hungariae pratis uli­ginosis non procul ab oppido munitissimo Nenuethwywar. Dicitur Arabibus Erisambach.

2. Hujus datur species in omnibus duplo minor priore, praecipue latitudine foliorum & alti­tudine caulium.

3. Lilium rubrum Asphodeli radice, C. B. P. Lilium non bulbosum obsoleto colore rubens, Dod. Liliasphodelus puniceus, Clus. Hist. Liliasphodelus Phoeniceus, Lob. Lilium non bul­bosum Phoeniceum, Ger. Lilium radice Asphodeli Phoeniceum sive Lirioasphodelus quibusdam J. B. Chabr. Liliago major Asphodelo affinis, Caes. Non admodum absimilis est haec planta [Page 413] Lilio Asphodeli radici praecedenti, sed est in singulis partibus major, similiter glandulis oblon­gis filo connexis strumosa & alba, gustu propemodum fatuo: caulis digiti crassitudine, duos cubitos altus & major, fistulosus, enodis, cujus fastigium in aliquot alas dividitur: folia majora, carinata, latiora quam folia superioris lutei: flores in caulium ramis altero tantum majores, liliaceis floribus pares, petalis senis constantes, quae colore tristiore rubent intrin­secus, lutea linea per medium decurrente ad ungues usque totos luteos: extrinsecus vero pe­tala ad luteum magis divergunt. Dicitur Hemerocallis Dioscoridi, Theophrasto & Plinio. Hemerocallis enim flos est qui nocte tabescit, oriente vero sole pullulat, teste Athenaeo, sicut Lilium Asphodeli radice purpureum quod fugacissimum est; hoc enim uno die tantum viget, matutino siquidem tempore exortum, vesperi flaccescit; quamobrem & proprie etiam [...] ab unius die pulchritudine dici potest. Valde luxuriat, ut testatur Clusius, in omnibus Au­striae plurimis (que) Germaniae hortis, sua autem reptante & propagante radice odiosum est, ac multo magis quam praecedens luteum. Provenit apud Croatas etiam flore albo, ut Clusio fuit relatum. Facultates Lilii radice Asphodeli incompertae sunt, cum nullius hac aetate in medicina aut cibatu sit usus. Hemerocallis autem hujus descriptio his verbis apud Dioscoridem traditur, [...]. id est, He­merocallis folia habet & caulem Lilio similia, viridia, ut Porrum, flores in ipso juxta singulos apophyses tres aut quatuor, divisura Lilio similes cum primum hiare coeperint; colore ochrae intenso: radicem similem bulbo magno.

DE HEXAPETALIS TRICAPSULARIBUS, radicibus & foliis crassioribus donatis.

ALOE & YUCA.

CAPUT XXII. ALOE.

A [...] Graeci, Latini & officinae pariter Aloen tum herbam ipsam, tum & ejus succum densatum appellant; dicitur & stirps [...] quae non modo in terra, sed & extra eam vivat. Aloe autem dicta videtur, quia maritimis gaudet. A recentioribus Sempervivum & Sem­pervivum maritimum, quod Sempervivi modo diu duret, appellatur: Sedum amarum Columellae: & quia ejus succus amarus est, idcirco & Gentianam, quae amarissima est, Aloen Gallicam nomi­navit. De Aloe Dioscorides l. 3. c. 25. quod folium habeat Scillae similitudine, crassum, pingue, in rotunditate modice latum, retrorsum pandum, utrinque spinis raris & brevibus. &c.

Propter flores hexapetalos & capsulas seminales tribus loculamentis seu cellulis distinctas, in hisce duobus generibus, scilicet Aloe & Yuca, eadem adjecimus suae sortis consimilibus à fine ultimo, habita ratione structurae florum & compositionis involucrorum seminum, non ob­stante magnitudine & spissitudine foliorum, radicumque amplitudine. Aloe igitur pro nota generica hanc habeto, quod sit imprimis planta hexapetala tricapsularis, foliis spissis, longis, in margine aculeis donata, radicem habens longam, crassam & tuberosam spongiosamque mul­tas fibras crassas emittentem, ex qua succus crassus undique emanat.

TABULA XXII. Sectionis quartae.
  • [Page 414]Aloe
    • 1. Arabica serotina vulgaris, nobis. Aloe vulgaris, C. B. P. Aloe Dioscoridis, Col. ☉
    • Americana
      • 2. Folio in oblongum aculeum abeunte, C. B. P. Aloe Americana, Dod. Clus. Hist. & Hisp. Cam. Eyst. Lugd. ☉
      • Flore
        • 3. Luteo, nobis. Metl & Manguei, Anton. Recch. ☉
        • 4. Caeruleo pallescente, nobis. Metl Cotzli, Anton. Recch. ☉
      • 5. Parva valde spinosa foliis admodum saturatis, nobis. Mexical Metl, Anton. Recch. ☉
      • 6. Fructu dulci & acido multiplici prunis simili, nobis. Mexacotl seu Man­guei Prunorum. Anton. Recch. ☉.
      • Foliis
        • 7. Angustioribus seu tenuioribus absque spinis, nobis. Pati seu Metl ex quo fiunt levissima fila, Anton. Recch. ☉
        • 8. Parum dentatis, nobis. Theometl seu Manguei divinum, Anton. Recch. ☉
Explicatio Tab. vigesimaesecundae Sectionis quartae.

1. ALoe vulgaris, C. B. P. Aloe communis, Cam. Aloe, Trag. Matth. Fuch. Dod. Rauwol­sii (quae in Rama Judaeae copiosa) Ad. Lob. Clus. Hist. Eyst. Aloe Soccotrina & Azauar, Linsc. Aloe folia habet Scillae similia, oblonga, lata, laevia, crassa, retrorsum repanda, utrin­que crenata, aspera & retusis aliquot spinulis aculeata, lento tenacique succo plena, aeterni viroris, instar foliorum Sempervivi, adeo ut per hybernas menses extra terram, etiam in hypo­caustis & coenaculis suspensa, non marcescat; sapore apud Germanos nosque Septentrionales non amaro: caulis inter folia assurgit striatus, ut ait Ruellius: quam vere, judicent qui Aloen caulescentem viderunt. Invenio quidem Plinium dicentem folia striata, ubi Cornarius merito videtur legere strata. Caulis, ut ait Dioscorides, Antherico similis est; flos albicans (quem senis petalis dicimus nos constare:) semen ut Asphodeli: radix singularis, crassi pali quoque instar in terram adacta: tota herba amarissima est, ex ea quoque succus collectus amarissimus. Aloen vulgarem sponte provenientem observare memini, inquit Clusius, in veteribus muris arcis Ulissipponensis, quâ descensus est ad vetustissimum templum in declivi situm. Intelligebam etiam, inquit idem Clusius, Valentiae in vicinae Sagunti vetustis muris & maceriis abundanter provenire. Aloe sic dicitur quod in maritimis proveniat, marinoque afflaru gaudeat, unde ei nomen. Aloe in Rama Judaeae copiosa, teste Rauwolfio, provenit. In Insula Soccotra part. 2. Orient. Ind. c. 6. dicitur & Azauar sive Sempervivum, quo campi pleni part. 4. Ind. Orient. Sempervivum dicitur recentioribus à sempiterno virore, quod laquearibus conclavium sus­pensum quam diutissime vigeat: maritimum (non marinum, cum inadvertentibus recentiori­bus, quorum dux Lobelius, ac si proveniret ac cresceret in mari) dicitur à natali loco (ad oram scilicet maritimam) in quo frequentius observatur. Aloe herba plurima itidem nascitur in Cambaga, Bengala aliisque multis locis: caeterum laudatissima est, uti supra dictum, in Insula Soccotra, quae inde ad Arabes, Persas, Turcos, denique per universam Europam defertur, eam­que ob causam Aloen Soccotrinam appellant. Distat autem haec Insula à freto maris Erythraei centum viginti leucis, qua de re non minus Arabica, quam Aethiopica dici potest, quod altera parte freti Arabia terminetur, altera Aethiopia, teste Garcia ab Orto. In Regione quadam circa caput bonae spei in sinu Agnada, Sanbras dicto, ingentem copiam, imo plenos campos Sem­pervivi hujus observabat Linschotus, quod incolis Azauar appellatur; viri altitudinem facile superat, & è longinquo visas herbas loci incolas esse existimabat. Ea ipsa est herba ex qua in­colae Soccotrae Aloen conficiunt, quam Soccotrinam vocant. In quamplurimis Italiae locis cre­scere conspicitur, praesertim Romae, Neapoli, Venetiis, Ticini & Genuae, item Patavii, Veronae, Bononiae & Florentiae, quibus omnibus in locis super aedium fenestris ac atriis, fictilibus in va­sis terra plenis alitur ac fovetur, ad spectaculum potius quam usum medicum. Audio autem ibi ultra triennium non durare, in frigidioribus regionibus, ut Genevae Allobrogum, aiunt hye­mem perferre non posse. A marinis partibus ad nos Gallos Parisienses (ait Ruellius) de­fertur, sed solo credita nunquam comprehendit, imo brevi carie confecta moritur, licet in [Page 415] tabulatis propendens plerumque biennio vitam proroget. In Germania, quod folia attinet, nullo negotio provenit, ac Autumno se laetissimam ostendit, hyemis tamen frigora in hortis ferre nequit, unde hyeme adventante evellitur, ac in hypocaustis suspenditur, quae causa est ut in nostris terris borealibus florere non queat; sed exacta hyeme in hortos rursus transfertur & plantatur, in quibus aliquantulum augetur, sed nunquam ad frugi perducitur. Porro nulla amaritudo in Aloe nostrate reperitur. Invenitur & sponte in Apulia & nonnullis Baeticae Hi­spaniae locis, haud procul à mari: sed & hujus etiam succus inutilis.

2. Aloe folio in oblongum aculeum abeunte, C. B. P. Aloe Americana, Dod. Clus. Hist. & Hisp. Lugd. Tab. Eyst. Aloe folio mucronato, Lob. Ger. Aloe Americana sive spinosa, Cam. Allagucy Indis, Fily agulla, id est, filum & acus Hispanis, cujus spinae venenatae Frag. Ame­rica planta Aloes facie, Col. Manguei Mexicanum & alio nomine Metl Linsc. par. 4. Ind. Orient. fig. 19. Aloe Americanae multa sunt folia humanam altitudinem attingentia, saturate vi­rentia quidem, sed quibus inspersum videtur quippiam coloris cineracei, ut in Tuliparum quarundam foliis, aut Colchici Chioensis foliis undulatis, laevia circa infimam sedem, trium aut quatuor digitorum transversorum crassitudine, quodammodo carinata, valde lata, mutuo se amplectentia, instar foliorum vulgaris Aloes sensim in mucronem desinentia, qui nihil aliud est quam spina crassa, rigida, fusca, unciam cum semisse interdum longa, & adeo firma, ut A­mericani vice subulae uti soleant, & cuspidis ferreae loco suis telis adaptent; foliorum latera te­nuiora sunt, & spinis subfuscis aspera, sed multo magis mucronatis & brevioribus, lata basi prae­ditis & deorsum incurvis, ut in Rhamno tertio Clusii; interiore parte fibrosa sunt haec prae­dicta folia, & succi plena, sed non amari. Ex eorum medio caulem enasci intellexi (ait Clusius, nullum enim vidit) brachiali crassitudine & brevioris lanceae altitudine: radix est crassa, longa, curva, veluti internodiis articulata, è quibus ad latera nascuntur alternatim circa radicem ma­jorem, matrem scilicet aliae plantulae, ut in Arundinum nodis germina seu gemmae sunt dispositae. Vivax est haec planta, multosque annos durat, radice multipliciter sese propagans, cujus rei gra­tia & propter spinarum rigiditatem asperitatemque Indos seu Americanos circa agros suos eam serere consuevisse audimus, item Hispanos nunc temporis idem praestare ad agros, sepium aut murorum vice, communiendos & fures arcendos (ut apud nos Septentrionales sepibus Oxya­canthae, seu Spinae appendicis Plinii aliarumve stirpium spinosarum fieri solet) memoriae proditum invenimus: nunc demum apud Boreales gentes, saltem rariorum plantarum cultores in hortis conservantur, in fictilibus saltem coluntur, ut in conservatoriis suis aedificiis per hyemem ab injuria frigidae tempestatis arceantur & defendantur. In sobole procreanda non secus ac Aloe legitima valde ferax. Circa Mexico tanta copia nascitur haec planta, quanta apud Gallos & Italos vites.

3. Aloe Americana flore luteo, nobis. Metl & Manguei, Anton. Recch. Aloes hujus Ame­ricanae seu plantae Metl, quam Mexicani Manguei appellant, plures apparent differentiae apud Antonium Recchum in historia sua Mexicana, de quibus seorsum in hoc capite agemus propter conformitatem in floribus hexapetalis, & capsulis ternis loculamentis distinctis, cum caeteris antedictis in hac Sectione quarta, etiamsi Aloe Americana folia ferat Aloes vulgaris, sed longe majora & crassiora seu spissiora, (arboris enim mediocris interdum aequant longitudinem) utrinque spinifera, ac in rigidum acutumque desinentia mucronem: caulem duplo majorem, & in ejus parte summa flores luteos, hexapetalos, oblongos, primo & in exteriore parte stella­tos, quando sunt aperti, cum staminulis senis, in medio petalorum: atque iis fatiscentibus succedunt capita triquetra, semen Asphodelino semini simile in se continentia: radicem vero crassam, brevem, fibris scatentem, ex quâ circumcirca germina emittuntur quovis solo, sed praecipue fertili atque frigido, non enim tempestatum aut inclementioris coeli patet injuriis, nec per siccitatem statim marcessit: è nulla planta proventus est amplior.

TEMPERAMENTUM & VIRES,
  • 1. Aloe vulgaris, C. B. P. Aloe, Trag. Matth. Dod. Aloe communis, Cam. Aloe Dioscoridis, Col. Ex Aloes hujus foliis succus expressus in vesicis aut aluta concretus advehitur, ejus autem pa­randi rationem talem intelleximus. Rhodiis ipsam herbam accepi, inquit Johannes Bauhinus, inque frusta desiccari & contundi curabam, inquit idem, deinde in vas oblongum reponi, inque eo viginti diebus sini, interea autem spumam attolli, inutilem etiam abjiciendam in mandatis dedi, his autem paractis concha superioris succi partem, ad quandam usque demendo apparen­tem ejusdem succi differentiam, hunc in vesicam reponi, atque sole exsiccari Aloenque Succo [Page 416] trinam effici, secundo demi succum in medio consistentem, & in utres reponi jussi exsiccarive, ac Aloen hepaticam confici. Postremo observavi sequi caballinam, caeterarum veluti faecem. Tres itaque hodie cernuntur differentiae, ex eadem tamen planta expressae, optima Soccotrina appel­latur, omnium purissima, quae dum frigida est, malleo percussa in splendida nitidaque fragmenta desilit, colore fulva aut ruffa & pellucida, inter tractandum mollescens, in sole effluens, atque foris nitido fuscoque aut nigro colore bonitatem suam intus latentem abscondens & dissimulans. Saporem habet insigniter amarum, astringentem, at que aromaticam, aliquantulum tenuem, & oris halitum commendantem, odorem tamen aromatum & tamen gravem. Impurior secunda hepa­tica, quodhepatis colorem exhibeat, dicta, primo densior est, acrior, jecinoris modo crenata: co­lore in citrino subruffa, & Soccotrinâ minus pellucida, vixque oculorum aciem lumenve admit­tens, quanquam interim micae splendidae sint, odore & sapore Soccotrinam aemulatur, gravius tamen olet pauloque amarior existit, magisque astringit. Et haec quoque calida ducitur, & fri­gido coelo friatur. Tertia sordidis inquinamentis multis contaminata, Caballina vocatur, ve­ter anariis relinquenda medicaminibus, cui ob id nomen videtur inditum. Haec omnium pondero­sissima, aridissima, densissima, colore nigro & minime translucens, gus [...]u amarissima & valde astringens, non sine horribili aliqua qualitate palatum & stomachum afficiens. Eligito in quovis genere pinguissimam, purissimam, hyeme friabilem, aestate molliusculam & manibus lentescen­tem, calculis lapillisve, arenâ & terrâ carentem, tam gustu quam olfactu aromaticam ama­ritudinem resipientem, somnum odore conciliantem, & dissolutu facillimam: de Alloes succi generibus & viribus, & usu, haec Dioscorides memoriae tradidit. Duo sunt porro succi Aloes genera, alterum arenosum quod sit purissimae Aloes faex, & crassamentum esse videtur; alterum quod ad jecinoris imaginem vergit. Eligito pinguem quae nihil doli senserit, lapillorum expertem, niti­dam, subflavam, friabilem, jecinoris modo coactam, quaeque facile humescat, eximiaeque sit amaritudinis. Nigram contra fractu contumacem improbato. Sunt qui eam gummi adulterent, id quod gustu, amarituduine & odoris vehementia deprehenditur, eoque indicio quod digitis at­trita, non ad minima usque ramenta resolvatur: neque desunt qui Acaciam immisceant. Vim habet astringendi, somnum conciliandi, corpora exsiccandi & densandi, alvum solvendi, stoma­chum repurgandi, si binûm cochlearium mensura ex aqua frigida, aut lactis instar tepida, aut gelida ebibatur; sanguinis etiamnum excreationes sistit, & morbum regium emendat, ex aqua tribus obolis aut drachmae pondere in potu. Devorata vero cum resina aut aqua cum melle cocta & excepta alvum solvit: trium autem drachmarum pondere perfecte purgat, sed & aliis medi­camentis purgantibus admista praestat, ut minus stomachum infestet, sicca vero inspersa vulnera glutinat, ulceraque ad cicatricem perducit cohibetque: eadem peculiariter exulceratis genitali­bus medetur & disrupta puerorum praeputia agglutinat: quin & condylomata rimasque sedis dulci vino admista sanat. Sanguinis ex haemorrhoidibus eruptiones sistit, pterygia ad cicatri­cem perducit, livida & sugillata hypopia dicta ex melle tollit. Scabras quoque lippitudines angulorumque in oculis pruriginem mitigat. Dolorem capitis sedat, ex aceto & rosaceo fronti & temporibus illita. Sed & cum vino fluentem capillum continet: idemque tonsillarum, gingivarum, caeter arumque oris partium vitiis cum melle & vino proficit. Caeterum adoculorum medicamenta torretur in munda & candicante testa, ligulâque subinde versatur donec aequaliter tosta fuerit. Lavatnr & Aloe, atque id quod arenosum subsidet, tanquam inutile secernitur. Pinguissimum quod laeve est accipitur. Hactenus Dioscorides. Copiosissima haec stirps apud Indos & in Arabia Coelesyria ac Aegypto, unde pellibus infusus succus in Europam infertur: ejus succus primo or­dine calidus, sed tertio exsiccans, vehementer amarus, absque mordacitate tamen, & simul Em­plasticus & astringens, ventrem subducit: interim, si quid aliud, stomacho gratum aut conveniens medicamentum. Jam ut scribit Paulus Aegineta, cum omnia purgantia medicamina stomacho adver­sentur, sola Aloe conducit & vacuat, non elota valentius, elota vero minus, ventriculum ma­gis roborans. Bilem flavam educit, sed potissimum quae in ventriculo ex primis venis proximis­que viis haeret, expurgat. Est enim ex numero medicamentorum, quae Graeci ab excernendo stercora, [...] vocant, quorumque vis purgans non ultra ventriculum sese extendit. Adver­satur praeterea Aloe putredinibus omnibus, & à putredine omnique corruptione omnes partes cor­poris tuetur atque defendit: cadavera etiam mortuorum conservat: ventris tineas, lumbricos (que) interimit ac expellit: graveolentiam oris vitio stomachi enatam emendat, ani haemorrhoides ap­perit, menses etiam promovet, in exigua quantitate assumpta; creditur ad reliquorum visce­rum obstructiones & infarctus prodesse. Sunt tamen qui jecinori parum commodam existiment. Ad purgationem datur plus minus drachma, subinde obuli tres aut quatuor satis sunt. Vide caetera de Aloes viribus apud Johannem Bauhinum pag. 698, 699, 670, & 171. Plurima in [Page 417] India, eique propinquis regionibus provenit, unde etiam succus importatur. Nascitur & in Arabia, Asia, ac in locis quibusdam maritimis & insulis, veluti in Andro, non valde eliciendo succo idonea, sed ad conglutinanda vulnera sane quam utilis si trita illinatur.
  • 2. Aloe folio in oblongum aculeum abeunte, C. B. P. Aloe Americana, Dod. Clus. Hist. & Hisp. Lugd. Tab. Eyst. Aloe folio mucronato, Ger. Lob. Hanc caedere solent antequam nimium ado­lescat, tum enim radix crassior fit, quâ excavatâ quidam liquor colligitur, qui syrupi modo il­lico densatur, is aliquantulum coctus mel fit; depuratus saccharum; dilutus acetum, addito ocpali (radix ea est quam ob ejus praestantiam vini medicinam nominant) vinum, illis quidem in usu, sed parum salubre, etenim valde caput ferit, atque inebriat; nullum autem cadaver aut impura sentina adeo foetet atque illorum anhelitus, qui eo vino inebriati fuerint. Ex hujus germinibus & tenellis foliis fit conserva. Foliorum prunis assatorum succus, recentibus vulne­ribus aut ulceribus instillatus, brevi ea curat. Germinum & radicum succus cum Absynthii illius regionis succo mixtus viperarum morsibus utiliter instillatur. Ex illius foliis paratur charta in usum vulgarem sacrificorum & pictorum. Ex iis, Lini aut Cannabis modo paratis, fiunt Alpergates (calcei genus Hispanis admodum familiare, ex funiculis contextum) storiae, chla­mydes, cingula, capistra, & funes; denique sunt illis canabina fila. Horum foliorum cuspi­des adeo firmae sunt & acutae, ut illis, ut supra dictum, acus & subulae vicem praestent, has cum fibris extrahendo. Istis spinis sacerdotes illius regionis in sacrificiis se pungere solent, etenim cuspis non infringitur, & satis alte penetrat, exiguo foramine facto. Ex hac planta ignem struunt, & ejus cineres parando lixivio idonei sunt: truncus ligni loco iis est: folia vero loco tegularum aut imbricum: hactenus Gomara. Luem veneream hac planta curare Americanos so­litos tradit Clusius, ac ex hujus foliorum fibris reticula contexta, ut & indusia ex iis parata, Hispali venalia inveniri.
  • 3. Planta tertia haec unica, ut ait Recchus in sua Historia Mexicana, quidquid vitae necessarium esse potest, praestare facile solet, si esset rebus humanis modus, in quibus innumeri pene sunt usus qui ab ea planta desumuntur. Tota enim illa lignorum, sepiendorumque agrorum vicem praestat: caules tignorum: folia vero tecta aedificiorum tegendi, imbricum, lancium, papyri, filique, ex quo calcei, lintea & alia vestium genera, quae apud nos Europeos ex Lino, Cannabi, Urtica, Gos­sipio, aliisque hujusmodi parari solent: è mucronibus fiunt clavi & aculei, quibus perforandis auribus macerandi corporis gratia Indis uti mos est, cum daemonum vacant cultui. Item aciculae, acus, tribuli militares, & rastilla pectendis subtegminibus apta. Praeterea è succo manante, cujus evulsis germinibus internis, foliisve tenerioribus cultis Yzitlinis in mediam cavitatem stillat, planta unica quinquaginta interdum amphoras (quod dictu est mirabile) & sic vina, mel, acetum ac saccharum parantur, uti supra dictum. Succus namque distillatione fit dulcior; decoctione, & dulcior & spissior, donec tandem cogatur in saccharum: vinum ex eodem succo diluto & aqua fontana, additis corticibus malorum medicorum, limonumque, & aliis quibus facilius inebriantur, quod ea gens maxime affectat, quasi pertaesa rationalis suae naturae, & avida sortis brutorum atque quadrupedum. Esaccharo quod ex eodem succo (uti diximus) coquitur, parant acetum, nempe eodem resoluto aqua, & novem diebus insolato. Idem succus menses mo [...]et, alvum lenit, urinam evocat, renes & vesicam emendat, calculos frangit, urinaeque extergit meatus. Eradice quo­que restes fiunt firmissimae, & ad multas res perquam accomodae. Crassiores foliorum partes truncusque decocta, edendo sunt apta, sapiuntque citrea frusta saccharo condita; quin & vul­nera recentia mire conglutinant: fit enim succus assatione glutinosus, qui suapte natura fri­gidus ac humens est. Haec ex Antonii Recchi historia de viribus Aloes Americanae.

4. Aloe Americana flore caeruleo pallescente, nobis. Metl Cotzli, Anton. Recch. Haec Aloe marginibus foliorum est luteis, spinis parvis & nigris; foliis vero modicis, si cum foliis prae­cedentis comparentur: caule binos cubitos alto, digitumque lato & rubro, cum floribus cae­ruleis pallescentibus, ejus cacumen occupantibus, & radice surculosa. Campestribus locis Mexici nascitur, quovis tempore, quamvis solâ aestate melius vigeat. Seritur ex germinibus juxta parentem & propriam radicem ortis. Justrium quatuorve foliorum, additis siliquu­lis ternis, frigentes ac crassos humores per secessum & urinam paulatim vacuat. Idem propi­nari solet ab Indis, enixis mulieribus aliquot diebus à partu corroborationis gratia. Succus expressus ab semiassis foliis, dicitur ab Indis asthmati conferre. Frigida vero constat & lubrica natura.

5. Aloe Americana parva valde spinosa foliis admodum saturatis, nobis. Mexical Metl, Anton. Recch. Haec est species minor Aloes Americanae, valde spinosa, cujus folia virore [Page 418] admodum saturato tincta sunt. Hujus folia eduntur assa, & sunt gustui Indorum prae cae­teris grata. Reperitur in montibus Teposlanensibus apud Americanos.

6. Aloe Americana fructu dulci & acido multiplici prunis simili, nobis. Mexacotl seu Man­guei prunorum, Anton. Recch. Hist. Mexican. Species est Aloes Americanae spinoae ad genus Metl referendae: fructu autem est dulci & acido, multiplici, ac prunis persimili, unde nomen desumpsit à forma & sapore fructus, qui in orbem Pineae Indicae quadantenus est par, eduli suc­co plenus, & grati saporis: folia sunt spinosa, lutea ac veluti marcida: caulis vero brevis, teres ac crassus: radix fibrata crassaque: fructus Prunorum in summo caulis fastigio sunt aemuli, oblongi, glandibus similes, & ex candido pallescentes, obducta membranâ, inter quam conti­netur callus candens, ac, ut diximus, dulcis & acidus, Pinearum Indicarum sapore refertus: semine principio candido, ac postea nigro, subrotundo, duriusculo. Nascitur in saxosis regi­onum calidarum Tepecua cuilci. Temperies est frigida & sicca: medetur oris ulcusculis è ca­lore ortis fructus commansus, ac gestatus ore.

7. Aloe Americana foliis angustioribus ac minoribus seu tenuioribus absque spinis, nobis. Pati seu Metl ex quo fiunt lenissima fila, Anton. Recch. Hist. Mexican. Haec Aloe (Metl Indis dictum) superiori quoad flores & fructum similis, sed foliis est angustioribus, minoribus & te­nuioribus, magnaque ex parte purpurascentibus: è radice provenit fibratâ, crassaque: species est Pati dictae. Parantur ex eá fila tenuissima, quae in magno habentur pretio, pannisque lineis pretiosis texendis aptissima.

8. Aloe Americana foliis parum dentatis, nobis. Theometl seu Manguei divinum, Anton. Recch. Hist. Mexican. Haec species Manguei inter numerosas alias Aloes species, quae enumerantur usque ad 19. ab Antonio Reccho in Historia sua Mexicana, eâdem paene facultate & formâ longâ foliorum exilibus spinis armatorum & radice fibrata: folia duas spithamas longa sunt. Succus vero epotus aut illitus febres extinguit. Nascitur in frigidis calidisque locis, editis atque campestribus, passim in America.

Aliae sunt species quam plurimae, aut saltem Icones pro diversis speciebus exhibitae ab An­tonio Reccho in Historia Mexicana; sed quoniam facultate omnes sunt paene similes, imo usu atque formâ parum sunt differentes, nomina tantum Indica nobis ignota hic subjiciemus, 3•a Aloe Mexochitli seu Metl viride. 4ta è cinereo colore Nexmetl reliquis etiam similis. 5ta Quametl seu Manguei montanum, squalente colore, fibrata radice, & longo crassoque insigni surculo. 6ta Hoitzil Zilmeth aculeis longis purpureisque radicibus & spinis. 7ma Tapayaxmetl seu Manguei Tapayaxm praecedenti fere similis. 8va dicitur Acamel seu Manguei arundineum al­bidioribus juxta radicem foliis, & rubentibus spinis, atque radicibus. 9na dicitur Manguei ni­grum▪ ob colorem atrum, quanquam spinae radicesque ex nigro fulvescant. 10ma Xilometl seu Metl pilosum rubeis spinis & radicibus, quae rariores prioribus videri possunt. Vide caete­ras diversitates apud Antonium Recchum in Historia sua Mexicana.

HALLUCINATIONES CASP. BAUHINI Aliorumque Authorum.

ALoe Americana licet spinis horreat, nihilominus tamen inter Acanaceas plantas, quippe capitatas pappescentes, reponi non debet, ut plurimi authores videntur facere, ab iis enim non solum viribus, sed & tota facie differt; cum inquam Aloe tota facie differt, praecipue floribus hexapetalis, capitibus trian­gularibus ab Acanaceis debet sejungi, & potius jungi suae sortis similibus, sicut nos praestitimus in hac Se­ctione quarta, cum flore & capsulis seminalibus sit iisdem affinis, & a fine ultimo illis omnino similis, & reliqua omnia nil abount. Insuper neque mihi vi­detur inter Sedi species reponenda Aloe, sicut Casp. Bauhinus fecit, cum a fine ultimo a Sedi classe lon­ge recedat; cumque hujus flos sit hexapetalus & ca­psula seminalis tribus loculamentis donata; Sedi autem omnes species floribus constent pentapetalis & post flores singulos evanidos capsula donentur, vel multiplici, vel duplici. Non potest Aloe ad Seda re­duci, a spissitudine succulenta foliorum, cum longe recedat fine ultimo, id est, floribus & capsulis semi­nalibus, seminibusque in iisdem contentis, a Sedis pro­prie dictis.

DE HEXAPETALIS TRICAPSULARIBUS, Foliis spissis & succulentis & radice tuberosa praeditis.

CAPUT XXIII. YUCA sive IUCCA.

YUCA sive IUCCA planta est peregrina, foliis longis cavis, & radicibus crassis tube­rosis praedita, caulem edens bipedalem, tripedalem, nunc majorem, nunc minorem, in cujus summo fastigio nascuntur innumeri flores propriis pediculis uncialibus innitentes, hexapetali, albi propendentes tintinnabuli forma, quibus singulis deciduis (in calidioribus saltem regionibus) succedunt capsulae triquetrae, tribus loculamentis distinctae. Propter hanc rationem, conformitatem scilicet florum & capsularum cum praedictis in hac Sectione, ejus species huc reduximus, ut hujus Sectionis agmen clauderent Yucae hae duae species: re­liquae duae aliò sunt remittendae ex structura florum exhibitorum à Montingio in libello suo Am­stelodami impresso.

TABUA XXIV. Sectionis quartae.
  • Yuca
    • Vera
      • Foliis
        • 1. Aloes, C. B. P. Yuca, Ger.
        • 2. Filamentosis, nobis.
    • Spuria Peruviana foliis stellatis
      • 3. Obtusis, nobis.
      • 4. Mucronatis, nobis.
Explicatio Tab. vigesimaequartae Sectionis quartae.

1. YUca foliis Aloes, C. B. P. Yuca, Ger. Yuca nova gloriosa elata planta, Lob. Ad. part. alt. Haec est planta hexapetala tricapsularis foliis longis, cavis, mucronatis praedita, & Aloe foliis valde accedens: radicem fert tuberosam, crassam, magnam, fungosam, Rapi substantiae, sed duriorem, succi plenam, subdulci sapore, sed perniciosa qualitate do­natam, ex qua panis apud Indos, qui Cazava dicitur, fit: ex hac radice plurima oriun­tur folia, longa, cava, rotatim summam radicis partem ambientia, cubitum exce­dentia, laevia, & dilute virentia, in acutum mucronem desinentia, sed non tam rigidum & pungentem quam in foliis Aloes Americanae, suntque lenta & fractu contumacia, nec facile scinduntur, nisi cultro acuto, perpetuoque hyeme & Vere & aestate virentia; ex horum me­dio oritur caulis tripedalis, qui sursum versus ad pedalem & sesquipedalem longitudinem in­numeros quasi fert flores magnos, albos, hexapetalos, propendentes ex propriis pediculis uncialibus & biuncialibus, qui apud nos Septentrionales inutiliter decidunt absque ulla ca­psularum formatione, sed in India occidentali, Brasilea scilicet, triangulares producunt capsu­las tribus cellulis seu loculamentis, aliarum praedictarum plantarum supra allatarum more in hac Sectione quarta: proinde Yucam hic locavimus, & Aloes speciebus etiam floribus hexa­petalis donatis, sed minoribus, subjunximus. Indiae omnibus plagis secus fretum Magela­nicum usque ad caput Floridae, & quam plurimis insulis Canaballes dictis provenit. Dicitur apud indigenas Indos Manihot, sed utplurimum Yuca & Jucca. Calida & sicca est in primo gradu: hoc intelligitur de faecibus post succum virulentum expressum, quae exsiccant secundo gradu.

2. Yuca foliis filamentosis, nobis. Haec folia habet oblonga, cava, mucronata, rotatim itidem sum­mam radicis partem ambientia, per terram itidem strata, sed saturatius virentia, cum hoc discri­mine, quod folia recentia & viridia adhuc, plurima filamenta alba; exsiccata, instar eorum quibus inter cudendum utuntur sartores seu cusores vestimentorum; caulem cubitalem aut bipedalem emittit, in cujus summa parte ad pedalem longitudinem conspiciuntur flores plurimi, magni, albi, hexapetali, propendentes ex uncialibus pediculis: decidunt copiosi illi flores inutiliter etiam, perpaucis exceptis, qui capsulas triquetras, tribus loculamentis distinctas produxêre [Page 420] in horto D. Georgii Crook, sito in pago Waterstok, sexto ab oppido Oxonio miliari: illic anno 1675. rudimenta capsularum observavimus tribus loculamentis perfecte distinctarum, sed non ad perfectam maturitatem pervenire poterant propter inclementiam coeli. Provenit in ter­ritorio Virginiano sub Serenissimi Caroli secundi ditione. Maximam habuit copiam Guli­elmus Walker in suo hortulo suburbano Londinensi in vico Sti. Jacobi sito, sed nunquam illic florentem observare potui; per multos bene annos vigentem habuit praedictus Gulielmus Walker.

3. Yuca Peruviana foliis stellatis obtusis, nobis. & Monting. Yuca foliis cannabinis seu Manihot Indorum, C. B. P. Manihot & Yuca, Lugd. Yuca Gomarae, Lugd. & Joseph. Acostae l. 4. c. 17. Yuca Peruviana, Frag. Radix hujus alia & diversa est à priore, est enim brachii unius longitudine, saepius tortuosa & furcata, quae emittit cauliculos parvos, quatuor pedes altos, ex quibus emanant longis pediculis innixa folia stellata, seu ejus plantae foliorum, quae Alchimilla dicitur, aemula, obtusa, sena septenave in unum centrum pediculi scilicet sum­mitatem concurrentia, quorum singula dimidium pedem longa, tres digitos lata sunt, Canna­bis aut Alchimillae foliis similia, quoad divisionem foliorum, simul in apicem pediculorum concurrentium. Cum non habeat haec planta flores hexapetalos, sed pentapetalos ex Mon­tingii Icone, nec quales habeat capsulas designet idem, nos facile inducimur conjecturam sacere, nondum bene observatam ab authoribus, nec bene delineatam. De usu autem sic loquitur Author Hist. Lugd. Barbari in regione Peruviana ex radice quam Manihot vocant, farinam hoc modo conficiunt: radices siccas seu recentes tundunt seu radunt, dein in cerni­culo cribratas in vase cum aqua igni imposito commovent, ita ut haec farina in grumos coeat mannae granatae similis, quae recens optima est, & plurimum succi corpori suppeditat: hujus farinae parandae negotium totum mulieribus committitur, perinde ac viris indignum. Provenit in re­gionibus Peru, Cannada, & Florida, & tota continente inter oceanum & fretum Magelanicum, id est, quatuor mille miliarium spatio: nullus cibus usitatior frequentiorque, eâque farina cum carne & piscibus vescuntur, non aliter quam nos pane, admirando quodam modo, nunquam admoventes manum ori, sed procul longioreque spatio, magnaque dexteritate in os conjicientes, ac Christianos irridentes, si aliter comedant. Quidam Arachidnam Theophrasti Manihot hoc esse putant, sed perperam & inepte. Hanc plantam & sequentem foliis stellatis acutis, to­to coelo ab Yuca foliis Aloes supra descripta diversas esse concludimus, à fine ultimo, sed propter nomen commune & usum communem ibidem hic collocavimus, donec alii oculatiores, & magis versati in Americae plantarum cognitione, melius disposuerint. Cum hae plantae nunquam ad manus nostras peruenerint, nec finem ultimum quidem observare nobis licuit, aliis diligenti­us inquirentibus & exactiore trutina perpendentibus plantas omnes paene Americanas toto coe­lo à nostris Europeis diversas, relinquimus. Dicitur Cocushaw Hariot in Virginiam. Hujus folium latum in septem lacinias divisum esse scribunt: at radix brachii crassitie, ex qua Indi farinam conficiunt (par. 2, & 3. Amer.) qua cum carne & piscibus, ut nos pane utuntur; ex ea & placentas & panem conficiunt, quem Cazabis, Benzo; at Monardes & Acosta Cacavi nomi­nant: sic & in Hispaniola ex hac secundarium panem, quem Cazabi vocant, conficiunt (par. 5. Ind. occident. 12.) ex hujus succo potionem parant: par. 3. Amer. l. 2. c. 15.

4. Yuca Brasileana foliis stellatis mucronatis, nobis & Monting. Haec à priore solummodo differt compositione & structura foliorum, quorum foliola concurrentia in centrum, scilicet pe­diculi fastigium, sunt multo longiora & acutiora, quâ notâ primo intuitu facile distinguitur à praecedente foliis obtusis donato.

APPENDIX AD SECTIONEM QUARTAM, DE HEXAPETALIS TRICAPSULARIBUS, OMISSIS, Suisordinibus seu classibus restituendis.

CAPUT XXIV.

1. GLadiolus Aethiopicus flore coccineo, Cornut. Haec Gladioli species à promontorio seu Capite bonae spei delata, nunc primum floruit Lutesiae Parisiorum in horto viri exi­mii, novarum & exoticarum stirpium apprime studiosi Petri Morini, Anno Dom. 1633. mense Octobri desinente. Radicem habet tuberosam unicam, eamque longe habitioris amplitudi­nis, planam tamen ut Nux vomica, depressam; ejus substantia intima faecis vini colorem refert, & gustanti acerrima linguam pungit: radix haec tuberosa (non bulbosa ut vult Jacobus Cornutus) multis tunicis obducitur, ut vulgaris Gladioli radices, singulae enim nerveis fila­mentis ductis in se, & in plexum veluti retiformem textis simbriantur, aliae aliis insident ut in tunicis Gladioli vulgaris seu Croco Mesiaco usu venit: folia sunt Iridis nostratis foliis fi­gura & magnitudine similia, longitudine autem inter se disparia, qualia in Gladiolo vulgari: caulis seu thyrsus inter folia medius erumpit, nunc unus, nunc ramosus, (ut vidi inquit Cor­nutus) teres, fragilis, glaber, enodis, atque ex nigro leviter purpurascens: hujus suprema pars in coccineam veluti spicam fastigiatur; adeoque belle florum germina longius utroque versu disponuntur, ut in Hordeo [...] videmus, prius autem quam haec aperiantur, alia post alia longius excrescunt, tuncque corniculorum modo leniter incurvantur, ac tubulum sinuatum formant lutei coloris, pediculus tamen quo tubus cauli adnectitur ruber, nec nisi propius intuenti apparet cùm gemino folio atrovirente tegatur. Dum tubi hujus extremum hiat, in sex lacinias divisum, quae totidem sunt petala, quorum tria longiora sunt & obtusa coccineoque colore rutilant, reliqua tria brevia admodum & acuta: extra puniceo colore tinguntur, intus croceo, nonnullis lineis coccineis striato splendent; eo itaque disposita sunt ordine, ut petalum supremum amplissimum sit, subjectum utrinque minimum, quae de­inceps posita, magna, infimum autem valde exiguum, uno verbo breviora longioribus interseruntur; à cavo hujus floris sex stamina fluunt, quae per supremi petali sinum deducuntur inaequali longitudine: inferiora humiliora duo, sunt tertium elatius est, singula purpureis apicibus ornantur fissis parte suprema, pronâ vero duplici linea ex pulvere luteo confectà distinctis: stilus sine apice apparet, sed in plurimis hujus sortis serpentis modo ut trisulcum caput ap­paret, nisi prius deciderit. Refer hunc Gladiolum ad Cap. 5. Sectionis hujus quartae.

2. Sisyrinchium Indicum, Vespas. Robin. Elegans haec Sisyrinchii species nuper ex Indiis orien­talibus accepit D. Vespasianus Robinus Horti Regii Parisiensis per multos annos demonstrator publicus. Huic radix tuberosa uniformis substantiae (non bulbosa ut vult Jac. Cornutus) nu­culae magnitudine, Croci Mesiaci effigie, quam incolae lubentius esitant, sicut etiam ejusdem generis radices Hispani opiliones edunt, quas Noselhas vocant, (vocabulo vernacule avella­nam significante) postrema aestatis parte, quam Oporan vocant, flores fundit in singulis cau­libus nunc singulares, nunc etiam plures, ex sex petalis variè coloratis compositos: interna siquidem pars caerulea est, circuloque flavo divisa, dorsum autem media & infima parte cine­raceum, mediâ quae in mucronem porrigitur languide caeruleum, elapso flore semina in fol­liculo subrotundo, carinato, & tribus cellulis distincto, ut in Gladiolo concepta nascuntur: folia ut in Iride bulbosa aut Asphodelo subluteo minore, teretia enim sunt & per longitudinem striata, quin & modice in terram reflectuntur. Referatur hoc ad caput 7. post 3. Sisyrin­chium illic.

3. Narcissus juncifolius omnium minimus flore omnino albo calice simbriato, nobis. Bul­bacodium minimum tenuifolium album, J. B. Chabr. Narcissus hic montanus minimus qua­terna [Page 422] aut quina habet folia tenuissima aut capillaria, viridia, humi procumbentia & sparsa; inter quae cauliculus emergit infirmus, palmaris, tenuis, nudus, unicum summo florem è membranaceo folliculo prodeuntem sustinens, tenellum, candidum omnino, calicis oris fimbriatis donatum: radix bulbacea, similis Narcissorum reliquorum radicibus, multis tu­nicis sese involventibus donatis. Dicitur apte satis minimus montanus albus Lobelio.

4. Narcissus juncifolius albus calice longiusculo seu magno foliis tortilibus, J. B. Chabr. Narcissus hic juncifolius (inquit Lobelius Adver. part. 2.) albus, tortilibus foliis (potius dixis­set petalis) donatus, calice longo & nutante petalo pendens, prominulo stilo seu pistillo tenui, qui anno 1604. floruit Mediacastri Malachriae apud D. C. Coorne, cujus floris Iconem Londinum ad Lobelium misit. Idem esse reor, inquit Lobelius, cum Narcisso juncifolio omni­no albo calice amplo prope Betam Gallaeciae oriundo, & empto à Nicolao le Quilt Rizotomo Pa­risiensi anno 1603.

5. Narcissus maximus autumnalis quorundam non amarus albus seu Pancratium Indicum, Clus. Hist. Radice est (inquit Lobelius Ad. part. 2.) spithamum longâ, brachiali crassitu­dine, multis cepaceis tunicis subalbidis squamosâ, seu potius tunicata, extimisque cuticulis ex ruffo subfuscis aut castanei diluti coloris: sessili parte majore mediocrem pugnum aequante numerosis, carnosis, habitioribusque fibris Pancratii aut Scillae instar, quasi trunco aut nodo col­lectis & appensis fultâ. Opinabatur Lobelius Pancratii aut Scillaespeciem, sed neutiquam; sapor enim amarus in Scilla refragatur. Septembri aut Octobri octonis aut denis floribus stellatis, Col­chici albi Anglici paribus, sed longioribus, exit subluteis, ex albo luridis, senis longioribus stami­nibus albis praeditis, è latioribus membranaceis tunicis Moly Dioscoridis modo pendulis, brevioribus sine caule, forte penuria alimenti inhaerentibus. Inter plures unicus bulbus Lo­belio floruit, sed quia diu omnes in navi quasi terra destituti, foliis vidui erant, tamen rudi­menta conspicua, in minore bulbo retusa apparuerunt, Pancratii Monspeliaci similia, duas uncias lata, breviora tamen, forte nondum prorsus enata, aut perfectam longitudinem asse­quuta. Omnes hi bulbi hyemis saevioris injuria anno salutis 1600. Londini, Antverpiae & alibi amicis communicati periêre, quos ipsi Lobelio dederat amicus singularis D. Johannes Loeus Germanus, Londinensis Chirurgus egregius à naucleris reducibus ex Hispaniola occi­duae Indiae Teborum Capo seu Porto vocata.

6. Narcissus Africanus sive exoticus bifolius duplex foliis acutis & obtusis, nobis. Hic variat tantum quoad folia, quae bina semper opposita per terram strata conspiciuntur, suntque vel mu­cronata seu acuminata, vel obtusa seu rotunda.

7. Narcissus minimus calice pleno petalis sex reflexis luteis, nobis. Bulbocodium minimum coronatum, J. B. Chabr. Narcissus minimus coronatus, Lob. Teuton. Narcissus 21. sive mon­tanus coronatus, C. B. Phytob. Pseudonarcissi genus admodum exile, Clus. Bulbum habet hic Narcissus omnium minimum, ex quo unicum protruditur folium, atque in superiore cau­lis parte ex vagina membranacea exit unicus exilis flos calicem gerens luteum quem ambiunt sex petala lutea, valde reflexa.

8. Narcissus minimus calice amplo plano, nobis. Bulbocodium tenuifolium, J. B. Chabr. Nascitur hic Narcissus minimus, inquit Clusius, quibusdam Lusitaniae & Bituriae collibus. Pseudonarcissi genus est, cui folia quaterna, non lata vel porracea, sed valde angusta, ut Croci folia, seu quasi juncea: caulis tenuis, nudus, palmum altus, cujus extremitati insidet flos è vaginula membranacea emergens, qui sex petalis herbido-pallescentibus expansis con­stat, quorum medium calix flavus calathi instar oblongus, versus marginem amplus, nullis oris sinuosis praeditus, ut Bulbocodium tenuifolium flore luteo fimbriato, sed aequalibus & planis: radix exigui Narcissi tenuifolii & floribus flmbriatis radici par, nucem Ponticam aequans, in­tus candida, foris nigricans; flori deciduo succedit caput triquetrum, ternis loculamentis aliorum Narcissorum more distinctum. Florebat Januario cum Ulissippone Hispalin profi­cisceretur Clusius, ubi incolae Campanilla, hoc est, Campanulam vocabant. Referantur omnes hi Narcissi ad cap. X. Sect. 4. inter suae familias plantas similes.

9. Hyacinthus latifolius Dalpii. J. B. Chabr. Hic sponte crescit in monte aureo Arverniae; radice constat corticosa, pluribus tunicis obducta; folia emittit 8. aut 10. obscure viridia, crassa, lata, Lilii foliorum quodammodo aemula: flores edit in summo caulis senos, septenos, nunc plures, nunc pauciores, caeruleos seu eleganter purpureos, particulatim se expanden­tes: semen continetur in capitulis tricapsularibus.

10. Hyacinthus Tripolitanus, J. B. Chabr. Foliis est longis tenuissimis Phalangii vulgaris fo­liis similibus: caulis satis magnus, in cujus summitate quatuor flores speciosi, colore & magni­tudine [Page 423] similes Hyacinthi stellati Germanici floribus, sed tribus petalis erectis, & tribus re­pandis, ut in Iride parva, caerulea: radices forma & colore Tuliparum radicibus similes, sed multo minores. Aprili Tripoli observavi, inquit Rauwolfius.

Quamvis à flore lacteo Ornithogalon aut Ornithogale herba, ut Plinii verbis utar, deducta esse videatur, veruntamen hujus quoque species nonnullae florem edunt luteum seu croceum, nihilque vetat quo minus natura varietatis studiosa, coloris etiam alterius plura alibi producat, quibus non floris albedo, sed effigiei similitudo Ornathogali nomen conservat: nisi forte, quod & sanius interpretatur Dalechampius, Ornithogalum dictum fuerit à lacteo candore bulbi, figu­ram ovorum avium referentis, potius quam à flore, qui cum avibus aut avium partibus, cogna­tionem nullam habere videtur.

11. Ornithogalum luteo-virens, Jacob. Cornut. Huic caulis & folia simul emergunt longa, lata, ut in Ornithogalo Pannonico, similiter etiam sulcata, caulis inter haec medius, ultra pedalem longitudinem assurgit, rotundus, glaber, virensque: hunc tenuis veluti glauci colo­ris halitus suffundit, cum leviore tactu defloratur, ut in prunis, uvis praematuris videre licet. A medio fere ad fastigium usque flosculorum globulus spicatur, adjecta cujusque petali appen­dicula, cujus cavitatibus flores singuli celantur ad modum granorum in spica triticea, quae gluma solent obtegi, id quod familiare est vulgari nostrati Ornithogalo. Paulatim globuli se è cavitate illa subducunt, subjectique eorum pediculi longius producuntur, unaque cum flore deorsum nutant: flos tandem luteovirens dehiscit, sex petalis constans, quorum tria externa latissime expansa luteo colore fimbriantur, tria vero interna in se compressa manent ut Leucoi minoris verni, mucronesque habent intro reflexos, quibus stamina alba cum apici­bus luteis reconduntur, tria vero his imposita stamina apicibus carent, pistillum triangulare medium floris occupans, seminibus parvis turget: hujus in apice mollis stat epiphysis quae cum flore marcescit. Nunquam floris hujus petala vento aut vetustate decutiuntur, sed in se contracta & occlusa tabescunt. Referatur hoc ad caput 12. inter sui generis plantas.

12. Moly floribus subviridibus longissimis pediculis innitentibus, nobis. Moly flore sub­viridi, Boccon. Moly hoc bulbum oblongum habet: folia Asphodeli albi foliis similia: cau­lem rotundum, laevem, non raro cubitali proceritate eminentem, cujus summum occupant, in umbella quasi, flores è luteo virescentes, longissimis pediculis innixi. Gaudet opacis locis & silvis umbrosis. In montis Medoniae convallibus copiosum occurrit. Remittatur ad cap. 16. ad sibi similes bulbos.

13. Lilium Canadense imperfectis floribus & irregularibus multis albis, nobis. Vide de­scriptionem supra cap. 20.

14. Lilium cruentum latifolium, J. B. Chabr. Bulbo innititur tali, quali Lilium album: caule verò donatur, non ut caetera Lilia, crasso, sed tenui, qui florem producit unicum cruentum, sex petalis latis constantem: cauli adnascuntur folia rara, valde lata, Plantaginis mediae foliis simi­lia. Dicitur Tabernaemontano Lilium 6. sive cruentum latifolium. Remittantur haec duo Lilia ad cap. 20.

Explicatis & enumeratis Hexapetalis Tricapsularibus plantis in priore membro hujus Se­ctionis, in secundo ejusdem membro hic tractabimus de Pentapetalis, radicibus tuberosis seu no­dosis granulatis, grumosis, seu Asphodeli radicibus praeditis: exordium faciemus ab Anemone, cui subnectemus Pulsatillam, Caryophyllatam, Hepaticam triphyllam, & Ranunculos vario­rum generum, tam propter affinitatem radicum tuberosarum, nodosarumve, granulatarum, grumosarum, quam Asphodeli. Quaedam harum plantarum sena gerunt petala, quaedam plura, sed utplurimum quina, cujuscun (que) sint coloris aut magnitudinis; in hoc conveniunt omnes quod singulis floribus evanescentibus succedant plurima semina in unum coacervata, sive rota­tim aut globatim vel spicatim proveniant, sive sint papposa crinitave, vel solida aut acule­ata.

SECTIONIS QUARTAE MEMBRUM SECUNDUM Anemone, Pulsatilla, Caryophyllata, Hepatica seu Trifolium hepaticum, & Ranunculus.

CAPUT XXV. ANEMONE.

[...] Dioscoridi l. 2. c. 207. Anemone Plinio l. 21. c. 23 [...], à vento, quod flos tantum vento flante aperiatur, nos potius nomen deductum asserimus, quod ejus se­mina pappo involuta vento ablata longe volent, unde & herba venti quibusdam.

Genera duo Dioscoridi & Plinio, silvestre & sativum: hujus inquiunt multaespecies, Phoeniceo flore, candicante aut lacteo, aut purpureo.

Anemone est planta hexapetala cujus flori deciduo succedit spica multis seminibus pappo aut tomento involutis, onerata: radice constat tuberosa aut nodosa. Est à latitudine foliorum, vel latifolia, vel tenuifolia: ratione colorum florum, est vel flore candido, rubro purpureove, caeruleo, coccineo vel versicolore, id est, variis coloribus mixto: estque à nu­mero petalorum in floribus, vel simplex, vel multiplex; à loco est silvestris, vel sativa; est ra­dice tuberosa, eaque vel longa, aut rotunda.

TABULA XXV. Sectionis quartae.
  • Anemone
    • Simplex
      • 1. Trifolia, Dod. Ger.
      • 2. Silvestris major alba, C. B. P. Anemone 3. Matth. Anemone flore albo, Lob. Eyst.
      • 3. Clyclamini seu Malvae folio lutea, C. B. P. Anemone hortensis latifo­lia 1ma simplici flavo flore, Clus. Hist.
      • 4. Geranii folio rotundo purpurascens, C. B. P. Anemone hortensis lati­folia 3. simplici flore, Clus. Hist. Anemone papaveracea, Tab. Ger.
      • 5. Latifolia simplici carneo flore, C. B. P. Anemone hortensis latifolia 6. simplici flore, Clus. Hist.
      • 6. Oenanthes folio flore violaceo hexapetalo, nobis. Anemone Oenanthes foliis flore violaceo hexaphyllo, C. B. P. Anemone tenuifolia flore pur­puro-violaceo, Eyst.
      • 7. Caerulea Geranii Robertiani folio, an Dioscoridis, C. B. P. Anemone Ro­bertiana, Tab. Anemone Geranii folio, Ger.
    • Multiplex
      • 8. Hortensis versicolor, nobis. Anemone hortensis latifolia pleno flore, Clus. Hist. Anemone maxima polyanthos Chalcedonica, Lob. Ger.
      • 9. Latifolia coccineo flore, nobis. Anemone latifolia flore pleno coccineo, C. B. P.
      • 10. Latifolia Chalcedonica seu polyanthos major, Passaei.
      • 11. Tenuifolia flore coccineo multiplici, Eyst.
      • 12. Tenuifolia Bizantina flore carneo vivacissimo, Florae Parisiis.
      • 13. Tenuifolia flore purpuro-violascente polypetalo, nobis. Perperam poly­phyllo, Florae Parisiis.
Explicatio Tab. vigesimae quintae Sectionis quartae. §. 1. ANEMONE flore simplici.

1. ANemone trifolia, Dod. Ger. Haec facile cognoscitur à caeteris omnibus, folia etenim nec Ranunculo, nec Coriandro similia, sed potius instar Trifolii cohaerent, siquidem terna, non magna, lata, acuminata, indivisa, margine tantummodo crenata: cauliculus pal­mum [Page 425] altus, cujus fastigio insidet flos pentapetalus, subinde hexapetalus, candidus, aut ex albo purpurascens, Ranunculi florem forma aemulatus, qui marcescens nonnihil purpurei coloris contrahit; huic succedunt spicatim annexa plurima semina pappo involuta, quae vento ablata huc illuc agitantur, & ubi decidunt germinant; radix etiam obliqua in pro­pagines quasdam extuberat, non absque capillamentis fibrosis.

2. Anemone silvestris major alba, C. B. P. Anemone 3ia Matth. Lugd. Anemone flore albo, Lob. Eyst. Anemone silvestris 1ma Clus. Hist. Haec foliis crescit Ranunculi 1. Matthioli fo­liis similibus, caulibus tenuibus, sesquipalmaribus, rotundis; in quorum cacumine flores exeunt albi, quinis petalis distincti, Rosarum silvestrium magnitudine, & nonnunquam tenui quadam purpurâ respersi, inferiore praesertim sede radicem habet fibratam ac tenuem. Nascitur in collibus; tota planta caeteris mitior est, quare minus excalefacit & exsiccat.

3. Anemone Cyclamini seu Malvae folio lutea, C. B. P. Anemone hortensis latifolia 1. simplici flavo flore, Clus. Hist. Anemone latifolia, Lob. Lugd. Tab. Ger. Haec satis ampla habet fo­lia circinatae fere rotunditatis, in ambitu sinuata & serrata, dura, firma, longoque petiolo fulta, supina parte intensiore viriditate praedita, prona plerumque purpurascentia, ut Cy­claminis propemodum folia, fervidissimi saporis: inter quae palmaris exit caulis, teres, sub­hirsutus, summa parte ferens terna laciniata folia, deinde ex illis emergentem pediculum, qui florem sustinet decem aut pluribus petalis constantem, externa parte flavis, interna aureis, umbilicum occupante capitulo multis aureis staminulis septo: radix tuberosa est, oblongius­cula, Tormentillae vulgaris fere aemula, aliquot fibris praedita, foris nigricans, intus alba, solida, ingrati admodum saporis, quaeque gustantem excitata nausea quodammodo strangulet, deinde sua acrimonia linguam aliquantulum vellicet. Lapidosis quibusdam Lusitaniae colli­bus juxta Tagum, atque etiam inter vepres eruebat Car. Clusius Decembri anno 1564. & in­sequenti Januario, qualis videlicet in Hispanicarum stirpium Historia expressa est.

4. Anemone Geranii folio rotundo purpurascens, C. B. P. Anemone hortensis latifolia 3. simplici flore, Clus. Hist. Anemone 1. Dod. Caes. Anemone papaveracea, Tab. Ger. Hujus folia sunt Saniculae foliorum pene divisura initio, prona parte nonnihil purpurascentia, non multifida & tenuius incisa; deinde emergit caulis nudus, lanuginosus, dodrantalis, nonnun­quam etiam pedalis, tribus laciniatis foliis, tanquam involucro, florem includens initio, ut in superiore tandem excrescens florem sustinet in duodena vel quindena petala divisum, ra­diatim & stellae in modum cingentia discum seu umbonem medium ex plurimis staminulis con­flatum, quae foris cineracei sunt coloris & hirsuta, interius mista rubedine purpura nitentia, gratissimo aspectu, medium caput (inquam) villosum, nigris staminulis circumseptum, quod excusso flore veluti primum emergentis Asparagi thyrsulus intumescit & ex plano villosoque sive lanuginoso semine conflatum, per maturitatem laevissimo aurae flatu decutitur, & venti ad arbitrium fertur perinde ac silvestris Anemones vulgariter semina: radix novellarum planta­rum ex semine natarum exiguae olivae similis est, vetustior autem nodosa & articulata, foris nigra, intus alba, fibris aliquot, per quas alimemtum trahit, praedita, quaeque frustulatim fracta pangi ac seri potest. Eam quibusdam Germaniae locis secundum Rhenum inter Mogun­tiam & Andernacum inter vepres in aprico florentem Martio conspiciebam, inquit Clusius.

5. Anemone latifolia simplici carneo flore, C. B. P. Anemone hortensis latifolia 6ta simplici flore, Clus. Hist. Hanc speciem habuit generosa Domina Hensenstain Bizantio allatam, quae Aprili & Maio flores protulit: foliorum forma, colore, convenit cum priore, radice autem à priore differt: flores etiam simplices, sed decem aut duodecim latiusculorum petalorum nume­ro constabant singuli, purpurei fere coloris, & non multum à 4tae florum colore recedentis, non­nunquam carnei, unguibus albicantibus, multis nigricantibus staminulis cingentibus medium capitulum hirsutum, quod etiam maturitate in tomentosam seu lanuginosam spicam, semen pla­num in medio tomenti continentem, terminatur.

§. 2. ANEMONE tenuifolia flore simplici.

6. Anemone Oenanthes folio flore violaceo hexaphyllo, C. B. P. Anemone hortensis tenui­folia simplici flore 2. Clus. Hist. Huic folia ante hyemem prodeunt quina aut sena, multo minoribus & crebrioribus incisuris divisa quam prioris Angustifoliae, Bulbocastani sive Oenan­thes primae foliis non valde dissimilia, magis tamen carnosa, & densiora dilutiusque virentia: caulis inter ea pedalis aut major, unus utplurimum, nudus, hoc est, nullis foliis septus, quadam lanugine pubescens instar caulis latifoliarum, quem circa fastigium ambiunt terna [Page 426] minora & multifida folia ad tempus florem occultantia; quibus explicatis apparet flos sum­mo cauli insidens, qui calore apertus, majore quam Anemone Geranii Robertiani foliis ampli­tudine praeditus conspicitur, & sex duntaxat petalis constare, licet interdum septena aut octona acquirat purpurei & quasi violacei coloris, externa parte lanuginosis, cujus umbilicum occupant stamina, nigricantibus apicibus praedita, capitellum villosum nigrumque ambientia, quod nullum inquam semen proferre animadverti licet totis triginta annis, inquit Clusius, in horto aluerim: radix nodosa est, multos in obliquum quaquaversum spargens tenues fra­gilesque ramos, foris albicantes, intus albos. Haec Constantinopoli Viennam Austriae allata. Floret Aprili & interdum denuo Autumno; radice mirum in modum propagatur, nam tenuis­sima ejus fragmenta facile comprehendunt & repullulant, etiam abjecta, & nulla terra tecta; nec mirum si semina non edat cum tantâ aviditate singulae particulae pullulant.

7. Anemone caerulea Geranii Robertiani folio an Dioscoridis, C. B. P. Anemone Roberti­ana, Tab. Anemone Geranii folio, Ger. Hortensis tenuifolia 1ma simplici folio, Clus. Hist. Haec Anemone multa habet folia novo Vere, cum prodire incipiunt, purpurascentia, deinde ex viridi pallentia, nunc trifida, Coriandri, potius Geranii Robertiani foliis similia, tergemina, plerumque simul pediculis connexa, hirsuta, & in terram, ut recte monet Dioscorides, in­clinantia: inter quae caulis exit nudus quidem, sed quem terna foliola trifariam profundius incisa, media parte amplectuntur, quae aliquamdiu florem occultant, donec solis calore ex iis se explicans & emergens expandatur in quatuordecim aut quindecim petala, mucronata, mi­nora quam in latifoliarum speciebus, coloris vel caerulei, vel albi, staminulis albis, quo­rum apices pallidi, medium florem occupantibus; decusso flore apparet capitellum pene Ranunculi instar, conflatum ex seminibus ejusdem seminibus similibus, nec caput est tomen­tosum ut in Anemone latifolia caeterisque genuinis; ideo hinc averruncanda est, & ad Ra­nunculorum classem amandanda haec planta: radix digitalis plerumque longitudinis & crassi­tudinis, in aliquot tubercula eminentia divisa, iisque fibris obsita quae hac illac sparguntur in terra, foris nigra, intus alba, quae fragmentis similiter pangi potest. Hanc primo habu­erunt septentrionales rariorum plantarum cultores ex Italia, radicibus primo missis à clarissi­mo viro Alphonso Pancio, sereniss. Ferrariae ducis medico, illustri viro Johanni de Brancion, qui aliis ejusdem copiam fecit.

8. Anemone hortensis pleno flore versicolor, C. B. P. Anemone hortensis latifolia pleno flore, Clus. Hist. Anemone maxima polyanthos Chalcedonica, Lob. Ger. Haec multa habet folia, lata, profunde incisa, in margine leviter serrata initio, Anemones simplici flore foliis pene similia, deinde Saniculae foliorum magis aemula, majora tamen, magis dura nervosaque & in tres lacinias altius divisa, insuper in ambitu serrata, supina parte viridia admodum, & quasi nigricantia, pronâ candidiora, fervidissimi saporis & linguam illico urentis, ante hye­mem etiam germinantia. Novo jam Vere unus aut alter caulis inter folia prodit dodrantalis, interdum etiam pedalis longitudinis, crassiusculus, nudus, hirsutus, seu brevi lanugine sep­tus, circa fastigium tria latiuscula folia, aut nullis, aut brevissimis laciniis divisa, ab eodem fere exortu prodeuntia & simul tandem caulem amplectentia, proferens, deinde binis un­ciis supra jam dicta folia emergens, magnum ac late expansum florem sustinet numerosis pe­talis constantem, quorum externa & majora dena aut duodena colore viridi utplurimum prae­dita sunt, eorum mucronibus coccineo colore leviter & virgatim striatimque infectis, interna vero minora & angustiora dilutiore ex rubro purpura nitent, & quae medium florem occu­pant, ejusdem etiam coloris, ad umbilicum reflexa & glomerata sunt.

9. Anemone latifolia flore pleno coccineo, C. B. P. Anemone hortensis latifolia 2da pleno flore, Clus. Hist. Hujus petala octona aut plura externa latiora & obtusiora sunt, interna vero coccinei prorsus coloris: eorum ungues superiore parte ex pallido flavescunt, infima qua capita adhaerent coccinei radiatim, in pallido desinentis, sunt coloris: floris autem um­bilicum non occupant glomerata & reflexa petala, ut in praecedente, sed villosum capitellum nigricans, multis nigris staminulis cinctum, quorum apices initio pallescunt, deinde ubi ob­versi, ad subcaeruleum colorem tendunt. Ejus floris diameter tribus unciis Romanis amplior, testante Clusio.

10. Anemone tenuifolia flore coccineo pleno, Eyst. Latifolia Chalcedonica maxima polyan­thos Pasaei. Haec à magnitudine floris ejus (que) eleganti coccineo colore facile à caeteris cognoscitur.

11. Anemone tenuifolia flore coccineo multiplici, Eyst.

12. Anemone tenuifolia Bizantina flore carneo vivacissimo Florae Parisiis. Vide Iconem.

13. Anemone tenuifolia flore purpuro-violescente & polypetalo (perperam polyphyllo) se­cundum doctrinam nostram. Vide Iconem.

[Page 427]Omnium Anemonarum assignare varietates quoad magnitudinem & parvitatem florum, eorumque diversos colores labor esset infinitus, atque cujusvis Botanici superans cap­tum. Natura adeo varie ludit in hoc genere, sicut in Tulipis atque Narcissis, Ranun­culis, Caryophyllis, aliisque multis generibus, longe patentibus in immenso oceano seu Universali Historia plantarum, ut de omnibus & singulis agere (quia ex satione indies novae varietates oriuntur) esset Sisyphi volvere lapidem, aut Danaidum dolium implere. Nos genera hic & alibi assignamus, ut quilibet poterit subalterna genera à latitudine & an­gustia foliorum, eorumque diversitatem à simplici vel multiplici serie petalorum, eorundem­que variis coloribus proprio Marte investigare & pronunciare. Nullus est à natura limes nomina convenientia hisce Anemonarum aliorumque generum speciebus imponendi prae­scriptus aut affixus.

TEMPERAMENTUM & VIRES.

Anemone, authore Dioscoride, vim habet acrem, cum ejus radix sit calida & fervidi gustus. Ga­lenus omnes Anemones species extrahendi, & attrahendi, & ora vasorum reserandi, facultatem obtinere scribit, itaque radix, ait, commanducata pituitam evocat: ejusque succus ex naribus purgat, oculorum cicatrices extenuat: insuper sordida ulcera Anemonae expurgant & lepras re­trahunt, mensesque appositae eliciunt, lac trahunt, lac quidem attrahere Dioscorides inquit; folia & caules cum Ptisana cocta & in cibo accepta menses etiam ciere in pesso apposita.

HALLUCINATIONES CASP. BAUHINI Aliorumque Authorum.

PAg. 174. col. 1. pl. 1. Anemone caerulea Gera­nii Robertiani folio an Dioscoridis, C. B. P. A­nemone Robertiana, Tab. Anemone Geranii folio, Ger. Haec non fundit semina papposa, ergo non est Anemone dicenda Authoribus: semina producit Ra­nunculorum more, plurima aculeata in unum caput coacervata, ergo esset Ranunculus caeruleus Geranii Robertiani folio dicendus.

Pag. 176. col. 2. pl. 11. Anemone nemorosa flore majore V. Bauhini in Prodromo, & omnes Anemones species usque ad finem col. 1. pag. 177. non sunt Ane­mones species quia semina lanuginosa non producunt, sed sunt Ranunculi species a seminibus aculeatis in capitulum congestis; graviter lapsi sunt Authores qui errare fecere Casp. Bauhinum; nec hic, nec illi finem ultimum consideraverant.

DE HEXAPETALIS TUBEROSA RADICE, Et pluribus seminibus crinitis, seu papposis simul congestis praeditis.

CAPUT XXVI. PULSATILLA.

ANemones alterum genus quae Limonia vocatur, Plin. l. 21. c. 11. ex Theoph. 6. Hist. 7. Anemones genus (Gaza Fremium vertit. Plin. l. 21. c. 23. Phenion habet) quod Leimonion vocant: hanc sunt qui Pulsatillam esse velint. Pulsatilla nominatur, quod seminum tremuli pappi levissimo flatu huc atque illuc agitentur, unde & herba venti dicitur, quare [...] dici potest.

Pulsatilla est planta hexapetala, cujus flori deciduo succedunt plurima semina simul juncta versus summum caulis fastigium, à quorum singulis villosa caesaries seu coma incanescens pro­silit. Est enim planta calida & fervidi gustus, ut Ranunculi & Anemones species; hujus enim in remissiore, illius in intentiore gradu. Quoad folia est aut foliis minus aut magis dis­sectis Apii aut Pastinacae silvestris tenuifoliae: ratione colorum florum, est vel flore caeruleo violaceove, rubro aut albo, vel luteo.

TABULA XXVI. Sectionis quartae.
  • [Page 428]Pulsatilla
    • Flore
      • 1. Majore dilutiore, nobis. Pulsatilla vulgaris dilutior, Clus. Hist.
      • 2. Minore saturatiore & quasi nigricante folio magis & tenuius inciso, nobis. Pulsatilla vulgaris saturatiore flore, Clus. Hist.
      • 3. Albo, C. B. P. Pulsatilla alba, Lob. Lugd.
    • Luteo
      • 4. Pastinacae silvestris folio, nobis. Pulsatilla lutea, Gesn. Hort. Ad. Lob. Cam. Ep.
      • 5. Apii hortensis folio, nobis. Pulsatilla Alpina 2. Lugd.
      • 6. Alpina hispidior, C. B. P. Pulsatilla 1. Lugd.
Explicatio Tab. vigesimaesextae Sectionis quartae.

1. PUlsatilla folio crassiore flore majore dilutiore, nobis. Pulsatilla vulgaris dilutior, Clus. Hist. & Pan. Pulsatilla vulgaris, Lob. Ger. Folia hujus satis Pastinacae silvestris seu Carotae foliis similia sunt, nisi ab iis magnitudine vincerentur, tenui divisura pilisque respon­dentia, ex pediculo longiore palmari circiter, admodum villoso & propter terram subru­bente appensa: caulis teres, cavus, densa lanugine obductus, dodrantalis, delapso flore pe­dalis & major, multis vel ramis vel foliis donatus, unico excepto folio caulem medium fere cingente & in plurimas lacinias diviso, inferioribus latioribus, quod paulo aliquando infra florem nascitur, denso mollique tomento comatum, circumcirca labri aut acetabuli profun­diusculi instar caulem cingens, sibique versus caulem continuum, quod exterius in lacinias numerosas tenuesque finditur: caulis fastigio summo flos insidet unicus, magnus, e sex petalis acuminatis & re [...]iexis compositus, purpurascens, foris hirsutus, intus glaber, levem sed sua­vem odorem spirans: medium obsidet ex oblongo rotundum capitulum, fibris apicibusque luteis cirratum; postquam autem dilapsus est flos, caulis supra folium praedictum altius excrescit, locoque floris succedit comosum capitulum staminum holosericeorum mollitie seu villosa caesarie comosum & incanescens argentei splendoris; appenso unicuique stamini se­mine oblongo, tereti: dilapsis porro & prae siccitate caducis seminibus, una cum staminibus appensis, caput relinquitur rotundum: radix crassa, longa, nigra, in plura capita interdum divisa, superius ex reliquiis marcidorum foliorum comata, sapore nonnihil amarescente, & tandem acrimoniâ linguam vellicante.

2. Pulsatilla flore minore saturatiore & quasi nigricante folio magis & tenuius inciso, nobis. Pulsatilla vulgaris saturatiore folio, Clus. Hist. Pulsatilla altera, Dod. Lugd. Pulsatilla flore clauso, Lob. Icon. Haec florem edit minorem, saturatius purpurascentem, tardius florentem (pro­inde serotina dici potest) folia habet longiora, acuminata, sine ordine caulibus adhaerentia. Reperitur & flore rubro, quae est Pulsatilla rubra, Dod. Lob. Lugd. Tab. Ger. cujus petala in extremis sunt obtusiora. Invenitur nonnunquam luxuriante natura flos hujus duplici pe­talorum serie constans seu pleno flo e.

3. Pulsatilla flore albo, C. B. P. Pulsatilla alba▪ Lob. Lugd. Tab. Ger. Pulsatilla flore candido, Dod. Haec folia habet prioris similia, duriora tamen, & florem lacteum; inter myriades Pulsatillas flore purpureo donatas una aut altera flore lacteo, quando (que) frequentiores reperiuntur sponte in agro Neapolitano, referente Ferdinando Imperato, at (que) ob radicum acrimoniam Gengevo Silva­tico, id est, Gingiber silvestre appellatur. In Mindenis & Arverniae montibus reperitur etiam, authore Pena. Utraque haec species interdum & lacteo flore mixtim inter alias ejus generis plantas nascens, simul & ineunte Vere flores producens reperitur in Pannoniae & Austriae silvis, imo toti Germaniae & Galliae locis incultis satis communis, & in Burgundia Andibus seu territorio Andegavensi vulgariter in locis neglectis reperimus nos.

4. Pulsatilla lutea Pastinacae silvestris folio, C. B. P. Pulsatilla lutea, Gesn. Hort. Ad. Lob. Cam. Ep. Pulsatilla Alpina 3. Lugd. Anemone silvestris 3. Clus. Hist. Haec quarta nobis ele­gans est species Pulsatillae nec ante Clusium descripta, nec à Clusio ipso observata, sed à To­bia Roëlsio medico Medioburgensi apud Mattiacos, dum ex Italia Basileam proficisceretur. Haec à radicis (quae nonnunquam minimi digiti crassitudinem aequat) villoso capite multa protrudit folia, vulgaris Pulsatillae foliis pene similia, laciniata & multis divisuris secta, mol­lia, parte supinâ viridia, prona autem paululum candicantia, valde hirsuta: inter quae caulis emergit nudus, rotundus, lanugine obsitus, circa summum sustinens folia, è quibus prodit [Page 429] vulgaris Pulsatillae similis pediculus, cui insidet flos unicus, major utplurimum, & Pulsatillae vulgaris more sex petalis constans, quae interiore parte flava sunt, exteriore autem ob la­nuginem dilutiora & pallentia: in hujus meditullio orbiculatum caput luteis staminulis tin­ctum, cui villosa caesaries succedere videtur. Floret Junio, & Augusto mense maturitatem assequi verisimile est, cum aliis suae sortis. In Alpium planis & Tauronensibus nascitur, nusquam abundantius quam circa pedem montis Sancti Bernardi, qua Helvetios spectat.

5. Pulsatilla lutea Apii hortensis folio, C. B. P. Pulsatilla Alpina 2. Lugd. Anemone silvestris 3. Clus. Hist. Radice est haec tenuiore & breviore, minus atra: foliis Apii hortensis similibus, paulo latioribus, hirsutis, radicem ambientibus, nullis in caule dodrantali lanuginoso, media sui parte villoso glomo pubescente, ex quo prodit floris aurei pediculus, sustinens post eva­nidum florem semina in acervum coacta, villosa caesarie aliorum hujus sortis seminum more ornata.

6. Pulsatilla lutea Alpina hispidior, C. B. P. Pulsatilla 1. Lugd. Radice constat crassa, nigra, exesa; foliis Apii modo dissectis, inter tres has species latissimis, hispidis. Omnes hae tres posteriores Pulsatillae species reperiuntur in monte Jura & in Allobrogum vicinia. Vide quatuor alias descriptas in Prodromo Casp. Bauhini.

TEMPERAMENTUM & VIRES.

Est enim Pulsatilla vehementer acris, quamcunque corporis contigerit partem, si imponatur trita exulcerans & erodens: Ranunculis haud inferior, proinde calida vehementer, & sicca. Ab Empiricis id compertum habet Brunsfelsius, quod vulneraria sit herba, quodque folia non sine acore quodam secentur, ita ut oculos quemadmodum Allium & Cepa feriant; quod illa per Alembicum distillata aquam vulneribus mundificandis curandisque praestent utilissimam, quae & putridam carnem erodat. Folia, caules & flores, inquit Matthiolus, cum acerrimo sint gustu, excalefaciunt & siccant ordine quarto. Incidunt, attenuant, attrahunt, digerunt, ex­purgant exulcer antque. Radix vero cum subdulcis sit, non longe aberit à temperatis. Sunt qui eam praeferant contra pestilentiae contagia, & venena pota, & virulentorum animalium ictus, si cum vino bibatur, drachmarum duarum pondere, quare in antidotis additur. Aqua è foliis distillata vulnera sanat, & pota sudorem provocat. Pulsatilla, Trago dicta herba venti, calida est & sicca, debetque magis exterius, quam interius corporis partibus adhiberi. Commendatur ad calculos, gangraenam, putrida vulnera, ungues squalidos, papulas, mari­scas, verrucas & mammillas. Radix siccata, sternutamenta ciet: cruda vero mansa pituitam elicit.

DE PENTAPETALIS TUBEROSA ET FIBROSA RADICE, Et pluribus seminibus crinitis simul congestis donatis.

CAPUT XXVII. CARYOPHYLLATA.

CAryophyllata, ab odore radicis sic dicta, quod vernali tempore eruta Caryophyllum aromati­cum odore referat: vulgus ab insigni ejus efficacia herbam benedictam & sanamundam ap­pellat. Sunt qui ad Lagopum Dioscoridis l. 4. c. 17. referant: alii rectius ad Geum Plinii l. 26. c. 7. alii ad ejusdem lib. 25. c. 9. Argemoniam vocant, cujus radix thus redoleat.

Caryophyllata distinguitur à Pulsatilla quod folia habeat lobata utplurimum hirsuta & cre­nata, semina aculeis rigidioribus seu minus papposa seminibus Pulsatillae, etiam donata. Ca­ryophyllata à colore florum est, vel purpurea, vel lutea aut alba; à structura foliorum di­versis modis ludit natura, sed cujuscunque sunt folia formae, conveniunt sine ultimo, id est, semina arcte in globulum coacta relinquunt filamenta rigida, crinita aut papposa, atque eo no­mine cum Pulsatilla conveniunt, etiamsi flores producunt pentapetalos omnes Caryophyllatae.

Pars TABULAE XXVI. Sectionis quartae.
  • [Page 430]Caryophyllata
    • Vulgaris flore
      • 1. Minore, nobis. Caryophyllata vulgaris, Clus. Hist.
      • 2. Majore, C. B. P. Caryophyllata silvestris, Fuch.
    • Alpina lutea
      • 3. Major, nobis. Caryophyllata major rotundifolia, Lob.
      • 4. Omnium minima, Ponae Ital.
      • 5. Apii folio, nobis. Caryophyllata Alpina minima altera, Ponae Ital.
      • 6. Quinquefolia, nobis. Caryophyllata Alpina Pentaphyllea, Ad. & Icon. Lob. Ger.
    • Aquatica
      • 7. Nutante flore purpureo calathi effigie, nobis. Caryophyllata rotundi­folia Septentrionalium papposo flore, Ad. Lob.
      • 8. Altera purpurea, nobis. Caryophyllata montana 3. Clus. Hist.
    • 9. Alpina Chamaedryos folio, nobis. Chamaedrys Alpina Cysti flore, C. B. P. Chamae­drys montana frutescens durior, Ad. Lob.
Explicatio partis Tab. vigesimaesextae Sectionis quartae.

1. CAryophyllata vulgaris, C. B. P. Clus. Hist. Ad. Lob. Cam. Caryophyllata hortensis, Fuch. Caryophyllata, Dod. Herba benedicta 4. Brunsf. Benedicta, Gesn. Caryo­phyllatae huic vulgari flore minore sunt folia subaspera, hirsuta, serrata, alata, id est, folia viciniora radici bis bina, aut ter terna conjugatim pediculo foliorum adnascuntur minora, unum impar majus, etiam serratum & mucronatum, extremum pediculi claudit, adeo ut hoc cum duobus extremis conjugatis foliis tripartita, Trifoliorum modo appareant in extremo pediculi: è medio pediculorum foliorum exeunt caules cubitales, subinde bicubitales, tenues, qui sursum versus in ramulos finduntur, atque singulis bifurcationibus terna conspiciuntur fo­liola, arcte cauli adhaerentia, aspera, nigra & serrata; pariter in ramulorum fastigiis flosculi ap­parent lutei, pentapetali, subrotundi, minores multo sequentis flore, cum plurimis staminulis itidem luteis, quinis itidem inter singula petala subrotunda, exilientibus foliolis angustis, valde mucronatis, quae capsularum loco flori inexpanso inserviebant: singulis floribus decidentibus succedunt singula capitula, aspera, ex multis seminibus in unum centrum congestis conflata, & filamentis hirsutis, rigidis ornata,, beneficio quorum per maturitatem exsiccatorum, vesti­bus praetereuntium adhaerent praedicta semina: radix multis capillamentis subruffis fibrata, quae exsiccata Caryophyllum odore refert. Nascitur secus vias, agrorum & hortorum sepi­menta, inter vepres etiam, gaudet opacis ac umbrosis locis, magis quam patentibus atque apricis.

2. Caryophyllata vulgaris majore flore, C. B. P. Caryophyllata silvestris, Fuch. Caryophyl­lata montana vulgari similis, Cam. Caryophyllatae montanae hujus flores sunt multo prioris floribus majores, magisque ad croceum colorem accedunt. Quilibet ejus differentiam ex picturae floris intuitu poterit discernere in Tab. 26.

3. Caryophyllata Alpina lutea major, nobis. Caryophyllata Alpina lutea, C. B. P. Caryo­phyllata major rotundifolia, Lob. Caryophyllata montana, Dod. Tab. Ger. Caryophyllata montana 2. Clus. Hist. & Pan. Simili etiam propemodum ratione serpit hujus luteae radix, qua purpurea infra describenda, cujus etiam radice non est minor; è qua similiter multi pedi­culi nascuntur sustinentes hinc inde ternas, quaternas, subinde plures alas ex opposito, vel aliquando alternatim pediculo annexas, alis Caryophyllatae purpureae nutante flore non breviores, sed longiores & majores, hirsutas, serratas, dilute virentes: extremum pediculi claudit unicum folium, rotundum, ejusdem coloris, simul sinuatum & serratum. Ex medio pediculorum foliorum exeunt dodrantales caules, graciliores quam sunt Caryophyllatae pur­pureae caules, minoribusque foliis cincti, qui singulares plerumque, nonnunquam etiam plures caliculos sustinent, in quibus sese sistunt videndi flores aurei, pentapetali, majores, hiantes, Cisti feminae amplitudinem interdum aequantes; medium occupant multa staminula, inter quae latet villosa quaedam congeries seminum, quae excusso flore sese explicans mollior est Caryophyllatae purpureae nutante capite congerie, & semen planum adnatum crinitis filamentis [Page 431] ostendit, quod maturitate fuscum est. Tota etiam planta lanugineobsita, & astrictionis particeps est. Haec species in summis Alpium jugis, nec in omnibus tamen, sed inter gra­mina, vel sub fruticibus nascitur. Floret isthic Junio; semen Augusto est maturum, in hortis maturius, unà cùm Caryophyllata purpurea nutante flore.

4. Caryophyllata Alpina longifolia sinuatis nec profunde incisis foliis, nobis. Caryophyllata Alpina omnium minima, Ponae Ital. Cariophyllatae Alpinae minimae 1. species, eidem. Ca­ryophyllata Alpina minor, C. B. P. & Prod. Haec minor species lutea provenit ex radice cras­siuscula, dimidium palmum longa, candicante & multifariam divisa; ex qua protruduntur è terra folia tres uncias longa, foliorum Agrimoniae aemula, sed non tam incana seu albida, hir­suta tamen admodum, scatent enim lanugine coloris obscure virentis & quasi splendentis, aequaliter hinc inde disposita, in margine profunde satis sinuata; in hisce venae conspiciuntur: è medio foliorum surgit unicus cauliculus, curtus admodum, sustinens unicum florem au­reum, pentapetalum, in cujus medio cernuntur plurima filamenta, cum calyce non absimili prioris & majoris lutei calyci: cauliculus est, inquam, parvus, lanuginosus, rotundus, pal­maris ad summum. Floret Julio. Planta est vivax: exsiccat ut caeterae suae familias. Invenitur in descensu montis majoris Baldi, & non procul inde cernitur altera & sequens species foliis Apii & caulibus procumbentibus.

5. Caryophyllata Alpina Apii folio, C. B. P. Caryophyllata Alpina minima altera, Pon. Ital. Haec Caryophyllata Alpina accedit priori parvitate, sed differt praecipue ab ipsa, quod folia profundius incisa, & foliorum Apii, inquit Casp. Bauhinus, potius Saxifragae crispae seu petraeae Tabernaemontani foliorum aemula, ex nostra sententia; prima folia per terram sternuntur ut Po­tentillae folia: caules exeuntes è medio foliorum sunt longi, cubitales scilicet, sustinentes singuli unicum florem luteopallidum, qui est respectu plantae satis magnus, habetque in medio capi­tulum multis longis filamentis, dense dispositis, plenum. Multo magis exsiccat haec species quam prior quarta. Plantula est rara, diu durans. Invenitur cum priore in monte majore Bal­do, teste Johanne Pona.

6. Caryophyllata Alpina quinquefolia, C. B. P. Caryophyllata Alpina pentaphyllea, Ad. & Icon. Lob. Ger. Hanc primum nacti, inquiunt Lobelius & Pena, putavimus esse Tormen­tillae aut Pentaphylli speciem, verum radix Geranii radice fibrosior, forisque rubiginosa, pa­rum quid suave redolens, quinetiam flores pentapetali, lutei, & caesaries comosa ipsis superve­niens, Caryophllyatam testantur: caules erigit pedales, quibus ad genicula superiora haerent folia quinquepartita, aut in plura segmenta divisa, ambitu serrata, cingentia rotatim caulem, Tormentillae aut Pentaphylli ritu: flores fert minimos, luteos, quinis petalis rotundis donatos, staminulis lanuginosis, papposis, minimis, cum plurimis croceis apicibus suis ornatos. Haec Lobe­lius in Adversariis. Cauliculos producit absque ramis tenues, quibus adhaerent parva & per­pauca▪ foliola: in horum fastigiis unicum aut binos fert flores aurei coloris, pulchros, jucun­dos, triplo minores flore silvestris Fuchsii, cui deciduo succedit compactim circulus filamen­torum mirabili artificio structorum. Haec Castor Durantes. Seminum pappo donatorum non meminit, nec Gerardus, ideo suspecta est mihi hujus denominatio: examinetur à posteris num habeat tesseram Caryophyllatae, an Pentaphylli, penes ipsos erit determinatio.

7. Caryophyllata aquatica nutante flore purpureo calathi effigie, nobis. Caryophyllata aqua­tica nutante flore, C. B. P. Caryophyllata rotundifolia septentrionalium papposo flore, Ad. Lob. Caryophyllata montana Dalpii. Lugd. Eyst. Caryophyllata aquatica, Cam. Ep. Palustris, Cam. Hort. Caryophyllata major seu purpurea, Thal. Radicem habet haec digitali aut pol­licari interdum crassitudine, summa tellure crescentem, crasso & purpurascente cortice te­ctam, impense adstringentem, nodorum vestigiis, quemadmodum in Acori radice, alternis distinctam, anterius (illius instar) progredientem, & multis nigricantibus fibris, non inju­cundi prorsus odoris, sed aliquantulum ad vulgaris radicum odorem accedentibus, formatam, suprema parte in aliquot capita divisam, è quibus longae, ut in Eupatorio, emergunt foliorum alae, adhaerentibus pediculo folii multis foliolis, binis, ternis, è regione dispositis, & serratis, modo aequaliter, modo inordinate nascentibus, versus extremum terna majora folia cernuntur, per oras sinuata & serrata, quorum tertium & postremum, extremitati pediculi annexum, reli­quis longe majus est, & magis orbiculare: omnia sunt gustus exsiccantis: inter pediculos fo­liorum emergunt pedales, interdum etiam longiores caules, firmi, rotundi, brevioribus mino­ribusque foliorum alis eosdem amplectentibus obsiti, suprema parte purpurascentes, in aliquot ramulos simili colore praeditos, & deorsum inflexos sive nutantes divisi, qui propen­dentes sustinent flores, quinis utplurimum petalis, nonnunquam à luxuriante natura senis, [Page 432] aut septenis suaviter rubentibus & orbiculatis fere constantes, oblongiore tamen & angustiore ungue, nunquam se explicantibus aut caliculum superantibus, sed quodammodo ipsi inclusis, medium occupante villosa congerie, luteis staminulis obsita, quae paulatim purpurascentem colorem contrahit, & tandem sese erigens & explicans, maturitate semen cui inhaeret, ut in vul­gari Caryophyllata, ostendit. Tota planta cum suis coliculis pubescit. Crescit media fere montium regione, locis udis, cum ea Saniculae montanae specie cui lactei sunt flores veluti san­guineis maculis aspersi, & Ranunculo illo platyphyllo, sub ipsis arboribus. Floret istic Junio, in hortos translata Maio; aliquando etiam maturius.

8. Caryophyllata aquatica altera purpurea, nobis. Caryophyllata aquatica altera, C. B. P. Caryophyllata montana 3. Clus. Hist. & Pan. Merito ob florum colorem superiori aqua­ticae conjungenda est elegans haec planta, quam quidem nascentem nunquam conspexit Clu­sius, nec is qui Iconem hanc suis coloribus depictam illi communicavit Dominus Pennaeus, sed idem Pennaeus ex C. V. Conradi Gesneri depicto herbario desumpsisse fatebatur. Folia qui­dem huic Caryophyllatae sunt, sed an lanugine pubescant ex pictura colligere non licuit, quem­admodum nec qua sit radice praedita, nec qualia sint quae ex ea prodeunt folia: soli enim caules cum floribus, unoque aut altero folio cauli adhaerente, depicti fuêre: flores sane ele­gantis & sanguinei sunt coloris veluti Bizantini Ranunculi flores. Duarum autem videtur esse specierum, nam alterius flos multiplici petalorum textura & serie constat, alterius vero simplici tantum, utriusque tamen floris medium occupat villosa congeries, non secus ac in aliarum Caryophyllatarum speciebus. Observavimus in horto Blaesensi & montanam minorem flore nutante purpureo, quae à septima majore differebat, quod folia edebat glabra, minuti­usque dissecta, & florem multo minorem; denique tota planta fuit minor ac humilior majore, septimo loco explicata.

9. Caryophyllata Alpina Chamaedryos folio, nobis. Chamaedrys Alpina Cisti flore, C. B. P. Chamaedrys montana frutescens durior, Ad. Lob. Chamaedrys 3. sive montana, Clus. Hist. & Pan. Chamaedrys montana, Lugd. Tab. Teucrium Alpinum Cisti flore, Ger. Elegans alia Chamaedryos species reperitur, inquit Clusius, quae dodrantalibus interdum serpit ramulis, colore ex fusco rubente praeditis, duris, lignosis, foliis nulla serie eos ambientibus, Chamae­dryos legitimae folia omnino referentibus, sed paulo minoribus, supra viridibus, & subtus in­canis, gustu admodum adstringente & exsiccante: flores illi in oblongis pediculis hirsutis singulares, albi, senis utplurimum, interdum etiam octonis aut denis (adeo pro loci natalis ubertate aliquando luxuriat) petalis constantes, Cisti faeminae floris magnitudine, multis sta­minibus in medio praediti, inodori, quibus decidentibus villosa succedit seminum congeries, qualis in Caryophyllata Alpina lutea cernitur, sed major & crinitis filamentis longioribus or­nata: radix dura & lignosa est, in diversa tendens, & quibusdam nigricantibus fibris stipata; quin & rami interdum humi procumbentes & sparsi fibras agunt, ut integri nonnunquam cespi­tes ea tecti conspiciantur. Frequens est in Austriacarum & Stiriacarum Alpium jugis. Floret Junio solutis illic nivibus, semen ad maturitatem perducit Augusto, deinde pediculi omnino exarescunt: in hortos translata, in umbroso loco tenuique solo aliquamdiu persistit, & ma­turius floret.

TEMPERAMENTUM & VIRES.

Caryophyllatae radices & folia haud obscure resiccantem facultatem habent, & nonnihil calefa­cientem, unà cum expurgandi potentia. Ad ventriculi cruditates, coli labores, venenatorum­que morsus, decoctum horum commendatur. Prodest item lateris doloribus, tum jecinoris ob­structionibus: crudos humores concoquit: visceribus inhaerentia expurgat & flatus discutit, praesertim sanguinem alicubi interius concretum folia & radicesex vino sumpta resolvunt atque discutiunt, idcirco potionibus admiscentur, quae caecis, ruptis, atque ex alto de­lapsis propinantur. Colluuntur & decocto haud inutiliter cum recentia, tum vetera vulnera. Radices exsiccatae, ac tenui imbre aceti respersae, vestes à tineis praeservant, & jucundo odore commendant. Pervetustus herbarius & recentiores calidam & siccam Caryophyllatam in secundo ordine statuunt. Radix itidem haud parum astrictionis habet. Ea à luto, terra, & sordibus elota siccatur in usus. Matthiolus etiam scribit recentiores medicos Caryophyllatae potu uti ad thoracis tam interna ulcera, quam vulnera: succum ejus admista aerugine cuniculosis, contu­macibusque ulceribus utiliter injici; eundem olfactu spiritus recreare & frigidum cerebrum ro­borare, epotum prodesse coeliacis, dysentericis, faeminarum profluviis, & cruenta expuentibus; tam intus sumptum, quam foris illitum, enterocelis auxilio esse.

HALLUCINATIONES CASP. BAUHINI Aliorumque Authorum.

PAg. 321, & 322. collocat Casp. Bauhinus Caryo­phyllatam inter Potentillam & Dentariam, quae a fine ultimo nullam cum Caryophyllata habent affi­nitatem. Caryophyllata enim quam proxime a fine ultimo accedit Pulsatillae; ideo aptius eidem adjun­gitur.

Pag. 248. col. 1. pl. V. Chamaedrys Alpina Cisti flore, C. B. P. Chamaedrys montana frutescens durior, Ad. Lob. Omnis Chamaedrys proprie loquendo est plan­ta galeata verticillata, at haec planta nec florem ga­leatum, nec capsulam seminalem verticillatim dis­positam habet; ergo non debet Chamaedrys dici, multo minus inter Chamaedryos species a Casparo Bauhino, caeterisque authoribus, a quibus hausit ipse Bauhinus, collocari: quum autem haec planta florem instar Ca­ryophyllatae, & semina papposa in unum coacervata gerat, licet folia habeat dura, viridia superius, & incana inferius Chamaedryos more, attamen a fine ultimo, mea opinione, apte satis appellabitur Caryo­phyllata Chamaedryos folio, non autem Chamaedrys a similitudine foliorum cum Chamaedry: folia enim, uti saepius a nobis dictum, non faciunt ad genus constitu­endum, sed speciem determinandam.

DE PENTAPETALIS, HEXAPETALIS HEPTAPETALISVE, Radicibus fibrosis & foliis ternis lobis donatis, seminibus sibiinvicem arcte conglobatis & congestis.

CAPUT XXIX. TRIFOLIUM HEPATICUM, seu HEPATICA TRIFOLIA.

GRaecis ac Mauritanis incognita fuisse videtur haec planta, quae hodie ab herbariis He­patica Trifolia, sive Trifolium hepaticum nominatur, quod hepaticos juvet; dicitur & Herba Trinitatis à foliorum figura, quae ternis lobis constructa observantur. Propter affini­tatem in floribus & seminum contextum, quae coacervatim echinata specie in globulum sunt congesta, ut sunt semina Pulsatillae, Caryophyllatae & Ranunculorum, huc reduximus ad sibi si­miles plantas fine ultimo inter se convenientes.

Pars TABULAE XXVII.
  • Trifolium Hepaticum
    • Flore
      • 1. Simplice
        • Albo.
        • Rubro.
        • Caeruleo.
      • 2. Pleno
        • Albo.
        • Rubro.
        • Caeruleo.
Explicatio partis Tab. vigesimaeseptimae Sectionis quartae.

1. TRifolium hepaticum flore simplice, C. B. P. Hepatica Trifolia, Clus. Hist. Hepatica terrestris, Gesn. Col. Hepaticum trifolium, Ad. Lob. Cam. Ger. Trifolium aureum, Dod. Lon. Trifolium aureum magnum, Cast. Herba Trinitatis, Gesn. Hort. Lugd. Folia ha­bet haec plantula lata, magnitudine quasi foliorum Asari, figura Trifolii acetosi, in tres lobos divisa, in medio tamen continua, aversa parte quibusdam maculis aspersa; primo absque caule apparent solummodo folia, postea inter haec folia ex radicibus ipsis graciles teretesque, subhir­suti, ac modice ex virore rubentes erumpunt coliculi, dodrante breviores, palmares, interdum sesquipalmares; in horum summis flosculi apparent utplurimum senis, aliquando septenis & octonis petalis constantes, in quorum medio plurima apparent staminula, quibus fatiscenti­bus succedit congeries seminum echinata specie, in unum centrum, cauliculi scilicet summita­tem, congestorum, & arcte sibiinvicem adhaerentium Ranunculorum seminum more, quae ma­tura [Page 434] Maio sponte decidunt, quaeque floribus expansis Martio successere plurima concatena­tim conjuncta. Radices subsunt graciles, sibrosae, numerosae, nigrae, in diversa tendentes: folia hyeme permanent: flores si coelum clemens fuerit, circa Februarii medium erumpunt; si rigidius, mense Martio; semen Maio maturescit: post florum defluvium & seminum maturitatem nova singulis annis erumpunt folia, quae aversa parte nonnihil purpurascunt, minus tamen quam Cyclaminis minoris. Reperitur in plerisque Germaniae superioris locis, non solum in Vien­nensiagro, sed omnibus silvis Pannoniae, Austriae interioris. Provenit itidem, teste Clusio, in montanis Sabaudiae silvis, in locis opacis & umbrosis, inter fruticeta in Bohoemia, & secus vias. Reperitur vulgo flore caeruleo; sed saepe conspicitur flore albo & carneo. Observatur in hortis flore pleno, caeruleo, rubro, incarnato & albo. Floris pleni Iconem adsculpendam curavimus prope Hepaticam flore simplici Tab. 27.

TEMPERAMENTUM & VIRES.

Refrigerandi ac resiccandi potentia cum astrictione haec herbula praedita est, hepati per caliditatem debilitato conferre fertur; nam & refrigerat & robur ei non exiguum confert. Laudatur, & ad ramicem efficax à Baptista Sardo perhibetur, si resiccatae pulveris cochlearis mensura, ex vino aut jure aliquo continuis diebus exhibeatur.

HALLUCINATIONES CASP. BAUHINI Aliorumque Authorum.

PAg. 330. col. 2. pl. 1, & 11. Trifolium hepaticum flore simplici, & Trifolium hepaticum flore pleno male a Casp. Bauhino inter Trifolium & Melilotum, quippe Trifolia papilionacea, collocantur: cum sint plantae cum floribus tum seminibus racemosis in ca­pitulum congestis Ranunculorum more donatae, jure debent Ranunculis adjungi, non Trifoliis papilionaceis seu Leguminibus trifoliatis. Vide supra Hallucina­tiones Trifoliorum pag. 150. Hist. nostr. Universal. Oxon.

DE PENTAPETALIS, Seminibus sibiinvicem arcte conglobatis & congestis radicibus & foliis varie constructis donatis.

CAPUT XXX. RANUNCULUS.

BATPAXION Dioscorid. l. 2. c. 206. [...]. Ranunculus & Apium agreste. Ra­nunculus quod ranarum more humidis limitibus & opacis marginibus stagnorum, aliorumque humidiorum locorum laetetur: aut quod ranae inter ejus caules & folia frequenter inveniantur. Apium, quod divisura foliorum quidam Ranunculi Apium aemulentur.

Genera complura Dioscoridi: 1. Coriandri foliis (& ad Malvae latitudinem accedentibus, Plinio) flore luteo interdum purpureis: 2. lanuginosius (foliosius Plinius) quod silvestre Apium appellant: 3. minimum flore aureo: 4. huic simile flore lacteo; idem habet Plinius l. 25. cap. ultimo.

Ranunculus est planta calida & acris (perpaucis exceptis) florem gerens pentapetalum, cujuscunque coloris sit aut magnitudinis; atque floribus singulis succedit congeries seminum sibiinvicem adjunctorum, sive in spicae, sive in Globi formam aut figuram adactorum, sine spinis aliquando, spinis vero utplurimum singulis seminibus affectis. Suntque variis modis Ranun­culi distinguendi, primè ratione florum, sunt enim, vel flore violaceo, rubro, aut albo, aut ex his mixto, vel luteo: ratione durationis, vel sunt annui, vel perennes; ratione saporis sunt dulces, iique perpauci, omnes utplurimum acres & calidi, quidam in remissiore, quidam in intensiore gradu: ratione loci, vel sunt peregrini, Asiatici, Illyrici, Pannonici, Turcici, Cre­tici, Lusitanici, Tripolitani, Constantinopolitani, vel nostrates seu Europei, & vulgares, qui sunt nemorosi, pratenses seu arvenses, suntque seminibus extremo pungentibus, vel echinatis: palustres sive aquatici, ii (que) vel majores vel minores; vel montani diversiformibus praediti foliis: ha­bita ratone foliorum, vel sunt foliis diversas plantas aemulantibus, Aconiti, Cotyledonis, Apii, [Page 435] Plantaginis, Perfoliatae, Thalictri, Graminis, Rutae, Haederae, Betonicae; vel foliis tenuius diffectis seu foeniculaceis. Ratione radicum vel sunt radicibus fibrosis, tuberosis, grumosis seu granulatis, denique Asphodeli: habita ratione positionis, sunt vel surrecti, vel procumbentes Ra­nunculi, qui ex geniculis caulium per terram stratorum fibrosas demittunt radiculas. De hisce omnibus dicemus ordine, atque eosdem distinguemus in genera subalterna per paragra­phos, incipiendo ab Asiaticis peregrinisque.

TABULA XXVIII. RANUNCULI Asiatici grumosa vel Asphodeli radice.
  • Ranunculus Asiaticus
    • Radice
      • Grumosa
        • 1. Flore albo simplici, C. B. P.
        • 2. Ramosus, C. B. P. [...] 2. Clus. Hist.
      • Flore simplici
        • 3. Flavo vario, C. B. P. Flavo flore rubris venis distincto, Eyst.
        • 4. Niveo, Eyst.
        • 5. Phoeniceo ruberrimo, Eyst.
        • 6. Albis venis rubris & flavis permixto, C. B. P.
    • Asphodeli
      • Flore pleno
        • 7. Ruberrimo, Eyst.
        • 8. Miniato prolifero, nobis. Ranunculus Asphodeli radice prolifero miniatus, C. B. P.
        • 9. Sanguineo, 1. Clus. Hist.
§. 1. RANUNCULI Asiatici Grumosa vel Asphodeli radice praediti.
Explicatio Tab. 28. Sectionis quartae.

1. RAnunculus grumosa radice flore albo, C. B. P. Ranunculus peregrinus 1us. grumosa radice, Clus. Hist. Ex radice multis grumis constante, qualis est Asiatici, oriuntur primo huic speciei plura folia, Asiatici foliis non valde dissimilia, & intra illa caulis pedalis al­titudinis, in binos graciles ramos divisus, in summo fastigio sustinentes flores singulares quinque petalis constantes albis, quibus (maxime circa oras) suaverubens color mixtus est: me­dium florem obtinebant multa flava stamina, oblongiusculum capitulum cingentia: caulem antequam in alios divideretur, amplectebantur alia folia, in ternas, quaternas lacinias, secta.

2. Ranunculus ramosus grumosa radice, C. B. P. Ranunculus Asiaticus [...] sive grumosa radice 2. Clus. Hist. Ranunculus Asiaticus grumosa radice flore Phoeniceo ruberri­mo, Eyst. Altera haec species ex simili radice grumosa primo planiora promit folia, inter quae gracilis assurgit caulis, cujus infimam partem ambiunt folia in tres profundas lacinias, easque in ambitu crenatas, divisa; mediam autem illius partem alia singularia, eaque nec laci­niata nec crenata: summo cauli in plures ramulos brachiato inhaerent flores quinque petalis, ut praecedens, praediti, coloris Phoenicei ruberrimi, sed extrema parte magis orbiculatis & leviter crenatis: medium florem occupat breve capitulum staminibus cinctum.

3. Ranunculus Asiaticus flore flavo vario, C. B. P. Flore flavo rubris venis distincto, Clus. Cur. post. & Eyst. Ex radice hujus multis grumis constante, qualis est Ranunculi Tripoli­tani flore rubro radix, prodeunt initio terna aut quaterna folia longis pediculis innixa, per oras crenata, in tres lacinias divisa, quemadmodum in Tripolitano, dilutius tamen aliquan­tulum virentia: inter quae prosilit cauliculus satis firmus, foliolis in tenuiores & frequentiores lacinias divisis praeditus, praesertim iis quae summum cauliculum ambiunt: summo vero cauli insidet flos satis amplus novem petalorum simplice serie constans, orbiculato mucrone sese mu­tuo arcte contingentium & veluti reflexorum, flavi ad viriditatem vergentis coloris, quae ru­bellis sive purpureis venis virgatim sunt distincta: medium florem occupat capitulum, quale in Tripolitano, idque multis staminulis purpurascentibus cinctum cernitur; sed quandoqui­dem ejus radix aliis propaginibus grumosis augetur, soboles grumosae adnatae seminis vicem sup­plent. Eodem tempore floret quo Tripolitanus, licet folia ejus praecocius contabuerint quam Tripolitani folia.

4. Ranunculus grumosa radice flore niveo, C. B. P. Ranunculus peregrinus grumosa radice 3. Clus. Hist. & eidem Ranunculus Creticus grumosa radice flore niveo, App. alt. & Eyst. Ex radice grumosa aliquot folia producit satis ampla, humi quasi in orbem sparsa, succulenta, [Page 436] viridia, supina tamen parte albicante colore in viridi veluti conspersa, in tres lacinias per oras aliquot crenis divisa: inter illa quaterni aut quini prodeunt caules, gra­ciles, firmi tamen, brevi quadam lanugine obsiti, quique ex foliorum magis incisorum, qui­bus ambiebantur, alis, alternatim plerumque, etiam nonnunquam tertium ramulum produ­cunt parvo uno folio ornatum, summoque fastigio sustinent subfuscum caliculum, in quinque foliola fusco villo obsita divisum: is deinde explicatus florem ostendit quinis petalis, unciam amplis, prorsusque niveis constantem (licet interdum quaedam conspiciuntur raris venis sua­ve-rubentibus per oras sparsa) è quorum umbilico emergit capitulum subfuscis staminulis in­fima sede cinctum, quod magnam gratiam candido flori conciliabat. Flores explicat mense Maio cum Ranunculo Asiatico Phoeniceum florem ferente, quibus simile capitulum, non dis­simili paleaceo & aceroso semine obsitum, quod inutile esse apparet.

5. Ranunculus ramosus grumosa radice flore Phoeniceo ruberrimo, nobis. Ranunculus A­siaticus grumosa radice flore Phoeniceo ruberrimo, Eyst. Hic à simplici petalorum serie, juncto colore Phoeniceo ruberrimo, facile à caeteris primo intuitu distinguitur.

6. Ranunculus grumosa radice flore albo leviter crenato, C. B. P. Ranunculus flore albo ve­nis rubris & flavis permixto, nobis. A florum petalis albis, venis rubris & flavis permixtis, facilime à caeteris Asiaticis simplici flore donatis itidem distinguitur.

7. Ranunculus Asphodeli radice flore subphoeniceo rubente, C. B. P. Ranunculus pleno flore ruberrimo, Eyst. Ranunculus Asiaticns 2. grumosa radice flore pleno, Clus. Hist. Multa habet hic à radice prodeuntia folia, Asiatici sive Tripolitani Ranunculi foliis similia, & illorum instar incisa, minora tamen, inter quae emergit cauliculus dodrantem pedis altus, gracilior quam Tripolitani, cui inhaerent bina folia (interdum & supremum pusillum,) quorum infi­mum ternis profundis laciniis, per oras serratis, divisum est, alterum quod supremum, est an­gustis quinque laciniis usque ad medium nervum incisis, quarum singulae unicam crenam habent, nonnunquam binas aut plures, extima vero binas tantum; summo cauli inhaeret cauli­culus quinque foliis praeditus, gemmam floris amplectens, qui explicatus multiplici petalorum serie constare videtur (centum enim & triginta aliquando habet) foris subphoenicei initio coloris, deinde miniati, interius elegantis rubri miniati ad coccineum tendentis; quorum alia lati­uscula, alia angustiora, umbilicum foris occupante foliaceo quodam capitulo minus miniato: radix Asiatici simplicis flore ruberrimo radici similis, aliquot grumis minoribus constans, & illius instar propagines (sed rarius) ad latera spargens.

8. Ranunculus Asphodeli radice prolifer miniatus, C. B. P. Ranunculus Asiati­cus grumosa radice pleno flore tertia, Clus. Hist. Ranunculus Asiaticus grumosa radice flore pleno sanguineo, Eyst. Radiculae denae, duodenae, suprema parte crassiusculae, ex uno capite dependent superioribus longiores, & Asphodeli radicum omnino aemulae, è quarum unitarum & junctarum capite seu apice prodeunt folia superioris foliis omnino similia; cauli tereti, ut ex Icone apparet, adhaerent bina folia, quorum unumquodque in tres majores lacinias divisum, & illae denuo in alias: summo cauli inhaeret flos frequentibus & multiplici serie dispositis petalis constans, quorum alia aliis paulo latiora, coloris miniati: è medio flore prosilit pedicellus unciam altus, sustinens alium florem minorem, plenum tamen, & ejusdem coloris, non secus ac videre est interdum in Ranunculo illo tuberosa & magna radice oblonga donato; cujus flos flavus multiplici petalorum serie constat, qui saepe non modo secundum flo­rem ex primo, sed & tertium ex secundo nonnunquam producit: ex superioris autem folii sinu natus erat ramulus, duobus tenuibus foliis praeditus, cujus fastigio insidebat flosculus etiam ple­nus secundo fere aequalis.

9. Ranunculus Asphodeli radice flore sanguineo, C. B. P. Ranunculus Asiaticus grumosa radice pleno flore, Clus. Hist. Ranunculus sanguineus multiplex, Ger. Pedalem habet hic caulem inter quaterna & quina folia, diluta viriditate nitentia, emergentem, mediae formae inter palustris seu Sardonii & alterius Ranunculi echinato semine praediti folia, quae per caulem sparsa minora & laciniata: summo cauli magnus insidet flos multiplici glomeratione constans, sicut fere in Ranunculo vulgari polypetalo flore tuberosa radice oblonga praedito, non au­rei tamen ut ille coloris, sed coccinei valde rubentis, & quasi sanguinei: ex folii cauli in­haerentis ala natus ramus sustinens similem florem, sed minorem: multae sunt huic radices simul congestae Asphodeli instar, aut Ranunculi Lusitanici radicibus persimiles, Asphodelifor­mes tamen & pallescentes.

Pars TABULAE XXIX. Sectionis quartae.
  • [Page 437]Ranunculus nemorosus
    • Flore
      • 10. Majore, nobis. Ranunculus Phragmites vernus flore
        • Albo & Purpureo, J. B. simpli­ci & pleno, nobis.
      • 11. Luteo
        • Simplici.
        • Pleno.
    • Thalictri folio
      • 12. C. B. P. Ranunculus praecox 2. Thalictri folio, Clus. Hist.
      • 13. Asphodeli radice, Park. Oenanthe Myconi, Lugd.
    • 14. Moschatellina dictus, C. B. P. Moschatella, Cord. Hist.
    • 15. Folio subrotundo, C. B. P. Ranunculus dulcis, Trag. Ranunculus auricomus, Dod. Gall.
§. 2. RANUNCULI silvestres seu nemorosi.
Explicatio partis Tab. vigesimaenonae Sectionis quartae.

10. Ranunculus nemorosus flore majore, nobis. Ranunculus silvestris, Clus. Hist. & Pan. Ra­nunculus candidus, Trag. Ranunculus Phragmites vernus flore albo & purpureo, J. B. Chabr. Anemone 5ta Dod. Anemone nemorosa flore majore, C. B. P. Hic radicem habet crassiuscu­lam, longam, oblique proserpentem, foris purpuream & fuscam, intus albam, sapore cum levi astrictione acrem, nescio quid empyreumatis seu spinarum piscium crenatorum resipientem, à qua fibrae capillares demittuntur: surrigitur cauliculus tenuis mollis (que) purpurascens, sesquipal­maris & major, citra cujus fastigium uno & eodem loco nascuntur folia terna, Ranunculi more, ex semiuncialibus rubellis pediculis, hirsuta, nunc virentia, nunc purpurascentia: cauliculo summo flos insidet unicus lacteus, alias cum unguibus colore carneo, varius, totus purpu­reus, petalis constans senis, nunc oblongis, nunc brevibus & subrotundis, in medio stamina plurima, crocea; quibus coacervatim succedunt plurima semina, arcte sibiinvicem juncta, acu­leata parum Ranunculorum modo, non papposa: flores sunt aut albi, purpurei, aut lutei, sim­plices. Floret novo Vere, Aprili scilicet. Vulgares sunt hae varietates Ranunculorum in silvis Pannoniae & Austriae, etiam toti Germaniae multisque aliis provinciis communes, circa Blaesas in silvis passim. Datur & flore pleno albo & purpureo, qui sunt Ranunculus silvarum flore pleno albo & Ranunculus flore pleno purpurascente, Clus. Hist.

11. Ranunculus Phragmites nemorosus luteus flore pleno, J. B. Chabr. Radix hujus prae­cedenti vulgari albo & purpureo forma, sapore, calore, fibrisque à radice tuberosis demissis per­similis, coliculo itidem & foliorum numero convenit, sed folia virentiora, longiora, brevioribus pediculis, ita ut iis quasi destituta viderentur, concursu suo quasi cotylen purpurantem efficiant, in cujus medio praeter duo folia oblonga, minimaque, dissecta, crenataque, coliculi scapus non­nihil pilosus florem sustinet nonnunquam singularem, alias geminum Ranunculi more, au­reum, quinque petalis latiusculis & obtusis constantem; in cujus medio staminula crocata plu­rima: flos minor est quam superioris albi. Tota herba sapore acri & urente praedita est.

12. Ranunculus nemorosus Thalictri folio, C. B. P. Ranunculus praecox 2. Thalictri folio, Clus. Hist. Aquileia minor Dalpii. Lugd. Hic caulem pedali altitudine assurgentem habet, gra­cilem, ex viridi rubescentem, in quo plurima folia majoris Thalictri flore albo foliis colore & forma valde similia, sed minora & teneriora, amaro sapore: floiculi in singulis alarum sinubus singulares, candidi, quinque petalis constantes, suis petiolis innitentes: quibus decidentibus succedunt bina autterna cornicula, semen subrotundum, subruffum, Aconiti hyemalis vulgo appellati semini fere par: ex eadem radice praeter caulem prodeunt bina aut terna folia, su­pra descripti similia, singularibus dodrantalibusque pediculis ejusdem cum caule coloris in­nixa: radix impense amara multis albis fibris donata est, è quarum capite alia exit nodosa ra­dicula, subinde ad singula internodia novas sibras agens, atque hac ratione sese propagans, ideoque perennis.. Abunde nascitur in saltu Leytenberg Manderstorf vicino ultra Leytam flu­men, quinto ab urbe Austriae Vienna milliari, ubi primum illum observabat Carolus Clusius, deinde quibusdam aliis in silvis Viennensi agro consitis. Floret Aprili; semen interdum [Page 436] [...] [Page 437] [...] [Page 438] Maio, plerumque Junio ad maturitatem illic proveniebat.

13. Ranunculus Thalictri folio Asphodeli radice, Park. Oenanthe Hederae foliis, C. B. P. Oenanthe Myconi, Lugd. Ranunculus hic (non Oenanthe, ut in Hallucinationibus hujus capitis declarabitur infra) parvus, inter caeteros notu perquam facilis à similitudine foliorum cum Thalictri minimi foliis, folia etenim habet terna, alata, suis propriis pediculis longiusculis innitentia, serrata, quaeque late per terram se diffundunt: summis caulium fastigiis innitun­tur plurimi flores, albidi, pentapetali: radix pluribus radiculis tuberosis, rotundis, flavis, Asphodeli instar constat, pendentibus à radice superiore longa, tuberosa, transversim & ob­lique in terra latente; à singulis hisce radiculis tuberosis seu grumosis, subrotundis, pendent sibrae oblongae, aliquando bifidae in inferiore parte. Bonus Myconus Botanicus, & Medicus Barcelonensis, Oenanthes numerum auxit hoc Ranunculo, cui falso Oenanthes nomen ab ipso primo, deinde à Casp. Bauhino attribuitur. Haec Oenanthe Myconi, ait Dalechampius in Hi­storia Lugdunensi, in montibus & petrosis nata, folia prope radicem per terram spargit morsa, laevia, quadantenus Hederae helicis modo trifariam divisa, multo tamen minora, ut foliornm de­pictorum in hac Tabula, vel magnitudinem, vel numerum vix superent & excedant, inter se congesta, atque ideo Coriandri aut Pastinacae tenuifoliae foliis similia, è longis pediculis pen­dentia, caule enatis cubitali, ab imo rubescente, paucis geniculis cincto, terete, laevi, fere striato & aliquantulum cavo: radices subsunt multae ut in Asphodelo, septem, aut octo quan­doque pauciores, crassae, conjunctim pendentes, foris luteae, intus candicantes, ex quarum ex­tremis radiculae tenues & longae producuntur; in summo caule flores ut in umbella pendent candidi, quinis petalis constantes, in medio muscosi: quibus fatiscentibus in vasculis seu sili­quis semen maturescit: foliorum & caulis sapor subdulcis, item & radicum sapor amarus.

14. Ranunculus nemorosus Moschatellina dictus, C. B. P. Ranunculus Moschatellina vel Moschatella dictus, nobis. Moschatella, Cord. Hist. Thal. Cam. Denticulata (à radicis forma) Lugd. Ranunculus septentrionalium herbido muscoso flore, Lob. Ad. & Icon. Fumaria bul­bosa (dici debuit radice tuberosa) minima, Tab. Radix cava minima, Ger. Capnos Plinii, Tur. Doctis herbariis Denticulata haec dicitur à radice veluti per juxtapositionem è radi­cibus parvis coagmentata, paulatim granulascente, albicantibus fibris capillata; ab hac cau­liculi multi prosiliunt dodrantales; in quibus folia Apii sive potius Fumariae luteae, sive bulbosae, in ambitu minime serrata; flos non in petala explicatur Ranunculi floris modo, sed ut in Pimpinella in capitula angulosa conglobatur, ex viridi subluteus, singulis capitulis quini aut seni sunt flores, gustu amaro & subacri. Ad fontium scaturigines & rivulos prata rigantes, & in umbrosis sepibus, in fossis & stagnis exsiccatis, nascitur cum Ranunculo nemorensi primo Vere, statimque fatiscit. Sunt qui Alabastritem appellent ob radicis pellucidae ac nitentis splendorem & candorem Alabastro similem. Alii Moschatellam pratensem in silvosis & um­brosis frigidiusculis Galliae, Angliae, Germaniae passim locis crescentem vocant.

15. Ranunculus nemorosus seu silvaticus folio subrotundo, C. B. P. Ranunculus dulcis, Trag. Ranunculus auricomus, Dod. Gall. Lob. Icon. Thal. Ranunculus dulcis nemorosus, Tab. Ranunculus nemerosus, Ger. Huic Ranunculo folia prima sunt rotunda, multum in­cisa, ex fusco viridia, maculis in medio latiusculis nigricantibus notata: flores aureo per­pulchro colore nitentes. In pratis & uliginosis locis & silvis caeduis & annosis humidis cre­scit. Dicitur auricomus à capillatis staminulis luteis, quibus in medio ornatur flos penta­petalus, etiam luteus: radicem habet fibrosam multis filamentis constantem, ex quibus folia Saniculae rotunda, serrata exeunt, trifariam etiam divisa, atque prope sibiinvicem juncta; ex his oriuntur cauliculi pedales, in aliquot ramulos divisi, quorum singulis bifurcationibus adnectuntur folia longiora, angustiora, graminea quasi, quina, sena, amplectentia caulem; in ci­mis ramulorum proveniunt flores aurei, odorati, unde dulcis appellatur Trago, sed dulcis dici­tur mea opinione quasi oleraceus respectu reliquorum Ranunculorum calidorum valde, & fervidi admodum gustus. Provenit ad oras silvarum, & ad margines pratorum. Floret Martio & Aprili. Haec herba, teste Trago, dulcis est (potius dixisset oleraceus) nec linguam vellicat, quam­obrem mulierculae mense Aprili illam, teneram adhuc, una cum aliis oleribus decoquere con­sueverunt. Huic si accedat cultura, sique transplantetur, multiplices quoque seu plenos flores edit, sicut plurimi alii Ranunculi silvestres.

Pars TABULAE XXIX Sectionis quartae.
  • [Page 439]Ranunculus pratensis
    • Erectus
      • 16. Acris, C. B. P. Ranunculus pratensis surrectis cauliculis, Lob.
      • 17. Dulcis, C. B. P. Ranunculus hortensis flore luteo simplici, Eyst.
    • 18. Repens hirsutus, C. B. P. Ranunculus pratensis reptante cauliculo, Lob.
    • 19. Radice verticilli modo rotundâ, C. B. P. Ranunculus tuberosus, Dod. Lugd.
    • Seu arvensis segetalisve
      • 20. Parvus folio trifido, C. B. P. Ranunculus minimus Apulus, Col.
      • 21. Annuus hirsutus flore omnium minimo luteo, nobis.
      • 22. Ceratophyllos seminibus falcatis in spicam adactis, nobis. Me­lampyrum luteum minimum, C. B. P. Melampyrum perpusillum lu­teum, Ad. & Icon. Lob. Lugd.
§. 3. RANUNCULI PRATENSES.
Explicatio partis Tab. vigesimaenonae Sectionis quartae.

16. Ranunculus pratensis erectus acris, C. B. P. Ranunculus pratensis surrectis cauliculis, Lob. Hortensis 2. Dod. Lugd. Ranunculus polyanthemus maculatus, Thal. Hic ad duos cubitos interdum, recto, laevi caule assurgit, ex radice fibrosa albaque: folia ex longis pedi­culis, reptantis Ranunculi foliis similia, sed parum aut nihil hirsuta, accedunt quodammodo ad Aconiti lutei folia, adeo ut sub initium quemlibet Botanicum falleret antequam caulescat & floreat ipsa planta in horto inter Aconita consita; folia, inquam, purpureas interdum ha­bent maculas; flos minor luteus, pentapetalus, quem sequitur echinatum seminum capitu­lum. Idem reperitur in silvis & pratis hortisque; folia aliquando maculis nigris notantur, aliquando non.

17. Ranunculus pratensis erectus dulcis, C. B. P. Ranunculus hortensis flore luteo sim­plici, Eyst. Polyanthemum simplex, Lugd. Dod. Gall. Ranunculus hic similis est priori, nisi quod folia habeat pinguiora, crassiora & viridiora: caules surrectos. Tota planta acre­dine vacua, proinde recte Casp. Bauhino dicitur dulcis.

18. Ranunculus pratensis repens (procumbens, aut inclinans potius dici debuit) hirsutus, C. B. P. Ranunculus pratensis reptante cauliculo, Lob. Ranunculus hortensis 1us Dod. Lugd. Hic folia promit in partes seu particulas plures dissecta, quarum quaelibet rarius sed profun­dius est serrata modo Aconiti lutei, coloris saturatius virentis: in singulis foliis nonnun­quam veluti quaedam maculae inalbicant: caules rotundi, striati, leviter hirsuti, procumbentes seu reclinantes, & per terram aliquando strati: radiculas ex geniculis caulium emittentes, quibus se humo affigunt, ad dodrantalem, aliquando paulo ampliorem longitudinem: in fasti­giis caulium flosculi elucent lutei, seu auri luteo colore splendentes, staminibus aliquot in medio exiguis concoloribus, medium sepientibus orbiculum; hisce evanidis subveniunt semi­na in globulum coacta & confarcta, aculeata; radices sunt tenues, fibrosae, repentes & can­dicantes.

19. Ranunculus pratensis radice verticilli modo rotundâ, C. B. P. Ranunculus tuberosus, Dod. Lugd. Ranunculus bulbosus (sed perperam secundum doctrinam nostram de radice bulbosa) Ad. Lob. Cam. Thal. Ger. Ranunculus hic tuberosus foliis varie dissectis, latis ac virentibus cauliculis, flosculis auri colore splendentibus, semineque in calice aculeato & si­mul in globulum contracto, reliquos praedictos Ranunculos pratenses satis refert: sed radix instar globuli rotundi, parvo exiguoque Rapo similis, ex cujus parte sessili tenues, graciles­que dependent fibrae. Provenit passim in incultis Germaniae, Galliae, Angliae Belgiique, & aridis locis. Ad hortos translatus saepe luxuriat, non modo foliis sed floribus. Nascitur in Britannia amplior, ubi Rapum ejus in majorem excrescit quantitatem, quique ad hortos Galliae Belgiique translatus laetior gignitur, & non modo flores multiplicans, sed unum ex al­tero, deinde ex secundo tertium florem subinde promit.

20. Ranunculus arvensis parvus folio trifido, C. B. P. Ranunculus minimus Apulus, Col. Semipedalem hunc minimum Ranunculum Cirinolae in incultis agris humentibus observavit Fab. Columna. Radice constat pusilla capillari, caule junceo parum hirsuto, sicuti & foliorum petioli oblongi sunt respectu plantae, in quibus foliola unguis parvi digiti magnitudine, hederacea, tri­fida, [Page 440] divisura, sed ima parte parum incisa, laevia; flore luteo, in summo caulis apice penta­petalo, semine & capite ut congenerum, sed parvo.

21. Ranunculus arvensis annuus hirsutus flore omnium minimo luteo, nobis. Hic Ranun­culus folia edit hirsuta, tripartita, laciniata, dilute virentia, profunde serrata, alternatim caulibus adhaerentia, qui sunt itidem hirsuti, per terram sparsi, bipalmares, aliquando pe­dales; quorum summis alis innascuntur flosculi lutei, minimi, quinis petalis (aliorum Ra­nunculorum more) donati, quibus cito effluentibus unà cum staminulis, succedunt racematim semina minora in unum capitulum coacervata, aculeata. Planta est annua in agris humenti­bus passim ineunte Vere florens.

22. Ranunculus ceratophyllus seminibus falcatis in spicam adactis, nobis. Melampyrum luteum minimum, C. B. P. Melampyrum perpusillum luteum, Ad. & Icon. Lob. Lugd. Me­lampyrum luteum, Tab. Foliis est ter tripartitis, cervi cornua quodammodo referentibus: è quorum medio exeunt cauliculi plurimi, triunciales, singuli singulos sustinentes flosculos, al orum Ranunculorum more, quinis luteis petalis minimis constantes, ambientibus rudi­mentum viride, quod tandem degenerat in spicam uncialem, seminibus falcatis onustam. Annua est plantula haec, praecox, & mense Martio floret inter segetes Galloprovinciae & Nar­bonensis Galliae satis frequenter. Vide infra Hallucinationes hujus capitis.

Pars TABULAE XXX. Sectionis quartae.
  • Ranunculus echinatus
    • 23. Arvensis, C. B. P. J. B. Chabr. Ranunculus arvorum, Lob. Icon. Ger. Ranun­culus segetalis vel 5. Cord. Hist.
    • 24. Creticus stellatus, C. B. P. Ranunculus echinatus, Ponae Ital. Ranunculus pa­lustris echinatus, I. B. Chabr.
    • 25. Palustris, C. B. P. Ranunculus Apuleii quibusdam, sive Ranunculus praecox Apuleii dictus, Clus. Hist.
    • 26. Pratensis rotundifolius Bononiensis, nobis. Ranunculus pratensis rotundifolius Bononiensis, Park.
§. 4. RANVNCVLI ECHINATI.
Explicatio partis Tab. trigesimae Sectionis quartae.

23. Ranunculus echinatus arvensis, C. B. P. J. B. Chabr. Ranunculus albus (perperam, est enim luteus) sive echinatus, Dod. Gall. Ranunculus arvorum, Lob. Icon. Ger. Ranunculus silvestris 3. Dod. Lob. obs. Ranunculus segetalisvel 5. Cord. Hist. Ranunculus hic segetalis vel arvensis, sic dictus à loco natali, caulem habet cubitalem circiter, subhirsutum, hilariter virescentem, cavum, & in plures ramos sursum versus divisum: folia in oblonga segmenta, tenuia, profunde admodum incisa, pilosa: flores Ranunculi aquatilis, minores quam in pratensigenere, luteolos, quinis parvis seu exiguis admodum petalis, iisque cito fugacibus constantes, atque singulis fatiscentibus suc­cedunt capitula echinata ex pluribus subrotundis lappulis, compressis tamen & echinatis, seu pa­rum aculeatis composita: radicem habet fibrosam. Inter segetes praecipue in agris frumentariis Junio & Julio mensibus floret in frigidioribus regionibus, citius multo in calidioribus.

24. Ranunculus echinatus stellatus Creticus, C. B. P. Ranunculus echinatus, Pon. Ital. Ger. Park. Ranunculus palustris echinatus, J. B. Chabr. Ita voco, inquit Johannes Bauhi­hinus, hunc Ranunculum, uvidi soli incolam & paludum sectatorem; cui sunt folia Aceris minoris aliquatenus divisura, sed multo minora: radix fibrosa; caules plures palmares & sesquipalmares, & aliquando in fertili solo altiores, crebris ramis brachiati, quibus flores insident lutei, pentapetali, simplices & fugaces, quos statim excipiunt capitula ex pluribus seminibus, involucris hispidis involutis contexta, Ranunculi arvensis capitulis proxima, sed majora multo, ex decem aut duodecim pericarpiis, oblongis, aliquantulum compressis, hi­spidis, echinatisve, congestis conflata. Gaudet locis humidis & aquosis circa Monspelium, ac etiam in fossis illic conspicitur. Floret ineunte aestate, & eâdem provecta semina perficit.

25. Ranunculus echinatus palustris, C. B. P. Ranunculus Apuleii quibusdam sive Ranun­culus praecox Apuleii dictus, Clus. Hist. Ranunculus Apuleii quibusdam, Park. Eradicis capite multis fibris donato oriuntur aliquot folia, superioris Ranunculi foliis minus laciniata, in ambitu tamen incisa, uncialibus aut longioribus pediculis praedita, & lata vagina cauliculos dodrantales binos aut ternos inter illos exeuntes amplectentia; cauliculis procumbentibus [Page 441] & quodammodo supinis adnascuntur terna aut quaterna similia folia, è quorum sinu un­ciales pendent pediculi, qui flosculos ex flavo pallescentes, quinis pariter petalis parvis constantes, sustinent; quibus emarcidis apparent quina aut sena cornicula, mucronata, a­spera seu rugosa & quibusdam tuberculis obsita, semen superioris fere simile continentia.

26. Ranunculus echinatus pratensis rotundifolius Bononiensis, nobis. Ranunculus pra­tensis rotundifolius Bononiensis, Park. Ex radice fibrosa, nigra, exeunt folia rotunda, pro­funde laciniata & serrata, mollia, hirsuta, in mucrones instar Alchimillae terminantia saturate virentia, unciam & amplius lata, longis satis pediculis innitentia; quae autem geniculis cau­lium adhaerent, nec sunt tam lata, sed profunde incisa, nec usque ad medium divisa: caulem protrudit pedalem, brachiatum, & reclinantem versus terram: in hujus cimis proveniunt flosculi satis magni, lutei, pentapetali, cum paucis staminulis in medio; quibus succedunt semina plurima involucris fuscis, asperis & quodammodo echinatis, minoribus, acuminatis in­clusa: semina male exprimuntur in Icone. Floret cum caeteris aestate, atque provenit in ter­ritorio Bononiensi.

Pars TABULAE XXX. Sectionis quartae.
  • Ranunculus palu­stris sive aquaticus
    • Apii folio
      • 27. Laevis, C. B. P. Ranunculus & Sardonia, Dioscor.
      • 28. Lanuginosus, C. B. P. Ranunculus Sardonicus, Anguil.
    • 29. Hederaceus albus, nobis. Perperam luteus, C. B. P. Ranunculus hedera­ceus Dalpii. Lugd.
    • 30. Cotyledonis folio, C. B. P. Cotyledon aquatica acris septentrionalium, Lob. Ranunculus aquaticus umbilicato folio, Col.
    • Folio
      • 31. Et rotundo & capillaceo, C. B. P. Ranunculus aquaticus He­paticae facie, Lob.
      • 32. Tantum capillaceo, C. B. P. Ranunculus aquaticus trichophyllon medioluteus seu aquaticus foeniculaceus trichophyllon, Col.
    • Longifolius
      • 33. Major, C. B. P. Ranunculus lanceatus major, Tab. Ra­nunculus flammeus major, Ger. Lingua Plinii, Lugd.
      • Minor foliis
        • 34. Planis, nobis. Ranunculus lanceatus minor, Tab. Ranunculus Flammula, Dod.
        • 35. Serratis, nobis. Ranunculus aquatilis an­gustifolius serratus, Dod.
§. 5. RANVNCVLI palustres sive aquatici.
Explicatio partis Tab. trigesimae Sectionis quartae.

27. Ranunculus palustris Apii folio laevis, C. B. P. Ranunculus aquaticus, Fuch. Ranun­culus palustris, Cord. in Dios. Dod. Lugd. Thal. Cam. Tab. Ger. Ranunculus Sardonia, Diosc. Ranunculo huic palustri folia sunt rotunda, lata, laevia, marginibus crenata: è quorum me­dio exeunt caules rotundi, laeves, interius vacui, subinde crassi, in alios divisi, in horum ca­cuminibus apparent flosculi luteopallidi, minores multo quam sunt Ranunculi silvestris flores; hisce succedunt capitula oblonga, primum erumpentis Myacanthae Asparagi cacumen aemu­lantia: radices candidae, multis fibris capillatae. Tota strips dilute viridi splendet colore. In palustribus & juxta rivulos, non raro etiam in scrobibus, ac fossis aquas habentibus, aliis­que similibus locis provenit.

28. Ranunculus palustris Apii foliis lanuginosus, C. B. P. Ranunculus Sardonicus, Anguil. Ranunculus 2. Matth. Lugd. Hic differt à priore solummodo quod sint folia & caules la­nuginosa, & pluribus foliorum incisuris spectetur.

29. Ranunculus aquaticus hederaceus, nobis. Ranunculus hederaceus Dalpii. Lugd. Ra­nunculus aquaticus hederaceus luteus, C. B. P. Ranunculus hic parvus hederaceus cauliculis multis humi aut aquis incumbentibus rotundis donatur, ex quorum nodis seu geniculis de­mittuntur fibrae tenues & exiles, atque ex iisdem geniculis oriuntur plures petioli curti, sustinentes folia multa, parva, maculis nigris seu atris notata, tribus lobis distincta, seu he­deracea, [Page 442] unde hederaceus Ranunculus denominatur: ad exortum eundem foliorum cum caulibus cernuntur petioli breviores, sustinentes flosculos albos (non luteos ut vult Casp. Bauhinus) quinis petalis obtusis seu subrotundis (albis inquam) cum pluribus staminulis luteis: quibus succedunt semina racemosa in parvum globulum concinnata, aliorum Ranun­culorum more: sapor acer & fervidus. Nascitur in rivulis & fluentis rivulorum, in locis sa­bulosis & macris.

30. Ranunculus aquaticus Cotyledonis folio, C. B. P. Ranunculus aquaticus umbilicato fo­lio, Cotyledon aquatica, Dod. Gal. Cotyledon palustris, Dod. Fol. Cotyledon aquatica acris Septentrionalium, Lob. Tenues haec Cotyledon promit viticulos proserpentes ac subinde terrae adhaerentes, à quibus folia subrotunda ac aliquantulum acetabuli in modum concava, exiguoque pediculo medio sui, ut alterius majoris seu Dioscoridis insidentia, sed plane te­nuia, minora, saturatius virentia quam legitimae Dioscoridis folia: flosculi perpusilli, albidi, sub foliis visuntur: fibrae tenues pro radicibus sunt. Palustribus locis invenitur, praesertim humidioribus, & quae frequentius hybernis mensibus rigantur. Floret Julio mense. Um­bilicum Veneris officinae inferioris Germaniae appellant, sed maximo cum errore, cum sit planta calida & aliquantulum acris, sicut ejus gustabilis qualitas ostendit; proinde non so­lum forma sed & facultate & viribus à vera Cotyledone, quae est humidae & subfrigidae sub­stantiae, differt; proinde refrigerat, repercutit, abstergit ac discutit, authore Galeno.

31. Ranunculus aquaticus folio rotundo & capillaceo, C. B. P. Ranunculus aquaticus, Dod. Ger. Ranunculus aquaticus Hepaticae facie, Lob. Hepatica aquatica, Lugd. Hepatica palu­stris, Thal. Ranunculus hic aquaticus seu aquatilis cauliculos habet rotundos, tenues, & in rectum & obliquum sparsos: folia sub aquis multisida, Foeniculi aut Chamaemeli foliis si­milia, extra aquas autem rotunda & per ambitum crenata: flores candidi sunt & odorati, formâ Ranunculi, pentapetali, albi, (cum plurimis staminulis in medio) quos veluti in Ra­nunculo hortensi & silvestri consequuntur capitula ex pluribus seminibus in unum congestis formata: radices tenues sunt & capillaceae. In fossis & stagnis aquas habentibus & lente decurrentibus rivulis, nec non juxta eorundem ripas, ac in aliis locis humentibus gignitur: flores habet multo minores & petala obtusiora seu rotundiora; Aprili, Maio, ac subinde Junio mensibus, in praedictis locis abunde floret Ranunculus hic aquatilis, Polyanthemum aquatile quibusdam dictus propter copiosam florum exalbidorum aquis stagnantibus incumbentium, & rivulos & paludosa loca ornantium. Pharmacopaeorum & herbariorum plerique Hepaticam aquaticam & Hepaticam albam perperam appellant, & cum majore errore refrigerantis Hepa­ticae albae loco medicamentis admiscent: facultate siquidem hic Ranunculus aquatilis calidus est, & Ranunculo silvestri similis.

32. Ranunculus aquaticus capillaceus, C. B. P. Ranunculus in aquis foliis in capillaceam tenuitatem scissis, Caes. Ranunculus trichophyllon aquaticus medioluteus, Col. Desc. Aqua­ticus foeniculaceus trichophyllon quoad Iconem eidem. Iisdem locis aqua scatentibus in­natat hic cum priore, atque eidem familiae connectendus, dissimilis tamen priori, primo quod sola folia producat capillacea, non autem folia hederacea, aquis innatantia. Secundo flores supra aquam elatos, pentapetalos, stellatos quasi, petalis longioribus & acutioribus multo prioris florum petalis ornatos, plurimis in medio horum luteis staminulis prominentibus, quibus marcescentibus fructus capitatus, rotundus, in globulum fere coacervatus, ut in cae­teris hujus sortis cernere est. Radice ex singulis imis cauliculi geniculis capillari prodeunte, ut in aquaticis innatantibus mos est.

33. Ranunculus palustris longifolius major, C. B. P. Ranunculus lanceolatus major, Tab. Ranunculus flammeus major, Ger. Ranunculus maximus longo folio Lingua Plinii, J. B. Chabr. Lingua Plinii, Lugd. Flammula palustris major, C. B. Phyt. In uliginosis & palustribus exit locis Ranunculus hic Lingua Plinii Dalechampio putatus: caule est bicubitali & altiore, crasso, lateque subinde in ramos deducto, per quem veluti per ramos alternatim folia producuntur pedali circiter longitudine, vix unciam lata, crassiuscula, glabra, mucronata, saporis acris, amari & fervidi: flores extremis inhaerent ramulis magni, aliorum Ranunculorum formâ, quin­que petalis luteis, subrotundis constantes, quorum medium prope ungues obsident numerosa stamina, cum apicibus concoloribus, eis superveniunt capita parva ex multis seminibus simul congestis, parvae nucis avellanae magnitudine, superius aculeatis, & inferius arcte sibiinvicem adhaerentibus, saporis itidem calidi & urentis: radix compluribus fibris fixa terrae uliginosae innititur. Provenit in paludosis & stagnantibus aquis inter Juncos & Arundines. Floret aestate, atque semina eâdem exeunte perficit.

[Page 443]34. Ranunculus palustris longifolius minor, C. B. P. Ranunculus aquaticus angustifolius, Ad. Lob. Lugd. Ranunculus [...] major, Thal. Ranunculus lanceatus minor, Tab. Ranunculus flammeus minor, Ger. Flammula, Ranunculus, Dod. Hic Ranunculus flammeus minor cauliculis assurgit pedalibus & sesquipedalibus fere, nonnihil geniculatis, circa quos folia sunt oblonga, Salicis angustifoliae similia, aut lanceae aemula qua Chirurgi utuntur in aperiendis venis: flores minores, pentapetali, lutei, splendentes & pallidiores paulo supe­rioris: semen racematim in capitula congestum, ut in aliis suae familias: radices sunt fibrosae ut plurimorum Ranunculorum in aquis & aquosis provenientium radices. Humidis & riguis locis pratisque gaudet, praesertim ubi sterilius & arenosum solum. Apud Hollandos felici­ter adolescit, ubi bicubitalem quandoque assequitur altitudinem.

35. Ranunculus palustris longifolius minor serratus, nobis. Ranunculus aquatilis angusti­folius serratus, Lob. Ranunculus lanceatus serratus, Tab. Ranunculus flammeus serratus, Ger. Flammula Ranunculus folio serrato, Dod. Ranunculus hic parum à priore differt, nisi quod folia aliquando proferat aliquanto latiora & per margines aliquando dense, aliquando rarius serrata: sit varietas tantum prioris ex lusu naturae proveniens, per me non stabit.

TABULA XXXI. Sectionis quartae.
  • Ranunculus montanus
    • Plantaginis folio
      • 36. C. B. P. Ranunculus folio Plantaginis, Ger. Ranunculus Pyrenaeus flore albo, Clus. Hist.
      • 37. Pyrenaeus albus simplex, Park▪ Forte idem cum priore.
    • Gramineo folio
      • 38. C. B. P. Ranunculus montanus gramineis foliis, Ad. & Icon. Lob. flore luteo
        • Simplici nobis.
        • Pleno nobis.
      • 39. Radice tuberosa villosa plurimas fibras crassiusculas ex inferiore parte emittente, nobis. Ranunculus montanus gramineus bulbo­sus, Col.
      • 40. Monanthos petalis hirsutis, nobis.
      • 41. Alter polyanthos, nobis.
    • 42. Betonicae folio, Park.
    • Asphodeli radice
      • 43. Lanuginosus Apii folio, C. B. P. Ranunculus alter saxatilis monta­nus Asphodeli radice, Col.
      • 44. Leptophyllos, C. B. P. Ranunculus montanus Leptophyllos Asphodeli radice, Col.
    • 45. Praecox rotundifolius granulata radice, nobis. Chelidonium minus, Matth. Dod. Tab. Ger. Eyst.
    • Illyricus
      • 46. Minor, Park. Ranunculus lanuginosus grumosa radice minor, C. B. P.
      • 47. Major, Park. Clus. Hist.
TABULA XXXII.
  • Ranunculus montanus
    • 48. Creticus latifolius, Park.
    • Autumnalis latifolius
      • Bullatus
        • Flore magno
          • 49. Simplici, Nobis. Ranunculus Lusitanicus autumnalis, Lob. Obs.
          • 50. Pleno, nobis. Ranunculus latifolius multi­plex serotinus. Cornut.
      • 51. Non bullatus flore parvo, nobis. Ranunculus Lusitanicus, Dod. Lugd.
    • Hirsutus
      • 52. Altior albus, C. B. P. Ranunculus montanus secundus vel secundi species prima, Clus. Hist.
      • 53. Humilior flore Narcissi, C. B. P. Ranunculi montani secundi spe­cies altera, Clus. Hist.
      • [Page 444]54. Rutaceo folio flore suave rubente, C. B. P. Ranunculus praecox 1. Rutae folio: Clus. Hist.
      • 55. Purpureus calyce villoso Felicis Plateri, J. B. Chabr.
      • 56. Seu Alpinus minimus albus vel luteus, J. B. Chabr.
      • 57. Alpinus humilis rotundifolius flore minore, C. B. P. Ranunculi montani primi species 1ma. Clus. Hist.
      • 58. Alpinus humilis rotundifolius flore majore, C. B. P. Ranunculi montani primi species secunda, Clus. Hist.
      • 59. Asphodeli radice, dictus Pthora major, nobis. Thora Valdensium montis Baldi, Clus. Hist. Aconitum pardalianches 1. seu Pthora major, C. B. P.
      • 60. Asphodeli radice dictus Pthora minor, nobis. Thora Sabaudica & montis Baldi, Tab. Ger. Aconitum Pardalianches alterum sive Thora minor, C. B. P.
§. 6. RANUNCULI montani foliis diversimode constructis.
Explicatio Tab. trigessimaeprimae Sectionis quartae.

36. Ranunculus montanus folio Plantaginis, C. B. P. Ranunculus folio Plantaginis, Ger. Ranunculus Pyrenaeus flore albo, Clus. Hist. Ranunculus Pyrenaeus foliis sublongis non lacini­atis flore albo, J. B. Chabr. Pedali, imo etiam ampliore altitudine assurgit haec Ranunculi montani species, caule rotundo, satis firmo, viridi, per quem alternatim terna, aut quaterna, dispersa sunt folia, satis lata basi caulem amplectentia, ternas aut quaternas uncias longa, un­ciam vero lata, mucronata, multis venis ab infima sede ad extimum mucronem procurrentibus distincta, viridis coloris qualis fere est foliorum Brassicae campestris, quorum orae tenui molli­que lanugine alba obsitae: summo caule ex foliorum, quae minuscula erant, alis exeunt terni, quaterni, vel etiam plures oblongiores petioli, singuli caliculum quinque foliolis constantem sustinentes, ex quo flos prodit quinis petalis praeditus semiuncialibus, tenellis, prorsus niveis, cu­jus medium occupant frequentissima, parva stamina, flava, cum orbiculari capitello, nullius aut perexigui odoris. Quum vero primum è terra emergit haec planta & antequam in caulem abeat, bina duntaxat aut ad summum terna profert folia, tres uncias inquam longa, unciam lata, crassiuscula & firma, multis etiam venis secundum longitudinem distincta, ut quod ammodo ad Plantaginis latifoliae foliorum formam accedant: caput radicis hirsutum erat (ut eam ob causam perennem esse, inquit Clusius, mihi persuaderem) quod deinde in multas crassiusculas, albas, fibras dividebatur. Floret in Maio. Provenit in montibus Pyrenaeis, ex quibus ejus radices erutae à Johanne Venerio, & ad Johannem Hogelande missa septuaginta & amplius abhinc annis.

37. Ranunculus Pyrenaeus albus simplex, Park. Hic parum aut nihil discrepat à praece­dente, solummodo floribus qui non tam dense in summis caulibus proveniunt, simplici itidem petalorum alborum serie constant, caetera priori convenit.

38. Ranunculus montanus gramineo folio, C. B. P. Ranunculus montanus gramineis foliis, Ad. & Icon. Lob. Ranunculus gramineus, Ger. Tab. Ranunculus hic aspectu laetiore & flore pentapetalo luteo cum pluribus staminulis in medio, ejusdem coloris; radice & semine race­moso prorsum pratensi Ranunculo est similis, verum folia pauca habet, eaque Gramini adeo si­milia, ut vix, nisi florentem observaveris, à Gramine dignosci possit, praesertim locis strigosis, ubi caulis palmum & sesquipalmum non excedit. Passim obvius hic in pratensibus locis, aridis, Narbonae pone publicum diversorium montis Lupi, & in aridis Mindeni Ruthenorum pascuis nobis, inquit, repertus. Copiose satis provenit in silva regiae Fontainbelleau inter cellam ere­mitarum & pontem quâ itur ad celeberrimam illam Regiam in medio silvae sitam. Serenissi­mus princeps Johannes Baptista Gaston Regis Ludovici XIV. patruus, dum illi in hirciscundis rarioribus Galliae plantis operam dabamus, nos misit in praedictam silvam, nosque reduces Blae­sas interrogavit, num Ranunculum gramineis foliis illic observaverimus; etenim nec nobis eun­dem obviàm habuimus, quia mense Aprili siniente nos eo miserat, etiamsi myriades tunc temporis pedibus proculcavimus, rati esse gramen à similitudine foliorum, necdum gustu in opem vocato, nobis quasi indignabundus asseruit nos oculis captos ea vice fuisse, seque mul­toties & affatim eundem inter praedictam Eremitarum cellam & pontem multis retro annis re­periisse atque ibidem colligendum curasse, quapropter nos eo denuo remisit, atque mense Maio florentem & semina ferentem copiose & redundanter ibidem offendimus. Haec deduxi­mus, ut notum faceremus, difficile admodum esse cuilibet plantas distinguere à foliis, propter [Page 445] nimiam conformitatem plurimarum plantarum in ipsarum foliis, nec haec planta facile intuen­do solummodo à Gramine distinguitur antequam floreat, nisi gustus advocetur in opem, tunc à fervido gustu nullo negotio à Gramine cognoscitur diversa: idem dicendum venit de plu­rimis aliis Ranunculorum speciebus, qui propter similitudinem foliorum cum aliis plantis, vix ac ne vix quidem discerni possint, ut observare est in hoc capite, Ranunculos dari solio Aconiti, Betonicae, Plantaginis, Hederae, Perfoliatae, Cotyledonis, Apii, Foeniculi, &c. qui o­mnes summa cum difficultate reduci possunt à foliis, eorumque structura, ad genus Ranuncu­lorum antequam flores pentapetalos, & semina racematim in unum caput compacta proferant; tunc notâ genericâ detectâ, absque ullo negotio folia determinant species sub eodem signo mi­litantes. Idem dicendum de multis aliis in vasto hoc vegetabilium numero.

Ranunculus gramineus montanus flore pleno, Dod. Hic neutiquam à priore flore simplici differt, nisi multiplici petalorum serie, hoc contingit in multis aliis hujus generis, & passim in plurimis generibus hujus operis à luxuriante naturâ.

39. Ranunculus gramineus montanus radice villosa plurimas fibras crassiusculas ex inferiore parte emittente, nobis. Ranunculus gramineus montanus bulbosus (perperam, est tuberosus) Col. Fig. at in descriptione Ranunculus leptophyllus bulbosus (utrobique peccat Columna; non debet dici bulbosus, cum bona venia doctissimi Columnae, sed tuberosus) Col. Copiosus hic in Aequicolorum montibus, supra Divae Philippae antrum venerandum Maio florere inci­piens invenitur radice oblonga, cervice villoso cortice nigroque obducta exterius, ex qua duas uncias longae, carnosae fibrae, in imo crassiores, Filipendulae palustris radicis modo, capillari­bus fibrillis hirsutae, terram undique amplexantes, producuntur, interius vero intra praedi­ctum villosum tegumentum tuberosa (non bulbosa, ut vult Columna) radix invenitur, Gla­dioli modo gemina, altera alteri insidens vetustiori, atque corrosae parum praecedentis anni, ex qua fibrae ortum ducunt: folia huic prima duas uncias longa, quae paulatim majora effici­untur, & palmum ad summum aequant, circa radicem pilosa, reliqua laevia, colore cinereo al­bicante, per longum venis distincta, octo numero caulem cingunt dodrantalem, junceum, du­obus geniculis & foliis absque alis distinctum, in summo virens caput habentem, quod dehi­scens florem luteum edit, splendidum, staminibus intus densis plurimis; calice etiam tunc quinquepartito: fructum deinde capitatum, oblongum admodum, squamosum perficiens, & compacto semine rotundo, sed apice rostrato, ut congenerum, refertum.

40. Ranunculus gramineus hirsutus monanthos, nobis. Hic ex radice tuberosa, multis si­bris scatente, plurima protrudit folia, angusta, graminea; ex quorum gremio exit unicus caulis, raris foliis itidem angustis & gramineis vestitus, in cujus summo unicus apparet flo­sculus, hirsutus, quinis constans petalis rotundis: cui succedunt semina aculeata, in glo­bulum congesta, aliorum Ranunculorum more.

41. Ranunculus gramineus alter polyanthos, nobis. Hic multis constat etiam foliis gra­mineis angustis, exeuntibus ex radice fibrosa: in caulis fastigio exeunt quini, seni petioli, unciales, singuli unicum sustinentes flosculum, quinis petalis mucronatis constantem, qui­bus fatiscentibus succedunt plurima semina aculeata, arcte sibiinvicem cohaerentia.

42. Ranunculus montanus Betonicae folio, Park. Folia sunt huic multa, immediate è ra­dice orta, & longis pediculis innixa, multis venis obliquis aspersa, & quasi rugosa, in mar­gine crenata, atque omnino Betonicae folia aemulantia, nisi quod sint minora, superne viridia, inferne incana & argentei coloris, Argentinae aut Potentillae instar: ex horum medio oriun­tur cauliculi vix palmares; sed nudi ad cimas usque, in quorum singulis unicus apparet flo­sculus, quinque petalis albis tenuibus & mucronatis constans adinstar florum Pentaphylli, inque eorum medio apparent stamina lutea: flos quinis foliolis viridibus acutis in dorso ornatur, quae fuere loco vaginae exiguae floris nondum expansi: semina compactim aculeatis mucronibus simul cohaerent: radix constat plurimis fibris adinstar radicis Betonicae. Tota planta, id est, folia & radices, amara est, gustu austero & astringente praedita est.

43. Ranunculus lanuginosus Apii folio radice Asphodeli, C. B. P. Ranunculus alter saxatilis montanus Asphodeli radice, Col.. Frigidarum regionum incola haec est planta, proveniens in saxosis humentibus montanis. Radice multis crassis fibris summo cespite haerentibus, A­sphodeli modo, praedita constat, crassioribus juxta radicis caput, semperque decrescentibus, parvis, pollicis longitudine, multis capillaribus fibrillis immixtis: petiolos edit cavos & in imo latos, amplectentes caulem hirsutum, umbelliferarum ritu, quibus folia insident primum lata, duabus tantum serraturis divisa, deinde magis profunde, atque etiam in tres lobos divisa, lobosque tribus dentibus separatos habet ut singuli lobi videantur terna folia profunde incisa, [Page 446] ac etiam dentata semperque majora, utrinque hirsuta, inferne albidiora: caulem Vere emit tit rotundum, hirsutum, sequipedalem, alis divisum, in quo folia magis divisa & tenuiora sine pe­tiolo, ex quorum sinu exeunt ramuli, in quibus flores magni, pallidi, pentapetali, unguis ma­gnitudine, staminibus intus luteis, quibus fructus semiuncialis spicae in modum racematim co­haeret, seminibus sibiinvicem arcte cohaerentibus. Aprili mense floret. In Aequicolorum mon­tibus prope Divi Angeli aedem dirutam, juxta moenia antiqua Saracenia dicta etiam observa­vit Fab. Columna.

44. Ranunculus leptophyllos Asphodeli radice, C. B. P. Ranunculus montanus leptophyl­los Asphodeli radice, Col. Radix hujus, Asphodeli modo, plurimis tuberculis (non bulbillis ut vult Columna) dependentibus olivae magnitudine, atque etiam rotundiores sunt, in fibram tenuem desinentes: ex his conjunctim folia oriuntur divisa, primo Bulbocastani foliis similia, in terram proclivia, vel alias recta, petiolis hirsutis rubentibus trientalibusque innixa: ex ho­rum foliorum pediculorum medio protruditur caulis dodrantalis Martio: & in hujus summo flos aureus, pulcher, splendens, quinis petalis rotundis constans, luteis staminibus medium, ut in Rosis, occupantibus, quibus defluentibus succedit caput oblongum, spicae semiuncialis instar, ex seminibus dense compactis & aduncis simul adhaerentibus constructum, ut in con­generibus: caulis seminum horum spicam sustinens hirsutus est, singularis, rotundus, rubens, raro pluribus quam duabus vel tribus alis divisus, circa cujus summum quasi, foliorum lobi ma­jores longioresque sunt, brevi aut nullo petiolo haerentes alternatim. Martio floret, Veris vero fine perficitur ejus semen. Loca amat herbida, sed pinguia collium Campoclarenfium atque Aequicolorum.

45. Ranunculus praecox rotundifolius granulata radice, nobis. Chelidonium minus, Matth. Trag. Fuch. Dod. ut. Ad. Lob. Lugd. Tab. Ger. Eyst. Chelidonia rotundifolia minor, C. B. P. Ficaria & Scrophularia minor 2. Brunsfel. Haemorrhoidum herba, Hieron. Brunsw. Planta haec viret subrotundis foliis, laevibus, glabris ac resplendentibus, Hederae foliis minoribus: inter haec cauliculi tenues, breves, vix triunciales, humique plurima parte procumbentes, flosculos promunt luteos, senis, septenis, nunc pluribus petalis donatos Ranunculorum modo, quibus valde accedit habita ratione capituli exigui, sub [...]otundi, ex seminibus arcte sibiinvi­cem cohaerentibus compositi; radix tenuibus fibris constat, quibus in unum apicem cohaerent granula oblonga ovata, triticeis granis majora. Nascitur in pratis secus vias, ad scrobes fos­sasque in opacis & umbrosis, locisque riguis & humentibus; vulgariter passim ineunte hyeme reperitur florens. Senis petalis ad septena, octona, novena, imo duodena aliquando pertin­git, secundum aetatem & vigorem radicum granulatarum. Reperitur & flore pleno.

46. Ranunculus lanuginosus grumosa radice minor, C. B. P. Ranunculus grumosa radice 4. Clus. Hist. Ranunculus Illyricus, Dod. Lob. Tab. Ger. Eyst. Ranunculus Illyricus minor, Park. Folia hujus ineunte Vere quaterna aut quina exeunt, longo pediculo innixa, oblonga & an­gusta, candida densaque lanugine obsita: caulis gracilis, pedem altus, minoribus foliis, an­gustis itidem septus, & ramulis aliquot praeditus, quibus flores insident aurei coloris, valde splendentes, è quinis petalis conflati, inodori, interdum gemelli: radix multis brevibus & ex­timâ parte obtusis tuberculis sive grumis Tritici grana non multum superantibus constabat, ut pene in Chelidonio minore, quibus aliae tenuiores fibrae intermixtae. Multas proles ea ge­nerare solet, matri adhaerentes, ut in Ranunculo Tripolitano Clusii, vel subinde tenues fibras inhaerentes, procul à se sparsas. Hunc eruebat Clusius florentem in monte Hamburgensi duo­bus supra Posonium Hungariae milliaribus, qua oceanum spectat, praesertim in eorum tumulo­rum ambitu, qui recenter à talpis suffossi erant, propter terrae erutae mollitiem.

47. Ranunculus lanuginosus grumosa radice major, C. B. P. Ranunculus Illyricus major, Clus. Hist. Park. Hic major & latioribus foliis, caule & floribus multo majoribus magisque incanis, tam etiam numerosis radicibus ut magis commode Illyricus major dici possit. Is nunc in omnibus hortis satis familiaris, quia late per tenues fibras, subinde novas plantas ge­ner antes, sese spargit & magna loca brevi occupat.

Explicatio Tab. trigesimae secundae Sectionis quartae.

48. Ranunculus Creticus latifolius, Park. Ranunculus hic radicem habet ex pluribus tu­berosis longis radiculis conflatam, deorsum versus in acutum mucronem desinentibus, sursum versus in unum coeuntibus, Asphodeli more, ex qua exeunt caules pedales & altiores aliquan­do: folia inferiora sunt rotunda, profunde laciniata, & leviter sinuata: foliola geniculis su­perioribus adhaerentia sunt tenuia, oblonga, paululum etiam sinuata, ad quorum appositio­nem [Page 447] caulis versus medium in ternos pluresve ramulos dividitur: atque singulis singuli innitun­tur flosculi lutei, ampli satis, quinis petalis mucronatis constantes, ex quorum medio pul­lulant plurima staminula lutea, suis apicibus luteis pariter onerata, quibus evanescentibus succedunt semina multa, aculeata, in globulum coacta. Ejus semen ex Creta fuit primo missum.

49. Ranunculus latifolius bullatus autumnalis Asphodeli radice magno flore, C. B. P. Ra­nunculus grumosa radice 1. Clus. Hist. Ranunculus Lusitanicus Autumnalis, Lob. Obs. Ra­nunculus Lusitanicus Clusii, Ger. Ranunculus hic quinque, sex, aut plura habet folia, cir­cinatae paene rotunditatis, in ambitu serrata, per terram expansa, splendentia, & veluti tu­mentia bullataque superne, nervosa & lanuginosa inferne, ingrati initio saporis, sed postea ferventissimi: inter folia aliquot exiliunt pediculi verius quam cauliculi, dodrantales fere, sae­pius breviores, villosi etiam & veluti lanugine quadam obsiti, singuli sustinentes florem lu­teum, odoratum, quinis, senis, octonis interdum, aut pluribus petalis constantem, quibus ex­cussis, vel sponte defluentibus, capitula, aliorum Ranunculorum capitellis aut Fragi rudi­mento similia, apparebant pallida: radix ex multis, crassis, longiusculis tuberculis constat, Chelidonii minoris radicibus granulatis duplo longioribus, quibus plurimae intermixtae sunt si­brae; temporis autem successu succrescente planta ex adnatis separari & in plures plantas pangi posse ipsa experientia, ut ait Clusius, demonstravit. Frequens occurrit circa Olysipponem inter oliveta, & in plerisque Boeticae locis, ubi florentem Novembri mense vidit Clusius; in hortis floret citius Octobri & Novembri, quin & folia retinet tota hyeme in Maium usque mensem, aliis nobis paulo antequam florere incipiat repullulantibus.

50. Ranunculus latifolius bullatus autumnalis flore pleno & prolifero, nobis. Ranunculus latifolius multiplex serotinus, Cornut. Hic folia plurima Plantaginis latifoliae formâ & ampli­tudine versus finem Octobris edere solet, quae solummodo in ambitu sunt obtuse crenata, ner­visque respersa quamplurimis, qui non rectà ut in Plantagine, sed transversim inter se coeunt, quique sunt in aversa parte conspectiores: foliorum pediculi lati, oblongi, albidi, sinuati, unà cum foliis, dum crescunt, in orbem humi procumbunt; inter ea cauliculi plures paulatim ad palmum circiter attolluntur, quorum singuli singulos in apice globulos virides sustinent, qui dum expanduntur, aureo splendore fulvos flores exhibent, Bellidi aut potius Hepaticae flore pleno figurâ similes: multis enim petalis parvis acutis constant, quorum quae primo ordine lo­cantur longe latiora sunt, quae vero deinceps, angusta, & coactae brevitatis; medium hujus floris umbilicum occupat globus alter viridis, qui marcido priore elatior factus, in alterum florem pri­ori congenerem efformatur, quod est maxime Ranunculi speciebus familiare, quanquam etiam id aliis usu venit. Hos flores Theophrastus [...] vocat. Ranunculum esse demonstrat sapor acris & adurens, radix etiam Asphodeli, quae conveniunt plurimis aliis hujus maximi & longe patentis generis. Haec est tantum prioris Ranunculi Lusitanici varietas, multiplici petalo­rum serie scatens seu abundans à luxuriante natura, quod plurimis Ranunculis tam sponte in agris, quam in hortis cultis nascentibus convenit.

51. Ranunculus latifolius autumnalis parvo flore, nobis. Ranunculus Lusitanicus, Dod. Lugd. Hic folia etiam habet lata, venosa, laevia, relucentia, indivisa, margine tamen aliquantulum incisa: pediculos ab ipsis radicibus tuberosis Asphodeli instar, palmares, absque adnatis: in quorum singulis flos unicus, parvus, hexapetalus, luteo auri colore resplendens, odoratus, staminibus in medio concoloribus, inter quae capitulum emicat: radice constat è multis, longis, crassiusculis grumis compacta, instar radicis Tripolitani Ranunculi, quae longioribus grumis Asphodeli more componitur, colore ex albo & fusco mixto extrinsecus praeditis. Hujus Ico­nem ad vivum expressam è planta Cretico semine, ut scribebat, sibi nata mittebat diligentis­simus Botanicus Jacobus Plateau, illam autem folia ante hyemem, quae perbelle fert, promere, & adnatis se propagare animadvertebat idem Plateau.

52. Ranunculus montanus hirsutus albus altior, C. B. P. Ranunculus montanus secundus vel secundi species 1ma, Clus. Hist. Quina, sena, producit ex radice folia, magna, viridia, du­ra, Ranunculi illius glomerato seu globoso flore quem nonnulli Trollium appellant, (hunc cum non sit Ranunculus à fine ultimo, sed Aconitum, ideo unà cum aliis hujus sortis ad Aconita aman­davimus) foliis haud absimilia, nonnihil hirsuta, tribus scissuris ad pediculum usque pertin­gentibus, & aliis praeterea minus profunde divisa, sapore initio dulci, postea aliquantulum amaro, pediculis firmis, crassis, & pedem longis innitentia: caulem inter illa exeuntem cubi­talis longitudinis, nudum, singularem, firmum, aliquantulum etiam hirsutum, intus cavum, qui in summo fastigio terna habet folia contigua, profunde laciniata, pene instar Anemonidum; deinceps caulis dividitur in quatuor aut quinque longos, teretes pediculos, quorum singuli [Page 448] sustinent unicum florem, quinis petalis satis magnis, rotundis & albis constantem, medio­criter odoratum, multis slavis staminibus capitulum occupans umbilicum cingentibus, quod excusso flore apparet magno planoque semine onustum: radix est veluti praemorsa & multis nigricantibus fibris praedita. Frequens nascitur in Sneberg & Snealben & aliarum illic vicini­arum pratis sublimioribus. Floret Junio, semen maturitatem adipiscitur Augusto▪ Hujus est & varietas altera purpurascente flore, quae dicitur Ranunculus montanus hirsutus purpurascente flore, C. B. P. Ranunculus montanus 3. Clus. Hist. Florem habet pulchrum, ex quinque petalis orbicularibus constantem, quae inferius purpurascunt, superius in lateri­bus ex albo purpurea sunt, reliqua parte albissima, multis luteis staminulis medium occupan­tibus, calyceque ex quinque foliis herbacei coloris constante: semina ut in reliquis Ranun­culis compacta, ex nigro purpurea & mucronata, parum compressa, & paulo quam in aliis Ranunculis majora: radix in summo setosa & multipliciter divisa, saepius Cruciatae modo in­ci [...]a, & in multas fibras divaricata. Tota vero planta pilosa est. Crescit copiose in monte lura è regione urbis Genevensis. Floret Junio, semina Augusto sunt matura.

53. Ranunculus montanus hirsutus humilior flore Narcissi, C. B. P. Ranunculi montani 2. species altera, Clus. Hist. In celsioribus praedictarum earundem Alpium jugis multo humilior & magis hirsuta crescit haec Ranunculi species, pedalem altitudinem non excedens, flore paulo majore (& qui Narcissi florem album medium calicem flavum habentem aequare possit) eoque magis etiam odorato quam prioris. Serius floret priore, nam eum duntaxat florentem repe­riebat Clusius, quum in inferiore jugo, alterum jam semen semimaturum habentem observasset.

54. Ranunculus Rutaceo folio flore suave rubente, C. B. P. Ranunculus praecox 1. Rutae fo­lio, Clus. Hist. Hic folia aliquot producit à radice tuberosa, multis scatente fibris setaceis, multifida, Rutae foliis non valde dissimilia, molliora tamen & magis viridia: flores autem ha­bet amplos, ante ipsa folia emergentes, forinsecus dum initio emergunt ad suaverubentem co­lorem tendentes, interne candidos, duodenis aut pluribus petalis constantes, umbilicum oc­cupante capitulo viridi, ut in reliquis Ranunculis, multis albicantibus staminulis, quae flavos apices habent, sine odore: flores sustinet cauliculus teres, initio purpurascens, deinde ex vi­ridi pallescens, quem ambit unicum plerumque folium (raro plura) exiguum, aliquot laci­niis divisum, lata basi cauliculum amplectens: floribus deciduis succrescit capitulum, ex multis seminibus crassiusculis coacervatum, Thorae Valdensium sive Ranunculi grumosa radice tertii Clusii pene simile. Nascitur in inferior is Sneberg jugis & vicinis montibus; singulari est radice, crassiuscula, tuberosa, uti dictum, plurimas fibras emittente, in hortos autem transla­tus multis adnatis radiculis sese propagat, multoque frequentiores fibras spargit. Floret in hortis plerumque Aprili, nativo autem loco, videlicet frigidiore, serius, sed brevi post solu­tam nivem, quae jugis illis insidet. Provenit etiam in monte Baldo, teste Johanne Pona, qui eum sub nomine Ranunculi Coriandri folio exhibet.

55. Ranunculus montanus purpureus calyce villoso Felicis Plateri, J. B. Chabr. Plantulae hujus facies, diligensque consideratio facile intelligentibus differentiam sui à reliquis Ra­nunculi speciebus ostendit. Planta est dodrantalis, folia habet veluti in digitos dissecta, par­tim à cauliculorum exortu longis pediculis haerentia, partim ex ipsis pediculis pendentia; in summo caulis flos insidet Ranunculi, quinque petalis subrotundis praeditus, singulatim aut aliquando binatim purpureus, villosissimo & veluti bysseo ei concolore lanugine obtecto ca­lyce. Felix Platerus in Alpibus Valesiae legit, ac lectum in herbario suo sicco adservabat, ex quo Johannes Bauhinus descripsit, ac pingi curavit.

56. Ranunculus Alpinus minimus albus & luteus, J. B. Chabr. Omnium Ranunculorum quos vidi, inquit Johannes Bauhinus, minimi sunt hi in montibus Rhaeticis collecti; prior ra­dicem oblique agit pro plantulae ratione magnam, fibris donatam crebris, longis, perparum cauliculo cedentibus, qui duarum aut trium unciarum altitudine est, uno alterove foliolo or­natus; trifariam secantur Hederae instar quaedam, rotunda in margine, duntaxat Ge­ranii columbini modo serrata, modo crenata, crassiuscula: flos summo cauli insidet albus aut luteus, quinis parvis admodum petalis mucronatis seu acuminatis constans, cum staminulis in medio caeterorum Ranunculorum more.

57. Ranunculus Alpinus humilis rotundifolius flore minore, C. B. P. Ranunculi montani primi species 1. Clus. Hist. Hic prior multa, parva, rotunda, & quasi circino circumducta habet folia, aliquot scissuris divisa, & in ambitu serrata, atrâ viriditate splendenteque su­perne praedita, satis crassa sive carnosa, fervidissimo sapore, inter quae pediculus oritur tenuis, singularis, brevis, dodrante minor; florem album, minorem, quinis petalis constantem susti­nens, [Page 449] inodorum, cujus umbilicum stamina crocea occupant; deciduo flore apparet capitu­lum immaturo Frago simile & multis seminibus granulatim cohaerentibus constans: radix mul­tis albicantibus fibris praedita est.

58. Hujus altera species est: cujus folia in tres profundas lacinias divisa, & illae denuo ali­quot incisuris donatae; cauliculo ab altero non differt, sed florem multo ampliorem gerit, eumque interdum duplici petalorum serie constantem, alioqui colore superiori par est, & codem tempore sese explicat, radix quemadmodum in illo, quae supremà parte extuberat, infernâ fibris longioribus donatur. Nascitur uterque in summis Sneberg & vicinarum Alpi­um jugis, confragoso solo, & pene in ipsis petrarum fissuris: Junio isthic floret, aliquando se­rius, prout nix maturius aut serius solvitur, in hortos autem translatus Aprili flores profert niveos.

59. Ranunculus Asphodeli radice dictus Pthora major, nobis. Pthora Valdensium montis Baldi, Clus. Hist. Ad. & Icon. Lob. Thora seu Pthora, Ger. Aconitum Pardalianches 1. seu Thora major, C. B. P. A radicibus Asphodeli, flore pentapetalo & semine Ranunculis mul­tis conformibus, nusquam aptius, quam ad Ranunculorum classem referendam hanc plantam (praecipue à fine ultimo) putabam. Caulis hujus plantae tenuis, junceus, valde laevis, bipal­maris aut tripalmaris, cui secundum longitudinem adhaerent terna, quaterna folia, quae sunt rotunda, paululum dura, laevia, subviridis coloris, tendentis ad caeruleum, foliis Glasti colore haud absimilia, eleganter in ambitu crenata: in summo caulis emergunt terni, quaterni petioli, unciales, singuli singulos sustinentes flores luteos, pentapetalos, minores floribus Ra­nunculi pratensis vulgaris, nonnunquam aequales: quibus singulis fatiscentibus succedunt singula capitula ex pluribus seminibus coacervatis conflata Ranunculorum aliorum more: ra­dix constat 10, aut 12. tuberibus oblongis, Asphodeli albi radicum aemulis, cum singularibus fibris à singulis pendentibus, seu infra dimissis: nomen obtinuit à [...], quae significat cor­ruptionem, venenum, mortemve, quae sunt certa indicia hujus plantae.

60. Ranunculus Asphodeli radice dictus Pthora minor, nobis. Thora Sabaudica & montis Baldi, Tab. Ger. Thora Valdensis, Dod. Ranunculus grumosa radice 3. Clus. Hist. Aconitum Pardalianches alterum sive Thora minor, C. B. P. Plantula haec unico assurgit caule laevi & plano, ex cujus medio pullulant bina folia, nec plura, ex multis parvis foliolis conflata, & hac ratione praecipue distinguitur à Pthora Valdensium majore; insuper flores edit pentape­talos, luteos, quorum singula petala sunt rotundiora petalis praecedentis: radices itidem minores, caetera convenit cum praecedente. Uterque hic Ranunculus Pthora dictus, floret Martio & Aprili, atque semen maturatur Junio. Natales utriusque in nominibus patent.

TEMPERAMENTUM & VIRES.

Omnes Ranunculi qualitatem, ut ait Galenus, vehementer acrem possident, adeo ut cum dolore ex­ulcerent: hac ratione si moderate & convenienter utare, Psoras & lepras excoriant & ungues divellunt: tum leprosis stigmata digerunt & acrochordonas & myrmecias detrahunt, quin & alopecias juvant, pauco tempore admota: nam si diutius inhaereant, non excoriatur solum ipsa cutis, sed & in crustam uritur, atque haec omnia caulis & foliorum sunt opera, acsi impenas caustica seu urentia ferra candentia. Porro radix arefacta sternutationem provocat, similiter aliis quae valenter desiccant: sed & dolentes dentes ita juvat ut frangat eos valenti scilicet ex­siccatione; & ut semel dicam, calida & sicca valde est radix, tum universa adeo herba. Haec Galenus.

  • 32. Ranunculus rotundifolius praecox Asphodeli radice, nobis. Chelidonium minus, Dod. Ger. Potest herbula haec verna praecox ab hirundinibus nomen invenisse suum; nam circa ipsum hirun­dinum adventum apparere incipit, sed tamen priusquam ipsae recedant, jam diu evanuit. Hoc nomen apposite magis convenit Chelidonio majori, in tertia Sectione explicato, inter tetrapetalas siliquosas herbas cap. XI. Chelidonium minus calidam & siccam qualitatem possidet, ipso ma­jore Chelidonio siliquoso est acrius ac calidius, Ranunculis potentia proximum, ideo ipsum inter Ranunculos constituimus, juncto fine ultimo, quo convenit cum Ranunculis. Cutem valenter, ut Galen. & Diosc. aiunt, exulcerat, scabros ungues ejicit: succus radicum per nares attractus, aut ipsis impositus, caput per ipsas nares expurgat. Posterior aetas ad haemorrhoides radici­bus unà cum adhaerentibus granulis utitur, quae hujus succo cum vino aut laborantis urina permixto saepius allotae contrahuntur, ac dolore sopito resiccantur. Sunt qui existiment, vel gestatam solummodo herbam prodesse adversus earundem dolores posse. Sed haec vana utplu­rimum habentur.
  • [Page 450]45, & 46. Ranunculus palustris longifolius minor foliis planis & serratis, nobis. Ranunculus flammeus minor & serratus, Ger. Flammula vulgaris caeteris Ranunculis similis est, acris similiter, exulcerans & vesicas faciens citius & promtius, imo crustam inducens. Ejus esu pe­cora enecantur, ideo arcent sedulo pecus opiliones, ne eo Ranunculo devorato inflammen­tur praecordia, indidemque moriantur, ut videre est in balantium extis, quae hujus pabulo am­busta fuere, teste Lobelio in Adversariis suis.
  • 58, & 59. Ranunculus Asphodeli radice dictus Pthora major, nobis. Pthora Valdensis, Ger. Et Ranunculus Asphodeli radice dictus Pthora minor, nobis. Pthora Sabaudica seu montis Baldi, Ger. Tab. Perniciosa & venefica hujus duplicis Pthorae vis. Napelli fertur excedere mali­tiam. Tantam autem esse aiunt, ut homo quidem praecipue, deinde & quadrupes ferum, ac aliud etiam, scilicet domesticum, vulneratum aut ictum telo hujus succo imbuto illitove, intra semi­horam pereat ac moriatur. Negatur tamen mortiferum, inquit Dodonaeus, si bibatur aut devoretur, tametsi absque noxa id non fiat. Utuntur succo venatores ad ferarum venationem, quem expressum & praeparatum in bubulinis servant cornibus, ad sagittas intingendas veneno ac toxico praesentaneo. Vim ejus experturi acum in eo succo inficiunt, quâ ranam pungant, quae si illico moriatur, praesentaneum judicant venenum, ut author est Gesnerus. Apud Val­denses & in montibus vicinis in plurimo est usu succus hujus herbae expressus, & in ungulis aut cornibus boûm asservatus & in foro publico venum expositus, ut hoc succo inficiantur vena­torum sagittae, quibus mactantur ferae damna inferentes incolis, praedictos montes habitantibus.
HALLUCINATIONES CASP. BAUHINI Aliorumque Authorum.

PAg. 179. col. 2. pl. VI. Ranunculus folio Aco­niti flore albo multiplici, C. B. P. Ranunculus pleno flore albo, Clus. Hist. Eyst. Debet transferri ad col. 2. pl. VII, VIII. IX, & X. col. 2. pag. 182. deinde Ranunculus montanus albus Aconit ifo­lio flore majore pl. VII. col. 1. pag. 182. & Ranun­culus montanus Aconiti folio flore albo minore (per­peram habet Casp. Bauhinus majore) pl. VIII. col. ejusdem pag. 182. & Ranunculus Aconiti folio flore albo multiplici pag. 179. col. 2. pl. VI. & Renuncu­lus montanus Aconiti folio flore globoso pag. 182. col. 2. pl. IX. & Ranunculus montanus Aconiti folio magno flore pl. X. Omnes hae praedictae plantae non sunt Ranunculi dicendae, cum semina non habeant aculeata in unum caput congesta, Ranunculorum more, sed cum siliculas seu thecas seminales mem­branaceas simul junctas, & Aconiti ritu semina plu­rima ibidem continentes gerant, ad Aconiti classem debent referri, appellando Aconitum Ranunculoides &c. Vide Praelud. Botan. pag. 376.

Pag. 180. col. 2. pl. VI. Ranunculus aquaticus tri­chophyllon medioluteus Col. Bis reperitur hic & supra pag. 141. col. 2. pl. VI. Ranunculus aquaticus tri­chophyllon medio luteus vel Ranunculus aquaticus foeniculaceus [...], Col. Non potest esse & Mil­lefolium aquaticum foliis Abrotani Ranunculi flore & capitulo, & Ranunculus aquaticus capillaceus, cum una & eadem planta non potest adaptari duobus ge­neribus, & Millefolio & Ranunculo; ergo lapsus est Casp. Bauhinus. Vide pag. 375. Praelud. nostr. Bo­tanicorum.

Pag. 180. col. 1. pl. VI. Ranunculus aquaticus Co­tyledonis folio, C. B. P. Cotyledon aquatica, Dod. Cum semen non gerat Ranunculi, non est reputandus genuinus Ranunculus, ideo sicut monuimus pag. 375. Praelud. Botan. alio esset remittenda▪6 haec planta, nec aptius mea opinione remitti potest quam ad hetero­clitas aquaticas plantas, etiamsi inadvertentia nos hic sculpendam ejus figuram curavimus.

Pag. 184. col. 1. pl. I. Aconitum Pardalianthes 1. seu Pthora major C. B. P. & col. 2. pl. 11. Aconi­tum pardalianches alterum sive Thora minor, C. B. P. Male a Casparo Bauhino caeterisque authoribus dicun­tur Aconita, cum Aconitum sit planta cucullata, cu­jus singulis floribus succedunt plures siliculae seu ca­psulae seminales membranaceae; atqui hae duae plantae sunt genuinae Ranunculi species a floribus pentape­talis & seminibus multis racematim in unum caput coacervatis; ergo aptius a nobis reducuntur ad suae sortis plantas, Ranunculos scilicet, quam ad Aconita.

Finis Sectionis quartae Partis secundae.

PLANTARUM Historiae Universalis Oxoniensis

PARTIS II.

SECTIO V. De HERBIS Ex numero capsularum & petalorum deno­minationem sumentibus.

DE TRICAPSULARIBUS LACTESCENTIBUS, Monopetalis, corniculatis, & galeatis. CAPUT I.

CAMPANULA, RAPUNCULUS, CERVICARIA SIVE TRACHELIUM.

RApunculus vulgo dictus, [...], Rapum silvestre Dioscoridi l. 2. c. 135. male censetur: & à Plinio l. 20. c. 3. Rapi silvestris nomine male praeponitur. Aliis Iasione ejusdem l. 22. c. 22. creditur, cujus tamen verba, rectius ad Smilacem laevem referuntur. Erinus Nicandri & Dioscor. l. 4. Erineon Plinii l. 23. c. 7. ex Co­lumnae sententia. In hanc classem & Campanulae à floris forma nominatae, referendae sunt.

Deductis siliquosis bivalvibus papilionaceis in Sectione secunda, & bicapsularibus tetrape­talis tam siliquosis quam siliculosis in tertia, & tricapsularibus hexapetalis in quarta; jam pro­pter connexionem & congruentiam capsularum aggrediemur in quinta hac Sectione Tricapsu­lares monopetales plantas explicandas, & tricapsulares pentapetalas; bicapsulares etiam mo­nopetalas &c.

Dicitur Campanula à forma floris adinstar campanae (id est, florem habet integrum in fun­do campanulae in modum, etiamsi quinquefariam in margine dividatur) & Rapunculus à tu­berositate radicis instar parvi Rapi; Cervicaria apud Latinos, & [...] apud Graecos, quia medetur affectibus seu morbis colli; dicitur itidem & Uvularia. Nota generica conveniens huic generi, est, quod quaelibet plantae pars rupta succum effundat lacteum, capsulam semina­lem habeat tribus loculamentis distinctam, in quorum singulis innumera semina lucida, ruffa, seu subruffa succedunt; estque à forma florum vel campanulata, vel corniculata, vel denique galeata: à forma radicis, utplurimum est radice tuberosa, nonnunquam fibrosa: à foliis, est vel glabra, eaque latifolia vel angustifolia; vel hirsuta, variis formis & finguris contexta: à colore flo­ris, est caerulea, violacea, purpurea, alba, lutea, seu ochroleucos.

TABULA I. Sectionis quintae.
  • [Page 452]Campanula glabra
    • 1. Lactescens, Lob. Campanula lactescens foetidior, Clus. Hist. Pyramidalis, Lugd. Lutetiana, Eyst.
    • 2. Persicaefolia, Lob. Clus. Hist. Campanula media, Dod. Rapunculus persicifolius magno flore
      • Caeruleo, C. B. P.
      • Albo, C. B. P.
    • 3. Caerulea foliis serratis, Eyst. Rapunculus Alpinus seu Pyramidalis minor, qui 1. in Prod. Casp. Bauh.
    • Dilute caerulea
      • Foliis
        • 4. Subrotundis, C. B. P.
        • 5. Longis, nobis. Campanula Alpina glabra flore di­lutissime caeruleo, J. B. Chabr.
    • 6. Magno flore, nobis. Rapuntium sive Rapunculus nemorosus magno flore, C. B. P. Erinus magno flore, Col.
    • 7. Pyramidalis minor, nobis. Campanula Pyramidalis minor, Prosp. Alpin. de Exot.
    • 8. Pyramidalis altera seu Petromarula Cretica, nobis. Petromarula seu lactuca Petraea Cretica, Pon. Ital.
    • 9. Alpina Tragopogi folio, C. B. P. Trachelium Tragopogi foliis, Clus. Hist.
    • Umbellata
      • 10. Angustifolia seu Rapunculus silvestris umbellatus angustifo­lius, nobis. Rapunculus umbellatus 2. Cam. Hort.
      • 11. Latifolia seu Rapunculus umbellatus latifolius, nobis. Rapunculus umbellatus 1. Cam. Hort.
    • 12. Capitata petraea, nobis. Rapunculus petreus Prosp. Alpin. de Exot.
§. 1. CAMPANULA major glabra, seu Rapunculus major glaber.
Explicatio Tab. primae Sectionis quintae.

1. CAmpanula major lactescens, Lob. Lugd. Campanula Pyramidalis seu Rapunculus hor­tensis seu latiore folio, C. B. P. Campanula major, Dod. Campanula lactescens foeti­dior, Clus. Hist. Campanula lactescens Pyramidalis, Ger. Pyramidalis, Lugd. Pyramidalis Lutetiana, Eyst. Campanula haec major folia habet prima seu terrae proxima, glabra, lata, Violae nigrae formae similia, paulo tamen majora, quae vero circa caules, quos validos & prae­altos promit, oblongiora, utraque saturi viroris: flores secundum caules gignuntur plurimi, campanulati, Rapunculi vulgaris floribus majores ac patentiores, Campanulis ac tintinnabu­lis fere assimiles, integri in fundo, quinquefariam in margine divisi, caeruleo nitentes colore; staminibus in medio candidis: radix novellis plantis oblonga & digitalis crassitudinis, rupta copiam lactei coloris succi effundens, vetustis vero in multas fibras distributa. Ubi sponte pro­veniat incertum. Floret Julio & Augusto: medio Autumno semina perficit.

2. Campanula Persicaefolia, Lob. Clus. Hist. Ger. Park. Parad. Campanula media, Dod. Cam­panula angustifolia caerulea & alba, J. B. Chabr. Rapunculus Persicifolius, C. B. P. Phyteuma Matth. Lugd. Cam. Caes. Haec Campanula procera est, ad cubitos duos ascendit; caule est angu­loso, rigido, ex atro virore splendente: folia stricta, non multum culmo latiora, palmo longiora, rigida, laeviter denticulata, proxime cauli adnascuntur alternatim; è quorum alis pediculi pro­deunt unum, duos aut plures flores sustinentes, campanae vel calathi figura ut in Rapuntio vulgari aut superiore, sed multo magis patulos seu hiantes, in quinque acutiores lacinias dehi­scentes, colore utplurimum caeruleo, rarius albo, apicibus concoloribus: hisce singulis suc­cedent capitula ternis loculamentis distincta, ternisque foraminibus inferius pertusa; ex qui­bus exeunt semina plurima, minuta, ruffa, pellucida: radix huic quam Rapuntio vulgari mi­nor, magisque fibrosa & tortuosa. Provenit in Alsatia inter Sultz & Zenne urbes, item circa montem Salevae, & in colle là Bastie prope Genevam. Nos in silva Regiae Fontainbelleau prope pontem à dextris qua itur Parisiis in praedictam Regiam, offendimus copiose satis provenientem. Floret Junio & Julio.

3. Campanula caerulea foliis serratis, Eyst. Rapunculus Alpinus sive Pyramidalis minor, C. B. P. & Prod. Radix hujus Rapunculi vulgaris forma, tuberosa: ex qua caulis unus oritur, sesquipalmaris, qui foliis pallide virentibus, per ambitum crenatis, acuminatis, unciam latis, [Page 453] tres longis, alternatim cingitur; in summo flores pauci, caerulei, Campanulae vulgaris forma, pedicellis longiusculis annexi, stilo oblongo ex singulorum medio prodeunte donati, propen­dent: quibus singulis capitulum oblongum, trifariam pertusum, ut in caeteris suae sortis Cam­panulis succedit, cui semen minutum, ruffum & pellucidum includitur. In Italia provenit, sed locus excidit Casparo Bauhino.

4. Campanula foliis subrotundis, C. B. P. & Prod. Ex radice tenui, repente, caulis sesqui­palmaris, levi lanugine pubescens assurgit, quem folia pauca, subrotunda, duas uncias longa lataque, pediculo longo donata, tenuia, subaspera, per ambitum serrata, cingunt: in caule summo flores pauci, dilute caerulei, Campanulae formâ, longo petiolo deorsum pendentes, è quorum medio longus stilus exsurgens extra florem fertur. Hanc Cervicariae minoris rotundi­foliae nomine D. Sigfridus Helmstadio misit. Haec à Campanula hortensi Rapunculi radice dif­ferre videtur altitudine, foliorum longitudine, florum magnitudine & numero, quae pro ra­dicibus multas tenues, transversas, & oblique repentes fibras habet, ita ut ex hortorum are­olis vix extirpari possit, à quibus radices oblongae, candidae, Rapunculi radicibus similes, de­mittuntur.

5. Campanula Alpina glabra flore dilutissime caeruleo, J. B. Chabr. Pulchra est haec Cam­panula, quae nobis à D. Agerio Argentinensi data, flore est dilutissime caerulei coloris; is colle­gerat in vertice montis Tirolensis: nihil hirsuti aut asperi nobis in hac planta apparuit. Par­vus ramus est fere pedalis: folia aliquid habent similitudinis cum Hieracio Sabaudico, in cir­cuitu serrata, minora sunt praecedentis foliis: flores etiam minores in unum latus versi, ex brevi pedicnlo nutantes.

6. Campanula magno flore, nobis. Rapuntium sive Rapunculus nemorosus minor magno flore, C. B. P. Erinus magno flore, Col. In Asprensium colle quodam, castro subjacenti, De­cembri mense hanc Erini varietatem eruimus adhuc florentem, ut in Icone ad vivum expres­simus, inquit Columna. Radice est crassa, fibrosa, ex albo parum ruffescente, sapore dulci, ut Rapuntium vulgare lactescente ac perenni, ut conjicere licet ex novella sobole, & radicis rugoso capite: folia cum caule promit primum exigua, rotundiore cacumine, vulgaris Pepli magnitudine, deinde longiora, quae vix unciam aequant, vel superant, semper longiora & an­gustiora, illaque in extremo acutiora, quae caulis medio haerent: caulis tenuis est, pedalis, stri­atus, paucis foliis interceptus, in cujus fastigio conspiciuntur flores, ex quinquefoliata basi, angustifolia, ut in aliis, Campanulae aut Trachelii modo, unciali longitudine, & semiunciali fere latitudine, in quinque lacinias margine inciso, obsolete caeruleo-purpurascente, ve­nulis purpurocaeruleis per longum depictus flos est, lacinias habens colore magis saturo, apicem in medio trifidum, intorto cacumine, quinis etiam staminibus circundatum: capsulae ternis loculamentis distinctae, ut in congeneribus, in quibus semen arenae instar minutum, pellucidum continetur, quod quando perfectum perforamina terna decidit. Tota planta lactescit, dulci sapore edulis, grata magis in cibo quam vulgatum Rapuntium.

7. Campanula Pyramidalis minor, Prosp. Alpin. de Exot. Elegantissima haec planta in valle Sanctae Fidatae prope Bassanum opidum duobus milliaribus, in locis opacis & humidis, quam (quod sciam) non vidi, inquit Prosper Alpinus, ab aliquo descriptam, neque alibi vidi ean­dem nascentem. A radice tres, vel quatuor, vel plures etiam caules assurgunt bicubitales, & etiam longiores, recti, graciles, rotundi, ex quibus hinc inde ramuli multi ascendunt, inferne longi, superne breves, ita ut servato aequali ordine in iis ramulis, quasi pyramis cum ramulis floribusque appareat, unde nos Campanulam Pyramidalem minorem nominavimus (inquit Prosper Alpinus) ad differentiam Pyramidalis vulgatae herbariorum, quod haec Campanula nostra longe amplior sit. Ex summitatibus vero ramulorum flores propendent numerosi, qui parvis Campanulis sunt similes, colore aut caeruleodilutiore, aut candido, haeque Campanu­lae sunt cum suis filamentis (tanto artificio à natura libratae, ut artifex peritissimus ita perbelle vix eas faceret) deorsum propendentes, figura florum qui in vulgaribus Campanulis spe­ctantur, sed paulo majores; colore, ut etiam dictum, aut candido aut caeruleo-dilutiore, sua­viter olentes. Haec stirps inferne juxta terram admodum est foliosa: folia vero spectantur longa, viridia, inferius latiuscula, & in acutum desinentia, magnitudine & figura quasi ad Ra­punculos accedentia, vel ad Intybum silvestrem; longe tamen extrinsice undique serrata, superne longe minora, tenuiora, ac magis mucronata cernuntur singulaque ad unuscujusque ramuli in caule exortum: radix praedictae plantae praegrandis, crassa, brevis, nucis Juglandis fere magnitudine, figura tamen longior, in acutum desinens, colore albo fere tranflucido, ad Rapunculi itidem radicem maxime inclinans. Sapor vero insipidus & viscidus observatus [Page 454] est. Stirps perennis est, & quo annosior, eo radices habet numerosiores & crassiores.

8. Campanula seu Petromarula Cretica, nobis. Rapunculus Creticus seu Pyramidalis altera, C. B. P. Petromarula Cretica seu Rapunculus Creticus, Park. Petromarula seu Lactuca petraea Hon. Belli & Ponae Ital. Haec Rapunculi species peculiaris Cretae insulae, nec alibi sponte nascens adhuc observata. Prima folia quae prodeunt ex semine sato, sunt rotunda, veluti fo­lia Violae Martiae, & parum in margine dentata, atrovirentia; secundo anno post sationem plu­res caules profert rotundos, striatos, ad bicubitalem altitudinem in ramulos fissos, quorum singulis innascuntur plurimi flosculi, rubentes, campanulati, quinquefariam in margine pro­fundius divisi & reflexi: quibus evanidis succedunt thecae tricapsulares continentes semina lucida, subruffa aliorum Rapunculorum more. Hic Rapunculus à flore quinquefariam pro­fundius in margine diviso adinstar galeatorum, melius ad finem Rapunculorum rejiceretur. Radix est magna, alba, in plures radiculas divisa, ex qua rupta lacteus succus emanat, sicut ex foliis: perennis est planta, diu durans, atque singulis annis ex eadem radice protrudens nova folia: debet tamen à frigore arceri apud nos Septentrionales saltem. Vide finem hujus cap.

9 Campanula Alpina Tragopogi folio, C. B. P. Trachelium montanum, Col. Trachelium Tragopogi folio, Clus. Hist. Radicem habet crassiusculam, albidam, lactescentem, & ex ipsa plurimas fibrillas dimissas producentem: folia sunt longa, angusta, duriuscula, Croci aut Tragopogi formâ & magnitudine. Veris fine caules pedales, subrubentes atque hirsutos, quibus articulatim folia rara singulis geniculis adhaerent; in caulium summitatibus dense pro­veniunt flores purpurei, nolae formâ, Trachelii vulgaris modo, ex basibus singulis quinque foliolis viridibus constructis: semina itidem minuta pellucida, in thecis tricapsularibus ob­servantur, qualia sunt reliquorum Rapunculorum semina. Tota planta itidem lactescit, ut caeterae suae sortis. Radix perennis est atque dulcis, esui apta, sicut vulgaris Rapunculi radix.

10. Campanula glabra umbellata angustifolia, seu Rapunculus umbellatus angustifolius, nobis. Rapunculus umbellatus angustifolius, C. B. P. Rapunculus silvestris umbellatus 2. Cam. Hort. Hic folia habet sequentis multo minora & angustiora paucioraque: flores minores, caeruleos, non tam patentes, plures simul in unum capitulum congestos, cum stilo in medio sin­gulorum, qui in margine quinquefariam aliorum more etiam dividuntur: semina in thecis tricapsularibus, pellucida itidem, producuntur.

11. Campanula umbellata latifolia, seu Rapunculus umbellatus latifolius, nobis. Rapunculus umbellatus latifolius, C. B. P. Rapunculus silvestris umbellatus caeruleus major, Thal. Rapunculus silvestris umbellatus 1. Cam. Hort. Hujus folia sunt latiora, semiunciali latitudine, mucronata, in margine pilosa; caulem erigit dodrantalem, pilis scatentem, in cujus summo fastigio proveniunt plurimi flosculi, in unum caput coacervati, caerulei, integri in fundo nolae in­star, singuli quinquefariam in margine partiti, quorum singulis deciduis succedunt capsulae tribus loculamentis distinctae, atque in singulis loculamentis plurima continentur semina, sub­ruffa, pellucida.

12. Campanula glabra capitata petraea, nobis. Rapunculus petraeus, Prosp. Alpin. de Exot. Nascitur haec planta satis elegans prope Bassanum in agro Marosticensi à Brenta flumine vix tertia milliaris parte distante, in colle lapideo Septentrioni exposito, radice Rapunculi albâ rimis saxorum infixa, ut propterea magno labore eruatur, vixque integra: radix, inquam, est oblonga, digiti minoris crassitie, carnosa & alba, Rapunculo vulgari maxime similis, sapore dulci, subacri, unde in acetariis Rapunculi modo, ut audio, est satis accepta gustui: ex radice folia complura fert longissimis pediculis gracilibus inhaerentia, Hederae foliis car­nosis similia, minora tamen, longiora, magisque in acutum desinentia, tenuiora, colore viridi nigrescentia: è foliorum medio prodeunt tres surculi, graciles, recti, longi, rotundi, dodran­tales, cum parvis foliolis longis, tenuibus, utrinque alternatis, suis petiolis caulibus adna­scentibus: in cauliculorum cacumine capitulum parvum, rotundum, aliquando oblongum extuberat, flosculis complurimis caeruleis, in unum congestis, inodoris: quibus singulis suc­cedunt capsulae exiles, tribus loculamentis divisae, in quorum singulis plurima minuta semina, subruffa, pellucide splendentia, caeterorum suae sortis more. Petraeus dicitur, quod in saxo­rum rimis nascatur.

TABULA II. Sectionis quintae.
  • [Page 455]Rapunculus minor glaber
    • 13. Esculentus, C. B. P. Rapunculus, Matth. Dod.
    • 14. Nemorosus angustifolius major majore flore, C. B. P. Rapunculus silvestris major, Eyst.
    • 15. Folio serrato rotundiore flore Convolvuli, nobis. Rapunculus folio serrato rotundiore, J. B. Chabr.
    • 16. Alpinus minor rotundifolius, nobis. Campanula Alpina minor rotundifolia.
  • Campanula glabra minor
    • 17. Vulgaris foliis imis rotundioribus sinuatis non serratis, nobis. Campanula minor rotundifolia vulgaris, C. B. P.
    • 18. Cymbalariae aut Hederae folio, C. B. P. & Prod.
    • 19. Serpilli folio, C. B. P. & Prod.
    • 20. Ramosior minore flore albicante, nobis. Erinus Nicandri, Col. Phytob.
    • 21. Arvensis, nobis. Campanula arvensis minima, Dod. Speculum Veneris majus, Park. Onobrychis, 1. Dod. Avicularia Sylvii quibusdam floribus purpuroviolaceis, J. B. Chabr.
    • 22. Arvensis erecta, nobis. Speculum Veneris minus, Ger. Park.
    • 23. Pentagonia perfoliata, nobis.
    • 24. Cordifolia longius radicata Catana, nobis. Campanula rotundi­folia longius radicata, Boccon.
CAMPANULAE seu RAPUNCULI glabri minores. Explicatio Tab. secundae Sectionis quintae.

13. Rapunculus esculentus, C. B. P. Rapunculus, Matth. Cam. Dod. Rapuntium parvum, Ad. Lob. (cui & pes Locustae Avicennae) Ger. Rapunculus hic vulgaris, vernis Acetariis ex­petitus, radice est tuberosa, minimi digiti crassitudine, Napi aut parvi Rapi similitudine, alba, dulci: folia ex oblongo ad extremum rotunda, per terram sparguntur, nonnihil hirsuta sub exortum: ex horum medio caulis exoritur cubitalis & sesquicubitalis, hirsutus itidem, ca­nulatus & lactescens, foliis vestitus acutioribus, pediculorum expertibus: flores formam no­lae imitantur, per oras quinquefariam divisi, caerulei utplurimumi, nonnunquam candidi, quorum singulos excipiunt vascula oblonga, ternis constantia loculamentis, quorum unum­quodque foramine in superiore parte praeditum cernitur, per quod excidit semen maturum in terram, minutum, subruffum & lucidum. Provenit passim in arvis non cultis, & collibus sil­vosis pratisque, atque inter segetes: quinetiam in hortis colitur in usum acetariorum quadra­gesimalium, ut radices grandiores evadant; producitur sponte etiam in vepribus & sepibus, tam calidarum, quam frigidarum regionum. Floret Maio, atque semina perficit aestate.

14. Rapunculus nemorosus angustifolius major majore flore, C. B. P. Rapunculus silvestris major, Eyst. Rapunculus silvestris Nerii foliis 3. Thal. Hic folia exhibet etiam angusta, pro­funde serrata: flores vero ampliores majoresque, nolae alicujus patentioris in modum, quin­quefariam etiam in margine partitos: quibus succedunt capsulae trifariam junctae, singulae sin­gulis foraminibus perforatae, prioris more.

15. Rapunculus folio serrato rotundiore flore Convolvuli, nobis. Rapunculus folio serrato rotundiore, J. B. Chabr. Complures statim à radice attollit hic caules, cubito altiores, non­nihil angulosos, subhirsutos, simplices; quibus ab imo ad summum adnascuntur alternatim folia nonnihil hirsuta, uncialia & sesquiuncialia, semiunciam circiter lata, pauca unciam attingunt, in acutum mucronem desinentia, per ambitum serrata, obliquis venis à medio nervo per mar­gines exporrectis: summus scapus flores ex intervallis profert, Rapunculi vulgaris floribus si­miles quoad fundum integrum, tintinnabuli seu Convolvuli floris instar, sed parum in mar­gine sinuatos tantum, non profunde divisos; calyculo pinnato exiguo persimili calyci superio­rum, ex pediculis uncialibus & sesquiuncialibus, tenuibus orto: radix alba, crassiuscula, Ra­punculi vulgaris crassitudine. Collectam habuit Joh. Bauhinus Campanulae nomine prope Gestin in Stiria. Folia in principio caulium imum versus serrata & rotunda, superius mu­cronata, [Page 454] [...] [Page 455] [...] [Page 456] serrata pariter, brevissimis & vix conspicuis pilis obsita. Floret aestate, & ad eun­dem modum quo priores, capsulas seminales & semina profert.

16. Rapunculus Alpinus minor rotundifolius, nobis. Campanula Alpina minor rotundi­folia, C. B. P. Campanula minor Alpina, Clus. Hist. desc. (vitiosa est figura.) Radix hujus sicut prioris est tuberosa, plurimas emittens fibras: folia sunt rotunda, serrata, aliquatenus mucro­nata, longissimis pediculis innitentia, media serrata etiam, & magis mucronata, longis itidem pediculis innitentia: hisce notis praecipue à sequenti vulgari rotundifolia Campanula differt. Haec est vera sigura Campanulae Alpinae minoris Clusii à Casparo Bauhino primo exhibita, etiamsi vice hujus Alpinae minoris, Clusius adhibuerit Iconem Campanulae minoris rotundi­foliae vulgaris & passim obviae. A primo intuitu Iconis hujus facillime distinguitur à sequente vulgari.

17. Campanula vulgaris minor foliis imis rotundioribus sinuatis non serratis, nobis. Campanula minor rotundifolia vulgaris, C. B. P. Campanula silvestris minima, Dod. Campanula minor rotundifolia, Lob. Campanula rotundifolia, Ger. Hujus folia prima & terrae proxima rotunda sunt, paululum sinuata, non profunde serrata, ut prioris minoris Alpinae, Violae nigrae satis similia, attamen duplo triplove minora; quae autem caulibus adhaerent oblonga & angusta sunt, Lini aut Caryophylli foliis angustis perquam similia: flores in summis cymis caulium conspiciuntur parvi, caerulei, campanulati, longis pediculis pendentes, caerulei inquam utplurimum, interdum albi: hisce deciduis subveniunt capsulae parvae aliarum Campanularum more, trifariam cohaerentes, tribusque foraminibus perforatae, ex quibus decidunt semina parva, lucentia: radix longe lateque serpit.

18. Campanula Cymbalariae aut Hederae folio, C. B. P. & Prod. Campanula folio hederaceo species Cantabricae Anguillarae, J. B. Chabr. Tenella admodum est plantula haec, constans coliculis tenuibus, palmaribus & sesquipalmaribus, ramosis, per quos folia tenera, hilari virore perfusa Hederae vel Cymbalariae figurâ, quorum tamen laciniae sunt acuminatae: flosculus pe­diculo, fili instar tenui, longiusculo insidet, unicus, gracilis, oblongus, quinquefariam per summas oras laciniatus, caeruleus, caeteroquin pallidus.

19. Campanula Serpilli folio, C. B. P. Prod. Tota planta, floribus exceptis, Serpillum refert: nam radice est tenui, obliqua, tenuissimis fibris capillata, & hinc inde repente, cauliculis plurimis rubentibus in terram reflexis, cui novis fibellis adhaerent, inque ramulos plures te­nuiores dividuntur: quos folia Serpilli vel potius numulariae, quae sunt purpurascentia, formâ sub­rotundâ, duo semper apposita, quaedam majora, quaedam Serpillo minora, crenata, subtus pal­lide virentia, pediculis brevissimis, & levissime pubescentibus, ambiunt: cauliculi aliquando in pediculos nudos, flores sustinentes campanulatos, desinunt: aliquando ex cauliculorum late­ribus pediculi triunciales, in summo nudi, floribus ornati exsurgunt: flores bini vel terni Cam­panulae formâ, ex caeruleo rubentes, deorsum nutantes, singuli singulis pedicellis donantur. In Baldo monte hanc Campanulam legit Casp. Bauhinus, quin & D. Paschalis Gallus eam in Rhaetia ex rupibus dependentem collegit. Floret aestate, & semina paulo post perficit.

20. Campanula flore minore albicante ramosior, nobis. Erinus Nicandri, Col. Phytob. E­rinus major Columnae, J. B. Chabr. Erinon plantam hanc appellarunt antiqui, quia lacteum succum habet atque emittit Caprifici modo, quae [...] Graecis dicitur; quapropter Plinius post Caprifici descriptionem ita hanc descripsit; Herba quoque quam Graeci Erinion vocant reddenda in hoc loco propter gentilitatem: & quia Ocimi folia antequam caulem edat, habet, ut in Ocimoide observatur, Ocimoides; & quia aquatica loca diligit [...] dicta fuit: hisce condi­tionibus pollere videtur haec planta ex verbis Dioscoridis ex ipso allatis à Columna, quem con­sule. Radice constat tuberosa, parvum Napum aequante ad summum, candida, gustui suavi, ex dulci acerba, acetariis expetita, lactescente in medio▪ vel imo parum extuberante à quâ folia exeunt primo Vere, Ocimi foliis similia, minora vero, medii Ocimi foliis aequalia, per ambitum serrata, superne hirsuta atque viridia, inferne vero laevia atque polita albidioraque: caules postea ab radice emittit plures, secundum loci annique temperiem, pedales vel ma­jores, angulosos, hirsutos: quos folia absque petiolis alternatim circundant, longa, angustiora­que, minus serrata, ita ut qui vident plantam sine caule, atque postea caule praeditam, diver­sam absque dubio censebit, nisi domi cultam observaverit: folia quidem, quae antequam cau­les ederet habebat terram tangentia, marcida evanescunt, nec in illa amplius inveniuntur: ex foliorum alis ramuli exeunt, in quibus sicut in caulibus flores Maio visuntur petiolis parvis haerentes, cavi, integri in fundo, quinque divisuris in extremo dissecti, colore albicantes & etiam purpurascentes, intus stilum habentes, cujus a pex in tres parvas partes dividitur: quibus [Page 457] siccatis florum basis extuberat, quae hirsuta est, ex quinque viridibus foliolis composita: se­men perficit Junio, ac Julio minutum, fuscum, compressum, gustu acerbum, cum per­fectum & siccatum est, per terna capsulae foramina, quae tunc pervia sunt (ut in omnibus hu­jus generis contingit) decidit. Tota planta ex radice usque ad florum calyces lacte scatet dulci disrupta. Hae notae supra allatae Erino convenire videntur ex Fabio Columna, qui satis prolixe in Phytobasani sui pag. 131, 103, 104, 105. agit de Erino. Provenit in locis aquo­sis, fluviorum ripis ac vallibus, ad fontes, & in montium radicibus frequentissima.

21. Campanula arvensis minima, Dod. Speculum Veneris, Ger. Speculum Veneris majus, Park. Onobrychis 1. Dodonaei, Lugd. Onobrychis altera Belgarum, Icon. Lob. Eyst. Avicu­laria Sylvii quibusdam floribus purpuroviolaceis, J. B. Chabr. Parvula haec planta propter conformitatem cum Rapunculis seu Campanulis cum in floribus tum in capsulis seminalibus tricapsularibus seminibusque exiguis, lucidis, praecipue cum succum effundat lacteum, Cam­panulis annexuimus. Huic cauliculi sunt tenelli, dodrantales, in tenues ramusculos divisi, plurima parte humi decumbentes: folia circa cauliculos parva, per ambitum laeviter crenata: flores parvi, violacei, aut in puniceo purpurei, pulchri, copiosi, patentibus quinque divisi­onibus, pentapetali omnino apparentes, integri tamen in fundo Campanulae more, stamine in medio candido, qui interdiu patent & pentapetali apparent, circa vero occa­sum solis recluduntur, & in quinquangularem formam contrahuntur, quam etiam nondum aper­ti uti aliae Campanulae referunt: radices plurimis constant fibris tenuissimis, quae singulis annis pereunt post perfectum semen. In agris frumentariis, inter segetes passim in Gallia & Anglia fertili & fecundo solo exit. Junio & Julio floret. Campanularum videtur esse spe­cies, non tamen Iasiones, inquit Dodonaeus, cum vulnerata lac nullum fundat: sed longe fal­litur vir doctissimus, lacteum enim succum album quaelibet ejus pars rupta, adhuc novella, fundit.

22. Campanula arvensis minima erecta, nobis. Speculum Veneris minus, Ger. Park. Viola arvensis & pentagona, Tab. A hujus radice tenui, gracili, cauliculi assurgunt recti, pauciores, palmares, & altiores in solo pingui, cavi; ad quorum genicula observantur folia alternatim caulibus adhaerentia, sinuata, crispa: ex alis versus cimam caulis apparent flosculi campa­nulati quinis petalis quasi acutioribus prioris donati, minores, prodeuntes ex rudimentis triangularibus capsularum; non tam visu elegantes sunt, quam prioris flores: caducis flori­bus observantur capsulae triangulares, longiores & crassiores capsulis prioris, atque in ha­rum singulis loculamentis continentur plurima semina minuta, pellucida: in summis capsu­lis post semen ad maturitatem perductum retinent quina foliola, quae fuere loco calycis flo­ris. Planta est annua sicut & prior, inter segetes etiam reperitur florens, sed tardius pri­ore.

23. Campanula pentagonia perfoliata, nobis. Hujus folia profundius serrata, rotunda, geniculatim caulem ambientia, dodrantalem, aliquando in pingui solo altiorem, adeo arcte cauli adhaerent folia, ut ab ipso caule perforari videantur: in summis caulium & secun­dum ipsum ad genicula, nascuntur flores campanulati, majores & eleganter caerulei, hisce singulis succedunt siliculae seu capsulae triangulares triplici loculamento distinctae, semina subruffa, pellucida, vulgaris Campanulae arvensis seminibus paria, continentes. Planta est annua, sese renovans seminibus singulis annis. Natales ignoramus, sed diu coluimus in hortis. Floret ineunte aestate, & singula perficit versus ejusdem finem.

24. Campanula cordifolia minima Catana longius radicata, nobis. Campanula rotundifolia Catana, Boccon. Radix hujus alte in terram depacta est, in plurimas propagines tomento aut quasi lanugine obductas fissa, ex quibus plurimi protruduntur cauliculi pedales, duri, rigidi; quibus secundum longitudinem adhaerent folia cordata, exigua, paululum sinuata & mucronata, vix dimidium unguis minimi digiti humani excedentia: in summis caulibus conspiciuntur flosculi caerulei, campanulati, aliarum suae sortis aemuli, integri in fundo, quin­quefariam in margine divisi: quibus singulis succedunt singulae capsulae, ternis parvis locula­mentis partitae, quorum singula continent semen pellucidum, ruffum. E rimis saxorum erumpentem hanc plantulam prope Catanam invenit Paulus Boccone. Planta est perennis, florens aestate.

[Page 458]Omnes Rapunculi campanulati, vel glabri majores, sive glabri minores, vel hirsuti, succum lacti similem colore praebent ex cauliculis aut foliis abruptis vulneratisve: flores Nolae, Campanulae aut tintinnabuli instar, campanulati apte dicuntur à formâ campanae, qui non­dum completi seu expansi, quinquangulares sunt, quidam plus quidam minus, quinquefa­riam in margine divisi, integri autem in fundo, unde ei nomen Campanulae: capsulae semi­nales, triangulares, & tribus foraminibus, perforatae (excepta Campanula dicta Viola Mariana, quae quinque donatur foraminibus & per consequens est quinquecapsularis) ex quibus ex­cuti possunt semina ruffa, fulva, aut aurea pellucida.

TABULA. III. Sectionis quintae.
  • Trachelium sive Campanula
    • 25. Minor annua foliis incisis, nobis. Rapunculus minor foliis inci­sis, C▪ B. P. Erinus minor seu Rapunculi minimum genus, Col.
    • 26. Hirsuta Ocimi folio caulem ambiente flore pendulo, Boccon.
    • 27. Maxima foliis latissimis, C. B. P. Trachelium majus Belgarum sive Giganteum, Ger.
    • 28. Major vulgaris asperior foliis Urticae, C. B. P. Trachelium foliis Urticae, Clus. Pan.
    • 29. Cervicaria major laevior flore albo magno, J. B. Chabr.
    • 30. Hortensis folio & flore oblongo, C. B. P. Viola Mariana, Dod. Clus. Hist. Medium, Matth.
    • 31. Peregrina maxima laciniatis foliis, C. B. P. Medium Dioscoridis Rauwolfii, Cam. Ep. J. B. Chabr.
    • 32. Hortensis Rapunculi radice repente, nobis. Trachelium in ma­ritimis, Ad. Lob.
    • 33. Foliis Echii floribus villosis, C. B. P. & Prod.
    • 34. Foliis Echii, C. B. P. & Prod. Trachelium thyrsoides Clus. Hist.
    • 35. Montana foliis Anchusae, nobis. Rapunculus montanus seu Tra­chelium montanum, J. B. Chabr.
    • 36. Lychnidea, J. B. Chabr. Lychnidis species Myconi, Lugd. Lychnis silvestris Campanulae flore, C. B. Phytob.
TABULA IV.
  • Trachelium sive Campanula
    • 37. Hirsutum Pyramidale Valerandi, J. B. Chabr.
    • 38. Seu Cervicaria Bononiensis parvo flore, J. B. Chabr.
  • Campanula sive Trachelium
    • 39. Ramosum floribus plerisque singularibus, J. B. Chabr.
    • 40. Minus album, J. B. Chabr.
    • 41. Capitatum hirsutum gramineis foliis, Boccon.
    • 42. Altissimum hirsutum asperius foliis hirsutis floribus parvis, J. B. Chabr.
    • 43. Pratense flore conglomerato, nobis. Trachelium minus, Dod. Gal. Ad. Lob.
    • 44. Petraeum globosum, nobis. Trachelium Petraeum majus, Ponae.
    • 45. Spicatum Echii foliis, nobis. Campanula foliis Anchusae flori­bus oblongis, C. B. P. Alopecuros Alpinus quibusdam Echium montanum Dalechampii, J. B. Chabr.
§. 2. Tricapsulares lactescentes campanulatae hirsutae.
Explicatio Tab. tertiae Sectionis quintae.

25. Campanula minor annua foliis incisis, nobis. Rapunculus minor foliis incisis, C. B. P. Erinus minor seu Rapunculi minimum genus, Col. Nova haec est plantula atque pulchella, ex Divae Mariae virginis monte advecta: radicem habet parvam admodum, teneram, fibris scatentem, atque Rapunculo sive Erino Nicandri Columnae supra explicato similem sapore, [Page 459] lactescentemque: folia emittit parva admodum, unguis humani digiti amplitudine, parum hirsuta, sublonga, latioraque in summo, & per extremum serrata raris divisuris, nam quae proximiora sunt radici octo dentes circiter habere videntur; superiora vero minus dentata, atque sloribus haerentia, binos: caulem emittit à radice ex singulis foliolis, alis divisum ita ut exigua haec planta fruticosa videatur, angulosum, hirsutum, tenuem: flosculos edit Aprili mense & Maio inter folia, ex calyce parum hirsuto, lato, in quinque folia desinente, ut in cae­teris hujus sortis exeuntes, oblongos, cavos, similes Tracheliorum floribus, purpureos, intus pistillum stilumve luteum, in summo triplici divisura intortum, ut in congeneribus, continen­tes: semen perficit Junio ac Julio, minutum admodum, fuscum. Tota planta succo turget lacteo, dulci, ut Rapuntium vulgare, ita ut sit sapor palato gratus. Nos copiose offendimus in itinere Pictavio Rupellam versus, in declivi colliculo inter saxa nascentem, mense Julio iti­dem florentem.

26. Campanula hirsuta Ocimi folio caulem ambiente flore pendulo, Boccon. Caule con­stat pedali, hirsuto, striato, in multos cauliculos divaricato, quos ambiunt folia ampla & illa quoque non leviter hirsuta, Violae Pentagoniae vulgaris aemula, caulem amplectentia, sed majora: flos in summitate cauliculorum pendulus, purpureus, Campanularum formâ, variis foliorum appendicibus, quasi auriculis ad florum basin appositis, cinctus; sequuntur capsulae seminales, tribus foraminibus pertusae; ex quibus decidit semen minutum, subruffum & pel­lucidum: radice innititur exili, quae singulis annis perit. Messanae in loco dicto lo Ringo nascitur.

27. Campanula maxima foliis latissimis, C. B. P. Trachelium majus Belgarum, Lob. Park. Trachelium majus Belgarum sive Giganteum, Ger. Folia profert tres aut quatuor uncias longa, sesquiunciam in medio lata, aspera seu rugosa, serrata, in medio cava, coloris dilute vi­ridis: caulem habet binos, ternos aliquando cubitos altum, ad cujus genicula observantur praedicta folia, quae superius evadunt minora, praecipue versus flores, qui in summis ramis spicatim proveniunt, campanulati, integri in fundo, quinquefariam in margine divisi, coloris ex albido tendentis ad violaceum; singulae divisurae in oris florum paululum recurvantur, atque è fundo medio singulorum florum exiens cernitur stilus luteus trifariam partitus, sicut in caeteris floribus hujus generis: radice constat crassa, repente, multis fibris eidem annexis: capsulam seminalem habet satis amplam, tribus foraminibus inferius pertusam, ex quibus se­mina ruffa decidunt in terram.

28. Campanula major vulgatior asperior foliis Urticae, C. B. P. Trachelium foliis Urticae, Clus. Pan. Vulgare eidem, Hist. Cervicaria major, Dod. Trachelium majus, Lugd. Ger. Cam­panula major & asperior foliis Urticae, J. B. Chabr. Multum ad Violam Marianam quorun­dam seu Medium Matthioli accedit haec Campanula major. Radix est alba, Rapunculi in­star tuberosa, varie in se contexta, sapore itidem ejus non minus grato: caules cubitales, & altiores utplurimum, semper hirsuti: in quibus alternatim nascuntur folia Urticae majoris foliis valde similia, pilosa, acutiora: flores ex foliorum alis caerulei, violacei & albi, nolae aut parvae campanae similes, Violae Marianae floribus multo minores, calyce parvo, nec ut in illo torulis canalato, in foliola quinque, sicut & flos quinquefariam in oris, diviso: stilus triceps, colore purpurascente, albido vel herbaceo, surrectior staminulis stipatur luteolis. In Pannonia & Austria, teste Clusio, nullae montosae sunt silvae, quae Trachelium Urticae foliis flore subcaeruleo non alant: sublimiora juga, ut Sneberg, & alia similia itidem. Est & flore albo, quod in Silesiae pratis & silvis caeduis, saltuosis crescit. Provenit itidem passim in silvis caeduis ad sepes Galliae, Angliaeque.

29. Campanula seu Cervicaria major laevior flore albo magno, J. B. Chabr. Haec multum differt à Campanula Urticae folio, cum vix apparentes habeat pilos, atque serraturae sunt huic minores, nec ita inaequales: flos alioquin magnus, albus. Tota planta priore minor atque tenerior apparet. Hanc plantam Joh. Bauhino dedit D. Agerius nomine Cervicariae major is flore magno albo foliis glabris.

30. Campanula hortensis folio & flore oblongo, C. B. P. Viola Mariana, Dod. Lugd. Clus. Hist. Medium, Matth. Folia habet oblonga, lata, subnigra, aspera, nonnihil hirsuta, vulgaris Buglossi foliis nigriora, minora, minus (que) aspera; caules deinde secundo anno profert rotundos, rectos, ramosos, aliquantulum etiam hirsutos, circa quos folia similia, sed minora: flores in summis virgis exeunt oblongi, ampli, cavi, patuli, per oras incisuris quinque profundis recur­vis divisi; coloris utplurimum caeruleo-purpurei, subinde candicantis, in quibus singulis stamina duo aut tria, candida: flores, inquam, priusquam dehiscunt, quinquangulares sunt: [Page 460] post flores capitulum nascitur superiore parte latius, quinque quoque angulos habens, quin­que vasculis veluti caligulis asperis & hirsutis, deorsum dependentibus vestitum; in quo se­men exiguum, subruffi, & ejus cujus Castaneae fructus echino exemptus, propemodum coloris: radices subsunt longae, crassae, candidae, non ingrati saporis. Nascitur in silvis & montibus, nec non opacis quibusdam tractibus Italiae, Germaniae. Junio & Julio mensibus floret; se­men paulo post producit, nec enim simul, sed particulatim floret.

31. Campanula peregrina maxima laciniatis foliis. C. B. P. Medium Dioscoridis Rauwol­fii, Cam. Ep. J. B. Chabr. Inter fruticeta sepesque in altum assurgit Violae Marianae Dodonaei similis planta, nec ita obvia cuivis apparer differentia, praeterquam in foliis, quae in hac planta divisa magis sunt, Cichorei instar; flores etiam magis panduntur, foliolis divisuris si­nuatis affectis in orbem dispositis; radicis austeritas major quam capitulorum seminum, quae tamen nondum erant matura, quando Rauwolfius eadem collegerat. Crescit in profunda & tenebrosa valle Libani, teste eodem Rauwolfio.

32. Campanula hortensis Rapunculi radice repente, nobis. Trachelium in maritimis, Ad. Lob. Trachelii genus mollioribus foliis, Clus. Hist. Cervicaria 4. Dod. Cervicaria major sil­vestris, Eyst. Caules haec Cervicaria breviores facit, folia lata, & Cervicariae vulgaris proxi­ma, minus tamen aspera, minusque per ambitum crenata: flores deorsum pendent, coloris utplurimum dilutae & quasi ex caeruleo rubentis purpurae; pro radicibus multae tenues trans­versim & oblique serpentes radiculae fibratae, seu fibrae crassiores, à quibus multae aliae, oblongae, candidae radiculae Rapunculi vulgaris radicibus similes demittuntur; ita facile seipsam pro­pagat & late serpit haec Trachelii seu Cervicariae species. Secus arvorum margines in Zelan­dia, & alibi etiam in locis non maritimis reperitur: capsulas, semina ad eundem modum cum prioribus format. Floret eodem cum reliquis tempore.

33. Campanula foliis Echii floribus villosis, C. B. P. & Prod. Ex radice oblongiuscula folia angusta, quatuor aut quinque uncias longa, subaspera, prodeunt: inter quae caulis pal­maris, rarius pedalis, rotundus, subasper, paucis brevibus & angustis foliis vestitus, exurgit: ex cujus summitate flores unciales, campanulati seu campanae parvae formâ, quini, seni, cae­rulei, alternatim dispositi, brevibus pediculis dependent, quorum extremitates, quemadmo­dum & calyces, pili oblongi pappi instar ambiunt. Haec in Baldo & Helvetiorum Alpibus reperitu, in monte Gothardo & Fracto.

34. Campanula foliis Echii, C. B. P. & Prod. Cervicaria major tenuifolia, Thal. Tra­chelium Thyrsoides, Clus. Hist. Multa habet haec Campanula folia, angusta, hirsuta, Echii foliis fere similia, inter quae exoritur pedalis caulis, firmus, minimi digiti crassitudine, striatus, & multis angustis, oblongis hirsutisque foliis septus, à cujus medio ad summum thyrsus seu potius florum inter folia latentium, pulcherrimo ordine dispositorum, Trachelii aut Rapunculi floribus similium, sed minorum, pallescentisque seu potius ochroleuci coloris, crassa spica na­scitur: evanescentes flores in capitula transeunt, exile subflavumque semen continentia: ra­dix crassa est digiti amplitudine, rugoso cortice tecta, candicans & aliquot fibris donata. Tota planta succo lacteo turget. Oritur in Sneberg & aliis vicinis jugis. Observata etiam à Clusio in ascensu Neuberg ad silvulam in editiore tumulo supra Coenobium, & in quodam mon­tano prato, quà e niveo monte descensus est in Rehenaw Abatis Newbergensis arcem. Floret Junio, & Julio; semina perficit Augusto & Septembri.

35. Campanula montana foliis Anchusae, nobis. Rapunculus montanus seu Trachelium montanum, J. B. Chabr. Folia multa propter terram promit, in quibusdam duabus unciis longiora, in aliis quadruplo longiora, ad Anchusam accedentia, ex angusto principio sensim latescentia, sensim deinceps in acumen desinentia, utrinque hirsuta, nonnihil crenata, costâ medium secante: inter haec caulis simplex, cubitalis, hirsutus, enodis, uno aut altero foliolo exiguo donatus: flores in caulis scapo superiore quinque aut plures, singuli in singulis pediculis oblongis, magni satis, Campanulae Fuchii similes, ex caeruleo albescentes, calyce hispido ba­sin complectente: radix crassiuscula & longiuscula, esui grata. Provenit in Rhaeticis mon­tibus, etiam in montibus Stiriae prope Celticam Nardum. Floret aestate, & semen paulo post perficit minutum, subruffum.

36. Campanula Lychnidea, J. B. Chabr. Lychnidis species Myconi, Lugd. Lychnis 14. sive Lychnis silvestris Campanulae flore, C. B. Phytob. Radice constat tuberosâ, inferius fibratâ, palmum longa, nigrescente extra, nervum intus habente, in profundum actâ, sapore dulci cum astrictione: ex eadem ramulos fundit multos, rotundos, villosos, incanos, vix palmum excedentes, in quibus folia angusta, pilosa, incana, per cauliculos incerto ordine disposita [Page 461] seu distributa, leviter astringentia: in summo caulium vertice flores exeunt campannellae similes, quales in Convolvulo, rotundi in margine, ex candido nonnihil purpurei. Quum nulla in descriptione fit capsularum nec seminum mentio, nec dicitur lactescere, facile indu­cerer credere non esse ex Campanularum seu Rapunculorum proprie dictorum numero; sed mihi apparet ex lcone florum esse Convolvuli species: examinent posteri plantam ipsam quam ex montibus Divae Mariae à Monteferrato habere possunt. In montibus & locis maxime siccis provenire Myconus ait, nec alibi à se visam, quam in montibus Divae Mariae à Montefer­rato.

37. Campanula hirsuta Pyramidalis Velerandi, J. B. Chabr. Primo anno (inquit Joh. Bau­hinus) caulem mihi non produxit haec Campanula, quae sequenti demum anno in tantam crevit altitudinem, ut facile lanceam aequaret caulis hirsutus, medulla farctus; foliis vestitus, inferne & superne hirsutis, acuminatis serratisque, Campanulae Fuchsii accedentibus: flores longa serie campanulas imitati, Rapunculi vulgati floribus haud majores, caerulei, per oras lacmiati quinis divisuris, ex uno cauliculo plures: quibus singulis evanescentibus singulae suc­cedunt capsulae, tribus loculamentis divisae, atque in singulis praedictis cellulis, singula con­spiciuntur foramina, quibus effunditur semen siccatum, minutum, pellucidum, aliarum Campanularum & Rapunculorum modo. Provenit in Sclavonia, unde ejus semen habuit Va­lerandus Doures, atque ipse Campanulam pyramidalem appellabat.

38. Campanula seu Cervicaria Bononiensis parvo flore, J. B. Chabr. Insignis & diligens Botanicus D. Agerius, medicus Argentinensis, hanc pulchram plantam dedit nobis, inquit Jo­hannes Bauhinus, nomine Cervicariae Bononiensis, utpote quae Bononiae copiose provenit, ea licet non integra, bicubitalis erat: caulis rotundus, fungosus, nonnihil asper: folia cauli sine pediculis haerent, eundem fere amplectentia; in quo differt à Campanula hortensi repente flore minore: sunt etiam iis latiora, latitudinis trium unciarum, longa quatuor, plus minus serrata, interna parte albicantes pilos habentia valde exiguos: summitas quae floribus ornata, pedalis est, & quam pluribus floribus abundat campanulatis, ramulis multis brevibus dua­rum unciarum adhaerentibus: capsulae & semina ibidem contenta conformia caeteris hujus generis.

39. Trachelium ramosum floribus plerisque singularibus, J. B. Chabr. Est nobis, inquit Joh. Bauhinus, sed nescimus unde, planta sicca ex Tracheliorum campanulatorum minorum ge­nere, speciosa, cui radix crassiuscula, tuberosa, lactescens, uncias quatuor longa, parum à la­teribus fibrosa: folia ad radicis caput superius & crassius multa, curtis pediculis insistentia, uncias duas longa, unam lata, modice serrata, & in acutum mucronem desinentia: inter quae oritur caulis hirsutus, pedalis & altior, in ramulos divisus, qui desinunt in folia bina brevia & angusta, exque eorum medio oriuntur campanulati flores, bini, terni, purpurei, satis magni, quinquefariam in margine divisi, integri in fundo campanae instar: quibus evanidis succe­dunt capsulae seminales & semina caeteris conformia.

40. Trachelium minus album, J. B. Chabr. Observabam (inquit Johan. Bauhinus) anno 1596. Augusto mense in cultissimo horto D. Frederici Meier Trachelium minus floribus albis, parvis, multis simul in spicam compactis, quae provenit in summitate caulis cubitalis hirsuti; foliis longo pediculo, hirsuto itidem, innitentibus, uncias tres longis, duas latis, non in acumen mucronatum desinentibus caeterorum Tracheliorum more, parum asperis.

41. Trachelium capitatum hirsutum gramineis foliis, Boccon. Palmaris & sesquipalmaris est huic cauliculus: folia longa, angusta, graminea, leviter hirsuta, & ad radicem plantae per extremum retusae, circa vero caulem acuminata; in summitate caulis flores apparent multi si­mul conjuncti ac veluti in capitulum congesti, Trachelii pratensis vulgaris flore glomerato Casp. Bauhini ritu: atque floribus exsiccatis succedunt capsulae tribus loculamentis distin­ctae, continentes semina numerosa, ruffa, pellucida aut subfusca: semen habuit Paulus Boc­cone ex Ragusa.

42. Trachelium altissimum hirsutum asperius foliis hirsutis floribus parvis, J. B. Chabr. Radice nititur crassa & subdulci: caulem erigit bicubitalem vel tricubitalem, crassiusculum, hirsutum, foliis ornatum angustioribus, longis, ad Echii folia accedentibus, asperis & multis echinulis praeditis: flores confertim conglomerantur, ut in Trachelio pratensi vulgari, cam­panulati, sed multo minores. Cum tamen planta multo sit altior, & folia angustiora multo, facile ab eodem distinguitur: capsulas seminales & semina caeteris conformia gerit.

43. Trachelium pratense flore conglomerato, nobis. Trachelium minus, Dod. Gall. Ad. Clus. Hist. Cervicaria 3. sive minor, Dod. Caules habet pedales & aliquando altiores: folia multo minora Trachelii Urticae foliis, candidiora, minusque aspera, minime hirsuta, oblonga, [Page 462] Salviae foliis similiora: flores campanulati, minores praedicti Trachelii floribus, colore pro­ximi Violae nigrae, dilutam purpuram referentes, qui non uti aliorum suae sortis deorsum nu­tant, sed sursum erecti in globum efformantur & plures simul summo caule exeuntes; radices aliorum Tracheliorum radicum aemulae: lacte tota planta scatet, & ex sese effundit si quae­libet ejus pars rumpatur. A plerisque Cervicaria minor appellatur. Nascitur in pratis & plerisque aliis aridioribus locis senticosis. Floret Junio & Julio mensibus, & sub Augusti exitum, aut Septembris initium semina ad perfectionem perducit.

44. Trachelium petraeum globosum, nobis. Trachelium majus petraeum, Ponae. Campanula Alpina sphaerocephalos, C. B. P. A radice lignosa quasi & rugosa, colore pallide purpurascen­te, exeunt cauliculi multi, striati, subhirsuti, cubitales, & cum rubore virides: qui inordinate emittunt folia, oblonga, nigricantia, crenata, sua pariter hirsutie communita, prona parte po­tissimum, ubi etiam albicant & Salviae folia quodammodo referunt▪ magis tamen angusta & mu­cronata, inter quae versus radicem parvula quaedam foliola prodeunt: in summo caule sunt flores multi, acervatim congesti quemadmodum in superiore, sed magis in globum for­mati, qui formam repraesentant florum supra dictae Cervicariae pratensis, sed minores sunt, & albi, & in quinque, quandoque septem, mucronatas sissuras divisi; è quorum singulis exeunt stamina multa, sublutea, quorum medium modo proboscidis egreditur, versus cacumen satis crassum, quod maturatum, bifurcatum & aduncum evadit. Decedente Augusto florens conspicitur, at­que talis per plures dies conservatur: unde Pona huc tenus semen minime observare potuerit. Inter rimas asperiorum lapidum montis Baldi solum circa Coronae templum reperitur.

45. Trachelium spicatum Echii foliis, nobis. Campanula foliis Anchusae floribus oblongis, C. B. P. Alopecuros Alpinus quibusdam Echium montanum Dalpii. J. B. Chabr. Radicem habet pollicaris magnitudinis, sensim gracilescentem, palmo longiorem, in apophyses ali­quot abeuntem, teneram, rubentem: caulem sesquipalmarem aut dodrantalem, crassitie re­spondentem radici, cavum, singularem, hirsutum, crebris foliis vestitum, aliis palmum fere longis, aliis brevioribus, potissimum superioribus, latitudine semiunciali, hispidis, ad Echii folia accedentibus; thyrsum trium unciarum, aut palmarem si majuscula sit planta: gerit flo­rum inter folia emergentium, ex caeruleo pallescentium, oblongorum & per oras quinquefa­riam divisorum spicam; erumpentibus è medio florum staminulis aliquot, stilo prae caeteris longiore trifido: capsulae seminales & semina caeteris Campanulis conformia sunt. Crescit in altissimis Sabaudiae montibus.

Enarrata divisione Rapunculorum campanulatorum, iisque vel in glabros majores, & mi­nores, vel in hirsutos divisis: jam in hoc paragrapho agendum statuimus de Rapunculis cor­niculatis, qui ob stamina è floribus prominentia, rariores & elegantissimas offerunt Rapun­culorum varietates, in quorum structurâ eximiâ artis industria conspicitur, quibus parens na­tura in variandis plantis ejusdem generis oblectatur, ut observare est in hoc capite Rapunculo­rum: horum flores adeo elegantes & venusti sunt, ut non paucam conspicientibus ipsos, ipso­rumque numerosas varietates, delectationem & voluptatem adferant necesse sit.

Pars TABULAE V.
  • Rapunculus corniculatus
    • 46. Spicatus seu Alopecuroides, nobis. Rapunculus Alopecuroides lon­giore spica, Clus. Hist.
    • 47. Folio oblongo spica orbiculari, C. B. P. Rapunculus Alopecuroides orbiculari pene spica, Clus. Hist.
    • 48. Ramosus Scabiosae capitulo caeruleo, nobis. Rapuntium alterum leptophyllon capitatum, Col.
    • Alpinus perennis
      • 49. Petraeus minor, nobis. Trachelium Petraeum minus, Ponae Ital.
      • 50. Parvus, nobis. Rapunculus Alpinus parvus comosus, J. B. Chabr.
    • 51. Pulmonariae Gallorum folio & Trachelii flore, Clus. Cur. post.
    • 52. Valerianoides caeruleus, nobis. Trachelium umbelliferum caeruleum, Ponae Ital.
    • 53. Alpinus angustifolius, nobis. Rapuntium Alpinum angustifolium alterum, Col.
§. 3. RAPVNCVLI CORNICVLATI.
Explicatio partis Tab. quintae Sectionis quintae.

46. Rapunculus corniculatus spicatus seu alopecuroides, nobis. Rapunculus spicatus, C. B. P. Rapuntium majus alopecuroides comoso flore, Ad. Lob. Rapunculus alopecuroides longa spica, Clus. Hist. Rapuntium alopecuron, Dod. Rapunculus spicatus sive comosus caeruleus & albus, itemque folio maculato, J. B. Chabr. Prima haec species Rapunculi corni­culati à superioribus campanulatis differt, quod huic sunt prima folia per terram strata, lata, seu subrotunda, postea secundum caules longiora: caules dodrantales & pedales, summâ parte veluti spicam parvorum florum plenam proferunt, quorum singuli antequam pandan­tur, corniculi cujusdam similitudinem referunt; aperti vero in quinque lacinias seu foliola minuta, angusta sinduntur, colore alias & frequentius caerulei, alias dilute violacei, alias cinerei: floribus singulis capitula parva succedunt minora, ternis foraminibus pertusa, multa circa caulis summum fastigium simul arcteque composita: in quibus singulis numerosa semina, minuta, subruffa, & lucentia continentur: radices candidae, tuberosae, aliorum complurium praedictorum Rapunculorum campanulatorum more, & eo nomine Rapunculus vel Rapun­tium dicitur, quasi dicas parvum Rapum, Napum potius, ob solius radicis, quam magnitu­dine & sapore cum Rapunculo campanulato habet, similitudinem: alioqui folia sunt Violae Martiae, longis pediculis appensa, nonnunquam maculâ nigrâ notata, quanquam stricta lon­gaque superius in caule cubitali, inani, anguloso, & lac fundente: in cujus fastigio spica­tus pulcher flos caeruleus aut purpuroviolaceus ex multis corniculis circa basin in segmenta arcuata fissis compactus, ejusdem itidem flos cinereus, albusve quoque reperitur. Dicitur Alopecuron ab ipsa spica plena minutorum florum quae jam apertis flosculis mollis & veluti lanuginosa, vulpiumque caudis propemmodum similis. Gignitur in locis silvosis & opacis pingui lutosoque solo, in Gallia, Anglia Belgioque. Nos frequenter in sylvis opacis secundo lapide à Blaesensium urbe capitali reperimus; album ibidem & in silvae Regiae Fontainbelleau opacis & umbrosis, quin & in praedictis locis foliis maculatis observavimus: non nisi in mon­tosis alsiosis pratis & convallibus Mindeni & Narbonae Aquitanicae vicinis pinguibus observavit Lobelius.

47. Rapunculus corniculatus folio oblongo spica orbiculari, C. B. P. Alopecuroides orbi­culari pene spica, Clus. Hist. Rapuntium corniculatum rarius montanum, Col. Rotundum globosum caput atque purpurascentem caulem conficiunt curti atque nutantes corniculi, su­pra basin quinque viridantium foliolorum in summo caule sitam, in orbem concinnati (ex quibus nomen subalternum genericum Rapunculis in hoc paragrapho contentis inditum:) ii ex calycibus primum orbiculare initium obsoleto colore ducunt, sicut Orobi crassescentes, deinde in supinum atque curvum satis corniculum desinentes, atque inter ipsos centrum petentes, an­nuentes & implicati, paulatim vero perficientes cornicula laevia illa atque simplicia, aliud tenuius dimidio & in summo trifidum exerere incipiunt; deinde circa tuberculum imum in­cipiunt se sinuose & undatim in quinque partes per longum findere, ac posterius in tenues lim­bos se dividentes atque dilatantes ad formam nostratis coli cui linum aptatur ad nendum, ita ab interno corniculo separantur circa imum, & ventricosam efformant effigiem; inter quos prorumpunt lutea stamina quinque: perficiente se flore corniculorum apices trifidi etiam grandiores effecti torquentur, atque laciniae illae totum ab interno corniculo thyrsi effigie se­parantur, atque ita erectae permanent, donec tandem seminum utriculi, quibus insident, tur­gescere incipiant, & inversae recedant deorsum spectantes, tunc enim similes Rapuntii vulgaris calyces quinque apicibus ornati foraminum trium notas ostendere incipiunt, qui postea per­fecti, non secus ac congeneres perforantur, semenque copiosum fulvum, parum latius Tra­chelii angustifolii montani semine decidit. Floret Augusto; Aequicolorum altissima frigidaque juga herbida Corvino dicta diligit: radice nititur candida, crassiuscula, recta, perenni Ra­puntii vulgaris instar, minore tamen, atque per terram brachiata admodum, ut plures ex u­no radicis cespite plantae perficiantur: folia ima laevia, Rapuntii vulgati aemula, rotundiora ab initio, Violae purpureae vel Campanulae Pyramidalis dictae accedentia, majoris digiti huma­ni latitudine, per ambitum obtuse dentata: cauli pedali striato circa ipsum imum oblonga haerent folia septem, aliquando plura, alternatim, vulgari Rapuntio similiora, per ambitum densioribus dentibus divisa, & à medio caule ad summum duo aut tria acutiora, an­gustiora, longis intervallis disposita, ut nudum caulem relinquant. Tota planta dulci lacte [Page 464] turget, gustu suavi in mandendo tum radix & folia, ut Rapuntium vulgare dictum.

48. Rapunculus ramosus corniculatus Scabiosae capitulo caeruleo, nobis. Rapunculus cor­niculatus Scabiosae capitulo caeruleo, C. B. P. Rapuntium alterum leptophyllon capitatum, Col. Scabiosa media serrata angustifolia flore Globulariae, Ad. Lob. Scabiosa media, Lob. Icon. Lugd. Scabiosa ovilla, Cam. Scabiosa silvestris minor caerulea, Eyst. Radice est candida, crassa, paucis fibris inferius donata, in superiore parte crassa, corticosa, villosa; deperditis slavescentibus caulibus, perenni regerminante quidem radice admodum fruticat (fallitur egregie egregius Doctor lynceus doctissimus Columna, qui hanc plantam esse perennem asserit, nisi clima Neapolitanum perennem faciat; nam apud Gallos & Anglos statim perit post semina ad maturitatem perducta) ab uno in quibusdam 30. pares caules ex eodem imo radicis capite exortos invenimus, omnesque florum capitulis globosis ornatos, saepius vero 5. 7. aut paulo plures, quorum medius aliquando unica dividitur ala, rarius pluribus; caulium longitudo pedalis & sesquipedalis fere: quibus folia angusta, Lini aemula, latiora ta­men parum, sinuosis oris convolutisque, ut in pictura foliorum expressimus, atque hirsutie molli hirta, sicut & rubescentes parum caules, quos alternatim ambiunt dense folia praedicta, tertiam in summo nudam partem relinquentia: in quorum summo, omnibus supra basin stel­latam viridantium foliolorum sex aut septem serratis oris, conferti, caerulei flores in orbem globosum caput formant, unde cognomen. Florum effigies primum oblonga, laevis antequam pandantur, sed expansi in quinque lacinias dividuntur angustas, parvas, breves, mediam ha­bentes stellulam pusillam, albentem, elatam à floris fundo seu centro, atque stilum capitatum, oblongum: cum dehiscere flores incipiunt capitulum in imo coronant caeruleis stellulis, alias minutas & candidas intra se habentibus, thyrsosque emittentibus, verum decidentibus in imo caeruleis, pusillae internae albae stellulae remanent, calycibus viridibus insidentes, caeruleis è medio capituli ad summum emicantibus: atque demum omnibus defluxis viride stellatum etiam remanet capitulum, utriculis semina concipientibus, superiori non dissimilibus, mino­ribus vero atque petiolo è basis centro prodeuntibus; itaque pulchram comam plantae eodem tempore conspicies. Capitula quidem alia botryosa nondum florida, alia stellis caeruleis or­nata, alia caeruleis majoribus, & albis minoribus, alia albis viridantibusque, prout perfecti­ora maturaque erunt capitula: semen è foraminibus utriculorum, congenerum more, decidit fulvum, minutissimum, splendidum, minimi Erini supra descripti & picti modo. Tota planta lacte dulci scatet, non secus ac reliqui congeneres Rapunculi omnes in hoc capite contenti. Augusto & Septembri florentem in agris novalibus secus vias inter Aureliam & Blaesas co­piose passim offendimus.

49. Rapunculus corniculatus Alpinus petraeus perennis, nobis. Rapunculus Alpinus cor­niculatus, C. B. P. Trachelium petraeum minus, Ponae. Radice est tuberosa inaequali, quasi ex plurimis grumis compactâ, albâ, digiti crassitie, aliquando lignosa, pallida & rugosa & palmari: ex qua cauliculus modo unus, modo plures, tenuis, at striatus, unciarum quatuor exurgit: folia quae saturate virentia, tenuia ad radicem, aliquando ex rotunditate oblongata, Bellidis caeruleae formâ, communiter subrotunda, crenata seu potius serrata, Alliariae instar, sed minora, pediculis uncias quatuor vel quinque longis praedita ex radice una cum cauliculis ex­surgunt, quae vero cauliculis & quidem pediculis brevioribus adhaerent, longiora sunt & an­gustiora, profundius sed rarius incisa, quorum quina vel sena stellae in modum floribus umbel­latim dispositis subjiciuntur, qui cauliculi summo insident, & ex floribus 10. etiam pluribus arcte junctis, & ex caeruleo-purpurascentibus constant, qui ex calycibus pediculis latis, bre­vibus & striatis donatis prodeunt, ex unoquoque calyce flos unus ad exortum tumens, ob­longus, sensimque angustatus, & in extremitate divisus, formam Cucurbitae vitreae referens, in medio tumidus, in margine seu oris incisurae superficiariae quinque conspiciuntur, aper­tus ex foliolis seu potius incisuris, seu totidem divisuris compositus, filamenta aliquot exhibet, inter quae stilus longior producitur, in summo bipartitus, aliquando instar Capreoli vitium contortis, Semen non fuit observatum à Joh. Pona. In Baldi montis jugis inter praecipitia propendit, ubi Augusto mense invenit Joh. Pona.

50. Rapunculus corniculatus Alpinus perennis parvus, nobis. Rapunculus Alpinus cor­niculatus parvus, C. B. P. Rapunculus Alpinus parvus comosus, J. B. Chabr. Radice est squamulis veluti compactili, ex veteribus foliis reciduis, ut in Nardo Celtica videre est, cras­siuscula sensim attenuata, folia fundente numerosa, unciam unam aut alteram longa, culmum lata, & ad Nardi Celticae folia accedentia, longis nixa pediculis: inter quae cauliculus surgit duum unciarum non sine foliis, quae angustiora sunt: cujus cacumini flores insident Rapun­culi [Page 465] comosi praedicti florum aemuli, qui fuere caerulei quantum ex sicca planta colligere licuit Johanni Bauhino, stilo longo, recurvo, prominente extra florem Cucurbitae in modum factum. Picta fuit planta secundum ejus longitudinem. Haec planta videtur habere nonnulla si­milia cum Rapunculo montis Baldi supra descripto, sed vascula & stilus in Tabula picta diversa apparent, atque flores minores sese offerunt.

51. Rapunculus corniculatus Pulmonariae Gallorum folio & Trachelii flore Pyramidalis vil­losa saxatilis latifolia, Clus. Cur. post. Trachelium saxatile foliis Pulmonariae Gallorum, C. B. P. Hanc Plantam (inquit Clusius) mihi misit reverendus pater Gregorius de Regio, professione Ca­pucinus, ipsique nomen dedit Pyramidalis villosae saxatilis latifoliae: ipse non observa­bam, inquit idem Clusius, sed ejus historiam cum Icone vivis coloribus expressa ad me mittebat Placencia anno Christi 1607. unà cum Siliquastrorum disceptatiuncula & illorum variis Iconi­bus; quoniam non vulgaris est notitiae, & à nemine descriptam reperio, ejus historiam qua­lem ab ipso accipiebam, sed Latio donatam (nam Italico sermone scripta erat) in hac mea Appendice locum habere volui cum aliis plerisque plantis raris & cognitione dignis, à nullo adhuc, quod equidem sciam, in publicum prolatis. Boni consulat lector & patris Gregorii & meum de re herbria promovenda propensum studium- Habet haec planta radicem candi­cantem, perennem, sive plures annos durantem: etenim quasdam crassissimas eruere memini, quae ob vetustatem nodos vel tubera contraxerant supra saxa intra quae natae, instar Rhodiae radicis, vel Campanulae lactescentis foetidioris inveteratae, qualem aliquando in hortis ob­servari memini: ex hac radice prosiliunt interdum plures cauliculi, teretes, inaequales & contorti, palmaris longitudinis, breviores vel longiores pro loci in quo planta nata, aut ve­tustatis ipsius ratione; illique molli & candida lanugine tecti, singulis pereuntes annis, novis & recentioribus sequente renascentibus, qui summo fastigio multis elegantibus floribus cae­ruleis, spicae in modum digestis, sunt ornati, ut in Trachelio minore, quibus succedunt etiam vascula Trachelio minori similia, minutissimo & vix ob exilitatem conspicuo semine plena, longiuscula tamen potius quam rotunda, coloris ex spadiceo fusci: folia hinc inde aequaliter sparsa cauliculos ambiunt, ad Pulmonariae Gallicae (quae Hieracii genus) foliorum similitudi­nem satis accedentia, cum magnitudine tum crenarum in ambitu formâ, atque ipsa etiam candida lanugine ferme obsita, prona parte praesertim qua terram spectant. Tota planta lactescit, & ad Sonchi odorem proxime accedit: saporeque est dulci, praesertim radix, ut pene Rapunculus vulgaris; eamque ob causam Rapunculus saxatilis montanus Doronici fo­lio nuncupari possit, vel Rapunculus montanus saxatilis Pulmonariae Gallorum folio & Tra­chelii flore. Nascitur in saxosis montibus Brixianis, circa specuum oras inter durissima saxa, ut non sine magno labore radices erui possint, licet commodis ad eruendas radices ferreis in­strumentis saepiuscule tentarat praedictus Gregorius de Regio; nonnullas tandem cum mole­stia eduxit, quas in hortum transtulit. Illud porro in hac planta notatu dignum, quod nus­quam observata praeterquam in locis cavernosis, in quibus nullae aliae plantae proveniunt, quod magis mirum saepius animadvertere nequivit praedictus Gregorius de Regio Capucinus qua ratione humorem quo aleretur sugere aut coelestem aerem excipere posset, nulla praesertim juxta apparente terra. Verum enimvero cum nos mortales naturae secreta curiosius rimari non deceat, ut quae nostrum intellectum saepissime superent, soli Deo qui omnia novit haec re­linquenda sunt.

52. Rapunculus corniculatus Valerianoides caeruleus, nobis. Trachelium umbelliferum cae­ruleum, Pon. Ital. Trachelium hoc attingit altitudinem circiter duorum pedum, saltem in calidioribus regionibus: radice constat satis tuberosa, emittente plurimas fibras: caule rotun­do in varios ramulos in superiore parte brachiato, in quibus plurimi flores umbellatim pro­veniunt, quinis petalis in margine divisi, integri in fundo, cum stilo seu corniculo in medio, florum Valerianae Indicae omnino aemuli, ac Valerianae majoris floribus perquam similes, colo­ris eleganter caerulei, azureive, sapore est acri, aliquantulum astringente; lactescit quaelibet ejus pars rupta, & capsulas ternis loculamentis divisas habet aliorum Rapunculorum etiam more: folia sunt membranacea, crispa, in ambitu serrata, mucronata: florens diu durat. Floret Julio; semen maturum est Augusto: flores, inquam, numerosos caeruleos seu azureos visu per pulchros umbellatim in singulis supremis ramis gerit cum corniculorum serie aspectu perquam amabiles. Ubi sponte proveniat ignotum, ex horto D. Contareni ad Johannem Pona fuit missa. Nos per plures annos in vase fictili aluimus in horto Blaesensi.

53. Rapunculus corniculatus Alpinus angustissimo folio, nobis. Rapuntium Alpinum angu­stifolium alterum, Col. Frater Gregorius Regiensis Franciscani ordinis Capucinorum, na­turalium [Page 466] rerum perquam studiosus & peritus, inquit Fab. Columna, amicitiae ergo atque suae humanitatis in me signo multas ex Germaniae montibus stirpes exsiccatas misit ad me anno 1610. inter quas rariores & hanc ad Rapuntii genus idem retulit; sed hoc corniculatum etiam habet florem, similem Rapuntio montano corniculato Col. supra descripto, sic enim ex sicca planta excipitur: radice est longa, crassa, perenni, quae multos habet in summo ce­spites annosos, ex quibus nova germina proferuntur; foliis est longis pollices quatuor, angu­stissimis: caule tenui, vix supra folia emicante, unico latiusculo intercepto foliolo, in cujus summo flos est globosus similis alterius nostratis corniculati à Columna descripti: ex aliis ger­minibus caules etiam & flores alios promit, fructu & semine, ut censemus, etiam similibus; non enim (inquit Fab. Columna) ex sicca planta observare potuimus.

Pars TABULAE V. Sectionis quintae.
  • Rapuntium galeatum
    • Virginianum seu Americanum
      • Flore
        • 54. Coccineo majore, nobis. Trachelium Americanum seu Cardinalis Planta, Park. Parad.
        • 55. Violaceo majore, nobis.
    • 56. Blaesense seu Soloniense flore violaceo minore, nobis.
    • 57. Creticum seu Petromarula Cretica, Park. Theat.
§. 4. RAPUNCULI GALEATI.
Explicatio partis Tab. quintae Sectionis quintae.

54. Rapuntium galeatum Virginianum seu Americanum coccineo flore majore, nobis. Tra­chelium Americanum, flos Cardinalis Barberini, Hist. Mexican. Trachelium Americanum rubrum, Baptist. Ferr. Trachelium Americanum seu Cardinalis planta, Park. Parad. Ex ra­dice perenni vegeta, fibrosa, candida, lateribus repente, cespite facile se propagante, tenera, la­ctescente, dulci cum pauca caliditate, plures caules sive soboles secundum radicis vetustatem & ubertatem primo Vere folia in terra strata emittunt, vulgari Rapuntio non dissimilia, nisi quia majora & obscurius virentia & in orbem juxta radicis caput expansa, quae deinde in laevi, rotundo, candicante sed anguloso caule, bipedali aliquando haerent, qui crassior & vegetior est Rapunculi vulgaris caule, atque eidem alternatim haerent biuncialia aliquando, aliquan­do triuncialia, parum incurva, per ambitum dentata, quae disrupta lacteum succum effundunt, verum non ita copiosum ut caeterae suae sortis plantae. Folia decrescere solent à medio caule ad summum usque in quo flores coacervatim in spicam longam, crassam, dodrantalem, & in summo duplici umbella coronatam dehiscunt. Junii initio in meridionalibus, tardius apud Sep­tentrionales spica producitur, & flores rariore ordine inter foliorum alas dense exeruntur, brevi petiolo haerentes, & ex calyce quinquefoliato Rapuntii modo tubulo longo unciali aut sesqui­unciali, colore in summo una cum quinis petalis sature coccineo hilari admodum; paulatim dehiscentes circa sinem Junii aut initium Julii in quinque petala coccinea itidem dividuntur galeatarum plantarum quodammodo more, novo quidem ritu in hoc genere ut tria petala de­pendeant effigie barbularum, & bina alia superiora & angustiora, veluti alae obliquae tubulum medium exiguum, ex illorum centro sive medio emicantem, amplexentur, colore etiam ele­ganter coccineo, in cujus summo caput caeruleum sive violaceum, aviculae cujusdam rostrum incurvum aemulans, profertur; ab aliis congeneribus floribus hi variant, ut non campanulatos sed potius galeatos flores imitari videantur, parum ad Gladioli flores accedentes, quan­quam naturâ sint tubulosi & in marginali dissectione differentes. Hujus floris medius tubu­lus si eximatur in eo melleus liquor non paucus reperitur, qui etiam in Viola Mariana congenere conspicitur: hujus flores in fictilibus summo cum studio coluntur & expetuntur; quia copiosi & hilari coccineo conspicui colore oculis voluptatem & delectationem adferunt, tum quia paula­tim florentes diutius durant & permanent quidam flores florentes deflorentibus aliis; fructus in calycibus quinquefoliatis extuberatiores observantur perfecti, tribus foraminibus perfo­rati, ex quibus singulis semina flavicantia minuta, ut in congeneribus effluunt. Julio & Augusto mense perficiuntur semina in calidioribus regionibus, raro in frigidioribus matu­rantur.

55. Rapunculus galeatus Virginianus flore violaceo maiore, nobis. Hujus folia sunt prioris multo latiora, magisque viridia & paululum serrata: ex quorum alis sursum versus exeunt flores ex calycibus quinquefoliatis, hirsutis, integri in fundo, profundius in margine divisi [Page 467] purpurocaerulei seu violacei; quibus singulis subveniunt capsulae tribus loculamentis distinctae▪ atque in singulis conspicitur foramen ex quo decidit semen minutum, lucidum, aliorum more. Folia, inquam, majora sunt & obscurius virentia, in orbem itidem sub initium juxta radicis caput expansa, quae est alba multisida. Tota planta lacte scatet, sicut reliquae omnes hujus ge­neris.

56. Rapunculus galeatus Blaesensis seu Soloniensis flore violaceo minore, nobis. Draba flore caeruleo galeato, C. B. P. Rapuntium urens Soloniense, Catal. Blaesen. in folio. Hic Ra­punculus galeatus flore violaceo minore radicem habet Asclepiadis, id est multas singulares in unum apicem concurrentes: ex qua caules emittit bipedales, quorum summis fastigiis eorum­que alis superioribus plurimi flores, galeati, minores, caerulei innascuntur, Rapunt [...]i Americani coccinei (quod flos Cardinalis dicitur Columnae) & prioris majoris caerulei omnino aemuli: quibus flaccescentibus succedunt capsulae triangulares, aliorum Rapunculorum hujus classis more, continentes semina pellucida, ruffa, atque singulae capsulae singulis foraminibus per­forantur, ex quorum singulis numerosa, minuta, praedicta semina decidunt matura & siccata, quibus propagatur planta. Tota planta percalida est; praecipue ejus radix masticata linguam urendo pungit: perperam Casp. Bauhino Draba dicitur. Crescit in humidis ericetis & silvis annosis passim in agro Soloniensi, alibique in Gallia versus Pictaviam. Rapuntium gale­atum sese declarat ex succo lacteo emanante ex qualibet parte adhuc viridi, rupta: adde capsulam seminalem & semina priorum capsulis & seminibus accedentia.

57. Rapunculus galeatus Creticus seu Petromarula Cretica, Park. Theat. Petromarula seu lactuca petraea, Hon. Belli & Ponae Ital. Vide ejus descriptionem paragrapho primo ubi octavum occupat locum, quia ejus flos quinquefariam profunde dividitur, sicut galeati priores tres: debet huc revocari & aptius in hac ultima Tabula disponi cum suis similibus Rapunculis galeatis.

TEMPERAMENTUM & VIRES.
  • 13. Rapunculus esculentus, C. B. P. In caliditate & frigiditate consistit (ait Matthiolus in Ep. Cam.) radix, non longe abest à temperatis, imo nec in aliis qualitatibus. Estur cruda ra­dix ac pariter cocta in acetariis, quae maxime gustui placet, & appetentiam excitat. Creditur quod radix elixa & cum longo pipere devorata lactis ubertatem in nutricibus faciat. Radix, teste Lobelio, candida, tenera, acetariis vernae quadragesimae longe Rapo aut Raphano delicatior. Lactis copiam augeri quidam nutricibus elixâ radice ex pipere sumptâ exploratum habent. In Italiâ, Galliâ, Germaniâ, hyeme, aut ineunte Vere non solum radices in acetaria assumunt, sed & radices possunt & in Anglia, si serantur in hortis, huic usui inservire.
  • 21. Campanula arvensis minima, Dod. Viola arvensis & Viola pentagonia, Tab. Folia hujus ante­quam planta in cauliculos protrudatur mense Februario inter segetes, ubi eo tempore & Martio colligitur, in acetariis cum aceto & sale manduntur apud Gallos avide, atque Parisiis dicitur queue de l'Euesque.
  • 28. Campanula major & asperior foliis Urticae, C. B. P. Gustu astringit, & hinc exsiccandi vim illi esse quisque conjicere queat; astringendi habet facultatem, ideoque decoctum illius unice ad oris exulcerationes, aliaque ejusdem mala, quae astrictione indigent conferre censent: utilis haud dubie etiam ad alia quaevis ulcera, ob insignem quam obtinet in exsiccando facultatem, inquit Fuchsius. Porro radices omnium horum Rapunculorum refrigerantis potentiae sunt, & nonnihil astringentis; possunt autem omnes una cum aliis in acetariis edi. Sunt etiam qui Cervi­cariae radicum decoctum adversus oris & tonsillarum inflammationes conferre affirmant, Dodonae­us. Radix alba & tenera acetariis apta jejunio, verno praesertim, Lobelius.
  • 30. Violae Marianae radix refrigerantis & nonnihil astringentis est facultatis & potentiae; esui ut aliorum silvestrium Rapunculorum apta est, & non incommodè acetariis additur.
  • 46. Rapunculus Alopecuroides spica longa, Clus. Hist. Hujus radix, ut scribit Schwenkfeldius, priusquam caulem protrudat, elixa & mansa cum sale, aceto & oleo macerata, cibi appetentiam parit, stomacho prodest & urinas elicit.
HALLUCINATIONES CASP. BAUHINI Aliorumque Authorum.

RApunculus nemorosus angustifolius parvo flore C. B. P. pag. 93. col. 1. pl. XIII. Campanula lutea linifolia, Lob. Ger. Rapunculus nemorosus 3. Tab. & pag. 214. col. 1. pl. IX. Linum silvestre lute­um foliis subrotundis, C. B. P. Campanula lutea Li­nifolia, Lob. Lugd. Bis repetitur in Pinace pag. 93. sub Rapunculo, & pag. 214. sub Lino: non po­test esse & Linum & Rapunculus; ergo male citat Casp. Bauhinus.

22. Campanula arvensis minima, Dod. Viola ar­vensis & Viola pentagonia, Tab. Asserit Dodonaeus hanc plantam non lactescere, contrarium cernitur cu [...]libet rumpenti folia; ergo fallitur doctissimus Dodonaeus.

48. Rapunculus Scabiosae capitulo caeruleo, C. B. P. pag. 93. col. 2. pl. V. Rapuntium alterum leptophyl­lon capitatum, Col. Fabius Columna asserit hanc Rapunculi speciem esse perennem, sed longe fallitur teste experientia.

Rapunculus Blaesensis seu Soloniensis galeato flo­re violaceo minore, nobis. Male Draba flore caeru­leo galeato dicitur Casp. Bauhino in Pinace pag. 110. col. 2. pl. VIII. cum sit Rapunculi galeati species, ut monuimus in doctrina hujus capitis supra planta 57. Vide ibid. Et pag. 235. supra cap. de Draba inter Hallucinationes illic.

DE TRICAPSULARIBUS PENTAPETALIS Quarum semen odore pineam resinam imitatur: SUNTQUE Hypericum, Ascyrum, Coris & Androsaemum.

CAPUT II.

[...], quoniam semen odore pineam resinam imi­tatur, Dioscoridi l. 3. c. 171. & Plinio l. 26. c. 8. Hypericon quod alii Chamaepitin, alii Corion appellant, Perforata vulgo, quod folia soli objecta innumeris for aminibus scatere videatur: hinc & porosa quibusdam dicitur.

Genera: Dioscorides praeter vulgatum Hypericum & alterum sequente capite exhibet, quod [...] dicunt esse, Hyperici genus magnitudine distans, cum majus & fru­ticosius sit: & Androsaemum dici, quod fructus, qui resinosi odoris est, attritu digiti veluti cruenten­tur: & sequente capite [...]: ab Hyperico & Ascyro differt, &c. Plinio l. c. & l. 26. c. 15. duplex est Hypericum: aliud oleraceo frutice tenui cubitali, rubente, &c. aliud quod Corim appellant folio Tamaricis, &c. Eidem l. 27. c. 5. Ascyrum seu Ascyroides Hy­perici genus est, cujus comae tritae velut cruentant, qua de causa quidam hanc Androsaemum voca­vere. Idem c. 4.

Monopetalis tricapsularibus in primo capite hujus quintae Sectionis explicatis, iisdem adjicimus tricapsulares pentapetalas plantas in secundo & tertio capite explicandas pro­pter conformitatem & connexionem, praecipue in numero capsularum. Etiamsi monopetalae in primo capite explicatae, flores producant integros in fundo, in margine tamen quinquefa­riam dividuntur, & quandam etiam in floribus observant analogiam; ideoque iisdem has pentapetalas in sec undo & tertio capite contentas adjecimus.

TABULA VI. Sectionis quintae.
  • Hypericum
    • 1. Vulgare, C. B. P. Matth. Lugd. Eyst. Tab. Hypericum vulgare seu Perforata cau­le rotundo foliis glabris, J. B. Chabr.
    • 2. Folio breviore, C. B. P. Hypericum Syriacum & Alexandrinum, Lob. J. B. Chab.
    • 3. Supinum minus vel supinum glabrum, C. B. P. Hypericum minimum supinum septentrionale, Lob.
    • 4. Legitimum seu Coris legitima Dioscoridis, Ponae Ital. Coris, Matth. Ad. Lob.
    • 5. Supinum tomentosum
      • Majus vel Hispanicum, C. B. P. Hypericum tomentosum Hispanicum, Clus. Hist.
      • Minus vel Monspeliacum, C. B. P. Forte idem cum priore in steriliore & aridiore loco proveniens.
  • [Page 469] Androsaemum
    • 6. Perfoliatum & perforatum, C. B. P. Androsaemum alterum Apulum, Col.
    • 7. Minus glabrum erectum pulchrum, nobis. Hypericum pulchrum seu 4. Trag.
    • 8. Foetidum capitulis longissimis filamentis donatis, C. B. P. Tragium legitimum, Ponae Ital. Androsaemum foetidum seu Tragodes, Eyst.
    • 9. Bifolium glabrum perfoliatum non perforatum, nobis. Androsaemum Campocla­rense, Col.
    • Ascyrum di­ctum [...]aule
      • 10. Quadrangulo glabro, nobis. Ascyrum, Matth. Fuch. Dod. Lugd. Ger.
      • 11. Rotundo hirsuto foliisque hirsutis, nobis. Androsaemum alterum hirsutum, Col.
    • 12. Maximum (frutescens quasi) bacciferum, nobis.
    • 13. Flore & theca quinquecapsulari omnium maximis, nobis.
§. 1. HYPERICUM.
Explicatio Tab. sextae Sectionis quintae.

1. HYpericum vulgare, C. B. P. Park. Hypericon, Dod. Hypericon vulgare sive herba perforata caule rotundo foliis glabris, J. B. Chabr. Ex radice fibrosa, multifariam divisa, buxeo cortice intectâ, virgulae surgunt complures, rigidae, lignosae, rotundae, subruben­tes, in ramos divisae, cubitum unum vel amplius altae: folia Majoranae, glabra, vel Centaurii minoris Lobelii, nervis perlongum excurrentibus donata, innumeris foraminibus Soli objecta pertusa esse videntur; sapore sicco & astringente, cum aliquo amarore: flores in extremis ra­mis copiosi, lutei, ex quinque radiatis petalis compositi, staminulis multis cum apicibus con­coloribus praediti; quibus singulis succedunt capsulae triplices sibiinvicem strictè junctae, in qua­rum singulis semina multa, parva, ex nigro ruffa, pinguia; singulae separatae & exsiccari incipien­tes granum Hordei magnitudine aequant, sapore resinoso, amaro & ingrato, teste Lobelio, atque tam flores, quam capsulae semine gravidae, sanguineum succum reddunt. Nascitur pas­sim secus sepimenta hortorum & margines agrorum silvarumque, ac non raro in locis her­bosis, subinde etiam humentioribus. Junio, Julio Augustoque mense floret. Apud Dio­scoridem inter Rutas silvestres (cum ipsius species credatur) hujus descriptio etiam legitur. Foliis modo latioribus, modo angustioribus variat, quod Tragus duabus figuris expressit: caules quoque ejus quod in humentibus provenit, quadrati sunt, alibi vero rotundi: hujus etiam minor species foliis non perforatis est; est & varietas alia caulibus procumbentibus, alia surrectis, quae omnia à ludente sic natura à solo humido vel sicco contingunt.

2. Hypericum folio breviore, C. B. P. Syriacum, Lug. Ger. Syriacum & Alexandrinum, Lob. J. B. Chabr. Folia hujus quadruplo sunt minora, rotundiora foliis nostratis Europei, quae summis cubitalibus virgultis confertim tanquam in verticillis exeunt: flores nostratis floribus similes sed minores.

3. Hypericum minus, Dod. Hypericum minus supinum vel supinum glabrum, C. B. P. Hy­pericum minimum supinum septentrionale, Lob. Exigua haec Hyperici species fibras pro­lixas pro radicibus habet, ex lignoso principio pendulas: coliculi sunt per humum fusi, praetenues, palmares & aliquando dodrantales, crebri, modo simplices, modo in ramulos de­ducti, per quos folia bina ex adverso posita, Serpilli foliis paria, glabra; flosculi penta­petali, minores multo, sed Hyperici vulgaris ritu sunt constructi ex quinis minimis petalis, lu­teis, acutis seu mucronatis, cum plurimis staminulis curtis concoloribus, magnitudine pro­portionaliter foliis respondentes. In ericetis & udis sabulosis arvis passim in Gallia & An­glia, in pascuis arenosis & sterilioribus requiescentibus agris. Floret ineunte aestate, & se­mina paulo post in tricapsularibus parvis thecis, aliorum suae sortis more Hypericorum, per­ficit.

4. Hypericum seu Coris legitima Ericae similis, nobis. Coris legitima Dioscoridis, Ponae Ital. Coris Matthioli, Lob, Ad. Hypericum hoc, Coris dictum, assurgit altitudine ad cubitalem & bicubitalem caulem, in multos ramos brachiatum: cui multa adhaerent folia Ericae instar, alternatim & dense disposita: in summis cimis proveniunt flosculi pentapetali, lutei; ex quo­rum centro seu medio proveniunt multa stamina concoloria: floribus singulis succeduut ca­psulae ternae, stricte sibiinvicem junctae, semina singulae in se continentes: radix est lignosa: [Page 470] caules, inquam, foliis suis, Ericae instar, viridibus vestiuntur tota hyeme. Coris sic discribitur à Matthiolo. Ascendit haec planta ad pedalem & ampliorem altitudinem, à qua sursum ver­sus protruduntur plurimi ramusculi, lignosi, rubentes, edentes plurima genicula, quibus ro­tatim proveniunt multa foliola, spissa, pinguia, brevia, simul concurrentia circa genicula ipsa, Spergulae marinae folia aemulantia, atque ramusculorum fastigiis singuli innascuntur flores pentapetali, lutei, majores secundi paulo, at multo majores tertii floribus, ex albido ruben­tes, cum multis staminulis luteis in medio: totus autem flos cum staminulis aliquando ex Matthiolo lutescit, satis gratum odorem suffundens: semina continentur in capsulis tribus conjunctis, ut in praedictis: radix est lignosa emittens plurimas fibras tenellas: folia retinet viridia per totam hyemem.

5. Hypericum supinum tomentosum majus vel Hispanicum, C. B. P. Hypericum tomento­sum Hispanicum, Clus. Hist. Est hoc multis ramulis hirsutis humi stratis praeditum: nume­rosis confertisque foliis illos ambientibus, vulgaris foliis fere similibus, sed plane tomen­tosis & incanis, (pictor in villis explicandis negligens fuit:) ejus flores secundum ramulos lutei, pallidiores tamen & minores aliquantulum, quam in vulgari: quibus succedunt capi­tula seu vascula, vulgaris capitulis similia: radix est dura & lignosa; sed & ipsi rami per terram sparsi subinde fibras & radiculas denuo agunt. In convallibus quibusdam non pro­cul Salmantica crescit, ubi Julio mense florentes plantas, inquit Clusius, inveniebam, adeo late sparsas & diffusas ut ampli petasi orbem aequare possent. Martio insequente in maritimis Valentini regni locis, etiam floribus onustas, conspiciebam. Nos copiose in fluvio Cousson & in aliis stagnantibus paludibus passim intra septa Chambort invenimus. Vulgari Hyperico est imbecillius & minus odorum. Altera est species Hyperici supini, etiam tomento obsita, in Mon­speliano agro à Lobelio observata, quam palmo non majorem esse asserit, priorem autem supra descriptam esse hanc quod censeat Lobelius injurius est Clusio; nam plantae dissimiles sunt: priorem Clusii eandem asserit, quam in observationibus pro minimo supino septentrionali u­surpavit.

6. Androsaemon perfoliatum & perforatum, C. B. P. Androsaemum alterum Apulum, Col. E radice fibrosa, rubente, obliqua, plures surculos pedales & majores profert rubicundos, rotundos, limbo alternatim per longum decurrente, in caulis geniculis veluti angulosis, ab imo pluribus alis divisis, atque geniculis caulis foliis binis admodum haerentibus, ex opposito, atque adeo ut à caule perforata videantur, ut in Periclymeno & Andro­saemo Campoclarensi infra describendo, minora, glabra seu laevia, sed acutiora & inferne al­bidiora, & imperceptibilibus fere punctis nigris per oras depicta, lucem etiam ex poris trans­mittentia ut Hypericum vulgare. Differt ab aliis, nam circa caulis summum non decre­scunt & minora sunt, sed ascendendo semper ampliora, & latiora ad caulis fere usque cacumen, ipsaque cava veluti pelviculae, per ambitum minus dentibus serrata, ut pene fallant oculos: flores insunt cacumini multi coacervati, veluti corymbi, quorum calycum foliola, & florum petala depicta sunt punctis illis nigris, minutissimis, non elatis ut in superioribus: florum botri, antequam pandantur, rotundiores & compressiores sunt aliis, & minores, sed oblongi parumper fiunt dehiscere incipientes▪ colore pallidiores. Aprili & Maio floret: petala florum cava & latiora superioribus sunt, nervisque per longum ductis, ac etiam ut calycum in­scripta tunc inferne apparent: coma trita, tam antequam floreat, quam fructus habens, san­guineum suum succum emittit, quo manus inficit, ut aliae congeneres plantae, resinosumque emittit odorem: Junio Julioque fructus perficit. Differt haec à Campoclarensi foliorum te­nuitate, quae illis minora triplo fere videntur, acutiora, laevia, molliora & lucem transmit­tentia, atque in summo imis majora: differt etiam nervorum discursu in foliis & floribus. Hujus ortus in campestribus Soli expositis calidiorum regionum, illius vero in umbrosis mon­tibus, frigidioribus, septentrionalibus. Hujus folia, inquam, sicut & sequentis sunt glabra, acuminata versus mucronem; at vero sunt hujus multo majora versus basin; ubi cauli commit­tuntur eundem arcte amplectuntur, ita ut à caule perforari videantur: sed praecipue ab Hy­perico pulchro Tragi differt in hisce, quod primo florem producat majorem, & foliola quin­que calycem constituentia habeat crenata seu paululum serrata, thecam tricapsularem etiam majorem, rugis undique scatentem: hoc neutiquam in foliolis capsularum basin sustinentibus Hyperici pulchri Tragi, nec in aliis praeterquam in Hyperico, Coris Alexandrina dicto, cernitur.

7. Hypericum minus glabrum erectum pulchrum, nobis. Hypericum minus erectum, C. B. P. Hypericum pulchrum seu 4. Trag. Haec Hyperici species pulcherrima est, caule constat terete, [Page 471] tenuissimo, cubitali & altiore, nonnunquam rubente: flore luteo, pentapetalo, reliquorum (praeter minimum septentrionale Lobelii) floribus minore: folia sunt glabra, mucronata, versus basin arcte caulem sine pediculis amplectentia, superioris sexti ritu, sed triplo minora, Tithymalo, Esula rotunda dicto, valde colore & consistentia accedentia, surculos seu ramuscu­los biunciales & triunciales profert in superiore caulis rubentis parte, raro sparsos, non au­tem in corymbos dispositos; singulis pediculis curtis singuli innascuntur flosculi lutei, quin­que minimis foliis tanquam basi innitentes, planis, non crenatis, ut in superiore sexto: singu­lis floribus succedunt capsulae minores itidem, ternis loculamentis distinctae, in quorum sin­gulis numerosa minuta continentur semina ruffa. Hoc verum Dioscoridis Hypericum Tragus existimat, quia ejus flores & semina resinosum odorem spirant. Provenit in agris humidis silvisque & ericetis in Gallia passim & Anglia. Floret ineunte aestate, atque semina perficit eadem exeunte.

8. Androsaemum foetidum capitulis longissimis filamentis donatis, C. B. P. Tragium legiti­mum, Ponae, Androsaemum foetidum seu Tragodes, Eyst. Androsaemum foetidum, Park. Cau­le est tereti, laevi, ramoso in superiore parte: foliis ad genicula adversis, duplo Hyperici vul­garis majoribus, glabris, neutiquam pertusis, foetidis, sapore ut omnibus videretur aci­dulo; floribus maximis, Sicilianae proximis, luteis; densa cirrorum luteorum, tenuissimorum, longorumque intortis apicibus segete medium occupante, capitulo tricapsulari, è cujus sum­mo stamina tria longa emicant: caulem habet tricubitalem & aliquando ampliorem: foliis est sempervirentibus in calidioribus regionibus: capitula longa valde, uvarum Terebinthi aemula, raro sponte decidentia. In Creta capita reddunt resinam liquidam, quae Tragum seu hir­cum potius quam resinam repraesentat, sicut & folia. Tota planta secus rivulos ac scaturi­gines aquarum in Creta provenit, nullibi sponte alibi.

9. Androsaemum bifolium glabrum perfoliatum non perforatum, nobis. Androsaemum Cam­poclarense, Col. Androsaemum, Matth. in Fol. Fuch. Ascyrum seu Hypericum bifolium gla­brum non perforatum, C. B. P. Hujus plantae radix tenuis est, obliqua, duos vel tres cau­les rotundos, rectos, laeves, firmos, parum cavos, tenues, cubitales & longiores producens, folia geniculis absque petiolo haerentia habentes, ut fere perfoliata videantur, virentia, lae­via, inferne albidiora, nec poros translucidos habentia (ut in Hyperico vulgari, Perforata dicto quia lucem per foliorum poros transmittit) in illorum circumferentia inferna parte nigris punctis inscripta, rigentia: in caulis imo sunt rotundiora, minora & densiora, ob pe­diculorum brevitatem; ad medium usque caulis semper majora & longiora, triunciali lon­gitudine, & sesquiunciae fere latitudine; è medio vero caulis ad summum usque decrescentia, minora, angustiora ut admodum tenuia sint. Ex illis alae prodeunt multae & veluti cohae­rentes, divisam umbellam consicientes dum adhuc florescunt, Origani & Centaurii minoris modo: flores quidem Melini, non dissimiles Hyperico, nisi magnitudine, punctis nigris in­scripti secus oras petalorum florum atque calyculorum, in quibus puncti illi nigri è pilo tenuissimo brevissimoque sustineri videntur, hirsutiei modo, quae etiam in summis foliolis alarum est: deflorescentibus floribus protendente se magis caulis cacumine, alae illae dividun­tur, atque aliae super alias alternatim superesse videntur, in quibus calyces fructus habent quinquefoliatos, ut in Hyperico, quorum basi seu fundo adnectitur capsula tripartita, in cu­jus singulis loculamentis seu cellulis latet semen copiosum, nigrum, minutum, ut punctus, qui in orationis fine describi solet, quique à Dioscoride notatur verbo [...]. Hoc non tantum in seminis effigie atque magnitudine observatur, sed in florum, calycum atque folio­lorum fructus superficie, veluti punctis inscriptum nigris atque parum elatis. Odor plantae, florum & fructuum praesertim, resinosus atque succum nigropurpureum sanguineum flores, fructus & staminum apices, ut in Hyperico, triti emittunt. In valle oritur Campoclarensi, locis um­brosis; & per Matesium montem septentrionalibus locis. In umbrosis silvis Fontainbelleau saepe à nobis conspiciebatur: Julio mense illic floridum invenimus.

10. Androsaemum Ascyrum dictum caule quadrangulo glabro, nobis. Ascyrum, Matth. Fuch. Dod. Ad. Lob. Lugd. Ger. Ascyrum vulgare, Park. Ascyrum hoc altius assurgit Hyperico; fo­lia ejus majora, glabra, albidiora; foraminosa haud apparent: flos sicut Hyperici: capsulae itidem seminales formâ similes, exiguis punctulis resperguntur: radix durior: succus san­guineus ex hujus foliis & floribus manat, si terantur aut digitis confricentur. In umbrosis quibusdam locis & pratis humidis silvisque reperitur: flores & semina Hyperici vulgaris floribus & seminibus conformia ad maturitatem perveniunt.

11. Androsaemum Ascyrum dictum caule rotundo hirsuto, nobis. Androsaemum alterum hir­sutum, [Page 472] Col. Hypericum in dumetis nascens 2. Trag. Radice est obliqua rubescente, ex qua caules emittuntur cubitales, rotundi, subhirsuti, folia habentes utrinque hirsuta, mollia, al­bicantia, lucem è poris ut in Hyperico transmittentia, caulium geniculis brevissimo petiolo haerentia, à caule parum distantia, ut in Hyperico, & magis alis frequentibus diviso; à medio alae iterum dividuntur, qua nota à superiore octavo Campoclarensi, juncta hirsutie, praeter alias differentias distare videtur: folia ut in illo in summo minora, sed non adeo, etsi minima videantur; quae vero caulem ambiunt, breviora magisque retusa: coma hujus ab aliis non differt flore, calyculis aut divisurâ, nisi quod major fit Hyperico vulgari, & minor Androsaemo Campoclarensi Columnae. Eodem tempore floret, Julio nempe, atque trita coma flores & ca­lyces sanguineum succum, ut congeneres, fundunt; odore resinoso, tactuque viscido seminum calyculi sunt.

12. Androsaemum maximum (quasi frutescens) bacciferum, nobis. Androsaemum maxi­mum frutescens, C. B. P. Androsaemum, Dod. ut. Lugd. Caes. Androsaemo huic majori cau­liculi sunt recti, rotundi, striati, duri ac lignosi, praesertim circa radicem, cubitales: folia triplo, quadruplo majora, quam Hyperico vulgari vel etiam Ascyro, quae initio virent, postea sub finem aestatis obscure rubent, è quibus non atriori sanguini sed rubenti ac vermi­culato vino succus similis attritu exprimitur, ac ut Dioscorides scribit [...]: flores lutei, ma­jores quam superiorum, quibus singulis orbiculatum ac subrotundum succedit capitulum, constituens pelliculam baccae ritu, initio virens, deinde rubens, postremo nigricans, intra hujus pelliculam exteriorem, baccam omnino referentem includitur semen plurimum, ruffum, tribus loculamentis distinctis & separatis contentum, quod partim à cellulis illis ternis, par­tim à pellicula exteriore nutritur usque ad siccitatem & maturitatem. Hoc huic est familiare praeter caeteras Hyperici & Androsaemi species; cum omnes reliquae semina in tribus cellulis conjunctis, singulis grani hordei magnitudinem aequantibus, contineant sine pellicula exte­riore. Dura ac lignosa ac restibilis est radix apud Italos, Gallos, Germanos, Siculos, ac etiam Britannos: in silvis ac locis nemorosis nascitur. Junio ac Julio mensibus floret, sub exitum Augusti & initium Septembris semen, in baccarum pelliculis, externis nigris, contentum, led magis particulariter in suis propriis ternis thecis, trifariam baccis etiam sese aperientibus. Autumno fructus nigredinem contrahunt, at (que) tunc quidem [...] succus dilute rubens ex ipsis nullo negotio exprimitur, quam ob causam non parum falluntur, qui hujusmodi succum ex foliis exprimi putant: à vero tamen aperte recedunt, qui Clymenum esse existimant, ita ut reprae­hensione horum error opus non habeat.

13. Androsaemum flore & theca quinquecapsulari omnium maximis, nobis. Ascyrum magno flore, C. B. P. & Prod. Hoc vulgari Androsaemo sub exortum è terra quodammodo accedit dispositione foliorum, quae bina semper situ adverso, pallide virentia, inferne albidiora, binas ternasve uncias longa, unciam lata, cingunt caulem pedalem, rotundum, glabrum, ruffe­scentem: in caulis summo flores, calyce viridi, quinquefariam diviso, sustentati, pallide lutei, magni, ex quinis petalis incurvis seu arcuatis, uncialibus, compositi, quintuplo Androsaemi majoris florem superantes; è quorum medio staminula infinita flava exurgunt, longa, globatim disposita, apicibus veluti punctis notatis: siliculas pyramidales, ex loculamentis quinis adhuc viridibus, arcte junctis, exsiccatis autem apertis conflatas, triplo capsulis caeterorum Androsae­morum aut Hypericorum tricapsularibus majores fert: radix longe lateque serpit, qua longe à matre radice sese propagat, adeo ut magnitudine floris ejusque petalis arcuatis, staminum multitudine, capsulis quinquefariam divisis earumque amplitudine, atque reptante radice, quam facillime à caeteris omnibus suae sortis distinguatur. Repertum fuit in monte Olympo à generoso viro Georgio Wheeler in peregrinationibus suis Asiaticis. Floret Junio & Julio, semina perficit Augusto & Septembri mensibus.

TEMPERAMENTUM & VIRES.

Flores & semina Hyperici cocta, potius infusa, pota urinam provocant, atque calculosis prosunt: folia contusa ambustis, vulneribus, atque tetris ulceribus imposita medentur. Folia, flores & se­mina contusa parum, atque oleo infusa, solique ad aliquot septimanas exposita, facta postea co­latura atque expressione, si denuo injiciatur in oleum eadem quantitas, & soli exponatur ad aliquod tempus, oleum sanguinei coloris facit, quod praecipuum est remedium vulneribus, quacunque corporis parte infligantur, imo etiamsi corpus penetrent: nervis punctis idem oleum tutissimum prae­sidium simul & remedium. Oleum Hyperici hoc modo fit. Rec. vini albi lib. duas, olei Oliva­rum, [Page 473] lib. quatuor, olei Terebinthi lib. duas, in quibus infunde foliorum, florum & seminis Hyperici contusorum mediocriter, q. s. quae indantur in ampullam aut aliud vas vitreum satis amplum, omnium capax, exponatur soli per octo aut decem dies, deinde coquantur in eodem vase, quod imponitur cacabo, in cujus fundo injicitur stramen, cui vas innitatur, durante ebullitione vase bene claus [...], postea facta colatura & expressione renovantur folia, flores & semina Hyperici ad eandem dosin, sine additione vini. Hoc Balsamum verum Peruvianum aequat, atque vulnera & ulcera citius curat Balsamo Peruviano. Aliter, Recipe summitatem Hyperici & olei communis, singulo­rum lib. duas, Myrrae & Gummi Elemi, ana. unc. duas, Terebintinae unc. quatuor, Al [...]es unc. unam, Thuris & mastiches, ana. unc. sem. infundantur bulliantque in diplomate S. A. fit Balsa­mum optimum iisdem conducens morbis, quibus & prius. Semina infusa vino per quadraginta dies curat sciaticam, teste Dioscoride. Si bibatur vinum in quo semina, flores & folia sint infusa, pellit tertianas & quartanas, eodem teste. Tinctura florum Hyperici egregium est medi­camentum in mania intro sumptum. Galenus 8. Simpl. 149. Hypericum calefacere, siccare, tenui­que esse essentia, itemque ulcera sanare docet.

HALLUCINATIONES CASP. BAUHINI Aliorumque Authorum.

PAg. 279. & 280. collocat Casp. Bauhinus Hy­pericum, Androsaemum, Ascyrum & Corim: cum omnes hae plantae, uti dictum, sint pentapetalae trica­psulares, male hic disponuntur inter Gratiolam, mono­petalam bicapsularemque plantam, & polygonum flo­re herbaceo & semine unico triangulari praeditum: debent adjungi pentapetalis tricapsularibus, sibi simi­libus, ut Violis martiis, silvestribusque male locatis ab eodem Bauhino inter Lappas & Leucoia bivalvia, pag. 199, & 200.

Pag. 280. col. 1. pl. IV. Ascyrum, Lob. Dod. Ger. A­scyrum vulgare, Park. Ascyrum 11. Matth. & Ascyrum, Matthioli Lugd. Hypericum Ascyrum dictum caule quadrangulo, J. B. (p. 382. ubi figura Ocymoidis non spe­ciosi adhibetur & pag. 344. apponitur figura Ascyri, est enim transpositio figurarum) ex horum figura est A­scyrum caule quadrangulo glabro; ergo male omnia haec nomina adhibentur pro synonymis cum Androsae­mo seu Ascyro hirsuto, C. B. P. vel Ascyro caule rotundo hirsuto, nobis; vel Androsaemo altero hirsuto, Col. Huic postremo synonyma sunt Ascyrum Androsaemum Matth. Fol. ed. Bauh. Fuch. Androsaemum Hyperi­coides, Ger. Ruta silvestris Hypericoides, Dod. Hy­pericum Androsaemum dictum, J. B. Chabr. Andro­saemum, Lob. ergo confundit Casp. Baubinus Ascyrum palustre glabrum caule quadrangulo cum Ascyro cau­le rotundo hirsuto seu Androsaemo hirsuto, C. B. P. Deinde Ascyrum 11. sive Hypericum bifolium gla­brum non perforatum & v. Androsaemum alterum foliis Hyperici aliquibus Hypericoides, C. B. P. An­drosaemum, Lob. sunt una & eadem planta; ideo ma­le a Casp. Bauhino pro duabus distinctis citantur.

Pag. 280. col. 2. pl. 11. Coris caerulea maritima, C. B. P. Coris Monspeliaca, Ad. Lob. Cam. Tab. Co­ris quorundam, Clus. Hist. Haec planta est galeata, ergo male disponitur cum Core legitima Er [...]cae simili, quae est species perfecta Hyperici: amandetux ad fi­nem galeatarum, & tolletur lapsus Casp. Bauhini.

DE PENTAPETALIS TRICAPSULARIBUS▪

CAPUT III. VIOLA rotundifolia & longifolia.

VIola [...] Dioscoridi l. 4. c. 122. aliis [...], Viola purpurea, à floris colore: Theophr. 1. hist. 15. [...], & 1. Hist. 21. [...]; nigram Violam, à florum colore nigricantis pur­purae, vocat Plin. l. 21. c. 6. Ex Violis, quae sponte apricis & macris locis proveniunt purpureae, latiore folio statim à radice carnoso exeunt, solaeque Graeco nomine à caeteris discernuntur, ap­pellata Ia, ut ab his ianthina vestis. [...] Graecis vocatum in Geoponicis Nicander credidit, Hermolao referente, quod Nymphae quaedam Ioniae, florem eum Jovi primum munere dederint. Alii [...] vo­lunt dici, quod cum Jupiter puellam Io adamatam in vaccam convertisset, terra florem hunc pa­bulo ejus produxerit, qui propter ipsam factus, ab ipsa nomen acceperat. Hinc Latinis Viola, quasi Vi­tula.

Genera plura Plinio, purpureae, luteae, albae: sed de purpureis primum, quarum unum genus apud Dioscoridem & Plinium.

TABULA VII.
  • [Page 474]Viola
    • Rotundifolia
      • Martia
        • 1. Purpurea odora flore
          • Simplici
            • Violaceo.
            • Carneo.
            • Albo.
          • Multiplici
            • Violaceo.
            • Albo.
        • 2. Inodora silvestris, C. B. P. Inodora, Dod. Viola Martia canina, Eyst.
      • 3. Marococi seu Granadillae foliis, nobis.
      • 4. Martia major inodora hirsuta, nobis.
      • 5. Palustris inodora glabra, nobis.
      • 6. Alpina lutea, C. B. P. Viola montana floribus luteis, Lob.
    • Longifolia
      • Erecta
        • 7. Flore caeruleo & albo, Eyst. Viola elatior, Clus. Hist.
        • 8. An Jovis flos Theophrasti, C. B. P. Viola assurgens tricolor, Dod. Ger.
      • Procumbens
        • 9. Tricolor hortensis, C. B. P. Viola tricolor, Dod.
        • 10. Bicolor arvensis, C. B. P. Viola tricolor petraea, Ger.
      • 11. Montana lutea grandiflora, C. B. P. Viola flammea lutea, Lugd.
      • 12. Alpina folio in plures partes dissecto, C. B. P. Viola montana folio mul­tifido, J. B. Chabr.
    • 13. Palustris pinguicula dicta, nobis. Pinguicula seu Sanicula Eboracensis, Ger.
§. 1. VIOLA ROTUNDIFOLIA.
Explicatio Tab. septimae Sectionis quintae.

1. VIola Martia purpurea flore simplici odoro, C. B. P. Viola purpurea, Fuch. Matth. Lugd. Viola nigra, Dod. Clus. Hist. Viola martia purpurea, J. B. Chabr. Inter prima Veris munera sunt Violae martiae purpureae ex radicibus fibrosis, aliquando in plura capita divisis, folia emittentes ex rotundo nonnihil oblonga, serrata, longis pediculis appensa, inter quae petioli è radice quoque enati, singuli singulos sustinentes flores, ex caeruleo purpurascentes, odoris suavissimi, calcari donatos, è quinque petalis compositos; quibus evanescentibus sub­veniunt capitula rotunda in tres cellulas carinasve dehiscentia, semine albo, parvo, rotundo seu oblongo plena. Viret hyeme pariter ac aestate, frigoris patientissima. Provenit in locis opacis juxta dumos, muros, agrorum hortorumque margines; pingui solo plurima frequens­que emicat. Flores utplurimum Martio, in calidioribus regionibus Februario, aliquando etiam Aprili profert. Reperitur copiose in colle dicto lè Costè de Chaille, secundo à capite Blaesensi­um milliari, flore rubro & albo simplici. Inter myriades sponte nascentes quaedam reperiuntur, quae à luxuriante natura flores plenos emittunt, eosque vel violaceos, vel albos.

2. Viola Martia inodora silvestris, C. B. P. Inodora, Dod. Viola martia canina, Eyst. Ra­dice est sarmentosa, tenui & longâ, vario reptatu hinc inde penetrante terram, densa & longa fi­brarum comâ per intervalla praedita: folia circinatae fere rotunditatis, nisi in acutiorem mucro­nem desinerent, supina parte leviter hirsuta, viridantia, pronâ vero glabra, dilutius virentia & fere luteola, interdum subpurpurea, in ambitu serrata, gustu viscido, pediculis tenuibus qua­drantalibus: cauliculi pauci, quos ad alas involucra foliosa, acuta, in ambitu hirsuta, com­plectuntur, flosculos in ramulorum summitate proferunt, Violae martiae odoratae similes, qui­nis petalis constantes, quorum supremum longius protensum reliquis, calcar deformat, pur­puram utrinque secante fascia alba, qua ipsa albedine reliquorum quatuor petalorum, saturata purpura tinctorum, ungues colorantur, nulla odoris gratia, in medio stamina lutea, cum stilo virente: caules subinde ad cubitalem nascuntur longitudinem, inqueramos deducti foliis vesti­untur; flores uti supra dictum gerentes, quos subsequuntur siliquae longae, in tres cellulas [Page 475] dehiscentes, semine albo oblongo farctae, copioso. Observatur passim ad macrorum & sicco­rum agrorum & pratorum margines; item in dumetis & silvis, florens eodem tempore, quo purpurea vulgaris odora, sed multo diutius perdurans.

3. Viola Marococi sive Granadillae foliis, nobis. Haec Viola exotica Americana floribus se­mine & capsula seminali, Violae nostrati Martiae omnino conformis est, similemque violaceo colore praeditum fert florem: folia solummodo habet lata, sinuosa, in ternos lobos hederaceos profunde satis divisa, Granadillae seu Floris passionis triphylli modo, unde ei nomen datum. Hanc plantam habuimus ex horto Eboracensi Londinensi dono hortulani cujusdam nomine Blackburne, qui semen hujus habuit ex Virginia anno 1653.

4. Viola martia major hirsuta inodora, nobis. Haec à radice innumeris fibris scatente folia emittit plurima, latiora seu ampliora, hirsuta, pediculis satis longis, hirsutis itidem, innitentia; non repit Violae martiae more, nec ramulos edit ut Viola canina: inter folia exeunt alii pedi­culi ex eadem radice orti, singuli singulos sustinentes flores inodoros, ampliores floribus Vi­olae martiae seu odorae, dilute caeruleos, lineis albis medium petalorum percurrentibus. Flo­ret Martio & Aprili mensibus. Viola haec flores copiose fert, & ideo à rusticis colliguntur & miscentur floribus Violae martiae, atque venum offeruntur officinis, summo cum detrimento reipublicae. Hoc observatu dignum Apothecariis, ne imposterum decepti decipiant clientes, & medicos praescribentes Syrupum genuinae Violae martiae. Copiose provenit in montosis silvis circa Oxonium.

5. Viola palustris rotundifolia glabra, nobis. Hujus radix alba geniculata, multis fibris ex singulis geniculis exeuntibus horizontaliter, non deorsum tendentibus, praedita (quod multis radicibus diversarum plantarum aquaticarum contingit) ex cujus superiore parte protru­duntur pediculi tenues, quorum singulis singula innituntur folia, rotunda, glabra; atque ex­inde etiam exeunt alii pediculi tenues, sustinentes flores saturate violaceos, duplo aut triplo floribus Violae martiae minores, ex quinis parvis petalis conflatos: floribus flaccescentibus sub­veniunt capsulae longae, tenues, tribus loculamentis distinctae, aliarum Violarum silvestrium more, in quorum singulis continentur plurima semina subfusca. Haec Viola facile à latifoliis omnibus distinguitur, primo à natalibus, quippe in humidis & paludosis musco obductis re­peritur; secundo, parvitate florum violaceorum; denuo foliis rotundis. Floret Aprili, Maio & Junio; semina perficit mense postquam flores protulerit. Provenit ad margines fluvii Cher­vill inter Oxonium & Water-eaton. Utraque haec species, quarta scilicet & quinta, detecta fuit à Jocobo Bobert decennio abhinc.

6. Viola Alpina rotundifolia lutea, C. B. P. Viola montana floribus luteis, Lob. Obser. Viola montana prima, Clus. Hist. Viola martia lutea, Ger. Folia habet hae Violae nigrae seu martiae fere similia, minora tamen, breviora, rotundiora, & è viridi colore pallescentia, calido gustu: cauliculos item angulosos in quibus singulis bini aut terni flores ex alarum sinu prodeunt, Violae vulgaris floribus minores, flavi, inodori, quinque petalis constantes, quorum infimum ma­jusculum est, & quinque radiolis sive nervis nigris interiore parte distinctum; reliqua, exteri­ore parte: semen in triangulis capitulis, quae maturitate dehiscentia, exiguum, nigricans, aliarum Violarum, praesertim colore, seminibus simile emittunt: radix alba, crassiuscula, mul­tas propagines è lateribus procreans, candidisque longis fibris hirsuta est. Abundanter na­scitur in omnibus Austriae & Stiriae Alpibus, Junio atque Julio florens; in cultis autem hortis Aprili. In Borealibus etiam Angliae montibus invenitur.

§. 2. VIOLA LONGIFOLIA.

7. Viola erecta flore caeruleo & albo, Eyst. Viola arborescens, Matth. Viola elatior, Clus. Hist. Mater Violarum Dalpii. Lugd. Viola surrectis cauliculis quibusdam arborea dicta, J. B. Chab. Haec est maxima & altissima omnium Violarum; nam est surrectis cauliculis, cubitum aliquando altis, angulosis: folia subrotunda, vulgaris Violae, sub initium saltem, prima versus ter­ram aemula; superiora longa ad uncias quatuor, alia longiora, alia breviora, angusta, serrata, quae cultu & mangonio majora evadunt, & latiora redduntur; ad caulium genicula alia emer­gunt foliola minora & laciniata, per ambitum etiam serrata, colore Violae vulgaris martiae: flo­res quoque quinque petalis constantes, in circuitu dilute violaceis, qui longis insident pedi­culis, è foliorum sinu ortis, quorum petala duo lateralia interna parte villis obsita, & sub i­mo pulchellis striis decorata: floribus singulis emarcidis succedunt siliquae longae, non rotun­dae, in ternas capsulas seu carinas divisae, atque dehiscentes semina plurima effundunt alba, [Page 476] parva, oblonga: radix tota fibrosa est ac perennis. Tota planta sapore viscido est, & multa communia habet cum Viola tricolore quoad dispositionem foliorum. Planta est perennis, sed cur arboream dixerint quidam, non video, est enim herbacea; altior & erectior justiore ti­tulo dici potuit. Spontanea occurrit inter vepres in Galliae Angliaeque montium jugis, atque etiam in silvis aliisque quibusdam locis. Floret non modo Vere, sed & tota aestate in Au­tumnum usque aliquando.

8. Viola erecta an Jovis slos Theophrasti, C. B. P. Viola assurgens tricolor, Dod. Ger. Viola tricolor sive flos Trinitatis, J. B. Chabr. Pulcherrimi flores eorumque varietas effecit, ut in hortos translata, cultu digna judicaretur, quos quinque petalis constantes, delicias suas ad­versa facie spectatori offerre videas, modo totos purpureos, modo luteos, caeruleos, violaceos, caeruleo & purpureo variegatos, aliterque etiam versicolores; pediculis insistunt longis concavis ex foliorum alis ortis, quae modo inferne subrotunda, superne oblonga, in ambitu serrata & laci­niata, caulibus exeunt procumbentibus non surrectis, ramosis, ex radice tenui & fibrosa ortis: semen in pericarpiis triangularibus, turgidulis, minutis, copiosum, splendidum. Vere unà cum Viola nigra martia, aut paulo post emicat, aestate dein tota & maxima Autumni parte floret. Exit in pluribus locis aridis; nascitur & in hortis & crebro quidem sua sponte, silvestri speci­osior & elegantior.

9. Viola tricolor hortensis repens, C. B. P. Procumbens, nobis. Viola tricolor, Dod. Viola flammea, Caes. Viola haec flammea cauliculo assurgit dodrantali, triangulo & striato, foliis per intervalla angustioribus Viola vulgari, magisque serratis, aliis tenuibus intermixtis: è quorum summo cauliculus exit florem sustinens pentapetalum triplici colore distinctum; medio veluti flamma radiat flava, ad puniceum vergens, in ambitu albicat supernis partibus, folium infimum violaceum saturatius est, ideo flos aspectu venustus est, at sine odore. Se­ritur semine à matronis aliisque curiosis & studiosis elegantium florum; singulis annis moritur, sed facillimo proventu renascitur ex semine deciduo: nam ubi semel sata fuerit, non opus est iterum serere, si permittatur sementescere. Floret per totam aestatem, atque eodem tem­pore semina perficit subfulva, in capsulis oblongis triangularibus.

10. Viola bicolor arvensis, C. B. P. Silvestris, Icon. Lob. Viola tricolor petraea, Ger. Viola Trinitatis minor petraea, Tab. Est haec humilis admodum planta, folia producens hirsuta, minus in margine serrata: caules debiles per terram strati: flores itidem aliquando trium colorum, albidi, caerulei & lutei; aliquando binorum, albi & caerulei, omnium minimi, ex­pertes odoris: capsulae seminales seu carinulae minores, minora semina, subrotunda, sub­ruffaque in se continent. Est planta annua sicut octava & nona praecedentes, atque floret per totam aestatem in arvis segetalibus & neglectis.

11. Viola montana lutea grandiflora, C. B. P. & Cam. Viola flammea lutea, Lugd. Viola flammea major pallido colore mixta, Eyst. Plurimos haec ex una radice profert caules, pedales, angulosos, valde ramosos, quos per intervalla ad singula genicula ambiunt folia Violae tricoloris foliis similia, longiora, crassiora, succi plena, leviter & rarius dentata, apophysi­bus ad latera oblongis & profunde laciniatis, amariusculi gustus & nonnihil acris: ex summis alis longi oriuntur pediculi triangulares, tenelli, singuli sustinentes florem omnium qui in hoc genere videntur maximum, quinis petalis ut vulgaris Martia constantem, quorum duo superiora extremis oris ex caeruleo purpurascunt, circa umbilicum pallidi sunt coloris, ma­culis ex caeruleo purpurascentibus respersi, trinisque purpureis radiis ex umbilico emican­tibus insigniti; inferius petalum latius est, aurei fere coloris, septenis radiis purpureis, ab um­bilico intercursantibus maculis, ex caeruleo purpurascenti infimo labro notatum; odor suavis­simus: crassiuscula capitula oblonga, quae in ternas partes seu carinas dehiscentia, semen ostendunt aliis simile, pusillum, rotundum, maturitate fuscum, Violae tricoloris semini proxi­mum: radix fibrosa & durabilis, quae facile etiam ramis pangi possit. Sponte in Helveticis montibus nasci ferunt. Floret pene tota aestate. Est & alia hujus varietas omnino flava, superioris autem flos varius, purpurascentibus radiis ex umbilico emicantibus, qui magnam gratiam flori adferunt; aliquantulum enim odoratior videtur. Reperitur & flore toto pur­pureo. Hae varietates colorum ex seminio proveniunt, sicut in aliis multis speciebus acci­dere solet.

12. Viola Alpina folio in plures partes dissecto, C. B. P. Viola montana folio multifido, J. B. Chabr. Rara haec Violae species à Johanne Bauhino in monte Nombres reperta prope balneum Wurmes simplici fere radice haerebat; folia longiusculis pediculis nitebantur è radice statim ortis, in decem longiuscula & angusta segmenta, singula Linariae folia referentia (ner­vo [Page 477] secundum longitudinem decurrente) ad pediculum usque dissecta, gustu glutinoso, re­liquarum Violarum more: florem, qui tum deciderat, non observavit idem Johannes Bauhi­nus, superstitibus tantum adhuc siliquis tricapsularibus, in tres carinas hiantibus, quas pedi­culi breviores quam foliorum sustinebant.

13. Viola palustris Pinguicula vel [...] dodecatheon Plinii, Gesn. Cam. Pinguicula seu Sanicula Eboracensis, Ger. Cucullata, quibusdam Crias Apulei, Ludg. Pinguicula, vel Li­paris Gesn. Hort. Clus. Pan. & Hist. Venusta & elegans etiam est haec plantula, quaterna, quina, nunc plura, nunc pauciora habens foliola, Gentianellae fere similia, per terram strata, circa radicis caput latiuscula, deinde in mucronem desinentia, satis densa, pinguia, succu­lentaque, tenella tamen & dilute virentia, potius pallescentia, amaricantis gustus: ex horum meditullio unus aut plures oriuntur cauliculi, nudi, fere palmares teneri atque exiles, qui­bus insident singulares flores, utplurimum violacei, aliquando carnei vel albidi, cauda sive calcari prominente, quemadmodum in Consolidae vulgaris vulgo dictae sive Cymbalariae flore: iis succedunt rotunda capitula, mucronato apice praedita, minutum, longum, nigricans semen continentia: radices tenues sunt, fibrosae & candicantes. Provenit in omnibus fere pratis uliginosis, in quibus crescit primula Veris flore rubro; quae albo est flore sponte provenit non modo in Sneberg, Durenstain, aliarumque Alpium jugis, in locis à soluta recens nive ad­huc madentibus, sed etiam permixta illi quae purpureo est flore in omnibus fere praedictis pratis passim locorum. Maio floret, & Junio semen perficit, in Alpibus vero serius. Pinguicula, inquit Gesnerus, facto à nobis nomine, appellatur haec planta, quae florem caeruleum, ut Viola martia, profert inodorum: folia humida, mollia, laevia, absque nervo (ni fallor) ut Lingulaca vel Ophioglossum. Nascitur in palustribus. Haec ille. Insuper haec planta tam quae flore est caeruleo, quam quae albo, plerisque Angliae locis invenitur borealibus, in quibus Primula veris flore rubro permista crescit. Butterwort, id est, Butyri radicem, à pinguedine butyro simili, qua fissuras in vaccarum uberibus sanare solent, appellari audio: à meridionalibus vero An­glis, apud quos etiam nascitur, White-root vocari, quia oves intersicit, si ob cibi penuriam vescantur.

TEMPERAMENTUM & VIRES.

Violae martiae flores & folia temperiem habent frigidam & humidam. Flores quidem omnibus in­flammationibus internis, laterum potissimum & Pulmonis utiles sunt: pectoris, asperae arteriae, nec non faucium asperitates & scabrities leniunt: jecinoris, renum & vesicae nimios calores re­stinguunt: ardentem febrium ardorem mitigant: bilis acrimoniam obtundunt: sitim arcent & sedant. Quod ex Violis fit [...] sive uti Actuarius nominat [...] si ex diluto decoquatur in quo pluries recentes flores fuerint macerati, alvum lenit & bilem per inferna educit trium aut quatuor unciarum pondo sumptum. Fit ex Violis oleum, quod refrigerandi humectandique po­tentia pollet, temporibus illitum somnum clementer conciliat, quem calida aut sicca temperies remoratur: cum ovi luteo sedis & haemorrhoidum dolores mulcet: additur quoque utilissime ca­taplasmatis refrigerantibus ac dolorem sopientibus. Fit autem oleum in quo flores Violarum macerantur, aut ex immaturis olivis Graeci [...] nominant; aut ex amygdalis dulcibus, uti Mesues ait. Sint & Violae ipsae recentes frigidae humentesque oportet, aridae enim jam deperdita humiditate & minus refrigerant & caliditatis nonnihil adeptae videntur. Recentiores aridas Violas medicamentis, quae cor corroborare creduntur, utiliter admisceri sen­tiunt. Folia Violarum in olere sumpta refrigerant, humectant alvumque leniunt: foris admota calidas omnes inflammationes mitigant cum per se, tum cum polenta imposita. Imponuntur & aestuanti stomacho & oculis, Galeno teste: Dioscorides sedi etiam excidenti imponi scribit. Pro­desse autem excidenti sedi possunt, non uti astringens aliquod sedem reprimens, sed veluti mol­liens & malacticon, qualia saepenumero prius admovenda, quam reduci ea praesertim inflam mata queat. Plinius quoque ait Violas crapulam & gravedines capitis levare impositis coronis olfactuve; discutere etiam anginas, ex aqua potas. Id quod purpureum est ex Violis comitialibus mederi maxime pueris in aqua potum: semen scorpionibus adversari dicitur.

Viola tricolor à plerisque Jacea nominatur (est tamen & alia Jacea capitata, papposa, quae ni­gra nominatur) aliis Herba Trinitatis propter triplicem florum colorem dicitur. Qualitatem habet frigidam quidem, obscuram, sed humidam manifestiorem, lenti glutinosique succi (uti Malvae) particeps: emollientis ea de causa facultatis, verum minus quam illa. Prodest, ut recentiores aiunt, febricitantibus, maxime pueris & infantibus, quorum convulsionibus, co­mitialis [Page 478] morbi accessionibus subvenire creditur: commendatur ad Pulmonis pectorisque inflam­mationes, & ad scabiem corporisque pruritum: ulcera quoque glutinare fertur. Viola inepte collocatur à Casp. Bauhino pag. 199, & 200. inter Lappam & Leucoium siliquosum, cum quibus nullam habet affinitatem nec in floribus, nec in capsulis seminalibus seminibusve.

DE MONOPETALIS BICAPSULARIBUS▪ Digitalis, Scrophularia, Verbascum, Blattaria, Nicotiana, Hyoscyamus, Linaria & Antirrhinum.

CAPUT IV. DIGITALIS.

DIgitalis, quod flores digitale referant, nomen habet. Sunt qui ad Verbascum, alii ad Alisma­tis genus alterum Plinii referant. At doctissimus Fabius Columna, Ephemeron Dioscoridis l. 4. c. 85. censet.

Pars TABULAE VIII. Sectionis quintae.
  • Digitalis
    • 1. Purpurea folio aspero, C. B. P. Digitalis vulgaris, Park. J. B. Chabr.
    • Ferruginea
      • 2. Latifolia, nobis.
      • 3. Angustifolia, nobis. Digitalis angustifolia flore ferrugineo, C. B. P. Digitalis gilvo flore alias ferrugineo, Lob.
    • Lutea
      • 4. Magno flore, C. B. P. Digitalis lutea amplo flore, Ponae Ital.
      • 5. Minor parvo flore, nobis. Digitalis lutea parva, Lob. Icon.
    • 6. Perfoliata glabra flore violaceo minore, vel Digitalis Virginiana Lysimachiae facie foliis subrubentibus flore violaceo minore, nobis.
    • 7. Minima Gratiola dicta, nobis. Gratiola centauroides, C. B. P. Gratiola, Matth. Dod. ut. Ad. Lob. Lugd. Tab. Ger. Gratiola seu Gratia Dei, J. B. Chabr. Gratiola flore albo & Gratia Dei, Eyst.
Explicatio partis Tab. octavae Sectionis quintae.

1. DIgitalis purpurea folio aspero, C. B. P. Digitalis vulgaris, Park. J. B. Chabr. Digi­talis purpurea, Dod. Tab. Ger. Digitalis J. B. Chabr. Vulgatissima est haec Digi­talis, quae purpurei floris est, nunc saturatioris, nunc dilutioris, perraro albidi: cui folia sunt longa, lata, superne viridia, inferne incana, per ambitum crenata, aspera, Verbasci fo­liis quodammodo similia, minora tamen minusque lanuginosa: caulis rectus, rotundus, bi­cubitalis aliquando in fertili solo, à medio sursum versus compluribus floribus gravidus, non orbiculatim aut alternatim, sed ab uno caulis latere caulem cingentibus, supra invicem aut ut aiunt [...] dispositis, deorsum versus dependentibus, forma oblongis, cavis, nigris in fundo, dactylothecis propemodum similibus, calathi aut digitalis sartorii munimenti effi­giatura, colore foris coccineo, excepta inferiore parte, quae propter nonnullam admistam albedinem carneo est dilute colore, intus vero similiter purpureo, inferiore parte (quae & pilis longis obsita est) versicolore, albis maculis intercursantibus: floris fundo interius & penitius adnascuntur stamina alba aut purpurascentia, contorta, quae apices didymos croceos, gutta­tos, sustinent: stilus tenuis, purpurascens ex hirsuit oblongique pericarpii mucrone proten­ditur: cui postea inclusum continetur semen minutum, in binis capsulis adhuc viridibus si­mul junctis, membrana media intercededente, & duplicem seriem seminum minutorum, subrufforum, distinguente: radix plurimis constat tenuibus fibris. Plerisque Germaniae, Gal­liae, Angliae locis saxosis, silvosis & neglectis, atque in montium convallibus sponte & co­piose exit ubi ferreae fodinae sunt. Est & flore albo & dilute carneo, quae inter myriades vulgares purpurei coloris reperitur, à quibus nec foliis, nec floribus, nec capsulis seminalibus, sed solo floris colore differt.

2. Digitalis latifolia flore ferrugineo, nobis. Digitalis maxima ferruginea, Park. Parad. Haec Digitalis folia profert oblonga, sulcata, nervosa, atrovirentia, aversa parte subhirsuta, [Page 479] foliis Digitalis ferrugineae angustifoliae sequentis latiora, alternatim caulium geniculis adhae­hentia, qui sunt bipedales, sustinentes in fastigio spicatim plures flores Dactylothecae vulga­ris ritu, integros in fundo, majores, levi crenarum vestigio per ambitum incisos, foris totos hirsutos, ferruginei coloris, intus eodem colore saturatiore & striis variegatis pictos, labro productiore villoso propendente, medio ritu hiante, latentibus in fundo florum apicibus lu­teis, inque florum locum succedunt thecae bicapsulares binae, arcte sibiinvicem adhaerentes, bifidae & acute mucronatae, crasliores multo Digitalis angustifoliae flore ferrugineo capsulis; semina itidem paria hinc inde in duplici loculamento, ruffa, sed majora, continentes.

3. Digitalis angustifolia flore ferrugineo, C. B. P. Digitalis gilvo flore aliàs ferrugineo, Lob. Digitalis ferruginea folio angustiore, J. B. Chabr. Caulis hujus binos cubitos altus est, mediocriter crassus, teres, laevis, cujus scapus summus in alas aliquot dividitur: folia Digi­talis angustifoliae subluteae foliis proxima, longa, angusta, acuminata, atrovirentia superne, nervosa, inferne subhirsuta, alternatim cauli adnascuntur: flores longa serie thyrsoide dispo­siti, Digitalis purpureae multo breviores rigidioresque, foris toti hirsuti, ferruginei coloris, intus rictu hiante donati, latentibus in fundo & secundum superiorem floris partem apparen­tibus staminulis cum apicibus luteis: insidet flos calici stellato quinque radiis constanti, veluti basi recurvae: floribus deciduis succedunt thecae bicapsulares, duobus loculamentis mucronatis distinctae, septo medio disterminante duplicem seriem seminum subrufforum, sicut in Digitali priore latifolia flore ferrugineo: hujus folia sunt praecedentis angustiora; flores, capsulae seminales ipsaque semina prioris sunt minora. Atque in hisce consistitpraecipua diffe­rentia inter majorem & hanc minorem.

4. Digitalis lutea magno flore, C. B. P. Digitalis lutea flore amplo, Ponae Ital. Ex radice hujus tuberosa, longa, multis crassiusculis fibris scatente, exit caulis cubitalis & aliquando altior, rotundus, laevis, circa quem folia disponuntur alternatim, longa, angusta, glabra, dilute viridia: in caulium summis cimis flores apparent lutei, integri in fundo, patuli & hiantes in margine, & quinquefariam divisi Campanulae Persicaefoliae florum ritu, spicatim & ex uno latere pendentes, quemadmodum videre est in Digitali purpurea vulgari; ex fundo florum exeunt stamina cum apicibus pallidis: floribus fatiscentibus succedunt capsulae binae virides adhuc arcte junctae, pyramidales, septo medio disterminante duplicem seriem seminum, sic­catae sponte aperiuntur, atque semina subruffa, multa, minuta effundunt: foliis latioribus & brevioribus, floribus multo majoribus, capsulis seminalibus seminibusque itidem sequentis majoribus, facile ab ipsa cognoscitur. Floret circa medium Augusti, & versus finem Septem­bris maturantur semina.

5. Digitalis lutea minore flore, nobis. Digitalis lutea parva, Lob. Icon. Haec minor est priore, atque minoris elegantiae; foliis est angustioribus magisque viridibus, aequalem adipi­scitur altitudinem cum priore: flores etiam spicatim fert luteos, triplo praedictae luteae flori­bus minores, integros in fundo & quinquefariam in margine profundius divisos: quibus succedunt capsulae & semina ibidem contenta multo minora. Nascitur sponte copiose in silva Fontainbelleau in collibus illic Betula scatentibus.

6. Digitalis perfoliata glabra flore violaceo minore, vel Digitalis Virginiana Lysimachiae facie, foliis subrubentibus flore violaceo minore, nobis. Haec Digitalis Virginianae elegans species caules promit bipedales, subrubentes; quos ambiunt per intervalla ad singula ge­nicula bina folia, mucronata, Limonii majoris, primo ortu, foliis haud absimilia, ex adverso ad­nascentia, quae à caule perforantur, Lysimachiae quodammodo aemula, quae adeo arcte caulem cingunt ut Digitalis Virginiana perfoliata merito dici possit: ex alis ad genicula superiora enascuntur pediculi alios procreantes; quibus innascuntur flores calyce & forma Dactylothe­cae seu Digitalis minoris nisi quod flos integer in fundo tantum, in margine quinquefariam sinue­tur ut Nicotiana femina, coloris violacei: in fundo autem floris seu tubi quatuor staminula arcuata latent, quorum singulorum extremo, aliarum Digitalium florum more, duo apponun­tur testiculi rubelli, lentiformes in superiore floris parte: est enim stilus propendens, versus inferiorem partem luteus, lanuginosus: post flores evanidos singulos succedunt thecae bica­psulares, in mucronem acutum bifurcatum desinentes, continentes in se semina minuta, infi­nita, caeterarum Digitalium more. Nomen indigitat natales: floret aestate, atque eadem exe­unte & ineunte Autumno semen perficit suum.

7. Digitalis minima Gratiola dicta, nobis. Gratiola centauroides, C. B. P. Gratiola, Matth. Dod. ut. Ad. Lob. Lugd. Tab. Ger. Gratiola albo flore & Gratia Dei, Eyst. Cauliculos pro­mit haec plurimos, dodrantales & quadrangulares, frequentiaque circa hos folia, angusta, ob­longa, [Page 480] Hyssopi vulgaris similia, sed glabra, cujus & ipsa herba effigiem & formam refert, nisi quod non ut illa erigatur, sed aliquatenus humi procumbat: flores in tenuibus pediculis ob­longi è foliorum alis exeunt è dilute purpureo albidi, integri in fundo, quinquefariam in margine divisi, aliarum Digitalium florum aemuli; quibus evanidis succedunt capsulae binatim arcte sibiinvicem, adhuc virides, adhaerentes, intercessu membranae mediae, seu sepimenti dirimentis duplicem seriem seminum minutorum, hinc inde contentorum, Digitalium more: radices frequenter geniculatae, Graminis canini modo serpunt, & à nodis fibras multas di­mittunt. Saporem tota herba insigniter amarum obtinet. Nascitur sponte in palustribus, hu­midis ac uliginosis pratis Germaniae, Galliae, praesertim in pratis Gentily primo lapide ab urbe Lutetia Parisiorum, secus fluviolum Goblin dictum. Floret Julio & Augusto; raro propter nimiam rependi aviditatem semina ad maturitatem perducit, adde quod tempore foenisecii metitur florescens, sed in hortis semina in capsulis suis seminalibus, Digitalis capsulis con­formibus, omnino similia collegimus.

TEMPERAMENTUM & VIRES.

Facultatem Digitalis folia, cum amara sint, calidam & siccam obtinent, cum nonnulla expurgandi vi conjunctam; interim nullius sunt usus, nec medicamentis admiscentur: flos solus sola pul­chritudine & forma placet gratusque est. Sunt tamen qui noxiam & venenosam qualitatem hu­jus folia habere affirment, idque evidenti experimento cognitum. Nam cum ex hujus & aliarum herbarum foliis cum ovis placentae essent factae, quotquot eas gustassent atque edissent, mox sese male habuisse & ad vomitionem irritari dicuntur. Digitalis purpurea plurimi fit ad omnia vul­nera sananda, inquit Lobelius in Adversariis. Somerseti Angliae rustica turba hujus decocto febricitantibus purgationes & interdum superpurgationes & vomitiones humidioribus alvo mo­litur.

7. Digitalis Gratiola dicta, nobis. Gratiola, Dod. ut. Ad. Lob. Tab. Ger. Est enim Gratiola ut ama­rissima, ita etiam temperie calefactoria & resiccans, eximiam simul expurgandi cum per superiorem, tum per inferiorem ventrem obtinens. Educit non modo lentam pituitam, verum & crassam & flavam bilem. Prodest ad diutinos coxendicis dolores & inveteratas febres, sive tertianas, sive erroneas alias: jecur & lienem expurgat, ab obstructionibus liberat, ventris lumbricos pellit, putredinibus adversatur. Dosis maceratae & infusae aut leviter decoctae est ab uncia 1. ad duas vel plures. Folia imposita consolidant & glutinant recentia vulnera. Passim in robustis cor­poribus à practicis hujus seculi commendari Gratiolam reperietis, praesertim ad movendas hy­dropicorum aquas. Est vero calida & sicca temperie, tam violenter purgat [...], ut Helle­boro comparari possit; quidam Tithymalo seu Esulae comparant: sed omnino ab hujusmodi medi­camentis mochlicis & violentis abstinendum suaderem, quandoquidem benigniora satis & suf­ficienter nobis suppetunt.

HALLUCINATIONES CASP. BAUHINI Aliorumque Authorum.

DIgitalis major lutea vel pallida parvo flore, C. B. P. Digitalis lutea parva, Lob. Icon. pag. 244. col. 2. pl. II. & ibidem pl. IV. Digitalis an­gustifolia lutea▪ C. B. P. Digitalis lutea parva, Lob. Icon. Bis adhibetur Digitalis lutea parva Lobelii pro Synonyma a Casparo Bauhino; cum planta II. & planta IV. sint una & eadem, non debuit Bau­hinus multiplicare entia sine necessitate, nam ex nostra sententia II. planta, item III. & IV. indi­gitant tantum unam & eandem Digitalem minorem flore luteo parvo, quod examinantibus evidenter aparebit.

Pag. 103, & 104. collocat Digitalem inter Auri­culam ursi seu Saniculam, & Lysimachiam, & Ve­ronicam, & disjungit a sibi similibus Verbasco, Blattaria &c. ergo nullam sibi proposuit methodum genuinam & veram Casp. Bauhinus.

DE MONOPETALIS BICAPSULARIBUS

CAPUT V. SCROPHULARIA.

SCrophularia à radice nodosa, & ab effectu, quod ad Scrophulas prodesse credatur, nomen ac­cepit. Alia tamen radice est nodosa, alia fibrosa, nodis carens.

Scrophularia florem habet parvum, brevem, integrum in fundo, in margine quatuor la­ciniis constantem, supina parte bifida & sursum reflexa, inferna ut labellum propendente, duabus aliis latera claudentibus, tenui stilo cum staminulis emergente praeditum; atque flo­ribus singulis sic constructis & calycibus quinquefariam divisis innitentibus, succedunt va­scula seu capsulae pyramidales, arcte simul junctae dum adhuc sunt virides; exsiccatae, ali­quantulum mucronatae & divisae, septo membranaceo disterminante duplicem seriem semi­num, minutorum, fulvorum aut subrufforum. Hisce notis affinitatem & cognationem cum caeteris monopetalis bicapsularibus, à fine ultimo (id est, modo florendi & capsulas semi­nales, ipsaque semina producendi) desumptam ostendit. Scrophularia, habita ratione du­rationis, est vel annua, vel perennis; ratione foliorum est, vel foliis Urticae, Lamii, Betonicae, Scorodoniae, Sambuci, Papaveris rhoeadis vel Rutae modo divisis; ratione colorum florum, est vel rubro, vel luteo, vel obsoleto & variegato colore; ratione radicum, est vel radice fibrosa, vel nodosa tuberosave.

Pars TABULAE VIII, & IX.
  • Scrophularia
    • Annua
      • Folio
        • 1. Urticae, C. B. P. Scrophularia peregrina, Cam. Scrophularia flore rubro, J. B. Chabr.
        • 2. Lamii flore luteo, nobis. Scrophularia flore luteo, C. B. P. Scro­phularia magna amplis foliis, C. B. P. Chabr.
    • Perennis
      • Radice
        • 3. Nodosa foetida, C. B. P. Scrophularia vulgaris & major, J. B. Chabr.
        • 4. Fibrosa Betonicae foliis, nobis. Scrophularia aquatica major, C. B. P. Betonica aquatica, Lob. Ad. Dod. Lugd. Tab. Ger.
      • Foliis
        • 5. Scorodoniae, nobis.
        • 6. Sambuci capsulis maximis, nobis. Scorophularia peregrina, Park.
        • 7. Filicis modo laciniatis, C. B. P. Scrophularia Cretica 1. Clus. Hist.
      • Divisis
        • 8. Tenuiter, seu Ruta canina major, nobis. Ruta canina, Ad. Lob.
        • 9. Tenuissime, seu Ruta canina minor, nobis.
Explicatio partis Tab. octavae, & novae Sectionis quintae.

1. SCrophularia annua folio Urticae, C. B. P. Scrophularia peregrina, Cam. Scrophularia flore rubro, J. B. Chabr. Scrophularia altera elegans, Park. Haec Scrophularia ex Cre­ta semine nata aliquot stolones à radice fibrosa profert, cubitales & sesquicubitales, qua­drangulares, ex atro purpurascentes, quibus folia mucronata partim aequali, partim inaequali situ innascuntur, longiusculo pediculo appensa, Urticae foliis non dissimilia, sed laevia, non mordacia Urticae ritu, satisque mollia, superne saturata viriditate nitentia, inferne nequa­quam; ex quorum alis breves emergunt ramuli, quadranguli etiam, in similes alios, sed longe mi­nores divisi, sustinentes parvos calyces, in quinque lacinias sectos, & in hisce flosculos coloris ex [Page 482] atro purpurei; quatuor laciniis constantes, supernâ bifida & sursum reflexa, infernâ ut la­bellum propendente, duabus aliis latera claudentibus; atque floribus singulis singula suc­cedunt vascula seu capsulae duabus cellulis distinctae, superius aliquantulum mucronatae, septo medio duplicem seriem seminum minutorum hinc inde partiente, quae omnia referunt Scro­phulariam tessera sua essentiali à fine ultimo desumpta. Tota planta odorem magis foetidum spirare videtur.

2. Scrophularia annua folio Lamii flore luteo, nobis. Scrophularia flore luteo, C. B. P. Ger. Scrophularia montana maxima, Col. Scrophularia magna amplis foliis, J. B. Chabr. Lamium Pannonicum 2. sive exoticum, Clus. Hist. Galeopsis altera luteopallida, Park. Fo­lia primum nascentia rotunda sunt, Lamii foliis quodammodo forma, Urticae pilis villosis similia, nisi ampliora utplurimum essent, mollique lanugine villosa, pingui & lento quodam veluti rore leviter aspera, dum novella sunt, in ambitu serrata, longis pediculis fulta, inter quae altero anno emergit caulis quadrangulus utplurimum, aliquando sexangulus (utriusque enim formae nascuntur) molli lanugine pubescens, per quem ex intervallis aequaliter, sed adverso semper situ, in nodis sparsa sunt folia, modo bina, modo terna, superioribus minora, & brevioribus petiolis inhaerentia: in quorum alis, unnc bini nunc terni, pro foliorum numero exi­liunt pediculi unciales, tenues, firmi, hirsuti, ternos vel quinos flores sustinentes concavos, integros in fundo, anteriore parte nonnihil hiantes, exiguo labello prominente, & tenui stilo cum staminulis emergente, praeditos, coloris lutei, aliquando è viridi pallescentis: unicuique flori deciduo succedit theca bicapsularis, septo medio separante duplicem seriem seminum minutorum, nigrorum, aliarum Scrophulariarum formâ: radix fibrosa obliqua, multis fibris capillata. Hujus caules hyeme pereunt, sed novo Vere, interdum etiam ante hyemem ex semine renovatur. Floret Maio, semen Julio maturum est, deinde tota planta radicitus perit; nonnunquam tamen in calidioribus regionibus ex eadem radice, post semina ad maturitatem perducta, repullulat.

3. Scrophularia radice nodosa foetida, C. B. P. Scrophularia major, Brunsf. Ad. Lob. Caes. Lugd. Tab. Ger. Scrophularia minor Janson. in Ger. Scrophularia vulgaris & major, J. B. Chab. Scrophularia, Matth. Dod. Haec quae major cognominatur (ad differentiam Scrophulariae minoris, scilicet Chelidonii minoris, cui nomen Scrophulariae minoris à quibusdam imponitur) quadrangularibus ac subinde cubito altioribus assurgit caulibus, colore obscure purpureo ni­gricantibus, interius vacuis: folia ab uno veluti geniculo semper bina, ex adverso posita, lata, acuminata, per margines crenata, Urticae majoris similia, sed majora, nigriora, haudqua­quam tactu urentia sive pungentia: flosculi in summo alarum pravuli colore obscure purpurei, formâ exiguas cassidas satis exprimentes; semina in rotundis, sed tamen acuminatis, bifidis capsulis (septo medio membranaceo satis spisso dividente duplicem illam seriem seminum mi­nutorum) continentes: radix albida, nodosa, tubercula plurima profert, obliqua utpluri­mum; singulis annis idcirco progerminans. Secus agrorum margines, in scrobibus siccis & silvis non raro provenit, item in aquis juxta Betonicam aquaticam. Floret Julio & Augu­sto, semen sub finem Augusti aut initium Septembris maturescit in thecis suis bicapsularibus exiguum & multiplex, nigrum. Tota planta foetidi est saporis.

4. Scrophularia radice fibrosa, nobis. Scrophularia aquatica major, C. B. P. Scrophularia maxima radice fibrosa, J. B. Chabr. (Figura transposita, Sideritidis enim apponitur figura lo­co Scrophulariae) Quadratis caulibus ad cubitos binos, ternos altis, crescit haec Scrophularia, quibus folia Scrophulariae vulgaris colore aemula, figura autem Betonicae adhaerent, quae ser­rata, atroviridia, foetida, in obtusum mucronem, ut Betonicae vulgaris, desinunt: flores, vascula bicapsularia acuminata, & semina, majoris Scrophulariae floribus capsulis seminalibus & seminibus accedunt: verum radix non ut vulgaris strumosa seu nodosa, sed innumeris fibris contexta; sic foliis Betonicae instar atque radice fibrosa, quam facillime primo intuitu à vul­gari foliis acuminatis & radice nodosa tuberosave distinguitur; insuper haec in aquis ad alti­tudinem viri aliquando exsurgit. Provenit ad fossas aquarum, & juxta aquas profluentes e­micat. Floret mensibus Maio & Junio; Julio & Augusto maturescit semen.

5. Scrophularia Scorodoniae foliis, nobis. Haec ascendit ad altitudinem bipedalem, atque caulis ejus in multos ramulos brachiatur, quadratus, multis geniculis donatus; ad singula genicula bina è regione apponuntur folia mucronata, serrata, scabra, Salviae silvestris instar, atroviridia, adeo Scorodoniae sive Salviae agrestis foliorum aemula, ut antequam flores capsulas pyramidales binis cellulis distinctas, & semina in praedictis cellulis contenta producat, pro Scorodonia haberi possit. Florem fert uncialibus pediculis innitentem, integrum in fundo, [Page 483] quinquefariam in margine partitum laciniis quatuor ferruginei coloris, infim [...] virc­scentis; ex fundo floris exeuut quatuor stamina subviridia, perbrevia, uno cum stilo ejusque apice ejusdem coloris: hisce deciduis succedunt caplulae pyramidales, mucronatae, adhuc virides arcte sibiinvicem junctae, exsiccatae apertae, inque singulis cellulis semina continentur minuta, subfusca, caeterarum suae sortis more.

6. Scrophularia Sambuci foliis capsulis maximis, nobis. Scrophularia peregrina altera, Park. Caulis hujus ascendit ad altitudinem bipedalem; folia habet alata alternatim posita, uno extremum claudente, dilute virentia, serrata: in summis ramusculis ex alarum sinibus exeunt flores, multo ampliores caeteris suae sortis, sublutei, eleganter striis pallidis picti; qui­bus succedunt capsulae multo majores caeterarum capsulis, in duo loculamenta partitae septo medio, in quorum utroque multa continentur semina majora & crassiora caeteris suae classis se­minibus.

7. Scrophularia foliis Filicis modo laciniatis, C. B. P. Scrophularia Cretica 1. Clus. Hist. Scrophularia Cretica latifolia, Park. Huic prodeunt initio folia humi expansa, Scabiosae pri­mis foliis non valde dissimilia; deinde sesquicubitalis assurgit caulis, quadrangulus, cavus, viridis angulis purpurascentibus, interdum etiam ea parte, quae à sole illustrata est, purpu­reus, cujus infimam partem ambiunt longe ampliora folia, in multas lacinias divisa, ex ad­verso nascentia, deinde reliquum caulem alia, quae alata sunt Filicis aut Alectorolophi folio­rum adinstar, multis laciniis praedita, quae rursus in alias longe minores & in ambitu serratas secantur: à medio caule ad summum ex alarum sinu nascuntur rami, etiam quadranguli, foliis praediti, & illi similiter in alios ramulos divisi, sustinentes flosculos instar utriculorum, cavos, integros in fundo, virescentes, sifariam in margine leviter divisos, Scrophulariae vulgaris flo­ribus non absimiles, ex flavo virescentes, sex divisionibus seu laciniis constantes, quarum bi­nae infimae sunt valde exiguae, & inferne aliquantulum reflexae; quae in lateribus sunt paulo altius attolluntur, & suprema parte aliquantulum purpurascunt, sed binae supernae majores sunt reli­quis, & quodammodo reflexae, purpureique ex atro coloris, paucis & brevibus flavis stami­nulis ex umbilico prodeuntibus: radix pollicaris pene magnitudinis est, in multas crassas fi­bras divisa, albicantis coloris: an vero sit perennis nihil affirmare possum, inquit Clusius, quan­doquidem non per aliquot annos coluerim, sed semine ex Creta accepto nata fuit in horto Johannis Mullier. At mittebatur sub nomine Rutae silvestris. Nos ex satione ejusdem seminis vidimus ascendere ad altitudinem bipedalem, sed ingruente hyeme periit; sic in ambiguo re­linquimus: donec coluerimus peraliquot annos nihil de duratione proferre possumus.

8. Scrophularia major Ruta canina vulgo dicta, nobis. Ruta canina, Ad. Lob. Lugd. Tab. Ger. Clus. Hist. Scrophularia altera Ruta canina dicta, Park. Radix hujus est crassa, longa, à qua fibrae plurimae dimittuntur in terram; ex eâdem multi sursum versus protruduntur caules cubitales, aliquando sesquicubitales: quorum geniculis adnascuntur folia, Papaveris Rhoeadis foliorum aemula, superne tenuius divisa & densius disposita: in summis caulium ramis prove­niunt flores multi, florum caeterarum Scrophulariarum forma & figurâ, rictuque donati ex­terius, integri in fundo, cum staminulis eidem adhaerentibus: hisce singulis deciduis succe­dunt singula capitula bicapsularia, minora caeteris antedictis, in bina loculamenta divisa, in quorum singulis plurima semina minuta, subnigra continentur. Tota planta foetet, aut saltem ingratum suffundit odorem. Provenit in aridis Italiae, Galliae; sed nusquam abundan­tius quam ad ripas Ligeris, non procul Blaesis. Floret sub initium Julii, & tardius; Au­gusto & Septembri semen suum perficit.

9. Scrophularia minor Ruta canina dicta, nobis. Haec est planta pedalis duplo minor priore in omnibus; folia protrudit ex geniculis caulium multo tenuius dissecta: flores integros in fundo, quinque laciniis in margine divisos, stamina & stilum admodum brevia ex fundo floris orta habentes; quibus fatiscentibus & evanescentibus succedunt capsulae omnium mi­nimae, bifidae, virides adhuc arcte junctae, & stricte unitae, pyramidalem exhibentes figuram, acumine pungente praeditam, sed exsiccatae sponte aperiuntur, & semina plurima minuta, subfusca effundunt, seminibus caeterarum itidem minora.

TEMPERAMENTUM & VIRES.

Scrophularia facultate est calida & sicca: folia abstersoria vi praedita, ad prava & foetida ul­cera plurimum prodesse feruntur: cum melle succus horum decoctus curat ulcera contusa, si mane & sero continuis diebus contrita & super focum calefacta folia iisdem imponantur. [Page 484] Vulgaris nodosa ad duros glandularum tumores, quos Graeci [...], Latini strumas, vulgo scrophulas appellant, & ad haemorrhoidum cum dolore tumores prodesse fertur: alii radicem nodosam cum butyro insulso contusam, loco haud insolato, sed humenti ad dies quindecim repo­nunt, mox lento igne decoquunt, percolatum observant, quo strumas & haemorrhoidas illinant, non absque successu. Dici non potest, inquit Tragus, quantopere unguentum ex succo Scrophu­lariae cum tota paratum adversus scabiem malignissimam, leprae similem, commendetur. Scrophu­lariae Betonica aquatica dictae folia, abstersoria vi praedita, ad prava & foetida ulcera prosunt; & horum succus cum melle decoctus.

HALLUCINATIONES CASP. BAUHINI Aliorumque Authorum.

PAg. 235. col. 2. pl. II. Scrophularia palustris non foetida sive aquatica minor, C. B. P. Beto­nicae aquaticae septentrionalium species minor, Lob. Obs. Ibidem pl. III. Scrophularia aquatica major, C. B. P. Betonica aquatica, Ad. Lob. Dod. Lugd. Tab. Ger. Qua ratione Betonica aquatica dicatur non video. Nam quod ideo Betonica vocitetur, quod non secus ac Betonica vulgaris umbrosa & frigida amet loca, ut innuit Lobelius in Adversariis pag. 230. il­la ratio certe quoque frigida est. Adferamus me­liorem rationem cur non debeat dici Betonica. Be­tonica ex libro naturae & a fine ultimo est planta galeata verticillata, at haec est planta monopetala bicapsularis; ergo neutiquam dicenda Betonica, sed Scrophularia; igitur ignaviter primo lapsus est Lo­belius, & per consequens omnes authores ejus sequa­ces, qui non attentius finem ultimum plantarum con­siderarunt. Deinde maximopere authoribus vitio est vertendum, quod species bujus generis nunc appel­lent sub nomine Lamii Pannonici, ut in v. planta pag. 336. Clusio authore, plurimae sub Galeopsidis nomine ab authoribus nominantur mendose satis, quia Lamium seu Galeopsis, tum Sideritis, sunt plantae galeatae toto coelo a Scrophularia diversae, quae, uti dictum, est planta monopetala bicapsularis: idem dicendum de iis qui hisce plantis Rutae & Cly­meni nomina adaptarunt. Porro Scrophularia col­locatur inter Serratulam & Stachydem cum quibus nihil habet affinitatis: sed debuit associari cum Digi­tali, Verbasco, Blattaria. &c.

DE MONOPETALIS BICAPSULARIBUS

CAPUT VI. VERBASCUM.

VErbascum [...] Dioscoridi l. 4. c. 104. à [...] uro, quasi [...] flamma, quia hujus pro elychniis usus est.

Genera summa duo Dioscoridi; album & nigrum: in albi genere mas est & femina: mas foliis albis, oblongis, angustis: feminae folia Brassicae latiora, candida; flores candidi, aut ex luteo pallescen­tes: nigrum foliis est albo minoribus & nigrioribus (Verbascum silvestre Matth. & Verbascum sil­vestre, Dod. cum sint galeatae & verticillatae, alio à nobis amandabuntur ad galeatas verti­cillatas Sect. 9. ad quas jure spectant.) Praeter has species est & tertia, quae Lychnitis & Thryallis foliis crassis, ad lucernarum elychnia aptis. Et Plinio l. 25. c. 10. Verbascum Graecis Phlomon, genera habet prima duo: album in quo mas: alterum nigrum, in quo femina: tertium, quod non nisi in silvis reperitur. Sunt folia Brassicae latiora, pilosa &c. Silvestri folia E­lelisphaci alba, ramis lignosis. Tertia Lychnitis vocatur, ab aliis Thryallis foliis ad lucernarum lumina aptis. Vide Hallucinationes

Verbascum est planta monopetala (id est, flore constat integro in fundo, etiamsi quinque­fariam in margine dividatur) bicapsularis: in hisce convenit cum Blattaria, sed illius capsulae sunt pyramidales seu coniformes, brevibus pediculis donatae; hujus autem rotundae, longis pediculis constantes. Folia Verbasci sunt utplurimum incana, tomentosa, pulverulenta aut rugosa, majora; Blattariae vero folia sunt minora, viridia secundum magis & minus: caules Verbasci sunt multo magis ramosi caulibus Blattariae. Sunt tamen genera plantarum valde affinia, sicut Jacea & Stoebe inter capitatas pappescentes: & Malva, Althaea, Alcea, inter mol­lientes, uti postea declarabimus.

Pars TABULAE IX.
  • [Page 485]Verbascum
    • Foliis
      • Incanis
        • 1. Mas latifolium floribus luteis arcte caulibus adhaerentibus sine foliis angustis inter flores emanantibus, nobis. Verbascum lati­folium luteum, C. B. P. Verbascum mas & Candela regia, Lob. Tapsus barbatus, Ger.
        • 2. Maximum odoratum meridionalium floribus luteis & albis arcte caulibus adhaerentibus & foliis multis angustis inter flores ema­nantibus, nobis. Verbascum maximum meridionalium odora­tum luteum & album, J. B. Chabr. Verbascum femina flore luteo magno, C. B. P. Verbascum lychnite minus, Ger.
        • 3. Et pulverulentis floribus luteis parvis racematim provenienti­tibus, nobis. Verbascum pulverulentum flore luteo parvo, J. B. Chabr.
        • 4. Floribus albis parvis racematim provenientibus, cum staminulis itidem albis, nobis. Verbascum lychinite flore albo parvo, C. B. P. Verbascum lychnite, Matth. Lob.
      • Viridibus
        • 5. Perenne floribus luteis racematim provenientibus staminibus purpurascentibus, nobis. Verbascum nigrum flore ex luteo purpu­rascente, C. B. P. Verbascum nigrum Salvifolium purpureo flore, Ad. Lob.
        • 6. Papaveris corniculati valde ramosum floribus luteis parvis ra­cematim provenientibus, nobis. Verbascum nigrum folio Papa­veris corniculati, C. B. P. Verbascum crispum & sinuatum, J. B. Chabr.
        • 7. Crassioribis, nobis. Verbascum nigrum, Dod. Trag. Verbascum angustifolium ramosum folio crassiore, J. B. Chabr.
Explicatio partis Tab. nonae Sectionis quintae.

1. VErbascum foliis incanis mas latifolium floribus luteis arcte caulibus adhaerenti­bus sine foliis angustis inter flores emanantibus, nobis. Verbascum mas la­tifolium luteum, C. B. P. Verbascum latifolium mas, Eyst. Verbascum mas & Can­dela regia, Lob. Tapsus barbatus, Ger. Verbascum latius, Dod. Verbascum album vulgare sive Tapsus barbatus communis, Park. Verbascum mas, Tab. Verbascum hoc vulgare, ad tres vel aliquando quatuor cubitos excrescit, & ex radice alba, crassa satis, multas fibras à se emittente, caulem itidem crassum, singularem, rectum, nunc incurvum profert, nunc multis alis brachiatum, lanuginosum incanumque: folia quodammodo E­nulae, longa, lata, mollia, incana, seu incana lanugine pubescentia tota, nullo aut brevi pedi­culo donata, majora & inferiora per terram sparsa, superiora cauli adnata minora, quae o­mnia pro aetate variant, quaedam tomentosa, alia rugosiora, alia magis pulverulenta: caules, uti dictum, modo singulares, modo plures brachiati, hinc tanta figurarum diversitas apud Authores: flores integri in fundo, & quinquefariam in margine divisi, longo thyrso plures arcte & quasi simul juncti, lutei, odore obscuro, non ingrato, in medio apices quinque, duo glabri, lutei, reliqui albidi, lanuginosi: floribus in inferiore spicae parte cadere incipientibus succedunt capsulae pyramidales, mucronatae, paululum itidem hirsutae, bifidae, septo medio divisae, membranâ separante, imò nutriente, duplicem seriem seminum, hinc unam, illinc alteram, minutorum, subfuscorum, papaverino semini parium. Frequentissime reperitur juxta agrorum arvorumque margines, aggeres, scrobes, aliisque in locis non cultis. A Julio mense in Autumnum usque florens reperitur.

2. Verbascum foliis incanis maximum odoratum meridionalium floribus luteis & al­bis arcte caulibus adhaerentibus & foliis multis angustis inter flores emanantibus, no­bis. Verbascum maximum Meridionalium odoratum luteum & album, J. B. Chabr. Verba­scum femina flore luteo magno, C. B. P. Verbascum maximum album femina slore subpal­lido, Lob. Icon. Verbascum lychnite minus, Ger. Excellit hoc maximum odoratum me­ridionalium Verbascum, ut magnitudine, ita & multitudine foliorum, tum etiam odore suaviori omnibus Verbasci speciebus. Varietas etsi videtur supra descripti communis, in interstitiis ta­men florum tanta copia foliolorum angustorum, mucronatorumque conspicitur, ut primo intuitu [Page 486] à priore discerni facile queat: floribus luteis & interdum albis exit, quinquefariam in mar­gine divisis, etiamsi flos sit integer in fundo; petala exteriora quina arantur lineolis rubris odore suavissimo, nec in caeteris priori communi dissimilis. Flore est luteo vel albo, unde dupli­cem Iconem authores Lobelius & Gerardus posuere frustra pro una & eadem planta diversi co­loris flores edente. Provenit in campestribus Italiae, Galliae. Floret aestate, atque versus autu­mni exitum semina minuta, subruffa, in capsulis suis, binis loculamentis distinctis, gerit.

3. Verbascum foliis incanis & pulverulentis floribus luteis parvis racematim provenientibus, nobis. Verbascum pulverulentum flore luteo parvo, J. B. Chabr. Totum hoc Verbascum densis­simo undequaque pulvisculo candicante, inferius tamen copiosiore quam superius, obductum est, sed qui facile deradi possit, suis florum calycibus caulibusque relictis viridantibus: surgit vero caule cubitali, ac etiam majore, recto, striato, duro, fractuque contumaci, medullam al­bam in se continente, per quem folia pedalia & sesquipedalia longitudine, latitudine fere pal­maria & sesquipalmaria, rugosa, acuminata, paululum in ambitu serrata, gravis si fricentur odoris, sapore herbaceo cum tantillo amarore: superior pars innumeras edit propagines, foliis par­vis vestitas, floribus numerosis, parvis, luteis, nullo insigni odore donatis onustas, pediculo brevi nixis, colore antequam explicentur partim luteo, partim candido, propter pulvisculum sub quo latent, qui expansi quinquefariam apparent divisi in margine, integri tamen in fun­do, & vulgaris Verbasci floribus conformes, sed iis quadruplo sunt minores, in quorum sin­gulorum medio stamina & stilus aparent unà cum apicibus suis: quibus subveniunt capsulae pyramidales & bipartitae, semina minuta, fusca continentes: radix longa, crassiuscula, in­terius albicans, exterius rubens, sapore amaro. Floret intra moenia Monbelgardi à porta des graviers dicta ad portam prope Castellum Junio & Julio; semina perficit Septembri.

4. Verbascum foliis incanis floribus albis parvis racematim provenientibus cum staminibus itidem albis, nobis. Verbascum lychnite flore albo parvo, C. B. P. Lychnitis, Hist. Lugd. Verbascum lychnite, Matth. Lob. Verbascum Matthioli, Ger. Phlomos mas alter, Verbascum lychnite Mat­thioli, Lob. Folia hoc edit multa, crassa, hirsuta, Verbasci supra descripti, Tapsus barba­tus dicti, aemula: inter quae caulis oritur singularis, foliis angustioribus, incanis seu villosis vestitus usque ad bifurcationem ramorum; quibus innascuntur flores multi, lutei, minores, va­riantes secundum coelum & solum quibus committuntur: capsulae succedunt pyramidales, bisulcatae, septo medio divisae: in quibus continentur hinc inde in binis loculamentis semina mi­nuta, papaverinis seminibus similia. Reperitur ad margines silvarum & agrorum. Floret aestate atque paulo post semen suum perficit in thecis bicapsularibus.

5. Verbascum foliis viridibus perenne floribus luteis racematim provenientibus staminulis pururpascentibus, nobis. Verbascum nigrum flore ex luteo purpurascente, C. B. P. Verbascum nigrum, Dod. desc. Trag. Lob. Icon. Tab. Ger. Verbascum nigrum salvifolium purpureo flore, Ad. Lob. Dicitur Verbascum nigrum, quia huic saturate virent folia, haudquaquam lanuginosa aut mollia, ut praecedentia, sed aliquantulum aspera, & nonnihil graveolentia, serrata in mar­gine; magnitudine foliorum quarti, cui itidem singulares caules respondent: flores minores, lutei, staminibus & stilo in medio praediti; capsulae pyramidales, bisulcae itidem: nec radix est diversa aut multum differens.

6. Verbascum foliis viridibus Papaveris corniculati valde ramosum floribus luteis parvis race­matim provenientibus, nobis. Verbascum nigrum folio Papaveris corniculati, C. B. P. Verbascum crispum & sinuatum, J. B. Chabr. Huic Verbasco sunt infima folia per terram strata, sesquipal­mum circiter longa, Papaveris corniculati lutei modo sinuata, dilute virentia, paululum hirsuta, superiora vero quae caulibus adhaerent, breviora, & in acutiorem mucronem desinentia, fere he­deracea, pulvere aspersa utrinq, magis tamen inferne. Videntur nullo pediculo ex alis prode­unte caulem amplecti cui sunt continua; flores parvi, lutei, Blattariae floribus non absimiles, in quinque segmenta in margine divisi, integri tamen in fundo, staminibus totidem villosis, purpurascentibus, medium ejusdem floris occupantibus, apicibus croceis donatis. Secus vias in Italia provenit. Floret aestate cum caeteris, & versus Autumni initium semina ad matu­ritatem perducit.

7. Verbascum foliis viridibus crassioribus, nobis. Verbascum nigrum, Dod. Trag. Ver­bascum 3. Matthioli, Lugd. Verbascum angustifolium ramosum folio crassiore, J. B. Chabr. Pul­chrum hoc Verbascum communicavit D. Agerius Johanni Bauhino collectum, ut aiebat, in Au­stria. Foliis est dodrantalibus, uncias duas & semissem latis, spissis, albis, veluti lanugine pulve­rulenta obductis: caulibus, quantum ex portionibus datis judicare potuit Johannes Bauhinus, ramosis, ut in Verbasco minore; floribus aureis, minoribus quam in vulgari.

TEMPERAMENTUM & VIRES.

Recentiores mollium lanuginosorum Verbasci foliorum decocto prominentes cum dolore haemorrhoi­das utiliter fovent, nam & dolorem sopiunt, & ipsas haemorrhoidas resiccando resolvunt: flo­res lutei capillos luteos tingere posse putantur; eosdem cum exiguo oleo in fimo aliquot diebus maceratos, donec videlicet exsoluti fuerint, ad haemorrhoidum dolores posteriores commendant. Verbasci decoctum tollit oculorum ardorem, si eo abluantur; aqua stillatitia in eos injecta lacry­mantes exsiccat. Dioscorides in alvi profluvio utiliter cum vino rubro dari, decoctumque ruptis, convulsis, & tussi veteri auxiliari, dentium itidem dolores mitigare refert.

HALLUCINATIONES CASP. BAUHINI Aliorumque Authorum.

PAg. 240. col. 2. pl. 1. Verbascum latis Salviae foliis, C. B. P. Verbascum fruticosum Salvifo­lium luteo flore, Lob. & ibidem pl. 11. Verbascum angustis Salviae foliis, C. B. P. Verbascum silvestre foliis Salviae tenuifoliae, Lob. Icon. Hae binae plantae neutiquam dicendae fuissent Verbasci species ab autho­ribus propter incanam lanuginem foliorum, Verbasci foliis accedentem, cum Verbasci omnis flos sit integer in fundo, at in margine quinquefariam divisus, cui (que) de­ciduo succedit theca seminalis bicapsularis, multa con­tinens semina minutula, ut videre est in ipsis Verbasci capsulis, item in Digitalis, Scrophulariae, Blattariae, Gratiolae, Nicotianae & Hyoscyami, & id genus aliis ejusdem classis: sed cum denominatio secundum do­ctrinam nostram, ex libro naturae desumptam, de­beat a nobiliore parte, (id est, floribus, capsulis se­minalibus, ipsisque seminibus) desumi, neutiquam hae binae plantae dicendae sunt Verbasci species, ut vo­lunt Casp. Bauhinus reliquique authores: sed cum verticillatim dispositos gerant flores & capsulas quibus includuntur semina Salviae more, id est, in singulis capsulis, quinquefariam in margine divisis, ferant quatuor semina in capsulae fundo, succedentia flori­bus galeatis, verticillatarum plantarum ritu; Sal­viae potius fatuae seu silvestris dicendae essent spe­cies, & ideo Salviae silvestris seu fatuae obtinebunt nomen genericum a nobis assignatum, inter galea­tas verticillatas plantas Sectione octava explicandas. Cuilibet haec nostra scripta consideranti apparebit veritas. Diffusius de hisce inter verticillatas galea­tas dicemus, haec sufficiant impraesentiarum.

Ibidem pl. III. Verbascum acuto Salviae folio, C. B. P. Phlomos lychnitis altera Syriaca, Lob. Verba­scum silvestre folio Salviae, Lugd. Verbascum lych­nite Syriacum incanum summitate floris Hiero­solymitani, J. B. Chabr. Ibidem pl. IV. Verbascum subrotundo Salviae folio, C. B. P. Verbascum salviso­lium exoticum, Lob. Lugd. Horum flos constat quinis petalis bifidis, atque capsulam fert pyramidalem continentem plurima semina minuta, nutrita a pi­stillo in medio capsulae, Lychnidum more; ergo sunt Lychnides, non Verbasca, a foliis incana lanugine obductis; nam hoc etiam convenit Lychnidi corona­riae, aliisque etiam Lychnidum speciebus, quarum folia tomento tegi solent. Verbascum IV. nec a flore, nec a capsula est Verbascum, ex Icone Parkinsoni.

Verbascum ab authoribus mgrum dicitur cum nulla dentur folia, nec flores, nigra, saturate viridia debent dici.

DE MONOPETALIS BICAPSULARIBUS.

CAPUT VII. BLATTARIA.

BLattariam, Plin. l. 25. c. 9. sic expressit: est similis Verbasco herba, quae saepe fallit pro ea capta, foliis minus candidis, cauliculis pluribus, flore luteo. Haec abjecta Blattas in se contrahit, ideoque Romae Blattariam vocant, haec ille. Hoc Dioscorides l. 4. c. 104. Verbasco, silvestri cui flos est aureus, tribuit.

Blattaria pro nota generica qua distinguitur à Verbasco, hanc habeto, viz. quod folia habeat utplurimum magis viridia, minora; & capsulas rotundiores, longioribus pediculis innitentes. Est à colore florum, caerulea, alba, lutea, vel gilva: ratione radicum est vel perennis, vel annua.

Pars TABULAE IX. & tota X. Sectionis quintae.
  • [Page 488]Blattaria
    • Perennis
      • Flore
        • 1. Violaceo, nobis. Blattaria flore purpureo, Ger. Park.
        • 2. Gilvo seu obsoleti Coloris, nobis.
      • 3. Cretica incana foliis binis conjugatim positis uno majore extremum clau­dente, nobis. Verbascum fruticosum auriculatum, Ponae Ital.
    • Annua
      • 4. Cretica pilosa foliis binis conjugatim positis uno majore extremum claudente, nobis. Blattaria pilosa Cretica Arctus quorundam, J. B. Chabr.
      • 5. Ramosa floribus luteis staminulis purpureis, nobis. Blattaria Plinii, Dod. Ger. obs. & Icon. Lob. Verbascum nigrum, Park.
      • Flore
        • 6. Minore luteo vel albo staminulis purpureis, nobis. Blattaria flore luteo, Ger. Park. Blattaria lutea, J. B. Chabr.
        • 7. Majore luteo & capsula itidem majore, nobis. Ejusdem varietas ma­jor capsula aculeata.
    • Exotica
      • 8. Cretica spinosa foliis Leucoii incanis, nobis. Blattaria Cretica spinosa, Park. Leucoium Creticum spinosum, Clus. Hist.
      • 9. Ragusiana incana multifida, nobis. Blattaria incana multifida, Boccon.
    • Rubra spicata
      • Major
        • 10. Glabra communis folio acuto, nobis. Lysimachia spicata purpurea forte Plinii, C. B. P. Lysimachia purpurea commu­nis major, Clus. Hist.
        • 11. Lanuginosa folio subrotundo, nobis.
      • 12. Minor, nobis. Lysimachia rubra nonsiliquosa, C. B. P. Lysimachia 2. vel minor flore rubro, Clus. Hist.
      • 13. Minima pluribus cauliculis procumbentibus, nobis. Lysimachia li­nifolia purpurocaerulea, C. B. P. Lysimachia rubra minima, Clus. Hist.
  • Blattariae affinis planta
    • 14. Major flore luteo, nobis. Lysimachia lutea major quae Diosco­ridis, C. B. P. Lysimachia lutea, Clus. Hist.
    • 15. Minor flore luteo foliis punctis nigris notatis, nobis. Lysimachia 3. sive minor lutea, Clus. Hist.
    • 16. Bifolia laevis flore albo Ephemeron dicta, nobis. Ephemerum vel potius Ephemerum spurium, Dod. Ger.
Explicatio partis Tab. nonae & totius decimae.

1. BLattaria perennis flore violaceo, nobis. Blattaria flore purpureo, Park. Ger. Blattaria flore caeruleo vel purpureo, J. B. Chabr. Folia multa habet per terram strata, medio­criter lata, atroviridia, absque serraturâ ullâ in margine; ex quorum medio oriuntur caules plures, cubitales à mediâ parte fere; sursum versus ornantur floribus integris in fundo, quinquefariam in margine divisis, longis pediculis innitentibus & rarius dispositis, coloris purpurei cum staminulis, aurei coloris: radicem habet pollicarem, multis fibris ab eadem prodeuntibus donatam.

2. Blattaria perennis flore gilvo seu obsoleti coloris, nobis. Folia hujus sunt multo ma­jora foliis Blattariae purpureae, & Symphyti foliis quam proxime accedunt: flores edit satis amplos, eleganter coloratos, inter carneos seu dilute rubellos gilvos, integros in fundo, quin­quefariam in margine divisos quinis quasi petalis, rotundis versus extrema, inque horum singulorum medio conspiciuntur quina stamina: quibus succedunt capsulae rotundae, bisulcae, septo medio distinguente duplicem ordinem seminum minutorum. Natura est adeo intenta productioni hujus radicibus suis, ut aegre in Gallia meridionali, multo minus in Anglia semen suum per [...]iciat.

3. Blattaria perennis Cretica incana foliis binis conjugatim positis uno majore extremum [Page 489] elaudente, nobis. Verbascum fruticosum auriculatum, Ponae Ital. Folia profert longa, pe­dalia fere, alternatim ex caule exeuntia; appendicibus sive lobis binis è regione costam am­plexantibus, quinto folio in extremo costae maximo; omnia folia praedicta, incana lanugine crass [...] sunt obducta, tactu dura & pilosa, sicut caulis, qui rotundus, bipedalis & alis multis è foliorum sinubus prodeuntibus divisus: flores in summo caulis & alarum profert, sed in caule prius, deinde in alis, ita ut diutius floreat: ab imo incipiunt flores expandi (ut in caete­ris hujus & Verbasci speciebus) qui magni sunt, pollicari diametro, colore auri hilari, inte­gri in fundo, quin quepartiti in margine, purpurascentem habentes umbilicum & stamina lutea, hirsutie magna, tenuissima, purpurascente praedita; quibus fatiscentibus succedunt capsulae rotundae, bisulcae; in quibus hinc inde semen exiguum, ut in caeteris, continetur. Floret Maio. Planta est perennis, nova semper ex imo germina proferens, & propter flores hilares & diu durantes hilaris ac venusta est planta. Oritur in Creta teste Honorio Bello.

4. Blattaria annua Cretica pilosa foliis conjugatim positis uno majore extremum claudente, nobis, Blattaria pilosa Cretica arctus quorundam, J. B. Chabr. Verbascum foliis subrotundis flore Blattariae, C. B. P. & Prod. Blattaria Cretica incana rotundo laciniato folio, Park. Hujus caules sunt rotundi, hirsuti, pedalis & sesquipedalis altitudinis; quibus adhaerent folia alter­natim sita, & per binos lobos ex adverso posita, uno extremo reliquis quintuplo majore clau­dente costae seu pediculi extremum (omnia folia hujus incana lanugine obducuntur in meri­dionalibus regionibus, at in frigidioribus hirsutie tantum scatent) versus medium caulem in ramos brachiatur, quibus adnascuntur flosculi lutei, parvi, caeterarum more, longis pediculis innitentes, quibus subveniunt capsulae minores, rotundae, parvae, itidem bisulcae, continentes hinc inde à latere septi medii duplicem seriem seminum minutorum, fuscorum aut subnigrorum; cùm flores & capsulae seminales, tum semina minora sunt. Videtur mihi diversa planta à prae­cedente, cum praecedens Columnae sit perennis major, haec etiam annua minor. Provenit inter saxa & muros in monte Baldo.

5. Blattaria annua ramosa floribus luteis staminibus purpureis, nobis. Blattaria Plinii, Dod. Ger. Lob. Obs. & Icon. Verbascum nigrum vulgare, Park. Hujus folia obscure virent, laevia sunt, haudquaquam lanuginosa & aliquantulum resplenden­tia, oblonga, & per margines serrata, minora quam Verbasci multo: caules recti, in alas divisi, breviores quoque sunt, quos superius convestiunt flores, utplurimum lutei, mino­res, staminibus aliquot in medio purpureis & hirsutis, nonnihil odorati, subinde tamen di­lute rubentes, aut obsoleto colore purpurascentes, quandoque & nigrae Violae eleganti colore nitentes: quibus succedunt duriuscula & rotunda vascula, majora quam Lini, longiusculis pe­diculis nitentia: semen vero in duplici loculamento nigricans, minutum: radix dura adnatis fibris tenuibus. Passim in pluribus Italiae, Germaniae utriusque locis juxta aquarum mar­gines, in lutosis aggeribus, & haud longe à fluviorum ripis provenit, & quidem qui lutei co­loris frequentius, purpurei rarius, Violae nigrae coloris florem ferens juxta Albim in Bohe­mia reperitur, & semel sata facile deinde singulis annis in hortis redit. Floret haec Blattaria à Junio in Septembrem usque: semen interea perficitur. Videtur mihi Blattariae species, pri­mo à foliis obscure virentibus & resplendentibus; ast certiore indicio à pediculis longis & capsulis rotundis quae indigitant Blattariam secundum doctrinam nostram.

6. Blattaria annua flore minore luteo vel albo staminulis purpureis, nobis. Blattaria flore luteo, Ger. Park. Blattaria lutea, J. B. Chabr. Hujus folia sunt longa, angu­sta, serrata, mucronata, obscure viridia; caules sunt bicubitales, in summa parte ramu­sculos edentes; in summis caulium longis pediculis innituntur flosculi raro dispositi, lutei, integri in fundo, quinis segmentis rotundis divisi in margine, in quorum medio sunt stamina quina, pilis purpureis tecta, quibus subveniunt capsulae rotundae, bisulcae, calycibus quinque­foliatis insidentes, inque capsulis duobus loculamentis distinctis continentur semina plu­rima juncta, hinc inde adhaerentia septo medio adhuc viridia, exsiccata fusca à seinvicem sejuncta, Papaveris instar. Planta est annua.

7. Blattaria annua flore majore luteo capsula itidem majore, nobis. Blattaria flore amplo, Ger. Lob. Icon. Lugd. Blattaria flore amplo, J. B. Chabr. Haec folia habet laciniata & profunde serrata, viridia: à medio caule ad ejusdem cimas observatur foliolum angustum, non serratum: ad oppositionem uniuscujusque pediculi floris cum caule, atque ex sinibus foliorum, exe­unt flores curtis pediculis innitentes, satis magni, coloris aut purpurei aut lutei, binatim aut ternatim secundum spicam siti. Planta est biennalis seu bima; postquam semen maturuerit, perit.

8. Blattaria Cretica spinosa foliis Leucoii incanis, nobis. Blattaria Cretica spinosa, Park. [Page 490] Leucoium Creticum spinosum Clus. Hist. Glastavida 1. Cretica, Pon. Ital. Glastavida Cre­tensum Belli, Ep. 3. & 4. ad Clus. Clus. ap. 2. Blattaria haec spinosa crescit ad altitudinem cubitalem & bicubitalem, sursum versus in plures ramusculos, duros, lignosos sparsa, quos cingunt folia confertim nascentia, incani & cineracei coloris, per oras laciniata, simul & den­tata & sparsim in ramulis multis superioribus flores flavos fert, integros in fundo, quinis pe­talis, subrotundis in margine divisos; in medio stamina concoloria profert: rami praedicti ini­tio satis sunt tenelli, paulo post tamen duri, lignosi & spinosi evadunt: floribus emarcidis suc­cedunt capsulae rotundae, bisulcae, longiusculis pediculis innitentes (hoc arguit hanc plantam esse Blattariam, non Verbascum, ex doctrina nostra; multo minus Leucoium ut vult Clusius alii­que authores ipsum sequentes) continentes semina minuta, plurima, fusca, duobus loculamen­tis divisa, septo medio dirimente duplicem seriem, hinc unam, illinc alteram.

9. Blattaria Ragusiana incana multifida, nobis. Blattaria incana multifida, Boccon. Flores, capsulae & semen hujus Blattariam esse arguunt: folia vero magna multiplicibus & profundis di­visionibus incisa, colore è virore candicantia. Absynthii Pontici vulgaris foliorum aliquatenus aemula. Ramum unicum hujus plantae absque radice habuimus (inquit P. Boccone) à Jo­hanne Maria Ferro Veneto aromatario, qui Ragusa allatum esse affirmabat.

10. Blattaria rubra spicata major glabra communis folio acuto, nobis. Lysimachia spicata purpurea forte Plinii, C. B. P. Lysimachia purpurea communis major, Clus. Hist. Pseudoly­simachium purpureum alterum, Dod. Lysimachia purpurea, Lob. Caes. Cam. Tab. Lysima­chia purpurea spicata, Ger. J. B. Chabr. Folia bina, glabra, aliquando terna, rarius quaterna, caulem ambiunt: caules promit rectos, bicubitales fere, quadrangulares, articulatos: folia, inquam, è singulis geniculis bina, glabra, ex adverso locata, oblonga, acuminata, ad Lysi­machiae verae luteae folia satis accedentia: flosculi superius caulem ad semipedalem longitu­dinem verticillatim ambientes cernuntur & summum caulis vestiunt, integri in fundo, quin­quefariam utplurimum, nonnunquam sisariam in margine profunde satis divisi, colore eleganti rubentes: semen haud quaquam in siliquis quadripartitis, lanigeris, Lysimachiae siliquosae mo­do; sed in thecis oblongiusculis bipalmaribus, Blattariae forma & ritu, duobus loculamen­tis distinctis, hinc inde: radix crassa, dura, foris nigricans. Planta haec durabilis est naturae, & locis exit aquosis, juxta ripas fluminum, & in aliis perinde humidis. Floret Julio & Au­gusto, Autumno semina in capsulis bisulcis perficit more aliarum Blattariarum.

11. Blattaria rubra spicata major lanuginosa folio subrotundo, nobis. Haec Blattaria no­bis sic dicta, à decima priore differt, quod sit foliis subrotundis, incanis; caulibus itidem la­nuginosis; Lysimachiae autem purpureae communis Clusii folia sunt glabra (item caules) ob­longa, mucronata, caetera ei par.

12. Blattaria rubra spicata minor, nobis. Lysimachia rubra non siliquosa, C. B. P. Lysi­machia secunda vel minor, vel minor flore rubro, Clus. Pan. Lysimachia purpurea sive minor, Clus. Hist. Haec est humilior & decima multo minor, pedalem & sesqui­pedalem altitudinem raro superans: caules illi teneriores, graciliores, quadranguli etiam, superiore parte caulis in plures ramos divisâ, ex adverso inter se nascentes: folia vulgaris majoris multo minora & angustiora, sibiinvicem opposita; si mordeantur lenta & gummosa sunt, deinde nonnihil acrimoniae & amaritudinis exerentia: quae vero in summis ramulis nascuntur, confusum habent ordinem, neque seriem ullam servant; & inter quae cauliculi e­mergunt rariores, sustinentes flores minores, neque adeo barbatos aut verticillorum instar am­bientes summitatem caulium, hexapetalos quasi; etiamsi integri sint in fundo, sex tamen peta­lis videntur constare exterius, colore rubro, staminulis ex umbilico prodeuntibus: radix dura, lignosa, non repens ut superioris; sed ex eodem corpore multos caules singulis annis profe­rens, & subindelateribus se propagans, multis fibris terrae adhaerens. Provenit multis Pan­noniae locis in pratis humidis & Danubii insulis, frequentissime vero ultra Posonium, vulgo Pre­sberg dictum, itinere Tornaviensi reperiit Clusius. Floret cum vulgari Junio & Julio, semen maturescit Augusto & Septembri.

13. Blattaria rubra spicata minima pluribus cauliculis procumbentibus, nobis. Lysimachia linifolia purpurocaerulea, C. B. P. Lysimachia rubra minima, Clus. Hist. Haec dodrantalis est altitudinis & statim secundum radicem ramulos in latera fundit, graciles, virides, frequen­tibus foliolis angustis, instar foliorum Lini, sed laevioribus obsitos: inter quos nascuntur sin­gulares, interdum gemini calyculi, longiusculi, quales fere in Lysimachia rubra minore: è quibus emergit flosculus, integer in fundo, at in margine quinis quasi petalis constans, ex pur­pureo caeruleis: quibus defluentibus succedunt capitula membranacea, bifida, calyculis in­clusa, [Page 491] exili semine candicante plena: radix longiuscula, susca, aliquot fibris donata. Ubi sponte proveniat incertum: at à D. Mera accipiebat Clusius.

14. Blattariae affinis planta major flore luteo, nobis. Lysimachia lutea major quae Lio­scoridis, C. B. P. Lysimachia lutea, Clus. Hist. Trag. Fuch. Ad. Lob. Caes. Tab. Ger. Eyst. Lysimachium legitimum, Dod. Fruticosa est haec planta, & multis cauliculis assurgit rectis, plurima parte rotundis, nonnihil angulosis, geniculatis, duos aut tres pe­des altis: foliis ex singulis nodulis ternis quaternisve oblongis, angustis, Salicis simili­bus, ambita haudquaquam incisis: flosculi in summis alis exeunt umbellatim lutei, qui­nis petalis subrotundis in extremitate constantes; quibus succedunt capitula rotunda, quadrifariam aut quinquefariam se aperientia, parva, Coriandri seminibus magnitudine simi­lia; in quorum singulis loculamentis plurima semina continentur, minuta, Blattariae seminum omnino aemula: radix tenuis per obliquum serpit, & in pluribus locis circumcirca radicem prin­cipalem progerminat. In palustribus & aquosis juxta rivulos, scrobes, aggeres, ac margines agro­rum aquis madefieri solitorum gignitur. Junio Julioque florens reperitur, semine praegnans Augusto & Septembri.

15. Blattariae affinis planta minor flore luteo foliis nigris punctis notatis, nobis. Lysima­chia lutea minor foliis nigris punctis notatis, C. B. P. Lysimachia lutea altera, Clus. Hist. & Pan. Lysimachia in alis foliorum florens, Caes. Lysimachia 3. sive minor lutea, Clus. Hist. Ha­bet Haec pedalem caulem, tenuem, striatum, cavum, nullis nodis septum ab imo, brevibus bi­nis foliis, vel potius vaginulis, ad singulos nodos ex adverso nascentibus cinctum, quae circa medium caulem nascuntur longiora sunt, angusta, tenella, ex viridi pallescentia, tenuibus qui­busdam venis oblique secta, ex quorum sinu enascuntur unciales pediculi, tenues, sustinentes florum muscosorum, quinque parvis flavis petalis constantium (prodeuntibus ex medio lon­giusculis tenuibus staminibus cum apice aureo) veluti spicam: radice nititur longa, hac illac se spargente, ad cujus internodia frequentes crescunt tenues & quasi capillares fibrae, qua­libus pleraeque aquaticae stirpes donatae sunt; adnatis se propagat. Nascitur haec, Schilickio referente, in locis riguis ad Alpium Kanfburno vicinarum radices. Eadem est cum Lobelii Ly­simachia in fossis Gandavi è regione palatii principis. In Hollandia circa Amstelodamum magna copia inter arundines, &c.

16. Blattariae affinis planta bifolia laevis, flore albo Ephemeron, nobis. Ephemerum, Matth. E­phemerum vel potius Ephemerum spurium, Dod. Ger. Haec planta Blattariae affinis nobis esse vi­detur, quia foliis prodit oblongis, latiusculis, versus caulem duriusculis, glabris veluti Isatidis fo­liis, sed tamen minoribus, cingentibus ad genicula cauliculos complurimos, rotundos, altos satis, non sine adnatis aliis minutioribus: quos superius spicatim convestiunt candidi flosculi, quinque petalis constantes, haud magnis, singulis in extremitate subrotundis, successive à medio caule ad summum prodeuntes & se expandentes; quibus singulis succedunt capsulae rotundae, quin­quifariam sectae, seu quinis loculamentis distinctae, atque in singulis plurima semina minuta, nigra, continentur Blattariae seminum ritu. De facultatibus Blattariae nihil Plinius. Sapor au­tem ac amara ejus qualitas gustabilis calidam & siccam esse testantur.

HALLUCINATIONES CASP. BAUHINI Aliorumque Authorum.

PAg. 239, 240, & 241. Casparus Baubinus collo­cat Verbascum & Blattariam inter Horminum & Aethiopem, Galeatas verticillatas plantas, & male, cum Horminum & Aethiopis spectent adgaleatas ver­ticillatas, Verbascum & Blattaria autem sint mono­petalae bicapsulares, debuere igitur associari sibi si­milibus, ut nos pr [...]stitimus habita ratione florum & capsularum.

DE MONOPETALIS BICAPSULARIBUS

CAPUT VIII. NICOTIANA sive TABACUM.

NIcotiana à Johanne Nicotio Regis Galliae Conciliario dicta, cujus opera anno 1560. Galliis innotuit, quam Ulyssipone, dum legati munere fungeretur, à Belga è Florida Insula reduce alatam accepit. Tabacum ab ejus nominis Insula dicitur, teste Monardo.

Nicotianae nota generica haec esto, quod flores longiore tubulo constantes habeat, integros [Page 492] in fundo, magis angulosos in margine, quinque etiam plicis angulosis prominentibus (prae­ter tertiam qui Hyoscyamus luteus est;) floribus evanescentibus singulis singulae succedunt ca­psulae oblongae, tumidae in medio, ex tenui principio è calyce quinquefoliato herbaceo & in tenuem sursum versus mucronem desinentes, septo duplicato arcte sibiinvicem adhaerente & separante duplicem ordinem seminum minutorum, subfuscorum versus dorsum uniuscujusque septi medii.

Pars TABULAE XI.
  • Nicotiana
    • Longifolia seu folio mucronato acuto
      • Major
        • 1. Latifolia, nobis. Nicotiana major latifolia, C. B. P. Tabacum latifolium, Cam. Eyst. Petum latifolium, Clus. ad Monard.
        • 2. Angustifolia, nobis. Nicotiana major angustifolia, C. B. P. & Eyst. Tabaccum angustifolium, Cam. Petum angustifolium, Clus. ad Monard.
      • 3. Minima, nobis. Tabacum minimum, Cam. Petum. 3. Clus. ad Monard.
    • 4. Latifolia seu folio subrotundo
      • Minor capsula rotunda priapi forma floribus luteis minoribus foliis rotundis obscure virentibus glutinosis, nobis. Nicotiana minor seu Hyascyamus luteus, Eyst. Hyascyamus luteus, Dod. Cam. Ger.
Explicatio partis Tab. undecimae Sectionis quintae.

1. NIcotiana major latifolia, C. B. P. Nicotiana major, Tab. Tabacum latifolium, Cam. Eyst. Hyoscyamus Peruvianus, Dod. Cam. Ep. Petum latifolium, Clus. ad Monard. Sana sancta Indorum, Ad. Lob. Ger. Tornobonia quia à Tornobono missa, Caes. Uppowoc indigenis Vir­giniae. Caules ad tres vel plures cubitos non raro attolluntur, ramis nonnullis brachiati, qui foliis nonnullis etiam convestiuntur latis, oblongis, acuminatis, majoribus quam lutei Hyoscyami, mucronatis, Oxylapathi fere similibus, latioribus, mollibus tamen & dilute virentibus tenui­terque hirsutis, quae quandoque cauli sic adhaerent, ut ipsum amplecti videantur, alias è pe­diculo non exiguo prominent, viscosa ut melle illita videantur cum caulis tum folia: flores oblongiore formâ, intus concavi, integri in fundo, sed longiores, tubi instar, in margine pa­tentiores, quam Hyoscyami lutei, in ambitu seu margine quinquangulares, colore dilute ali­quando dilutius rubello & in margine propemodum albicantes: vascula bicapsularia, septo medio discriminante duplicem ordinem seminum minutorum, numerosorum, seminibus Pa­paveris multo minorum. Ex Americae, quam Indiam occidentalem vocant, provinciis, inter quas regio Peru est (quin & non multis abhinc annis in Virginia, copiose colitur ab Anglis illic habitantibus, & populo Septentrionales regiones habitanti affatim inde subpeditatur) in Europam primo venit, ubi in hortis satis feliciter adolescit, Septimestri aut Octomestri spacio ad absolutionem seu maturitatem perveniens observatur. Seritur Vere, sub Julium aut Au­gustum aut quandoque serius flores edit, postea Autumno semina ad maturitatem perducit.

2. Nicotiana major angustifolia, C. B. P & Eyst. Tabacum angustifolium, Cam. Tabacum alterum minus, Lugd. Hyoscyamus Peruvianus minor, Dod. Petum angustifolium, Clus. ad Monard. Tabacum sive Herba sancta minor, Lob. Icon. Humiliore caulis & foliorum habitu angustiore differt à priore. Hujus secundae folia plerumque in acutiorem mucronem abeunt & pediculo cauli annectuntur: florum quoque proventu locupletiore, eorumque colore in­tensiore gaudet. Vulgus herbariorum huic feminae, ut Nicotianae latifoliae majoris maris titulum assignat.

3. Nicotiana minima, C. B. P. Tabacum minimum, Cam. Tabacum sive sana Sancta mini­ma, Lob. Lugd. Petum 3. Clus. ad Monard. Haec Nicotiana minima foliis est Hyoscyami lu­tei Dodonaei, mucronatis, angustioribus pediculis adhaerentibus: floribus minoribus ali­quanto, praedictis non obsimilibus, saturatius purpurascentibus, quinquefariam in margine itidem divisis, sed profundius: dodrantalis est herba, facie à caeteris non diversa, nisi quod sit minor, eodem etiam fervido virenteque gustu praedita. Est & alia minima dodrantalis, facie etiam à caeteris vix multum differens, nisi quod flosculi Hyoscyami lutei multo sint mi­nores, ex flavo herbaceo itidem: folia Doronici aut Plantaginis angustifoliae, minora & angu­stiora Pulmonariae: radix pusilla, fibrata.

[Page 493]4. Nicotiana minor, C. B. P. Nicotiana minor seu Hyocyamus luteus, Eyst. Hyoscyamus luteus, Dod. Cam. Ger. Multo humilior est Nicotianâ primâ seu latifoliâ, cubitalis, aliquan do altior; caule constat rotundo, pingui, leviter hirsuto, saturatius virente; in quo folia sub­rotunda, pinguia, viscosa, ut quasi melle glutinoso obduci videantur, & parum etiam pilosa, Solani furiosi foliis haud absimilia: flores in dentatis foliaceis calyculis è alabastriculisve, qui quinquefariam in margine sinuosâ, è flavo languidiorem pallentem colorem induunt, Nicoti­anae latifoliae floribus multo minores, minusque patuli, absque mucronatis angulis plicanti­bus, in quina obtuso labra divisi: hisce deciduis subrotunda capitula succedunt in summo priapum omnino referentia, (unde à quibusdam, ut Gesnero, Priapeia à fructus formâ dicitur,) lividopallescentibus seminibus, Nicotianae latifoliae seminibus majoribus, referta: radix subtus demissa, annua, fibris lateralibus multum obsidetur.

TEMPERAMENTUM & VIRES.

Nicotiana calida & sicca est, & quidem secundo ordine ex sententia Nicolai Monardis. Adest ei narcotica seu stupefaciens vis, tum & per alvum purgatoria, nec non, ut Monardes scribit, ale­xipharmaca quaedam; saporem inducit, mentem emovit, & similem ebrietati constitutionem adfert vel solo fumo accepto, ut testatur Andreas Thevetus, cum sit calida & sicca Nicotiana in se­cundo gradu: itaque calefacit, resolvit, mundificat & aliquantulum astringit, ut ex sequen­tibus qualitates judicare licebit: confert enim ad cephalagiam, hemicraniam, tetanum, dentium dolores, pectoris vitia, lienis & jecoris obstructiones, cruditates ventriculi, ventris tineas, ne­phritides, suffocationes uteri, articulorum dolores, perniones, venena, polypum, podagram, im­petigines, capitis scabiem, asthma, famem, sitim, recreationem & alia innumera, ut diffusius docetur apud Johannem Bauhinum pag. 262, 263, & 264. Plura qui volet de viribus Tabaci seu Nicotianae, petat ex Raphaelis Thorii hymno de Tabaco, & Michaelis Neandri Tabaco­logia. Qui vituperia Tabaci voluerit, consulat commentarium Simonis Pauli de abusu Tabaci & Thée pag. 32.

DE MONOPETALIS BICAPSULARIBUS

CAPUT IX. HYOSCYAMUS.

Y [...] Dioscoridi l. 4. c. 69. id est, Faba suilla, vel porcina, quod apri ejus pastu re­solvantur & convellantur praesenti mortis periculo, nisi aqua copiosa statim se foris & intus polluerint, ut Aelianus prodidit. Dioscorides differentias tres proposuit: unam semine ni­gro, floribus pene purpureis: alteram semine subflavo, floribus luteis: tertiam mitissimam, can­didi floris & seminis. At Plinius l. 25. c. 4. Apollinaris genera plura sunt; unum semine nigro; alterum candidius: tertium Irionis semini simile: quartum candidi seminis in maritimis: item russi seminis.

Hyoscyamus est planta monopetala (id est florem integrum in fundo habens) quinquefa­riam in margine divisa, atque singulis floribus fatiscentibus succedit capsula quinque pun­gentibus apicibus donata, cum operculo bullato, prona parte convexo, supina concavo, integente eandem capsulam cylindriacam, continentem plurima semina, nunc nigra, aut sub­ruffa; nunc alba: atque hisce notis quam facillime distinguitur generice à Nicotiana, cum qua plurimum habet alioquin affinitatem.

Pars TABULAE XI. Sectionis quintae.
  • [Page 494]H [...]scyamus
    • 1. Niger vel vulgaris, C. B. P. Clus. Hist. Hyoscyamus niger, Dod. Hyoscyamus vulgaris, Eyst.
    • Albus
      • 2. Major vel 3. Dioscoridis & 4. Plinii, C. B. P. Hyoscyamus albus, Dod. Matth. Ad. Lob. Lugd. Eyst. Ger.
      • 3. Minor, C. B. P. Lob. Icon. Hyoscyamus albus vulgaris, Clus. Hist.
    • Luteus Creticus
      • 4. Major, C. B. P. & Prod. Matth. ed. Bauh. Hyoscyamus Creticus alter, Clus. Hist.
      • 5. Minor, C. B. P. Hyoscyamus 4. vel Creticus albus, Clus. Hist.
    • Flore rubello vel purpurascente
      • 6. Syriacus, Cam. J. B. Chabr. Hyoscyamus flore rubello, C. B. P. Hyoscyamus peregri­nus flore rubello, Clus. Pan.
      • 7. Aegyptiacus cauliculis spinosissimis, nobis. Hy­oscyamus cauliculis spinosis, C. B. P. Hyoscy­amus Aegyptius, Clus. Hist. Hyoscyamus pe­culiaris flore purpurascente, J. B. Chabr.
    • 8. Flore variegato, nobis. Hyoscyamus albus Aegyptius, Prosp. Alpin. de Exot. Hyoscyamus albus Vestlingii in Prosp. Alpin.
Explicatio partis Tab. undecimae Sectionis quintae.

1. HYoscyamus vulgaris vel niger, C. B. P. Hyoscyamus vulgaris, Eyst. Hyoscyamus niger, Dod. Ad. Lob. Ger. Hyoscyamus niger vulgaris, Clus. Hist. Apollinaris, Cord. in Dioscorid. Hyoscyamus hic vulgaris niger dictus Faba suilla, Dens caballinus, Caes. Al­tercum & Herba Apollinaris, Cam. E radice albicante crassa & parum fibrosa provenit caulis crassus, ramosus, cubito procerior, villosus, quem impari situ vestiunt oblonga, pingui [...] & quadantenus lanuginosa folia, marginibus laciniata, & divisuram Pedis anserini seu Atriplicis latifoliae referentia, summum ejus fastigium contractum, se explicans inter folia, tam in caule, quam adnatis lateralibus seriatim promit flores circa umbilicum purpurascentes, è flavo pallidos, & variis obsolete purpurascentium nervulorum reflexibus & gyris obsitos, foetidi ac virosi, non minus quam tota planta, odoris: hos emarcidos excipiunt Balaustii forma va­scula seu calathi oblongi, teretes, ventricosi, superne (pro ratione petalorum florum, quae sunt quinque) in quinque lacinias cuspidatas rigentes dirempti & operculo rotundo, duriusculo occlusi, quod maturitate tandem exsiccatum & dissolutum semina effundit Pa­paverum seminum colore, depressa, exigua, copiosa, septo medio disterminante plurima prae­dicta semina hinc inde. Passim in neglectis ruderatis & fimetis prope villas reperitur. Floret Junio & Julio mensibus; semen perficit durante autumno.

2. Hyoscyamus albus major vel 3. Dioscoridis & 4. Plinii, C. B. P. Hyoscyamus albus, Dod. Matth. Ad. Lob. Lugd. Ger. Eyst. Hic facie germana cum Hyoscyamo vulgari cognitionem prodit, foliis licet latioribus sit & rotundioribus, tactuque veluti oleaginosis, mollioribus, hirsutis & viridibus: flores pari formâ & situ oriuntur, minores & pallore albescentes: se­minum quoque calyculi respondent, sed citra rigentes cuspides; sunt autem in albis granula pau­ciora, depressa, scabra, seminibus praedicti magis pallescentia; ex quibus celeri ortu, eodem quo satus est anno, sese perficit, & semestris aut septimestris est vitae. Hunc maritima rudera aspera, praesertim ubi Rhodanus in mare influit, alunt: citius floret priore, citius (que) semen itidem perficit.

3. Hyoscyamus albus minor, C. B. P. Lob. Icon. Hyoscyamus albus vulgaris, Clus. Hist. Foliis est candidioribus mollioribusque, nec ita laciniatis, sed potius sinuosis, brevibus, sa­tis crassis, longiore pediculo fultis: flores illi albi minores, calyces plures & laeviores.

4. Hyoscyamus luteus Creticus major, C. B. P. & Prod. Matth. ed. Bauh. Caulibus est cu­bitalibus, robustis, ramosis, rotundis, molli lanugine obsitis: foliis latis, subrotundis, sinua­tis & circumrosis, hirsutis, longo pediculo donatis, ex quorum alis pediculi lanuginosi ex­surgunt, flores sustinentes ex calyce hirsuto, in quinque apices secto, prodeuntes, oblongos, [Page 495] Lamii Melyssophylli forma, quinquefariam divisos; ex horum medio stamina quina purp [...] ­rascentia, apicibus flavescentibus & cum stilo oblongo ejusdem coloris, e [...]eruntur: flori­bus dilapsis calyces indurantur, qui semen minutum, subru [...]um continent. Sem [...]n huius à Casaubona accepit Johannes Bauhinus.

5. Hyoscyamus Creticus luteus minor, C. B. P. Hyoscyamus 4. vel Creticus albus, Clus. Hist. Tota haec planta mollior & tenerior Hyoscyamo albo jam descripto: folia longiore pediculo sunt innitentia, molli lanugine praedita, latiuscula, minus sinuosa, sed magis serrata, vitiginea quasi, minora tamen & teneriora: ramos habet candidiore lanugine pubescentes: flores prorsus au­reos, interne circa umbilicum violacei coloris: radicem satis crassam Napi fere instar. Peren­nis ne esset, an non, nihil significabat Jacobus Plateau, qui ejusdem semina ex Creta habuit, eun­demque coluit.

6. Hyoscyamus rubello flore, C. B. P. Hyoscyamus Syriacus, Cam. Hort. Hyoscyamus p [...]re­grinus rubello flore, Clus. Pan. Hyoscyamus Syriacus, J. B. Chabr. Haec planta rara à Pa­ludano ex Syria delata, prorsum cum sequente convenit, sola foliorum latitudine discrepans. Ipsa planta, teste Camerario, plerumque Iconis quantitatem quinquies in se continere d [...] ­prehenditur.

7. Hyoscyamus Aegyptius cauliculis spinosissimis, nobis. Hyoscyamus Aegyptius caulicu­lis spinosis, C. B. P. Hyoscyamus Aegyptius, Clus. Hist. Hyoscyamus peculiaris flore purpurascente, J. B. Chabr. Cubitalis est hic altitudinis, minimique digiti cra [...] ­tudinis; caulem acquirit in hortis firmum, molli incanaque lanugine praeditum, per quem hinc inde sparsa folia, praecedentis soliis non absimilia, sed minora, brevior [...] saltem, frequentibus profundisque laciniis divisa, ten uique (dum adhuc tenella sunt) & longa lanugine pubescentia: summus caulis in aliquot ramos nutantes & inflexos dividitur, qui alter­natim angustiora, minoraque nec laciniata sursum versus gerunt folia: calyculos vulgari, similes, in quinque cuspides satis firmas desinentes: in quibus flores colore quodammodo vulgaris similes, hoc est, pallescentes, & purpureis venis distincti, initio nascuntur, sed deinde in paulo majorem amplitudinem excrescentes in elegantem ex rubro purpurascentem colorem mutan­tur, saturatioribus tamen venis, nec umbilico purpureo, ut vulgaris nigri flores, sed candi­cante, stiloque purpurascente & quinque staminibus exornato: floribus succedunt bullata, quemadmodum in vulgari, capitula, semen etiam simile continentia. Natus Clusio ex semine, quod doctissimus vir Bernardus Paludanus Frisius ex Syriaca, Aegyptiaca peregrinatione redux, Patavio ad Clusium miserat Benze nomine. Est forte ille quem C. V. Rauwolfius apud Chale­pum observavit l. 1. c. IX. sui Hodoeporici. Nos semina ejusdem plantae ad nos transmissa habuimus ex territorio Chalepensi, à nunquam satis laudando benefactore nostro D. Roberto Huntington. Jam floruit in horto publico, atque semina edidit.

8. Hyoscyamus albus Aegyptius Prosp. Alpin. de Exot. Hyoscyamus albus Vessingii in Prosp. Alpin. Hyoscyamus hic Aegyptiacus albus exoritur à radice plerumque simplici, per fibras tamen crassas varie deducta, caule saepius unico, nonnunquam geminis, surrectis gracilibus quidem, sed firmis; hi plurimis deinde ramorum brachiis multiplicantur, quibus utrisque mollis inspersa lanugo canitiem ante senium addit: per caules hinc inde sparsa sunt folia, ob­longa, ex mediocri latitudine in acumen desinentia, vulgaris Hyoscyami foliis longe minora: his pariter ex densata lanugine albicans tomentum, à pictore vix exprimendum, instratum est; oraeque crebris incisuris dentium serrae aemulis, prope medium imumque caulis serratae omnino videntur: flores circa summos caules è calyculis suis emergunt, paulatimque ab angu­sta cervice latiores, quina labella blanda in risum ducunt. Exterius simplici candor [...] nitent, interius admixto rubro cum flavedinis portione variegati: dilapsis floribus calyces haeredes se­minaque supersunt, alba, pusilla, quae humorum, ac potissimum sanguinis impetum per venas ven­triculi & pulmonum efficaciter coercent, dolorem item meningum, pleurae membranae, tum coli intestini gravissima tormenta mitigant. Nascitur cum Hyoscyamo luteo juxta pyramides Aegyptiacas, non minores illas (quarum plures visuntur) sed majores tres circa Memphin urbem conspicuas, immensi laboris opera, & quae non vane Plinius Regiae pecuniae vanam & inutilem ostentationem judicavit. Floret aestate, & versus autumnum semina perficit.

TEMPERAMENTUM & VIRES.

Hyoscyamus albus omnibus suis particulis refrigerat, dolores omnes sedans: adversus acres ca­lidasque defluctiones oculorum aliarumque partium proficit. Sanguinis eruptiones & muliebria compescit profluvia: ad testium aliarumque partium inflammationes adhibetur. Prosunt sub­inde [Page 496] si sola imponantur folia, quandoque eadem cataplasmatis permiscentur. Est & semi­nis solius nonnunquam usus: additur vero & antidotis dolorem sopientibus: radix commansa, aut in aceto decocta, dentium dolores finire potest. Breviter, Hyoscyamus similem Opio ac Myconio facultatem habet: imminet quoque & ab ipso, quod ab illis, periculum. Testatur Dioscorides folia in olere sumpta mentis emotionem facere. Plinius etiam foliis mentem corrumpi ait, si infusio, in qua plura quam quatuor dilituêre, bibatur: mitior autem habetur candidior, quem Medici, inquit Dioscorides, recepêre, deinde luteus; niger ut deterrimus improbatur. Galenus etiam nigrum insaniam ac soporem adferre affirmat, huncque flavum sive luteum propinquam ob­tinere facultatem; fugiendum utrumque ut inutilem & venenosum: candidum vero ad sanationes maxime idoneum esse. Pictones ac Andegavenses Hyoscyamum adversus pruriginem plurimum commendant, indeque Vernaculo sermone l' Herbe aux tignes vocant. Siccae enim herbae citi­nos carbonibus inspergere solent, fumumque exhalantem manibus excipere, ac eo frigore con­tractas prurigines tolli asserunt. Vide caetera apud Johannem Bauhinum, Simonem Pauli pag. 347, 348, & 349. Satius, inquit, est omni Hyoscyamo abstinere quam cum periculo vitae aegri cujusvis obvii, legitimum, scilicet album, non eligere, &c.

HALLUCINATIONES CASP. BAUHINI.

PAg. 169. collocat Casparus Bauhinus Hyoscya­mum & Nicotianam inter Mandragoram, plan­tam bacciferam, pomiferamve (quae jure a fine ulti­mo debet associari Solanis) & Papaver quod est plan­ta tetrapetala multicapsularis; sed a fine ultimo, nec Hyoscyamus, nec Nicotiana, alterutri horum conveniunt; ergo aptius & Hyoscyamus & Nicotiane, quippe bicapsulares & monopetalae plantae, associ­antur cum suis similibus bicapsularibus monopetalis, Digitali scilicet, Verbasco, Blattaria, Scrophula­ria, &c.

DE MONOPETALIS BICAPSULARIBUS Floribus rictu anterius, & calcari posterius donatis.

CAPUT X. LINARIA.

CUm Linaria quibusdam Antirrhini species videatur, & an Antirrhinum Plinii sit quidam dubitant, idcirco eandem Antirrhino immediate praeponemus. Quibusdam Osyris censetur, ex qua Galeni seculo, ut & nunc in Italia, scopae conficiebantur. [...] foliis est Lini initio nigris, dein rubescentibus, &c. Dioscoridi l. 4. c. 143. & Plin. l. 27. c. 12. Osyris foliis est nigris seu Lini, semine initio nigro, dein rubescente, &c. Linaria Latinis, quod foliis Lini sit.

Linaria est planta bicapsularis monopetala, cujus flores integri in fundo, rictu anterius, calcari posterius donati sunt: solo [...]alcari posterius prominente dum est in flore ab Antirrhi­no distinguitur, at post florem evanidum & hujus & illius facilius distinguuntur genera inter se; nam Linaria primo habet calcar in posteriore floris parte, quo destituitur Antirrhinum. Secundo, Linaria habet capsulam seminalem duobus loculamentis distinctam, septo medio se­parante hinc unam, illinc alteram seriem seminum, aut compressorum, foliaceorum, quae sunt aliàs nigra, aliàs fusca; aut angulosorum rugosorumve, aut denique rotundorum: exsiccata capsula bifariam aperitur sursum versus. At Antirrhinum; etiamsi florem gerat rictu donatum an­terius, nullo calcari posterius afficitur, sed immediate calyci foliaceo, herbaceo, quinquepartito immergitur; deinde capsula seminalis Antirrhini, etiamsi bifariam dividatur septo medio, tribus tamen foraminibus sursum versus lateraliter perforatur, atque septum medium multo magis spis­sum habet, semina plurima nigra, aut fusca rugosa itidem sibi adhaerentia continens utrinque. Linaria ergo est vel semine foliaceo compresso, eoque aut nigro aut fusco, vel anguloso & rugoso, vel rotundo: ratione durationis vel est perennis vel annua: ratione foliorum est vel latifolia, quae est foliis inordinatim positis; vel tribus, caulibus adhaerentibus; vel quatuor ad singula ge­nicula positis: vel angustifolia, quae ratione colorum florum est vel colore albo, violaceo, satu­ratius vel dilutius tincto: vel denique variegato, id est, variis coloribus picto: vel ferruginei aut obsoleti coloris: estque insuper vel foliis glabris glaucis, vel hirsutis: deni (que) est major vel minor.

[Page 497]Linariae semine foliaceo, compresso, nigro aut fusco; anguloso, rugoso, subnigro, aut fusco & rotundo.

TABULA XII. XIII. & pars XIV.
  • Linaria
    • Semine
      • Foliaceo compresso, nigro aut fusco
        • Annua
          • 1. Dalmatica maxima foliis Lauri flore magno, nobis. Linaria latifolia Dalmatica magno flore, C. B. P. & Prod. Linaria maxima Dalmatica fo­liis Lauri, J. B. Chabr.
          • 2. Latifolia triphyllos sicula, Boccon.
          • 3. Triphyllos caerulea, C. B. P. Linaria Apula, Col.
          • 4. Tetraphylla tenuifolia, nobis. Linaria tetraphyl­la lutea minor, Col. Linaria quadrifolia lutea, C. B. P.
          • 5. Lutea parva erecta, nobis. Linaria lutea par­va annua, J. B. Chabr.
          • 6. Angustifolia flore majore luteo, nobis.
          • 7. Minima maritima viscosa foliis hirsutis floribus luteis, nobis.
          • 8. Minor caerulea recta, Park.
          • 9. Linaria pumila tetraphylla, Boccon.
        • Perennis
          • 10. Vulgaris folio luteo majore, nobis. Linaria vulgaris, Eyst. Linaria vulgaris lutea, Ger. J. B. Chabr.
          • Flore pallido rictu
            • 11. Purpureo, C. B. P. Li­naria inodora flore albi cante, Cam. Linaria flore albicante, Eyst.
            • 12. Aureo, C. B. P. Lina­ria Pannonica 1. Clus. Hist. Tab.
          • 13. Osyris seu Linaria alba, Lob. Park.
Linariae perennes semine anguloso seu rugoso, nigro aut fusco.
  • Linaria
    • Semine
      • Anguloso, rugoso, subnigro aut fusco
        • Perennis
          • 14. Linaria tenuifolia caerulea, nobis. Linaria caerulea Dal•••. Lugd.
          • 15. Asparagi, Corrudae prioris dicti Clusio, foliis, nobis. Linaria Molluginis facie, Boccon.
          • 16. Purpurea major odorata, nobis. Linaria pur­purea major odorata, C. B. P. Linaria pur­purocaerulea elatior, Eyst.
          • 17. Pumila supina lutea, nobis. Linaria pumila supina lutea, C. B. P. Linaria Hispanica 5. Clus. Hist.
          • 18. Moravica procumbens caerulea, nobis. Osyris purpurocaerulea repens, Ad. & Icon. Lob. Li­naria Moravica 2. Clus. Hist.
          • 19. Quadrifolia caerulea procumbens, nobis. Li­naria 3. Stiriaca, Clus. Hist.
          • 20. Bellidis folio, nobis. Linaria Bellidis folio C. B. P. & Prod. Linaria odorata, Dod.
          • 21. Sempervirens foliis longissimis, nobis. Lina­ria sempervirens, Prosp. Alpin. de Exot.
          • 2. Caerulea calcaribus oblongis, nobis. Linaria caerulea calcaribus oblongis, J. B. Chabr.
  • [Page 498] Anguloso, rugoso, subnigro aut fusco
    • Annua
      • 23. Triphylla minor lutea Valentina, Dod. Lob. Li­naria Hispanica 1. Clus. Hist.
      • 24. Chalepensis minor erecta floribus albis lineis violaceis notatis, calyci ex quinis foliis uncia­libus constructo insidentibus, nobis.
      • 25. Minima foliis hirsutis floribus obsoleti fusci coloris, nobis.
      • 26. Pinnata Helxines folio, nobis. Linaria pinnata Helxines folio, Park.
  • Rotundo
    • Folio
      • Hirsuto
        • 27. Subrotundo flore ex herbido flavescente, nobis. Elatine folio subrotundo, C. B. P. Veronica femina, Matth. Fuch. Dod.
        • Acuminato in basi auriculato
          • 28. Major, nobis. Elatine folio acu­minato in basi auriculato flore lu­teo, C. B. P. Elatine, Matth. Lugd.
          • 29. Minima flore luteo, nobis.
      • 30. Glabro Hederae folio Clematitis, nobis. Cymbalaria, Matth. Cymbalaria Italica hederaceo folio, Ad. obs. & I [...]n. Lob.
§. 1. LINARIA semine foliaceo, compresso, nigro aut fusco.
Explicatio Tab. 12, 13, & partis 14.

1. LInaria maxima Dalmatica foliis Lauri flore magno, nobis. Linaria latifolia Dalmatica, magno flore, C. B. P. & Prod. Linaria maxima Dalmatica foliis Lauri, J. B. Chabr. Folia maxima haec profert magnitudine fere foliorum Lauri domesticae, ad Linariae tamen foliorum formam accedentia, uncias duas aut etiam tres longa, pediculis carentia, unciam fere lata, in summitate caulium semper breviora & angustiora, omnia tamen in acutum apicem desi­nentia, nullo tamen ordine servato caulem ambiunt, qui est lignosus quasi, rotundus, fir­mus, cubitum superans, in ramos brachiatus: in summo fastigio flores habet Linariae vul­garis floribus formâ similes, sed triplo saltem majores, ex luteo ruffescentes, aureosve, ma­gnitudine Antirrhini majoris; quibus emarcidis succedunt capsulae binis loculamentis distinctae, septo membranaceo distinguente duplicem seriem seminum compressorum, membranaceo­rum, nigrorum, tenuium adeo ut vento vel levissimo flante, imo aurâ seu halitu, avolare sa­cile possint. Semen hujus Florentia à Casabona missum ad Johannem Bauhinum nomine Linariae maximae Dalmaticae Lauri foliis; item & sub nomine Linariae fruticantis Creticae ac­cepit idem. Floret aestate atque interim eâdem finiente perficitur semen.

2. Linaria latifolia triphyllos Sicula, Boccon. Caules habet haec rotundos, glabros, pedales, subinde majores, quandoque plures ex una radice exeuntes: folia terna, subrotunda, laevia, glauca, unciam lata, nonnihil longiora, ordinatim ex adverso inter se absque petiolis disposita, bina tantum in summo caule, in cujus extremo spica florum eminet Linariae vulgaris ritu; flo­res singuli anterius rictu flavo, & posterius calcari seu cauda caerulea pallescente donantur, sequuntur capsulae congenerum more, in quibus continetur semen compressum, subnigrum: radix subest fibrosa. Floret aestate in montibus Hyblaeis circa Syracusas, & alibi illic passim reperitur. Bauhiniana Linaria triphylla latifolia, excepta notâ brachiatà in caulis summi­tate cum nostra omnino convenit.

3. Linaria triphyllos caerulea, C. B. P. Linaria triphyllos Apula, Col. Valentinae Linariae inferiori foliis accedere videtur haec Linaria, Cerinolanis agris incultis passim obvia, quae ra­dice alba, tenui firmatur, ex qua plures teneri caules pedales fruticant (aliquando singulari caule invenitur) laeves, albicantes, foliis per genicula ternis, rutaceis, paulo majoribus, latioribus, acutioribusque, cinereo colore Rutae aut Brassicae: circa summum vero caulis [Page 499] alternatim dispositis; quibus Martio mense flores primi coacervati, caerulei, minuti, extu­mescentia labia tantum suprà habentes, qui paulatim crescente caule decidunt, & capsulas inter folia remanentes relinquunt rotundas Linariae superioris modo: in quibus foliaceum, compressum, latum, nigrum, atque respectu plantae magnum conspicitur semen, sapore pa­latum calefaciente, nec dulci nec amaro excedente. Provenit, ubi supra dictum, in Cirino­lanis agris incultis. Floret aestate; semen eâdem perficit.

4. Linaria tetraphylla tenuifolia, nobis. Linaria tetraphylla lutea minor, Col. Linaria quadrifolia lutea, C. B. P. Reddenda est & huic familiae plantula haec verioris Linariae seu Osiridis congener, etiamsi ob foliorum quaternum numerum Cruciatae similior, antequam floreat & capsulas suas producat, videatur. Plantula est pedalis, exigua, exiguâque radice praedita, viticulis multis assurgens: sed caulis est rectus, geniculis singulis quaterna folia pro­mens, in imo minora, atque e medio ad summum non quaterna, sed alternatim singula & bre­viora folia, Lini & Linariae aemula, colore Brassicae, inferne canaliculata, cauli cruciatim rectà haerentia: flores in summo cauliculi fastigio pauci, petiolis brevibus pendentes, calycibus quin­quefoliatis, hirsutis insidentes, effigie atque positu Linariae vulgari similes, verum multo mi­nores, atque etiam lutescentes: capsulae crassae, rotundae, sex lineis distinctae, apicello in summo emicante, atque in binis loculamentis, septo medio divisis, semen foliaceum seu com­pressum, lunatum, nigrescens, ut in congeneribus, latet. Sapor idem amarus inest, ut in aliis. Aprili mense floret, & aestate perficitur semen. Oritur in iisdem locis, quibus Ionthlaspi lu­natum Columnae, Valvensium scilicet campis.

5. Linaria lutea parva annua erecta, J. B. Chabr. Sunt huic caules dodrantales ex radici­bus parvis, albicantibus, plures, tenues: folia teneriora & angustiora multo, nunc recta, nunc retorta, spissioraque quam in caeteris, colore glauco, terna, quaterna aut quina, ex certis inter­vallis adhaerentia: flosculi lutei in ramulorum fastigiis, Linariae forma, circumcirca crocei aut aurei, sed quadruplo minores, odore nullo; quos excipiunt globuli rotundi, aliquando ob­longi, bifariam septo medio secti, continentes in se semen parvum, orbiculatum, compressum, subfuscum: radix tenuis est. Est planta semestris aut septimestris. Huc pertinet Linaria Hispanica 4. Clus. Hist. nisi quod sit flore caeruleo dilutiore ad cinereum tendente.

6. Linaria annua angustifolia flore majore luteo, nobis. Hujus folia sunt quasi Psyllii soli­orum aemula, longiora: caulem producit sesquipedalem, cujus cimis innascuntur flores lutei, multo majores quam pro tenuitate plantae; semina compressa, nigra. Circa Burdegalam in satis arvis provenit.

7. Linaria maritima minima viscosa foliis hirsutis floribus luteis, nobis. Haec Linariae minimae species folia edit hirsuta, viscosa, superioris foliis multo dilutius virentia, pilis scatentia: caules semipedales, in quorum cimis flores fert minimos, luteos: quibus evanescentibus suc­cedunt capsulae rotundae, bisulcae, aliarum Linariarum more, continentes semina nigra, compressa seu foliacea, non autem ut Linariae 2di. aut 3i. §. angulosa aut rugosa. Provenit in arenosis mariti­mis Armoricae, ubi nos copiose ipsam florentem, & semina nigra compressa ferentem, offendimus.

8. Linaria minor caerulea recta, Park. desc. Linaria minor caerulea eidem, Icone. Plantula haec tenues emittit caules, quibus tenuissima & longa adhaerent folia exeuntia ex geniculis; hujus, inquam, folia parva, glauca, per terram strata, longis pediculis innituntur conjugatim seu binatim ad ternarium aut quaternarium numerum, ex adverso posita, uno extremnm costae mediae claudente, mucronato etiam & parvo, caeteris conjugatim costae adhaerentibus haud absimili: è medio horum exeunt cauliculi bini, terni, pedales, quorum geniculis adhaerent folia longa, tenuissima: in summis caulibus flores caerulei aut violacei innascuntur, majores multo sequentis Linariae flore minimo luteo: floribus cadentibus succedunt capsulae minores, rotundae, bisulcae, minuta multa semina compressa, nigra, in singulis cellulis, septo medio di­visis, continentes. Sese singulis annis ex semine deciduo renovat haec planta.

9. Linaria pumila tetraphylla, Boccon. Pro plantae tenuitate radix satis crassa plurifariam in varias bifurcationes divisa, non sine fibris quibusdam adnatis: cauliculi tres aut quatuor palmares, geniculati, per terram strati, circa quos folia parva, subrotunda, quaterna, ex eodem geniculo orta, Cruciatae Dodonaei magnitudine, decussatim ad genicula cernuntur: flo­sculos non observavit Paulus Boccone. Ad montes Hyblaeos prope oppidum Mililli nascitur.

§. 2. LINARIAE perennes semine foliaceo, compresso, nigro aut fusco.

10. Linaria vulgaris luteo flore majore, C. B. P. Linaria vulgaris, Eyst. Linaria vulgaris lutea, Ger. J. B. Chabr. Priusquam flores haec Linaria vulgaris producat, adeo Tithymalum [Page 500] cyparissum aut potius Esulam mentitur, ut nisi lac deesset, à Tithymalo difficile admodum esset discernere, tanta est harum duarum in foliis similitudo: at flores in Thyrsum superiorem congesti Linariae ritu primo intuitu ab errore illo prohibent; & qui hujus in posteriore parte caudam sive corniculum calcarve Consolidae regiae instar, rictumque anteriore par­te (qui & Antirrhino & Linariae in genere communis est) observaverit, facile descernet à Tithymalo: floribus hujus evanidis succedit theca bicapsularis, rotunda, septo me­dio distinguente duplicem seriem seminum compressorum, nigrorum, aliarum praeceden­tium more: radix lignosa, dura, alba, varias hinc inde fibras emittens; ac suo reptatu in hor­tis odiosa: sapor hujus amaricat. Reperitur interdum flore albo, ut est Linaria sequens alba, Eyst. Hanc Linariam luteam vulgarem à vulgari Esula discernit versus sequens,

Esula lactescit, sine lacte Linaria crescit.

Floret per aestatem, interea semen suum perficit. Provenit passim in Germania, Gallia, An­glia Belgioque, secus agrorum margines & aliis in locis sponte.

11. Linaria flore pallido rictu purpureo, C. B. P. Linaria inodora flore albicante, Cam. Linaria flore albicante, Eyst. Haec proceritate alteram non excedit, foliis autem plane la­tioribus est & laete virescentibus; floribus albicantibus, rictu purpurascente decoris, & multo ra­rius dispositis floribus vulgaris Linariae, qui densius & spicatim cimas summas caulium vestiunt.

12. Linaria flore pallido rictu aureo, C. B. P. Linaria Pannonica 1. Clus. Hist. & Pan. Tab. Bicubitali excrescit haec magnitudine, rectum ferens caulem, laevem, viridem, multis foliis sa­tivo lino similibus circumseptum, qui superiore parte in multos tenues brevesque ramulos divisus est, ferentes raros flores Linariae quidem vulgaris floribus respondentes, sed minores & pallidiores, rictu nonnihil villoso & aureo: semen in vasculis bisulcis, septo medio Linariae vulgaris instar divisis, exile, nigrum, compressum: radix longiuscula, candicans, multis te­nuibus & majusculis fibris in latera expansis nixa. Perennis est planta, summo capite sin­gulis annis novos caules profert, sed ex lateralibus fibris non germinat ut vulgaris. Tota planta amariuscula est. Crescit in montium declivibus, secundum publicas vias, & in locis Gramine nudis supra Posonium ad Danubium, Gumpostkirchen, Leytenberg, atque etiam in Mo­ravia. Floret Junio ac Julio, interdum etiam Augusto & subinde semen profert.

13. Linaria seu Osyris alba, Lob. Park. Ex radice oritur haec Linaria lignosa, multis bi­furcationibus inferius divisa, multisque fibris inde emanantibus; ex qua protruduntur multi caules lenti, multis foliis angustis, oblongis, inordinatim dispositis onusti, haud absimiles foliis vulgaris luteae: in caulium cimis proveniunt flosculi multi spicatim dispositi, pallide albi, vulgaris forma, sed magnitudine eos excedentes: semen in bicapsularibus thecis, septo medio disjunctis & separatis, foliaceum, compressum, nigrum: radix est alba, longa, crassa satis, multos annos durans.

§. 3. LINARIAE perennes semine anguloso seu rugoso.

14. Linaria tenuifolia caerulea, nobis. Linaria caerulea, Dalpii. Lugd. Radicem habet haec duram, lignosam, albam: folia proxime radicem Linariae modo inordinatim disposita, sed tenuiora, angustiora, brevioraque Linariae majoris odoratae, quina, sena, ex uno geniculo si­mul prodeunt capillacea, tenuitate praedita: ramulis multis gracilibus, capillaceis itidem fo­liis, semiuncialibus, vestitis: in summis ramis ad semipedalem altitudinem flores spicatim proveniunt minores, aliarum Linariarum forma, copiosi, ex caeruleo albicantes, in thyrsi mo­dum congesti; quos decidentes vascula subsequuntur inferne valde compressa, superne cras­siora, bifida, septo medio distinguente duplicem ordinem seminum rugosorum, subnigrorum. Gignitur in aridis squallentibus & apricis circa Monspelium. Floret Maio desinente, & paulo post semen maturescit

15. Linaria Asparagi Corudae prioris dicti Clusio foliis, nobis. Linaria Molluginis facie, Boccon. Caules huic nostrae Linariae sunt cubitales, rotundi, ramosi, subrubentes: folia an­gusta, unciam longa, inferiora circum genicula stellatim radiata Molluginis instar, superiora autem inordinate disposita, illaque Kali modo carnosa, sulco canalato per longitudinem di­scurrente. Lutetiae versus finem Autumni hujus Linariae folia frigoris inclementia crispa­bantur: flores lutei & vulgaris Linariae minores: floribus fatiscentibus succedunt capitula rotunda, in quibus semina latent in duplici cellula, septo medio disterminante hinc inde ea­dem semina rotunda. Radix perennis, tenuis & fibrosa est huic Linariae, quae tota aestate flo­ret Panormi, & copiose etiam alibi in Sicilia. An Linaria Cretica angustifolia Clusii.

16. Linaria purpurea major odorata, C. B. P. Linaria purpurocaerulea elatior, Eyst. Li­naria altera purpurea, Dod. Linaria purpurea magna, J. B. Chabr. Bicubitalem è longa, [Page 501] nigra, contorta, lignescente radice caulem emittit, eumque subrubescentem, teretem, gla­brum, firmum, in ramos praelongos divisum, foliis longioribus, viridibus, laevibus, glaucis, Lini sativi foliis similibus circumseptum: flores aliarum Linariarum more, sed minores, lon­ga serie, pedali, aliquando sesquipedali, per summos ramos nascuntur, antrorsum hiantes, po­stica parte caudam seu calcar promentes, colore eleganter purpureos, minores multo quam sunt Linariae luteae vulgaris flores, atque speciem omnium Linariarum elegantissimam prae­bent diu florentes, atque visum mirum in modum delectantes: producit in parvis vasculis rotun­dis, bisidis, septo medio pellucido seminibus ad maturitatem perductis, duplicem seriem se­minum non latorum & compressorum, laevium, nigrorum praecedentium Linariarum more, sed rotundorum, fuscorum, aut subnigrorum. Floret per menses ternos aestivalis, atque in­terea semen perficit usque in Autumnum. Nascitur in Hungariae, Austriae & Moraviae col­lium acclivibus plerisque, aspectu jucundissimo. Planta est perennis.

17. Linaria pumila supina lutea, C. B. P. Ratione caulium procumbentium huc jam pertinet. Linaria Hispanica 5. Clus. Hist. Osyris flava silvestris, Lob. Icon. Ger. Palmaribus exit virgulis, frequentibus, humi sparsis, quas vestiunt folia vulgaris foliis similia: extremos ramos occupant multi flores, flavi, vulgaris floribus minores, veluti in spicam congesti: quibus suc­cedunt capitula minora multo quam in vulgari, exiguo semine anguloso & rugoso plena: ra­dix tenuis & candida, vulgaris modo repens. Salmanticensi agro aridis locis provenit, ubi tota fere aestate floret & semina producit, nigra matura, inaequalia & rugosa.

18. Linaria caerulea procumbens, nobis. Osyris purpurocaerulea repens, Ad. & Icon. Lob. Linaria 4. Moravica 2. Clus. Hist. Tenuibus Lini instar, & humi diffusis foliis est haec Moravica Linaria, valde frequentibus, angustioribus, sine ordine dispositis, crassiusculis, co­loris caesii, in plures alas nonnunquam divisis, quarum fastigium occupant multi, spicae ritu, confertim nascentes flosculi minores, colore caeruleo utplurimum, nunc violaceo, inter­dum albo: quibus succedunt capitula semine rugoso, fusco aut subnigro plena, hinc inde à latere septi medii, quo duplex seminum ordo distinguitur. Perennis est planta, florens aestate in Moraviae collibus, eodemque tempore semina perficiens.

19. Linaria quadrifolia caerulea procumbens, nobis. Linaria quadrifolia supina, C. B. P. Linaria 3. Stiriaca, Clus. Hist. Linaria Stiriaca repens, Eyst. Linaria haec cauliculis est pal­maribus & humi fusis, quos ambiunt folia Linariae vulgaris quodammodo aemula, multo mi­nora tamen, crassa, succulenta, coloris ex herbaceo candicantis & veluti caesii, non temere per ramulos sparsa, sed serie quadam terna, saepius quaterna, eosdem amplectentia: flo­res forma Vulgaris sunt similes, sed elegantissimo colore praediti, ex violaceo quodammodo purpurascentes, labro inferiore ubi hiat aut deducto rictu aperitur plane aureo, gustus amari: floribus succedunt vascula crassiuscula, quae maturitate dehiscentia duas cellulas ostendunt, septo medio disterminante easdem, semine parvo, compresso, nigro plenas hinc inde: radix tenuis, alba, multos ex uno capite ramulos profert, atque summa tellure procumbentes: subinde in extremum Autumnum floret: planta est perennis, florens in summis Alpibus, & ideo Gesnerus Linariam Alpinam nominat.

20. Linaria Bellidis folio, C. B. P. & Prod. Linaria odorata, Dod. Lug. Clus. Hist. Lob. Ger. Osyris odorata purpurea, Tab. Singulari assurgit haec caule, eoque nonnunquam cubi­tali, in aliquot tenues ramulos superiore parte diviso, quos oblonga folia Lini instar sepiunt, quae tamen juxta radicem humi sparsa, caeterarum longe majora latioraque, Bellidis majoris foliis simi­lia sunt, sed per ambitum profundius serrata; pleraque etiam per caulem sparsa, altius incisa: flos exiguus, copiosus, caeruleus, ornatus rictu & cauda, tanquam caeterae Linariae, La­vendulae pene floribus concolor, aliquantulum odoratus, extrema parte hamuli modo incur­vus, cauda aut corniculo minore donatus, virgulas seu ramulos superiores spicatim obsidet: iis succedunt valvulae, rotundae, junctae, Linariae vulgaris ritu, capsulis scilicet bisulcis constantes, sed multo minores, in duplici loculamento, septo medio membraneo distinguente duplicem se­riem seminum pusillorum, subnigrorum aut nigrorum aliquando: radice est singulari candi­cante, minimi interdum digiti crassitudinem aequante. Sponte provenit montosis Castellae lo­cis, lapidoso & arido solo, ubi Aprili florentem, Maio Junioque semina perficientem observavit Clusius. Nos passim & affatim in sabulosis agri Soloniensis locis neglectis, item inter segetes intra septa regiae Chambort vidimus durantem post semina ad maturitatem perducta, atque ex ea­dem radice pullulantem sequente Vere, quicquid in contrarium dixerit Car. Clusius.

21. Linaria sempervirens foliis longissimis, nobis. Linaria sempervirens, Prosp. Alpin. de Exot. Ex seminibus nobis advectis natam hanc plantam perpetuo virentem, & per aestatem [Page 502] totam florentem accepimus, quae Botanicae cognitionis studiosis elegantissima planta visa est. Haec exit caulibus multis, cubitalibus, ac amplioribus etiam, rectis, rotundis, colore in cae­ruleum nigricantibus, foliis utrinque alternatim longissimis, tenuibus, angustis, latitudine ad Linum accedentibus, vestitis. A radice multis fibris crassis scatente caules emittit; in quo­rum summis fastigiis, spicae modo, flores producuntur plurimi, parvi, caerulei, elegantes, cum rictu à fronte seu anterius, posterius cum cauda aut calcari brevi, tenui, inflexo ut in Con­solida vulgari regali, caeterisque Linariae speciebus: floribus hisce singulis succedunt capsulae singulae, bisulcae, & septo medio pellucido divisae, continentes hinc inde semina rotunda, mi­nutissima, nigra: radicibus nititur multis, longis, crassis, albicantibus, ab uno principio ra­dicis, apice scilicet, ut in Phalangii ramosi & non ramosi radicibus observare licet. Hanc stirpem plures sibi persuaserunt esse legitimam Osyridem antiquorum, de qua Dioscorides ita habet. Osyris frutex est niger, ramulos ferens tenues, lentos, fractuque contumaces, & in iis folia terna, quaterna, quina senave seu Lini, nigra initio, deinde colore mutato rube­scentia. Decoctum ejus juvat arquatos; amara est, & apprime utilis ad tollendas è visceribus obstructiones, unde mirum non est si ejus decoctum sanet icteros, & urinam efficaciter moveat, ex quo etiam Urinaria dicitur. Floret aestate, atque ineunte Autumno semina maturescunt.

22. Linaria caerulea calcaribus oblongis, J. B. Chabr. Radix tortuosa, dura, alba, fibrata: caulis singularis, simplex, pedalis, glaber, teres, gracilis: folia alia adversa, alia alternata, uncialia, angusta, acuminata, laevia; flores per summum caulem eo ordine quo in Linaria vul­gari crescunt, eâdem forma, dimidio minores, calcari fere longiore, caerulei, quinque herbacei co­loris angustis longisque foliolis basin suffulcientibus: vascula minima ejusdem formae & stru­cturae cum caeteris. Cherlerus gener Johannis Bauhini attulit ad eundem collectam in Italia in viis prope Viterbam.

§. 4. LINARIAE annuae semine anguloso seu rugoso, subnigro aut fusco.

23. Linaria triphylla minor lutea, C. B. P. Valentina, Dod. Lob. Hispanica 1. Clus. Hist. Haec Linariae species multo est uberior & crassior vulgari, ternos, quaternos caules ab unâ ra­dice proferens, pedales, interdum ampliores; quos ambiunt Centaurii minoris folia, infima parte versus terram plerumque terno ordine disposita, superna vero, temere nulloque servato ordine sparsa, & alternatim cauli adhaerentia; extremi caules luteorum florum veluti spica occupantur, Linariae vulgari similium, quibus tamen rictus lanuginosus est: cauda sive cal­car purpurascentis est coloris: hos sequuntur capitula rotunda, apice prominente in medio, qui est productio septi medii quo duplex series seminum distinguitur: radix est singularis, crassiuscula, caules plures emittens. Circa Valentiam Hispaniae, in pratis & locis umbrosis, Martio florentem observavit Clusius.

24. Linaria annua Chalepensis minor erecta flore albo lineis violaceis notato calyci ex qui­nis foliolis uncialibus constructo insidente, nobis. Haec Linaria parva annua ascendit rectà ad pedalem altitudinem; in cujus caulibus visuntur folia compressa, uncialia, raro per cauliculos sparsa: ex horum sinibus oriuntur flosculi albi, lineis parvis violaceis notati, & quod obser­vatu dignum calyces sustinentes praedictos flores habet ex quinis foliis compressis uncia­libus conflatos, & longitudine multum capsulas ipsas superantibus. Semen hujus communi­catum habuimus à D. Roberto Huntington in territorio circa Chalepum collectum; quod est angulosum & rugosum, fuscum aut subnigrum.

25. Linaria minima foliis hirsutis floribus obsoleti fusci coloris, nobis. Haec tenuis Lina­riae species folia habet quodammodo Antirrhini cujusdam aemula quoad compositionem & hirsutiem: flosculum habet minimum, subnigrum aut fuscum, insoleti coloris, sed omnino Li­nariae, quippe rictu anterius & calcari posterius donatur; capsulam itidem binis loculamentis distinctam, Linariae in modum, septo medio eadem distinguente. Male itaque ab authoribus pro Antirrhino minimo apponitur ut clarius in Hallucinationibus deducetur. In satis arvis & hor­tis ubique provenit.

26. Linaria pinnata Helxines folio, Park. Linaria haec à foliis triangularibus Helxines Ci­sampelae foliorum aemulis, primo intuitu cognoscitur à caeteris omnibus antedictis; floribus enim, capsulis seminalibus & seminibus, reliquis Linariae speciebus est conformis, si sit vera Linaria: nos ex ramo apposito à Johanne Parkinsono male figurato, cum nec flores, nec capsulas seminales, nec semina in Icone adsculpserit, sed capsulas tantum imperfectas exhibet, longissimis pediculis pendentes, hoc mihi suspicionem, auget Iconem esse vitiatam; observent posteri, si ad manus pervenerit talis planta, ut pingendam & diligentius sculpendam ab artificibus curent.

§. 5. LINARIA folio subrotundo, semine rotundo.

[...] folia habet Helxines, at minora & rotundiora, pilosa, &c. in segetibus Dioscoridi l. 4. c. 40. Idem Plinius l. 27. c. 9. Elatines nomine.

Cymbalaria à Cymbalo nomine duxisse videtur: quibusdam Umbilicus Veneris alter censetur: at Hermolaus Barbarus Capnon primum Plinii l. 25. c. 13. esse credidit.

27. Linaria hirsuto folio subrotundo flore ex herbido flavescente, nobis. Elatine folio subrotun­do, C. B. P. Elatine Dioscoridis, Ad. Lob. Veronica femina, Matth. Fuch. Dod. Caes. Ger. Cam. Lugd. Verbascum quorundam eidem, qui Matthioli & Fuchsii adhibet figuram. Haec vera Linariae species ex radice parva, alba, fibrosa, crebros per terram expandit cauliculos, vel nihil vel mini­mum humo se attollentes, tenues, villosos, & subinde nonnihil rubentes; folia quam Veronicae minus acuta, rotunda fere, mollia, lanuginosa, sapore amaricante; ex quorum uniuscujusque ala pedicellus rubescens, villosus, semiuncialis & longior enatus florem sustinet calyce quin (que) folio­lis hirsutis constante praeditum, Linariae omnino similem, calcari brevi posterius, etiam labello (que) seu rictu anterius ex herbido flavescente colore, superiore adversa lacinia, bifida, pulla; sub qua latent apiculi partim nigri: unicuique flori emarcido succedit capsula bivalvis, septo medio distinguente duplicem seriem seminum fuscorum, angulosorum, Linariae seminibus conformi­um: est planta semestris.

28. Linaria hirsuto folio acuminata in basi auriculato, nobis. Linaria Hederulae folio, Col. Elatine folio acuminato in basi auriculato flore luteo, C. B. P. Elatine, Matth. Cast. Lugd. Elatine recta, Lob. Elatine altera, Dod. Lob. Icon. Tab. Ger. Cum haec & prior flore, ca­psula & semine, nihil à Linaria differunt, sed solo foliorum aspectu, huc revocavimus non absque ratione. Haec est tota magis sessilis, nec humo attollitur, viticulos longissimos spar­gens, foliis Helxines cisampellae, sagittae mucronis alati forma, minoribus quam jam dictae Ela­nes & magis acuminatis: flores consimiles: capsulae seminales bisulcae Linariae ritu, semen­que angulosum, asperum, fuscum, omnino Linariarum instar quae continentur in paragrapho se­cundo. Floret Julio & Augusto, & Octobri semina perficit. Crescit in agris & inter vites in Gallia utraque haec species Linariae. In arvis demessa segete in Anglia, posterior serius flo­ret, reperitur folio acuminato, differens à prima foliis rotundioribus, ad basin minus auri­culatis, ac floribus qui subcaerulei vel caerulei sunt prope Monspessulum in luco Gramnutio & hinc inde circa vias occurrit.

29. Linaria minima hirsuto folio acuminato in basi auriculato flore luteo minimo, nobis. Haec in omnibus priori accedit, excepta magnitudine, est enim duplo aut triplo praece­dente in omnibus minor.

30. Linaria folio glabro subrotundo Hederae folio Clematitis, nobis. Linaria Hederae fo­lio, Col. Cymbalaria, Matth. Lugd. Caes. Cast. Cymbalaria vulgaris, Lacun. Cymbalaria Italica hederaceo folio, Ad. Obs. Icon. Lob. Cymbalaria foliis hederaceis flore caeruleo, Eyst. Cym­balaria flosculis purpurascentibus, J. B. Chabr. Umbilicus Veneris officin. Lonic. Ex pa­rietinis rimis madefieri solitis pendulas fibras evibrat haec, tenues, purpurascentes, teretes, laeves, longas, nervo, quem facile stringendo linquit cortex farctas, in varias varie fibrillas fa­cescentes, per quas folia est cernere longis appensa pediculis, hederacea, angulosa, superne atrovirentia, inferius Cyclamini modo purpurascentia, tenera succulenta, obscuro quodama­marore praedita: ad exortum porro pediculorum, quibus haerent folia, tortiles surgunt alii pe­diculi, quibus flores singuli insident Linariae minores, purpurascentes, rictu pallido anterius, calcari brevi admodum posterius donati: floribus evanidis singulis singula succedunt capi­tula bicapsularia duplici loculamento distincta; septo medio separante semina parva, rotunda, angulosa seu crispa Linariae instar fusca, hinc inde à latere septi contenta & inde nutrita. Li­nariam hanc Venetos & Patavinos Pharmacopaeos penuria partim, & partim ignorantia verae Co­tyledonis Populeo unguento miscere testatur Mattiolus. Lobelius etiam flores ex luteo viren­tes falso ei adscribit in Adversariis. Nascitur, uti dictum ab initio, in antiquis uliginosisque aedificiorum parietibus, maceriis & saxis. Iisdem pollere viribus quibus Linaria certum est, indicio petito ex fine ultimo. Floret per totam aestatem, ac eodem tempore usque ad Autumnum semina perficit.

TEMPERAMENTUM & VIRES.

Linaria vulgaris luteo flore majore, C. B. P. Linaria vulgaris, Eyst. Aqua Linariae cum drachmis duabus corticis Ebuli in pulverem redacti sumpta urinam potenter cit, quare hydropicis id me­dicamentum exhibendum est. Herba ipsa vino decocta ac pota morbum regium discutit, item & jecur liberat ab obstructionibus. Succus Linariae maculas & vitia faciei emendat. Imo, inquit Lobelius, ingenti commodo hydropicis propinatur: quin & sunt qui decoctum Linariae contra icterum commendant, ut eo laborantes jejuni illius haustulum bibant: adeo ingenti commodo hy­dropicis propinatur, ut si quae herba urinas pellit, Linaria ea est, unde [...] Urinaria dicitur. Extrinsecus imponitur abdomini in stranguria, ano in haemorrhoidum dolore. Schrod.

HALLUCINATIONES CASP. BAUHINI Aliorumque Authorum.

PAg. 212. col. 1. pl. I. Linaria Scoparia, C. B. P. Herba studiosorum, Tab. Haec planta non ha­bet florem anterius rictu, posterius calcari donatum, nec capsulam seminalem duobus loculamentis distin­ctam: ergo non est Linaria a similitudine foliorum angustorum, & oblongorum Linariae modo: folia non faciunt ad genus constituendum, sed ad species deter­minandas, uti saepius dictum. Linaria scoparia est planta sui generis, a modo florendi, capsulas semi­nales & ipsa semina producendi; nec praeter folia aliquam affinitatem habet cum Linaria, ergo a Li­nariis est averruncanda & ad heteroclitas & sui ge­neris plantas amandanda; sicuti nos praestabimus ad finem hujus operis.

Ibidem pl. II. col. 2. Osyris frutescens baccifera, C. B. P. Casia poetica Monspeliensium, Ad. Lob. Cam. Ep. Haec est herba baccifera; ergo inter baccife­ras reponenda, non a similitudine foliorum Linariae, inter Linarias, cum folia uti dictum nihil faciunt ad genus constituendum, sed species determinandas, se­cundum doctrinam nostram ex libro naturae haustam.

Pag. 213. col. 1. pl. VI. Linaria major folioso ca­pitulo luteo, C. B. P. Linaria aurea, Trag. Item pl. VII. Linaria minor folioso capitulo, C. B. P. Li­naria aurea minor, Tab. Hae plantae nil nisi folia gerunt Linariae; nec florem, nec capsulam semina­lem, multo minus semina Linariae ferunt; ergo non sunt Linariae dicendae; florem enim Virgae aurea instar ex plurimis staminulis luteis conflatum habent, qui postea abit in pappos; ergo jure merito Virga aurea foliis Linariae nobis appellabitur.

Ibidem col. 2. pl. XV. Linaria montana flosculis al­bicantibus, C. B. P. Anthyllis montana, Lugd. Li­naria adulterina, Tab. Nihil possidet Linariae, a fine ultimo, haec planta; ergo inter heteroclitas plantas esset disponenda, non a similitudine foliorum inter Linarias. His positis, Linaria scoparia; Osy­ris baccifera frutescens; Linaria aurea Tragi, & Linaria montana sive Anonymos Clusii, non fuissent ab authoribus Linariae dicendae, multo minus a Casparo Bauhino inter Linarias recensendae.

Ibidem, Linaria altera capillaceo folio, C. B. P. pl. XII. Linaria tenuifolia, Lugd. Est planta pentapetala, ergo non est Linaria: videtur esse Se­di species, sed propter imperfectam & mancam ipsius descriptionem a Dalechampio in Historia sua Lug­dunensi allatam, cum ne quidem capsulas describat, relinquimus judicio aliorum Botanicorum haec quae determinanda scribimus.

DE MONOPETALIS BICAPSULARIBUS Floribus rictu anterius, nullo calcari posterius donatis, sed calyci herbaceo quinquefoliato immersis.

CAPUT XI. ANTIRRHINUM.

LYchnidem agriam Plin. l. 25. c. 10. ipsum Antirrhinum ex Galeno (cui [...] ) vocavit, quia flore sit Leucoii (à quo toto coelo aberrat) minore tamen ut Diosco­rides l. 4. c. 133. loquitur. Quare ante Lychnides & Caryophylleos flores Antirrhinum (cum & ipsum flore placeat) explicare voluimus, propter affinitatem suam cum Linaria in rictu an­terius, & capsulam bivalvarem.

[...] Dioscoridi l. 4. c. 133. dictum, quod fructu sit vituli narium simili. Theo­phrasto 9. Hist. 21. [...], fructum tanquam nares vituli parit. Plinio loco citato An­tirrhinum sive Anarrhinon, sive Lychnis agria. Sunt qui velint ab eodem l. 30. c. 2. Cynocepha­lium herbam dici, id est, canis caput, quod seminis conceptaculum canis calvam cute & carne [Page 505] exutam repraesentet. Veteres unius tantum meminisse videntur, at recentioribus plures sunt dif­ferentiae.

Antirrhinum est planta monopetala, bicapsularis, floribus rictu anterius, absque calcari po­sterius, pars enim ejus inferior immediate calyci herbaceo quinquepartito immergitur: ca­psula bifariam distinguitur in duas cellulas utrinque semina continentes, quae tribus fora­minibus sursum versus & quasi lateraliter perforantur, quorum duo terminantur in cellulam inferiorem, & tertium superius in cellulam superiorem: in ambabus cellulis continentur plu­rima semina, subruffa aut fusca: Linariae autem capsulae bifariam sursum versus aperiuntur continentes in se semina aut fusca, aut nigra, compressa, foliacea; aut angulosa, rugosave aut ro­tunda: atque hisce notis inter se quam facillime distinguuntur Linariae & Antirrhina.

Pars TABULAE XIV. Sectionis quintae.
  • Antirrhinum
    • Hortense
      • Angustifolium majus flore
        • 1. Luteo, nobis. Antirrhinum flore luteo, C. B. P. Antirrhinum luteum, Tab. Ger.
        • 2. Albo, nobis. Antirrhinum flore albo, Eyst. & flore albo oris rubris eidem,
        • 3. Rubro, nobis.
      • 4. Latifolium majus flore rubro vel albo, nobis Antirrhinum flore rubro, Eyst.
    • 5. Arvense seu silvestre minus, nobis. Antirrhinum silvestre, Dod. Eyst.
Explicatio partis Tab. decimaequartae Sectionis quintae.

1, 2, 3, 4. ANtirrhinum majus longiore folio, nobis. Antirrhinum magnum, Dod. Gal. Antirrhinum majus, Cam. Antirrhinum, Dod. Latin. Ad. Lob. (cui & caput canis & caput vituli) Tab. Antirrhinum purpureum & album, Ger. Os Leonis, Caes. An­tirrhinum flore rubro & albo, Eyst. Antirrhino caules sunt rotundi, glabri, ramosi & fra­giles: folia multa, utplurimum longa & acuminata, Linariae similia, sed majora, subinde bre­viora latioraque; flores secundum caules in superiore parte inordinatim digesti, formâ ob­longi, integri in fundo, anteriore parte latiores, dum conclusi, ut nascuntur, permanent, ra­nae ori quodammodo similes, & aperti hiantes Leonis rictum aemulantes, colore roseo rubentes, aut candidi, vel ex candido dilute purpurascentes, non raro etiam sublutei, ei videlicet cui folia latiora & breviora; quos deinde capitulum sequitur oblongum semiunciale, superiore parte angustius & tribus foraminibus narium vituli aut canini capitis similitudine; in quibus continetur hinc inde sursum & deorsum versus semen multiplex parvum, fuscum aut sub­nigrum, rugosum: aliquando è radicibus non magnis fibrae dependent. In hortis apud I­talos, Belgas, Gallos & Germanos colitur & seritur. Florere incipit Maio, & reliqua deinde aestate floret & semina perficit. Hyemem autem, nisi clemens fuerit, aut in cellis vinariis repositum, in Belgio absque injuria non sustinet. Dicitur & Leo herba, quem inter flores Columella l. 10. refert sic scribens, ‘Narcissi comas & hiantis saeva leonis Ora feri.’ ‘Item infra oscitat & Leo.’ Caeterum Antirrhinum inutile in medicina, ut ait Galenus. Hoc crescens invenit Camerarius in agro Monspeliensi & Nemausensi & circa Salernum flore incarnato, luteo, candido. An­tirrhinum pulcherrimum flore luteo grandi sua sponte nascitur inter Savenam & Genevam. Flore habetur roseo rubente, aliquando maculato, ex candido dilute purpurascente & can­dido, Eyst. & flore albo oris rubentibus, ruberrimis oris luteis, Eyst. in moeniis Florentiae copiose nascitur. Reperitur in via frequenter in Gallia Narbonensi, qua itur Aigremont, aliis­que in locis. Datur & folio rotundiore latiore & majore caeteris. Est & aliud Antirrhinum folio dissecto Monspelio delatum ad Johannem Bauhinum: facile est notu.

5. Antirrhinum arvense minus, nobis. Antirrhinum minus, Tab. Ger. Antirrhinum par­vum sive caput simiae, Antirrhinum silvestre, (sive Phyteuma) Dod. Eyst. Antirrhinum [Page 506] rubrum vel album arvense, Thal. Osyris dicitur frequenter ab Aegyptiis, quia ob similitu­dinem capitis vitulini dicata sit Osyridi eorum Deo, ut bos. Hoc dicitur silvestre, quod sa­tivo minus ac humilius est, & modice hirsutum. Cauliculi huic sunt tenues, ramosi: folia ob­longa, angusta: flores non ad summum caulis, sed in sinibus juxta foliola exeunt pediculis curtis vix visibilibus innixi, Antirrhini majoris floribus similes, sed minores, colore rubro, purpureo, aliquando albo: capitula sunt minora, similiter breviora, tribus foraminibus in supe­riore & anteriore laterali parte pertusa, pellicula integens, viridis, quae exsiccata & per­dita canis calvariam refert: radices subsunt tenues, albae. Nascitur circa margines a­grorum, & in ipsis agris: Julio & Augusto floret, hyeme perit; aestiva enim est herba. Dici­tur Orontium Archigenis, Aurantium quoque, quod auriginem morbum levet. Rari usus est in medicina, ac propter floris elegantiam in hortis colitur. Fabulosa & superstitiosa quaedam afferuntur de Antirrhino contra spectra, incantationes & veneficia.

HALLUCINATIONES CASP. BAUHINI, Aliorumque Authorum.

PAg. 112. col. 2. pl. vi. Antirrhinum arvense minus, C. B. P. Antirrihinum minimum, Thal. Cam. J. B. Chab. Antirrhinum alterum minimum repens, Lob. Icon. Haec parvula planta flores profert Li­nariae cum cauda seu calcari in posteriore parte, & capsulam bipartitam sursum versus, non autem sine calcari & tribus foraminibus pertusam; ergo est Linarioe omnino perfecta species, igitur neutiquam Casparo Bauhino caeterisque authoribus dicendum fu­isset Antirrhinum, sed Linaria, quandoquidem pos­fidet tesseram seu symbolum requisitum ad Linari­am constituendum. Deinde male Lobelius repentem adhibuit, procumbentem dixisse voluit: sed nec pro­cumbit, multo minus repit aut serpit; ergo magis vi­tio vertendum Lobelio, cauliculos enim suos hirsutos, erectos habet, ergo non potest dici repens sensu Lobelii, nec procumbens sensu nostro.

Pag. 111, 112, & 113. collocat Casparus Bauhinus Antirrhinum & Linariam inter Caryophyllum & Li­num, cum quibus nihil affinitatis habent, a fine ul­timo; cum Antirrhinum & Linaria sint monopetalae, Caryophyllus autem & Linum pentapetalae herbae, de quibus infra dicendum loco proprio.

DE TETRAPETALIS QUADRICAPSULARIBUS.

CAPUT XII. RUTA.

[...] Dioscoridi l. 3. c. 52. Theophraslo 1. Hist. 10. ita dicitur quod caliditate sua [...] (semen coagmentet) ut Nicandri schol. tradit. Ruta Plinio l. 19. c. 8. ubi serendi modum recenset. Ruta forte dicta à Graeco [...]: scribit enim Iolaus in rebus Peloponesiacis [...] in Peloponenso [...] vocari.

Genera: Dioscoridi l. c. alia sativa & hortensis: alia montana & silvestris: & haec eidem duplex: sic ait, Ruta montana & silvestris, sativâ & hortensi acrior est, & in cibis damnata: est enim in hortensi genere esui aptior, quae juxta ficus provenit: silvestris sativae quodammodo similis est, & cap. 33. vocant etiamnum silvestrem Rutam, quod in Cappadocia & Galatia Asi­atica, Moly dicitur. Frutex foliis longioribus flore candido, &c. Sunt qui Rutam hanc Har­mala vocent, Syri Besosa, Cappadoces Moly, &c. Theophrasto Ruta caudice uno constat & arboris quasi naturam adipiscitur: & 2. Hist. 1. ex palmite exit & avulsione. Et 7. Hist. 4. plura sunt ejus genera: & 7. Hist. 6. silvestris aspectu vicina urbanae est, praeterquam foliis minoribus, &c. & 1. Hist. 16. Rutula folia carnosa habet, sed caro in latitudinem distenditur, non in rotundi­tatem crassatur: Plinio l. 20. c. 13. Sativae folia latiora, rami fruticosiores: silvestris horrida ad effectum est, & ad omnia acrior, &c. Addit Pythagoram in hac marem minoribus herbaceique co­loris foliis à femina discrevisse, eam laetioribus foliis & colore.

Ruta est planta tetrapetala, raro pentapetala, & tunc est quinquecapsularis (itidem hoc à luxuriante naturailli, sicut multis aliis generibus, contingit) utplurimum quadricapsularis: o­mnes capsulae virides adhuc stricte junctae sunt, atque exsiccatae singulae apertae, semina angulosa effundunt nigra; cùm folia, flores & semina, tum caules contacta, gravem, virosum, nauseosum & tetrum, ingratumque emittunt, & manibus communicant odorem: folia habet alata, binis, ternis conjugationibus affixa costae mediae, extremum claudente folio trifoliato: in aliis foliis est plurifariam divisis.

Pars TABULAE XIV. Sectionis quintae.
  • [Page 507]Ruta
    • Hortensis
      • 1. Major latifolia, nobis. Ruta domestica, Trag. Ruta hortensis, Fuch. Ruta major & hortensis, Lob.
      • 2. Minor tenuifolia, nobis. Ruta hortensis altera, C. B. P. Ruta sativa tenui­folia, Cord. in Hist.
    • Silvestris
      • Tenuifolia
        • 3. Major, C. B. P. Ruta silvestris ▪majoribus foliis, Gesn. Hort. Ruta silvestris graveolens, Dod.
        • 4. Minor, C. B. P. Tab. J. B. Chabr. Ruta silvestris tenuifolia, Cam. Ruta silvestris minor, Dod. Ger.
        • 5. Chalepensis florum petalis villis scatentibus, nobis.
        • 6. Syriaca silvestris Harmala dicta flore magno albo, nobis. Ruta silvestris flore magno albo, C. B. P. Ruta silvestris Harmala, Matth. Clus. Hist.
Explicatio partis Tab. decimaequartae Sectionis quintae.

1. RUta hortensis major latifolia, nobis. Ruta domestica, Trag. Ruta hortensis, Fuch. Dod. Gall. Lob. Cam. Ger. Park. Ruta major & hortensis, Ad. Lob. Ruta hortensis grave­olens, Dod. Ruta latifolia, Tab. Ruta hortensis vel sativa, J. B. Chabr. Etiamsi jure inter subfrutices, aliquando frutices, reponi debeat Ruta ratione substantiae lignosae, tamen pro­pter analogiam & proximitatem cum in floribus, tum capsulis seminalibus ejusdem cum prae­dictis, huc revocavimus, quemadmodum alias frutescentes plantas, propter conformitatem in fine ultimo, ad classes plantarum, quarum ferunt tesseram, revocabimus passim in hac no­stra doctrina herbarum. Rutae rami sunt fruticantes, lignosi, cubitos duos alti majoresque, quos alae dividunt frequentes; albicante vestiuntur cortice caules, at surculosi ramuli am­plius virent: folia odore viroso, perinde ingrato sapore & amarore scatent, subcaerulea, terna, saepe vel plura conjugatim costae adhaerentia, uno impari trifoliato extremum claudente, rotun­da, laevia ac subpinguia, colore caesia, sive ex caeruleo virentia: flosculi in summis ramusculis rotundis apparent pallidi, lutei, aut ex luteo herbacei, constantes quatuor aliquantulum con­cavis petalis cum staminibus concoloribus: in quorum medio quadrangulare utplurimum (ra­ro nisi à luxuriante natura quinquangulare) eminet capitulum, totidem loculos quot angulos constituens: semen in loculis quaternis simul junctis gignitur angulosum, nigrum. Provenit in arenosis circa Alexandriam, teste Bellonio. Plurimam in Castella nova & circa Madritium & Guadalaiara collibus laeto solo provenire prodit Clusius, florere Julio & Augusto, Septembri maturescere, sed & florere & semine praegnantem esse Octobri. Meminit Josephus in Macheo, Rutam fuisse Regiam, admirabilis magnitudinis, quae à nulla ficu vel magnitudine vel celsita­dine vinceretur, eam ex Herodis temporibus perseverasse. In Germania mos est Rutam Sal­viae adjungere, cujus hanc adferunt rationem, bufones amare loca Salvia consita, qui ut abi­gantur Salviam Ruta muniri opportere, quia omni pene veneno resistit; ideo peculiaris fit pauperum Theriaca. Est enim tantarum virium ut eas describere neminem posse arbitre­tur Tragus.

2. Ruta hortensis minor tenuifolia, nobis. Ruta hortensis altera, C. B. P. Ruta sativa tenui­folia, Cord. in Hist. Ruta hortensis minor, Trag. Ruta hortensis nobilitate praestans, Gesn. Hort. folia habet tenuius dissecta prioris hortensis, sed majora quam sequentis silvestris, quamvis utra (que) odore acerrimo ac viroso praedita sit: flores fert tetrapetalos, luteos, aut potius ex herbaceo luteos, minores: quibus succedunt capitula quatuor loculamentis partita, multo majora ca­pitulis minoris sequentis, in quorum singulis continentur semina angulosa, nigra. Haec provenit in Monspeliensibus agris cum sequente minore. Reperitur & in Goritiensi agro. Prior vulgatior est & per omnia major & caesii coloris: haec vero minor, praestantior & nigricantior.

3. Ruta silvestris major, C. B. P. Ruta silvestris, Matth. Dod. Gall. Ad. Lob. Lugd. Ruta sil­vestris graveolens, Dod. Latin. Ruta silvestris majoribus foliis, Gesn. Hort. Ruta montana, Ger. Haec hortensem omnibus partibus & colore caesio refert, nisi quod singula foliorum segmenta angustior a sint & longiora. Harum silvestrium una major & procerior, altera vero minor & angustioribus foliis praedita, utraque odore gravior, ac sapore acrior quam hor­tensis.

[Page 508]4. Ruta silvestris minor, C. B. P. Tab. J. B. Chabr. Ruta silvestris tenuifolia, Cam. Ruta silvestris minor, Dod. Ger. Haec silvestris altera minor caulem cubito altiorem emittit, cujus scapus in surculos crebros laevesque dividitur, confertis floribus herbaceis onustos, quos de­lapsos sequuntur capitula tetragona, multo minora quam praecedentis: folia satis crassa, tenuissime dissecta. Idem fervor & virus quae reperiuntur in silvestri majore Ruta. Provenit prope Castelneuf inter saxa. Floret circa aestatem, semina profert Septembri.

5. Ruta Chalepensis tenuifolia florum petalis villis scatentibus, nobis. Haec cum priore quarta in omnibus quadrat fere, nisi (quod notatu dignum,) petala quatuor florum eleganti spe­ctaculo numerosis villis seu pilis luteis scateant, qui diversitatem à praedicta tenuifolia satis clare demonstrant: capsulas seminales producit tetragonas, minores, capsulis Rutae quartae pares, atque in singulis loculamentis, quae sunt quaterna, minutiora semina, angulosa, mi­nora caeterarum omnium praedictarum Rutarum seminibus.

6. Ruta silvestris flore magno albo, C. B. P. Ruta silvestris Harmala, Matth. Clus. Hist. Lugd. Harmel Constantinopolitanum, Caes. Harmala, Dod. Tab. Harmala Syriaca, Ad. Lob. E [...]igua & pedalis est haec plantula, multos ab una radice emittens cauliculos, pedales, plurimis ramis donatos, ex viridi nigricantibus: in quibus folia longa, densa, pinguia & carnosa, sa­turate virentia, multifida, Napelli tenuifolii (quem quidam Antithoram vocant) foliis non valde dissimilia, gustu lento, gummoso, amaro, aliquantulum tamen mordaci: flores in sum­mis ramis candidi, quinis petalis constantes, multis in medio staminulis cum apicibus con­coloribus praediti: capita capitulis Rutae hortensis majora, molliora tamen quam illa, & tri­angularia, semine referta inaequali, anguloso, ruffo, aliquando nigrescente: radix dura est, minimi interdum digiti crassitudinem aequans, fibras colore ex luteo pallescente emittens. Tota autem planta graveolentis atque ingrati est odoris. Provenit in arenosis circa Alexandriam teste Bellonio. Plurimam in Castella nova & circa Madritium & Gaudalaiara collibus & laeto solo provenire prodit Clusius, florere Junio & Augusto, septembri maturescere; sed & flo­rere & semine praegnantem esse Octobri.

TEMPERAMENTUM & VIRES.

Est Ruta hortensis, teste Galeno 8. Simpl. 49. ex calefacientium & siccantium ordine tertio, & te­nuium insuper partium, ad ventris tormina & colicas passiones efficacissima; tam si decoctum il­lius quam oleum clysteribus immisceas; vel denique si epithema ex iis pares. Utraque Ruta & hortensis & silvestris urendi vim habet, calefacit, exulcerat, urinam cit, menses ducit; at cum cibo, tum etiam potu, alvum sistit: semen in acetabuli mensura vino bibitum contra lethalia medicamenta est pro antidoto: quin & folia per se sumpta aut cum nucibus juglandibus aridisve ficis, venena irrita & inefficacia reddunt, simili modo sumpta contra serpentium ictus valent. Haec grata & expetita contra venena post Mithridat is memoriam semper veteribus fuit. Homines usque adeo veterum experimentis confisi unice eam hoc ipso die contra pestem & alia venena commendant, Mithridati auro chariorem fuisse vel ex Quinti Sereni Sammonici de Medicina versibus constat, cujus hi sunt,

Antidotus vero multis Mithridatica fertur
Consociata modis; sed magnus scrinia Regis
Cum raperet victor, vilem deprendit in illis
Synthesin, & vulgata satis medicamina risit.
Bis denum Rutae folium, salis & breve granum,
Juglandesque duas, totidem cum corpore ficus:
Hoc oriente die parco conspersa Lyaeo
Sumebat, metuens dederat quae pocula mater.

Qui Ruta vesci nolunt, iis consulendum, ut quotidie vel balsamo Rutae, vel illius aceto, in pub­licum prodituri nares & alia corporis emunctoria inungere non aversentur. Genituram seu esi­tata seu bibita Ruta extinguit: decocta vero cum anetho sicco tormina alvi potu sedat. Facit & ad pectoris laterumque dolores, spirandi difficultatem, tusses, pulmonum inflammationes, coxendicum, articulorum dolorumque cruciatus & rigores, febrium circuitus repetentes pota, velut ante dictum. Idem ad inflationes coli, vulvae, rectique intestini cum oleo decocta & infra vulvae etiam strangulatui medetur, si trita cum melle genitali sede tenus imponatur. Fer­vefacta ex oleo & pota lumbricos expellit: sed & articulariis doloribus ex melle & aquae subter [Page 509] cutem fusae morbo cum ficubus adhibetur. His iisdem in potu auxiliatur, itemque decocta in vi [...]ad dimidias partes & assricta: cruda quoque & condita in cibo aciem ocul [...]rum excitat, quin & oculo­rum dolores imposita cum polenta lenit. Caput dolentibus cum rosacea & aceto succurrit, [...] profluentem è naribus sanguinem sistit trita & indita. Testium inflammaticnibus cum laurinis fo­liis imposita, & papularum eruptionibus cum Myrto & cerato prodest. Cum vino autem aut pi­pere ac nitro affricta vitiligini albae medetur, & cum iisdem illita thymos ac myrmecias tollit. Contra impetigines cum melle & alumine utiliter imponitur. Opitulatur & aciei oculorum he­betiori, si additis foeniculi succo ac melle oculi ipsi eo inungantur. Erisypelata, herpetes & ul­cera in capite manantia cum aceto, cerussa, & rosacea, inunctione sanat. Ipsa vero Ruta Alli­orum Ceparumque gravem halitum emendat, si post esum priorum commanducetur. At montana si copiose estur interficit. Atque si sub id tempus quo flerere incipit ad muriae condituram colli­gatur, cutem rubifacit, ac inflat cum pruritu ac vehementi inflammatione, eam itaque unctis antea manibus & facie colligere oportet. Tradunt & succum galinaceis pullis inspersum feles ar­cere. Illius semen epotum contra interaneorum vitia est efficax: ideoque antidotis utiliter im­miscetur: contra incontinentiam urinae tostam septenis diebus potui dato, & cessabit. Ruta itidem in subtilem pulverem redacta & drachmae pondere ex vino hausta fugat dolorem capitis à causa frigida ortum. Rutae recentis in mortario lapideo contritae succus unciarum quatuor, in eoque drachmae semis assae foetidae dissoluta, calide bibita, salutaris est medicina morbo caduco; sanat etiam clavum, & diutinum capitis dolorem. Ruta tandem quocunque modo usurpata, in­terne sive externe, oculos (uti dictum) reddit acutos & clares, lacrymasque siccat, idem h [...] monet schola Salernitana,

Item

Nobilis est Ruta, quia lumina reddit acuta:
Auxilio Rutae, vir lippe videbis acutè.
Foeniculum, Verbena, Rosae, Chelidonia, Ruta,
Ex his confice aquam, quae lumina reddit acuta.
Venenis resistit ut indidem. Salvia cum Ruta faciunt tibi pocula tuta.

Ex Ruta silvestri conserva, oleum & acetum fiunt. Compositionem diversimode ex Ruta factam vide apud Johannem Bauhinum pag. 198, 199. Consule Tabernaemontanum Teutonice editum: de Rutae facultatibus uterque prolixe satis agit.

Rutae Syriacae Harmal dictae semen datur ad purgandam bilem atram magno auxilio, si Mat­thiolo credimus; paraturque potandum hoc modo. Conjiciuntur in mortarium marmoreum grana aliquot prius clarissima aqua abluta, & deinde ligneo pislillo teruntur, affundunturq aquae unc. 4. eadem (que) pistillo aliquantisper miscentur, demum linteolo percolatur cremor, cui adduntur mellis opti­mi unc. 3. & olei Sesamini aut Amygdalini unc. 2. & idomne propinatur melancholicis, facit enim copiosas vomitiones, nec est hoc medicamento aliud valentius contra comitiales. Scribunt Ara­bes hujus Rutae semine inebriari homines adeo ut subinde diutius dormiant: maxime confert in eo melancholiae genere quod ii Heros appellant. Recipitur etiam haec Ruta Syriaca, nec est le­vis momenti in pilularum dictarum foetidarum compositione.

DE PENTAPETALIS QUIN QUECAPSUL ARIBUS

CAPUT XIII. GERANIUM.

[...] Dioscoridi l. 3. c. 131. à gruini capitis imagine in summo ejus cacumine visenda, nomen habet: at recentiores à ciconiae rostri effigie, rostrum ciconiae nominant. Geranium & aliquibus Myrrhis, aliis Myrrhida, (rectius Myrrhida) Plinio l. 26. c. 2.

Genera duo Dioscoridi: alterum foliis Anemones, alterum foliis Malvae. Plinio tria sunt: pri­mum simile Cicutae, foliis minoribus, saporis & odoris jucundi: subjungit & Graecorum sen­tentia, alterum foliis Malvae, & tertium Anemones.

Geranium pro nota generica hanc obtinuit à natura ipsi datam, ut florem gereret quinis peta­lis constantem, atque singulis floribus deciduis succedentes quinque capsulas singulares mem­banaceas, [Page 510] in quarum singulis singula continentur semina: hae quinqne capsulae seminibus onu­stae, virides adhuc arctè circa rostri basin adhaerent, & longis [...]ibris in acutissimum mucronem terminantibus & cingentibus stilum in medio nutritivum desinunt, referuntque infrà caput gruis cum rostro longo acuto; atque his notis distinguitur Geranium à caeteris omnibus, sed praecipue à Malva & Alcea, cum quibus aliqualem habet similitudinem quatenus semina Malvae, & Alceae circulariter amplectuntur stilum nutritivum in medio, à quo nutrimentum & incre­mentum hauriunt ipsa.

TABULA XV. GERANIA ANNVA.
  • Geranium
    • Annuum
      • 1. Minus batrachiodes Bohemicum purpuroviolaceum, nobis.
      • Columbinum seu malvaceum
        • Majus fo­liis imis
          • 2. Rotundis, nobis. Geranium folio Mal­vae rotundo, C. B. P. Pes Columbinus Dod.
          • 3. Longis usque ad pediculum divisis, nobis.
        • Minus
          • Folio
            • 4. Rotundo profunde sinuato & cre­nato, nobis. Geranium columbi­num dictum folio rotundo mul­tum serrato, J. B. Chabr.
            • 5. Tenuius laciniato flore longissimo pediculo insistente, nobis.
      • 6. Rotundifolium montanum saxatile lucidum, nobis. Geranium saxa­tile, Cam. Eyst. Park. Geranium lucidum, J. B. Chabr.
      • 7▪ Althaeae folio, nobis. Geranium Altheoides majus, Park. Geranium Altheoides, Cam.
      • 8. Minimum procumbens Betonicae foliis, nobis.
      • Myrrhinum seu Cicutae folio
        • 9. Inodorum, nobis. Geranium Cicutae folio inodorum, C. B. P. Geranium spurium, Dod. colore
          • Cinero.
          • Brasilico.
        • 10. Odoratum seu Moschatum, nobis. Geranium Mo­schatum, Eyst. Cam. Ger. Park.
      • 11. Robertianum flore dilute rubello, nobis. Geranium Robertianum pri­mum, C. B. P. Geranium Robertianum, Ad. & Icon. Lob. Dod. Cam. Ger. Robertianum vulgare, Park. Rupertiana vulgo, Caes.
      • 12. Latifolium caeruleo flore acu longissima, nobis. Geranium Creticum, Cam. Tab. Ger. Geranium Creticum speciosum longissimis rostris, J. B. Chabr.
      • 13. Apulum Coriandri folio odorum, nobis. Geranium Coriandri folio odorum, C. B. P. Geranium Apulum Coriandri folio alterum odorum, Col.
GERANIA PERENNIA.
  • Geranium
    • Perenne
      • Batrachiodes
        • 14. Folio Aconiti, nobis. Geranium 2. vel Batrachiodes alterum, Clus. Hist. & Pan. Geranium Batrachiodes caeruleum, Tab.
        • 15. Odoratum, nobis. Geranium batrachiodes alterum, Dod. Geranium Batrachiodes longius radicatum, Lob. Lugd. Geranium macrorhizon, Cam. Eyst.
        • 16. Sive magnum caeruleun, Ad. Lob. Geranium Batra­chiodes majus 3. Clus. Hist.
      • 17. Sanguineum seu maximo flore rubro, nobis. Geranium sanguineum, Eyst. Geranium haematodes, Dod. Gall. Lugd. Clus. Pan. Geranium haematodes supinum radice reptrice, Lob. Icon.
      • [Page 511] Phaeum seu fuscum
        • 18. Petalis reflexis, nobis. Geranium montanum fuscum, Eyst. Lob. Lugd. Geranium fuscum & montanum, Dod. Geranium Phaeum flore reflexo, J. B. Chabr.
        • 19. Petalis rectis & planis, nobis. Geranium pullo flore, Clus. Hist. Ger. Park. Geranium Phaeum si­ve pullo flore Clusii, J. B. Chabr.
      • 20. Radice Asphodeli, nobis. Geranium radice grumosa, C. B. P. Ge­ranium tuberosum 6. Plateau, Clus. Hist. & 4. bulbosum Pennaei ei­dem. Geranium magnum folio trifido flore purpurascente, J. B. Chabr.
      • 21. Tuberosum majus, nobis. Geranium tuberosum, Dod.
      • 22. Nodosum, nobis. Geranium nodosum, C. B. P. Ger. Park. Geranium 5. nodosum Plateau, Clus. Hist.
      • 23. Argenteum Alpinum longius radicatum, Pon. Ital. Park. Geranium Alpinum argenteum, Ger.
      • 24. Romanum versicolore sive striato flore, nobis. Geranium Romanum versicolor sive striatum, Park. Parad.
      • 25. Moscoviticum purpureum, nobis. Geranium Moscoviticum purpureum, Park.
      • 26. Triste, Cornut. Geranium triste seu Indicum noctu olens, Park.
      • 27. Foetidum seu foliis incanis tenuissime divisis flore rubicundo, nobis. Geranium foetidum, Park.
§. 1. GERANIA ANNVA.
Explicatio Tab. decimaequintae.

1. GEranium annuum minus batrachiodes Bohemicum purpuroviolaceum, nobis. Hujus folia omnino Ranunculi Batrachiodis foliorum sunt aemula: flores fert satis magnos, pentapetalos purpurocaeruleos, quibus deciduis succedunt semina pariter quina, nigra, rostro adhaerentia, gruinum caput & rostrum referentia. Hoc solum inter Gerania batrachiodea annuum est, & ideo inter caetera notu facilius, & propter durationem annuam huc inseruimus. Referat quicunque voluerit ad Gerania batrachiodea perennia. Floret ineunte aestate, atque cito post semina perficit.

2. Geranium folio Malvae rotundo majus, nobis. Geranium folio Malvae rotundo, C. B. P. Geranium columbinum, Tab. Ger. Pes columbinus, Dod. Ad. Lob. (cui & Geranium alterum Dioscoridis) Caes. Huic folia sunt rotundiuscula, exiguae ac minoris Malvae foliorum aemula, minora, interim candidiora, minus glabra, ambituque serrata: cauliculi dodrantales, subinde altiores, tenues, nonnihil pilosi, humi procumbentes, similibus foliolis convestiuntur; quarum alarum fastigiis flosculi insident parvi, pentapetali, subpurpurei seu rubelli, aliquando albi; quibus singulis decidentibus subveniunt capsulae (in quarum singulis continentur semina singula) versus basin, quinque fibrosis filamentis exinde ortis, in acutissimum aculeum desi­nentibus, praeditae; quae gruini capitis infrà, & gruis rostrum suprà referunt, unde nomen com­mune huic generi adaptatum, & rite satis: radix tenuis & fibrosa, singulis annis periens. Na­scitur secus vias, locis in neglectis & incultis, passim & ubique terrarum. Floret plurima ae­statis parte, quo tempore semen perficit: ex quo deciduo sese propagat singulis annis. Du­plex est, majus & minus, majori caules majores, & folia majora & paulo molliora; minori omnia minora & folia asperiora. Sic folia modo in profundiores, modo breviores & latas lacinias divisa sunt: floris magnitudine etiam differunt: flore triplo majore & caerulei elegantioris coloris ex horto dei prope Monspelium habetur.

3. Geranium columbinum majus foliis imis longis usque ad pediculum divisis, nobis. Hoc folia ima non rotunda sinuata, ut secundum, sed uncialia & sesquiuncialia habet, incisa & divisa usque ad pediculum, Heptaphylli aut Cannabis foliorum more, colore saturatius viridia: secundo flores, pediculos consimiles, nisi quod flores & capsulas seminales ipsaque semina quarti floribus & seminibus habet majora. Tertia haec species & quinta in agris & pratis Oxo­nium circumjacentibus à Jacobo Bobert juniore detectae fuere inter caeteras Geraniorum [Page 512] malvaceorum seu columbinorum minorum species antea detectas. Florent eodem tempore, aestate scilicet, cum caeteris suae sortis Geraniis.

4. Geranium columbinum annuum minus tenuius laciniatum, C. B. P. & Prod. Geranium columbinum dictum folio rotundo multum serrato, J. B. Chabr. Radicem habet oblongam, tenuem, fibrosam, ruffescentem, ex quâ cauliculi plures, palmares, rotundi, hirsutie nonni­hil asperi & reclinati prodeunt: folia quae vix unguem superant rotunda sunt, in lacinias qua­tuor primum, & deinde in alias divisa, & longis pediculis praedita; ad cauliculorum latera flo­sculi communiter bini, singuli singulis pedicellis insident, parvi, caerulei, quibus capitula par­va, rostrata; ad quorum basin sunt capsulae quinque parvae, totidem semina singularia in sin­gulis continentes, & ubi semen maturuerit, capsulae continentes semina ad rostri apicem re­flectuntur, adhaerentesfilamentis fibrosis incurvatis. Hoc familiare est omnibus fere seminibus Geraniorum capsulis suis singularibus involutis. Monspessuli, & passim in arvis sabulosis silvisque reperitur vulgariter hoc, permistum cum priore majore: eodem tempore floret & semina sua perficit cum priore majore.

5. Geranium columbinum annuum minus folio tenuius laciniato flore pediculo longissi­mo insistente, nobis. Hoc minus à superiore in paucis differt, nisi quod flores▪ & consequen­ter capsulas seminales ad basin longissimis pediculis, palmaribus & longioribus aliquando insidentes gerat: folia tenuius sunt laciniata, nec mollia aut incana, sed virentia.

6. Geranium annuum rotundifolium montanum saxatile lucidum, nobis. Geranium lucidum sa­xatile, C. B. P. Geranium saxatile, Cam. Eyst. park. Geranium lucidum alterum montanum saxatile rotundifolium, Col. Geranium [...], Thal. Geranium lucidum, J. B. Chabr. Hoc folia habet rotunda, sinuata, Geranii columbini formâ, sed in aliquot profundas lacinias divisa, ex virore pul­chre lucentia, nonnihil hirsuta, pediculis haerentia, uncialibus aut biuncialibus aliquando: cau­les multi sunt lucidi, rubentes, in varios ramos divisi, interdum cubitales: flores Geranii Rober­tiani florum colore aemuli, quinis petalis brevibus subrotundis donati; quibus succedunt rostra brevia admodum, aliorum more, quinis capsulis ad basin donata cum seminibus quinis itidem, singulis singulis capsulis appropriatis, & ibidem contentis. Genevae copiose reperitur, ad lacum extra portam de Riue: in muris item inter Lugdunum & Genevam à Chatillon: item passim in subgrundiis Oxoniensibus. Floret per totam aestatem, sese semine renovans sub Autum­num.

7. Geranium Althaeae folio, C. B. P. Geranium malacoides, Ad. Lob. Ger. Geranium Althae­oides, Cam. Geranium malvaceum, J. B. Chabr. Geranium Althaeoides majus, Park. Hujus folia sunt malvaceorum foliis magnitudine similia, colore & mollitie proxima, sed magis incana, nonnihil oblonga, in ambitu & sinuata & serrata, pediculis tres duasve uncias longis ap­pensa, interdum fere dodrantalibus: caules ex eadem radice solo laetiore & [...]imetis multi, & hirsuti, mediocriter crassi, dodrantem aut cubitum alti: è foliorum sinu alter pediculus exit duas tresve uncias longus, multifidus, cui flores insident multi, purpurei, quinque petalis con­stantes: quibus decidentibus rostra oriuntur uncialia aut sesquiuncialia, ad quorum singulo­rum basin quinae cernuntur capsulae peculiares, singulae singula continentes semina. Haec planta vix trientalis, aliquando foliis ovatis, crenatis, & Betonicae fere similibus, quae in ste­rilibus agri Narbonensis fuit lecta. Monspelii in agris abundat, item prope Florentiam in montibus ad Argue. Floret mense Martio & Maio; Septembri perficitur semen, ex quo deci­duo sese propagat.

8. Geranium minimum procumbens foliis Betonicae, nobis. Haec parvula Geranii species folia dense per terram strata gerit, Betonicae valde aemula quoad formam, sed quintuplo minora, hirsuta, longiusculis pediculis singulis singula innitentia, in ambitu inaequaliter sinuosa & crenata; ex cauliculorum medio exeunt pediculi unciales singuli binos ternosve flosculos purpurorubentes gerentes, quinis parvis & exilibus admodum petalis constantes; in quorum me­dio apparet stilus staminulis cinctus: quibus singulis succedunt rostra vix semiuncialia, ad basin gerentia quina minuta semina capsulis admodum exiguis suis inclusa. Planta est tri­mestris. Provenit in saxosis & lapidosis locis Chaddar dictis, in agro Somersetensi.

9. Geranium annuum Cicutae folio inodorum, C. B. P. Geranium cinerei & Brasilici coloris, nobis. Geranium supinum, Dod. Myrrhida Plinii, Rostrum ciconiae, Ad. Lob. Geranium Myrrhi­num, Rostrum ciconiae, Tab. Hoc supinos plurimos caules profert, eosque plures & satis crassos, nodosos, teretes, & pilis hirtos, per terram supinos: folia e geniculis utrin (que) exeunt palmum plus minus longa, ex pluribus foliolis ad costam rubescentem hirsutamque annexis composita, quo­rum singularia ad Chamaedryos folia accedunt, divisura profundiore, sapore insuavi & astrin­gente; [Page 513] ex foliorum alis pediculi singulares oriuntur, trientales, aliquando quadrantales, te­nues, rigidi, villosi, rubentes, qui in pedicellos minores quatuor, quinque, aut sex fissi, flosculos pentapetalos, subcaeruleos in umbella gestant: quibus est rostrum breve, quinis capsulis ad basin seminibus suis onustis ornatum: radix simplex, crassiuscula fibrata, alba, sapore eodem cum foliis.

10. Geranium moschatum, Eyst. Cam. Ger. Park. Huic affinis est haec species inventu ra­rior, tota major, colore dilutius virente, odore grato moschi: foliis non ita alte incisis & non­nunquam tantum serratis. Circa Borboniam copiose satis crescentem invenimus nos. Cre­scit etiam circa Monspelium & Genevae au plain palais. Virens reperitur Februario & Martio. Basiliae Octobri in itinere Mutensi reperit Johannes Bauhinus. Dicitur moschatum ar­vense ab odore moschi.

11. Geranium Robertianum flore dilute rubello, nobis. Geranium Robertianum primum, C. B. P. Geranium Robertianum, Ad. & Icon Lob. Dod. Cam. Ger. Geranium Robertianum murale, J. B. Chabr. Geranium Robertianum vulgare, Park. Rupertiana vulgo, Caes. Herba Roberti & Geranium Dioscoridis, Lugd. Obvium ubique in ruderibus Geranium Robertia­num radice tenui, colore buxeo, quae caules surrigit dodrantales & cubitales, hirsutos, geni­culatos, rubentes maxime circa articulos, & prope terram ramosos: folia partim à radice, partim ex geniculis hirsuta, pediculo etiam rubente hirsuto, Matricariae fere divisura, segmen­tis primariis duntaxat tribus, odore ubi teritur Pastinacae, sapore astringente, per oras ali­quantulum rubentia; interdum tota planta rubet: flores purpurei, dilutiore purpura striati, petalis quinis constantes, è calyce hirsuto atrovirente quinquepartito emicant, apicibus in medio croceis: quibus succedunt rostra acuta & mucronata, uncialia quandoque, quinas capsulas particulares, adhuc virides junctas totidem seminibus oneratas habentia. Occurrit non raro floribus albis donatum. Provenit in humidis umbrosis, vetustis muris, in caesis & putridis arboribus, locisque frigidis & umbrosis. Floret Aprili & tota pene aestate, quo tem­pore semina perficit. Huc pertinet Geranium Robertianum alterum, C. B. P. Geranium violaceum, Tab. Ger.

12. Geranium latifolium annuum caeruleo flore acu longissima, nobis. Geranium latifolium longissima acu, C. B. P. Geranium Creticum annuum haematodes, Lob. Geranium Creticum, Cam. Tab. Ger. Clus. Hist. Park. Geranium speciosum Creticum annuum longissimis rostris, J. B. Chabr. Hoc Geranium late terram obumbrat, ramulorum hirsutorum, nodosorumque congerie, foliis praeditorum longis, hirsutis, nonnihil rubentibus, sinuosis & serratis, sapore acido & astringente: flores caerulei, amoeni, magni, pentapetali, quos sustentant calycis de­hiscentis quina foliola è striatis filis mediâ membranulâ, pellucidâ, albâ, commissis composita: a­cus plus quam aliquando palmari longitudine ad basin quinis crassioribus seminibus, majoribus, semiuncialibus & hirsutis ornata: quibus prae siccitate à stilo medio nutritivo sese disjungen­tibus, & spiraliter filamentis in se convolventibus, apparet stilus quondam nutritivus ad plus­quam medium nudus. Provenit sponte circa Monspelium, teste Clusio, & circa Hispalim, etiam ex Creta delatum, unde ei denominatio. Floret Julio & Augusto, Septembri vero ma­turat semen.

13. Geranium Apulum Coriandri folio alterum odorum, Col. Geranium Coriandri folio odorum, C. B. P. Folia hujus aliquam cum Cretico Lobelii similitudinem habere videntur, prima namque folia cum illis quadrant, at reliqua latiora multum, laciniata magis Ma­tricariae nostratis divisuris, nisi parum essent retusiora, ad Coriandri prope caulem folia ac­cedentia, mollia, hirsutie vix apparente obducta, odorata, ut Acus moschata dicta ex hoc genere Geraniorum, longis petiolis subrubicundis fulta, circa radicem parvam, flavam vel ruffescentem, brevem, è terra parum elata, auriculas seu alas in imo petiolo circa radicis caput, unde oriun­tur, habentia rubras: caulem profert Martio aut Maio hirsutum, geniculis distinctum, ut Cre­ticum & congenera, in quibus bina folia minora brevioribus petiolis ex geniculo & binis il­lis etiam barbulis cartilagineis rubentibus donata, ut in congeneribus, sed majoribus: ex quorum sinu semipedalis cauliculus hirsutus, atque viscosus exit, basin habens quinquepartitam, ex qua petioli quatuor aut quinque prodeunt, flores emittentes colore violaceo, purpureo diluto, quinque petalis donatos, ex hirsutis foliolis quinis, quae calycis vicem gerebant, prodeuntibus, acutis in summo, sed non pungentibus: his floribus fructus longi, unciales & lon­giores, veluti figura rostri avium, praecipue ciconiae, unde nomen, corniculorum effigie suc­cedunt, in imo crassiores, in summo tenuiores, ex quinque filamentis fibrosis compositi, exsic­catis seminibus versus basin disrumpuntur, & à stilo nutritivo separantur quina semina, hirsuta, trientalia, cum filamentis uncialibus, quae in semetipsa contorquentur gyraliter viticularum more, [Page 514] atque tunc oblongae setae, hirsutae, stilum inferius nudum relinquunt. Maio perficitur Cirino­lae, nec alibi vidimus, inquit Columna: in agrorum sive hortorum marginibus elatis frequens occurrit sapore admodum adstringente. Invenitur etiam aliis in locis montanis, ut in comi­tatu Valvensi per semitas.

§. 2. GERANIA BERENNIA.

14. Geranium Batrachiodes folio Aconiti, C. B. P. Geranium 2. vel batrachiodes alterum, Clus. Hist. & Pan. Geranium batrachiodes caeruleum, Tab. Geranium batrachiodes, Ger. Dod. Gratia Dei, Lob. Icon. Geranium alterum folio Aconiti nitente, J. B. Chabr. Hoc donatur foliis frequentibus, nitentibus, prodeuntibus ex radice tuberosa, pluribus crassis si­bris donata, foliis Ranunculi platyphylli aut Aconiti lycoctoni pallido flore foliis respon­dentibus fere, rugosis, subhirsutis, in aliquot profundas lacinias divisis, in ambitu etiam ser­ratis, quae gustata initio adstringere & linguam exsiccare, deinde nonnihil calefacere depre­henduntur: caule assurgit cubitali utplurimum, firmo, rotundo, geniculato, in multas alas diviso: summi rami in oblongis pediculis flores gestant, quinque petalis constantes, Geranii ba­trachiodis, quod in hortis Belgii alitur, floribus formâ pares, paulo tamen minores, non ut illi caerulei, verum ex purpura rubentes; decem staminibus cum stilo ex umbilico floris pro­deuntibus, deinde oblonga erectaque rostra, non inflexa aut inclinata, quinis utriculis ad eo­rum basin turgentibus, & singulis singula semina in se continentibus, quae maturitate beneficio filamentorum fibrosorum recurvantur versus medium stili, aliorum Geraniorum more: ra­dix fere radici prioris Clusii respondet, & summa tellure in plura, crassa, interneque rubentia capita extuberat, quae fibras etiam agentia, singulis annis augentur. Crescit hoc in Pannoni­cis Stiriacisque Alpibus, nusquam tamen abundantius quam supra Gamingam in illo ascensu ex Herrenalben jugo, ad sublimes scopulos Duramstain; in quibus floret Julio & Augusto, in hor­tis autem Maio conspicitur flore ex purpura rubente, albo, & partim albo partim violaceo; mense postea semina perficit.

15. Geranium Batrachiodes odoratum, C. B. P. Geranium Batrachiodes alterum, Dod. Ge­ranium Batrachiodes longius radicatum, Lob. Lugd. Ger. Geranium macrorhizon, Cam. Eyst. Geranium Batrachiodes longius radicatum odoratum, J. B. Chabr. Spectabili florum amoenitate nulli Geranio cedit, qui ex calyce globoso, striato, rubente, hirsutoque, odorati e­micant, purpuroviolacei, ex quinis petalis compositi, surrecto staminum purpurascentium al­tiore cincinno: oriuntur in caulibus geniculatis, dodrantalibus, cubito nonnunquam altiori­bus & hirsutis folia, divisura quodammodo Saniculae, ex virore incana, pilosa, odorem spi­rantia non ingratum: radix oblique acta serpit, longa, minimi digiti crassitudine, fibris & tu­beribus geniculatis donata, foris rubens, intus alba cum adstrictione valida, nescio quid aro­matici gustui offerens. Provenit in silvestribus, ac locis exit parum cultis, planis potius quam montanis. Et hoc & prius perenne ad hortos transferuntur. Flores plurima parte aestatis vigent, quo tempore & semina perficit.

16. Geranium batrachiodes violaceum album & ex albo & caeruleo varium, nobis. J. B. Chabr. Geranium batrachiodes, Gratia Dei Germanorum, C. B. P. Geranium batrachiodes, Dod. Cam. Lugd. Geranium 3. batrachiodes majus, Clus. Hist. Foliis est similibus cum vulgaris, aut certe vix notabili differentia variantibus: caules sunt bicubitales. Tota plan­ta lanugine quadam albicante obtecta: flores violacei aut albi, aut ex albo & violaceo mixti, quinis petalis constantes: calyx etiam quinis constat foliis, è quo, flore decidente, rostrum e­mergit notabili hirsutie praeditum, unciam plus minus longum, desinens in apicem tenuem, qui in extremitate per siccitatem in quina tenuissima filamenta capreolorum instar contor­quentur, & ostendunt quina semina suis capsulis involuta, imae basi adhaerentia, oblonga, colore pullo, sapore dulci, grato; in foliis autem nullus sapor effatu dignus reperitur. Sponte pro­venit in pratis Corennemberg non procul à Danubio, binis supra Viennam milliaribus, aliis­que Austriae pratis, tum etiam maxima copia in pratis Brunnae Moraviae urbi vicinis, atque etiam in Bohemia non procul ab oppido Werawn tribus milliaribus ab urbe Praga distante, vi­cinisque Francofurto pratis & agris gramine consitis. Flores ineunte aestate producit, & eadem tempestate semina maturescunt.

17. Geranium sanguineum maximo flore, C. B. P. Geranium sanguinarium, Eyst. Ger. Ge­ranium haematodes, Dod. Gal. Lugd. Clus. Pan. Geranium haematodes supinum radice reptrice Lob. Icon. Huic multi sunt caules admodum ramosi, frequentibus nodis cincti, villis obsiti, superne qua solum spectant purpurascentes vel rubentes: folia à singulis geniculis bina, con­trariis [Page 515] pediculis nascentia, Geranii columbini alterius foliis haud multum absimilia, in quin­que lacinias ad umbilicum fere divisa (quae magna ex parte in tres alias minores lacinias incisae sunt) lanugine pubescentia, superne virentia, inferne nonnihil canescentia, gustu linguam exsiccante: ex superioribus alis oblongi nascuntur pediculi, singuli unicum sustinentes flo­rem, inter reliquas Geranii species maximum, quinis petalis constantem, parvae Rosae aut Cisti maris flori parem, colore rubro sanguineove, unde ei agnomen, decem intus staminulislatentibus: deinde capita mucronata seu rostra pentagona subveniunt, semen (uti reliqua hujus classis) in tumescentibus utriculis singulis singula continentia, quod maturum cum sonitu exilit, circum­volventibus in se filamentis, quemadmodum in caeteris utriculorum filamentis, quinis suspenden­tibus capsulas totidem habentibus, continentes in se semina adhuc nondum perfecte exsiccata: radix satis crassa, rubescens, aliquot fibris donata, novas sub terram propagines singulis annis ad latera spargit, quae non modo similiter fibras agunt, sed etiam crassioribus radicibus interdum sese firmant. Nascitur in omnibus Pannoniae & Austriae infra Anisum caeduis montanis silvis, edi­tioribusque gramineis locis. Mons praeterea arci Greben imminens ultra Dravum in Pannonia interamni totus fere eo Geranio consitus, qua parte occidentem spectat: silvae etiam Franco­furto vicinae eo abundant. Nos copiose in silva Bononiensi secundo ab urbe Lutetia Parisio­rum lapide distante offendimus, 30. abhinc annis. Floret Maio & plerumque tota aestate, & semina eodem tempore matura edit.

18. Geranium Phaeum seu fuscum petalis reflexis, nobis. Geranium montanum fuscum, Eyst. Lob. Lugd. Geranium fuscum & montanum, Dod. Geranium fuscum sive maculatum, Ger. Geranium fuscum, Park. Geranium phaeum flore reflexo, J. B. Chabr. Speciosum admo­dum est hoc Geranium, foliis amplioribus quam batrachiodis, in octo plus minus segmen­ta divisis, angusta in extremis, sed latiora versus pediculum, subhirsuta, nigricantibus maculis as­persa, per ambitum latiusculis crenis conspicua, nullo ordine praedita: flores summitati insident pentapetali, purpurei obscure, & pene fusci, satis magni, accedentes ad flores Geranii folio odorato, qui tamen inverse seu repande contorquentur atque reflectuntur in medio apicum: flores evanidos sequuntur rostra uncia longa, ad quorum singulorum basin inferius versus ca­lycem quinquefoliatum cernuntur capsulae quinae, virides adhuc arcte sibi junctae; in quarum sin­gulis continentur singula semina fusca aut subnigra. Nascitur in quibusdam Germaniae locis. Floret aestate cum caeteris, & durante eadem semen maturescit.

19. Geranium phaeum seu fuscum petalis rectis seu planis, nobis. Geranium pullo flore, Clus. Hist. Ger. Park. Geranium phaeum sive pullo flore, Clusii, J. B. Chabr. Cubitales fre­quentesque ab una radice producit caules, firmos, geniculatos, virides, hirsutos, sanguineis veluti guttis aspersos, lanugine pubescentes, in aliquot ramos divisos; in quorum fastigio ad singula genicula longi enascuntur pediculi, in quibus bini flores quinque laciniatis (praeter re­liquorum usitatam formam) petalis constantes, quae laciniata petala non observantur in scul­ptura Iconum Clusii, aut Parkinsoni, aut Johannis Bauhini Chabraeive, qui Icones desumpsere à Clusio: colore est saturatius rubente & quasi atro, medium florem occupantibus multis staminu­lis cum stilo prominente: petala quina floris hujus fusca sive pulla sunt, plana, recta, non re­panda seu reflexa, atque eo nomine facile distinguitur à Geranio praecedente 18. semina deinde succedunt in valvulis seu capsulis ad basin rostri quinis distinctis, singula in singulis propriis thecis seu capsulis inclusa, quae una cum capsulis maturitate (ut cernere est in reliquis Gera­nii speciebus) convolvuntur in se, & postea semina ex capsulis desiliunt fusca: folia illi ex radice multa, ampla, mollia, lanugine obducta, externa parte nervosa, Geranii batrachiodis foliis similia, quinis, senis aut septenis profundioribus incisuris divisa, non tamen usque ad umbilicum, deinde per ambitum serrata, qualia etiam sunt à singulis nodis sub ipsis insignita: radice nititur magna, tuberosâ, in multas crassas & rubentes fibras divisâ.

20. Geranium radice Asphodeli, nobis. Geranium radice grumosa, C. B. P. Geranium 4. Bulbosum Pennaei, Clus. Hist. Tuberosum sextum Plateau eidem. Geranium bulbosum Pen­naei, Ger. Geranium bulbosum doctoris Pennaei, Park. Geranium magnum folio trifido flore purpurascente, J. B. Chabr. Radicem habet ex multis parvis tuberibus oblongis conflatam, Asphodeli instar concurrentibus in apicem superiorem, quae omnia tubera oblonga sunt, fusi­sormia, atque ex singulis tuberibus inferne fibra satis crassa propendet: caulem emittit cu­bitalem, geniculatum, atque juxta radicem & genicula parum rubentem: è singulis geniculis duo folia longiusculis pediculis insistentia, in ternas utplurimum, quinas aliquando partes dissecta, quarum singulae in ambitu inaequaliter incisae sunt: è singulis juncturis juxta foliorum exortum quinque foliola mucronata exoriuntur: flores in summis ramulis binatim proveniunt, brevibus [Page 516] petiolis insidentes, rosei, ex quinis petalis conflati, colore ex purpureo rubescentes, forma flo­rum Geranii caeruleis floribus praediti, sed paulo minores; foliolis quinque mucronatis ap­parentibus in interstitiis petalorum, quae ante expansos flores inserviebant iisdem pro calyci­bus seu involucris. In Daniae agro Halfniensi provenit, unde doctissimus & Clusio amicis­simus D. Turnerus Collegii Medicorum Londinensium socius attulit, & dono ipsi Clusio de­dit. Floret aestate, & semina eâdem durante perficit.

21. Geranium tuberosum majus, C. B. P. Geranium tuberosum, Dod. Lugd. Ger. J. B. Chabr. Geranium bulbosum, Lob. Geranium bulbosum vulgare, Park. Inepte ab authoribus dicitur bulbosum, (tuberosum dici debet secundum doctrinam nostram,) tuberosum aptius di­citur, quia ejus radices constant tuberibus uniformis substantiae si secentur, non autem sunt tunicis majoribus, involventibus minores; ergo inadvertenter plurimae plantae, quae revera sunt tuberosae, ab authoribus bulbosae recitantur. Geranium hoc multis luxuriat cauliculis tenuibus, teretibus, & aliquantulum ramosis: folia ut Ranunculi phragmitis in multas lacinias divisa, ad Anemones cujusdam etiam folia accedentia, majora tamen: flores in summis ra­mulorum alis eleganter sed dilute rubentes, exiguis rosis persimiles fert, pentapetalos, qui decidui oblongum, tenuem acuminatumque instar gruis rostri post se stilum relinquunt; ad cujus basin quinae capsulae, virides adhuc simul junctae, inque se nutrientes totidem semina, quae cum seminibus exsiccatae, ope filamentorum quibus adhaerebant inter nutriendum in se convol­vuntur aliorum Geraniorum seminum more: radix crassa, rotunda, tuberosa, triplici tubere compactili conflata, quae transversim secta uniformis apparet substantiae; à tuberibus ipsis plu­rimae fibrae satis crassae pendent, beneficio quarum radices nutriuntur. Crescit in Dalmatia, Il­lyrico nonnullisque aliis orientem versus provinciis, locis incultis, nullo serente. Apud Germanos, Gallos, Anglos, Belgasque & alibi hortense est: tota fere aestate floriferum est.

22. Geranium nodosum, C. B. P. Ger. Park. Geranium 5. nodosum Plateau, Clus. Hist. Geranium 6. tuberosum Plateau eidem. Aliquot hoc à radice promit folia, longis pediculis, satis firmis innitentia, in quinque lacinias alte divisa, inter quae bini aut terni caules assur­gunt pedales, graciles, ex fusco purpurascentes, geniculati & nodosi, bina ad singulos articu­los seu nodos ferentes folia, longis pediculis innitentia, & ex adverso orta, in tres aut quatuor lacinias duntaxat secta, deinde e mediis alis longiores pediculos protrudit, in quibus singulis bini semper flores conjugatim nascuntur quinque petalis cordatis seu deliquium in medio pati­entibus (ut flores malvacei) constantes, purpurei coloris, sed quibusdam saturatioribus venis distincti, protuberante in medio rubro umbone, summo fastigio in quinque partes fisso, qui deinde in longiusculum rostellum transit, quod inferna parte in tumentibus quinis utriculis semina quina continet, maturitate, ut in reliquis, sponte exilientia: radix nodosa est & ge­niculata, aliquot praeterea fibris longis, crassis donata. Floret Maio, & tota deinceps aestate in Autumnum usque flores & semina ferre non desinit. Hanc plantam unà cum Icone Franco­furtum Moeno flumini impositam urbem imperialem ad Clusium mittebat honestissimus vir Jacobus Plateau, quae semine sponte decidente satis feliciter deinde se propagavit. Huc per­tinet 6. tuberosum quidem cum priore, etiamsi tubera adnascantur caulibus circa Septem­brem & Octobrem quae anno sequente non apparuêre.

23. Geranium argenteum Alpinum longius radicatum, Pon. Ital. Park. Geranium argenteum Alpinum, Ger. Radicem protrudit tuberosam, longam, rectà in terram descendentem, sur­sum versus terrae superficiem in bina aut terna capitula brachiatam, ex singulis quorum exi­liunt quina senave folia, longissimis pediculis nitentia, in quinas senasve lacinias divisa, eas­que trifariam versus mucrones sectas, mollia & incanâ lanugine obducta, Argentinae colore: inter folia oriuntur pediculi alii longi, in fastigio sustinentes flores binos, ternos, satis amplos, quinis petalis bifidis constantes, pallido rubris lineis notatis: in medio apparent stamina cum stilo, quibus subveniunt rostra, brevia, aliorum more semina ad basin eorum ferentia. Re­periebatur in monte Baldo à Johanne Pona. Floret Junio Julioque, aestate reliquâ perficium­tur semina in rupibus Surane spectantibus orientem.

24. Geranium Romanum versicolor sive striatum, Park. Parad. Hoc multa habet folia viri­dia, paululum macula nigrâ notata versus foliorum divisuras, quae in quinas aut senas lacinias divisa, sed non profundas: folia tum quoad formam, tum colorem valde accedunt Geranio fusco seu pullo, nisi quod sint minora: inter folia oriuntur pediculi pedales & altiores, tumidi ad genicula: in fastigio caulium conspiciuntur plures flores, albidi, singuli quinis petalis con­stantes, quae venis atropurpureis obducuntur: in medio florum singulorum est stilus circum­septus staminulis quibusdam; his succedunt rostra ad basin gerentia quinas capsulas, totidem [Page 517] semina in se continentes, singulas singula includentes aliorum Geraniorum more: radix con­stat multis tenuibus luteis fibris.

25. Geranium Moscoviticum purpureum, Park. Folia habet hoc lata, quinquefariam divisa, in ambitu serrata, aliquatenus foliis prioris accedentia, sed non sunt tam ampla, saturatius virentia, ad fundum divisionum maculis nigris notantur: caulem habet pedalem, in cujus sum­mis ramulis plures flores ampli, caerulei, tendentes ad rubedinem visuntur; capsulas & semi­na post flores deciduos aliorum Geraniorum modo gerit: radix pulchra, ex multis tuberculis conjunctis conflata, ex quibus singulis demittuntur plurimae fibrae, crassae, sese multifariam ver­sus extrema dividentes in alias fibrillas tenellas: folia pereunt hyeme, & ineunte Vere alia re­germinant. Haec planta ex Moscovia à Johanne Tradescantho primò allata in Angliam. Flo­ret aestate, quo tempore semina perficit.

26. Geranium triste, Cornut. Geranium triste seu Indicum noctu olens, Park. Radicem habet ex multis nodulis longis Liliasphodeli punicei modo conflatam, aliisque brevioribus extremis annexis, ex quibus in apicem junctis, statim è terra enascitur caulis teres, dodrantalis, tener, invalidus, hirsutus, nec tamen enodis, sed per trium digitorum intervalla articulatus seu genicula­tus: folia per terram strata quatuor aut quinque gerit, subhirsuta, plurimis segmentis divisa, sor­ma Filipendulae, breviora tamen, pinguiora, molliora & ampliora multo, horum medius nervus seu costa media purpurascit, folia autem ipsa atrovirescunt: caulium fastigio insident curti peti­oli, ex caulis summo quatuor foliolis exornato umbellatim dispositi, sustinentes flores quinis petalis constantes, totidem (que) in medio staminulis cum pistillo, ut in caeteris Geraniis cernere est: color petalorum floris buxeus est, quorum singula geminâ maculâ inficiuntur: floribus decidenti bus singulis singula succedunt rostra uncialia, ad quorum basin quinque conspiciuntur semina oblonga, hirsuta, ruffa, quae prae maturitate cum filamentis suis hirsutis quinquefariam separan­tur. Flos hujus noctu est suavitate inenarrabili, interdum nullo; influxum enim solis adeo aspernari videtur, ut integro die odorem astantibus neget, Lunae autem accessu aut noctu gra­tissimo odore moschato quasi thure libet, qui odor intempesta quoque nocte ad auroram us­que perseverat, statimque solis accessu seu praesentia evanescit. Sapor hujus plantae acidus est, qui & palatum perbelle afficit, unde inter olera accenseri potest. Vim namque possidet alimenti refrigerantis, & humectantis compotem. Apud Barbaros etiam fertur radices ejus, ut apud nos tubera Bulbocastani & terrae Glandium aliaeque radices, gratiores inter epulas apponi. Floret integra fere aestate, nec nisi incuria foliis per hyemem omnibus exuitur. Crescit in India Orientali.

27. Geranium foetidum, Park. Folia plurima protrudit hoc, viridia superne, incana inferne, tenuissime incisa, ex quorum medio exsurgunt pediculi triunciales & palmares, terni, qua­terni, sustinentes singuli plures flores rubicundos, ex quinis petalis minimis conflatos, cum staminibus & stilo in eorum medio, jucunde satis olentes in hortis cultis, at in meridionalibus campis planis foetidos: singulis flosculis evanidis succedunt singula rostra propendentia ex longiusculis petiolis, quinis filamentis fibrosis constantia, ambientibus stilum nutritivum in ipsorum medio situm; ad quorum basin cernuntur totidem capsulae singulae singula conti­nentes semina aliorum Geraniorum more: radix profunde in terram dimittitur, extrà ru­bra, intus albida, quae multo magis foetidum edit odorem quam folia aut flores. Provenit prope Monspelium, in monte Lupo, qua spectat Septentrionem.

TEMPERAMENTUM & VIRES.
  • 2. Geranium folio Malvae rotundo majus, nobis. Geranium columbinum, Tab. Ger. Geranium columbinum praescribunt authores in enemate ad Hydropem. Experientia constare ait Tabernae­montanus esse herbam valde vulnerariam potionibus additam, aut etiam in pulvere sumptam, eidem usui inservire & aquam distillatam. Herbam vel vino vel aqua decoctam purgare vul­nera. Idem praestare emplastris, balsamis & unguentis quovis modo additam. Folia quoslibet articulorum dolores sedare.
  • 10. Geranium Robertianum flore dilute rubello, nobis. Geranium Robertianum, Ad. & Icon. Lob. Fuchsius vim astringendi & siccandi ei attribuit: efficacissime erysipelatis imponitur herba tusa, succus & aqua distillata: quibusvis exulcerationibus oris, mammillarum & pudendorum tam virilium, quam muliebrium medetur. Succus mariscas mundificat sanatque, tumore sde­primit, durities mammillarum aliorumque membrorum, si forte conquassata fuerit, discutit Ge ranium Robertianum, alias Sanguinaria dicta, rubensve. Ferunt pastores aquae incoquentes & [Page 518] potui dantes pecori armentisve cruenta mingentibus prodesse.
  • 16. Geranium sanguineum maximo flore, C. B. P. Geranium haematodes, Dod. Sclavonicae mulie­res hujus decoctum ex profluente aqua mirifice commendant in capitis gravedine, si sinciput ubi dolor est eo abluatur, deinde herba decocta superimponatur, postremo (quod superstitione non ca­ret) & in profluentem, unde aqua hausta, abjiciatur: ad sanguinem comprimendum imprimis commendatur.
HALLUCINATIONES CASP. BAUHINI Aliorumque Authorum.

PAg. 318. col. 1. pl. VI. Geranium Batrachiodes flore variegato, C. B. P. Geranium variegatum, Eyst. Hoc Geranium VI. idem est cum V. floris tan­tum colore differt, ideo pro diversa specie a Casparo Bauhino adhiberi non debuit.

Pag. eadem & col. eadem pl. VII. Geranium ba­trachioides, Collum gruis Germanorum, C. B. P. Ge­ranium 4. Fuch. Gruinalis 3. Dod. & Gruinalis Dodo­naei, Lugd. Est tantum Geranium Robertianum in­fra a Casparo Bauhino in Pinace citatum; ergo ma­lo hic a Casparo Bauhino pro Geranio batrachiode hic citatur & collocatur, multiplicat enim entia sine ne­cessitate.

Pag. eadem col. eadem pl. IX. Geranium tubero­sum majus, C. B. P. & col. 2. pl. X. Geranium tube­rosum minus, C. B. P. & Cam. adeo sterilis mihi vi­detur Camerarii descriptio minoris ut rejici merea­tur, nec species est habenda majoris.

Pag. eadem col. 2. pl. XIII. Geranium parvum fo­liis Ranunculi, C. B. P. Geranium 8. vel Salmanti­cense rostratum, Clus. Hist. Nec hujus descriptio est clara; ideo an sit species distincta in incerto relinqui­mus.

Pag. 319. col. 2. pl. V. Geranium Robertianum pri­mum, C. B. P. Geranium Robertianum, Dod. Lob. & pl. VI. Geranium Robertianum alterum, C. B. P. p. VI. Geranium gruinale, Lugd. Geranium violaceum, Tab. Ger. Denotant haec synonyma Geranium Rober­tianum simpliciter sine distinctione duarum specierum, ergo maleadhibet Casp. Bauhinus duas distinctas Ge­ranii Robertiani species.

DE MOLLIENTIBUS PENTAPETALIS, Seminibus multis rotatim cingentibus stilum nutritivum.

QUAE SUNT MALVA & ALCEA.

CAPUT XIV. MALVA.

MAlva [...] Dioscoridi. l. 2. c. 144. & Theophrasto 1. Hist. 5. à [...] ab emolliendo ventre nomen habet; etiam Plinio l. 20. c. 21. monente: idque propter naturalem lento­rem suum, ut Paulus asserit, unde à Martiali l. 10. mollis vocatur. Latinis Malva, & Varroni quasi molva, quod alvum molliat, qua antiqui in acetariis cum Lactuca ad alvum subducendam utebantur.

Duplex est Dioscoridi & Plinio; sativa & silvestris: subjungit Plinius duo esse genera, quae foliorum amplitudine discernuntur, majorem Graecos Malopen vocare in sativis: alteram Mala­chen: è silvestribus, cui grande folium & radices albae, Althaea vocatur, &c. Theophrastus du­plicem exprimere videtur, dum 1. Hist. 5. & 14. Malvam in arborem transire scribit, Malvam roseam intelligens: dum vero 7. Hist. 7. ait Malvam coqui & cibo idoneam esse, vulgatam Mal­vam innuit. Antiquitus in Malvarum foliis scriptitatum, Cinna antiquus Poeta indicat, cujus versus ab Isodoro referuntur; quare suspicare licet huc respexisse Pythagoram, qui ut Aelianus author est, [...], id est, Malvae folium sanctissimum esse dicebat.

Malvam Geranio immediate substituimus propter conformitatem cum florum pentapeta­lorum, tum seminum circulariter seu rotatim ambientium stilum nutritivum; nam sicut Ge­ranium certo numero, quinario scilicet, producit semina in capsulis suis peculiaribus, arcte cingentia basin rostri, ita Malva incerto numero multa semina propriis itidem thecis involuta, sive glabris sive asperis, circulariter gerit ambientia stilum fungosum nutritivum: insuper folia Malvae sunt rotunda aut laciniata sicut folia Geranii. Nota igitur generica Malvae sit haec. Omnis Malva est planta pentapetala, producens post florem evanidum multa semina semi­circularia, sive glabra, sive aspera, cingentia stilum nutritivum, fungosum, quae adhuc viri­dia arcte sibi adhaerent jungunturque & placentam caseolumve rotundum referunt. Malva ratione magnitudinis, est vel maxima arborea; vel minor; vel minima: ratione loci, vel hortensis, vel silvestris: ratione colorum florum, vel est flore minore rubro, violaceo, vel [Page 519] albo, vel lineis aequalibus subpurpureis striato, denique vel flore majore Rosae instar, quae Malva hortensis dicitur, cujus flos est vel simplex, ruber, ruberrimus, fuscus seu subniger, luteus seu luteopallidus, qui reperitur flore majore caeterarum more, & minore; vel multiplex seu flore▪ pleno omnibus praedictis coloribus praeditus: ratione foliorum, vel est folio rotundo, sinu­ato, multifido, vel Hederae vel Betonicae foliis: ratione durationis, est perennis vel annua, caulescens utplurimum, vel acaulos, id est, flores adeo propinquos terrae gerit, ut nulli per­cipi possint caules, atque ejusdem est generis cum Malva hortensi à flore & semine.

Pars TABULAE XVII. & XVIII. Sectionis quintae. MALVAE silvestres annuae.
  • Malva
    • Silvestris
      • Annua
        • 1. Hirsuta folio cordato, nobis.
        • 2. Trimestris flore cum unguibus purpureis seminibus multis nigris rotundis subter membranaceis orbiculis duplicatis latentibus, no­bis. Malva trimestris, Clus. Hist. Malva aestiva Hispanica, Ger.
        • 3. Foliis crispis, nobis. Malva foliis crispis, C. B. P. Malva crispa, Dod. Cam. Ger. Eyst. J. B. Chabr.
        • 4. Rotundifolia floribus omnium minimis pentapetalis albis verticil­latim genicula ambientibus seminibusque arcte eisdem verticilla­tim itidem adhaerentibus curtis pediculis, nobis.
        • 5. Hirsuta foliis Hederae instar angulosis, nobis.
        • 6. Folio vario, nobis. Malva folio vario, C. B. P. Malva stellata, J. B. Chabr.
MALVAE silvestres perennes.
  • Malva
    • Silvestris
      • Perennis
        • 7. Procumbens flore minore albo folio rotundo, nobis. Malva silvestris flore minore folio rotundo, J. B. Chabr. Malva silvestris pumila, Fuch. Dod. Malva vulgaris flore albo, Park.
        • 8. Procerior seu elatior rectave flore majore subrubente aut purpureo venis saturate purpureis picto folio sinuato, nobis. Malva silvestris recta, Cord. in Hist. Malva flore majore folio sinuato, J. B. Chab.
        • 9. Hispanica flore carneo amplo, nobis. Malva Hispanica flore am­plo, Park.
        • 10. Sicula foliis moschatis crispis, Boccon.
        • 11. Betonicae folio, Boccon. Jacob. Zanoni
        • 12. Seu palustris, Bismalva & Ibiscus, nobis. Althaea Dioscoridis & Plinii, C. B. P. Althaea, Matth. Fuch. Dod. Tur. Tab. (cui & Ibiscus) Ger. Althaea vulgaris, Cam. Thal. Clus. Hist. Eyst.
        • 13. Folio profunde laciniato & serrato, nobis. Althaea folio profun­de serrato sive dentato, J. B. Chabr.
        • 14. Hispanica foliis mollioribus undulatis in margine, superius mi­cis sulphureis ad solem lucentibus donatis, nobis.
MALVAE maritimae arboreae.
  • Malva
    • Maritima arborea
      • 15. Veneta dicta parvo flore, nobis. Malva arborea, Matth. Ep. Mal­va arborescens, Dod. Cam. Caes. Eyst. Malva arborea, J. B. Chabr.
      • 16. Nostras Btitannica, nobis. Malva arborea nostras, Park.
      • 17. Folio acuto auriculato Hederae instar, nobis. Althaea frutescens folio acuto parvo flore, C. B. P. Althaea arborea Olbiae, Lob. Icon. Althaea arborescens, Cam. Tab. Ger.
MALVAE hortenses seu Roseae.
  • [Page 520]Malva
    • Hertensis seu Rosea folio
      • Subro­tundo
        • Caulescens
          • Flore
            • Simplici
              • 18. Majore
                • Candido.
                • Luteo.
                • Rubente
                  • Dilute.
                  • Saturate.
                • Fusco seu subnigro.
              • 19. Minore luteo pallido Chalepen­sis, nobis.
            • 20. Multipli­ci seu pleno
              • Candido.
              • Ochroleuco.
              • Luteo.
              • Rubente
                • Dilute.
                • Dilutius.
                • Saturate.
              • Fusco seu subnigro.
        • 21. Acaulos Chalepensis flore pallide luteo, nobis.
      • 22. Ficus obscure viridi peregrina simplex
        • Flore
          • Luteo.
          • Rubente.
§. 1. MALVAE silvestres annuae.
Explicatio partis Tab. 17. & 18. Sectionis quintae.

1. MAlva hirsuta folio cordato, nobis. Caules edit multos, hirsutos, bicubitales & al­tiores, quibus adhaerent folia cordata, mucronata, in ambitu leviter serrata, pe­dicu [...]is etiam hirtis brevibus innitentia: ex alis prodeunt pediculi alii breves sustinentes flo­res pentapetalos, floribus primae majores, secundae vero minores, dilute rubentes: quibus succedunt caseoli aut placentulae instar, multa semina semilunaria rotatim cingentia stilum nutritivum gerentes. Semina hujus habuimus ex Asia. Annua est planta: floret Julio & Au­gusto: semina perficit Septembri & Octobri.

2. Malva annua trimestris flore cum unguibus purpureis seminibus multis nigris rotun­dis subter membranaceis duplicatis orbiculis latentibus, nobis. Malva trimestris, Clus. Hist. Malva aestiva Hispanica, Ger. Malva trimestris flore cum unguibus purpureis, J. B. Chabr. Bipedali altitudine crescit haec Malvae species trimestris aut quadrimestris, caule rotundiuscu­lo, terete, viridi, lanugine tamen aliquantulum obsito, quem rara, aut nulla certa serie di­stributa ambiunt folia, tenella, viridia superne, & inferne latiora; infimo cauli adnata cir­cinatae ferme rotunditatis, mucronata tamen & in ambitu serrata; supremum caulem & ramos amplectentia angulosa sunt aliarum more, imo ad Althaeae pene formam accedentia: flores summis ramulis inhaerent satis magni, quinis petalis extima parte lunatis constantes, pur­purascentis coloris, unguibus saturatiore purpura infectis; prodeuntibus ex umbilico stami­nibus pallidis, villis purpureis tectis: sub capitulis rotundis, membranaceis, modioli instar superiore parte cavis, duplicatis, circulariter seu rotatim latent semina nigra, plana & ae­qualia: atque hac sola nota à caeteris Malvis notu perquam facilis est haec aestivalis trimestris, quia omnium Malvarum semina rotatim cingunt stilum nutritivum aperte visibilia, hujus au­tem semina infrâ circulum cartilagineum observantur: radix est parva, candicans, tenuibus fibris praedita. Annua est aut potius trimestris aut quadrimestris planta, quae post semina ad maturitatem perducta perit ac corrumpitur, sicut aliae annuae plantae. Provenit in Hispania.

3. Malva annua foliis crispis, C. B. P. Malva crispa, Dod. Cam. Tab. Ger. Eyst. Malva crispatis oris, Lob Malva crispa, J. B. Chabr. Altitudo est huic Malvae, licet sit annua & brevis vitae, quanta homini, caule constat crassiusculo nonnihil anguloso, viridante, glabro, rigido, aliquantulum concavo & in ramos [...]isso: folia palmaribus pediculis altera parte hir­sutis, alterâ glabris appensa, latitudine memorabili satis, brevibus pilis donata; non solum laciniata sunt, sed etiam crebro flexu, reflexuque per margines crispa: flores ad pediculorum [Page 521] qui folia sustinent exortum brevibus petiolis insident, minores quam Malvae silvestris pu­milae seu provolutae, colore ex dilutissimo rubore albicante, ex quinque petalis compositi▪ calyce hirsuto, virescente, quinquepartito, in quo visuntur in orbem congesta semina Malvae pumilae seminum aemula: radix subest dodrantalis aut longior, alba, mediocriter crassa, sa­pore, ut in reliqua planta, glutinoso.

4. Malva annua rotundifolia floribus omnium minimis albis pentapetalis verticillatim ge­nicula ambientibus & seminibus arcte iisdem verticillatim adhaerentibus, nobis. Haec Malvae species ascendit ad altitudinem quatuor aut quinque pedum, atque in singulis geniculis pluri­mos edit flosculos, albos, pentapetalos, omnium minimos, arcte & verticillatim caules ad sin­gula genicula amplectentes absque quasi pediculis: floribus fatiscentibus singulis singula suc­cedunt capitula ex plurimis seminibus semicircularibus, cortice rugoso tectis, rotatim seu circulariter ambientibus stilum nutritivum: folia inferiora sunt rotunda, laciniata & crispa, superiora oblonga, sinuata: flores sunt parvi, quinis parvis, imo omnium minimis, petalis albis constantes: quibus dense circa geniculationes dispositis succedunt circuli seu caseoli minimi arcte geniculis adhaerentes. Planta est annua, quae, post multiplicia, imo infinita semina edi­derit, totaliter perit.

5. Malva annua hirsuta foliis Hederae instar angulosis, nobis. Caules hujus sunt admodum hirsuti, quin & folia eorumque pediculi quibus innituntur hirsutie pariter scatent: flores ha­bet minores, pentapetalos, at singula petala deliquium patiuntur, adeo ut bifida in extremita­te appareant: hisce singulis singuli circuli seu orbiculi caseiformes succedunt, in quibus con­spiciuntur plurima semina circulariter ambientia stilum nutritivum, aliarum Malvarum more. Planta est annua florens aestate, atque semina versus ejusdem finem perficiens.

6. Malva annua folio vario, C. B. P. Malva stellata, J. B. Chabr. Radice est alba, fibrosa, caule rotundo, cubitali, in plures ramos brachiato, quem folia cingunt pallide virentia, in­ferne candicantia, crassiuscula & nonnihil lanuginosa, sed figurae in eodem ramulo diversae, horum quaedam Bryoniae formae, quaedam acuminata, duabus alis donata, quaedam subro­tunda, ungue minora, omnia tamen in ambitu serrata: flores pentapetali, parvi, purpurascen­tes, staminibus in umbilico pallidis, pedicellis oblongis insident: semen latet in capitulis mem­branaceis & foliaceis, quinque foliolis longis mucronatis cinctis stellae in modum, unde ei Mal­vae stellatae nomen inditum à Johanne Bauhino, semicirculare, cingens rotatim stilum nutri­tivum. Argentina D. Saltzmannus ad Casparum Bauhinum misit. Floret aestate, atque eodem tempore semina semicircularia perficit.

§. 2 MALVAE silvestres perennes.

7. Malva silvestris perennis procumbens flore minore albo folio rotundo, nobis. Malva silvestris folio rotundo, C. B. P. Malva silvestris flore minore folio rotundo, J. B. Chabr. Mal­va silvestris pumila, Fuch. Dod. ut. Malva silvestris repens pumila, Lob. Lugd. Ger. Malva vulgaris flore albo, Park. Inter silvestres haec est minor, cujus cauliculi procumbunt, saltem laterales, qui per terram strati cernuntur, medius attollitur & est erectus, non autem omnes sunt erecti ut vulgaris seu procerioris caules: folia sunt rotundiora & minora multo majoris, in ambitu tenuiter incisa: flosculi exigui & albidi, pentapetali, longiusculis pediculis inni­tentes: semina sunt multa, minora, cingentia stilum nutritivum: radix alba, crassa & longa est, in plurimas fibras desinens sub terram.

8. Malva silvestris procerior seu elatior rectave flore majore subrubente aut purpureo ve­nis saturate purpureis picto folio sinuato, nobis. Malva silvestris folio sinuato, C. B. P. Mal­va silvestris elatior, Fuch. Dod. Gal. Malva silvestris recta, Cord. in Hist. Malva flore sub­rubente, Caes. Malva flore majore folio sinuato, J. B. Chabr. Malva silvestris, Ger. Malva vulgaris flore purpureo, Park. Haec est foliis inferioribus rotundis, aliquando sinuatis & angulosis, per circumferentiam leviter crenatis, glabris, laevibus ac virentibus: caules emittit plures, rotundos, cubitales, quandoque bicubitales, imo nonnunquam in pingui solo altiores: circa quos cernuntur folia sinuata, crenata, longis pediculis innitentia, at­que ex sinubus inter caules & pediculos exeunt flosculi pediculis non mediocris longitudi­nis nitentes itidem, ex dilute purpureo rubentes (aliquando dilute violacei, perraro omni­no albidi) quinis petalis deliquium in medio patientibus, reliquorum petalorum Malva­rum more, donati, venis saturate rubentibus picti: adeo ut flores pulcherrimi venis hisce rubentibus mixti caulem à medio fere ad verticem exornent, qui venustate Rosis non cederent, si suppeteret odor: floribus singulis deciduis succedunt singula capitula petiolis satis longis [Page 522] innixa, leviter in mucronem fastigiata, circulariter stilum nutritivum cingentia, & adhuc viridia arcte sibiinvicem cohaerentia, orbiculum parvum efficiunt, Lupini semine non majorem, ex pluri­bus seminibus congestum, exsiccata vero, à seinvicem separantur & decidunt, capsulis semilunaribus inclusa, ex quibus in terram deciduis sese quotannis renovant: radix alba, cras­sior, sursum & deorsum in multas bifurcationes fibrasque tenues divisa: utraque haec Malva, & prior, minor & haec secunda major silvestris, exit in incultis locis, uberius tamen solo foe­cundo, non sterili; prior minima non raro in ruderibus ac aliis perinde incultis ac neglectis locis. Reperitur [...] Junio mense in multam aestatem utraque florens, interea semen earum ad maturitatem pervenit.

9. Malva perennis Hispanica flore carneo amplo, nobis. Malva Hispanica flore amplo, Park. Theat. & Parad. Haec Malva crescit ad modum nostratis majoris: caules surrigit rectos, bipedales & tripedales, multum brachiatos, ab imo ad summum foliis vestitos subrotundis, paululum tamen sinuatis & leviter crenatis: flores exeunt ex alis, longis satis pediculis in­nitentes, rubri aut carnei, ampli satis, quinis petalis, lineis subnigris singula petala percur­rentibus donati, staminula concoloria plurima in medio habentes: praecipua differentia quâ distinguitur à vulgari, est haec; petala florum sunt majora seu àmpliora, rotundiora, in margine paululum sinuata, incarnati seu elegantis rubelli coloris, noctu se claudentia, interdiu sese aperientia: floribus singulis deciduis subvenit orbiculus seu caseolus aliarum more. Planta annua; sponte provenit in neglectis Hispaniae locis: floret ab ineunte Junio usque ad Augu­stum, quo tempore semina perficit.

10. Malva perennis Sicula foliis moschatis crispis, Boccon. Caules hujus plantae non semper humi procumbunt: folia undulata sunt & crassa, Malvae vulgaris magnitudine, suavi quodam odore moschi fragrantia ad basin; quin & eorum pediculi, singulis appendicibus sive unguibus cinguntur: flos pallidus ad citri colorem accedens: semen Bamiae par. Tota planta levi densaque lanugine canescit. Ad Agrigentum & Saccam viget plurima in locis ar­gillosis.

11. Malva silvestris Betonicae folio, Boccon. Jac. Zanoni. Humilis est haec Malvae species cauliculo palmari & bipalmari, infirmo, per terram strato, seu versus terram reclinato: fo­liis in longioribus pediculis Betonicae foliorum forma constat, minoribus, in ambitu crenatis, circa cauliculos paucis, è quorum sinu pediculus exit longus, flosculum unicum aut alterum sustinens, Malvae vulgaris facie, purpurascentem: subeunte semine Malvae vulgaris. Hetruriae alumna est haec Malva, quam in pratis illustrissimae Gaitanae gentis Terrhichio dictis, circa Pi­sas non sine molestia & toedio multarum circuitionum quasi latentem invenit Paulus Boccone, atque inter Icones exhibuit, quas mihi communicavit anno 1674. generosus vir D. Carolus Hatton, scientiae botanicae summus cultor, ut publici juris Oxonii facerem, quod à me prae­stitum sub titulo quarundam Iconum & descriptionum plantarum Sicilianarum, &c.

12. Malva silvestris vel palustris aut Ibiscus, nobis. Malva silvestris 1. Caes. Malvae agrestis genus 1. Gesn. Hort. Althaea, Matth. Fuch. Dod. ut. Tab. (cui & Bismalva) Ger. Althaea vul­garis, Cam. Thal. Clus. Hist. Eyst. Althea sive Bismalva, J. B. Chabr. Ex Malvarum non Althaearum familia secundum doctrinam nostram praerogativam tulit haec malvacea planta (quae à plurimis authoribus Althaea palustris dicitur) quippe quod fine ultimo conveniat cum Malvis aut Alceis, seminibus scilicet circulariter cingentibus stilum nutritivum, non pluribus capsulis arcte simul junctis, in singulis plurima semina continentibus, ut Althaea omnis secun­dum doctrinam nostram novam & veram; aliter fiet, ut apud omnes authores cernere est, summa confusio congenerum. Haec Malva palustris nobis & aliis paucis sic dicta, utilitatis multipicis nomine commendatior, radicibus multis innititur bene habitis, albis, mucagine lenta, quam mansu macerationeve deponunt, turgidis: caules bicubitales & proceriores, te­nues, teretes, hirsuti, angusto tubulo pervii: in quibus folia alternata Malvae vulgaris multo longiora, sinuosa, serrata, mollicello tomento incana: ex alis flores prodeunt Malvae vulgaris surrectae formâ, sed minores, albi tantillum ad carneum declinantes, quinis petalis, aliarum Malvarum modo, constantes, in quorum medio stilus quatuor apicibus purpurantibus & obso­letis floridus erigitur: semen pastilli compressi ritu ut in Malva vulgari relinquitur. Nasci­tur locis uliginosis & pinguibus, humentibus & palustribus pratis & fossis. Floret Julio & Augusto mensibus: Septembri & Octobri semen persicit.

13. Malva silvestris perennis folio profunde laciniato & dentato, nobis. Althaea folio pro­funde serrato seu dentato, J. B. Chabr. Folio est molli hirsuto, vulgaris Althaeae aemulo, pul­chre tamen laciniato & tenuiter serrato: flore majusculo, rubente, stilo apicibus ornato pur­pureis [Page 523] vel nigricantibus: folia, inquam, sunt incana & mollia, in tres lacinias majores divisa: flores etiam minores quam in Pannonica, Belgicae floribus respondentes, sed colore diffe­rentes, nempe qui toti carnei sunt sive incarnati, multis intus staminibus nigricantibus, cae­tera vulgari similis. Gaudet humidis Pannoniae locis, & secundum rivulos sitis. Floret Julio, & versus Autumni initium semen maturat.

14. Malva Hispanica foliis mollibus undulatis in margine superius micis sulphureis ad so­lem lucentibus donatis, nobis. Haec Malvae species folia producit mollia, undulata in mar­gine, superius micis sulphureis ad solem splendentibus donata: caules edit bipedales aut tri­pedales: flores & semina aliarum Malvarum modo. Perennis est planta, quin & perpetua fronde viret, ut Althaea Olbiae. Provenit in Hispania, aliisque meridionalibus locis.

§. 3. MALVAE maritimae arboreae.

15. Malva maritima arborea Veneta dicta parvo flore, nobis. Malva arborea, Matth. ep. Malva arborescens, Dod. Cam Caes. Eyst. Malva arborea, J. B. Chabr. Malva arborescens [...] Theophrasti & Malva arborea Plinii. Caudicis altitudo decem cubitos aliquando ae­quat, aliquando plus minusve secundum solum cui committitur, aliquando quaternûm, qui­nûm cubitorum est caudex, alias solidus, brachiatus, & ligneae duritiei, superne alternatim ve­stitus foliis roseae quidem Malvae amplitudine superioribus, at crebris divisuris, silvestri ma­gis respondentibus, tactu fere Althaeae instar, admodum mollibus viridibus & subinde ambitu plicatis: his minora alia prope sinus alarum succedunt: alae laterales inter folia frequentes o­stendunt pediculos oblongos, firmos, qui obsidentur floribus malvaceis, laete rubentibus, & circa media staminula capillacea ungue tenus maculis saturatiore rubro infectis ac radiatim dispersis notantur: radix valida est, & multis crassis fibrarum processibus firmata: semina de­ciduis floribus succrescunt aliis malvaceis praedictis seminibus similia, orbiculatim placentae specie coagmentata, sed duplomajora & crassiora. Camerarius in horto medico folio 95. & Dodonaeus fol. 64. lib. 1. asserunt frequenter reperiri in itinere quo itur Pisis ad portum Liburni, tum ad oram Veneticam & secus situs Tyrrhenum & Africanum, ubi per multos annos du­rat. At apud Septentrionales in conservatorio hyemali recondi debet, ut conservetur [...] fri­gore & pluvia ipsam destruentibus. Haec est illa Malva arborea, quam Rauwolfius Halepi ab incolis veteri Arabico nomine Haur dici scribit, sub cujus gratiosa umbra deambulare liceat. Galenus hanc [...] vocavit. Floret aestate, atque versus ejusdem finem semina ad maturitatem perducit.

16. Malva maritima arborea nostras, Park. Haec priori in omnibus quasi accedit. Stipite est secundo anno lignoso, humani brachii crassitudinem aequante, subinde viridi, subinde rubente, atque ex ejusdem alis protruduntur folia incana, laciniata, superioris foliis haud absimilia, mollia veluti holosericus pannus: flores sunt ampli satis, dilute rubelli, forma flo­rum Malvae vulgaris, sed paululum majores: radix magna, candida, & quasi lignosa, multis fibris longis protensis praedita. Provenit in Insula Dennie dicta, tribus milliaribus [...] portu re­gio, & quinque ab urbe Bristola: insuper prope tiguria non longe à castello Hurst, è regione Insulae Vectis. Nos copiose offendimus in insulula dicta Piere percée ex ingentibus rupibus constructa & modice terra tecta, contra Britanniam minorem sita, missi eo, ut totam oram Ar­moricae, atque insulas adjacentes perlustraremus, atque rariores plantas maritimas observa­remus jussu & liberalitate serenissimi principis Gastonis Franciae, Ducis Aurelianensis, cujus pe­ritiam in cognoscendis & decernendis plantis usque in hunc diem non possum satis mirari: omnes enim Botanicos quotquot fuerunt, in Galliis ab anno 1650. usque ad annum 1660. du­rante quo tempore Celsitudini ejus operam in hirciscundis & examinandis plantis dedi, non solum aequavit, sed multis parasangis longe superavit.

17. Malva frutescens folio acuto auriculato Hederae instar, nobis. Althaea frutescens folio acuto parvo flore, C. B. P. Althaea arborea Olbiae, Lob. Icon. Althaea arborescens, Cam. Tab. Ger. Haec, non secus atque Malva arborescens à vulgari, differt ab Althaea communi: pau­cioribus enim foliis, fervidiore coelo (quale in maritimis Galloprovinciae atque in Insula Ol­bia) & proventu tanto fruticat ut ad sepes constituendas sat sit: multo enim solidiore & robustiore scapo est quam Malva arborea Veneta, aut nostras maritima, salignae quasi con­cretionis, inque arboream ferme texturam verso: flos item Malvae vulgaris, sed major & rubel­lus, nec semen dispar, quod satum plantam parit minus incanam aut hirsutam, Althaea palustri ramosiorem, speciosiorem, quia attollitur in altitudinem arboris, substantiamque possidet fir­miorem, & quasi ligneam, perdurant caules & folia auriculata, imo in Septentrionalibus aliquot [Page 522] [...] [Page 523] [...] [Page 524] hyemes nisi sint solito saeviores: semina circulariter, aliarum Malvarum more, cingunt stilum nutritivum. Provenit in Olbia insula & Galloprovincia sponte, floret aestate, semina Autumno perficit.

§. 4. MALVAE hortenses seu Roseae.

18. Malva Rosea folio subrotundo flore simplici, nobis. Malva sativa antiquorum, quae cul­tu arborescit, Theophrasti. Malope, Plinii. Malva hortensis, Lugd. Ger. Malva rosea simplex, Park. Malva rosea fruticosa, Lob. Icon. Malva haec hortensis sive rosea dicta, folia promit versus terram ampla, rotunda, in virore albicantia, asperiora & majora quam silvestris Malva, pri­mo anno rotunda, serrata, secundo laciniata & mucronata: secundo etiam anno caulem si­ve scapum rectum, simplicem, quatuor aut quinque cubitos altum & non raro altiorem, se­cundum solum cui committitur, cui praeter inferiora folia, flores è pediculis brevibus ad­haerent majores multo quam silvestris, alioqui forma non admodum dissimiles, quandoque sim­p [...]ices & quinque petalorum, frequenter vero multiplices, colore aut candidi, pallidi, aut sulphurei, lutei aut rubentes, iique aut dilute aut saturate, imo aliquando saturate fusco ad nigredinem tendente: his succedit orbiculus rotundus, crassiusculus instar caseoli ex multis seminibus majoribus deliquium in umbilico patientibus, ferrum equinum parvum referentibus, tunica eleganter striata involutis singulis, & sic tunicatis circulariter am­bientibus stilum nutritivum coagmentatus: radix longa, albida, lenta ac flecti facilis, quae alte descendit in terram. Est perennis planta, post semen ad maturitatem perduxerit folia de novo protrudit, atque planta ipsa in multos annos durat. Seritur in hortis. Temere aut sponte proveniens in Europa non reperitur. Altero anno à quo seritur caulem, uti dictum, profert, ac flores Julio & Augusto edit: semine Septembri & Octobri perfecto caulis marcescit, radix tamen aliquot annis restat, Vere novo folia nova proferens. [...] Graecis dicitur, & ad diffe­rentiam aliarum Malvarum [...], id est, Malva hortensis, ànonnullis vero Rosa ultra­marina & Rosa hyemalis.

19. Malva hortensis seu Rosea folio subrotundo caulescens flore simplici minore luteo palli­lido Chalepensis, nobis. Haec [...] priore neutiquam differt, nisi parvitate partium, praecipue flore pallide luteo duplo minore. Semina hujus cum semine Malvae Chalepensis acaulis multis­que aliis communicata habuimus ope & industria D. Roberti Huntington saepius nobis supra memorati.

20. Malva Rosea folio subrotundo flore pleno, C. B. P. Malva Romana multiplex, Trag. Gesn. Hort. Malva Rosea multiplex, Lugd. Tab. Ger. Malva hortensis multiplici flore, Dod. Flos est multiplici petalorum serie, & hacce sola ratione à priore simplici differt: flos itidem variat colore sicut & simplex prior. Est enim colore albo, pallido seu ochroleuco, luteo, in­carnato, rubro, puniceo, fusco seu subnigricante aut pullo, hinc tres figurae apud Tabernaemon­tanum & Gerardum, & quatuor in Horto Eystettensi, sed inutiliter sculptae & exhibitae.

21. Malva Rosea folio subrotundo Chalepensis acaulos flore pallide luteo, nobis. Haec perrara & admiratione digna Malva Chalepensis, foliis, radice perenni, floribus eorumque ma­gnitudine seminibusque, nentiquam à majore Malva hortensi lutea procera distinguitur, sed quod notatu & observatu dignum, flores plurimos, pentapetalos, pallide luteos juxta terram producit, absque ullis fere pediculis quibus innitantur; juxta terram etiam semina Malvae hor­tensis seminibus in omnibus, etiam pene magnitudine paria profert, quae aliquando exiguis & visu non perceptibilibus adhaerent pediculis, humi procumbentibus aliquando caulibus pe­dalibus aut sesquipedalibus donantur. Planta dicitur [...], non quod destituatur omnino caule, sed quod sit adeo brevis, ut raro, aut nunquam appareat, ut in Carlina acaule aliisque quibusdam perbrevibus admodum caulibus donatis plantis.

22. Malva rosea peregrina folio ficus obscure viridi, nobis. Malva rosea folio ficus, C. B. P. Malva rosea simplex peregrina, Tab Ger. Haec est species primo intuitu distinctu facilis à priore hortensi simplici flore, quia folia habet obscurius virentia, aspera, hirsuta, in multa fo­liola ad pediculum usque secta seu divisa, foliorum ficus, potius Cannabis haud parum absi­milia: flores sunt ampliores, aliquando rubentes, aliquando lutei, in divisura foliorum con­sistit praecipua differentia, unde Malva rosea peregrina folio ficus obscure viridi nobis dicitur.

TEMPERAMENTUM & VIRES.
  • 7, 8. Malva silvestris procerior & elatior rectaque, & Malva procumbens pumila. Moderatum quen­dam & tepidum calorem cum humiditate silvestris utraque haec Malva obtinet: succus ejus lentus [Page 525] ac glutinosus est. Sativae autem utraque praeferenda est, ut apud Athenaeum Diphilus Siphnius recte sentit, qui aperte agrestem Malvam meliorem esse hortensi refert, tametsi Dioscorides hor­tensem praeferat; in quo nec ei, nec Galeno accedendum, nam silvestris haud dubie esui aptior, ac suaviora inter olera non postremo est loco. Commendatur ab Hesiodo,
[...]
[...].
Stulti neque sciunt, quanto plus dimidium sit toto:
Neque quam magnum in Malva & Asphodelo bonum.
In hanc sententiam & Horatius Epodon Ode 2. scribit, Malvae salubres corpori.—Et gravi

Nutrit autem Malva, ut Galenus ait, mediocriter: succum vero ingenerat crassiorem, alvum red­dit lubricam, ac duram emollit: facile autem descendit, non solum quod humida, sed quia glu­tinosa. Folia Malvae adversus omnes aculeatos ictus scorpionum, viperarum, apum & similium venenatarum bestiarum efficacia sunt, si imponantur; his vero tritis cum oleo prius peruncti, etiam (ut Dioscordes ait) non feriuntur. Achores, furfures omnesque in cute asperitates, cum veteri [...]le [...] (Dioscoridis exemplaria quaedam perperam [...] habent) imposita sanant. Erysipelatis quoque & ambustis utiliter adhibentur: intestinorum dolores ac rosiones, cum foliorum tum seminis & radicum decoctum per clysterem infusum sedat: uteri vero durities insessu mollit, quod & ipsa Mal­va in cibo assumpta efficit. Datur & succus parturientibus, ut partum faciliorem reddat, aut [...] vino decoctum. In summa, vesicam, renes & intestina, theracem & pulmones juvat.

  • 12. Malva silvestris vel palustris seu Ibiscus, nobis. Multiplices hujus in medendo usum declarat Dioscorides his verbis, decocta Malva palustris, Althaea dicta, aut in vino aut aqua immersa, aut per se pota efficax est contra vulnera: item ad strumas, parotidas, abscessus mammarum, inflam­mationes, contusiones, sedis inflationes, nervorum rigores, siquidem discutit & excoquit, rumpit, & ad cicatricem perducit. Cocta, ut dictum est, adjecto adipe suillo aut anserino terebint hinave ut malagmatis lentor fiat, facit ad vulvae inflammationes praeclusionesque in pesso subdita-Decoctum eodem fungitur munere: onera vulvae reliquiasque à partu extrahit decoctae succus ex vino; succurit urinae difficultati, calculosorum cruditatibus, dysentericis, ischiadicis, tremulis, ruptis. Plinius Malvarum usum medicum, de quo jam diximus, fusius persecutus, tandem addit. Althaeae in omnibus supradictis efficacior radix, praecipue convulsis ruptisque: cocta in aqua alvum sistit. Eadem arida in lacte decocta perniciosae cuilibet tussi medetur. Hippocrates vulneratis sitientibusque defectu sanguinis radicis decoctae succum bibendum dedit, & ipsam vul­neribus cum melle & urina: item contusis, luxatis, tumentibus, & musculis, nervis, articulis imposuit: & asthmaticis ac dysentericis in vino bibendam dedit. Mirum aquam radice ea ad­dita addensari sub dio, atque lentescere: efficacior quo recentior. Haec Plinius. Vide caetera apud Simonem Pauli pag. 193, 194.
  • 18, & 19. Malvae h [...]rtensis seu roseae flores coquunt in vino veteri, ut legitur apud Camerarium in hortis, quo prurigines ablinunt & sanant. Utuntur etiam ad erysipelatis rubores compe­scendos, imprimis rubentes rosas imitantis quoad coloris similitudinem. Ego, inquit Johannes Bau­hinus, florum decocto feliciter utor in siccitate & ardore linguae & faucium, & quia in praedi­dictis floribus nullam agnosco adstrictionem, nondum intelligo quo successu Johannes Libavius ad fluxum menstruorum nimium Malvae roseae flores praescribat. Qui plura voluerit, consulat Simonem Pauli pag. 385, 386, & 387.
HALLUCINATIONES CASP. BAUHINI, Aliorumque Authorum.

PAg. 315. col. 1. pl. VI. Malva folio vario, C. B. P. & Prod. Malva trimestris & pumila, Clus. Hist. Cum Casparus Bauhinus describat Malvam folio vario in Prodromo, atque ejusdem Iconem exhibeat, toto coelo diversam ab Icone Malvae silvestr is Clusii in Hi­storia; idcirco plane constat, cum ex Iconibus, tum de­scriptionibus utriusque diversis, lapsum esse; imo sui oblitum Casparum Bauhinum, dum duas omnino di­stinctas Malvae species ad unam eandemque reducit, sub planta VI. in Pinace.

DE MOLLIENTIBUS PENTA PETALIS Seminibus multis rotatim cingentibus stilum nutritivum donatis.

CAPUT XV. ALCEA.

[...] Dioscoridi l. 3. c. 164. forte sic dicta ab [...], auxilio seu remedio, cum ejus radices dys­entericis & ruptis auxilio sint. Plinio l. 27. c. 4. Alcea. Generi silvestrium Malvarum Dioscorides, qui unius meminit, adscripsit.

Quae inter se affines sunt plantae jure merito quasi catenâ quâdam connectuntur, atque hinc Alcea & Althaea de necessitate ordinis Malvam consequentur. Alcea igitur, authore Diosco­ride, Malvae est tantum species silvestris, habens folia fissa ad Verbenacae foliorum similitudinem. Ex sententia autem nostra Malva est planta emolliens, pentapetala, seminibus multis circu­lariter seu rotatim cingentibus stilum in medio nutritivum donata; hisce pariter conditionibus praedita est Alcea; ergo à sine ultimo Alcea potest dici Malva, nec omnes Alceae species habent folia fissa, ut vult Dioscorides; excipiuntur enim Alcea montana rotundifolia Columnae & Alcea villosa Dalpii. quorum folia ima sunt Malvae modo totunda, etiamsi superna earundem folia sint tenuiter laciniata & fissa. Quicunque igitur Malvam Alceam, & Alceam Malvam dixerit, per me non stabit. Cum autem veteres, & ipsos sequentes neoterici Botanici, ad du­plex caput Malvam & Alceam reduxerint, quia diverso nomine gaudent, nos Alceam hoc cap. XV. explicabimus, non obstante conformitate Malvae cum Alcea in partibus essentialibus, praecipue floribus & seminibus: easdem jungant qui voluerint, parvo discrimine refert.

Pars TABULAE XVIII. & XIX. Sectionis quintae.
  • Alcea
    • Frutex
      • 1. Folio rotundiore incano, nobis. Althaea frutex, Lob. Ger. Althaea frutex prima, Clus. Hist. Althaea fruticans Hispanica, Eyst.
      • 2. Syriaca, nobis. Althaea frutex secunda, Clus. Hist.
    • Herba
    • Perennis
      • 3. Vulgaris, nobis. Alcea vulgaris, Dod. Ad. Lob. Lugd. Park. Malva Verbenaca, Ger.
      • 4. Folio rotundo laciniato, nobis. Alcea peregrina, Clus. Hist. Alcea rotundifolia laciniata, sive Malva montana, Col.
      • 5. Cannabino folio, nobis. Alcea Cannabina, C. B. P. Alcea Cannabina vel Pentaphylli folio, J. B. Chabr.
    • Annua
      • 6. Villosa seu hirsuta, nobis. Alcea villosa Dalpii. Lugd.
      • 7. Pharnambucana Carpini folio flosculis minimis luteis semine compresso simplici rostro donato, nobis. Althaea Carpini foliis floribus luteis, Bec­con. Malva annua de Pharnambuca, Jacobi Zanoni.
      • 8. Virginiana Carpini foliis flosculis minimis luteis semine triangulari duplici rostro seu aculeo praedito, nobis.
Explicatio Tab. 18. & 19. Sectionis quintae.

1. ALcea frutescens folio rotundiore incano, nobis. Althaea frutescens folio rotundiore incano, C. B. P. Althaea frutex, Lob. Ger. Althaea frutex prima, Clus. Hist. Althaea fruticans Hispanica, Eyst. Haec Alcea, non Althaea cum caeteris authoribus, nobis dicitut, quia semina rotatim seu circulariter cingentia stilum nutritivum gerit, non autem capsulas plurimis loculamentis distinctas ut volumus nos. Haec, inquam, Alcea in arbusculae proce­ritatem excrescit, ob id arborescens dicta: est enim stipitibus lignosis, firmis, cortice tomentoso vestitis; folio Malvarum minorum magnitudine, alias leviter sinuato, alias Althaeae modo in nonnihil oblongas lacinias diviso & caeso, candicante, lanuginoso, pediculis satis longis, vil­losis nixo: ex quorum alis exoriuntur flores Malvae vulgatioris surrectae pares, purpurascen­tibus unguibus & ad fundum hirsutis, folioso & hirsuto calyce, in quo postea orbiculus circi­natorum seminum nigricantium pellicula alba contectorum succrescit.

2. Alcea arborescens Syriaca, C. B. P. Althaea frutex secunda, Clus. Hist. Non minus tamen [Page 527] elegans est haec fruticantis Alceae species, cujus Iconem ad Clusium mittebat Jacobus Plateau. Fruticis modo assurgit, stolonibus lignosis cortice nigricante obductis, quali etiam vestiti rami in quos stolones dividuntur; hisce nullo ordine distributa adnascuntur folia, angulosa, in paucas lacinias dissecta, in ambitu etiam serrata, superne admodum viridia, in [...]erne ad­modum pallescentia. Summis ramis innascuntur flores Rosae simplicis instar, ampli, elegan­tes, quinque petalis albis constantes, quae multis purpureis venis praedita sunt, ungues pur­pura floridiore (quam in Sabdariffa, de qua paulo post) infecti, aliquando purpurei, ex quorum umbilico prodeunt multa stamina slava & stilus albus multisidus. An semen tu­lerit apud Jacobum Plateau latuit Clusium: vix ac ne vix quidem apud nos Septentrionales se­mina ad maturitatem perducit. Floret Julio & Augusto: folia illi, sicut priori, decidunt No­vembri mense: extremo Aprili nova demum germinare solent. Facilius fert aeris frigidio­ris injuriam quam Sabdariffa. Hujus flores è rubro purpurascunt, at vetustate ad caeruleum colorem vergunt. Habetur etiam flore candido, quae est Alcea Syriaca slore candido, Eyst. Hujus etiam est altera species minore flore, quae est Alcea frutex tertia Clus. Hist. Hisce semen pla­num circulariter cingens stilum nutritivum, Althaeae palustris simile; unde Alcea secunda Clussi non potest esse synonyma cum Alcea arborescente Rauwolfii Cam. Hort. nec Alcea Syriaca Eyst. cum posterior capsulas multas proferat, plurimis loculamentis distinctas, quemadmo­dum pingitur à Camerario, Johanne Bauhino & Eystettensi, sub Ketmia Syrorum. Est enim Althaea prim anostra à fine ultimo, non Alcea propter rationes supra allatas. Vide Althaeam in [...]ra

3. Alcea vulgaris, Dod. Ad. Lob. Lugd. Cam. Clus. Hist. Eyst. Park. Malva Verbenaca, Ger. Alcea, Matth. Fuch. Dod. Gall. Caes. Tab. Sesquicubitalem & aliquando majorem assequitur altitudinem, & est caulibus hirsutis, asperis, fungosa medulla farctis: folia sunt Malvae vulga­ris surrectae majora, ad pediculum usque plerumque in tria, quinque, aut sex segmenta divisa, atrovirentia, hirsuta, & ex alis pediculis quadrantalibus, hirsutis appenduntur: flores rosei, speciosi, purpurascente carneove colore, quinque petalis striatis constantes, quorum me­dium occupat racemulus Malvae, apicum albicantium: semina semilunata compactim adhaerentia circulariter stilo nutritivo, atque adhuc viridia sibiinvicem conjuncta, compressi caseoli for­mam aemulantur, ceu vulgaris Malvae majoris semina, hirsuta tamen: radix digitalis, longa, alba, in multas fibras divisa. Provenit rure in campestribus incultis, & agrorum scrobiumque marginibus, juxta vias, sepes & semitas. Floret Julio & Augusto, & Autumno semina perficit.

4. Alcea folio rotundo laciniato, C. B. P. Alcea peregrina, Clus. Hist. Alcea rotundifolia laciniata sive Malva montana, Col. Hanc neminem adhuc observasse censemus, inquit Fab. Columna, nec pictam vidimus rariorem hanc Alceae aut Malvae speciem, quam observavit prae­dictus author in Campoclarensium Matesio monte, nec admodum frequentem in excelsis jugo­rum planis, deinde in Aequicolorum etiam montium planis Rascino appellatis. Hujus folia prima ita Malvam repraesentant, antequam caulem edant, omnino rotunda, inferne parum hirsuta, atque vulgaris Malvae modo quinquepartita, ut nihil ab illa differre videatur, & prae­tereuntes vel colligentes plane fallat, sed simulac caulescere incipit, apparent folia in cauli­bus laciniis desecari, ut longe à Malva vulgari differre videatur, ut qui caulem tantum soliis vestitum viderit, Napellum potius esse concluderit, ita enim Napello caeruleo simili divisura dissecta fiunt: nec nisi floribus incipientibus in summo illius, Corymborum modo, densis ad Malvae sive Alceae speciem referendam judicaverit: flores magni sunt, sigura & textura Malvae, sed colore roseo vivaci, multoque majores, pentapetali itidem: quibus decidentibus singulis circuli singuli subveniunt in foliaceis calycibus quinquefoliatis, ut in vulgari, semina habentes compressa, lunata, paulum tamen hirsuta & nigrescentia. Floret Julio & Augusto, & semen persicitur Octobri, supra Matesii montis supercilium septentrioni oppositum Civita-vechia ap­pellatum, & etiam loco Stazza della Serra, id est, Ovium mansio, dicto.

5. Alcea cannabina, C. B. P. Alcea fruticosior, Ad. Lob. Alcea pentaphylla folio Canna­bis silvestris Dioscoridis, eidem. Alcea fruticosa cannabino folio, Clus. Hist. Alcea fruticans, Eyst. Alcea cannabina vel Pentaphylli folio, J. B. Chabr. Alcea fruticosa cannabina, Ger. Alcea pentaphyllea, Park. Herba haec hominis altitudinem excedens coliculis est asperis, lentis, in multos ramulos divisis: folia cannabinis foliis satis similia, ex pediculis brevioribus in tres partes longas secta mediam longissimam, reliquas utrinque breviores, quae saepe iterum in minores subdividuntur, sic non tantum tripartita, sed modo quinquepartita & diversimode crenata, hirsuta, nigricantia seu obscure viridia, minus aspera cannabinis, sapore viscido: flo­res interdum singuli, interdum bini ex longis pediculis, vel ramulorum potius extremitatibus, Alceae vulgaris similes, minores tamen multo; quibus excidentibus succedunt capitula rotunda, [Page 528] compressa, composita ex multis seminibus crassis, lunatis, asperis, rotatim cingentibus stilum nutritivum, foliolis quinis tanquam pro calyce obvoluta: radix perpetua, cujus multae praeter majores & crassiores aliae fibrosae radiculae apparent, extra & intus albae, gustu admodum viscido. Pluribus Hungariae & Austriae locis circa sepes nascentem observavit Clusius, atque in Hassia circa Francofurtum ad Moenum conspexit idem. Floret ineunte aestate: semina per­ficit Augusto & Septembri.

6. Alcea hirsuta seu villosa, nobis. Alcea hirsuta, C. B. P. Alcea villosa Dalpii. Lugd. Radice est palmum longâ, è ruffo candicante, paucis fibris capillata: caulibus multis de [...]sis­sima lanugine hirsutis (quamobrem Alcea villosa nominata est Dalechampio) pede non multum altioribus, folio per ambitum multum crenato, in tria diviso, lanugine quoque sp [...]i [...] tecto: flore phoeniceo, parvo, specioso, Trachelii vulgaris florem magnitudine vix superante: fructu seu semine nigro, ad modum placentae perinde ac Malvae vulgaris, intra folliculum mul­tis soliolis constantem clauso, densis ac subasperis pilis hirtum, & undique fructum seu semina occulentem, ut in Halicacabo. Nascitur ad radices Iurae montis: etiam inter segetes [...]laesis & oppido Baugency interjectas. Floret Maio mense, & semina Junio & Julio matu­re [...]unt. Vide in principio Tab. 19.

7. Alcea Pharnambucana Carpini folio flosculis minimis luteis semine simplici rostro donato, nobis. Althaea peregrina semine rostrato flore luteo minimo, nobis in Praelud Botan. pag. 229. Althaea Carpini folio floribus luteis, Boccon. Malva annua de Pharnambuca Jacob. Zanoni. Hujus folia sunt quasi Carpini Ulmive, aut Melochiae foliorum aemula, alternatim caulem am­bientia rotundum, rectum, sesquipedalem: in cujus summis ramulis nascuntur flosculi plurimi, minimi, lutei, pentapetali: atque hisce deciduis succedunt arcte in circulum disposita semina, compressa aculeis singularibus pungentibus praedita, rostri instar, unde rostratae Alceae ei nomen imposuimus: radice constat fibrosa: tota planta est viscido sapore. Si seratur Aprili, semen suum perficit ante Septembrem exactum. Provenit in Pharnambuca aliisque locis Indiae orientalis.

8. Alcea Virginiana Carpini folio f [...]osculis minimis luteis semine duplici rostro seu aculeo prae­dito, nobis. Haec Alcea Virginiana in omnibus convenit cum Alcea Pharnambucana, nisi quod illius semina sint triangularia, minora, binis rostris seu apiculis in summo praedita, quá notâ essen­tialiter à Pharnambucana differt, quae semine compresso majore unico rostro seu apiculo longiore donato cernitur. Semina hujus hoc anno habuimus nobis communicata, à peritissimo ac dili­gentissimo Botanico Johanne Banister, non ita pridem Collegii Divae Magdalenae capellano, nunc apud Anglos in Virginia Evangelii praedicatore, eò à reverendissimo in Christo patre Henrico Compton Episcopo Londinensi misso, cum pluribus aliis Ecclesiae Anglicanae pastoribus, ut populum illi [...] degentem, pastoribus destitutum, instruerent. Vide ultimam Tab. 18.

TEMPERAMENTUM & VIRES.

Ex emplasticorum medicamentorum numero esse Alceam, & folia, quae glutinosum quid ac lentum habent, & etiam radix ipsa, quae glutinosa, dulcis & modice astringens apparet gus [...]antibus, abunde monstrant. Hinc satis constat Alceam citra insignem tum caliditatem, tum frigidita­tem siccare, ac plane emplasticorum consistentiam obtinere. Celebratur ad caliginem oculerum ab empiricis, ut non desint qui credant radicem Alceae è collo suspensam aciem oculorum supra modum acuere & tueri posse, sed haec & ejusmodi non carent vanitate, simul & vix credula sunt. Silvestre Malvaegenus quam Alceam vocari Tragus dixit, si herbae & radicis decoctum vino vel aqua bibatur, torminibus intestinorum remedio est, ruptis & convulsis conducit & opitulatur. Breviter Malva Romana, Alcea, Malva vulgaris & Ibiscus, omnibus calidis doloribus totius corporis apprime conducunt.

HALLUCINATIONES CASP. BAUHINI Aliorumque Authorum.

PAg. 316. col. 2. pl. VI. Alcea arborescens Syriaca C. B. P. Alcea arborescens Rauwolf. Cam. Ket­mia Syrorum quibusdam. Alcea Syriaca, Eyst. De­notant omnia haec synonyma Althaeam veram fru­tescentem primam nostram multicapsularem, at Althaea frutex secunda Clusii denotat secundam Al­ceam frutescent [...]m nostram, quia ejus semina circu­lariter cingunt stilum nutritivum; ergo non fuisset Althaea dicenda Casp. Bauh, caeterisque Authoribus, sed Alcea, ex libro naturae ratiocinando.

Pag. 317. col. 1. pl. VII. Alcea vesicaria, C. B. P. Alcea Veneta, Trag. Dod. Gall. Lugd. Eyst. Cum e­jus theca seu involucrum seminale sit multis locula­mentis distinctum, non fuit Authoribus dicenda Alcea sed Althaea. Ibidem pl. IX. Alcea Indica flore magno, C. B. P. Sabdariffa, Lob. Dod. Lugd. &c. Ibidem col. [Page 529] 2. pl. 10. Alcea Indica parvo flore, C. B. P. Sab­dariffa alia, Lugd. Ibidem pl. XII. Alcea Indica altera pa [...]vo flore, C. B. P. Ibidem. pl. XIII. Al­cea Aegyptiaca villosa, C. B. P. Abelmosch Aegypti­orum s [...]ve Abutilum Avicennae, Pon. Ital. Omnes hae plant [...] dicendae fuissent Alth [...]ae, cum siliquas seu folliculos seminales multicopsulares seu plurimis loculamentis distinctas gerant.

Pag. 315. col. [...]. pl. [...]. Malva palus [...]ris seu Ibisc [...], nobis. Althaea Dioscoridis, & Plinii. Althaea vulgaris Cam. Thal. Clus. Hist. Eyst. Cum se­mina gerat circulariter cingentia stilum nutritivum more Malvae vulgaris, nil aliud est quam Malva pa­lustris, neque pu [...]est associari Althaeae speciebus pro­pter rationes supra dictas; ergo non obstante autho­ritate Dioscorid [...] & Plinii caeterorumque authorum noetericorum, Malva, non Alth [...]a esset d [...]cenda haec planta.

Pag. 316. col. I. pl. II. Althaea flore majore, C. B. P. Althaea Pannonica tertia, Clus. Hist. & ibidem pl. III. Althaea laciniato folio, C. B. P. Althaea 3. Clus. Pan. & ibidem pl. IV. Althaea frutescens folio rotun­diore incano, C. B. P. Althaea frutex I. Clus. Hist. Althaea fruticans Hispanica, Eyst [...]bd. p. V. Althaea frutescens folio acuto parvo flore, C. B. P. (est enim magno flore Malvae rosae instar, ergo vitio verten­dum Casp. Bauhino) Althaea arborescens, Cam. Tab. Ger. Althaea arborea Olbiae Ad. & Icon. Lob. Hae o­mnes plantae sunt Alceae species; quinta est Malvae frutescentis aut arborescentis species.

DE MOLLIENTIBUS PENTA PETALIS Donatis plurimis seminibus contentis in diversis capsulis conjunctis.

CAPUT XVI. ALTHAEA.

A [...], aliis [...], quae in silvesirium Malvarum genere est: Dioscoridi l. 3. c. 163. sic dicta ab [...] quod remedium, vel [...] medendo, quod hujus multiplex usus sit: hinc Diosco­ridi quod inter primas utilis sit & [...], pluribus remediis polleat: & Plinio l. 20. c. 21. ab effectus excellentia nominata, quae à quibusdam Aristalthaea dicatur.

Genera unius solum meminere, ut Theophrastus 9. Hist. 5. ubi Gaza Hibiscum reddidit: at 9. Hist. 9. florem melinum tribuit.

Diximus superius sub initium capitis XV. Malvam & Alceam (quemadmodum nos dispo­suimus) vix ac ne vix quidem posse à [...]e invicem distingui quoad finem ultimum, quia in eo conveniunt ut supra monuimus. Nota autem generica qua Althaea ab Alcea & Malva discer­nitur, est haec. Althaea post florem quinis petalis constantem evanidum, cujus structura quoad numerum petalorum omnibus est communis, producit plurimas capsulas simul junctas, seu in plurima loculamenta divisas, in quarum singulis plurima continentur semina cujuscunque formae aut coloris: hoc non reperitur in Malva & Alcea quae semina gerunt rotatim seu cir­culariter arcte juncta & cingentia stilum nutritivum: atque hac ratione distinguuntur Althaeae species nota seu tessera sua generica à Malva & Alcea, quae omnes antea confundebantur ab authoribus. Nos sequendo ductum authorum in terna capita distinximus: possunt quidem per peragraphos distingui, quandoquidem conveniunt floribus suis pentapetalis & sapore vi­scido: sed differt Althaea, quemadmodum nos eandem disposuimus, ab Alcea & Malva.

Pars TABULAE XIX.
  • [Page 530]Althaea
    • Arborescens
      • 1. Glabra Ketmia Syrorum dicta, nobis. Alcea arborescens, Cam. in Hert. cum duplici figura, Eyst. Alcea arborescens glabra, Ketmia dicta, J. B. Chabr.
      • 2. Rosa Sinensis
        • Flore
          • Simplici, nobis. Malva rosea arborea Indica, Park. Rosa Sinensis flore simplici, Baptist. Ferr.
          • Pleno, nobis. Rosa Sinensis flore pleno, Bapt. Ferr.
    • Herba
      • 3. Flore luteo, nobis. Althaea Theophrasti flore luteo, C. B. P. Abutilum Avi­cennae, Eyst.
      • 4. Althaeae Theophrasti similis, nobis. Althaeae Theophrasti similis, C. B. P. Abu­tilum Indicum, Cam. J. B. Chabr. Park.
      • 5. Palustris Cytini flore, nobis. Althaea palustris Cytini flore, Ad. Lob. Park. Althaea Sida dicta quibusdam, J. B. Chabr. Althaea hortensis sive peregrina, Dod.
      • 6. Peregrina rosea globulis oblongis pluribus filulis praeditis, nobis. Althaea rosea peregrina forte Rosa moscheutos Plinii, Cornut.
      • Indica
        • Flore
          • 7. Magno petalis latis & obtusis, nobis. Alcea Indica magno flore, C. B. P. Alcea Americana, Clus. Hist. Sabdariffa, Lob. Dod. Lugd. Eyst. J. B. Chabr.
          • 8. Parvo petalis angustis & acutis, nobis. Alcea Indica parvo flore, C. B. P. Alcea Aegyptiaca, Clus. Hist. Sabdariffa alia, Lugd. Bamia Alpin. Cam. Belli Ep. 1. ad Clus.
      • Aegyptia
        • 9. Villosa, nobis. Alcea Aegyptia villosa, C. B. P. Abelmosch sive Mosch Aegyptiacum sive Abutilon Avicennae, Pon. Ital.
        • 10. Moschata Abelmosch dicta, nobis. Alcea Aegyptiaca moschata Abelmosch dicta, Park.
      • Vesicaria
        • 11. Veneta semine majore, nobis. Alcea vesicaria, C. B. P. Dod. Al­cea Veneta, Trag. Dod. Gal. Lugd. Eyst.
        • 12. Indica seu capitis bonae spei semine minore, nobis.
Explicatio partis Tab. decimaeoctavae & decimaenonae Sectionis quintae.

1. ALthaea arborescens glabra Ketmia Syrorum dicta, nobis. Alcea arborescens, Cam. in Hort. cum duplici figura, Eyst. Alcea arborescens glabra Ketmia dicta, J. B. Chabr. Fruticis modo assurgit stolonibus lignosis, cortice nigricante obductis, quali etiam vestiti rami, in quos stolones dividuntur: his nullo ordine distributa adnascuntur folia angulosa, in paucas lacinias dissecta, in ambitu serrata, superne admodum viridia, inferne quodammodo pallescen­tia: summis ramis innascuntur flores Rosae simplicis florum instar, ampli, elegantes, quinis pe­talis constantes albis, quae multis purpureis venis in fundo praedita sunt; ungues purpura flori­diore quam in Sabdariffa flore infecti: ex umbilico prodeunt multa stamina flava & stilus al­bus, multisidus: floribus deciduis succedunt capsulae pluribus loculamentis seu cellulis angu­losis distinctae: in quorum singulis plurima continentur semina reniformia, villis multis in dorso scatentia.

2. Althaea arborea rosea Sinensis, nobis. Malva rosea arborea Indica, Park. Rosa Sinensis, Baptist. Fer. Haec biennii aut triennii spatio in regionibus calidis ascendit ad altitudinem minoris arboris; constat enim stipite lignoso, cortice laevi, albo tecto, cujus ramis infe­rioribus absectis superiores sese extendunt arboris in modum: folia lata, vitiginea & profunde laciniata, subtus incana, supra viridia, pediculis innituntur longis, crassis, rubentibus, quae permanent hyeme: in cymis ramorum exeunt flores insistentes calycibus quinquefoliatis, nunc simplices, nunc pleni: conspiciuntur non minores flore Rosae provincialis, sed postquam ali­quamdiu [Page 531] expansi sunt flores, magis rubentes apparent per biduum aut triduum: in me [...] petalorum est capitulum viride, multis staminulis luteis, ut in Rosa cernitur, obductum, quo [...] vergens ad maturitatem multis scatet rigis & sulcis in exteriore parte, decem aut duodecim; in quibus singulis protuberantibus loculamentis continetur series seminum majorum, ob­longorum, nonnihil lividorum & asperorum, quae sunt numerosissima, modice incurva & parte gibbosa villosa aliquando, nam in uno tantum solliculo seu loculamento ad numerum incertum cernuntur, & in omnibus suis propriis loculamentis haedinos ferme renes figura repraesentantia 163. numerantur, quibus color ex sulvo gilvus, toto corpore sunt punctata, aspera pumicis instar, circa umbonem pilis subalbidis, raris, dimidiatum digitum prolixis & in setas aculeosve porrectis horride capillantur: optimo microscopii tubulo semina singularia inspecta, faciem relerunt qualis in Icone Ferrarii Senensis observatur. Consule Ferrarium Senensem l. 4. de Florum cul­tura à pag. 479. usque ad pag. 502. ubi partes omnes hujus Althaeae satis diffuse deducit.

3. Althaea Theophrasti flore luteo, C. B. P. Althaea Theophrasti sive Abutilum Avi­cennae, Matth. Althaea luteis floribus, Ad. Lob. Ger. Abutilum Anguillarae, Dod. Abutilum Avicennae, Eyst. Althaea haec Abutilon Theophrasto dicta caule assurgit rotundo, duriusculo, ramoso, duas aut tres cubitos alto, quem cum suis alis convestiunt folia lata, subrotunda, sed acuminata, albida, mollia, tenuissime hirsuta, Cucurbitinis similia, è longiusculis pediculis pendentia: flores è foliorum ac ramulorum sinubus exigui, lutei, pentapetali: [...]ructus ro­tundi, nigri, crispi, ex multis parvis capsulis simul junctis cohaerentes, in quarum singu [...]is semina plura, nigra latitant: radix in radiculas multas, fibrosas tenuesque divaricatur. [...]ere­grina est planta, nec alibi quam in hortis conspicua. Floret media aestate, eadem exeunte & versus Autumnum semina perficit: aliter & melius describitur à Johanne Bauhino, sic; Aba­tilon J. B. Chabraei cum Althaea vulgari de molliti [...] certare videtur: radice constat parva, alba, subdulci, fibris aliquot adnatis donata: caulis foris tomento molli totus [...]st obsitus, pingue quid attrectantium manibus allinens, incanus; cortici, qui facile delibratur, subest lignum Saligni instar, candidum & durum, medullam succulentam viridem continens; ex caule folia nullo ordine nascuntur, pediculis palmaribus nitentia & minus lata, circinatae quasi rotunditatis nisi in mucronem desinerent, lanugine incana & insigniter molli obducta: ex horum alis rami producuntur, atque indidem flores itidem prodeunt Caryophyllatae aquaticae, intense crocei, striati, è quinis petalis compositi, medium occupante apiculorum glomere: to­tum vero florem complectuntur quinque folia incana, lanuginosa: floribus singulis succedunt tomentosa capitula, juglande nuce paulo minora, suprema parte plana sere ex 10. aut 12. fol­liculis latiusculis, compressis, singulis in mucronem acutum desinentibus, in orbem juxta se arcte positis conflata: in quibus singulis semina fere semicircularia, compressa, fusca, medulla, dulci & alba plena. Casparus Bauhinus scripsit se observasse hanc plantam vigentem ad duos cu­bitos altam inter Bononiam & Ferrariam: semina sata Martio & Aprili mensibus solent sub sinem aestatis [...]orere & ineunte Autumno perficere semina.

4. Althaea Theophrasti similis, C. B. P. Abutilum Indicum, Cam. J. B. Chabr. Abutilum Indicum Camerarii, Park. Haec Althaea flore est pallido, subcandido, sive medio lut [...]o, pe­diculo nitente hirsuto, sic & novella folia ac caulis, non tamen ejus ad tactum molliti [...]i qua vulgo notum Abutilum Italicum. Pediculi in fibras divulsi foliis venulas sparsas subministrant spadiceas, folio in adversa parte existente pallidiore, interna vero seu aversa saturatius virente: caulis penes internodia est subruffescens: florem excipit folliculus subniger ex multis capsellulis compactus, semina in singulis continens multa nigra, exterius involu [...]rum cellulas constitu­ens, ex viridi flavescens: radix pallida, fibrosa.

5. Althaea palustris Cytini flore, Ad. Lob. Park. Althaea palustris, C. B. P. Lugd. Tab. Ger. Althaea hortensis sive peregrina, Dod. Sida vulgo, Cam. Althaea Sida dicta quibusdam, J. B. Chabr. Planta haec Sidae nomine folium habet circumscriptione Abutili putati, ex ro­tundo in acutum mucronem desinens, delicatum, molle, villosum & per ambitum serratum: [...]los magnus Malvae roseae florem aequat, oblongus in sicca planta, staminibus in medio lon­gis, colore praeditus, ut volunt Adversaria, purpureo saturatiore quam Paeoniae aut Malvae sativae, aut Cytini, juxta & in summis cauliculis visuntur tempore vindemiarum utriculi ro­tundi, globosi, quinquangulari tamen specie, phaeo vel pullo colore Aristolochiae effigie prae­gnantes, Smyrnii seminis aut Milii nigri colore & magnitudine: radix hortensis Malvae radici similis: caulis cubitorum duorum. Melior est figura Dodonaei illa Lobelii, Parkinsoni & Johan­nis Bauhini Chabraeive, qui omnes ex Lobelio desumpsere. Provenit, teste Camerario, in Italia copiose circa flumen Amesim non procul ab Anguillara, qua datur transitus fluminis▪ [Page 532] Floret versus aestatis finem, raro semina perducens ad maturitatem.

6. Althaea rosea peregrina forte Rosa moscheutos Plinii, Corn. Planta haec quam Africa gignit, quotannis ex radice vivâ, longâ, albâ, lentâ, circa Maium mensem erumpit: caules ha­bet rotundos, virides, medulla plenos, uno verbo malvaceos: folia subrotunda, & aliquo modo Cyclamini, propius tamen Mori nostratis albae folia referunt, pronâ parte molli & tenui lanugine canescunt, Oleae foliorum instar, supina aliquanto magis virent: cujusque caulis fastigium globulos virides admittit, non paucos, qui singuli singulis pediculis innituntur te­retibus, & quamplurimis filulis oblongis & angustis omni ex parte circumdantur: oriuntur haec filula à basi uniuscujusque globuli & distant inter se aliquo intervallo egregioque ordine disponuntur & veluti cancellis eundem globulum obsepiunt, qui dum maturitate dehiscit in quinque partes finditur, alveoque suo condita quinque fundit latissima petala quae roseum florem simplicem exprimunt atque etiam ampliorem Malva rosea Lobelii: in hujus floris um­bilico stat panicula pistillo tenui fulta, qualis in floribus Althaeae fruticis conspicitur. Haec Althaea, quam vocamus roseam, florem edit versus finem Augusti Rosae simplicis flori similem. Haec silvis Africanis, ob floris gratiam, translata fuit in hortum Regium Parisiensem anno 1644.

7. Althaea Indica magno flore petalis latis & obtusis, nobis. Alcea Indica magno flore, C. B. P. Alcea Americana, Clus. Hist. Sabdariffa, Lob. Dod. Lugd. Eyst. J. B. Chabr. Cau­lem habet rectum, striatum, purpurascentem, binos aut ternos cubitos altum, vel etiam altio­rem, si in horto, aut pingui solo seratur (in fictilibus brevior est) quem ab imo multa ambi­unt viridia folia, nullâ servata serie hinc inde sparsa, infima serrata quidem in ambitu, sed non laciniata, quae medio cauli haerent in tres lacinias dentatas divisa sunt, suprema autem in quinque Canabinorum foliorum instar dissecta, summo fastigio veluti in gemmularum & an­gustorum foliorum spicam desinente: singulares fert in singulis alis calyces molliter echinatos, e quibus singulis exit flos magnus, quinis petalis praeditus, coloris ex albo pallescentis, quorum ungues satura & nigricante purpura, radiatim petala in se spargente, infecti sunt, ut in Althaeae vesicariae inferioris flore: floris umbilicum occupant multa stamina, apicibus longis praedita, & stilus medius superna parte ramosus, albus: floribus valde fugacibus (nam [...] sunt) suc­cedunt brevia, echinata, acuminata capitula, pentagona, interius villis obsita, semen conti­nentia, quale fere fert Stramoniae capsula: radix quidem multis candican tibus fibris utpluri­mum constat, sed non est vivax, nam hyeme adventante perit, & singulis annis satione reno­vanda apud Septentrionales, imo Meridionales, nam sero admodum, nempe sub Augusti si­nem aut Septembris initium floret, & frigoris fit impatiens, primae enim pruinae eam corrum­punt. Solis orientis radiis delectari videtur & frequenti rigatione. In Italiam primo ejus semen delatum, Sabdariffae appellatione (nescio an tale nomen apud quos nascitur obtineat) ex Hispania pro specie Malvae aut Althaeae potius elegantis haud dubie ad nos delata; ideo ad Al­thaeae classem referendam judicamus propter involucrum seminale quintuplici loculamentorum numero praeditum. Haec est tessera à nobis proposita, qua Althaeae omnes in hoc capite donantur, haec neutiquam Malvarum aut Alcearum speciebus accedit, cum semina singula, propriis ca­psulis involuta, & circulariter cingentia stilum nutritivum gerant.

8. Althaea Indica flore parvo petalis angustis & acutis, nobis. Alcea Indica parvo flore, C. B. P. Alcea Aegyptia, Clus. Hist. Sabdariffa alia, Hist. Lugd. Bamia Alexandrina, Caes. Bamia, Alpin. Cam. Belli ep. 5. ad Clusium. Peregrina etiam est haec Althaeae species, ex Ae­gypti Alexandria primum semine Italiae communicata, unde Galli, Germani & Belgae ha­buere appellatione Bamia del Cayro. Rotundo autem assurgit caule, recto, virescente, ses­quicubitali, cui inhaerent etiam nulla serie disposita folia, circa infimam quidem caulis partem Malvae foliis pene similia, angulosa & in ambitu serrata, à medio vero caulis ad summum in quinque profundas lacinias instar foliorum prioris Sabdariffae divisa, dilutius virentia: flo­res in alis nascuntur, Sabdariffae etiam formâ & colore fere similes, pubescentes videlicet, mi­nores tamen, sed non minus fugaces: his succedunt crassiuscula, longa, pentagona, villis ob­sita & mucronata, capitula semen Orobi seu potius Leontapetali seminis instar continentia, la­nugine tamen leviter tecta: radix in aliquot fibras sparsa, non vivax tamen, nam primae prui­nae etiam totam plantam corrumpunt, ut ad frugem pervenire nequeat. Doctissimus Prosper Alpinus Bamiam appellat & frequentissimam in Aegypto nasci tradit. Praeterea Bamia, inquit, est planta ad Althaeae magnitudinem accedens foliis, floribus, aureis tamen, à quibus fructus quidam fiunt similes parvis Cucumeribus, loculamentis variis partiti, quae semina parva, subnigra, rotunda, continent, &c.

9. Althaea Aegyptia villosa, nobis. Alcea Aegyptia villosa, C. B. P. Abelmosch Aegyptiorum [Page 533] sive Abutilon Aviceunae, Pon. Ital. Quod planta proposita à Neotericis pro Abutilo Avi­cennae (cum tantum sit Althaea palustris lutea) non sit Abutilum legitimum facile innotescit ex notis; quum Avicenna suo attribuit folia cucumerina, quae non observantur in Abutilo modernorum, folia enim hujus sunt potius Pyri, & fructus rotundus sicut Mespili, & non lon­gus ut vult Avicenna. Sit haec plantula Abutilon Avicennae, inquit Prosper Alpinus, quia folia habet cucumerina & fructum longum. Caulem emittit quatuor pedum, plurifarram brachiatum, cui appenduntur folia multa, hirsuta, stellata, haud absimilia Cucurbitae foliis: flores sunt similes Bamiae, sed petalis acutioribus & luteis, fructus itidem; quibus succedunt semina, moschum redolentia, magnitudine baccarum Myrti majoris, colore nigro: radicem habet satis crassam & fibrosam. Tota planta succo lento vel visco scater, sapore herbaceo est in Europa.

10. Althaea Aegyptiaca moschata Abelmosch dicta, nobis. Alcea Aegyptiaca moschata Abel­mosch dicta, Park. Haec Althaea à praecedente, caule, foliis passim hirsutis differt; folia insu­per habet sinuata, adinstar Hyoscyami Cretici: florem minorem, magis mucronatis petalis & in­tentiore luteo colore donatum, moscum redolentem, sed semina multo magis: radicem magnam fibrosam & viscosam habet. Prosper Alpinus meminit plantae quam Aegyptii Mosch appel­lant & ejusdem semen Abelmosch, quasi dixerit stirpem cujus semen moschum orientalem redolet, & ab odore ibidem nomen invenit, quod ipsius semina moschum praestantissimum sa­pore atque odore aemulentur. Arabes idcirco moschum orientalem ipsis seminibus familiarius ita adulterare solent ut vix à peritis adulteratio cognoscatur, quam tamen postea tempus detegit, cum non diu praestantem hunc servet odorem, etenim in adulterato suavis ille odor brevi tempore exhalat & resolvitur. Haec planta assurgit unico caule, recto, rotundo, canis pilis undique albicante obsito, qui alternatim folia longis pediculis nitentia edit, magni­tudine & figura Staphis agriae folia referentia, neque ab Hyoscyami Cretici foliis longe recedunt: ex iisdem alis inter pediculos & caulem oriuntur petioli unciales, sustinentes flores quinis petalis mucronatis donatos: quibus succedunt folliculi satis crassi, rotundi, angulosi, nigre­scentes semina nigra, parva, lunari figura continentes, sapore subamarescentia, odoris moschi praestantissimi.

11. Althaea vesicaria Veneta, nobis. Alcea vesicaria, C. B. P. Dod. Alcea Veneta, Trag. Dod. Gall. Lugd. Eyst. Alcea Bononiensis, Gesn. Hort. Alcea peregrina, Tab. Ger. Solisequa, Ad. Lob. Althaea haec cauliculis exit rotundis, ramosis, haud firmis, sed facile collabenti bus: foliis vero altis incisuris dissectis, per margines crenatis, laevore, splendore ac colore, tum & quodantenus forma ad sativi Acanthi accedentibus, sed tamen multo minoribus: flo­res pulchri, malvaceis similes, quinis petalis constantes subalbidis seu ocroleucis, sed in medio ac umbilicum versus eleganti colore nigricantes, è quo auri coloris stamen eminet; aperiun­tur hi tribus aut quatuor horis post solis exortum & horâ unâ aut sesquihorâ vigent: relinquitur post florem folliculus patens, in quo capitulum rotundo-longius, hirsutum, quinis aut pluri­bus loculamentis distinctum & divisum, in quorum singulis continentur plurima semina paulo majora sequentis, nigra: radix mediocris longitudinis sibras emittit. In Atrebatum & Morinorum finibus juxta agrorum margines reperiri ac sponte progigni fertur. Italiae, ut ditioni Venetorum, aliisque provinciis haud incognita. Floret Maio & brevi post incipiente aestate perit.

12. Alcea vesicaria Capitis bonae spei, nobis. Haec à vulgari Alcea Venetorum à multis an­nis detectâ in paucis differt, nisi quod caulem producat rectum, firmum, pedalem, & ali­quando altiorem: folia habet firmiora, rotundiora & glabriora, floremque majorem, cujus fundum nigrioris & elegantioris est coloris, semen autem praecedentis minus: caetera ei par.

De Althaeae seu Ibisci viribus supra dictum, inter Malvae vires, quod ad Althaearum in hoc capite contentarum vires attinet, cum sint pentapetalae & viscoso sapore praeditae, [...] esse possunt, in iis malis ad quae vel Malva vel Alcea commendatur.

HALLUCINATIONES.

ALthaea arborescens Rosea Sinensis flore simpli­ci & pleno, nobis. Male dicitur Malva Parkin­sono, cum Malva semina circulariter ambientia sti­lum nutritivum gerat; at haec semina in plurimis lo­culamentis angulosis fert; ergo aptius ad consimiles Althaeas scilicet reducitur. Ineptius multo dicitur Rosa Sinensis a Baptista Ferrario Senensi: si novus hic tyro in Botanicis cognovisset naturam & essenti­am Rosae, non Rosam appellasset; ergo cum nec Rosa ulla ratione dici meretur, sit propter rationes ante dictas Althaea Sinensis Rosae flore.

DE PENTAPETALIS Utplurimum ad medium bifidis unicapsularibus.

CAPUT XVII. LYCHNIS

[...], id est, lucernula Dioscoridi. l. 3. c. 114., & 115. duae species, altera [...], Lychnis coronaria: altera [...] Lychnis silvestris dicitur, primam, Lychni­dem coronariam à recentioribus nominatam, videtur Theophrastus 6. Hist. 7. Lychnidem vocasse: & Plinii l. 21. c. 4. Lychnis & Rosa Graeca censetur: cujus Lychnis agria est Antirrhinum. Re­centiores Lychnidis nomen plurimis plantis imposuere, de quibus ordine.

Lychnis est planta pentapetala, seu planta cujus flos quinis petalis constat, quorum sin­gula sunt bifida utplurimum, atque singulis floribus deciduis succedit involucrum uni­cum pyramidale utplurimum, aliquando oblongum, cui sedes seu stilus nutritivus in medio est, circa quem semina multa minuta distributa sunt, eadem protegente vasculo seu involu­cro, sive pyramidali sive oblongo, in quo seminum sedes multam partem cavitatis replet, & undique sejuncta est â vasculo seu involucro, quod cum exarescit, dehiscit in multas rimulas sursum versus, & plerumque osculo quodam semen effundit, recurvatis in summo veluti den­ticulis. Omnes Lychnides ubi adoleverint, lento quodam & glutinoso humore, superiore parte caulis illitae observantur, praecipue versus nodos seu genicula, tam subtus quam supra (quaedam plus, quaedam minus;) cui plerumque & culices, parvae muscae & formicae tanquam visco captae, inhaerent aliaeque quisquiliae, unde à quibusdam authoribus Muscipula, quasi herba captans muscas: ab aliis Viscaria, quasi viscida aut viscosa herba dicitur. Lychnis à magnitudine, est vel major vel minor: à foliorum structura est, vel latifolia vel angustifolia; ea­que vel foliis glabris, vel incanis seu tomentosis, hirsutis aut hirtis: à foliorum numero est vel binis ex adverso sitis, vel pluribus simul junctis: floribus est utplurimum quinis petalis ad medium bifidis, sed raro sine diliquio conspicitur: à colore florum est, vel flore albo, ocroleuco, luteo, ex albo viridi, rubro, phoeniceo, aurantiaco: à duratione est vel perennis, vel annua.

TABULA XX. Sectionis quintae.
  • Lychnis
    • Silvestris glabra
      • Herba
        • 1. Been album seu Papaver spumeum authoribus dicta & nobis
          • Glabra.
          • Hirsuta.
        • 2. Angustifolia marina Anglica procumbens, nobis. Lychnis marina Anglica, Lob. Ger.
        • 3. Pluribus foliis angustis simul junctis ad singula genicula, nobis, Lychnis silvestris plurimis foliis simul junctis, C. B. P. Lychnis sil­vestris octava, Clus. Hist.
        • 4. Montana latifolia viscosa florum petalis suprà albis subtus vi­rescentibus interdiu se contrahentibus, nobis. Lychnis silvestris no­na, Clus. Hist.
        • 5. Flore muscoso, nobis. Muscipula muscoso flore, J. B. Chabr. Sesa­moides magnum Salmanticum, Clus. Hist.
        • 6. Angustifolia viscosa praecox rubra foliis Caryophylleis, nobis. Ly­chnis silvestris viscosa rubra angustifolia, C. B. P. Lychnis sil­vestris quarta, Clus. Hist.
        • 7. Major angustifolia viscosa alba petalis quinis singulis quinque­fariam laciniatis, nobis. Lychnis major angustifolia viscosa alba, C. B. P. Lychnis silvestris decima, Clus. Hist.
        • 8. Pratensis flore admodum laciniato, nobis. Flos cuculi pratensis, Trag. Odontitis, Clus. Hist. Caryophyllus pratensis sive Flos cu­culi, C. B. P. flore
          • Simplici
            • Rubro.
            • Albo.
          • Pleno Rubro.
        • 9. Incana repens, C. B. P. Ocimoides Lychnitis, Col.
        • 10. Foliis glabris calyce duriore, Boccon.
        • 11. Noctiflora minima flore exiguo, Boccon.
      • [Page 535] Lychnis
      • Silvestris glabra
      • Frutex
        • 12. Noctiflora, nobis. Lychnis noctiflora, C. B. P. Ocimoides nocti­florum, Cam. Ocimastrum noctiflorum flore albo, Eyst.
        • 13. Myrtifolia Been albo similis, nobis. Lychnis silvestris semper­virens Ocimastrum arboreum sempervirens, Clus. Hist.
§. 1. LYCHNIDES GLABRAE.
Explicatio Tab. vigesimae Sectionis quintae.

1. LYchnis silvestris perennis quae Been album vulgo, nobis. Lychnis silvestris quae Been vulgo, C. B. P. Lychnis silvestris, Dod. Eyst. Been album, Gesn. Hort. Ger. Dod. Gall. Lugd. Thal. Polemonium Dod. Gall. Lugd. Thal. Polemonia, Caes. Papaver spumeum (propter asperginem sputo similem) Ad. Lob. Cam. Ad silvestris Lychnidis classem seu ordinem referri posse videtur Lychnis à recentiorum nonnullis Been album vocitatum. Cau­liculi huic complures sunt, tenues, teretes & geniculati, atque è singulis articulis folia bina oblonga, latiuscula, acuminata, Polygoni fere similia, è regione sibiinvicem opposita, laevia seu glabra utplurimum, quandoque hirsuta, ex albido virentia: flosculi albidi ex oblongis e­rumpentes calycibus tenui mollique membrana velatis, plures simul cohaerentes, deorsum nu­tant: capsulae subrotundae quinis denticulis recurvis, aliquando rectis, in fastigio ornatae: in quibus semen nigrum continetur: radix alba & satis prolixa, sed tenuis. Pluribus per Gal­liam, Italiam, Germaniam, Angliam, & ubique terrarum reperitur locis; in herbosis & laetis collibus frequenter exit. Aestate floret, Junio nempe mense in Augustum usque, quo tem­pore semina perficit. Vulgo Been album nominant ad differentiam alterius, quod rubrum cognominatur, idque Valeriana marina rubra dicitur. Neutrum tamen verum Been Arabum est. Appellatur vero à nonnullis Papaver spumeum: at cum Papavere similitudinis nihil habet. Diversi diverso modo authores nominant, sed secundum regulam à natura datam eamque infallibilem, scilicet à floris & capsulae seminalis ipsorumque seminum conformitate de­sumptam, cum caeteris hujus classis est vera & genuina Lychnidis species.

2. Lychnis perennis angustifolia marina Anglica procumbens, nobis. Lychnis marina An­glica, Lob. Ger. Haec Lychnis glabra est, ut prior, multo tamen minor: à radice crassa plurimas sibras repentes hinc inde emittente protruduntur cauliculi multi, pedales, dense humi strati, quorum geniculis à radice ad summum adhaerent bina, ternave foliola glabra, minora & angustiora prioris, Halimi fere colore: in horum cymis visuntur flosculi plurinii, pen­tapetali, albi, bifidi, multum quoad formam accedentes floribus prioris, sed sunt multo mi­nores, in quorum medio plurima cernuntur stamina, quibus deciduis succedunt capsulae sin­gulae ejusdem formae & sigurae cum capsulis prioris, nisi quod sint minores, calyce minore so­liaceo etiam circumvestitae: in harum singulis plurima cernuntur semina nigra, pariter adhae­rentia stilo nutritivo in medio capsulae sito. Provenit ad Lancastriae oram maritimam, alibi­que etiam in Anglia. Floret eodem tempore cum priore.

3. Lychnis silvestris plurimis foliis simul junctis, C. B. P. Lychnis silvestris 8. Clus. Hist. Lychnis silvestris 1. Clus. Hist. Lob. Lugd. Tab. Ger. Geniculatos etiam habet caules haec 3••. nobis, tenues, in plures alas divisos, pedales aut majores: folia in singulis geniculis inferius terna, quaterna, aliquando plura, longa, latiuscula Polygoni instar, superius plura, angusti­ora, breviora, Psyllii fere paria, coloris viridis candido perfusi & quasi caesii: flores in summis ramulis nascentes quinis petalis, angustis, bifidis seu in extremo bisulcis constantes, interna parte candidi, externâ aliquantulum purpurascentes, & antequam omnino contabe­scant sese contrahentes & in se circumvolventes; hisce singulis capsulae succedunt admodum durae, oblongae, quinis denticulis rectis in superiore parte donatae, semen parvum, subrotundum Papaveris Rhoeadis seminum aemula, colore cinericeo continentes: radicem satis crassam, al­bam, multifidam habet, altero anno pereuntem.

4. Lychnis silvestris seu montana latifolia viscosa florum petalis supra albis subtus vire­scentibus interdiu se contrahentibus, nobis. Lychnis silvestris flore albo, Eyst. Lychnis silvestris nona Clusii, Ger. Lychnis montana latifolia viscosa alba, C. B. P. Lychnis silvestris minor alba, Park. Haec multa secundum radicem habet folia digitalis longitudinis sensim in latitudinem sese explicantia, sub extremum mucronata, viridia, nonnihil villosa ad Lychni­dis silvestris flore albo (quae in omnibus provinciis vulgaris) folia quodammodo acedentia, longe tamen angustiora, acidiusculi gustus: caules deinde pedales, subinde cubitales, no­doso [...] [Page 536] & geniculatos: singula genicula amplectuntur folia bina, ex adverso sita, latiore pedicu­lo, aliis brevioribus & minoribus circa summum caulem: summis alis innascuntur longe satis petioli, ternos, quaternos vel etiam plures flores sustinentes, quinque petalis bifidis & ad ex­tremum divisis constantes, binas appendiculas ad basin uniuscujusque calycis sustinentis flores albos supra, subtus virescentes, habentes, quinque staminulis medium umbilicum oc­cupantibus: floribus marcescentibus & contractis inque se convolventibus, ut in praecedente, succedunt oblonga, crassiuscula vascula, mucronata, quinis crenulis incurvis donata, semine exiguo, rotundo, cineraceo plena: radix fibrosa & perennis, singulis annis novos ex radice numerosiores caules profert, qui prope radicem procumbentes fibras agentes facillime pangi possunt. Provenit ad Stiriacarum Alpium & Snealben supra Coenobium Neubergense, abun­dantius tamen Etschero saepius à Clusio commemorato.

5. Lychnis viscoso flore muscoso, C. B. P. Muscipula altera flore muscoso, Lob. Lugd. Mu­scipula sive Amoraria altera, Lob. Icon. Muscipula muscoso flore, J. B. Chabr. Sesamoides magnum Salmanticum, Clus. Hist. Tab. Cam. Ger. Ad Lychnidis silvestris etiam species non inepte referri posse putat Clusius eam plantam, quam nonnulli Salmanticae Sesamoides ma­gnum nuncupabant. Aliquot cauliculis assurgebat pedalibus interdum cubitalibus, ex unâ radice prodeuntibus, rotundis, geniculatis: foliis longis fere Oleae similibus, ad singula ge­nicula confertim nascentibus, caesii coloris; floribus in extremo caule & ramulis spicatim aut racematim congestis exiguis, colore ex herbido pallescentibus: semen in caliculis seu capsu­lis pyramidalibus sursum apertis ut in congeneribus, cineracei coloris: radix satis crassa, can­dida, perennis, summa tellure multa folia, longiora & versus extrema latiora, mucronata ta­men spargens: summus caulis & extremi ramuli, potius ramulorum nodi, lento quodam & vi­scido humore quasi glutine tenui obsiti sunt, quemadmodum plurimae Lychnides silvestres. Tota planta amara est. Nascitur in lapidoso & arido solo circa Salmanticam, etiam in Narbo­nensis Galliae agris: magna vero copia in Austriae salebrosis collibus aliisque desertis locis. Nos copiose nascentem offendimus in sabulosis collibus per universam Galliam, at nusquam abundantius quam in silva Regiâ Fontainbelleau & intra septa Regiae Chambort. Ali etiam so­lebat in hortis Belgicis, inquit Clusius. Ex eodem autem semine plerumque duae diversae spe­cies (nos potius dicimus varietates ejusdem speciei) enascuntur, non illae quidem formâ dis­similes, sed earum una florem majusculum duntaxat profert sterilisque est, altera seminifera minorem florem habet. Tota aestate floret & semina interim ad maturitatem perducit.

6. Lychnis silvestris angustifolia viscosa praecox rubra foliis Caryophylleis, nobis. Lychnis silvestris viscosa rubra angustifolia, C. B. P. Lychnis silvestris 4. Clus. Hist. Lychnis silvestris viscoso flore rubro, Eyst. Huic unicus initio est caulis pedalis, amplus, geniculatus, viscosus (interdum plures) ex viridi purpurascens, praecipue ubi sunt nodi seu articuli: bina ex sin­gulis geniculis sibi invicem apposita proferens folia, longa Caryophyllorum formâ, mucronata, firma, crassiuscula, viridia, à medio ad summum fere multis floribus ex alarum sinu longis satis petiolis prodeuntibus onustus; qui quinis petalis constant eleganter rubellis ad purpuram ru­tilantem tendentibus, clariore dilutioreque coronilla medium umbillicum occupante, nullo tamen odore praeditis: hisce subveniunt membranacea (attamen duriuscula) capitula seu ca­psulae oblongae, tumidae in medio, & apertae in summitate, quinque rectis aliquando recurvis denticulis conspicuae: in quarum capacitate continentur plurima semina racematim adhuc viridia, cingentia stilum nutritivum, arida autem discutiuntur per foramen in capsulae supe­riore parte situm, sicut in aliis suae sortis, admodum exigua, ex ruffo nigricantia: radix crassi­uscula, nigra, quae multas fibras spargit & singulis annis novos eosque numerosiores caules pro­ducit. Provenit in omnibus Pannoniae & Anstriae inferioris silvis montanis editisque & her­bidis locis atque etiam silvis ad Francofurtum vicinis. Floret ineunte Maio, semen Junio maturum est. Nos abundanter reperimus in silva dicta la Forest de Roussy secundo à Blae­sensium capite milliari trans fluvium Ligerem.

7. Lychnis major angustifolia viscosa alba petalis quinis singulis quinquefariam laciniatis, nobis. Lychnis major angustifolia viscosa alba, C. B. P. Lychnis silvestris 10. Clus. Hist. Septi­mae huic nostrae singulis annis ex eadem radice novi prodeunt cauliculi per terram sparsi & sub­inde circa internodia radices agentes, deinde sursum denuo sese erigentes palmari altitudine, graciles, geniculati, bina folia in singulis geniculis ex adverso opposita ferentes longiuscula, angusta acuto mucrone, viridia, prominulo dorso: flores in summis cauliculis & lateralibus ra­mulis elegantes, candidi, quinque petalis (singulis quinquefariam laciniatis seu divisis,) in sin­gulis extremis, constantes, inodori: quibus succedunt oblonga vascula in medio tumida [Page 537] quinis recurvis denticulis in summitate partita aliarum Lychnidum capsularum more, exiguo nigricante planoque semine (qua nota quandam assinitatem cum Armeriis floribus habere vi­detur) referta: fibrosam habet radicem, quam facile pangere licet. Est & alia hujus species multo minoribus & angustioribus foliis, minore etiam flore, caetera superiori non dispar. U­traque invenitur in scopulo illo praeruptoque jugo Durestain nuncupato secundo supra Gamin­gam milliari: & haec est Lychnis angustifolia minor viscosa alba, C. B. P. vel 10. alba alia spe­cies, Clus. Hist.

8. Lychnis pratensis flore laciniato simplici & pleno, nobis. Flos cuculi pratensis, Trag. Flos cuculi, Lon. Gesn. Col. Tab. Odontitis, Clus. Hist. Odontitis quorundam, Cam. [...], Thal. Armerius silvestris, Dod. Vetonica silvestris, Dod. Gal. Caryophyllus pratensis flore laciniato simplici sive Flos cuculi, C. B. P. col. 1. pag. 210. & Caryophyllus pratensis flore pleno, C. B. P. Ibidem col. 2. Flos hic cuculi dictus doctorum quorundam judicio Odon­titis Plinii est: angulosum habet certe caulem, geniculatum, ex nigro viridique purpurascentem; ex geniculis plurima parte folia crescunt aliquantulum oblonga, quam Caryophylli vulgaris majo­ris latiora, colore herbaceo virentia: flosculos in summo cauliculorum parvulos, pentapeta­los, ad extremum laciniatos, exiguis Caryophyllis silvestribus persimiles, verum minores, plures simul in quandam veluti umbellam congestos & singulos particulatim prodeuntes & semper fere Rosae rubore splendentes, punctis interim candidis circa medium distinctos, interdum variegatos, rarissime candidos. Similem priori habemus repertam Lychnidem in pratis, ea parte quae inter Gandavum & Antverpiam sita, flore elegantissimo, carnei coloris. Ornat hic flos, mul­tiplici petalorum serie solummodo à priore distinctus, hortorum areas. Sponte Gesnerus circa Gryphii lacus ripas in Helvetia à se repertum scribit, sed multo quam in hortis minorem. Flos cuculi flore simplici provenit in locis humidis, ut in pratis & ad pratorum margines ac scrobes, sed multo quam in hortis minor; mature Aprili saepe mense aut initio Maii floret & prata ornat.

9. Lychnis incana repens, C. B. P. Ocimoides Lychnitis reptante radice, Col. Foliis est parvis, ab radice statim binis singulis geniculis haerentibus, foliorum Lychnidis coronariae aemu­lis, scilicet incanis, pilosis, quae non minus quam Lychnidis Coronariae folia ad elychnia for­manda apta videntur: radice tenui admodum fir matur parum sub terram descendente atque circum reptante, plurimas fibrillas ad singulos nodos protrudente, ex qua plures fruticant viticuli, rotundi, incani, hirsuti, bina foliola singulis geniculis haerentia habentes, quae in imo minora sunt, deinde majora in medio viticulo, quod contra evenit in plantis, ab radice statim foliata ante caulis eruptionem, ut in Theophrasto legitur, hirsuta, carnosa, incana, Ly­chnidi Coronariae similia, sed magnitudine & forma Ocimoidis Polimoniae Belgis dictae aemula. Cujus etiam, sicuti aliarum congenerum ritu flores edit Aprili atque Maio mense candidos, quinis petalis constructos, stamina intus quinque habentes, atque singula folia in summo, quolatiora sunt, dividuntur binatim ut folliculi Thlaspios, cujus capsula longitudinaliter di­viditur, in summo. Junio semina in longis pericarpiis, mollibus cartilagineisque perficit, fulva, angulosa hirsutaque. Pericarpium seu capsula seminalis, non ut in reliquis Lychnidum speciebus, omnino obducitur, sed tantum basin quinque foliolis constructam habet ut in Alsi­nes speciebus observare est, de quibus cap. sequente. Hujus radix vivax admodum est, ideo­que multum fruticat atque perennat, terramque ipsius foliis operit. Sapor plantae dulcis est. Hanc herbarii in territorio Neapolitano herbam lactariam vulgo appellant à lactis eliciendi facultate ipsis nota, quare non inepte herbariorum femellarumque vulgus ad eliciendum lac copiosum utitur, atque plantam sicuti reliqua olera jusculis admixtis ovis disruptis coquunt, non sine Piperis atque Amarici modico, vel ut alii solent in placentulam efformant, cujus esu magnam lactis copiam promere experimento se habere asserunt atque hodie utuntur. Ex his igitur eam calidam & humidam nec adeo terrenae substantiae participem esse concludi po­test. Sponte ac frequens oritur in monte Divae Mariae Virginis nomine appellato, locis hu­mentibus petrosis.

10. Lychnis foliis glabris calyce duriore, Boccon. Ex Siculo semine Lutetiae sato nata est planta haec, caulibus pedalibus, gracilibus, geniculatis, ramosis donata: foliis ad singulos ar­ticulos binis sibi appositis, angustis, duris, per extrema valde acuminatis, prorsus Vetonicae caryophylleae aemulis: floribus ornatur in fastigio cauliculorum ex calyce oblongo, canalato, dilute purpureis quinque petalis praeditis, minimis, befidis: quibus evanidis succedit pericar­pium oblongum, gracile, longiore pediculo donatum; semine minuto, fusco praegnans: in pro­clivis circa Massanam locis copiose nascitur.

[Page 538]11. Lychnis noctiflora minima flore exiguo, Boccon. Eradice parva, leniter fibrata, caulicu­los plures, tenues, primum per terram stratos edit: folia ad genicula singula, bina è regi one posita, angusta, uncialia, Linariae minimae aureae seu Spergulae aemula gerit haec parva Ly­chnis, quorum in sinu foliola alia duo nascuntur brevissima & tenuissima: eriguntur demum cauliculi stipatu numeroso geniculati, multiplices in ramulos divisi, nonnihil pilosi ut & solia, quorum quae ad summitatem accedunt sensim breviora & latiora fiunt. In summitate & folio­rum ultimis alis subrubri exeunt flosculi, pentapetali, in extremis bisulci, Alsines minoris magnitudine, capsulis minimis, Lychnidum more, longis pediculis inserti. Tota plantula ad genicula viscido seu glutinoso quodam liquore manus contrectantium inficit.

12. Lychnis frutescens noctiflora, nobis. Lychnis noctiflora, C. B. P. Ocimasterum no­ctiflorum flore albo, Eyst. Radix non alte descendit, mediocris gracilitatis, caulem ferme pe­dalem, ex intervallis geniculatum profert; cui folia inhaerent pari utrinque situ, Saponariae foliis angustiora & parum hirsuta (ut in Lychnide silvestri alba, quam & multifloram in hortis coli­mus) oblongata & stricto mucrone finita, viridia, splendentia▪ flores in summis ramorum sinubus emissos ex calyculis striatis, subhirsutis, atque glutinoso humore adeo oblitis, ut mu­scas minutas & alia insidentia animalia insecta cohibeant, subministrant, Saponariae itidem aemulos, circa summas oras bifidis petalis & modice extremitatibus punicantibus con­stantes: noctu tantum & humidioris aeris afflatu odorem suavissimum emittentes explicati: semen succrescit iisdem calyculis oblongis, & media parte magis tumentibus, superius etiam ali­orum Lychnidum calyculorum instar quinquefariam fissis; quod quasi in racemum compactum, conglomeratumque, maturitate cineracei coloris exiguum, aliarum Lychnidum seminibus simile.

13. Lychnis frutescens myrtifolia Been albo similis, C. B. P. Ocimoides fruticosum, Cam. Lychnis silvestris sempervirens, Ocimoides arboreum sempervirens, Clus. Hist. Hujus novae & elegantis Lychnidis speciei semina 80. abhinc annis ex Italia missa, Ocimoidis arborei sem­pervirentis appellatione habuit Car. Clusius: cui multi ab eadem radice prodeunt rami, do­drantales, aliquando pedales, lignosi, crassiusculi, nodosi valde, sed fragiles; nodis singulis bina semper adnascuntur ex adverso inter se folia, Bellidis foliis non majora, ab imo angusto in latum expansa, mucronata tamen, viridia admodum & splendentia: è summis ramis alii nascun­tur petioli semiunciales, quibus insident flores pentapetali, pinguibus membranaceis calyculis inclusi, quinque bisidis petalis constantes, coloris quodammodo carnei; è quorum medio terna, gracilia incurvaque prodeunt stamina: quibus evanidis singulae succedunt capsulae py­ramidales, continentes plurima semina racematim adhaerentia stilo nutritivo, sicut in priore 12ma. Vide Icones utriusque scilicet 12, & 13. in Tab. 20. Radix candicat, paucisque fibris praedita est. Perennis tamen est ipsa planta.

TABULA XXI.
  • Lychnis latifolia viridis flo­ribus in capitulum dense congestis
    • Chalcedonica hirsuta
      • 14. Major
        • Flore
          • Simplici
            • Albo.
            • Incarnato.
            • Miniato seu aurantiaco.
          • Pleno miniato seu aurantiaco.
        • 15. Minor flore coccineo, C. B. P. Flos Constantinopoli­tanus minor, Dod.
      • 16. Montana flore globoso luteo, nobis. Bellis montana flore globoso luteo, C. B. P. Globularia montana lutea, Col.
      • 17. Silvestris latifolia, Clus. Hist. sive Muscipula maxima Auriculae ursi facie, Park.
      • 18. Viscaria maxima Cretica Alpini de Exot. Park.
§. 2. LYCHNIDES latifoliae virides floribus in capitulum dense congestis. Explicatio Tab. vigesimaeprimae Sectionis quintae.

14. Lychnis Chalcedonica flore albo incarnato miniato simplici & pleno, nobis. Lychnis major hirsuta flore coccineo, C. B. P. Lychnis Chalcedonica sive Constantinopolitana miniata, Ad. Lob Lychnis Chalcedonica, Tab. Ger. Lychnis Bizantina miniato flore, Clus. Hist. Flos Constantinopolitanus, Dod. Lychnis Chalcedonica, Park. Lychnidi huic Chalcedo­nicae caules sunt èradice plures, bicubitales, tenues, geniculati, inanes: folia è geniculis sin­gulis [Page 539] bina, oblonga, aliquantulum versus appositionem cum caule lata, versus extremum acuminata, obscure virentia, nonnihil aspera & hirsuta, sicuti & caules: flores quasi in latus umbellas aut potius in capitulum dense congesti, aspectu pulchri, caeterum inodori, colore floris Calendulae, purpurei Lilii sive maturi Mali aurantii corticis exterioris, subinde dilute rubentes aut candidi. Flores, inquam, donantur simplicibus quinis petalis, ad medium di­visis seu bifidis, unde crux Hierosolymitana, nunc Melitensis, quia equites olim Hierosoly­mitani, nunc Melitenses, insigne aureum cruceatum ad modum hujus Lychnidis floris gerunt in pectore pro signo equestris illius ordinis. Est & flore pleno seu multiplici petalorum serie. Semen floribus simplicibus cujuscunque coloris evanidis succedit exiguum, subrussum, copio­sum, in longis acuminatis vasculis seu capsulis cartilagineis: radices longae, in plures tenues ra­diculas divisae, gustu aliquantulum acres. Seritur in hortis semine primo Constanstinopoli de­lato, unde Lychnis Constantinopolitana seu Chalcedonica dicta à locis in quibus primo detecta fuit. Junio ac Julio altero à satione anno floret, deinde per plures annos radicibus in hortis durat, hyemis & frigoris satis patiens.

15. Huc pertinet Lychnis minor flore coccineo, C. B. P. Flos Constantinopolitanus mi­nor, Dod. Flos minimus, Lugd. Sola parvitate à priore differt.

16. Lychnis montana flore luteo globoso, nobis. Bellis montana flore globoso luteo, C. B. P. Globularia montana lutea, Col. Radicem habet haec longam, pedalem, minimi digiti crassitu­dine, crasso cortice è fusco pallido, medulla intus lignosa, dura, fibris in terram se sigentibus multis tenuibus circa foliorum exortus, in reliquo vero radicis rarioribus & crassis longio­ribusque: sapore sicco, gravi odore, acuto: folia ex illa densa (plura namque germina fundit) oblonga, Cochlearis Anglicae modo, digitali in summo latitudine majora, minora vero sunt reliqua, laevia, elata, carnosa, rigida, ocultis nervis & intra carnem minimis extuberantibus. Sapore, inquam, amaro, cum acrimonia quadam: inter quae ex singulis propaginibus pedales exeunt juncei, rotundi caules, aut parum majores, aequaliter crassi, unico circa summam ter­tiam caulis partem geniculo duobus rectis foliolis intercepto, in quo purpurascunt. In summo vero capita sunt orbiculata, quatuor apicibus foliorum duorum contecta, quae caule perforata videntur, Scabiosae modo composita, quibus hiantibus copiosi, utriculi hirsuti, pur­purascentes, in globum compositi, flores emittunt luteos, stellatos, odore Genistae non ingrato, quinis petalis constructos, denisque staminibus longis, medium apicem, crassiusculum, bicor­nem, pallentem & latum proferentes, ex fructu in quo insidet emicantem: capsula quidem intra florem adhuc ovalis, tenera pellicula tegitur, ut semina extuberare videantur; defluxis vero per maturitatem floribus, hir suta fit, atque utriculi modo aperta alium habet intra se duri­orem ovalem capsulam Lychnidis modo: in quo semina nigra, compressa, rotunda, sed parum incisura divisa, quae, aperto in quatuor partes pericarpii ore, vento excutiente decidunt. Flo­ret Junio, Augusto mense perficiuntur semina. Montium altissima juga supra villam Flammi­nianum Aequicolis Marerii comitatus, lo Serrone, loco dicto, quod est supercilium montis, in­colit, in quo Globularia caerulea Monspeliensis copiosa est.

17. Lychnis silvestris latifolia, Clus. Hist. Lychnis silvestris latifolia Clusii, Ger. Lychnis silvest▪ is latifolia Clusii sive Muscipula maxima Cretica Auriculae ursi facie, Park. Haec ra­dices habet fibrosas Primulae Veris instar, è quarum capite folia promit satis ampla Auriculae ursi vulgo appellatae flavo flore non valde dissimilia, candidiora tamen, & lanugine pubescentia, etiam illis crassiora, densiora, & succo abundantia: altero demum anno à satione caulem pro­ducit duorum aut trium cubitorum altitudine, firmum, rotundum, succo quodam glutinoso obsitum, quo muscae & alia minuta insecta insidentia detinentur magno satis numero: in sum­mis ramis plurimos profert flores veluti in umbellam congestos, etiam ad centesimum inter­dum numerum, satis tamen exiguos pro plantae magnitudine, quinque petalis bifidis constan­tes, coloris ex viridi flavescentis. Hujus semen ex Italia ad Clusium missum à Josepho de Ca­sabona serenissimi ducis Florentiae Botanico, cum ex Creta redux esset Muscipulae Auriculae ursi facie nomine, cum plurimis aliis seminibus ex ea peregrinatione relatis.

18. Lychnis viscaria maxima Cretica, nobis. Viscaria maxima Cretica, Prosp. Alpin. Vi­scaria maxima Cretica Alpini, Park. Planta haec est foliosa emergens ex radice longa, crassitie pollicari, alba, sensim ac sensim gracilescente: dura & carnosa fert folia, innumera fere, inferius gracilia, superius lata, & in mucronem acutum desinentia, densissime simul stipata, Auriculae ursi flore luteo admodum similia: inter folia exeunt ramuli, numero plerumque decem & plu­res etiam aliquando, semicubitum longi, graciles, rotundi, rare geniculati, albicantes, humi­ditate admodum viscida obsiti, à quorum singulis geniculis bina folia utrinque è regione [Page 540] sita exeunt, parva, oblonga, tenuia, aliarum Lychnidum foliorum sigura: in summis vero caulibus ramulisve juxta geniculos ferunt foliola binatim aut ternatim: ex geniculis plures flo­res ex eodem centro ortos, uncialibus pediculis nixos Muscipulae vulgaris similes gerunt: adeo ut ramulorum summitates floribus multis scateant pentapetalis, parvis, quorum singulis succe­dunt vascula parva, rotunda, quinque aut sex denticulis, rectis sursum versus, una cum foramine in medio donata, ex quo effunditur semen nigrum maturum, parvum copiosum, ut in cae­teris suae sortis Lychnidibus. Non est haec eadem cum priore, ut apparet ex diversis de­scriptionibus & Iconibus. Vide appendicem ad finem hujus Sectionis. Consule Prosp. Al­pinum de Exoticis pag. 135. qui differentiam plane perceptibilem adfert. Lychnis 9. Clusii & Lychnis incana repens C. B. P. Ocimoides Lychnitis, Col. in hoc paragrapho descriptae debent amandari ad silverstres hirsutas §. 4.

Pars TABULAE XXI.
  • Lychnis coronaria sive cotonaria
    • 19. Sativa flore
      • Simplici
        • Albo.
        • Rubro.
        • Punctato.
      • Pleno rubro.
    • 20. Silvestris, C. B. P. Lychnis rure nata, Ad. Lob. Lychnis umbellifera montana Helvetica, Jacob. Zanoni.
§. 3. LYCHNIDES majores coronariae sive cotonariae.
Explicatio partis Tab. vigesimae primae Sectionis quintae.

19. Lychnis coronaria sativa flore albo rubro punctato simplici, & rubro pleno, nobis. Lych­nis coronaria Dioscoridis sativa, C. B. P. Lychnis sativa vel coronaria, Dod. Gall. Gesn. Hort. Lychnis coronaria, Ad. Lob. Lugd. Dod. Caes. Ex radice multum sibrosa caules exeunt recti, cubitales, & sesquicubitales, teretes, ramosi, incanâ lanugine pubescentes, in alas aliquot di­visi, ad quorum singula genicula folia oriuntur bina, ex adverso posita, Salviae foliis paria aut paulo majora, oblonga, obtusa, crassiuscula, mollia, supra infraque denso villo canescentia: flores ex calycibus oblongis, canaliculatis, (id est rigis & sulcis villosis) emicant, parum odorati, coloris albidi, rubri, ex carneo candidoque mixti, quinis petalis latiusculis con­stantes, Rosulam exprimentes, singulis autem petalis appositi apices bini, acuti, rigidi. Prae­ter vulgarem flore simplici variis coloribus picto donatam, reperitur vulgo in hortis flore pleno rubro, quae est Lychnis coronaria sativa multiplex, C. B. P. Lychnis flore pleno du Bry. Lychnis coronaria flore rubro pleno, Eyst.

20. Lychnis coronaria silvestris, C. B. P. Lychnis coronaria rure nata, Ad. Lob. Lychnis umbellifera montana Helvetica, Jacob. Zanoni. Ex radice magnum cespitem foliorum per terram stratorum emittit haec Lychnis coronaria silvestris, ejusdem formae cum foliis Lychni­dis coronariae sativae, crassiora tamen, duriora, cartilaginea, magna & villosa, attamen viridia: ex horum medio protruduntur caules plurimi, villosi itidem, quadrati, albi, in medio cavi, nodis seu geniculis exceptis quae raro disponuntur & crassescunt, ex quorum singulis exeunt bina folia ex opposito disposita, nunc à dextris & sinistris, nunc antè & retrò ut cernitur in plantis omnibus, caule quadrato donatis: in summis caulium ramis nascuntur plurimi flores, umbellatim dispositi, singuli quinis petalis rubentibus cordatis seu bisulcis constantes; in quo­rum medio exit stilus, ejusdem coloris: flores, inquam, in capitulum congesti, pulchri aspectui cernuntur: hisce evanidis succedunt capsulae simul junctae, oblongae, sulcatae exterius, & vi­rides, usquead numerum denarium, capsula interior cartilaginea, superius quinque cristatis denticulis donatur, una cum foramine, ex quo decidunt semina, subruffa, paululum plana, cum parvulis protuberantiis. Floret Maio, semina perficit Julio & Augusto. Reperitur in Rhoetiae Alpibus flore hortensi odoratiore, teste Gesnero.

Pars TABULAE XXI. Sectionis quintae.
  • [Page 541]Lychnis silvestris hirsuta major
    • Perennis
      • 21. Alba
        • Simplex.
        • Multiplex.
      • 22. Foliis Cochleariae Britannicae flore amplo Saponariae, no­bis.
      • 23. Sed minus hirta flore rubello
        • Simplici.
        • Pleno.
    • Annua
      • 24. Flore minore carneo, nobis.
      • 25. Chalepensis flosculis carneis pediculis infirmis biuncialibus insi­dentibus, capsulis fere rotundis, nobis.
§. 4. LYCHNIDES silvestres majores hirsutae.
Explicatio partis Tab. vigesimae primae Sectionis quintae.

21. Lychnis silvestris hirsuta perennis alba simplex multiplex, nobis. Lychnis silvestris alba simplex & Lychnis silvestris alba multiplex, C. B. P. Lychnis silvestris alba, Dod. Gall. Cam. Oci­moides majus, Caes. Lugd. Ocimastrum seu Ocimoides, Matth. Lac. Tab. Cast. Lychnis haec silve­stris geniculatis est caulibus foliisque mollibus, Lychnidi coronariae satis similis, minus tamen cana aut lanuginosa; foliis item angustioribus & caulibus tenerioribus, plures (que) alas facientibus; floribus etiam minoribus, colore candidis aut rubentibus; calycibus majoribus planis, in qui­bus semen parvum, rotundum, subnigricans; radicibus longis & digitalis subinde crassitudi­nis. Juxta pratorum arvorumque margines & alibi sua sponte exit. Transfertur etiam in hortos, praecipue eae quarum quandoque florum petala multiplicantur. Plurima aestatis parte in Autumnum usque floret. Huc pertinet Lychnis prolifera flore viridi, C. B. P. Lychnis agrestis abortiva multiplici flore viridi, Lob. Icon. Ocimastrum flore pleno viridi, Cam. Ep. in Matth.

22. Lychnis silvestris hirsuta perennis foliis Cochleariae Britanicae flore amplo Saponariae, no­bis. Caulibus est haec sesquipedalibus aut pedalibus, partim humi procumbentibus, partim erectis, geniculis crassioribus: quibus adnascuntur folia oblonga, hirsuta, forma Cochleariae Britan­nicae: in summis caulibus conspiciuntur flores ampli, Saponariae florum aemuli, quibus sin­gulis deciduis succedunt capsulae pares continentes paria semina.

23. Lychnis silvestris minus hirsuta flore rubello simplici, nobis. Lychnis silvestris sive a­quatica purpurea simplex, C. B. P. Lychnis silvestris purpurea, Dod. Lugd. Lychnis silve­stris rubello flore, Lob. Ad. Haec radice est non ita magna; gracilioribus cum caulibus, tum foliis, parum hirsutis viridibus, nec mollibus, sed ex pallido herbaceis: flores illi rubelli, e­legantes, quinis petalis ad medium bifidis constantes, coloris dilutioris Rosae instar; quibus succedit pericarpium foliaceum, oblongum, involvens capsulam duram, oblongam, etiam cartilagineam, in qua continentur semina fusca. Hujus in hortis conspicitur varietas, cujus flores rubelli eleganter multiplici petalorum serie ornantur, dicitur que Casp. Bauhino Lych­nis purpurea multiplex, Lychnis silvestris flore pleno rubro, Eyst. Est enim distincta species à priore Lychnide silvestri hirsuta alba, ut apparet ex descriptione utriusque. Provenit flore rubro simplici passim circa Londinum, Oxonium & alibi in fossis & ad margines sepium silva­rumque humidiorum passim.

24. Lychnis silvestris hirsuta annua flore minore carneo, nobis. Haec in multis convenit cum priore; at differt primo duratione, secundo florem gerit minorem carneum & cito evani­dum. Vide App.

25. Lychnis Chalepensis annua foliis parum hirtis & angustis flosculis carneis pediculis in­firmis biuncialibus insistentibus capsulis fere rotundis, nobis. Haec à longitudine pedicu­lorum, scilicet biuncialium, à quibus dependent primo flores & consequenter capsulae seminales notu facilis est â caeteris suae sortis Lychnidibus. 24am. & 25am. habuimus seminibus Chalepo missis à D. Roberto Huntington inter plurimas alias rariores Asiaticas plantas, quae nunc cicuratae visui offeruntur in horto publico Universitatis.

Pars TABULAE XXI. Sectionis quintae.
  • [Page 542]Lychnis segetalis major glabra
    • 26. Viscosa latifolia silvestris, nobis. Lychnis prima, Clus. Hist.
      • Purpurea.
      • Alba.
    • 27. Vaccaria dicta, Dod. Ger. J. B. Chabr.
    • 28. Foliis oblongis mucronatis flore amplo rubello capsula oblonga pyramidali nobis.
    • 29. Viscosa rubra multis foliis angustis parvis cingentibus genicula superiora nobis. Lychnis silvestris tertia, Clus. Hist.
§. 5. LYCHNIDES segetales majores glabrae.
Explicatio Tab. vigesimae primae Sectionis quintae.

26. Lychnis viscosa purpurea latifolia levis, C. B. P. Lychnis silvestris prima, Clus. Hist. Muscipula sive Armoraria altera, Lob. Lugd. Viscaria sativa, Tab. Crassiusculos habet haec caules, rotundos, geniculatos, in multas alas divisos, supra & infra genicula lento & viscido quodam liquore obsitos; quibus plerumque inhaerent culices & minuta hujusmodi insecta: fo­lia ad singula genicula bina è regione posita, è viridi candicantia, & quasi caesia, satis ampla, amplectentia caulem arcte ad genicula, ut eo quasi perforari videantur: flores fert multos in umbellam congestos, pulchros, rubros utplurimum, nunc albidos, quinque petalis non bifi­dis constantes: semen in tenellis vasculis, oblongis, parvum, rotundum, Papaveris Rhoeadis instar, cineracei coloris continetur: radix crassa satis & fibrosa, quam ubi planta floruerit & semina perfecerit, subsequens hyems corrumpere solet. Nascitur in arvis & inter segetes sabulosas. Floret eodem quo sata est anno à Maio mense usque in Autumnum, quo tempore semen perficit. Huc pertinent VII, VIII, & IX. Casp. Bauhini in Pinace.

27. Lychnis segetum vaccaria dicta, nobis. Lychnis segetum rubra foliis Perfoliatae, C. B. P. Vaccaria, Dod. Gesn. Ger. J. B. Chabr. Assurgit haec Lychnis vaccaria dicta supra dodran­tem, teretibus, geniculatis, glabris ac rotundis virgulis, in alas divisis; quarum geniculis seu articulis nodisve bina folia, longa, laevia, acuminata, sibi apposita, versus caulem ita conjuncta ut unita appareant: eminent in singulis virgularum summis capitula satis magna, membranis striatis contecta, haud dissimilia Lychnidis silvestris capitulis, sed minora, in quibus semen perficitur nigrum, fere uti Melanthii segetum, flosculo antecedente tenui, rubente, pentape­talo paululum cordato: radix in fibras aliquot divisa. Tota herba adeo dilute viret, ut sub­albida videatur; plerisque in arvis aliisque segetalibus praesertim restibili & laeto solo provenit, à solstitio aestivo in Autumnum usque flores & interea temporis semen persicit. Hallucinan­tur qui Glastum aut aliquam ejus speciem judicant. Ad tincturam siquidem inutilis, multo mi­nus caeruleo inficit, quod Isatis praestat.

28. Lychnis glabra annua foliis oblongis mucronatis flore amplo rubello capsula oblonga pyramidali, nobis. Haec florem gerit amplum, eleganter rubellum, cui succedit capsula ver­sus sundum crassa satis, in longum acumen desinens, pyramidis in modum. Vide App.

29. Lychnis viscosa rubra multis foliis angustis parvis cingentibus genicula superiora, nobis. Lychnis silvestris viscosa rubra altera, C. B. P. Lychnis silvestris 3. Clus. Hist. Viscago major, Cam. Ex geniculis ramos profert haec Lychnis in multa brachiola divisos: folia 2. Clusii an­gustiora, satura viriditate nigricantia: flores quinis etiam petalis constantes rubentibus: semen in caliculis seu capsulis caeterarum Lychnidum semini simile, sed parvum satis, & fu­scum: radix crassa quam hyems etiam corrumpit. In arvis & inter segetes crescit & in pingui solo, plerisque Castellae veteris locis. Floret eodem quo seritur anno seminaque itidem perficit.

Pars TABULAE XXI. Sectionis quintae.
  • [Page 543]Lychnis segetalis major hirsuta
    • 30. Lanuginosa nobis. Lychnis silvestris 5. Clus. Hist. Lychnis silvesiris hirta, Lob. Ger.
    • 31. Nigellastrum seu Pseudomelanthium dicta, nobis. Nigellastrum, Dod.
    • 32. Nigellastrum glabrum minus dicta flore eleganter rubello, nobis.
    • 33. Latifolia caliculis striatis turgidis, nobis. Lychnis caliculis striatis, Ger.
    • 34. Angustifolia caliculis striatis turgidis, nobis. Lychnis silvestris altera in­cana caliculis striatis turgidis, Leb. Lugd.
§. 6. LYCHNIDES segetales majores hirsutae.
Explicatio partis Tab. vigesimae primae Sectionis quintae.

30. Lychnis silvestris lanuginosa major, C. B. P. Lychnis silvestris 5. Clus. Hist. Lugd. Tab. Lychnis silvestris hirta, Lob. Ger. Multos cauliculos ex una radice profert hirsutos, rotun­dos, longiusculos, caeterarum Lychnidum minorum infirmiores & aliquando in terram procum­bentes, geniculatos: folia in singulis geniculis bina, longa, mollia & lanugine quadam cane­scentia: inter quae flores alternatim secundum ramulorum longitudinem è geniculis ipsis na­scuntur, superiorum floribus formâ similes, quinis petalis constantes, singulis in medio dili­quium patientibus, majores autem, & dilutiore colore rubentes, vel ut ita dicam, inquit Clu­sius, incarnati: semen in vasculis exterioribus hirsutis, interioribus cartilagineis, quinis den­ticulis parvis donatis continetur, foramine etiam superiore in capsulae interioris parte praeditis, ex quo profluit semen caeterarum seminibus simile aut par, subruffum: radix crassa & fibrosa. Annua est planta florens & semina perficiens aestate.

31. Lychnis hirsuta segetum major, nobis. Lychnis alia inter Triticum, Caes. Lychnis ar­vensis, Tab. Nigellastrum, Dod. Pseudomelanthium, Matth. Lac. Lon. Ad. Lob. Lugd. Thal. Ger. Foliis est oblongis, angustis, acuminatis, culmo cubito altiore, rotundo & hirsuto, u­tribusque seu calycibus hirsutis seu pilosis: flore obscure purpureo ad puniceum inclinante, Lych­nidis sativae simili, sed majore, ex quinis petalis cordatis conflato: semine nigro, cum asperi­tate quadam amaro, quod in oblongis capitulis membranaceis sive cartilagineis, tegumento hirsuto, striato seu canaliculato obductis, continetur; atque in singulis interstitiis petalorum aparent foliola angusta, tenuia, oblonga, hirsuta pariter, superantia longitudinem petalo­rum: radice est tenui pereunte annuatim post semina ad maturitatem perducta. Passim in a­gris unà cùm frumentis gignitur. Maio ac Junio cum flore viget, ac brevi post maturescit semen.

32. Lychnis segetum Nigellastrum minus glabrum dicta flore eleganter rubello, nobis. Hoc Nigellastrum priore multo humilius vix pedalem excedit altitudinem: florem habet minorem; quinque foliola constituentia calycem non excedunt petala florum, capsu­lam habet prioris tenuiorem: folia & caulis non tam scatent pilis ut prioris. Vide ultimam plantam Tab. 22. & huc refer cum 31. Lychnide hirsuta segetum majore.

33. Lychnis silvestris latifolia cauliculis striatis turgidis, C. B. P Lychnis silvestris tertia, Clus. Hist. Lychnis silvestris tertia caliculis striatis, Lob. Lugd. Tab. Lychnis caliculis striatis, Ger. Muscipula major calice turgido ventrioso, J. B. Chabr. Cubitalem emittit caulem, re­ctum, statim à radice ramosum, crassiusculum, hirsutum, striatum, fragilem: folia Ocimoidis speciosi, hirsuta, mollia, ex ramorum divaricationibus foliorum (que) sinubus extremis exeunt, qui­bus flores ex pediculo satis longo appensi quin (que) petalis bifidis purpurascentibus orto Sole slac­cescentibus constant, apicibus in medio albis: sub calice oblongo, involucro hirsuto, pulchre striato tecto latet semen pulchrum, nonnihil ad papaverinum accedens, sed majus, compres­sum, striatum, cinereum: radix robusta est, recta, ex lateribus fibras producens. Tota planta ad tactum viscida: foliorum sapor glutinosus. Provenit in arvis & inter segetes sabulosas: at in pingui solo collegit Clusius in plerisque Castellae veteris locis. In hortis etiam eodem quo fata est anno floret à mense Maio usque in Augustum aliquando, quo tempore semina perficit. Huc pertinet Lychnis tertia silvestris angustifolia caliculis turgidis striatis, C. B. P. Lychnis sil­vestris angustifolia caliculis turgidis striatis, Lob. Lugd. & quarta etiam Lychnis autumnalis flore obsoleto caliculis turgidis striatis, C. B. P.

34. Lychnis angustifolia caliculis turgidis striatis, nobis. Differt à priore parvitate tantum.

Pars TABULAE XXI. Sectionis quintae.
  • [Page 544]Lychnis minor hirsuta
    • 35. Seu lanuginosa minor, nobis. Lychnis silvestris hirta minima Lob. Ger.
      • Flore
        • Albo.
        • Rubro.
        • Mixto.
        • Variegato.
    • 36. Floribus albis
      • Uno versu dispositis calice rotundo, nobis.
      • Indiscriminatim dispositis capsulis longioribus cylindraceis, nobis.
    • 37. Segetum minima, nobis. Alsine corniculata, Clus. Hist. Lob. Lugd. Tab. Ger.
    • 38. Montana procumbens, nobis. Lychnis vel Ocimoides mont anum repens, C. B. P. Ocimoides Polygoni folio, Lugd. Ad. Lob.
    • 39. Minima rigida Cherleri, J. B. Chabr.
§. 7. LYCHNIDES minores hirsutae.
Explicatio partis Tab. vigesimaeprimae Sectionis quintae.

35. Lychnis silvestris lanuginosa minor, C. B. P. Lychnis silvestris 6. Clus. Hist. Lugd. Lychnis silvestris hirta minima, Lob. Ger. Lychnis silvestris minima, Tab. Lychnis haec o­mnium minima cauliculo assurgit circiter palmari in macro solo, aliquando dodrantali in pin­gui, geniculato, tenui, lanuginoso: ad singula genicula seu internodia bina, tenuia, longiu­scula folia, lanuginosa pariter, nascuntur: flores inordinati, alternatim ex singulis geniculis prodeunt parvi, purpurei coloris, aliquando albi & pulcherrimo rubro mixti, aliquando ele­ganter maculis rubellis ad nigredinem vergentibus notati, singuli ex quinque petalis trifidis donati & longiusculo pericarpio exteriore lanuginoso praediti, interiori membranaceo seu cartilagineo inclusa sunt semina minuta, cineracea: radix tenuis & fibrosa. Semestris est haec planta, ejusque varietates quoad colorem. Reperitur in collibus Salmanticensibus circa Salman­ticam ipsam jacentibus inter saxa. Floret Maio & Junio: versus finem aestatis semen perficit suum.

36. Lychnis segetum meridionalium annua hirta floribus albis uno verso dispositis, nobis. Caulem emittit pedalem, erectum, cujus singulis geniculis bina è regione adnascuntur folia an­gusta, hirsuta; versus cymas plurimos fert flores albos, quinis angustis petalis ad medium bi­fidis donatos stellulasque quasi aemulantes, atque uno versu dispositos: quibus succedunt ca­psulae oblongae, pericarpio exteriore hirsuto, capsula interiore cartilaginea continente in se semina minuta, subnigra. Datur etiam hujus varietas, quae in plurimis cum superiore conve­nit & flores non uno versu dispositos, sed indiscriminatim circa caulium summitates gerit, ca­psulas vero prioris longiores quasi cylindriacas. Vide App.

37. Lychnis segetum minima, nobis. Lychnis segetum minor, C. B. P. Alsine corniculata, Clus. Hist. Lob. Cast. Lugd. Tab. Ger. Alsine corniculata Clusii, J. B. Chabr. Palmaris haec est herbula, unico caule constans, qui in aliquot ramulos sursum versus dividitur, eoque genicu­lato, tenero, subhirsuto, ut Alsine vulgaris Auricula muris dicta Dodonaeo, Gall. Folia Alsines foliorum aemula sunt, multo tamen longiora, subhirsuta, bina etiam ex adverso apposita ex inter­vallis; alarum cavis insident pusilli flores, candicantes: quibus succedunt membranacea & tran­sparentia cornicula gallinaceorum calcarium formâ, quae lento quodam conspersa humore de­prehenduntur: semen in illis exiguum, maturitate nigrum: radix inutilis & annua. Tota plantula insipida est. Inter segetes frequens in agro Salmanticensi, Authore Clusio, ubi Maio mense flores producit, & eodem exeunte semina perficit.

38. Lychnis vel Ocimoides montanum hirsutum procumbens, nobis. Lychnis vel Ocimoides montanum repens, C. B. P. Ocimoides repens, Cam. Ocimoides Polygoni folio, Ad. Lob. Lugd. Ocimoidis alterum genus parvum, Caes. E cauliculis gracilibus, geniculatis procum­bentibus, teneris, flexuosis, hirsutis, Alsines auricula muris dictae obtusis foliis similibus, fo­lia profert bina juxta genicula, Oleae silvestris, Myrti aut Polygoni similia, sed hirsuta admo­dum, sicut & calyces sustinentes flores; qui flores pentapetali, minime bifidi, in calyculis exte­rioribus, oblongis, hirsutis, Saponariae concolores: radicem habet exilem, perennem. In Tauronensium, ad Padum, collibus umbrosis & silvosis & juxta sepes frequenter oritur, atque etiam in Euganeis montibus herbidis & umbrosis, etiam secus rivulos è saxorum commissuris.

39. Lychnis minima rigida Cherleri, J. B. Chabr. Rigidula est haec planta, duum triumve unciarum, altitudine raro palmum attingit, & est colliculis duris ramosis: folia ad singulos no­dos bina, ex adverso posita, semiuncia breviora, perangusta, pilosa: ex quorum alis nascum­tur [Page 545] calyces semiunciales, sulcati, perquam graciles, aequabiles, hirsuti, asperi, è quorum sin­gulorum apice flosculus prosilit, quem prae exiguitate vix visus capit, purpureus: radix du­ra, lignosa. Collecta fuit per Cherlerum generum Johannis Bauhini prope Nemausum iuxta molendinum.

Pars posterior TABULAE XXII. Sectionis quintae.
  • Lychnis minima
    • 40. Maritima procumbens strictissimis longis foliis, nobis.
    • 41. Longioribus foliis incanis florum petalis quinis non bifidis, nobis.
    • 42. Tauricus calyce amplo longo hirsuto flore itidem amplo, nobis. Caryophyl­lus amplus 8. Clus. Hist.
    • 43. Arvensis minor vulgaris hirsuta, nobis. Caryophyllus arvensis hirsutus flore majore, C. B. P. Caryophyllus holostius, Lob. Icon. Ger.
    • 44. Maritima incana & tomentosa, nobis. Caryophyllus tomentosus, C. B. P. & Prod.
    • 45. Caulibus ad genicula foliosis, nobis. Auricula muris flore pulchro albo, J. B. Chabr.
    • Graminea
      • 46. Hirsuta umbellifera, nobis. Caryophyllus arvensis umbelli­fer, J. B. Chabr.
      • Glabra
        • Flore
          • 47. Majore, nobis. Gramen leucanthemum, Dod. Lugd. Gramen floridum majus, Tab.
          • 48. Minore, nobis. Gramen floridum minus, Tab.
      • 49. Arvensis folio glabro plumbei coloris, nobis. Alsine verna Dalpii. Lugd.
      • 50. Muralis, nobis. Caryophyllus minimus muralis, C. B. P. Tunica mini­ma Dalpii. Lugd.
      • 51. Foliis Laricis seu tenuissime divisis, nobis. Auricula muris pulchro florefolio tenuissime diviso, J. B. Chabr.
§ 8. LYCHNIDES maritimae arvenses, minimae, variae.
Explicatio partis Tab. vigesimaesecundae Sectionis quintae.

40. Lychnis maritima procumbens strictissimis longis foliis, nobis. Hujus cauliculi per ter­ram sunt strati, quibus strictissima innascuntur folia longa; atque in geniculis raro dispositos flores fert, albos, minores, pentapetalos, ad medium bifidos: quibus pereuntibus succedunt capsulae oblongae, plurimis seminibus subruffis circa stilum nutritivum provenientibus ono­ratae. Provenit in sabulosis maritimis Armoricae & cir [...]a Rupellam haec planta annua. Floret versus Autumnum & eodem tempore semina in capsulis cartilagineis aliarum Lychnidum more perficit.

41. Lychnis longioribus foliis incanis florum petalis quinis non bifidis, nobis. Haec Lychni­dis parvae species à foliis longis incanis & florum petalis non bifidis (quod in perpaucis contin­git Lychnidum speciebus) notu facillima. Reperimus nos hanc perpulchram minorem Lychni­dem in ericetis sabulosis, sex milliaria à Borbonum capite distantibus, satis frequentem, nec alibi à nobis conspecta.

42. Lychnis minima calyce amplo longo hirsuto flore itidem amplo, nobis. Caryophyllus silvestris 8. Clus. Hist. Caryophyllus montanus Clusii, Ger. Park. Vetonica coronaria quae Caryophyllus pumilio Tauricus Clusii, J. B. Chabr. Longiuscula radice fibrosa terrae figitur haec Lychnis, ex qua exeunt pediculi unciales & sesquiunciales, uno aut altero nodo articulati, binis gramineis foliis ad singula genicula vestiti, singuli singulos flores sustinentes, magnos pro proportione plantae è quinque petalis conflatos, ex calyce hirsuto, unciali, striato, in quinque lacinias diviso: florem non inepte cum Gentianellae Helveticae flore comparari potes. Pro­venit in Tauro Carinthiae monte, solo tenui & arenâ splendente referto. Floret sub sinem [...]ulii & Augusti.

43. Lychnis arvensis minor vulgaris hirsuta, nobis. Caryophyllus arvensis hirsutus flore ma­jore, C. B. P. Caryophyllus holostius, Lob. Icon. Ger. Holostium caryphylleum, Tab. Plu­rimos protrudit haec Lychnis cauliculos humi stratos, ad quorum singula genicula cernuntur bina folia angusta, hirsuta: in summis caulibus proveniunt flosculi quinis petalis albis con­stantes, singulis diliquium patientibus, aliarum Lychnidum more: quibus fatiscentibus suc­cedunt capsulae oblongae, quinis in summo denticulis dissectae, atque in uniuscujusque capsulae parte superiore est foramen fundens semina Lychnidum reliquarum more.

[Page 546]44. Lychnis maritima incana & tomentosa, nobis. Caryophyllus tomentosus, C. B. P. & Prod. Caryophyllus holostius tomentosus, J. B. Chabr. Ex radice fibrosa, tenui, late ser­pente oriuntur plurimi cauliculi, nodosi, humi procumbentes, sese in multos ramulos pedales dividentes: singulis nodis bina adhaerent folia, latiuscula, biunciam longa, incana & tomento­sa, instar Gnaphalii Americani: in summis ramusculorum fastigiis nascuntur singulatim, aliquan­do binatim, flores satis ampli, albi, quinis petalis profunde & ultra medium divisis constan­tes: hisce singulis succedunt capsulae oblongae quinis denticulis crenatis in summitate apertae, & semina minuta fusca fundentes quando matura. Raro semina ad maturitatem perducun­tur propter nimiam rependi aviditatem, ut in aliis repentibus plantis cernitur passim. Huc refer Lychnidem tomentosam angustifoliam seu holostium angustifolium, C. B. P.

45. Lychnis caulibus ad genicula foliosis, nobis. Auricula muris flore pulchro albo, J. B. Chabr. Radice constat tenui, vario reptatu vagante, fibrarumque è geniculis demissarum ope rursus terram apprehendente: caules autem teretes, geniculati, in ramulorum fastigiis flores habent amoenos, lacteos, quinis petalis in medio aliquo usque unica divisura incisis & striatis compositos, quos totidem ad basim viridantia foliola sustinent, in medio vero pe­talorum stamina & stilus colore luteo cernuntur: folia ad genicula superiora bina fere semper sibiinvicem opposita, interdum plura, hirsuta, semiuncia longiora, ex latiore basi sine pediculo, sensim in acumen desinentia. Non est vulgaris haec planta, Genevae tamen abundat, itemque ad Rhenum in cautibus & colliculis.

46. Lychnis graminea hirsuta umbellifera, nobis. Caryophyllus arvensis umbellifer, J. B. Chabr. Holostium caryophylleum, Tab. Radice est haec Lychnis durâ, fibrosâ: folia vero sunt crassiora, latiora, hirsuta: cauliculi tenues, parvi, itidem hirsuti, rotundi, spithamaei, tribus aut quatuor geniculis distincti, è quibus nascuntur bina folia inferioribus, quae à radice proveniunt, aequalia: summitatibus caulium sex aut septem insident flosculi, aliquando plu­res, aliquando pauciores, ex eorum centro in summitate longis pediculis surrecti, albi, pen­tapetali, singulis petalis profunde sectis & divisis: flores singulos evanescentes sequuntur ca­pitula parva, longa, cartilaginea, semina ruffa in se continentia, priorum more.

47. Lychnis arvensis glabra flore majore, nobis. Caryophyllus arvensis glaber flore ma­jore, C. B. P. Gramen Leucanthemum, Lugd. Dod. Ger. Holostium Dioscoridis vel [...] Ae­ginetae, Ad. Lob. Holostium, Ruellii. Gramen floridum majus, Tab. Ad Lychnidum genus pertinet haec parva planta, à fine ultimo, neglectis foliis gramineis: cauliculos gerit à radici­bus repentibus multos, tenues, teretes, crebro geniculatos, facile in terram, nisi prope na­scentibus fruticibus fulciantur, procumbentes: folia ex singulis geniculis bina, contra se posita, angusta, mucronata, oblonga, duriuscula, Graminis tamen breviora: flosculi è sum­mis caulibus erumpunt plurimi, albi, pentapetali, ad medium singulis petalis bifidis, & suis propriis pediculis insidentes, Leucoii floribus minores, qui sunt tantum tetrapetali, flori­bus singulis pereuntibus succedunt folliculi oblongi, in quibus semen parvum, Milii semini simile: radices sunt tenues & geniculatae, plurimas fibras in terram demittentes. Secus scro­bes, agrorum margines & aggeres, locis fruticosis & opacis crebro reperitur. Floret Maio & Junio mensibus & non raro serius quoque.

48. Lychnis arvensis glabra flore minore, nobis. Caryophyllus arvensis glaber flore minore, C. B. P. Holostii Ruellii diversitas, Lob. Icon. Gramen floridum minus, Tab. Gramen Leucan­themum alterum, Ger. Serius hoc floret priore, tenuioribus, quadratis viticulis: flosculis ex longis pediculis lacteis, pentapetalis, prioris aut antecedentis floribus multo minoribus & ad medium bifidis, apiculis rutilantibus: capitula succedunt, floribus minoribus minora etiam: fo­lia pariter minora, repanda, bina è regione singulis caulium geniculis adnascentia: radix sicut prioris fibrosa, repens itidem. Multa habet haec planta cum Alsine nostra longifolia communia, quae quamvis humilior, latiora tamen habet folia. Ibidem provenit passim secus agrorum margi­nes & scrobes cum priore vulgariter cernitur, abundat etiam in sepibus. Floret etiam tardius priore.

49. Lychnis arvensis minima folio glabro plumbei coloris, nobis. Alsine verna Dalpii. Lugd. Haec provenit radicula brevi, exili & candida: foliis Alsinarum caeterarum similibus, laevibus, plumbei seu è livido pallescentis coloris, circa radicem multis terrae innixis caulicu­lis, tres digitos altis, nodosis: foliis binis ex singulis geniculis prodeuntibus, & caulem am­plectentibus, interdum pluribus; flosculis parvis, albis, pentapetalis, ad medium fere bifidis Alsinarum reliquarum floribus similibus. Saporis aquosi & fatui. Nondum prorsus exacta hyeme, Februario scilicet mense floret & appetente Vere, cum aliae media aestate florere obser­vantur.

[Page 547]50. Lychnis minima muralis, nobis. Caryophyllus minimus muralis, C. B. P. Tunica mi­nima Dalpii. Lugd. Haec in sabuletis, aridis locis & murorum subgrundiis nascitur radice candida, in multas partes fissa, valde fibrata: cauliculis quamplurimis, dodrante non altio­ribus, geniculatis, succulosis, flexibilibus: flore parvo quinis petalis non bisidis constante, ex albo puniceis: quibus subveninnt capsulae pyriformes, sese in summitate quinque denticulis crenatis aperientes, minuta semina, subruffa fundentes per foramen in superiore capsulae parte situm.

51. Lychnis minima foliis Laricis seu tenuissime divisis, nobis. Auricula muris pulchro flore folio tenuissime diviso, J. B. Chabr. Folia habet per genicula tenuia, laricea seu Laricis foli­orum instar: ramulos multos, dodrantales, rigidos, ligneos quasi, à radice crassa, dura & pe­renni emittit, in quibus raro disponuntur slores, satis magni pro proportione plantae, albi, pentapetali insistentes calycibus satis crassis. Provenit in montibus circa Genevam ut Thuiri. Floret versus finem aestatis, quo tempore semina etiam sunt matura.

§. 9. LYCHNIDES Saponariae dictae.

Saponaria dicta, quod saponis vicem praebeat ad pannos purgandos: quibusdam Struthium Dio­scoridis l. 2. c. 193. qui vulgo notum scribit, fullones in purgandis lanis utuntur. Plin. l. 19. c. 3. Ra­dicula lavandis lanis succum habet, mirum quantum conferens candore mollitieque: addit S [...]ruthi­um Graecos vocare, florere aestate, gratum aspectu verum sine odore, spinosum & caule lanuginoso: semen ei nullum esse (cui Columellae versus repugnat, [...] Syrioque venit quae semine radix:) radicem magnam, quae concidatur ad dictum usum. Et l. 24. c. 11. tingentibus radibulam & ramos praeparat, quam Struthium vocari diximus à Graecis. Haec Saponariae 4. convenirent, nisi spin [...]sam diceret. Nonnullis Urciolaris Plinii l. 22. c. 16. Sunt qui Alisma Dioscoridis l. 3. c. 169. censeant, cum multas Alismatis not as habeat.

Pars prior TABULAE XXI. Sectionis quintae.
  • Lychnis Saponaria dicta
    • Major
      • Vulgaris
        • 52 Simplex, nobis. ☉
        • 53. Multiplex, nobis. ☉
      • Anglica concava, nobis Saponaria Anglica convoluto folio, Park. ☉
    • Minor
      • 54. Dalpii. Lugd. Ocimoides minus Creticum flore rubro, J. B. Chabr. ☉
      • 55. Ramosa admodum bene radicata Neapolitanis dicta Saponaria lana­ria, nobis. Struthium radicatum Dioscoridis Lanaria Imperati. ☉
§. 9. LYCHNIDES Saponariae dictae.
Explicatio prioris partis Tab. vigesimae secundae Sectionis quintae.

52. Saponaria vulgaris simplex multiplex, nobis. Saponaria major laevis, C. B. P. Sapona­ria, Trag. Dod. Ad. Lob. Caes. Tab. Cam. Ger. Eyst. Saponaria major, Lugd. Saponaria vul­garis, Park. Struthium, Fuch. Saponariae vulgo dictae caules sunt glabri, tenues, rotundi, geniculati, cubitales aut altiores: folia lata, venosa Plantaginis latifoliae, Gentianae cruciatae potius simillima, sed tamen minora, è singulis geniculis bina utplurimum, & praesertim radi­cibus viciniora, deorsum reflexa: flores in summo cauliculorum & circa superiora genicula multi, odorati, calore alias pulchro roseo rubentes, alias dilute purpurascentes aut candidi, qui ex teretibus & oblongis calycibus exeunt, ex quinque petalis commissi, in quorum medio exigua quaedam stamina: radices crassae, longae, oblique serpentes, quibus fibrae quaedam ad­haerent, Veratri nigri radicibus similes. Juxta fluvios & torrentes, in locis apricis passim in Gallia, Cambria & Angliae occidentalibus sponte nascitur. In hortos translata diu durat & vitae est perennis prout repentes radicibus aliae omnes plantae. Junio & Julio floret, raro semina fiunt matura propter nimiam rependi aviditatem, quod contingit, uti dictum passim, in aliis repentibus cujuscunque generis herbis. Saponariam appellant ab abstergendi potentia, qua tum folia, tum radix pollent, succum enim quendam ex se remittunt, dum confricantur sa­ponis fere modo extergentem.

[...]
[...]

[Page 548]53. Saponaria concava Anglica, C. B. P. & Prod. Gentiana concava, Ger. Saponaria An­glica convoluto folio, Park. Saponariae haec species Angliae solummodo est peculiaris, quoad radices repentes, priori omnino est similis, nisi quod eas habeat tenuiores atque caules etiam exiliores, rotundos itidem, rarioribusque articulis donatos, atque ex horum singulis protru­ditur unicum folium, rarius bina, quod sub exortum ambit geniculum caulis ipsumque caulem aut Vaginae in modum eundem amplectitur circulariter, ad aliquod spatium antequam sese ex­pandat, si omnino sese explicat quod raro etiam contingit: folia sunt canalata, Gentianae instar, obtusiorem in mucronem desinentia: caules non ramificantur, in summis tantum cau­lium cimis cernuntur terni quaternive flores, curtis petiolis innitentes calycibus immersi, pentapetali, quorum singula petala obtusiora apparent prioris petalis: flores iidem sunt co­loris pallide albicantis ad rubedinem tendentis, nullius odoris. Nunquam semen perfectum ferre in Anglia observata fuit: ast Blaesis collegimus, in horto ibidem, semina perfecte matura, q emadmodum in vulgari. Provenit in silvula dicta Spinny non procul à Leichborrow in comi­tatu Northamptoniae.

54. Saponaria minor Dalpd. Lugd. Ocimoides minus Creticum flore rubro, J. B. Chabr. Ex semine Cretico nomine Ocimoidis minoris flore rubro à Casabona misso nata est planta haec, caulibus constans pedalibus, hirsutis, tenuibus, plurimis ex radice tenui pullulantibus, ad quorum articulos conspiciuntur bina folia, oblonga, hirsuta, mucrone obtuso, è quorum alis ramuli duo adversi germinant, in fastigio flores rubros sustinentes.

55. Lychnis ramosa admodum bene radicata Neapolitanis dicta Saponaria lanaria, nobis. Struthium radieatum Dioscoridis indigenis Neapolitanis dictum Lanaria Imperato. Struthium antiquorum, Munting. Lanaria haec crescit in Calabria, nomen habet Lanariae quia radice & foliis tritis utuntur ad lanas purgandas. Folia producit angusta Lychnidis aut Polygoni instar: caules edit pedales, ramosos admodum, ad quorum genicula prodeunt folia minora, breviora, atque in ramis valde numerosos profert flores, pentapetalos, albos, quibus singu­lis succedunt capsulae rotundae; in quibus continentur semina minuta, nigra, magnitudine Mi­lii. Saporis est amari.

TEMPERAMENTUM & VIRES.

Lychnis caulibus ad genicula foliosis, nobis. Auricula muris pulchro flore albo, J. B. Chabr. Siccae est naturae in caliditate temperata, affectibus cordis medentur flores, maximeque caduco morbo succurrunt. Nonnulli conservam parant, alii è floribus a quam distillant, quam infantibus epi­lepsia correptis propinant. Extrinsecus ad paralysin, & resolutionem nervorum extollitur. Lych­nis arvensis glabra flore majore & minore nobis. Gramen Leucanthemum, Dod. Lugd. Ger. Gra­men floridum majus, Tab. Refrigerandi & siccandi vi pollet, quare inflammationibus oculorum adhibetur contusum & emplastri loco impositum. Idem succus praestat, si lintea in eo made­fiant & applicentur. Alii ad dictas oculorum inflammationes a quam è floribus distillant.

Saponaria quidem calidam & siccam esse temperie testatur Dodonaeus, facultate autem abstergendi non exigua praeditam. Praessu, inquit Schwenckfeldius, nitrosum extergentemque emittit succum unde vi pollet abstersoria adeo ut etiam pituitam è capite eliciat, ac sternutamenta moveat, tan­ta violentia ut partum mortuum excutiat. Rustica gens pulvere ascarides puerorum expellit. Abstergit scabiem & omnes cutis foeditates. Maculas unctuosas vestimentorum tollit, si cum Saponaria herba laventur.

HALLUCINATIONES CASP. BAUHINI, Aliorumque Authorum.

LYchnis montana viscosa alba latifolia, C. B. P. pag. 205. col. 1. pl. 1. Lychnis silvestris nona, Clus. Hist. Lychnis Alpina pumila folio gramineo sive Muscus Alpinus Lychnidis flore, C. B. P. pag. 206. col. 2. pl. IV. Lychnis silvestris nona, Clus. Hist. Nona Clusii non potest esse synonyma plantae primae col. primae Bauhini, cum pl. IV. col. 2. nempe Lych­nide Alpina pumila folio gramineo sive Musco Al­pino Lychnidis flore; ergo sui oblitus est Casparus Bauhinus.

Lychnis silvestris Campanulae flore, C. B. P. pag. 206. col. 1. pl. 1. Lychnidis silvestris species Myconi, Lugd. Non est Lychnis a fine ultimo, sed Campanu­la; ergo primo lapsus est Myconus & Dalechampius ipseque etiam Bauhinus.

Bellis montana globoso luteo flore, C. B. P. pag. 262. col. 2. pl. V. Globularia lutea montana, Col. A fine ul­timo, floribus scil. & capsulis seminalibus seminibus (que) est Lychnis floribus luteis in capitulum congestis; ergo falluntur & Columna & Casparus Bauhinus ut apparet ex descriptione allata a Fabio Columna ipsi­usque Icone. Consule descriptionem supra & Iconem infra in Appendice.

Caryophyllus pratensis flore laciniato simplici sive flos Cuculi & idem flore pleno, C. B. P. pag. 210. col. 1. pl. VII, & VIII. sunt Lychnidis species a capsula [Page 549] & seminibus; ergo male ab authoribus nominantur Caryophylli species. De hac Hallucinatione diffu­sius in capite de Caryophyllis. Pag. 110. exhibentur Ca­ryophylli holostii arvenses a Casparo Bauhino pro Ca­ryophyllis, cum revera a fine ultimo sint Lychnidum species; de his prolixius agemus in capite Caryophyl­lorum infra.

Casparus Bauhinus immediate Violae matronali & Violae lunariae sub tetrapetalis bicapsularibus sub­jungit Lychnides pentapetalas unicapsulares; ergo [...]uit [...] non sequendo librum naturae.

DE PENTAPETALIS Ad medium bifidis unicapsularibus.

CAPUT XVIII. ALSINE.

A [...] Dioscoridi l. 4. c. 87. quod lucos, quos [...] nominant, & umbrosa loca amet: & [...] id est muris auricula, quod musculorum auribus folia similia habeat. Sic Plinio l. 27. c. 4. Alsine quam quidam Myosoten appellant, nascitur in lucis, unde & Alsine dicta. Unius uterque meminit.

Alsine planta est quinis petalis ad medium bifidis & capsula singulari pyramidali constans, in cujus medio circa stilum nutritivum plurima adhaerent semina, minuta sive fusca, rubra aut subruffa. Distinguitur generice à Lychnide tenuitate partium & praecipue foliorum.

TABULAE XXIV. Sectionis quintae.
  • Alsine
    • Maxima latifolia
      • 1. Altissima nemorum, nobis. Alsine altissima nemorum, C. B. P. Alsine maxima, Lob. Icon. Park.
      • 2. Montana folio Smilacis instar, flore laciniato, nobis. Alsine montana maxima hederacea, Col. Park.
    • 3. Major, C. B. P. Alsine marina, Dod. Tab. Ger. Alsine sive Hippia major, Lob. Icon.
    • 4. Media, C. B. P. Alsine media & minor, Dod. Lob. Icon. Lugd.
    • Minor
      • 5. Multicaulis, C. B. P. Alsine minor, Fuch. Dod. Gall. Lugd. Tab. Alsine minima Dod. Ad. Lob. Cam. Ger.
      • 6. Lini capitulis, C. B. P. Alsine petraea, Ger. Park.
    • Aquatica
      • 7. Major, C. B. P. Alsine palustris, Tab. Ger.
      • 8. Media, C. B. P. Alsine fontana, Tab. Ger.
      • 9. Plantaginis folio, Ger. J. B. Chabr.
    • Hirsuta
      • 10. Major foliis subrotundis dilute virentibus, nobis. Alsine spuria 3. Dod. desc.
      • 11. Altera viscosa foliis longis saturatius virentibus, nobis. Auricula muris 3. Dod. Gall. Alsine spuria 4. Dod. fol.
    • 12. Tenuifolia muscosa, C. B. P. Alsine muscosa Dal•ii. Lugd.
    • Spergula dicta
      • Semine
        • Rotundo
          • 13. Major flore albo, nobis. Alsine spergula, Ad. Lob. Spergula, Dod. Lugd.
          • 14. Minor flosculo subcaeruleo, nobis. Alsine Spergulae facie seu Spergula minor subcaeruleo flosculo, C. B. P. & Prod.
          • 15. Maritima major perennis flore violaceo, nobis. Spergula marina Dalpii. Lugd.
        • Foliaceo, in medio
          • 16. Nigro, circulo membranaceo albo cincto, nobis.
          • 17. Fusco, circulo membranaceo albido cin­cto, nobis.
    • 18. Omnium minima recta unicaulis, interdiu flore clauso, noctu aperto, nobis.
    • 19. Lotoides Sicula, Boccon.
    • 20. Facie Paronychiae 2. Matthioli, Boccon.
    • 21. Maritima Siciliana longius radicata Herniariae foliis, Boccon.
Explicatio Tab. vigesimae tertiae Sectionis quintae.

1. ALsine altissima nemorum, C. B. P. Alsine major, Dod. Cam. Tab. Ger. Alsine major & genuina Dioscordis, Lugd. Alsine maxima, Lob. Icon. Park. Centunculus viticulis cubitalibus, Caes. Alsines species haec est major & procerior quae cubitalibus, subinde etiam altioribus assurgit cauliculis, à radice compluribus, teretibus, tenuibus, geniculatis: foliis è singulis articulis binis, digito latioribus, longioribus quam sunt Parietariae folia, quibus satis forma respondent, sed laevia sunt pilis lanugineve carentia, dilutiusque virentia: cauliculi aliquo modo transparentes apparent, at circa genicula dilute admodum quandoque subrubent, velut caules: flosculi in alarum summo candiduli, quinis petalis constantes, profunde binatim di­visis, veluti graminis Leucanthemi Dodonaei, sed tamen minores, oblongis succedentibus haud magnis capitulis, in quibus continetur semen subruffum: radix ex tenuibus capilamentis fi­brata est. Provenit inter vepres in dumetis & rubis, locis opacis & alsiosis, prope fontes vel profluentes aquas exit.

2. Alsine montana folio Smilacis instar flore laciniato, nobis. Alsine montana latifolia flore laciniato, C. B. P. Alsine montana maxima hederacea, Col. Park. In umbrosis excelsorum montium Campoclarensium atque Aequicolorum densis silvis collegit multis abhinc annis Fabius Columna, à vulgari majore supra descripta foliorum magnitudine atque toto habitu majore differentem: folia magna, per ambitum hirsuta, Smilacis foliis proxima, non Hederae ut vult Fab. Columna, duas uncias lata, tres longa, undulatis oris Malvae ritu, ut sinuata vi­deantur, cauli haerentia longo, tenuique petiolo, bina ex opposito, geniculis viticulorum, qui recti sunt vel supini, hirsuti, rotundi, medulla tenui, dura, ut vulgaris, sed alae ex imis pe­diculis prodeuntes repunt, antequam florescant: flores vero in summo candicantes, quinis pe­talis laciniatis & profunde divisis constantes, petiolis longis insidentes, bini ternive numero; singulis succedunt capsulae longae, tumentes in medio, in quibus minutum, fulvum, copiosum­que continetur semen. Augusto floret & Septembri perficitur. Petioli sustinentes capsulas sunt recti atque elati, non ut in vulgari deorsum spectantes.

3. Alsine major, C. B. P. Alsine marina, Dod. Tab. Ger. Alsine sive Hippia major, Lob. Icon. Centunculus, Caes. Alsine major quae & media quibusdam, Lugd. pag. 1682. Haec 3••. Alsines species veluti humi procumbit: cauliculi ejus teretes, tenues ac geniculati, à qui­bus ramuli exeunt: folia veluti prioris sed multo minora, veluti tota itidem planta, quae ma­gnitudine primae multum cedit, est enim omnibus partibus minor: flosculi similiter albidi: capitula veluti primae oblonga: radix perinde fibrosa.

4. Alsine media, C. B. P. Alsine media & minor, Dod. Lob. Icon. Lugd. Cast. Hippia mi­nor, Cord. Hist. Haec quarta similis tertiae, sed longe minor: coliculi tenerrimi sunt: foliola admodum minuta: flosculi exigui priorum formâ: radiculae tenuissimae.

5. Alsine minor multicaulis, C. B. P. Alsine minor, Fuch. Dod. Gall Lugd. Tab. Alsine mi­nima, Dod. fol. Ad. Lob. Cam. Ger. Quinta haec similis secundae, sed longe minor: coliculi tenerrimi sunt & minuti, coacervatim exeuntes ex una radice: foliola admodum minuta: flo­sculi exigui, pentapetali, albi, radiculae tenuissimae & fibrosae. Floret aestate & versus ejusdem finem semina parva, ruffa producit in capsulis exiguis pyriformibus.

6. Alsine minor Lini capitulis, C. B. P. Alsine minor suffruticis instar, Thal. Alsine petraea, Ger. Park. Haec cauliculis abundat teretibus, tenuibus, dense & coacervatim ex una radicula prodeuntibus, vix semipedalibus, in seinvicem ita implicatis ut cespitem referant fruticosum, ad quorum genicula foliola multa, longiuscula, glabra, è regione nascuntur: flores sunt albi, pentapetali: quibus singulis subveniunt capitula, oblonga, aliarum Alsinarum formâ, longis pediculis innitentia: radix tenuis & fibrosa. Provenit inter saxa & in murorum summis.

7. Alsine aquatica major, C. B. P. Alsine palustris, Tab. Ger. Haec Alsines species provenit in paludosis, non multum absimilis caeteris suae classis Alsines speciebus: radicem habet lon­gam, culmi crassitudine, geniculatam, ex cujus singulis geniculis oriuntur plurimae, breviusculae fibrae; non multum recedit formâ à radice Graminis canini: in summis caulium fastigiis cernun­tur flosculi albi, pentapetali, ad medium singulis petalis bifidis cum pluribus in medio stami­nulis: quibus succedunt plurima capitula minora continentia plurima semina minuta, sub­ruffa.

8. Alsine aquatica media, C. B. P. Alsine fontana, Tab. Ger. Haec provenit in ripis & mar­ginibus fontium. Multas habet radices fibrosas, ex quibus protruduntur plurimi cauliculi, ad quorum singula genicula emittuntur plurima foliola, longa, acuta, mucronata, è regione di­sposita, [Page 551] vir idis dilute coloris: flores proveniunt in summis caulibus albidi, pentapetali, bisidi, quos sequuntur capitula parva, semina minuta in se continentia caeterarum Alsinarum more.

9. Alsine Plantaginis folio, Ger. J. B. Chabr. Alsine vulgari persimilis est haec: radix fibris stamineis capillata: ramuli quemadmodum & folia pilosa, longiusculis pediculis appensa, subrotunda, ovata, nigriora cum differentia notabili, quod per longum nervi plantaginei de­currant: flosculi parvi, albi, non divisi ad medium caeterarum more. Provenit in humidis ad sepes & in dumetis Galliae, Angliae, &c.

10. Alsine hirsuta major foliis subrotundis dilute virentibus, nobis. Alsine spuria 3. Dod. desc. Haec Alsinem secundam omnino refert, nisi quod folia sint tota hirsuta, & dilutius mul­to virescant & obtusiora dilutioraque sint foliis sequentis: caules & folia etiam sunt minoris Alsines: flosculi quoque albidi, pentapetali: capitula & semina capitulis & seminibus sequen­tis respondent.

11. Alsine hirsuta altera viscosa foliis longis saturatius virentibus, nobis. Auricula muris 3. Dod. Gall. Alsine spuria 4. Dod. fol. Hujus caules per terram strati cernuntur ad genicula purpurascentes, ex quibus bina exeunt folia, oblonga, hirsuta, saturatius virentia foliis prioris, in quorum cymis observantur flosculi albi, quinis petalis ad medium fere bifidis constantes: quibus singulis deciduis subveniunt capsulae cartilagineae, oblongae, continentes in se semina minuta, subruffa. Provenit in muris & subgrundiis saepius unà cùm priore. Floret exeunte Aprili usque ad Maium, quo tempore semina etiam perficit.

12. Alsine tenuifolia muscosa, C. B. P. Alsine muscosa Dalpii. Lugd. Alsine haec muscosa, in­quit Dalechampius, in truncis putrium arborum, in udis aspergine parietibus, & aliis opacis humidisque locis prosilit, radice tenui, brevi, capillata, ramulis multis humi stratis & sparsis, à terra tamen modice sese attollentibus: foliis parvulis, exilibus, capillari tenuitate densis: flo­re donatur albo, non bifido, cui succedit semen exile in loculis parvis, quinquefidis aliarum Alsinarum more.

13. Alsine Spergula dicta major, C. B. P. Alsine Spergula, Ad. Lob. Spergula, Dod. Lugd. Sagina Spergula, Ger. Alsine tenuifolia altera, vel terrestris altera [...], Col. Cauliculis exit haec tenuibus, rotundis, geniculatis, dodrantem aut pedem altis: foliola circa genicula radiantis stellae modo, in orbem disponuntur, parva, tenuia & angusta, multa simul congesta: flores in summo cauliculorum candiduli, Alsines floribus persimiles: quibus succedunt parvula, deinde rotunda ac orbiculata vascula Lini parvi capitulis similia, quoad magnitudinem non divisionem: in quibus semen conditur parvum, rotundum, nigrum seu fu­scum: radix tenuis est. Seritur in arvis & potissimum Autumno, ut hyeme, & primo Vere, cum alia pabula defecerint, bobus praebeatur. Vulgo apud Brabantos Spurie appellatur at­que inde Latine Spergula. Nonnulli Polygalum nominant, quod lactis abundantiam bobus promoveat. Estur à galinis & columbis, quae non solum citra noxam sublegunt, verum etiam hac pastae & ova plura & frequentius excludere creduntur.

14. Alsine Spergulae facie seu Spergula minor subcaeruleo flosculo, C. B. P. & Prod. Radi­ce nititur oblonga simplici, parum capillata & albicante: cauliculis est multis semipedalibus in terram reflexis geniculatis: geniculis singulis bina foliola, interdum plura, brevia, sub ex­ortum albâ membranâ, & tenui tectà, caetera angusta, viridia, incerto numero prodeunt, ut & pedicelli, quibus singulis singuli flores, subcaerulei, vel purpurocaerulei violaceive, aliquan­do striati insident: quibus ut in Spergula vulgari vascula orbiculata, minutum semen conti­nentia succedunt. Passim apud nos ad semitas viarum, in arenosis & gareosis locis reperitur.

15. Alsine Spergula major maritima perennis flore violaceo, nobis. Spergula marina Dalpii. Lugd. Similitudo quae huic herbae est cum Spergula vulgari in locis umbrosis, incultis, atque etiam aliquando cultis nascente, fecit ut Spergula marina diceretur quod in maritimis prove­niat, in hoc illi dissimilis quod ad caulium articulos pauciora, breviora & candidiora folia fe­rat, flores majores violaceos, quandoqudem gustu salsa sit, ut caeterae plantae maritimae, quae marinam aquam proliciunt.

16. Alsine Spergula annua semine foliaceo nigro circulo membranaceo albo cincto, nobis. Haec vulgari Spergulae quoad reliquas omnes partes adeo similis est, ut passim in agris are­nosis segetalibus conspecta, difficulter distingui possit à vulgari, nisi semine, quod est compres­sum, foliaceum seu membranaceum, album exterius quasi circulo albo cingente in medio se­men nigrum.

17. Hujus reperitur & alia varietas cujus semen est compressum, foliaceum, minus, in me­dio fuscum, circulo pariter albo cinctum, atque hac ratione à priore differt: vulgaris autem [Page 552] Spergulae semen est rotundum, Alsines vulgaris modo. Utraque haec species detecta fuit à nobis in arvis segetalibus circa Rupellam & in arvis arenosis intra septa Chambort sitis. Floret aestate cum priore, neque potest discerni nisi seminibus; in reliquis partibus vulgari omni­no accedit.

18. Alsine omnium minima recta interdiu flore clauso, noctu aperto, nobis. Cauliculos producit haec vix triunciales ad summum palmares, quorum nodis seu geniculis apponuntur bina foliola è regione disposita, acuta, Linguae passerinae similia: in cauliculorum summis nascuntur flosculi raro dispositi, singuli quinis petalis albis, ad medium bifidis, aliarum Alsi­narum vel Lychnidum more, constantes, qui vix interdiu lucente sole conspiciuntur aperti propter tenuitatem partium. Hoc valde familiare est pluribus Lychnidum & quibusdam Al­sinarum speciebus. Crescit in arenosis, humidis, silvosis locis passim circa Blaesas. Nos eandem exhibuimus in catalogo Blaesensi sub Alsine minima noctiflora unicauli flore inaperto.

19. Alsine lotoides Sicula, Boccon. Hujus plantulae cauliculi sunt subrubentes; geniculati & invalidi seu humi sparsi: folia quoad substantiam seu contextum non numerum, quadante­nus ad Loti Lybici Dalpii. sive Trifolii vesicarii seu Halecacabi Camerarii figuram accedunt: flo­sculi & capsulae Alsines vulgaris modo verticillatim cauliculos ambiunt. Prope Catanam in Palustribus & humentibus locis invenit Paulus Boccone.

20. Alsine facie Paroynchiae secundae Matthioli, Boccon. Tribus aut quatuor ramulis humi jacentibus, Alsines foliis numerosis: copiosis etiam flosculis in summitate cohaerentibus dona­tur haec Alsines species, accedens ad formam Paronychiae secundae Matthioli. Annua est plan­tula. Exit passim in maritimo litore modicae cavitatis ad Pachinum promontorium.

21. Alsine maritima Siciliana longius radicata Herniariae foliis, Boccon. Non despicienda est haec Alsines species herbarum studiosis, neque enim se habet ut vulgares Alsines species. Radice enim nititur, pro plantae modulo, longa, crassa, dura Caryophyllorum seu Lychni­dum more, adnatis etiam appendicibus quasi ramosa, aut potius multis modis furcata: ab hujus capite superiore cauliculi innumeri denso cespite gignuntur: circa quorum genicula folia sunt varia; uni quidem plantae, in Sicilia Herniariae forma & magnitudine; alteri vero Alsines ma­ritimae Neapolitanae Columnae; flores, capsulae seminales seminaque ipsa sunt prorsus Alsines vul­garis. Secundum foliorum varietatem duas Icones appingendas curavit Paulus Boccone, vi­delicet sub Alsine longius radicata Herniariae foliis, & Alsine angustis foliis, Vide Icones hujus Alsines pag. 18. & Tab. 10. Pauli Boccone. Harum omnium trium Alsinarum Icones exhibuit Paulus Boccone in Historia rariorum suarum plantarum Siciliae, Melitae, Galliae & Italiae, quem consule.

TEMPERAMENTUM & VIRES.

Alsine Morsus galinae dicta, ut inquit Tragus, refrigerantem & humectantem, quemadmodum Por­tulaca, obtinet facultatem. Aqua distillata easdem habet vires, sed & hoc illi experientia tri­buit, quod iis qui diuturnis morbis & magnitudine aegritudinum consumpti sunt, viribusque de­ficiunt & macrescunt, utilissima sit, vel per se, vel in vino pota. Eadem infantibus in summis caloribus & aegritudinibus exhiberi debet, nam non solum internas inflammationes restinguit, sed & impedit qui accedere possunt morbos, ut spasmum. Herba ipsa, succus & aqua distillata non se­cus atque Portulacae ac Sedi vulneribus calidis, ac ulceribus utilissima sunt imposit a, illita, & si ex illis colluantur. Ex succo unguenta refrigerantia confici possunt, inflammationibus jecoris aliorumque vulnerum commodissima, non minus quam Populeon. Alsines majoris aut mediae fo­lia decocta una cum foliis Althaeae, addito pulvere Faenugraeci aut Lini si contundantur & fiat cataplasma, aufert inflammationes in quacunque corporis parte, si calide applicetur. Aposte­mata ad suppurationem perducit, atque inflammationes discutit antequam ad suppurationem pervenerint. Folia Alsines majoris decocta in aceto & sale valent contra pruritum membrorum, si iisdem abluantur. Est enim frigida & humida aqueae essentiae quare citra restrictionem refrige­rans, ut Galenus ait, oculorum inflammationibus cum pollenta, authore Dioscoride imponitur: succus aurium doloribus (ex causa videlicet calida) infunditur. Aviculae caveis inclusae, cum escam fastidiunt, hac herba recreantur, unde Passerina à quibusdam dicitur.

HALLUCINATIONES CASP. BAUHINI Aliorumque Authorum.

PAg. 205. col. 1. pl. I. Alsine Hederulae folio, C. B. P. Alsine spuria prior, Dod. Ibidem pl. II. Alsine Veronicae foliis flosculis, cauliculis adhae­rentibus, C. B. P. Alsine folio Veronicae, Tab. Ger. Ibidem pl. III. Alsine chamaedryfolia flosculis pe­diculis longis insidentibus, C. B. P. Alsine Trissagi­nis [Page 553] folio, Lob. Icon. Tab. Ger. Ibidem pl. IV. Alsine Triphyllos caerulea, C. B. P. Alsine recta, Tab. Ger. Hae quatuor plantulae notam Veronicae essentialem habent, nempe flores tetrapetalos & siliculas bica­psulares septo medio distinguente duplicem seriem seminum; ergo sunt verae & genuinae Veronicae spe cies: idcirco nos easdem ad Veronicas remisimus. Vi­de cap. de Veronica Sectionis 3. pag. 325. hujus histo­riae: non possunt Alsines species dici cum Alsine pro­prie loquendo sit planta pentapetala seu quinis pe­talis ad medium bifidis constans, quibus deciduis suc­cedit capsula pyramidalis seu pyriformis; ergo male ab authoribus primo, & a Casparo Bauhino secundo, ad Alsines genus referuntur, quum ejus notam neuti­quam possideant.

Pag. 250. col. 2. pl. VI. Alsine scandens baccisera, C. B. P. Cacubalus Plinii, Lugd. Ibidem pl. VII. Al­sine bacciferae similis suis acinis, C. B. P. Sunt plan­tae scandentes bacciferae; ergo alio debent referri. Vide pag. 5. hujus Historiae de Bacciferis scandenti­bus; ergo male propter florem quinis petatis constan­tem ab authoribus, & denuo a Casp. Bauhino ad Al­sines genus referuntur.

Pag. 151. col. 1. pl. XV. Alsine verna Androsaces capitulis sub 6. in Prodromo Casp. Bauhini descripta. Ibidem pl. XVI. Alsine affinis Androsace dicta major, C. B. P. Androsace altera, Matth. Lugd. Clus. Hist. Cam. Tab. Androsace annua spuria, Ger. Ibidem pl. XVII. Alsine affinis Androsace dicta minor, C. B. in Prodromo descripta. Hae tres non habent tesse­ram Alsines, ergo male ab authoribus & Casparo Bauhino inter Alsines species collocantur. Ibidem pl. XVIII. Alsine nodosa Gallica, C. B. P. Alsine nodosa Dalechampii, Lugd Primo omnes Alsines species habent flores quinis petalis constantes ad medium, ut plurimum bifidis; secundo capsulas proserunt pyri­formes, minimas, minuta plurima in se continentes semina; hae conditiones neutiquam conveniunt huic plantae quae flores habet tetrapetalos, quibus singulis succedunt siliquae oblongae, unciales, fungosae, articu­latae, conformes Raphanistris; ergo aptius eo remit­titur a nobis pag. 268. hujus Historiae, vide Halluci­nationes illic.

DE PENTAPETALIS UNICAPSULARIBUS

CAPUT XIX. VERBASCULUM sive PRIMULA VERIS.

PRimulae veris, quod primo Vere floreant, Dioscoridis l. 4. c. 104. [...] & Plinii l. 25. c. 10. Phlomides censentur. Aliis vero Plinii l. 25. c. 4. & l. 26. c. 11. Dodecatheon, cui sunt folia septem Lactucis simillima à lutea radice exeuntia. Verum apud Plinium l. 25. c. 10. Alterum genus Alismatis in silvis nigrius majoribus foliis videtur.

Verbasculum dicitur quod folia aspera hirsuta Verbasci instar habeat. Primula veris, quod exe­unte hyeme & primo ineunte Vere floreat, sic dicitur.

Primula veris est planta pentapetala seu quinis constans petalis cordatis seu diliquium in me­dio singulis patientibus cujuscunque coloris aut magnitudinis: quibus singulis decidentibus flo­ribus succedit calyx foliaceus, quinquefariam laciniatus, in cujus gremio est capsula membrana­cea▪ oblonga, continens plurima semina circa stilum etiam oblongum nutritivum: folia habet aspera, hirsuta; unde capsulis oblongis & pericarpio oblongo, foliis asperis, hirsutis, quam facilli­me ab Auricula ursi capsulis subrotundioribus & foliis glabris, incanis aut pulverulentis praedita distinguitur. Primula veris est primo vel pratensis, vel silvestris, vel montana, vel Turcica, à locis in quibus provenit. Secundo est vel odora, vel inodora: est vel rotundifolia, vel longifolia: à colore florum: est vel flore albo, pallido, luteo, aureo vel rubro, purpureo, variegato ex albo & rubro: estque demum vel flore simplice, vel altero alteri innato, vel pleno: vel sin­gulis pediculis singuli innascuntur flores, vel unico cauli in fastigio plures flores inhaerent um­bellatim.

Pars TABULAE XXIV.
  • [Page 554]Verbasculum seu Primula Veris
    • Polyanthos seu um bellifera
      • Pratensis floribus
        • 1. Luteis odoratis, nobis. Primula ve­ris pratensis odora lutea, Ad. Lob.
        • 2. Geminis seu flore altero alteri innato, nobis. Primula veris prolifera, Tab.
      • 3. Silvestris floribus pallidis majoribus inodoris, nobis. Primula veris elatior pallido flore, Clus. Hist.
      • 4. Montana rotundifolia incana Aequicolorum, nobis. Pa­ralytica montana rotundifolia, Col.
      • Alpina
        • 5. Major flore
          • Subcaeruleo.
          • Rubro.
          • Ruberrimo.
          • Candido seu exalbido.
        • 6. Minor flore
          • Subcaeruleo.
          • Rubro.
          • Subrubente.
          • Candido.
          • Ex candido & rubro mixto.
      • 7. Anglica Eboracensis rubella minor foliis parvis glabris Auriculae ursi instar, nobis. Primula veris minor flore rubro, Swert. de Bry.
    • Monanthos seu flo­ribus singularibus
      • 8. Silvestris nostras flore pallido majore
        • Simplici
        • Pleno.
      • 9. Turcica seu Carchi­chec Turcarum flore
        • Rubro
          • Dilute.
          • Saturate.
        • Purpureo.
        • Flavo & subflavo.
        • Albo.
Explicatio partis Tab. vigesimae quartae Sectionis quintae.

1. VErbasculum pratense odoratum, C. B. P. Primula veris major, Dod. vel floribus lu­teis odoratis, Eidem. Primula pratensis odora lutea, Ad. Lob. Ger. Herba Paralysis vulgaris, Trag. Primula veris odorata flore luteo simplici, J. B. Chabr. Folia promit lata, ro­tundis tamen longiora, rugosa, aspera Betonicae foliorum instar, quibus tamen majora: sunt & dilutius multo virentia, per margines nonnihil aut exiguum serrata: assurgit è medio cauli­culus tenuis, nudus, semipede aut aliquando dodrante non altior, in cujus cacumine pluri­mi pediculi oriuntur sustinentes singuli singulos flosculos saturate lutescentes, odoratos, fre­quenter deorsum nutantes, quibus singulis deciduis singulae succedunt capsulae, oblongae, in­volucro seu calyce foliaceo cinctae: in medio capsularum plurima apparent semina, subruffa matura, cingentia stilum nutritivum: radix fibrosa in diversa spargitur. In floribus hujus non exigua differentia, quando (que) eleganter lutei reperiuntur, saepius pallidi, ac dilutius colorati, qua­sique albidi; odorati admodum frequentius: multiplici petalorum serie nonnunquam etiam reperiuntur. Primula haec Veris pratensis amat loca humidiora non tamen omnino rigua: re­peritur quandoque in campis apertis & patentibus Martio & Aprili florens, si hyems clemens suerit etiam prius antequam Ver inceperit.

2. Verbasculum proliferum, C. B. P. Primula veris flore gemino altero alteri innato, Lob. Lugd. Primula veris prolifera, Tab. Primula veris flore geminato, Eyst. Ger. Haec facile cognoscitur ex flore altero alteri innato sine ampliore aut longiore descriptione.

3. Verbasculum pratense potius silvaticum inodorum, C. B. P. Primula pratensis pallida, Ad. Lob. Primula pratensis inodora luteo-pallida, Lob. Icon. Primula veris elatior pallido flore, Clus. Hist. Verbascum non odoratum, Fuch. Primula haec veris pallido flore convenit cum priore caule, ut & pediculis plurimis ex caulis fastigio ortis sustinentibus plurimos flosculos: [Page 555] at folia habet aliquando majora: flores majores, pallidos, quorum petala majus diliquium patiuntur nullo odore commendabiles, similes floribus Primulae veris odoratae, nisi quod ejus flores magnitudine & colore luteo magis pallido distinguantur à prima: involucrum, capsula seminalis & semen ibidem contenta paulo majora. Locis gaudet silvestribus, dumetis & sil­vis caeduis, aliquando ad prata dumetis & vepribus vicina descendit.

4. Verbasculum incanum rotundifolium luteum montanum Aequicolorum, nobis. Primula veris incana lutea, C. B. P. Paralytica montana rotundifolia, Col. Variat haec à congeneribus supra di­ctis rotundioribus suis admodum foliis, tenui, longo, trigono & trientali petiolo insidenti­bus, erectis, carnosis, venosis, inferne incanis, lanosis sinuosis oris, ut crenata vide­antur: è radice carnosa, obliqua, multis fibris albis Ellebori modo carnosis dependentibus, at­que humum amplexantibus, odoratis, sapore acri amaro, atque palato parum odorato: cau­lem dodrantalem emittit vel majorem, loci & alimenti uberioris causa, rotundum, tenuem, nudum, Junci aut Cyperi modo Thyrsum repraesentantem, ut Dioscorides de Alismate tradit. Hujus caulis fastigio summo innascuntur decem flores nunc pauciores, nunc plures, luteo co­lore hilari, ex calycibus hirsutis, incanis, quinque segmentis in ore divisis, diliquium in sin­gulis petalis patientes aliarum hujus classis more; in capsula interiori pericarpio exteriori inclusa continentur semina multa seu numerosa, nigra. Provenit in Aequicolorum montibus supra Flaminianum loco lo Serorne dicto, in cacumine Septentrionali opposito lateri humenti. Maio floret, & Junio perficitur semen.

5. Verbasculum Alpinum umbellatum majus & minus, C. B. P. Primula veris flore rubro, Clus. Hist. Cam. Primula veris flore albo, Clus. Hist. Hae neutiquam ab umbelliferis prioribus distin­guuntur, nisi 1mo quod in celsis Alpium jugis nascantur, & 2do quoad varios colores quibus diver­simodi flores afficiantur. Sunt enim earum flores subcaerulei aut carnei coloris, rubri, ruberrimi raro etiam candidi aut exalbidi. Omnes tamen cuiuscunque coloris circâ umbilicum luteoli sunt.

6. Primula veris Alpina minor variat etiam colore, est enim albo, rubro, rubente, subcaeruleo &c andore confuso.

7. Primula veris minor rubra Eboracensis foliis parvis glabris Auriculae ursi instar, nobis. Primula veris flore rubro, Swert. du Bry. Haec planta in monte Englborrow in comitatu Ebo­racensi proveniens à reliquis montanis distinguitur, primo foliis glabris, splendentibus, Auricu­lae ursi similibus; secundo flores producit umbellatim dispositos, eleganter rubellos, minores, atque singulis succedit capsula oblonga, Primulae veris formâ atque figurâ, sed calyx brevis est ut sunt calyces Auricularum ursi; ergo mihi videtur ambigere inter Primulam veris & Auri­culam ursi, quia folia & flores habet calycemque Auriculae ursi instar, at capsulas oblongas Primulae veris instar. Plantam ipsam ad nos transmissam habuimus opera & industria Thomae Lawson peritissimi & diligentissimi tractatuum Septentrionalium plantarum rariorum scrutatoris

8. Verbasculum silvestre majus singularibus floribus singularibus cauliculis insistentibus, no­bis. Verbasculum majus singulari flore, C. B. P. Primula silvarum, Ad. Lob. Lugd. Primula veris humilis flore pallido, Clus. Hist. Primula veris silvestris flore pallido, Eyst. Primula ve­ris minor, Dod. Haec Primula silvestris minor foliis primam & tertiam refert, sed tamen sunt multo minora: pediculi tenues, plurimi, singulares in mediis foliis attolluntur, breves, vix palmi altitudine; in quorum singulorum fastigiis flosculi singuli apparent quinis petalis ad me­dium cordatis seu diliquium patientibus donati, pallide lutei, priorum quoad formam floribus similes: pericarpium & capsulae ipsaque semina itidem similia: radix etiam similes in fibras divi­ditur. Reperitur aliquando floribus herbacei coloris seu obscure virentibus, & in hortis multi­plici petalorum serie conspicitur culta.

9. Verbasculum Turcicum seu Carchichec Turcarum, nobis. Carchichec seu Primula veris Tur­cica Tradescanthi, Park. Carchichec Turcarum sive Primula veris Constantinopolitana, Cornut. Haec multos protrudit cauliculos singulares, vix palmares, quibus singulis flores singuli, ampli insistunt, quinis petalis constantes, singulis diliquium in medio patientibus, variorum colo­rum, rubri, purpurei saturati diluti, subflavi, albi, quorum medium cujusque luteolo colore donatur, quod non minimum eis addit gratiae.

TEMPERAMENTUM & VIRES.

Recentiores Verbasculis pratensibus & silvestribus hos effectus assignant. Trita folia imponuntur efficaciter doloribus articulorum. Radicum decocto vesicae renumque obstructiones solvuntur. Jus herbae propinatur & illinitur adversus rupta, luxata & liventia. Quod vero haec eadem possint, [Page 556] temperamentum eorundem palam docet: parum enim adstringunt si gustaveris: amara & modice acria sunt, ut hoc nomine desiccandi & detergendi facultatem quam illis Galenus adscri­bit, habere nemo dubitare debeat. Nostri etiam temporis herbarii calida & sicca esse statuunt. Et mulieres formae & pulchritudini coloris faciei studentes, succo illorum è floribus expresso faciem illinunt, quod maculas rugasque, & alia ejusdem vitia mirifice detergeant. Folia gustu non ingrato, in olere placentulis & acetariis: suntque admodum utilia capiti, nervis & humorum ex decubitu putredini aut inflammationibus, eoque vulneraria habetur. Esse Primulas veris facultate resiccantes, sed exiguum aut nihil calidas prodidit Dodonaeus. Adhibentur & in Apoplexia, paralysi & articulorum doloribus. Aqua florum & conserva anodyna & hypno­tica sunt medicamenta. Decoctum radicum Primulae vulgaris in sero lactis aut zythogala aliove idoneo vehiculo sumptum singulare est & praestantissimum, ut perhibent, remedium ad ver­tiginem. Flores ergo Primulae veris odoratae conservae forma paralyticis conveniunt. Matthio­lus stilatitiam aquam totius plantae fronti illitam capitis dolores mulcere asserit.

DE PENTA PETALIS UNICAP SULARIBUS.

CAPUT XX. SANICULA ALPINA vel AURICULA URSI.

SAnicula à sanandis vulneribus: Auricula ursi à forma foliorum dicitur: an [...] sive [...] foliis Plantaginis, sed angustioribus, & in terram convexis, &c. Dioscoridis l. 3. c. 169. Et Plinii l. 25. c. 10. Alisma sive Damasonion foliis Plantaginis, sed angustioribus, magisque laciniosis convexisque in terram, &c.

Non dubium est quin ad Primularum veris classem referendae sint hae venustae plantae Saniculae seu Auriculae ursi dictae, quia similes sunt & formâ & temperamento. Sanicula Alpina sive Auricula ursi est planta pentapetala seu planta quinis petalis constans, sin­gulis diliquium in medio patientibus, cum staminulis muscosis in medio: floribus singulis deciduis succedunt capsulae singulae, subrotundae, cartilagineae, calycibus immersae, ad me­dium usque quinquepartitis; foliis glabris, incanis, aliquando pulverulentis, atque hisce no­tis, capsulis scilicet rotundis, calycibus brevibus & foliis minoribus glabris facile distinguitur Sanicula Alpina seu Auricula ursi à Primula veris capsula oblonga, pericarpio itidem oblon­go, & foliis asperis, rugosis, hirsutis, praedita. Auricula ursi variat foliis & floribus; foliis laevibus & viridibus, interdum incanis vel canescentibus, densioribus, tenuioribus, majori­bus & minoribus: floribus pallidis, luteis, aureis, rarissime candidis, vel caeruleis, rubris, ruberrimis, ex rubro & albo mixtis, & ex luteo & rubro mixtis, iisque modo majoribus, modo minoribus, modo denis, modo vicenis atque tricenis.

Pars TABULAE XXIV. Sectionis quintae.
  • Sanicula montana seu Auricula ursi
    • 1. Saniculae seu Auriculae ursi affinis planta Androsace dicta major, nobis. An­drosace altera, Matth. Lugd. Clus. Hist.
    • Alpina
      • 2. Major lutea, C. B. P. Auricula ursi, Dod. Auricula ursi seu flore luteo 1. Clus. Hist.
      • 3. Minima caeruleis floribus, nobis. Auricula caeruleis floribus, Gesn. Hort. Auricula minima, Ger.
      • 4. Rubescens folio non serrato, nobis. Auricula ursi 4. Clus. Hist. Au­ricula ursi rubescens, Ger.
    • Montana
      • 5. Villosa foliis Borraginis, nobis. Auricula ursi Myconi, Hist. Lugd.
      • 6. Latifolia laciniata, nobis. Cortusa, Matth. Clus. Hist. J. B. Chabr.
§. 1. SANICULA Androsace dicta.
Explicatio partis Tab. vigesimae quartae Sectionis quintae.

1. SAniculae affinis planta Androsace dicta major, nobis. Androsace altera, Matth. Lugd. Clus. Hist. Cam. Tab. Androsace annua spuria, Ger. Multa sunt huic folia humi ex­pansa, [Page 557] foliorum Plantaginis aemula, sed minora, trinervia, colore ex viridi p [...]li [...]scent [...], [...] ­ambitu dentara Ilicis fere foliorum instar, mollia tamen, succulenta, gustu aliquantulum acri, [...] quae ex illorum medio circa imuni interdum quini, seni assurgunt cauliculi palmares & sesquipa [...] ­mares in hortis bene stercoratis, herbacei coloris, aliquando pur purascentes, nudi aliquantulum, nonnunquam villosi, qui summis singulis fastigiis corollam sustinent quinque orbiculato­rum foliorum, nonnihil etiam dentatorum & lanuginosorum, unde quini, seni, nunc plures emergunt pediculi, calyculum ferentes herbaceum, lanuginosum ab initio, quinque foliolis donatum, sive in quinque lacinias desinentem; in hujus meditullio flosculum fert album, quinis petalis non bifidis donatum: hisce singulis vascula succedunt tumescentia, semina multa conti­nentia, inaequalia, ruffa, Primulae veris seminibus non disparia, sed majora: capitella cum foliis praemansa, astringentis initio gustus, paulo post amari & acris deprehenduntur: radix illi unica, tenuis, paucis fibris tenuibus capillata. Annua est planta, nam prolato semine tota planta exarescit & perit. Copiose nascitur inter segetes circa Badenses Thermas supra à Clusio saepius memoratas, atque adeo in locis Viennensi urbi vicinis. Matthiolus ex Syria [...] amico ejus semen missum ait, verum non necesse erat tam procul arcessere quandoquidem pro­pius à Clusio in praedicto loco reperta. Floret Aprili, semen vero Maio & Junio maturum est.

§ 2. SANICULA Alpina seu Auricula ursi foliis serratis.

2. Sanicula Alpina lutea, C. B. P. Sanicula sive Auricula ursi, Matth. Dod. Cast. Auricula ursi 1. flore luteo, Clus. Hist. Ger. Auricula ursi floribus luteis, Cam. Tab. Eyst. Auricula ursi propter connexionem & affinitatem in fine ultimo ad Primulam veris pertinet, folia lata, è virore albicantia, ejus foliis responderent nisi laevia essent absque rugis, & carnosa, glabra, atque omnino crassiora. Huic pediculus est tenuis, teres, qui e mediis foliis [...]ertur & flosculos in fastigio caulis profert plures simul junctos ex eodem centro, caulis scilicet sum­mo orientes, Primulae veris pratensis similes, quinis petalis constantes, in medio diliquium patientibus, luteos utplurimum, albos, aliquando purpureos aut dilute rubentes: floribus sin­gulis singulae succedunt capsulae subrotundae, calycibus quinquefoliatis brevibus insidentes; in quibus singulis plurima nutriuntur semina circa stilum nutritivum: radix pluribus, crassis, oblongis fibris firmatur. In petrosis & praeruptis Alpium jugis, iisque multo tempore nivosis, subinde apud Helvetios locis Oenoponti finitimis, etiam in agro Goritiensi Salvatino monte & in Pannoniae montibus, praesertim quae purpurei est coloris reperitur. Vere unà cum aliis Primulis veris floret. Hujus majoris & minimae Icones sculpendas curavimus inter Auriculas foliis serratis praeditas; caeterae huc possunt referri magnitudine & parvitate so­liorum, florum colore variantes, est enim flore purpureo, quae est Sanicula purpurea, C. B. P. Auricula ursi 2. Clus. Hist. Huic adde 3. Clus. Hist. 4, 5, & 7. &c.

3. Auricula ursi VIII. figura, Clus. Hist. at X. Cur. post. Auricula caeruleis flosculis, Gesn. Hort. Auricula Alpina minima, Lob. Lugd. Tab. Auricula minima, Ger. Hujus folia un­guem magnitudine vix aequant, inferne circa sedem angustiora, superne & extremo latiora, crenata, viridia, nervosa, superius minus densa, gustus amari: pedicellus inter folia exilit vix digitum transversum altus, unicum, interdum alterum, florem [...]erens dilutius ruben­tis sive carnei coloris, è fimbriato calyculo obtusiore prodeuntem, inodorum, intus etiam circa umbilicum candida lanugine pubescentem, nullo prominente stilo. Neque hujus se­men observare licuit Clusio, quum non quovis tempore jugum in quo nascitur, propter diffi­cultates conscendere potuerit idem Clusius, nec in hortum cum suo cespite translata ad frugem unquam pervenerit: reliquarum tamen Auricularum semini respondere arbitrabatur idem Clusius: adnatis mirum in modum se propagat, & interdum magnos cespites occupat, can­dicantes sibras è singulis propaginibus demittens. In summo Sneberg jugo primo observabat Clusius, neque ullo alio vicino jugo postea eidem se obtulit. In Tauro tamen & Judenberg etiam invenitur, & cum illa rara alia species per omnia quidem similis. Sed folia magis pallescunt & flores sunt lactei, dicitur minima nivea Casp. Bauhino in Pinace, quae est Auricula ursi flore albo Eyst.

§. 3. SANICULA foliis non serratis.

4. Auricula ursi Alpina rubescens folio non serrato, nobis. Auricula ursi 4. Clus. Hist. Au­ricula ursi rubescens, Ger. Quarta haec Auricula Clusii minoribus est quam secunda, foliis car­nosis, mucronatis, in ambitu non serratis, superne laevibus & splendentibus, inferne ex vi­ridi pallentibus & vinosis, minoreque acrimonia & amaritudine praeditis quam aliarum folia: [Page 558] flores illius secundae speciei similes, profundioribus laciniis secti, colore dilutius rubente, intus circa umbilicum incana lanugine villosi, stilo prominente, bini, terni, aut ad summum qua­terni summo uncialis cauliculi fastigio innascentes, duplici petalorum numero in flore pro­venientes, id est decem: semen in parvis vasculis reliquis majus & fuscum: radix minor & nigricans, atque adeo numerosa sobole interdum sese propagans, ut latissimos cespites occupet. Invenitur in Sneberg reliquisque vicinis montibus, & Stiriae Alpibus frequentissima est. Paulo ante meum decessum, inquit Clusius, Rizotomae mulierculae singulis annis in forum Viennense venalem hanc Saniculam Alpinam seu Auriculam ursi inferre coeperunt. Huc pertinet Sanicu­la Alpina alba foliis non crenatis 11. C. B. P. Auricula ursi 6. Clus. Hist. & Auricula flore pallido, C. B. P. quae est Auricula ursi pallido flore, Clus. Hist. Cur. post. & 3. Sanicula Al­pina minima pilosa, C. B. P. & Prod.

§ 4. SANICULA ROTUNDIFOLIA.

5. Sanicula Alpina villosa foliis Borraginis, C. B. P. Auricula ursi Myconi, Lugd. Haec à foliorum figura pilis multis obsitorum facile à praedictis discernitur, eamque pinxit & deline­avit Myconus à quo Dalechampius mutuatus & nobis sic exhibuit. Radices multas emittit te­nues, fere capillatas, fuscas, petris inhaerentes, gustu astringentes, circa quas folia per hu­mum repunt Borraginis quadantenus foliis similia, in ambitu nonnihil sinuata, in superficie su­periore aspera, rugosa, crassa, nervosa, pilosa; maxime prope radices, ex iis enim ad folio­rum exortum magna pilorum congeries tomento cuidam & veluti jubae assimilis enascitur. Eadem folia tam superne, quam inferne villosa sunt, atque in ambitu pili ubique ruffescunt: ex foliorum medio duo aut tres cauliculi emergunt rotundi, dodrantales, hirsuti, solidi, suc­cosi, purpurascentes, cum dulcedine adstringentes, in quorum fastigiis flores apparent cae­rulei, ex quinque petalis subrotundis compositi: in horum medio staminula lutea veluti ex va­sculo grani hordei figura, sed majore, in imo floris posito, exeuntia. Nascitur in umbrosis montosisque locis, nonnunquam etiam humidis.

6. Sanicula montana latifolia laciniata, C. B. P. Cortusa, Matth. Clus. Hist. J. B. Chabr. Cortusae hujus folia pediculis â radice mox natis haerent, sextantali quoquoversus latitudine, aut majore, circumscriptioneque rotunda, aequabilitatem intercipientibus profundiusculis cae­suris: caules nudi & enodes foliaceum in cacumine gerunt calycem, ex quo seni aut plures pro­deunt pedicelli, semiunciales, singuli florem unum gerentes, Auriculae ursi floribus respon­dentem, quinque purpureis constantem petalis; umbilicum obsidentibus luteis apicibus, è quo etiam stilus longiusculus extra florem prominet: radix subest è fibris numerosis contexta. Est haec Sanicula montana rotundifolia laciniata C. B. P. duplici figura exhibita apud Clu­sium, quem secuti sunt Tabernaemontanus & Gerardus sub Sanicula montana Clus. Hist. & Sanicula montana Clusii Tab. Ger. & Cortusa Matthioli Clus. Hist. Saniculae Alpinae veriore Icone Tab. Contusae rariore Icone Ger.

TEMPERAMENTUM & VIRES.

Sanicula montana seu Auricula ursi praefertur ad enterocelas & thoracis vulnera, tam intus sum­pta, quam exterius illita. Frigida & sicca est & astringit, teste Matthiolo & Dodonaeo, si quo­tidie in potu folia infusa bibantur ad vulnera conglutinanda aliquot diebus continuis pota con­ducunt, potionibus addita aut per se decocta. Columna Auriculae ursi vires Primulae veris viribus, cui valde est affinis fine ultimo, & Alismatis adscribit.

Aqua ex Sanicula montana seu Auricula ursi Myconi per vitreum organum distillata ad frangen­dum calculum sive in vesica sive in renibus valde efficax est, id quod Myconus vir bonus & do­ctus se experientia reperisse asserit. Eâdem aquá Hispani adversus tussim utuntur: quam ob causam plantam hanc Yerva tussera nuncupant; alii à foliorum copia Peluda vocant.

HALLUCINATIONES CASP. BAUHINI Aliorumque Authorum.

PAg. 243. col. 2. pl. II. Sanicula montana ro­tundifolia major, C. B. P. Sanicula montana 2. Clus. Hist. Eyst. Ibidem pl. III. Sanicula montana rotundifolia minor, C. B. P. Saniculae montanae alte­rius species altera, Clus. Hist. Ibidem pl. IV. Sani­cula montana longifolia serrata, C. B. P. Hae tres plantae cum tesseram seu notam genericam a fine ul­timo petitam possideant Sedi, debent ad Sedi classem referri, non autem cum Auricula ursi hic collocari; ergo non obstante nomine Saniculae male hic collocan­tur a Casparo Bauhino, qui solo nomine Saniculae de­ceptus huc inseruit. Ibidem pl. V. Sanicula montana [Page 559] flore calcari donato, C. B. P. Pin▪ uicula, Gesa. Hort. Clus. Pan. & Hist. Haec nullam habet affinitatem cum Sanicula montana seu Auricula ursi; ergo ma­le hic collocatur. Est Viola palustris ut notavimus p. 477. hujus Historiae,

Pag. 241, 242, & 243. Casparus Bauhinus collocat Primulam veris & Auriculam ursi inter Aethiopem seu Horminum Aethiopicum, quod est planta galea­ta, verticillata, & Digitalem, quae est planta mo­nopetala bicapsularis, at Primula veris & Auricula ursi sunt pentapetalae unicapsulares; ergo nullam rationem habuit Casparus Bauhinus finis ultimi, qui est vera regula a natura data & invariabilis secun­dum quam debent plantae disponi.

DE PENTAPETALIS UNICAPSULARIBUS Cylindraceis semine nigro compresso plano praeditis.

CAPUT XXI. CARYOPHYLLUS.

CAryophyllum seu Caryophylleum florem ab odore Caryophyllorum, recentiores nominarunt: hunc alii Cantabricam Plinii l. 25. c. 8. quae in Hispania à Cantabris Divi Augusti tempore reperta fuit, esse volunt. Aliis est Vetonica sive Betonica altera, inter notha Dioscoridis, nec forte inepte. Aliis Herba Tunica; quibusdam Iphium Theoph. 6. Hist. 2. & 7. ejusdem 12. sed male. Quidam inter saxifragias numerant, praesertim silvestre genus, quod Galenus 5. de tuenda sanit. Sarxiphagon appellasse videtur: nam & silvestris nostra calculum frangit, & educit, quod Gale­nus de Cestro seu Betonica in Gallia proveniente testatur, Hermolao notante. Forte & Theophr. 6. Hist. 1. & 6. per Jovis florem, inter Coronarios frutices minutis foliis conditum, cujus flos sine odore tantum in coronarum usu, silvestrem Caryophylleam intellexit. Armerii flores dicuntur à Gallico nomine Armoires & Armoiries.

Genera summa duo sunt; altilis & silvestris. Altilis species multae, magnitudine, colore & fo­liorum numero differentes: flores namque sunt vel minores, vel medii, vel majores, vel maximi: vel multiplici, vel simplici florum textura, majoribus vel minoribus petalis constantes; sunt co­lore nivei, diluta purpura candicantes, croceo rutilantes, miniati aut versicolores, ut candidi & purpurei croceive, candidi & rubri, candidi rubris punctulis aspersi: rubentes aut violaceo admixto purpurei, rubei lacteis notis aspersi: sicque guttati, aut Rosae silvestris colore. Sic ex uno caule duo florum genera partim candidi, rubrisque maculis aspersi, partim crocei: saepe etiam uno pediculo flores diversicolores videas: aliquando unus ex alio medius excrescere conspicitur: aliquando in una planta flores trium colorum: in summa mangonio & arte in his floribus magna varietas fit. Silve­strium quoque magna diversitas existit, & in magnitudine, & colore & floris & calycis figura, pleri­que tamen simplici flore sunt.

Caryophylleus flos seu Caryophyllus est planta pentapetala cujus singula petala utplurimum sunt multifida seu laciniata, atque singulis floribus deciduis succedit capsula oblonga, cylin­dracea, plurima semina nigra compressa habens circa stilum nutritivum contenta. Est Cary­ophyllus vel hortensis seu altilis, vel silvestris, utraque vel flore simplici, vel pleno, qui multis modis variat quoad colorem, estque vel perennis, vel annuus: vel latifolius, vel angustifolius. A mangonio & arte plurimae cernuntur Caryophyllorum species & multae varietates differen­tes magnitudine & florum colore, ut requirerent tractatum peculiarem, nam singulis annis se­cundum diversum clima diversasque regiones multiplices varietates producuntur, quibus fere in universum omissis, quosdam adferemus in medium vulgatiores tantum.

TABULAE XXV. Sectionis quintae.
  • [Page 560]Caryophyllus
    • Hortensis
      • Multiplex
        • Maximus
          • 1. Ruber, C. B. P. Caryophyllus maximus flore rubro, Eyst.
          • 2. Variegatus, C. B. P. Caryophyllus multiplex maximus, Tab. Ger.
        • 3. Major altilis, C. B. P. Caryophyllus domesticus, Matth. Cam. Cast. Caryophyllus flore majore, Eyst.
        • 4. Medius altilis, C. B. P. Variorum colorum, Eyst. & Bry.
        • 5. Minor flore pleno, C. B. P. Caryophyllus multiplex miner hortorum, Lob. Icon.
        • 6. Mali aurantii colore, C. B. P. Caryophyllis Silesiacus mi­niatus flore pleno, Clus. Hist. Caryophyllus plenus mi­niato colore, Eyst.
        • 7. Supinus flore rubro pleno argenteis micis asperso, C. B. P. Caryophyllus flore minore pleno rubescens punctatus, Eyst.
        • 8. Laciniatus, C. B. P. Caryophyllus purpureus flore mul­tiplici profunde laciniato, Lob. Icon.
      • 9. Simplex flore majore, C. B. P. Caryophyllus flos simplex, Dod. Caryo­phyllus simplici flore, Swert.
      • Silvestris
      • 10. Arborescens Creticus, C. B. P. & Prod. desc. Caryophyllus silvestris arborescens, Park. Betonica coronaria arborea Cretica, J. B. Char.
      • 11. Pusillus omnium minimus unico flore, nobis. Caryophyllus 1us. Clas. Hist. Caryophyllus silvestris humilis flore unico, C. B. P.
      • 12. Juncifolius caeruleus Monspeliensium, nobis. Caryophyllus caeruleus, Tab. Ger. Aphyllanthes Monspeliensium, Lob. & Ad. Lob. J. B. Chabr.
    • Plumarius seu pro­funde laciniatus
      • Floribus
        • 13. Inodoris seu tenuissime dissectis, nobis. Caryo­phyllus plumarius, Tab. Flos Caryophylleus mi­nor, Dod.
        • Odoratis
          • 14. Staminulis corniculatis, nobis. Caryo­phyllus silvestris 5. Clus. Hist.
          • 15. Sine corniculis, nobis. Caryophyllus silvestris 3. Clus. Hist.
          • 16. Lanuginosis hirsutis, nobis. Caryo­phyllus plumarius purpurocaeruleus, Tab. Ger.
    • Barbatus
      • Hortensis
        • 14. Multiplex seu flore pleno
          • Rubro, nobis.
          • Albo, nobis.
        • Simplex
          • 18. Latifolius, nobis. Caryophyllus barbatus hor­tensis latifolius, C. B. P. Armeria altera multis floribus in latum orbiculum congestis, Lob. Icon.
          • 19. Angustifolius, nobis. Caryophyllus barbatus hortensis angustifolius, nobis. Armeria rubra flore suaverubente, Lob. Icon.
      • Silvestris annuus
        • 20. Angustifolius perpaucis capsulis donatus, nobis. Armeria silvestris secunda, Lob. Icon. Viola barbata angustifolia, Lugd. [...]
        • 21. Latifolius multis capsulis simul junctis donatus seu pro­lifer, nobis. Armeria prolifera, Lob. Icon.
§. 1. CARYOPHYLLUS hortensis multiplex.
Explicatio Tab. vigesimae quintae Sectionis quintae.

1. CAryophyllus maximus ruber, C. B. P. Caryophyllus maximus flore pleno rubro, Eyst. Speciosa tam florum quam foliorum & calycis magnitudine caeteros omnes congeneres antecellere satagit hic Caryophyllus ruber, caeteroquin illorum societatem nullatenus recusat.

2. Caryophyllus maximus variegatus, C. B. P. Caryophyllus maximus multiplex variegatus, Eyst. Caryophyllus multiplex maximus, Tab. Ger. Magnitudine florum Caryophyllo maxi­mo purpureo flore multiplici respondet quidem, coloris vero variegata & eleganti distinctione illi quasi palmam praeripit, cum albore constet nonnullis punctulis ac maculis saturate rubicun­dis, tota etiam petala imo totos flores inficiat, calycis crassitudine aliquam cum Anthophyllis similitudinem habeat, cum quibus etiam à Lobelio comparatur, foliorum herbaceorum luxuria & amplitudine omnium reliquorum familiam ducere videtur. Huc pertinent Caryophyllus maximus & plenissimus colore mixto carneo quibusdam corniculis lacteis du Bry. 2. Caryo­phyllus maximus & plenissimus colore vario in diversis petalis, scarlatino, dilutius rubente albo du Bry. 3. Caryophyllus maximus & plenissimus colore rubro saturatiore, staminulis tri­bus niveis in medio, du Bry.

3. Caryophyllus altilis major, C. B. P. Caryophyllus domesticus, Matth. Cam. Cast. Cary­ophyllus flore majore, Eyst. Caryophyllus multiplex, Lob. Icon. Tab. Ger. Hujus datur va­rietas multiplex 1. Caryophyllus multiplex flore albo, rubro & carneo, Eyst. Swert. 2. Caryo­phyllus pleno flore coloris albi mista & sparsa rubedine, du Bry. 3. Caryophyllus albus [...]lam­mulis ruberrimis, Swert. 4. Caryophyllus albus lineis rubris subtilissime distinctus, Swert. 5. Caryophyllus multiplex flore ex purpura rubescente, Eyst. 6. Caryophyllus flore majore par­tim carneus, partim albus, rubris striis ac punctulis variegatus, Eyst. 7. Caryophyllus multi­plex singulis florum petalis è rubro & albo colore dimidiatim divisis, Eyst. qui est Caryophyl­lus multiplex major, Lob. Icon. 8. Caryophyllus plenus colore umbilico tenus rubescens in­star florum Persicae mali, foliis latioribus, Eyst. 9. Caryophyllus plenus purpurascens pun­ctatis petalis, Eyst. 10. Caryophyllus purpureus punctulis intense purpurei coloris, Swert. 11. Caryophyllus subviridi colore, Swert. & 12. Caryophyllus luteus ex Polonia, Ger.

4. Caryophyllus altilis medius, C. B. P. Huc pertinent 1. Caryophyllus albus cremesini co­loris & Caryophylus minor albus lineis purpuroviolaceis distinctus, Swert. 2. Caryophyllus miniatus medio albescens, Eyst. 3. Caryophyllus pleno flore violaceo de Bry.

5. Caryophyllus minor flore pleno, C. B. P. Caryophyllus multiplex minor hortorum, Lob. Icon. Caryophylli species exigua pleno flore coloris carnei, du Bry.

6. Caryophyllus multiplex mali aurantii colore, C. B. P. Caryophyllus Silesiacus miniatus pleno flore, Clus. Hist. Caryophyllus plenus miniato colore, Eyst. Hujus dantur varietates 1. Caryophyllus dimidia parte mali aurantii colore, altera candida & permista, du Bry. 2. Ex semine libenter provenit, sed alii flores nativum eumque saturatiorem aut dilutiorem retinent, alii albi, alii rubri fiunt: nonnulli simplici quoque petalorum serie constant, Clus. Hist.

7. Caryophyllus supinus flore pleno rubro, argenteis micis asperso, C. B. P. Caryophyllus 7. pleno flore, Clus. Hist. Caryophyllus flore minore pleno rubescens punctatus, Eyst.

8. Caryophyllus multiplex laciniatus, C. B. P. Caryophyllus purpureus flore multiplici pro­funde laciniato, Lob. Icon. Varietates hujus tres 1. Caryophyllus multiplex laciniatus flore carnato, Eyst. 2. Caryophyllus purpureo flore multiplici profunde laciniato, Eyst. 3. Caryo­phyllus purpureo flore multiplici laciniato, Eyst. Caryophyllus purpureus flore multiplici Bry & Swert.

§. 2. CARYOPHYLLUS hortensis simplex.

9. Caryophyllus hortensis simplex flore majore, C. B. P. Caryophyllus [...]los simplex, Dod. Caryophyllus simplici flore, Swert. Mira & varia rubrarum macularum & guttarum aspergi­ne potissimum à praedictorum genere discrepat, à caeterarum tamen turba neutiquam exclu­dendus hic Caryophyllus simplex, ejusque varietates; nam magna est varietas in colore flo­rum, est enim flos simplex miniatus, est pallide purpurascens, vel incarnatus: est versicolor ob guttarum & macularum rubrarum asperginem: est variegatus, cujus folia albescentia sti­gmatibus rubris aspersi sunt: duo posteriores in Horto Eystettensi proponuntur, nomine Ca­ryophylli simplicis hortensis versicoloris, & Caryophylli majoris silvestris variegati.

§. 3. CARYOPHYLLUS silvestris simplex.

10. Caryophyllus silvestris arborescens Creticus 1. C. B. P & Prod. Caryophyllus sivestris arborescens, Prosp. Alpin. Exot. Betonica coronaria arborea Cretica, J. B. Chabr. Caryophyllus hic silvestris arboreus Creticus quinque foliis nascitur in montibus Cretae Insulae bicubitalis & amplioris aliquando altitudinis; caudice duro, longo, digiti crassitie, colore albicante, dense ge­niculato, à quo rami multi procedunt, oblique sursum acti, dense itidem brachiati in alios bi­nos, vel ternos cauliculos, in quibus multa germina innumeris foliis longis, tenuibus, silve­stris Caryophylli foliis similibus, ex eodem ortu uascentibus referta, apparent: inter quae ex­eunt pediculi tenues, flores caryophylleos, parvos, pentapetalos, odoratos, purpurascentes in album sustinentes. Floret mensibus Junio & Augusto. Hyeme in Hypogaeum repositus mul­ti [...] annis durat.

11. Caryophyllus silvestris pusillus omnium minimus unico flore, nobis. Caryophyllus silve­stris 1. Clus. Hist. Caryophyllus silvestris humilis flore unico, C. B. P. Huic dodrantales sunt cauliculi, teretes, geniculati: folia in singulis geniculis bina inter se opposita, oblonga, angu­sta, dura, mucronata, colore quasi caesio: flos è calyculo rubente emergens, singulis cauliculis unicus (interdum bini) quinque petalis constans, lente fimbriatis, coloris in purpura ru­bentis, circa umbilicum hirsutus, & saturatiore purpura nitens atque odoratus: ex cujus me­dio umbilico duo brevia staminula prominent: semen in calyculis oblongis paleaceum, com­pressum, fuscum: radix longa, tenues fibras spargens, è cujus capite plures cauliculi late in ambitu & confertim sese diffundunt fibrasque subinde agunt. Invenitur in Haimburgensi monte, duobus supra Posonium, infra Viennam autem octo, milliaribus. Floret istic Maio, in hortos etiam translata radice Aprili.

12. Caryophyllus silvestris juncifolius caeruleus Monspeliensium nobis. Caryophyllus caeru­leus Monspeliensium, C. B. P. Aphyllanthes Monspeliensium, Lob. Icon. & Ad. J. B. Chabr. Caryophyllus caeruleus, Tab. Ger. Multos junceos enodes caules bipalmares in glareosis cam­pis circa Monspelium, at in hortis pedales & altiores emittit hic elegans Caryophyllus caeruleus, quorum singulis flos satis magnus pro proportione plantae, caeruleus, pentapetalus, unicus in­sidet in summo, ex calyce oblongo, cylindraceo erumpens, aliarum silvestrium more, gustu dul­ci: radix fibris multis, longis, contextis, lignosis, duris albisque constat, circa folia multa graminea, celeriter marcescentia, protruduntur. Provenit Monspelii prope Castelneuf in monte, & qua itur Frontignianum Monspelio: in locis saxosis floret illic Aprili in cacumine montis, saepe versus finem Maii & initium Junii.

§. 4. CARYOPHYLLUS plumarius seu profunde laciniatus

13. Caryophyllus plumarius flore inodoro tenuissime dissecto, nobis, Caryophyllus flore tenu­issime dissecto, C. B. P. Caryophyllus plumarius, Tab. Flos caryophylleus minor, Dod. Super­ba recentiorum, Ad. Lob. Betonica coronaria sive caryophyllea flore tenuiter laciniato ma­jore albo & dilutius rubente, J. B. Chabr. Firmioribus & longioribus est cauliculis Betonica haec coronaria minus ramosa &c. Majore etiam flore non minus profunde per oras laciniato nec odorato; aut lactei candoris omnino, aut dilutius rubentis & quodammodo carnei colo­ris, brevibus villis purpureis umbilici circumferentiam in utraque varietate occupantibus, nullis similiter corniculis, sed decem staminibus ut in Betonica coronaria minus ramosa: pro­minentibus alioqui foliis, radice & florendi tempore conveniunt. Betonicam hanc corona­riam Clusius invenit ad radices montis oppido Medeling imminentis tertio fere à Vienna mil­liari. Flos nunc albus, nunc dilutius rubens & carneus, qui floret ineunte aestate, quo tem­pore semina perficit. Gesnerus autem apud Germanos in pratis humidis etiam reperiri refert. Huc referri possunt Caryophyllus silvestris alter flore laciniato rubro odoratissimo, C. B. P. Caryophyllus 6. Clus. Hist. qui est Caryophyllus silvestris flore purpurascente & alter flore in­carnato, Eyst. Flos hujus aut candidus aut purpurascens suavis odoris. Vide descriptionem Clus. Hist. pag. 285. pl. VI.

14. Caryophyllus plumarius floribus odoratis staminulis corniculatis, C. B. P. Caryophyl­lus silvestris 5. Clus. Hist. & Pan. Vide descriptionem Clus. Hist. pl. V.

15. Caryophyllus plumarius floribus odoratis sine corniculis, C. B. P. Caryophyllus silvestris tertius, Clus. Hist. & Pan.

16. Caryophyllus floribus odoratis lanuginosis hirsutis, C. B. P. Caryophyllus plumarius [Page 563] purpurocaeruleus, Tab. Ger. Caryophylus silvestris flore albo, Eyst. Flos hujus candidus est: alterius flores purpurascente lanugine hirsuti. Sic mille modis ludit natura in productione Ca­ryophyllorum tam majorum, minorum, mediorum & maximorum, tam hortensium, quam sil­vestrium, etiamsi Johannes Ruellius caryophylleum florem incognitum veteribus existimave­rit atque ejus judicium optimum videtur, nam certe Vetonicae alterius aut Cantabricae flos pa­rum hujus flori similis est. Mirum creditur, ait, ut tam celebris flos, tamque jucundus fuerit à veteribus silentio praetermissus, qui amplitudine, pulchritudine varietateque colorum florum Rosa non inferior videri potest.

§. 5. CARYOPHYLLUS BARBATUS.

17. Caryophyllus Barbatus hortensis flore multiplici, C. B. P. Armerius flore pleno rubro, Eyst. Armerius pleno flore, Clus. Hist. & Pan. Armeria alba & rubra multiplex, du Bry & Swert. Caryophylleis floribus congener est Armerius flos è Gallica appellatione nomen apudrecentio­res Botanic [...]s mutuatus, qui summo caulis & ramulorum fastigio multos flores confertim na­scentes, & veluti in umbellam seu caput congestos habet: folio caryophylleis foliis latiore. Hujus, inquam, flos duplice, triplice aut multiplice petalorum serie constat, estque vulgatior rubro flore, rarior albo unde, Armeria alba multiflora dicitur Swert. Huc pertinet Caryophyllus barbatus flore roseo, C. B. P. Armeria multis & separatim positis floribus duplicibus & magnis, coloreque ruberrimis, Swert.

18 Caryophyllus barbatus hortensis simplex latifolius, nobis. Caryophyllus barbatus hor­tensis latifolius, C. B. P. Caryophyllus Carthusianorum 1. Tab. Armeria altera multis in la­tum orbiculum congestis floribus Lob. Icon. Hujus folia binatim proveniunt singulis genicu­lis adhaerentia, caryophylleis foliis multo latiora, & minus rigida seu dura, plurimos flores in fastigio caulis seu ramulorum confertim nascentes & veluti in caput seu umbellam congestos fert, simplices, pentapetalos, qui multismodis ludunt quoad colorem, nam vel est flore rub [...]o communiter, vel albo; habetur & albo maculis rubris notato: vel est diversicolor ex albo & rubro & medio; hinc 1. Armeria simplex flore rubro, Bry & Swert. Flos armerius ruber, Eyst. 2. Armeria flore albo, Bry, Swert. Flos armerius albus, Eyst▪ Flos armerius variegatus, Eyst.

19. Caryophyllus barbatus hortensis simplex angustifolius, nobis. Caryophyllus barbatus hor­tensis angustifolius, C. B. P. Caryophyllus Carthusianorum 2. Tab. Armeria rubra flore suaveru­bente, Lob. Icon. Armerius flos alter, Dod. Armerius Pannonicus flore simplici, Clus. Hist. Hic à priore differt tantum parvitate & angustia foliorum à praecedente. Hujus quinque sunt diffe­rentiae, 1. Eleganti est flore, eoque aut plane rubro aut lactei candoris maculis asperso, aut niveo oris carnei coloris, 2. Omnino niveo, 3. Flores pauciores dilutius rubentis & carnei coloris, 4. Flore est purpurascente oris albis. 5. Flores die primo & secundo quo aperti sunt lactei prorsus candoris, sequentibus paulatim albedine evanescente, tandem omnino purpurascunt, sic ut in eadem umbella flores lacteos, alios exalbidos, & media ex parte purpurascentes, alios o­mnino purpureos, conspicere liceat; imo holosericeo colore eleganter saturate tinctos.

20. Caryophyllus barbatus silvestris annuus angustifolius perpaucis capitulis donatus, nobis. Armeria silvestris 2. Lob. Icon. Viola barbata angustifolia, Lugd. Radice est haec Armeria brevi, candida, modice fibrata: foliis gramineis sed longioribus, nigrioribus, aliquantulum hirsutis, prope radicem nullis, in caule paucis, binis per intervalla ad caulium nodos alarum modo junctis: caule nunc singulari, nunc multiplici, pedali, geniculato, surculis ex alarum sinu non binis ex adverso, sed singulis, ex altera tantum parte prodeuntibus: in quorum fastigio cauliculi multi, longi & graciles, in multos veluti barbulae pilos extremo divisi, unde Armeriam Barbatam appellarunt. Flos est puniceus elegantissimus, sed minimus, coloris tamen nitidi & imprimis vividi. Locis sabulosis, macris, lapidosis, sed apricis gaudet. Maio & Junio floret, paulo post semina foliacea, nigra suffundit.

21. Caryophyllus barbatus silvestris annuus latifolius multis capsulis simul junctis donatus, nobis. Armeria prolifera, Lob. Icon. Caryophyllus silvestris minimus, Tab. Park. Caryophyl­lus hic folia habet viridia, graminea, obtusa ab initio, humi jacentia: è quorum medio erigi­tur caulis brachiatus, cujus geniculis adhaerent tantum foliola: in summis fert capsulas plures, breves, simul junctas; ex quibus singulis gradatim exeunt singuli flosculi, dilute rubentes, o­mnium minimi, qui uix excedunt calicem ipsos sustinentem, unus tantum apparet flos expan­sus, aliquando bini conjunctim, unde successive seu gradatim diu floret: floribus evanidis ap­parent singulae capsulae perbreves, simul junctae & arcte sibiinvicem adhaerentes, quarum singu­lae in se continent plurima semina, nigra, foliacea: radix tenuis, dura, alba, singulis annis pe­riens & sese singulis annis propagans. Provenit in segetalibus & neglectis arenosis passim. Flo­ret Junio & semina perficit Augusto.

TEMPERAMENTUM & VIRES.

Temperatura media praeditos caryophylleos flores voluit Tragus; sunt qui ex rubris conservas, ut vo­cant, conficiunt, quemadmodum ex Rosae, Buglosae, Violae, floribus conservae saccharo condiri consue­verunt. Ejusmodi confectio imbicilitati cordis, praesertim in ardentibus febribus apprime conducit: alii aceto imponunt flores rubros Caryophyllorum, quod jucundo odore commendant: hoc acetum do­loribus capitis olfactu, & illitu temporibus, opitulatur. Flores Caryophylli campestris, qui natura caeteris calidiores existunt, distillantur, ea aqua singulari experimento ad pellendum calculum, men­sura duum aut trium cochlearium bibitur, calida siccaque facultate pollere hos flores perhibet etiam Matthiolus & sane indicio potest esse odoris fragrantia & saporis amarulentia quaedam. Qui purpureo colore nitent, praestant ad omnes cordis affectus, vertiginem, apoplexiam, paralysin & convulsionem, ex Betonicae aut Amaraci decocto poti. Adservantur saccharo non solum ad prae­dicta omnia utiles, sed etiam adversus venena venenosorumque animalium ictus. Dantur contra pestilentiae contagia. Succus valentius operatur ex universa planta expressus, haustus enim qua­tuor unciarum pondere, ubi morbus invaserit, liberat. Praestant silvestres quoque ad ea omnia ad quae sativas praestare diximus, verum longe remissius operantur. Fuchsius silvestris succum calculo atterendo ac educendo, nec non comitiali morbo laborantibus à recentioribus utilem credi scriptum reliquit. Praestant, inquit Schwenckfeldius, purpureo nitentes colore Caryophyllos aramaticos re­dolentes: corroborant ventriculum, cerebrum, cor & jecur, unde commendantur ad omnes praedicto­rum viscerum affectus antidotisque inseruntur. Succus haud inferior eo, qui è granis tinctoriis Ker­mes dictis colligitur, in cordis affectibus, palpitatione, lypothimia, in capitis malis, vertigine apa­plexia, paralysi & convulsione, cephalalgia, &c. atque ventriculi imbicilitate, cardialgia, &c. prae­stantissimum remedium. Commodissime etiam in febribus malignis propinatur. Acetum florum ca­ryophyllorum oxyrrhodanis utiliter permiscetur. Qui plura desiderat de Caryophylleorum sterum viribus & usu legat Tabernaemontanum, qui ex iis & vinum & syrupum atque oleum fieri com­memorat. Consule etiam Simonem Pauli quadripartiti sui operis pag. 241, & 242.

HALLUCINATIONES CASP. BAUHINI, Aliorumque Authorum.

PAg. 210. col. 1. pl. VII. Caryophyllus pratensis flore laciniato, C. B. P. Odontitis simplici flore Clus. Hist. Non est Caryophyllus a nota sua generica, sed Lychnis. Ibidem col. 2. pl. VIII. Caryophyllus prateusis flore pleno Lychnis est planta pentapetala bifida utplurimum capsula cartilaginea pyramidali aut longa praedita, in qua continentur semina plu­rima, minuta, rotunda; atqui siliqua seu capsula hu­jus est talis; ergo est Lychnis quemadmodum monui­mus capite de Lychnide supra. Cum Caryophyllorum capsulae sunt oblongae, cylindraceae, continentes semi­na foliacea, nigra, uti ab initio hujus capitis di­ctum, Odontitis Plinii neutiquam dicenda fuisset Ca­ryophyllus nec Armerius; ergo lapsi sunt authores o­mnes quibus mordicus adhaeserat Casparus Bauhinus.

Pag. 209. col. 2. pl. X. Caryophyllus Carinthiacus ruber, C. B. P. Caryophyllus silvestris 4. vel Tauricus Clus. Hist. & Pan. Ibidem pl. XI. Caryophyllus Al­pinus calyce oblongo, hirsuto, C. B. P. Caryophyllus pumilio Tauricus sive 8. Clus. Hist. cum pericarpium & calycem foliaceum reliquarum Lychnidum more ha­beat est Lychnis, ut monuimus capite de Lychnide XVII. supra; ergo male disponitur primo a Clusio, deinde a Tabernaemontano & Gerardo, denique a Ca­sparo Bauhino inter Caryophyllos.

Pag. 210. col. 2. pl. 1. Caryophyllus arvensis hirsutus flore majore, C. B. P. Caryophyllus holostius, Lob. Icon. Ger. Ibidem pl. 11. Caryophyllus holostius tomentosus latifolius, C. B. P. Ibidem pl. 111. Caryophyllus ho­lostius tomentosus angustifolius, C. B. P. Ibidem pl. IV. Caryophyllus arvensis umbellatus folio glabro, C. B. P. Al [...]ine verna Dalechampii, Lugd. Ibidem pl. V. Ca­ryophyllus arvensis glabro flore majore, C. B. P. Gra­men Leucanthemum, Dod. Ibidem pl. VI. Caryophyl­lus arvensis glaber flore minore, C. B. P. Holostii Ruellit diversitas, Lob. Icon. Ibidem pl. VII. Caryo­phyllus arvensis glaber minimus, C. B. P. Cum nulla harum plantarum symbolum possideat Caryophylli; neutiquam authoribus sic fuissent denominand [...]; sunt Lychnidis species ut monuimus cap. XVII. ergo male primo nominantur, deinde disponuntur inter Ca­ryophyllos, item pag. eadem col. eadem pl. 1, pl. II, pl. III, & pl. IV. male etiam recitantur pro C [...]ryo­phylli speciebus a Casparo Bauhino.

Pag. 211. col. I. pl. I. Caryophyllus major flore glo­boso, C. B. P. Gramen marinum majus, Tab. Clus. Pan. Ibidem pl. II. Caryophyllus montanus minor, C. B. P. Gramen marinum minus, Tab. Clus. Pan. Non habent notam genericam Caryphyllorum supra dictorum, ergo male nominantur ab authoribus & pejus hic disponuntur a Casparo Bauhino.

Pag. 211. col. 1. pl. 1. Caryophyllus saxatilis suliis gramineis umbellatis corymbis, C. B. P. Symphytum petraeum sive Gypsophyton majus, Tal. Ibidem col. 2. pl. II. Caryophyllus saxatilis minor foliis grami­neis, C. B. P. Symphytum petraeum sive Gypsophyton minus, Thal. Ibidem pl. IV. Caryophyllas saxifragus, C. B. P. Saxifraga magna, Matth. Lob. Lugd. Cam. An saxifraga Bavarica, Cam. Ponae. Ibidem pl. V. Caryophyllus saxifragus strigosior, vel Caryophyllus silvestris flore minimo, C. B. P. Saxifraga sive saxi­fragia antiquorum, Ad. Lob. Icon. Ibidem pl. VI. Ca­ryophyllus saxatilis Ericae foliis umbellatus corymbis, C. B. P. & Prod. Ibidem pl. VII. Caryophyllus saxa­tilis Ericae foliis ramosus repens, C. B. P. & Prod. Ibidem pl. VIII. Caryophyllus saxatilis floribus ru­bris, C. B. P. & Prod. Caryophyllus minimus muralis, C. B. P. Tunica minima, Lugd. Omnes hae plantae notam possident Lychnidis non Caryophylli; ergo ma­le a Casparo Bauhino nominantur Caryophylli & per consiquens pro Caryophyllis accensentur.

Pag. 211. col. 2. pl. 111. Caryophyllus saxatilis si­liquosus qui Caryophyllus siliquosus, C. B. P. & Prod. pl. XIV. cum sit planta tetrapetala & bicapsularis ex descriptione allata a Casp. Bauhino, male hic col­locatur pro vera & genuina Caryophylli specie.

DE PENTAPETALIS capsulis oblongis bifidis, semina minuta in se continentibus.

CAPUT XXII. CETAURIUM MINUS.

CEntaurium duplex est: majus de quo infra Sectione sexta inter capitatas pappescentes: Mi­nus aliud, quod [...], quoniam loca rigua amet Dioscoridi l. 3. c. 9. At Theophrasto 9. Hist. 4. [...]. Panax tenuifolium dicitur. Plinio lib. 25. c. 6. Centaurium alterum cognomine Lepton, quod aliqui Libadion vocant, quoniam secundum fontes nascatur: Fel terrae propter amaritudinem summam dictum. Gallis Exacon ( [...] à medendo) quoniam omnia mala medicamenta potum è corpore exigat per alvum. Tertia est Centauris cognomine Triorchis, &c. Haec Plinius

Centaurium minus hunc locum sibi vindicabit cum sit planta pentapetala, capsula longa, bisida, tenui donata, continente plurima, minuta, pusilla semina. Centaurium autem majus cum sit planta capitata pappescens remittetur ad suas consortes capitatas pappescentes Sectione 7m•. contentas & adjungetur Cyano, Jaceae & Staebe, cum quibus convenit in partibus essentialibus à fine ultimo petitis.

Pars TABULAE XXVI.
  • Centaurium minus
    • Luteum
      • 1. Perfoliatum, C. B. P. Cam. Ep. Park. Centaurium prius & alterum, Hist. Lugd. Centaurium prius, Lyst. Centaurium minus perfoliatum flore luteo, Tab.
      • 2. Foliis non cingentibus caulem sed versus caulem lunatis, nobis. Cen­taurium luteum parvum Lobelii, Ger. Centaurium parvum luteum flavo flore, Clus. Hist. Centaurium luteum minus vulgare, Park.
      • 3. Perpusillum, C. B. P. Centaurium luteum novum, Col.
      • 4. Palustre minimum, nobis.
    • 5. Rubrum, nobis. Centaurium minus, Trag. Matth. Fuch. Dod. ut. Tur. Lugd. Tab. Centaurium minus vulgare, Park. Centauriumminus flore
      • Purpureo.
      • Albo.
    • 6. Purpureum pusillum seu minimum, nobis.
    • 7. Album minus spicatum, C. B. P. & Prod. Matthioli ed. Bauh.
Explicatio partis Tab. vigesimae sextae Sectionis quintae.

1. CEntaurium luteum perfoliatum, C. B. P. Cam. ep. Park. Centaurium prius & alterum, Hist. Lugd. Centaurium prius, Eyst. Centaurium minus perfoliatum flore luteo, Tab. Radice nititur exigua, fibris crispis, tenuibus, candidis capillata: caulis ei est pedalis, ali­quando altior, rotundus, viridis, sed albo quodam pulvisculo pubescens, qui digitorum af­frictu facile deraditur: folia ex intervallis bina, aut potius unicum, utrinque mucronatum, crassa, carnosa, Centaurii minoris simillima, latiora multo, rotundiora, non ita venosa, concavo ala­rum sinu lacunosa, & Dipsaci modo veluti pelvim aut alveum efficientia, quo ros imberve con­tineri possit: ex alveolorum medio surculi exurgunt nunc plures, nunc pauciores, qui flores sustinent aureos, petalis constantes quinis, senis, aliquando octonis. In asperis & saxosis gignitur. Tota planta gustu est amaro. Huic simile est caulibus foliisque Centaurium aliud luteum minus, in hoc discrepans à superiore quod nullos surculos edat, ut superius, quibus flores insideant, sed in summo caulis fastigio florem singularem emittit luteum. Iisdem in locis repe­ritur, ejusdemque est gustus. Vide Historiam Lugdunensem pag. 1291.

2. Centaurium luteum foliis non cingentibus caulem, sed versus caulem lunatis, nobis. Centau­rium luteum parvum Lobelii, Ger. Centaurium parvum luteum flavo flore, Clus. Hist. Cen­taurium luteum minus vulgare, Park. Multis constat foliis, Saponariae vulgaris non dissimilibus, minoribus tamen & candicantibus, perque terram ab initio sparsis; inter quae caulis exit ro­tundus, pedalis altitudinis, geniculatus, & ex singulis nodis folia Centaurii minoris aut Hy­perici [Page 566] aemula, bina semper inter se opposita, atque versus appositionem cum caule deliquium patientia seu lunata: summi ramuli aliquot flores Hyperici floribus fere similes, saturatioris lutei coloris & plane aureos sustinent: semen deinde in vasculis tenuissimum, scobis instar, ni­grum: radix candida tenuisque. Provenit laeto solo, in collibus juxta Tagum, ubi ab inco­lis semper Nova dicitur, quod toto fere anno floreat, quasique renascens conspiciatur: etiam in aliis Hispaniae locis, atque agro Monspeliensi; etiam in Gallia & Anglia in montosis & siccioribus pratis & pascuis Essexiensium & in comitatu Cantii inter Gravesendiam & Cobham floribus onustram observavit Clusius.

3. Centaurium luteum perpusillum, C. B. P. Centaurium luteum novum, Col. Dodranta­talis est planta haec: radice perquam exigua, lignosa, pallente: foliis in imo stratis ab initio, ut in congeneribus vulgatis flore purpureo, sed minoribus, cauli anguloso binis oblongis foliolis è regione per intervalla haerentibus ut in vulgari, sed duplo minoribus, Rutae proximis: in summo vero flores binos fert aut unicum, longis calycibus pro basi insidentes, pentapetalos, colo­re luteo, Maio mense hiantes, semine exili & minuto ut in praedictis. Sapor plantae admodum a [...] arus, sed non tam intensus ut vulgaris minoris purpurei. Hanc à nemine observatam huc­usque aut depictam, inquit Fabius Columna, in maritimis oppidi dicti vulgo Torre della nun­ciata, non longe à Stabii ruinis in Vesuvii montis radice primum invenit praedictus Fab. Co­lumna.

4. Centaurium palustre luteum minimum, nobis. Huic radix alba simplex fibris multis donata: folia ad radicem parva, angusta, oblonga: caules trium aut quatuor digitorum altitudine assurgunt ramosi, ad quorum singula genicula duo ex adverso foliola, angusta, acuta nascuntur: flores in summitatibus ramulorum prodeunt longis pediculis innitentes, lutei, exigui, pentapetali, fere sem­per clausi, ex quinque petalis conflati: vasculum seminale oblongum per maturitatem in duas carinas dehiscit & semen e [...]undit minutissimum, subrotundum, ex ruffo nigricans. Totius herbulae sapor amarus. Plantula est annua, quae perfecto semine totaliter radicitus exarescit. Vegetat in humidis & palustribus locis aestate exsiccatis.

5. Centaurium minus rubrum vel album, nobis. Centaurium minus, Trag. Matth. Fuch. Dod. ut. Tur. Lugd. Tab. Centaurium parvum, Ad. Lob. Ger. Centaurium minus vulgare, Park. Cen­taurium minus flore purpureo & albo, J. B. Chabr. Exigua herba est hoc Centaurium minus, cauliculo assurgit anguloso, dodrantem aut pedem alto: folio Hyperici Perforata dicti form [...] & magnitudine: flores in summis virgulis è puniceo colore in purpuram rubent, Lychnidis sa­tivae floribus minores, qui interdiu & exorto sole patent, sub vesperam vero recluduntur: hos capsulae sequuntur exiguae, oblongae, grano Tritici similes, in quibus singulis semina minutissi­ma continentur: radix subest dura, parva, nullius usus, post semina maturata. Loca amat herbosa, aratro non proscissa, aliquantulum, sed non omnino, rigua. In Italia, Gallia, Germa­nia, Anglia Belgioque satis frequens. Julio ac Augusto unà cum floribus & capsulis seminali­bus legitur. Flos communiter puniceo colore in purpura rubet, aliquando albus est, rarius ferruginei coloris. Variat etiam ratione soli Theophrasto hist. 5. monente, in humidis enim altius excrescit, in aridis vix duas aut tres uncias aequat.

6. Centaurium purpureum minimum, nobis. Caules biunciales vel triunciales ramatim fert hoc Centaurium minimum: flores purpureos, minimos, pentapetalos: capsulas seminales, minores & semina multa exilia, Centaurii vulgaris minoris rubri modo. In humidis circa sta­gna aestate exsiccata locis itidem provenit. Florentem observavimus vix uncialem aut biun­cialem versus finem Augusti, atque itidem capsulis seminalibus onustum.

7. Centaurium minus spicatum, C. B. P. Prod. & Matthli. ed. Bauh. Ex radice parva, alba, fibrosa, caulis exsurgit in plurimos ramulos palmares & sesquipalmares, striatos divisus: folia sunt parva, pediculis carentia, quorum prima seu inferiora sunt lata, subrotunda, superiora angu­sta, acuminata, quandoque bina, adverso situ caulem amplexantia; flores albi, oblongis calycibus innixi, ab imo sursum versus per caulem sparsi, singuli, utplurimum, ex una caulis parte sibiinvi­cem succedentes ex calyculis foliosis prodeunt, eâ formâ quâ non patentes in figura exprimuntur, patentes enim sculptor non recte expressit: floribus evanescentibus singulis succedunt singulae capsulae, oblongae, semen minutum, ut in vulgari, continentes. In montibus Euganeis Patavi­norum & hinc inde circa Monspelium reperitur monente Casp. Bauhino in Matthiolo suae edi­tionis.

TEMPERAMENTUM & VIRES.

Magni multique usus est Centaurium minus rubrum. Herba ipsa contusa & imposita vulnera glu­tinat, vetera ulcera purgat & ad cicatricem per ducit. Decocta eadem & pota bilem humoresque [Page 567] crassos per alvum ducit. Decoctum ipsius ischiadicis convenientissime assunditur, trahit enim san­guinem doloremque levat. Succus ejus ad oculorum medicamenta per quam utilis est, quippe qui pupillis caliginem offundat & una cum melle discutiat. Vulvae subditus menses & partus extra­hit: peculiariter vero nervorum vitiis epotus prodest. Galenus ob ingentes mirasque ejus facul­tates de ipsius viribus librum integrum conscripsit ejusque lib. 7. quoque simplicium meminit, sic inquiens, Centaurii minoris radix plane inefficax est, sed caulis ejus extremus & folia, quae illi inhaerent, & flores utilissima sunt. Vincit in iis qualitas amara, paululum habens astrictionis, atque ob ejusmodi temperamentum admodum exsiccatorium est medicamen, expers mordacitatis, &c. Habent autem hujus Centaurii minoris, inquit Dodonaeus, cauliculi superiores, folia, flores, vin­centem qualitatem amaram & temperaturam calidam & siccam ordine secundo. Hepatis & fel­lis nec non lienis obstructiones decocta in aqua & epota aperiunt: regio morbo medentur, diutur­nis ac prorogatis febribus auxiliantur, ventris taeneas & lumbricos interemunt: in summa ab­stergunt, expurgant, crassitiem humorum attenuant, & quicquid amara possunt, insigniter prae­stant; per alvum tamen expurgationem ullam facere observare non potuit Dodonaeus, quamob­rem nullam Centaurio minori commovendae aut expurgandae alvi vim aut potentiam addesse exi­stimat experientia doctus praedictus author, non obstante authoritate Dioscoridis & Galeni, qui ut supra dictum, asserunt bilem & crassa per alvum ducere. De Centaurio minore rubro sic canit Johannes Posthius,

Flos mihi suave rubet sed inest quoque succus amarus,
Qui juvat obsessum bile, aperitque jecur.

Vide caeteras facultates apud Joh. Bauhinum pag. 354, & 355. Consule etiam Simonem Pauli qui diffuse satis de Centaurii minoris viribus disserit à pag. 242. usque ad pag. 250. Medici Itali exhibent pulveris Centaurii lutei tertio quoque die drach. 1. addito semine Carui, Anisi, in vino albo, contra Hydropem, icterum, lienis obstructiones.

DEPENTAPETALIS Capsulis minuta semina continentibus donatis.

CAPUT XXIII. NUMULARIA.

NUmularia à foliis numi speciem referentibus sic dicta; aliis Centummorbia à mirifica in vulneribus medendis facultate. Aliis Hirudinaria, quod Hirudinis instar passim terrae af­fixa haereat. Sunt qui Numulum Plinii l. 18. c. 28. censeant ubi falso Mimmulus legatur: an f [...]rte apud Theophrastum l. 9. c. 14. [...], Rubiam Gaza vertit.

Numularia est planta pentapetala, capsulis plurima semina minuta continentibus donata, per terram folia strata gerens, binatim sibiinvicem ex adverso posita.

Pars TABULAE XXVI. Sectionis quintae.
  • Numularia
    • 1. Major
    • 2. Minor
      • Flore
        • Luteo, nobis. Numularia vulgaris, Park. Numularia centummorbia, J. B. Chabr.
        • Purpurascente, C. B. P. & Prod.
Explicatio partis Tab. vigesimae sextae Sectionis quintae.

1. NUmularia major flore luteo, nobis. Numularia major lutea, C. B. P. Numularia vul­garis, Park. Numularia, Trag. Matth. Fuch. Dod. ut. Ad. Lob. Lugd. Tab. Ger. Eyst. Numularia centummorbia, J. B. Chabr. Longis, tenuibus viticulis, angulosis proserpit haec Numularia major, quorum geniculis ex brevioribus intervallis folia bina, è regione apposita nascuntur, Anagallidis rotundiora & nonnihil crispa, gustu vehementer citra modum siccante adstringenteque; ex quorum alis flores plerumque bini, rarius terni, Anagallidis luteae florum instar, sed rotundiores, eodemque colore praediti, sapore autem astringente, quinis petalis constantes, quos vice calycis totidem viridantia foliola sustinent: capitulum & semen Anagal­lidis luteae habet. Juxta scrobes & fluenta aliaque rigua loca provenit, subinde & in humidis reperitur silvis, pratis & fossis. A Maio mense usque in multam aestatem floret.

2. Numularia minor flore purpurascente, C. B. P. & Prod. Haec Numularia minor eo modo quo Numularia vulgaris serpit, radicem habens tenuem, capillaceam, à qua coliculi multi, te­nues, [Page 568] palmo minores, aut aliquando aequales emergunt, quos utrinque ambiunt folia vulgaris forma, propemodum rotunda, sed parva & plus quam decuplo minora, quorum nonnulla leviter sinuata: ex horum sinu pediculi tenues, oblongi prodeunt, quorum singuli florem purpura­scentem, parvum, oblongum, quinis petalis constantem, staminulis in medio brevibus, su­stinent: hisce succedit capitulum parvum, apice donatum, minutissimum semen continens. Haec in humidis plurimis locis, prope Castelnovum, non longe Monspelio dissitis crescit, & passim in palustribus Galliae & Angliae. Floret eodem tempore cum priore, aliquando tardius.

TEMPERAMENTUM & VIRES.

Secundi aut tertii ordinis exsiccantium esse herbam sapor ejus gustu admodum astringens ostendit: est vero & simul modice refrigerans: & hinc flores & folia trita & imposita, vulnera & quae­vis ulcera glutinare valent: eadem cum vino sumpta dysenterias, ventris imbicilitates fluxusque ac humiditates sanant. Conducunt & ad sanguinis rejectiones, profluvia muliebria, & ad o­mnia interaneorum vulnera & ulcera, potissimum pulmonum. Vinum in quo herbae hujus folia de­cocta, ulceribus summe confert, si hoc laventur & abstergantur: folia cataplasmatis ritu illita ulcera putredinosa juvant, authore Fuchsio. Sed & succus quoque foliorum & herba ipsa illita recentia vulnera glutinat. Praecipuam ejus vim esse dixit Matthiolus, adversus puerorum ente­rocelas, cum illita, tum pulvere hausta.

DEPENTAPETALIS Capsulis in medio transversim horizontaliter sectis.

CAPUT XXIV. ANAGALLIS.

A [...] Dioscoridi l. 2. c. 209. Anagallida aliqui Corchorum vocant, Plinio l. 25. c. 13. Genera duo Dioscoridi & Plinio, flore tamen distantia: quae caeruleo est flore, femina: quae phoeniceo, mas iisdem dicitur.

Anagallis est planta pentapetala capsulis rotundis in medio transversim horizonaliter sectis adinstar duarum bullarum margine tenus junctarum, in quarum medio est stilus nutritivus, ro­tundus, à quo circulariter nutriuntur plurima semina, minuta, subruffa, matura. Anagallis est vel annua eaque duplex, mas flore phoeniceo, femina flore caeruleo (major quae est latifolia vel angustifolia & minima seu pusilla caerulea:) vel est perennis [...]lore luteo, nemorosa dicta.

Pars TABULAE XXVI. Sectionis quintae.
  • Anagallis
    • Flore
      • 1. Phoeniceo, C. B. P. Cam. Anagallis phoenicea mas, Ad. Icon. obs. Lob. J. B. Chabr. Anagallis mas, Dod. Ger.
      • Caeruleo
        • 2. C. B▪ P. Anagallis femina, Trag. Matth. Fuch. Dod. Tur. Lugd.
        • Ger.
          • Flore
            • Albo.
            • Purpureo.
        • 3. Foliis binis ternisve geniculis ex adverso nascentibus, C. B. P. Anagallis tenuifolia Monelli, Clus. Hist. App. Altera Anagal­lis tenuifolia, Ger.
        • 4. Pusilla seu omnium minima, nobis.
      • 1. Luteo nemorum, C. B. P. Anagallis lutea, Ad. Lob. Lugd. Tab. Ger. Ana­gallis lutea flavo flore, Clus. Hist.
Explicatio partis Tab. vigesimae sextae Sectionis quintae.

1. ANagallis flore phoeniceo, C. B. P. Cam. Anagallis phoenicea mas, Ad. Icon. Lob. J. B. Chabr. Anagallis phoenicea, Tab. Anagallis mas, Dod. Ger. Anagallis floribus phoeniceis obsoletè purpureis & carneis, Park. Anagallis Alsinen similitudine refert. Cau­liculi [Page 569] ejus triangulares aliquando sed frequentius quadrangulares, qui non attoliuntur s [...] per terram sparsi jacent: quibus pauca parvulaque folia acuminata, non toto ambitu rotunda, superna parte virent, aversa vero exiguis nigricantibus punctulis notantur: flores in tenui­bus pediculis, oblongis, è sinubus inter folia & caules exeuntibus, aut puniceo colore ruben­tes, aut obsolete purpurei, aut albi caeruleive, pentapetali: quibus singulis succedunt capsulae sin­gulae, rotundae instar seminis Coriandri, quae bifariam maturae & exsiccatae transversim hori­zontaliter secantur; atque in singulis plurima semina, minuta, subruffa, continentur cingentia stilum nutritivum, rotundum: radix tenuibus fibris constat. In arvis juxta semitas & in hortis ac vineis non raro utraque cum mas, tum femina prodit, frequentius tamen flore rubente. To­ta aestate potissimum tamen Augusto mense florem fert.

2. Anagallis flore caeruleo, C. B. P. Anagallis femina, Trag. Matth. Fuch. Dod. Tur. Lugd. Ger. Ab Anagallide phoeniceo flore neutiquam effigie diversa est, sed duntaxat colore.

3. Anagallis caerulea foliis binis ternisve geniculis ex adverso nascentibus, C. B. P. Anagal­lis tenuifolia Monelli, Clus. Hist. App. altera. Anagallis tenuifolia, Ger. Anagallis tenuifolia flore carneo, Park. Haec plures ramulos ab eadem radice spargit, pedalis longitudinis, qua­drangulos, ut praedictae Anagallides, qui deinceps alios minores à latere procreant, cinctos per intervalla longiusculis & angustioribus foliis quam praedictae Anagallidis folia & ad Gra­tiolae foliorum formam plurimum accedentibus, atque ex adverso eidem geniculo semper ad­haerentibus, utplurimum binis numero interdum etiam ternis, raro pluribus, iisque aliquan­do in eodem ramulo; è quorum alis magna ex parte totidem petioli, quot folia, cauliculos per intervalla simul ambiunt, summo fastigo sustinentes flores quinis petalis constantes, coloris caerulei, umbilico tamen purpurascente & phoeniceis floribus majores, è quibus exiliunt exigua staminula, ut in praedictis. Abunde flores profert, & plerumque toto trimestri spatio: flori­bus succedunt orbiculata vascula ut in aliis supradictis Anagallidum speciebus, similia etiam semina continentia, quibus deciduis sequente anno novae plantae generantur. Annua seu aestiva­lis duntaxat est planta. Semen Gadibus accepit Johannes Monellus Tornacensis, atque idem Carolo Clusio communicavit anno 1602.

4. Anagallis pusilla seu omnium minima, nobis. Planta est haec minima, vix biuncialis, in hu­midis secundo lapide ab urbe Blaesis proveniens: flosculos gerit caeruleos, vulgaris Anagal­lidis triplo minores: capsulas seminales & pariter semina multo minora.

5. Anagallis lutea nemorum, C. B. P. Anagallis lutea, Ad. Lob. Lugd. Tab. Ger. Anagallis lutea flavo flore, Clus. Hist. Anagallis lutea Numulariae similis, J. B. Chabr. Dodrantales, sunt huic ramuli, rubentes, teneri, succi pleni, humi sparsi, in quibus multa solia, Anagalli­dis phoeniceo flore foliis majora, bina semper inter se opposita, acidiusculi saporis: ex alis prodeunt flores Anagallidis vulgaris floribus formâ similes, sed majores, quinis petalis con­stantes, flavo colore praediti: capitula rotunda deinde turgentia, Anagallidis vulgaris capi­tulorum aemula, minora tamen, semen etiam non dissimile: tenui & late serpente est radice, quinetiam ipsi ramuli humi sparsi fibras agunt: ideo difficulter semina ad maturitatem perdu­cunt. Nascitur in Hogebergin summo fere jugo inter arbores & in aliis montium Etscher Durestain vicinisque jugis: nos satis frequenter in locis opacis & umbrosis per Galliam florentem offen­dimus mense Julio & Augusto, raro semen maturescit.

TEMPERAMENTUM & VIRES.

Habet Anagallis desiccandi vim citra mordacitatem, nonnihil quoque coloris & quandam trahendi facultatem, adeo ut infixa corpori extrahat, author Galenus. Dioscorides ait, utramque Ana­gallidem marem scilicet & feminam mitigandi vim habere, inflammationes arcere, adactos cor­pori aculeos extrahere & nomas cohibere, succum item caput gargarisatum purgare, naribus in­fusum dentium dolores lenire, si in adversam narem injiciatur: retusae oculorum aciei auxiliari & argema cum melle purgare: contra viper arum morsus inservire; jecinoris ac renum vitia reprimere, si ex vino bibatur. Quaedam mulier Lutetiae aqua è phoenicea Anagallide distillata multos suffusione laborantes curavit. Potest autem distillari, teste Holerio, cum melle. Verum succus cum melle per­mistus & instillatus id efficacius praestaret; nam aquae distillatae nihil fere aliud sunt quam in­insipidum phylegma, parumque aut nihil de viribus plantarum unde extrahuntur, in se con­tinent.

HALLUCINATIONES CASP. BAUHINI Aliorumque Authorum.

PAg. 252. col. 1. pl. 1. Anagallis aquatica major folio subrotundo, C. B. P. Anagallis seu Becabun­ga, Ger. Ibidem col. 2. pl. 11. Anagallis aquatica minor folio subrotundo, C. B. P. Anagallis aquati­ca minor flore pallido, Ger. Ibidem pl. 111. Ana­gallis aquatica major folio oblongo, C. B. P. Anagal­lis aquatica, Ger. Berula major, Tab. Ibidem pl. IV. Anagallis aquatica minor folio oblongo, C. B. P. Anagallis aquatica minor, Ger. Ibidem pl. V. Ana­gallis aquatica foliis Pulegii Serpillive, C. B. P. Si­um alterum & Anagallis aquatica, Trag. Ibidem pl. VI. Anagallis aquatica folio non crenato, C. B. P. Anagallis aquatica tertia, Lob. & aquatica altera, L [...] lii. Lugd. Ibidem pl. VII. Anagallis aquatica an­gustifolia, C. B. P. Anagallis aquatica 4. Lob. Icon. Ibidem Anagallis aquatica angustifolia s [...]utellata, C. B. P. & Prod. Omnes▪ hae plantae cum flores ge­rant tetrapetalos siliculasque bicapsulares longitu­dinaliter in bina loculamenta sectas Veronicarum more, proculdubio sunt recensendae pro Veronicis a­quaticis, non enim sunt Anagallides ratiocinando ex libro naturae; cum Anagallis proprie loquendo sit planta pentapetala cujus capsula est rotunda in me­dio sponte sese aperiens transversim horizontaliter sine septo medio disterminante duplicem seriem semi­num; ergo omnes praedictae plantae neutiquam Anagal­lides aquaticae dicendae fuissent Casparo Bauhino aliis­que Authoribus. Vide pag. 325. hujus Historiae, ubi diffusius de hac Hallucinatione egimus.

DE PENTAPETALIS Capsulis per medium transversim horizontaliter sectis donatis.

CAPUT XXV. PORTULACA.

A [...] dicitur ipsa Portulaca Dioscoridi l. 2. c. 150. cui genera duo, Andrachne, & An­drachne silvestris, quae foliis est crassioribus atque densis, in petrosis nascitur: aliquando in hor­tis foliis Oleae, sed minoribus multo, verum pluribus & teneris: cauliculis rubicundis, frequen­tibus, in terram inclinatis, &c. At Theophrastus [...] herbam 1. Caus. Plantarum 10. & 4. ejusdem 3. exhibet: dein [...] arborem 1. Hist. 8. & 15. 4. Hist. 4. Portulacam Gaza red­dit. Verum Plinius l. &c. 20. scribit Portulacam quam Pepleon vocat, non multum sativa effica­ciorem esse: ubi Portulacam cum Peplio herba diversissima confundit: causa erroris, quod aliqui Pe­plion Portulacam agrestem vocarint: confundit etiam vires silvestris cum sativae Portulacae viribus.

Portulaca est planta pentapetala capsulas producens oblongas, grani hordii majores, per me­dium transversim horizontaliter sectas: folia crassa, succulenta atque pinguia. Propter analogiam Portulacae in fine ultimo, id est in numero petalorum & capsulis conformibus cum capsulis Anagallidis, eandem Anagallidi subjunximus, & quicunque Anagallidem foliis spissis, crassis, succulentis donatam pronunciaverit, eidem dabimus manus: utcunque melius hic disponitur à fine ultimo quam à foliorum spissitudine aut succulentia cum Sedo Telephioque, ut fecere Casp. Bauhinus aliique authores qui Historias generales nobis exhibuere. Vide ejusdem Icones in Appendice hujus Sectionis.

TABULA Portulacae in Appendice Sectionis quintae.
  • Portulaca
    • 1. Latifolia seu sativa
      • Foliis
        • Viridibus, nobis. Portulaca sativa, Dod. Park.
        • Flavis, nobis.
    • 2. Angustifolia seu silvestris C. B. P. Portulaca silvestris, Trag. Matth. Fuch. Dod. ut. Ad. Lob. Lugd. Ger. Park.
    • 3. Minima flore albo, nobis.
Explicatio Portulacae in Appendice Sectionis quintae.

1. POrtulaca latifolia seu sativa, C. B. P. Portulaca sativa, Dod. Park. Portulaca horten­sis, Trag. Fuch. Dod. Gall. Gesn. Hort. Portulaca domestica, Matth. Ad. Lob. Ger. Portulaca latioribus foliis, Caes. Sativae hujus seu Portulacae domesticae caules non raro do­drantales, pedales nonnunquam & in solo fertili longiores, teretes, crassi, subrubentes, suc­culenti, laeves, resplendentes, per terram strati, in alas quasdam distribuuntur: folia uncialis & sesquiuncialis longitudinis, latiuscula, crassa, pinguia, succulenta, glabra, virentia, interdum in hortis flava, à tergo albidiora: flosculi minuti, pallide lutei, pentapetali ad annexum fo­liorum [Page 571] cum caulibus gignuntur, exiguis aut parvis pediculis innitentes: succedente capitulo exiguo, oblongo, grano Hordei paulo majore, per medium transversim horizontaliter secto, her­bacei ac virentis coloris; in cujus gremio circa stilum nutritivum, capsulae superiore parte de­ciduâ, conspiciuntur plurima semina, pusilla, nigra: radix fibras habet satis crassas.

2. Portulaca angustifolia sive silvestris, C. B. P. Portulaca silvestris, Trag. Matth. Fuch. Dod. ut. Ad. Lob. Lugd. Ger. Park. Portulaca arvensis, Tab. Portulaca sponte nascens, Cord. Hist. Portulaca minor, Gesn. Hort. Cam. Portulaca silvestris minor seu spontanea, J. B. Chabr. Pas­sim in hortis & vineis per Galliam nascitur spontanea & silvestris Portulaca, multis numeris mi­nor quam sativa prior, tota caulibus suis terrae appressa, nec humo surgens: radice est crassiuscula sicut & ramis succulentis, multisidis: folia ungui digiti minimi fere paria, succulenta, crassa, pariter atrovirentia: flores pusilli, lutei, pentapetali, in medio muscosi: quibus singulis singulae capsulae succedunt, oblongae, per medium transversim horizontaliter sectae: quibus ablatis aut sponte cadentibus conspiciuntur plurima, pusilla semina, nigra, circastilum nutritivum. Huc per­tinet Portulaca arvensis, C. B. P. Portulaca exigua, Cam. quae mihi videtur varietas prioris in steriliore solo nascens.

3. Portulaca minima flore albo, nobis. Haec plantula est uncialis aut biuncialis: in humidis arvis ineunte Vere foliola spissa satis pro exiguitate plantae per terram strata producit, exigua, angusta: flosculos ad nodos producit albos, pentapetalos, mense Martio & Aprili; quibus de­ciduis succedunt minutila semina Portulacae seminibus omnino conformia & nigra itidem. Vi­de Icones harum in Appendice hujus Sectionis.

TEMPERAMENTUM & VIRES.

Portulaca vim habet, ut author est Dioscorides, astrictoriam [...] refrigeratoriam, Lob. Imposita cum polenta cum capitis, tum oculorum doloribus, ac caeteris quoque inflammationibus, itemque stomachi ardoribus & erysipelatis ac vesicae denique cruciatibus auxilio est. Succus con­densatus cum gummi Tragachanthae & Arabico pulverisatis & in pilulas redactus plurimum con­fert in urina cruenta. Pro cibo porro sumpta dentium stuporem & stomachi ac intestinorum ae­stuationem fluxionemque demulcet. Erosione tentatos renes & vesicam adjuvat, ac veneris im­petus exsolvit; simili effectu prodest ejus succus epotus, etiam in febribus efficax: valet & diu multumque cocta contra teretes lumbricos, cruentam etiam excreationem ac dysenteriam: itemque ad haemorrhoidas & sanguinis eruptiones nec non adversus sepis morsus, oculorum medicamentis utiliter admiscetur, ac intestinorum fluxione laborantibus, erosisve vulvis infunditur; quin & ad capitis dolores ab aestu ortos cum rosaceo aut simplici oleo irrigatur, eminentes quoque in capite papulas cum vino exterit. Vulneribus denique, quae ad syderationem spectant, cum polenta im­ponitur. Vide caeteras vires apud Johannem Bauhinum pag. 679. & Dodenaeum pag. 661.

DE PENTAPETALIS Capsulis pluribus loculamentis donatis.

CAPUT XXVI. LINUM.

[...] Dioscoridi lib. 2. c. 125. Theophr. 8. Hist. 7. qui 3. caus. 21. in Lolium mutari scribit, [quod est falsum] Linum Plinio l. 19. c. 1. cujus genera ratione loci natalitii recenset.

Linum est planta pentapetala capsulis pluribus arcte sibi adhuc viridibus junctis donata. Est habita ratione foliorum, vel latifolium, vel angustifolium: ratione durationis, est vel annuum, vel perenne: ratione colorum florum, est vel flore caeruleo violaceove, rubro, albo & luteo: estque vel foliis glabris, vel hirsutis; denique vel sativum vel silvestre.

Pars TABULAE XXVI.
  • [Page 572]Linum
    • Latifolium
      • Annuum caeruleum
        • 1. Sativum, nobis. Linum sativum, C. B. P. Trag. Dod. Linum vulgare caeruleum, Ad. Lob.
        • 2. Arvense seu inter Avenam, nobis. Linum silvestre, Trag. Tur.
      • Perenne
        • 3. Majus caeruleum capitulo majore, nobis.
        • 4. Minus caeruleum capitulo minore, nobis.
        • Hirsutum
          • 5. Caeruleum, nobis. Linum silvestre latifolium hirsu­tum caeruleum, C. B. P. Linum silvestre 1. Clus. Hist.
          • 6. Candidum purpureis venis distinctum, nobis. Linum silvestre latifolium, Clus. Hist.
          • 7. Niveum fruticosum, nobis. Linum fruticosum nive­um, C. B. P. Linum fruticosum 7. Clus. Hist
        • Glabrum luteum
          • 8. Creticum arboreum, nobis. Linum arbore­um, Prosp. Alpin. de Exot.
          • 9. Narbonense sive maritimum, nobis. Li­num silvestre, Matth. Dod.
          • 10. Pannonicum, nobis. Linum silvestre Pan­nonicum, Tab.
          • 11. Ad singula genicula floridum, nobis. Linum luteum silvestre latifolium, Col.
      • Annuum luteum folio
        • 12. Latiore, nobis.
        • 13. Angustiore, nobis.
    • Angustifolium
      • Silvestre
        • 14, Flore magno, C. B. P. Linum silvestre 5. angustifolium 2. Clus. Hist. Linum sil­vestre 3. Dod. Tab.
          • Caeruleum, nobis.
          • Album quinque petalis purpureis li­neis distinctis, nobis.
        • 15. Floribus dilute purpurascentibus vel carneis, nobis.
        • Foliis
          • 16. Rarioribus, C. B. P. Linum silvestre tenuifolium, Ger.
          • 17. Angustis & densioribus, C. B. P. Linum silvestre flore caeruleo, Cam. Ep. Eyst.
      • Album minus
        • 18. Chamaelinum, Clus. Hist. Chamaelinum, Lob. Lugd.
        • 19. Catharticum, Ger. Linum pratense flosculis exiguis can­dicantibus, C. B. P.
§. 1. LINUM LATIFOLIUM.
Explicatio partis Tab. vigesimae sextae Sectionis quintae.

1. LInum sativum, C. B. P. Trag. Dod. Linum vulgare caeruleum, Ad. Lob. Linum, Matth. Fuch. Cord. in Diosc. Tur. Caes. Lugd. Tenuibus ac rotundis caulibus seu virgis as­surgit Linum hoc sativum: folia ei oblonga, angusta, acuminata: flores in summis ramis speciosi, colore caerulei, pentapetali, quorum singula petala sunt subrotunda cum staminulis prominen­tibus in eorum medio: hisce evanidis succedunt parva, rotunda, orbiculata capitula sive va­scula, in plura loculamenta distincta, in quorum singulis plurima cernuntur semina oblon­ga, compressa, lucida, in medio tumida, ex fulvo colore punicantia: radicibus nititur exili­bus, fibrosis. Pingui laetoque solo, locis humilioribus & non sitientibus faelicius provenit. Pinguissimum, ut Columella ait, solum & modice humidum poscit. Aliqui, inquit Palladius, macro solo spissum serunt, ita assequitur ut Linum subtile nascatur. Plinius scribit seri in locis sabulosis, maxime uno sulco, nec magis festinare aliud, urereque agrum & deteriorem ipsum facere, quod & Virgilius in Georgicis testatur,

Urit Lini campum seges, urit Avenae,
Urunt lethaeo perfusa papavera somno.

[Page 573]Seritur Linum Vere, Maio & Junio mensibus floret post messem Plinius lib. XIX. cap. I. virgae ipsae merguntur in aquam putridam, sole tepefactam, per octiduum pondere aliquo depressae, maceratas esse indicio est membrana laxior, iterumque inversae ut prius sole siccantur, mox are­factae in saxo tunduntur malleo stupario, quod proximum cortici fuit stupa appellatur deterio­ris Lini, lucernarum fere luminibus aptior.

2. Huc pertinet Linum arvense, C. B. P. Linum silvestre, Trag. Tur. Caulibus & capsulis seminalibus crassioribus & se cito ad solem post maturitatem aperientibus à priore sativo so­lummodo differt, & inter Avenam vulgo reperitur.

3. Linum perenne majus caeruleum capitulo majore, nobis. Hoc à praedictis facile distin­guitur, primo floribus & capsulis majoribus; secundo duratione, est enim perenne.

4. Linum perenne minus caeruleum capitulo minore, nobis. Hoc caules surrigit non rectos ut superius, sed reclinantes: folia sunt angustiora: flores & capitula quadruplo minora ca­pitulis praecedentis: in hoc convenit utrumque quod sit perenne, & hisce notis 3um. & 4um. fa­cile à 1mo. & 2do. distinguuntur, atque inter se magnitudine & parvitate.

5. Linum silvestre latifolium hirsutum caeruleum, C. B. P. Linum silvestre latifolium, Lob. Icon. Linum silvestre 1. Clus. Hist. Ex radice crassiuscula & candicante unicum, interdum plures fert caules, modo pedali, interdum majore altitudine assurgentes, crassos, firmos, hir­sutos, superiore parte in plures ramulos divisos: folia quae eos ambiunt reliquis suae sortis ma­jora, venosa, hirsuta, minimum digitum lata, gummoso gustu, deinde amaricante: ramuli ab infimo ad summum floribus quinis petalis constantibus onusti, omnium maximis, Malvae vul­garis fere aemulis, caerulei coloris, aut vegetioris aut dilutioris, cum quinque internis staminulis apicem hab [...]ntibus: quibus succedunt capitula dura, mucronata, quinque foliolis sive apo­physibus comprehensa, & quasi calyce involuta; praedicta capitula in varia loculamenta sepa­rantur, quae maturitate hiant, seminaque in singulis continent sativi Lini seminibus similia, lata, nigricantia, splendentia: radix perennis est seu vivax, singulis annis repullulans, cauli­culosque etiam ante hyemem proferens tenellos, foliis multa lanugine hirsutis onustos. Flo­ret Junio ac Julio, semen maturum est Augusto. Frequens est multis Pannoniae superioris & Austriae inferioris locis editioribus & siccioribus, gramineis tamen, ut apud Posonium, & Petro­nellam quae veterum Carnuntum creditur.

6. Linum silvestre latifolium hirsutum candidum purpureis venis distinctum, C. B. P. Linum silvestre latifolium, Clus. Hist. Linum silvestre latifolium foliis hirsutis Tithymali helioscopii, Lugd. Hoc pedales, graciles, lanuginosos, quaternos, quinos ab una radice promit caules, in quibus Lini latiuscula folia trinervia ad Ascyri formam fere accedentia, nec multum à prioris foliis discrepantia, lanuginosa: extremi cauliculi in binos aut ternos ramusculos divisi & He­liotropii majoris quodammodo instar circumflexi, pleni sunt floribus qui ab imo aperiri in­cipiunt, Lini florum divisura, sed majoribus, superiori fere aequalibus, candidis, quos multae purpureae venae interscindunt: semen & capitula in quibus continetur, prioris Lini similia: ra­dix perennis est, crassiuscula, longa, candicans, raris fibris circumsepta. Apud Colibriam Lu­sitaniae urbem, Conymbra dictam, celebri Academia claram. Hanc Lini speciem duntaxat me­minit Car. Clusius ad desertum quoddam & solitarium templum mense Novembri repullulan­tem reperiisse, & in illius anni cauliculis semen collectum in Belgium attulit, quo terrae com­misso unica planta nata est cubitalem excedens altitudinem, latioribus quam natali solo foliis, quae singulis annis sub aestatis finem quidem floruit, sed nullum semen praebuit.

7. Linum fruticosum niveum, C. B. P. Linum fruticosum 7. Clus. Hist. Linum silvestre 2. flore albo, Lugd. Dodrantalibus pedalibusque fere exit cauliculis, semper virentibus, quos numerosa folia exornant mediae inter Thymi & Psyllii folia magnitudinis, subalbida: flores deinde superioris paulo majores, quinis petalis ut illi constantes, omnino nivei, summis ra­mulis insident: quibus succedunt capitula multis loculamentis divisa, in quibus singulis continentur semina aliorum Linorum more: radix dura & lignosa est. Exit quibusdam de­sertis Hispaniae locis sole illustratis. Floret Junio & Julio, atque subinde semen prosert, in Belgio satum tertio duntaxat à satu anno serius floruit, nec semen tulit.

8. Linum silvestre Creticum arboreum luteum, nobis. Linum arboreum Prosperi Alpin. de Exot. Ramum plantae Creticae pro Lino arboreo accepit Prosper Alpinus, eo nomine ita vo­catum à floribus, fructibus & omnium maxime seminibus, quae magnitudine, figura & colore sunt adeo Lini seminibus similia ut vix discerni possint ab ipsis. Planta est arborescens quasi, constans ramis oblique actis, gracilibus, rotundis, cortice nigris: foliis Lini sativi sed latio­ribus, ut ad Myrti folia magis accedant, densis & undique ramos contegentibus: in cacumine [Page 574] producuntur flores flavi, pentapetali, & folliculi multicapsulares suis pediculis singuli adhae­rentes, sapore valde amaro: capsulae magnitudine Cicerum visuntur, atque figura pyramidali constantes caeterorum Linorum modo, semina in diversis loculamentis continentes Lini sativi seminibus omnino similia. Provenit in Creta Insula. Floret aestate atque eadem durante se­mina sua perficit.

9. Linum maritimum luteum, C. B. P. Linum silvestre, Matth. Dod. Lugd. Cam. Linum maritimum luteum, Ad. Lob. Linum Narbonense, Lob. Icon. Ab una radice caules assur­gunt plures cubitales, qui superius in ramulos dividuntur, per quos folia mollicella, latiuscula, breviora quam Lini sativi, insipida: flores extremis haerent ramulis Lini, sed coloris lutei, amaricantes; quibus evanidis succedunt capitula minora multo quam Lini sativi capita, satis amara, semen aliorum suae sortis more continentia. Haud procul à mari in pratis ac herbosis locis in Gallia Narbonensi juxta prata & litora herbida maris Narbonensis, ac inter stagnum de Perau & mare fruticat pedalibus & sesquipalibus ramis, rectis, numerosis, gracilioribus paucio­ [...]usque Lini vulgaris foliis & Lentis. Junio ac Julio semine & pericarpiis minutioribus multo sativi cernitur.

10. Linum silvestre latifolium luteum, C. B. P. Linum silvestre 3. Clus. Hist. Linum silve­stre Pannonicum, Tab. Multos etiam ex una radice Linum hoc luteum fert caules vulgaris si­miles, plerumque tamen breviores, Hyperici non valde dissimiles, aliquantulum rubentes, sir­mos, majusculis foliis latiusculisque & crassiusculis, 3io. Clusii fere paribus, non hirsutis ta­men sed durioribus septos, perquam amari saporis: flores in summis caulibus copiosos, ma­gnos quinque etiam petalis constantes, perelegantis flavi coloris, quinque etiam staminibus e medio prorumpentibus, & totidem gracilioribus brevioribusque villis: semen in compres­sioribus capitulis, paulo minoribus reliquorum capitulis, nigricans, sed non splendens ut re­liquorum semen: radix succrescit crassa sed contorta, albicans, aliquot fibris donata, singulis annis repullulans novosque caules producens. Exit abunde in monte Badensibus Austriae thermis imminente, in locis item ad silvulam Lachn pago vicinam cum aliquot aliis speciebus. Floret & semen profert cum 2do. latifolio hirsuto caeruleo.

11. Linum luteum ad singula genicula floridum, nobis. Linum luteum silvestre latifolium Col. Hyemali gaudet tempore Linum hoc in pratensibus, ex argillosa humentique tellure erutum est Decembri mense: radice nititur lignosa, parva, intorta, ramis pluribus ex caudice in summo trifidis, & duorum digitorum interstitio, ex geniculis prodeuntibus foliis; ac in singulis ge­niculis florem habet luteum, cui succedit capsula in plurimas cellulas divisa, ut in caeteris suae sortis, cui etiam semen compressum, lucidum seu nitidum, fuscum, amaro parum sapore: flos & fructus quinquefoliatae insident basi exiguis & angustis foliolis constructae. Semine ex Asprensibus lecto Romae sata planta exiit, quae flores & semina aestate perfecit. Folia in imo exigua, & per caulem semper majora & Lino duplo latiora in ramis postea, semper ad cacumen usque decrescentia & minora angustioraque.

12, & 13. Linum silvestre minus luteum annuum folio latiore & aliud folio angustiore, nobis. Utraque haec species vix palmarem aut ad summum dodrantalem excedit altitudinem, flosculos fert utraque luteos, pentapetalos, capsulas seminales caeterorum capsulis conformes, seminaque ibidem contenta paria sed minora, solo hoc discrimine intercedente quod unius folia sint la­tiora, alterius angustiora. Utraque species sponte crescit in silvis humidis circa Blaesas.

§. 2. LINUM SILVESTRE.

14. Linum silvestre augustifolium flore magno, C. B. P. Linum silvestre 5. angustifolium 2. Clus. Hist. Linum angustifolium silvestre 3. Dod. Tab. Cam. ep. Dodrantales, nonnunquam pedales, habet haec species Lini silvestris cauliculos, graciles, firmos, rectos: folia sativi Lini angustiora, dura, mucronata, virentia, amaricantia: flores in summis cauliculis multos, magnos, quinque petalis praeditos, nunc caeruleos, nunc albos, quinque purpureis lineis distinctos, toti­dem staminulis & quinque separatis apicibus ex medio umbilico prodeuntibus, odoratos: se­m [...]n in rotundis vasculis plurimis loculamentis distinctis planum, nigricans, splendens, sativi Lini seminibus simile: radicem candicantem, duram, aliquot fibris donatam, perennem, & singulis annis novos cauliculos proferentem. Magna copia nascitur in toto Viennensi agro & plerisque aliis Austriae & Pannoniae editioribus locis, atque secundum publicas vias etiam apud Lachn cum aliquot superiorum Linorum speciebus. Floret Junio, semen perficit Julio & Au­gusto. Datur & hujus varietas in Austriacis Alpibus, praesertim vero Sneberg reperta, huic o­mnino [Page 575] similis cauliculorum & foliorum gracilitate, tenuitate, florum (que) forma & deni (que) radice: in florum duntaxat colore est differentia, qui nivei ut superioris non sunt, sed caerulei, in candidum languescentes & quasi cineracei: capitula etiam floribus succedentia longe ampliora sunt, nec minora quam in sativo. Florebat istic sub sinem Junii, semen extremo Julio & ineunte Augusto maturum.

15. Linum silvestre angustifolium floribus dilute purpurascentibus vel carneis, C. B. P. Li­num silvestre angustifolium 6. Clus. Hist. Huic binae sunt vel ternae virgulae, dodrantales, fir­mae licet, valde graciles, quas foliola Lino sativo multo angustiora & minora ambiunt: summi [...] virgulis terni aut quaterni, nonnunquam plures, insident flores superioris floribus forma aequa­les & colore ferme similes, sed dilute purpureo aut candido minores, sativi Lini florem non multum excedentes: quibus succedunt capitula in varias cellulas distincta atque in singulis se­mina multo minora continentia: radix exilis, candicans, perennis tamen. Haec species seu po­tius varietas observata primum Clusio multis abhinc annis in anteriore Madritianae silvae parte, quae secundo ab urbe Lutetia lapide distat, inter gramina loco aperto, & nullis arboribus con­sito: ibidem à nobis conspecta & postea passim in collibus herbidis per totam Galliam fere, [...]lorens Julio & semen sub finem aestatis perficiens observata fuit 30. abhinc annis.

16. Linum silvestre angustifolium foliis rarioribus, C. B. P. Linum silvestre 2. Tab. Linum silvestre tenuifolium, Ger. Qui duplicem habet ejusdem plantae figuram eodem nomine insigni­tam. Hoc folia habet tenuia, rarius secundum caulem disposita, & hoc nomine distinguitur à caeteris praedictis: florem fert caeruleum aliquando album.

17. Linum silvestre angustis & densioribus foliis, C. B. P. Linum silvestre flore cae­ruleo, Cam. ep. Eyst. Linum silvestre 4. angustifolium 2. Clus. Hist. Linum silvestre tenuiso­lium, Lob. Icon. Tab. Complures sunt huic cauliculi, teretes, firmi, pedalis longitudinis, viri­des, frequentibus foliolis Lini silvestris similibus, ex viridi subcaeruleis onusti, summo fastigio in aliquot ramulos divisi: quibus insident flores intense caerulei, quinque petalis constantes sativi Lini floribus simillimi, quinque etiam in medio staminula totidemque apicibus separata continentes: semen in capitulis crassioribus, rotundis, Lini sativi non minoribus, nigrum, ob­longum, planum, sativi semini fere par: radix candicans est, perennis, aliquantulum fibrosa (desideratur in Icone major pictoris diligentia) amariusculi gustus, deinde suavis, acrimoniae particeps in variis circa Viennam Austriae locis sponte nascitur, praesertim in gramineis accli­vitatibus & juxta vias. Floret Maio & Junio, interdum etiam tota aetate, semen vero maturescit versus ejusdem finem.

18. Linum angustifolium silvestre minus, C. B. P. Linum silvestre 8. seu Chamaelinum, Clus. Hist. Chamaelinum, Lob. Lugd. Chamaelinum perpusillum, Ger. Linum perpusillum candi­cantibus floribus, Cam. Exili, rotundo, dodrantalique aut paulo majore assurgit cauliculo 8•m. hoc parvum Linum Clusii, quem adverso situ ut in Hyperico bina aliquando quaterna amplectun­tur foliola, angusta, brevia, mucronata: supernus cauliculus in aliquot ramulos semper dividi­tur, qui in oblongis pediculis exiguos flosculos, quinis petalis albis constantes proferunt lu­teis intus staminulis praeditos: quibus succedunt parva capita Lini vasculis quoad figuram omnino simillima, minora tamen, loculamentis suis variis distincta: in quorum singulis latent semina minuta, pellucida, subruffa: radix tenuis, aliquot exilibus fibris donata. Annua est planta. Provenit in herbosis collibus & montanis Austriae atque Pannoniae locis. Floret Ju­nio & Julio atque mense Augusto semen suum perficit.

19. Linum pratense flosculis exiguis, C. B. P. Linum silvestre perpusillum candicantibus flori­bus, Cam. Linum silvestre catharticum, Ger. Linocarpos, Thal. Hoc Linum perpusillum cathar­ticum oritur à radicibus tenuibus, albis, fibrosis, intortis, quinis aliquando caulibus dodran­talibus, ad summum pedalibus, subrubris aliquando, aliquando viridibus, sese versus sum­mum in quaternos varios ramusculos dividentibus, infimis caulibus viridibus: cauliculos am­biunt folia bina, sibi è regione apposita, tenuia, laevia, viridia, Lentis foliorum magnitudine, nervo medium eorum percurrente: summis caulium ramusculis innascuntur flosculi albi, pen­tapetali, subrotundi, è quorum medio stamina apparent lutea, quibus deciduis succedunt ca­pitella in quina aut plura loculamenta divisa, in quibus singulis continentur bina ternave se­mina, minuta, laevia, nitida, & subflava. Semine maturo perit totaliter planta, singulis annis semine sese renovans. Provenit copiose in incultis & pratis passim in Gallia, Anglia Belgio­que. Semine ineunte Vere germinante ex terra pullulat & floret tota fere aestate, quo tem­pore semina itidem perficit.

TEMPERAMENTUM & VIRES.
  • 1. Linum sativum, C. B. P. Trag. Dod. Hujus semine Gal. lib. 1. de Aliment. Facult. ait, non­nullos quidem frixo, uti obsonio, cum garo non secus ac factitio sale utuntur. Utuntur & cum melle permiscentes quidam vel panibus ipsum aspergunt. Stomacho autem noxium & concoctu difficile, eximiumque corpori alimentum exhibet. Quod vero ad ventris dejectionem pertinet ipsum nec probaveris nec vituper averis. Exiguam tamen urinae movendae habet facultatem, quae ma­gis apparet, cum frixum sumitur: tunc autem alvum quoque magis sistit. Rustici autem ho­mines eo saepenumero utuntur, frixo tusoque mel admiscentes. In lib. vero de Simpl. medicam. Facult. Lini semen esum flatuosum est, inquit, etiamsi frigatur; adeo sane recrementitia hu­miditate plenum est. Est vero primo ordine quodammodo calidum, ac humiditatis ac siccitatis in medio est situm. Quantopere autem flatuosum ac recrementitia humiditate plenum semen Lini sit, paucis abhinc annis Meddelburgi in Zelandia animadverti potuit, cum frumenti aliarumve frugum inopiam, plerique ex civibus pane & libis ex hoc coctis vescerentur: distenta enim his val­de cito hypochondria fuerunt, & facies aliaeque partes tumidae factae, quorum non pauci sic of­fecti etiam mortui sunt. Neque enim aliunde haec symtomata quam ex recrementitia seminis hu­miditate, quae flatulentiam parit. Lini semen, ut Dioscorides memoriae prodidit, easdem quas Faenugraecum vires obtinet: discutit & emollit omnem intus foris (que) inflammationem cum melle & oleo exiguaque aqua decoctum aut melle coctum exceptum; cutis in facie vitia, quas [...] vocant, crudum & varos cum nitro & ficubus impositum tollit, cum lixivio vero parotydes duritiasque discutit: herpetes favosque cum vino decoctum expurgat, ungues scabros eximit, cum pari mo­dico Nasturtii & mellis, quae in pectore vitiosa, educit; cum melle eclygmatis modo acceptum tussim lenit. Venerem extimulat, si pipere & melle acceptum pro placenta largius assumatur. Hujus decoctum ad interaneorum vulvaeque erosiones immittitur & alvi excrementa educenda: insessu ad uteri inflammationes veluti Faenugraecum per quam utile est. Oleum quod ex semine ejus exprimitur multiplicem usum habet, nec enim à pictoribus atque statuariis aliisve artifici­bus expetitur solum, vel ad lucernas tantum utile est, sed etiam medico usui maxime inservit: nam & duritias omnes mollit, nervorum tentiones contractionesque laxat, dolores illitum sopit. Sunt etiam qui bibendum exhibeant lateris aut coli dolore laborantibus, verum recens sit oportet. rancidum enim factum & nauseam excitat, & plus quam par est calefacit. Vide caeteras facul­tates Lini apud Simonem Pauli pag. 77, & 78. classis secundae operis quadripartiti.
  • 19. Linum pratense flosculis exiguis, C. B. P. Linum Catharticum, Ger. Park. Hoc purgativa fa­cultate praeditum est. Recipe Lini cathartici manip. j. dum floret & sementescere incipit unà cum foliis & radice, infundantur in vini albi serive lactis Unc. vj. super cineres calidas per no­ctem, facta colatura adde syrupi Ros. pallidar. Unc. j. bibatur & purgabit jucunde satis. Hoc medicamentum familiare est Hybernis, nonnullis etiam Anglis in occidentali plaga degentibus.
HALLUCINATIONES CASP. BAUHINI Aliorumque Authorum.

PAg. 214. col. 1. pl. IX. Linum silvestre luteum foliis subrotundis, C. B. P. Campanula lutea Li­nifolia, Ad. Lob. Lugd. Fst a fine ultimo, id est flore & capsula seminali, Campanula; ergo male hic lo­catur inter Lini species a Casparo Bauhino. Deinde Campanula lutea linifolia Lobelii bis repetitur a Ca­sparo Bauhino, hic pro Lino pag. 214. col. 1. pl. IX. & supra pag. 93. col. 1. pl. XIII. pro Rapunculo; non po­test Campanula lutea linifolia esse & synonyma Ra­punculo & Lino; ergo Casp. Bauhinus oblitus est sui, aut finem ultimum Lini non potuit discernere a fine ultimo Rapunculi. Hoc vitio vertendum omnibus Au­thoribus hucusque scribentibus, qui neglectui finem ul­timum in denominandis plantis habuere.

Pag. 214. col. 2. pl. III. Linum silvestre angustis & densioribus foliis flore minore, C. B. P. Linum sil­vestre tenuisolium, Ger. Ibidem pl. IV. Linum sil­vestre angustis foliis rarioribus, C. B. P. Linum silvestre tenuifolium, Ger. Idem Linum silvestre tenuifolium Ger. non potest esse synonymum & Lino foliis angustis densioribus & Lino foliis rarioribus: ergo lapsus est Casparus Bauhinus. Eadem praeterea Icon his adhi­betur in Gerardo non emaculato. Gerardus pro Cha­maelino perpusillo adhibet Iconem Thlaspios minoris quod Alyssum minimum dicitur Dalechampio in Hi­storia Lugdunensi.

Pag. 214. col. 2. pl. VI. Linum minimum stellatum quod 3. in Prodromo & quibusdam dicitur Passerina saxatilis minor. Cum nec florem nec capsulam se­minalem habeat Lini, non esset Linum dicendum Ca­sparo Bauhino. Sit planta sui generis aut Passerina saxatilis minor, aut Lingua avis dicenda, non potest esse Linum. Insuper Linum cum sit planta multi­capsularis male collocatur a Casparo Bauhino inter Linariam bicapsularem & Onobrychidem arvensem seu Campanulam arvensem tricapsularem.

DE MOLLIENTIBUS Flore herbaceo semine triangulari donatis.

CAPUT XXVII. LAPATHUM.

CUm Hippolapathi utriusque radix pro Rhabarbaro, sed in dupla triplave dosi usurpetur, nunc primo loco de Rhabarbaro sive Rhapontico, quod quibusdam est ex Lapathi generibus age­mus. Rhabarbarum Dioscoridi l. 3. c. 2. [...] Rha & Rheum, cujus tantum radicem describit, dictum volunt. Romanis Rhaponticum appellatum. Arabibus Raved & Rhabarbarum: cujus genera Me­suo 2. Medicam. purg. 5. Indicum, quod optimum & Rhavedseni vocant: alterum Barbarum: ter­tium Turcicum, quod deterius, in quo genere Rhaponticum fuerit, quale est Rhabarbarum acerbum officinarum, colore minus vario, minus cro [...]eo, minus odorato, minus densum, ac facultate minus solvente. Verum videtur Dioscorides suum Rha n [...]n Rhabarbarum nostrum, cujus Mesues meminit, sed Rhaponticum, cujus Iconem Lobelius proposuit, intelligere.

TABULA XXVII. Sectionis quintae.
  • Lapathum
    • Rotundifolium
      • 1. Montanum Rhabarbarum officinarum, nobis. Rha verum antiquo­quorum, Ger. Rhabarbarum Prosp. Alpin. de Exot. Rha & Rheum Dioscoridis.
      • 2. Alpinum seu Hippolapathum sive Rhabarbarum monachorum, Dod.
    • Folio acuto se­minum invo­lucris laevibus
      • Majus
        • 3. Silvestre Oxylapathum dictum, nobis. Oxylapathum, Fuch. Matth.
        • 4. Hortense seu secundum Dioscoridis, nobis. Lapathum hor­tense, Gesn. Hort. Lugd. Lapathum sativum, Dod.
        • 5. Aquaticum folio cubitali, nobis.
        • 6. Sanguineum seu rubens, nobis. Lapathum sanguineum, Ad. Lob. Cam. Hort.
      • Minus aquaticum
        • 7. Folio acuto crispo, nobis. Hydrolapathum mi­nus, Hist. Lugd. Ger. Park. Lapathum aqua­ticum minus, J. B. Chabr.
        • 8. Flore aureo nobis. Lapathum Anthoxanth [...]n, J. B. Chabr.
      • 9. Minimum aquaticum
        • Nobis. Lapathum minimum aquaticum, Lob. Ger. Park. Aquaticum minus, J. B. Chabr.
    • 10. Seminum involucris
      • Planis & laevibus folio subrotundo, nobis.
      • Dentatis
        • Folio
          • 11. Subrotundo.
          • 12. Acuto Chalepense, nobis.
          • 13. Fidium instar, nobis. Lapathum pulchrum Bon [...]niense, J. B. Chabr.
    • 14. Maritimum foetidum, C. B. P. & Park.
§. 1. LAPATHUM montanum rotundifolium.
Explicatio Tab. vigesimae septimae Sectionis quintae.

1. LApathum praestantissimum Rhabarbarum officinarum dictum, nobis. Rha verum an­tiquorum, Ger. Rhabarbarum, Prosp. Alpin. de Exot. Hyppolapathum maximum seu Rha Ponticum Thracicum vel Rha barbarum verum, Park. Rha & Rheum Dioscoridis. Statim ineunte Vere protrudit hoc Lapathum, dictum Rhabarbarum, caput rotundum fu­scum, ex radice crassa, fungosa, luteâ, quod expansum sese dilatat in plurima folia, paulatim [Page 578] sese explicantia, primo multum crispa & in se complicata, subrubra, quae omnino delatata laevia evadunt, ampla, fere rotunda, singula singulis bipedalibus pediculis innitentia, poli­cem crassis, quae magnitudinem adepta in solo pingui & humenti bipedalem etiam acquirunt longitudinem & latitudinem fere parem; coloris sunt saturate virentis, gustus acuti: in me­dio hujus foliorum 2do. aut 3io. anno protruditur caulis, crassus, non tam altus quam Lapa­thi hortensis Patientia dicti caulis, quem amplectuntur folia minora, rotunda etiam: in sum­mis caulibus spicatim proveniunt fiores herbacei, exalbidi, quinis petalis constantes, in limbo exteriore muscosi, herbacei in medio: singulis floribus deciduis succedunt singula semina triangularia, subflava ruflave, tribus foliolis vice capsulae, aliorum Lapathorum more, inclusa; unde clare constat esse Lapathi speciem à fine ultimo, imo & usu praestantissimam, proce­dente tempore radix grandescit, multis propaginibus inde propendentibus ornata, colore est subrubente extra, intra vero flavescente: ablato cortice exteriore radix apparet sublurea, multis venis subrubicundis ipsam percurrentibus. Radix haec diligenter exsiccata, flavam retinet colorem, atque masticata salivam flavo itidem colore tingit. Nascitur in agro Sinensi quae inde usque Usbeken in Turciam, hinc Venetias defertur. Vel ab Arabibus Turcicisve mercatoribus cum aliis aromatis mercibusque pretiosis Alexandriam usque, & Cairo, Da­mascum & Tripolin in Syria sitam, delatum, itinere terrestri, quod durabilius & carius. Nunc autem mari navibus advehitur ex China & Moschovia idque facilius, sed citius corrumpitur. Floret apud nos aestate atque versus ejusdem finem semina maturescunt.

2. Lapathum Alpinum folio subrotundo, nobis. J. B. Chabr. Hyppolapathum rotundifolium, Ger. Hyppolapathum rotundifolium montanum, C. B. P. Hyppolapathum rotundifolium & Pseudo-Rha recentiorum, Ad. Lob. Lugd. Hippolapathum sive Rhabarbarum monachorum, Dod. Hyppolapathum rotundo folio, Lugd. Lapathum hoc montanum seu Alpinum radice nititur crassa, longa, furcata, cujus singulae furcae plus quam pollicarem crastitiem assequuntur, rugosae & intense flavescentes. Sapore amaro: caulis bicubitalis & altior aliquando, profunde sulcis exa­ratus, rubescens & alis multis donatur: folia sunt Bardanae, notabilis latitudinis, rotunda, glabra, sed quodammodo rugis scatentia & dilute viridia, quae pediculo rubente & striato ap­penduntur: flores in summis caulibus spicatim & dense digeruntur, muscosi, herbacei, & alas fere totas obsident: floribus singulis succedunt singula semina triangularia, nonnihil ruben­tia, contenta inter terna foliola quae sunt loco capsularum. Nascitur, authore Clusio, in omnibus jugis Alpium Stiriacarum & Austriacarum, praesertim circa humidiora loca, ad quae armenta stationem illic habentia aestivis mensibus, aquationis gratia, convenire solent; frequentissime etiam & in Rhoetiae Alpibus. Floret aestate & circa ejusdem sinem semen est maturum.

§. 2. LAPATHUM acutum seu mucronatum majus.

Lapathum à Theophrasto 1. Hist. 9. inter olera numeratur: & 7. Hist. 2. tota forma cum perfe­ctum est Betae proximum cernitur. [...] Diosc. l. 2. c. 140. ab effectu nominatur, à [...] exi­naniendo, quod foliorum decoctum alvum emolliat, & exinaniat. Latinis Rumex, ut Plinio l. 19. c. 21. qui Lapatho sativo, & l. 20. c. 21. Oxalidi tribuit.

Genera quinque Dioscoridi, [...], Theophrast. 7. Hist. 4. genera plura sunt, &c. 6. in silvestre & urbanum partitur Plinius l. 20. c. 21 meminit sativi, sil­vestris, Oxylapatbi, Hydrolapathi & Hyppolapathi.

Lapathum est planta emolliens inter holeracea habita, cujus flores sunt herbacei seu muscosi; atque singulis floribus deciduis succedunt capsulae ex tribus foliolis mucronatis compositae; in quibus singulis unicum duntaxat continetur semen triangulare, aut nigrum, aut fuscum. Distinguitur generice ab Acetosa, quod illius radix sit amara & purgans, Acetosa autem o­mnino acida. Lapathum à loco, est vel montanum, hortense, silvestre aut aquaticum: à foliis, est vel rotundifolium, vel acutum seu acuto folio: à capsulis, est vel capsulis planis, vel dentatis. De montano [...] optimo Rheo sive Rhabarbaro egimus supra, jam de Lapatho ejusque variis speciebus agendum decrevimus.

3. Lapathum acutum, Ger. Oxylapathum, Fuch. Matth. Lapathum silvestre acutum, Lob. Trag. Dod. Lapathum folio acuto plano, C. B. P. Lapathum acutum sive Oxylapathum, J. B. Chabr. Ad cubiti & sesquicubiti altitudinem excrescit caulis hujus Lapathi acuti multis alis concavus, striatus, subrotundus: folia Betae longiora, venosa & in acutum mucronem desi­nentia, [Page 579] parum aut nonnihil in ambitu serrata, modo etiam subrotunda, sapore subacido: flores muscosi, herbacei, copiosi secundum caulium superiorem partem: quibus singulis evanidis singula semina triquetra sive triangularia succedunt, ternis foliolis mucronatis, ex virore ru­bescentibus, inclusa: radix dodrantalis circiter, crassitudine digitali, crocea, sapore amaro. Appetente Martio folia emergunt, Junio floret, versus finem Augusti semina perficiuntur. Sponte sua gignitur in humectis hortis, palustribus locis & pratis circa fossas.

4. Lapathum hortense folio oblongo seu 2. Dioscoridis, C. B. P. Lapathum hortense, Gesn. Hort. Lugd. Lapathum sativum, Dod. Hippolapathum silvestre, Matth. Lugd. Hippolapa­thum magnum, Ger. Lapathum sativum sive Patientia, Park. Hoc est priori Lapatho acuto simile caule, semine, radice longa luteaque, nisi quod folia habeat majora mollioraque, paulo crispa & intorta; caulem multo altiorem, ut qui hominis altitudinem non raro assequatur.

5. Lapathum aquaticum folio cubitali, C. B. P. Lapathum maximum aquaticum sive Hy­drolapathum, J. B. Chabr. Lapathum palustre, Tab. Hydrolapathum magnum sive aquati­cum, Ad. Lob. Hippolapathum silvestre, Matth. Huic majori Lapatho aquatico radix ma­gis in fibras deducta est quam vel Oxylapatho vel Hippolapatho radice foris nigra, intus buxea, cum notabili astrictione amaricante. Caules hujus surgunt ad cubitos duos, aliquando altius multo, floribus, involucris seminum, & seminibus, imo & foliis Lapatho acuto simile est, nisi quod hujus folia magis sint acuta, illius autem non tam acuta, longitudine cubitali & sesqui­cubitali in aquosis, item laeviora minusque rugosa, leviter crispatis oris aliquando praedita, subacida & strenue astringentia. Provenit Lapathum hoc maximum aquaticum in fossis ur­bium, & palustribus seu aquosis, & stagnantibus locis, rivulisque ad margines sluviorum. Hoc existimo, inquit Joh. Bauhinus, variare à vulgari Oxylapatho propter situm natalemve lo­cum, qui facit ut videatur diversa planta ob insignem foliorum amplitudinem.

6. Lapathum folio acuto rubente, C. B. P. Lapathum rubens, Dod. Lapathum sanguineum, Ad. Lob. Cam. Hort. Lapathum rubrum, Cam. in Matth. Dicitur Lapathum nigrum aut ru­brum & Rumex niger aut ruber & Sanguis Draconis, sed perperam, nam succus ari­dus, qui Sanguinis Draconis nomine in officinis venum datur, non ex herba hac, sed omni­no ex alia stirpe colligitur. Facillime inter caetera sui generis Lapatha cognoscitur hoc sangui­neum Lapathum, quia folia profert longa, angusta, valde mucronata, rubra aut potius venis rubris sanguinei coloris obscuri affecta: è quorum medio oriuntur caules brachiati seu ra­mificati ejusdem coloris, atque in horum summis proveniunt spicatim flores muscosi, herbacei, semina triangularia, minora, in capsulis sive involucris tribus parvis foliolis triangulis constan­tibus: radix etiam est rubra aut rubicundi coloris, atque hisce notis sanguineis seu rubris à cae­teris omnibus nullo negotio primo intuitu discernitur. Floret Junio & Julio, Augusto demum semina perficit.

§. 3. LAPATHUM aquaticum seu acutum minus.

7. Lapathum folio acuto crispo, C. B. P. Hydrolapathum minus, Hist. Lugd. Ger. Park. Lapathum aquaticum minus, J. B. Chabr. Huic etiam natales sunt aquae, sed non nisi limpi­dae & fontanae, trans quas è fundo exerit cauliculos teneriusculos, slaccidos, graciles, non abs­que hinc inde filamentis, ut caeterae aquaticae plantae, stipantibus & pendulis: folia sunt admo­dum tenuia & mollicella, nec tamen aquae innatantia ritu Potamogetonis, sed erecta, viridan­tia ex atro, lanceolae formâ, crispa tamen, angustiora quam Potamogetonis Lobelii & Penae in Adversariis Pusullum Fontilapathum & Lapathum tenellum vocati.

8. Lapathum aquaticum ramosum folio angusto acuto flore aureo, nobis. Lapathum folio acuto flore aureo, C. B. P. Lapathi silvestris genus 4um. Dalpii. Lugd. Lapathum anthoxanthon, J. B. Chabr. Haec Lapathi species putatur planta quam nonnulli Panaces Chironium folio Lapathi flore aureo à Plinio dictum esse arbitrantur. Radice est brevi, furcata & fibrosa, dura, lignosa, caulibus duobus aut tribus angulosis, palmi altitudine: foliis oblongis, angustis, & den­se dispositis: floribus constat in summis ramulis aureis, unde anthoxanthon, id est lutei co­loris Lapathum nuncuparunt.

9. Lapathum minimum, C. B. P. Aquaticum minus, J. B. Chabr. Lapathum minimum aqua­ticum, Lob. Ger. Park. Omnibus partibus minus est Oxylapatho vulgato, caetera ei similli­mum: interim hoc peculiare habere videtur, quod statim à radice fere caulis in alas incipit di­vidi, in quarum summis alis flores ex certis intervallis, & consequenter semina verticillatim proveniunt: flores, inquam, muscosi, lutei, singulis geniculis opposito foliolo ligulae instar. Lo­cis provenit humidis. Floret Julio & Augusto, quo tempore & paulo post semina perficit.

§. 4. LAPATHUM folio subrotundo.

10. Lapathum silvestre folio subrotundo seminis involucro laevi seu plano, nobis. Hoc pa­rum aut nihil differt ab undecimo infra descripto, nisi quod ejus seminum involucra ex tribus foliolis conflata sint plana, laevia, undecimi autem aspera sive dentata.

11. Lapathum silvestre folio subrotundo seminis involucris dentatis, nobis. Hujus folia sunt latiora quam sequentium, pallidius vircntia, plana, & non ad margines crispa aut dentata, valde accedentia ad decimum supra descriptum, maculis subrubris etiam notantur: caules emittit bipedales, ramosos seu in multos ramusculos brachiatos, qui plurimis floribus herbaceis dense per intervalla dispositis onerantur: quibus singulis singula succedunt semina triangularia, inclusa ternis foliolis valde hispidis & in margine denticulatis: semen insuper pallidius est quam Oxylapathi crispi. Provenit in fossis & neglectis indifferenter cum decimo Lapatho silvestri folio subrotundo seminis involucro laevi seu plano, atque vix & ne vix quidem ab eodem di­sc [...]rnitur quoad perfectionem involucrorum hispidorum seminum. Floret itidem Augusto, Septembri & Octobri; involucris hispidis, dentatis, à decimo Lapatho silvestri folio itidem sub­rotundo, seminis involucro laevi seu plano, primo intuitu facile distinguitur.

12. Lapathum Chalepense folio acuto seminum involucris profunde dentatis, nobis. Hujus caulis valde ramosus ascendit ad altitudinem sesquipedalem, ad cujus singula genicula na­scitur unicum folium acutum; flores ibidem producuntur confertim nascentes, herbacei, at­que singulos deciduos sequuntur involucra valde dentata, quasi spinosa, in quorum singulis singula continentur semina triangularia, ut in caeteris hujus classis.

13. Lapathum ramis procumbentibus seminis involucro dentato foliis inferioribus fidium instar, nobis. Lapathum pulchrum Bononiense, J. B. Chabr. Pulchrum sane est hoc Lapa­thum Bononiae primo nasci observatum, sed nunc passim in coemiteriis, & neglectis saepe à no­bis observatum etiam. Ex crassa radice multa folia, pleraque duarum unciarum longitudine, pediculos ejusdem fere longitudinis profert, unciam plus minus lata, in medio profunde utrinque sinu respondente fidium instar, unde ei denominatio, versus extrema subrotunda: ex medio foliorum caulis pedalis, nonnunquam sesquipedalis, exit in plurimos ramos incurvos brachiatus: ad singula genicula flores herbaceos, muscosos, caeterorum Lapathorum more pro­fert: quibus singulis succedunt terna foliola, angulosa, exterius hispida, continentia semina triangularia, subruffa, caeterorum Lapathorum seminibus paria.

14. Lapathum maritimum foetidum, C. B. P. Prod. & Park. Lapathum hoc maritimum foe­tidum radice est & caule atrorubente, pedali, incurvo, quem folia atrorubentia, subrotunda, longis pediculis donata, & uncialia, interdum sinuata, communiter alata, ambiunt: ex quo­rum sinu ramuli exsurgunt, similibus foliis cincti, quorum superiora leviter per ambitum den­tata sunt: in caulis summo flosculi muscosi, quasi in spica dispositi: quibus utriculi ternis foliolis constantes, subrotundi, satis magni, semen continentes succedunt. Haec planta dum viret gravis est odoris, & in maritimis non longe Monspessulo provenit.

TEMPERAMENTUM & VIRES.

1. Lapathum praestantissimum rotundifolium Rhabarbarum officinarum dictum, nobis. Rhabarba­rum, Prosp. Alpin. de Exot. Expurgat enim Rheum seu Rbabarbarum, per inferna, bilemflavam & quandoque pituitam in proximis viis haerentem. Utilis ac commoda ex eo purgatio omnibus quos bilis flava infestat, ut laborantibus acutis & tertianis febribus; ictericis, hepaticis; con­fert in pleuritide, peripneumonia, angina, insania, furore, renum, vesicae & omnium interna­rum partium inflammationibus, & praesertim erysipelaceis affectionibus, tam externis quam in­ternis. Utilissimum certe Rheum jecinori & felli, praeter enim quod biliosos pravosque ex­purget humores, & ab obstructionibus meatus expediat, robur quoque maximum ipsis visceribus confert. Ita ut haud temere Rheon vita hepatis à nonnullis dictum videatur. Commodissima enim ac utilissima talia jecinori esse medicamenta Galen. XI. Methodi asserit: quae videlicet mi­xtam habent & expurgandi & aperiendi, astringendique postea potentiam. Modus exhibitionis à drach. j. ad ij. macerati vero una cum dimidia ad iij. Datur in calidioribus quidem morbis cum Cicchorei, Intybi aut alterius naturae similis diluto, aut stillatitio liquore vel etiam sero lactis: si vero calor abest ex vino albo aut Rhenano dari potest. Exhibetur quandoque tostum, sed ita ut nulla ejus pars vel minimam sentiat adustionem; tale dysentericis & coeliacis auxiliatur; expur­gatis siquidem vitiosis humoribus alvum deinde reprimit & cohibet. Sistit eodem modo tostum [Page 581] & superfluentes menses, sanguineosque undiquaque fluores per vesicam, sed in exi­guâ quantitate, & cum astringente aliquo permixtum. Innoxium, inquit Mesues, Rha medica­mentum, omni tempori & omni aetati salubre & pueris & gravidis.

Lapathum Alpinum folio subrotundo, nobis. J. B. Chabr. Hyppolapathum seu Rhabarbarum monacho­rum, Dod. Lapathi genus hujus quod Rhabarbarum monachorum vocatur purgandi vim obtinet, au­thore Fuchsio, si in pulverem redactum drach. pondere sumatur. Neque id mirum admodum cum Dioscorides ipse omnium Rumicum olus decoctum alvum mollire, atque decoctas eorundem radices cum vino regio morbo correptos emendare, ob bilis nimirum per inferna eductionem, testetur. Quomodo eo uti deceat, docet Tragus, Magnarum virium, inquit, haec radix cum pusillo Zinziberis sumpta phlegma & bilem per inferiora evacuat hoc modo. Recipe Radicis aridae drac. j. Zinzibe­ris scrup. j. in pulverem redige, sume jejunus in jure calido. Pro Rhabarbaro qui hoc substituunt duplici dosi utuntur. Radix digerit, abstergit, provocat, mundat, aperit, nonnihil astringit. Bilem flavam & serosos humores educit. Folia tenera in oleribus eduntur ad emolliendam alvum. Radicis succus, ait Matthiolus, cum sulphure illitus scabiem sanat, cum Lupinorum vero farina lentigines, alphos & alias cutis infectiones exterit. Radicis dilutum ex vino paratum praestat ad pellendos renum calculos. Idem facit radicis siccae pulvis drachmae pondere ex meraco potus quin­etiam ex Marubii decocto haustus aeruginem curat. Loco Rhei hoc utebatur Lazarus à Schewende, qui aiebat purgare si ad duplum Rhabarbari exhibeatur.

Lapathum omne temperiem habet nonnihil firgidam & quoddam quidem exiguam ac moderatam, aliud vero intentiorem; resiccant vero omnia, sed non omnia aequaliter. Sativi Lapathi folia, quae esculenta sunt frigiditatem quidem exiguam, humiditatem vero majorem obtinent, ac unà lentorem, unde facile ac cito quando eduntur per alvum descendunt. Dioscorides etiam omnium decocto olere alvum emollire tradit, quod & Horatius annotavit sermon. l. 2. Satyra quartasic scribens,

—Si dura morabitur alvus,
Mugilus & viles pellent obstantia conchae,
Et Lapathi brevis herba.

Brevem autem appellat Lapathi herbam, priusquam caulis enatus fuerit, praecipue quo tempore esui haec herba idonea est. Editur autem haec cocta sed minus quam Beta vel etiam Spinachia suavis: succum ingenerat humidum, mediocriter crassum, & parum alimenti conferentem.

Oxylapathi autem folia cum frigiditate resiccant, semina vero hujus tum & sativae ac etiam Oxali­dis cum tenuitate quadam substantiae refrigerant, valde resiccant & adstringunt; contra dysen­terias ac coeliacos affectus, ventriculi ex bile subversiones & fastidia, tum & adversus scorpionum ictus, ut Dioscordes refert, bibuntur, prosunt & sanguinem spuentibus addita Acacia, Authore Plinio. Lapathi acutiradix cervisiae infusa lauditissimum antiscorbuticum habetur D. Willis de scorbuto.

HALLUCINATIONES CASP. BAUHINI, Aliorumque Authorum.

PAg. 114. col. 2. pl. 11. Lapathum hortense seu Spinachia semine spinoso, C. B. P. Spinachia, Fuch. Dod. Tab. &c. Pag. 115. col. 1. pl. 111. Lapa­thum hortense seu Spinachia semine non spinoso, C. B. P. Spinachia silvestris racemoso semine, Lugd. desc. Spinachia nobilis & 1. Trag. Ibidem pl. v. La­patbum hortense seu Spinachia sterilis, C. B. P. Spi­nachia femina, Lugd. Cam. Spinachia 3. Trag. Hae tres Spinachiae male a Casparo Bauhino pro Lapathi speciebus recensentur cum semina Lapathi sint tri­angularia, harum autem nullatenus Lapathi semi­nibus accedunt; ergo a fine ultimo non debent Lapa­tha dici.

Pag. eadem col. 2. pl. 1. Lapathum unctuosum, C. B. P. Lapathi silvestris secundum genus, Lugd. Bonus Henricus, Brunsf. Trag. Matth. ed. Bauh. Tab. Ger. Tota bona, Lob. Dod. Thal. Nec haec planta a fine ultimo accedit Lapathis, ergo non debuit a Casp. Baubino inter Lapatha disponi.

Pag. 116. col. 1. pl. v. Lapathum Aegyptiacum lactescens siliquis Asclepiadis, C. B. P. Beidel-sar, Prosp. Alpin. Ossar vulgo in Aegypto; fructus vero Beid el Ossar, hoc est ovum ex Ossar. Graviter hal­lucinatum fuisse Casp. Bauhinum hic in Pinace suo conjicio, dum inter Lapatha collocat banc plantam pro Lapatho, est enim Apocvnum Syriacum seu Pal [...] ­stinum sive Aegyptiacum Ciusii in sua Historia. Est, inquam, Apocynum primo a lacte dum quaelibet e­jus pars rumpitur manante; secundo a siliquis seri­cea lanugine refertis, seminibusque compressis sub­rubris sive aureis ibidem conditis; hisce notis Ascle­piadi aut Apocyno convenientibus, Apocynum se pro­dit vel mediocriter in arte Botenica versatis, neuti­quam Lapathum a similitudine foliorum cum foliis Lapathi.

Pag. 215. col. 1. pl. 11. Lapathum folio acuto cri­spo, C. B. P. Lapathum acutum crispum. Tab. & Lapathum aquaticum minus, C. B. P. Lapathum minus, Lob. Lugd. Tab. Item Lapathum minus, Ger. Hy­drolapathum aquaticum minus, J. B. Chabr. Et Hy­drolapathum sativum ejusdem Gerardi non ema­cul. consiciunt unam & eandem Lapathi speciem; inde sequitur lapsum primo Tabernaemontanum bic, quem­admodum in multis aliis, atque illum sequutum esse Gerardum tanquam ejus simium, & hac ratione nobis multiplicat entia sine ratione Casp. Bauhinus.

DE MOLLIENTIBUS Et refrigerantibus flore herbaceo semine triangulari donatis.

CAPUT XXVIII. OXALIS sive ACETOSA.

OXalis dicitur Graecis: Acetosa Latinis ab acore quo praedita est: foliis, flo­ribus, atque semine triangulari valde accedit Lapatho, sed cum Lapathi radix sit ut­plurimum lutea, seu crocea & amara & purgans, Oxalides autem omnes acidae & astringentes, refrigerantesque, hoc solo nomine inter se distinguuntur in genere. Acetosa est ratione folio­rum, vel latifolia, vel angustifolia; eaque vel plana vel crispa: ratione radicum, vel est radice fibrosa, pinnata vel sinuata, eaque seu repente, seu non repente; vel tuberosa: à loco est vel pratensis, Brockenbergensis, Romana, Cretica, Moschovitica, vel Neapolitana: estque tandem a duratione vel perennis, vel annua. Initium faciemus à pratensi vulgari.

Pars TABULAE XXVIII. Sectionis quintae.
  • Acetosa
    • Pratensis
      • 1. Vulgaris seu plana, nobis. Acetosa vulgaris, Park. Oxalis vulgaris folio acuminato, J. B. Chabr.
      • 2. Crispa, nobis. Oxalis crispa, Tab. Ger. J. B. Chabr.
    • 3. Moschovitica sterilis, nobis.
    • Montana
      • 4. Maxima, C. B. P. Qxa lis major Brockenbergensis, Thal.
      • 5. Radice recta pedali aut sesquiped ali Lapathi instar absque fibris, nobis.
    • Vesicaria
      • 6. Ragusiana radice tuberosa, nobis. Oxalis tuberosa, Lob. Lugd. Dod. Tab. Ger. Acetosa Ragusiana Iacob. Zanoni.
      • 7. Americana foliis longissimis pediculis donatis, nobis. Acetosa vesicaria pere­grina, Eyst.
      • 8. Tingitana major perennis repens foliis longis sinuatis, nobis. Acetosa pe­rennis Tingitana dentata, Jacob. Zanoni.
    • Rotundifolia
      • 9. Franca sive Romana, nobis. Oxalis rotundifolia, Dod Lugd. Tab.
      • 10. Eboracensis folio in medio deliquium patiente, nobis.
    • Lanceolata
      • 11. Angustifolia elatior, nobis. Acetosa angustifolia elatior, Park.
      • 12. Minor, nobis. Oxalis minima, Dod. Trag. Oxalis minima sinuata vervicina, Ger.
    • 13. Cretica semine aculeato, C. B. P. & Prod.
    • 14. Neapolitana Ocimi folio, C. B. P. Acetosa Neapolitana Ocimi folio [...], Col.
§. 1. ACETOSAE latifoliae majores folio acuto.
Explicatio purtis Tab. vigesimae octavae Sectionis quintae.

1. ACetosa pratensis, C. B. P. Acetosa, Brunsf. Lon. Acetosa major, Cast. Col. Acetosa vul­garis, Park. Oxalis, Trag. Matth. Fuch. Dod. Ad. Lob. Tab. Ger. emacul. Oxalis major, Thal. Lugd. Oxalis sive Acetosa, Ger. Oxalis vulgaris folio acuminato, J. B. Chabr. Caules promit haec Acetosa cubito altiores, striatos, concavos, in multas alas divisos: folia Bistortae foliis minora, acuminata, quà pediculi adhaerent, mucronata pinnatave, succulenta, atrovirentia, sapore acido: flores fert herbaceos, involucra & semina Lapathi acuti: radix fibrosa, lutea, strenue siccante & astringente sapore. Ubique in pratis & silvis humidis quoli­bet aestatis tempore vigere observamus. Floret aestate, & versus ejusdem sinem semina perficit.

2. Acetosa crispa, nobis. Oxalis crispa, Tab. Ger. J. B. Chabr. Haec natali loco, tempore florendi, & modo crescendi, à priore plane nihil variat, nisi quod natura foliis crispis in hac mire ludat. Eam autem Icone expressam exhibere statuimus, ne generali nostrae Historiae Oxo­niensi quid temere desit.

[Page 583]3. Acetosa sterilis Moschovitica, nobis. Haec parum differt ab Acetosa vulgari, nisi quod sit foliofior, rotundior, & omnino minor: raro caules protrudit, rarius flores, nunquam semina a­pud nos ad maturitatem perducit; unde apte sat is sterilis denominatur. Ineunte Vere, ejus folia cum sint tenericra, acetariis sunt aptiora.

4. Acetosa montana maxima, C. B. P. Oxalis major Brockenbergensis, Thal. an Oxalis altera, Caes. Haec omnium suae iortis folia producit majora spissiora, Betae modo rotunda, pallide virentia: caulem crassiorem edit & breviorem caeteris: floribus, seminum involucris semini­busque, cum caeteris convenit.

5. Acetosa montana radice recta pedali aut sesquipedali Lapathi instar absque fibris, nobis. Haec provenit radice recta, pedali, aut sesquipedali, absque fibris adhaerentibus, prout cerni­tur in vulgari, quoad caeteras partes convenit cum aliis hujus classis.

6. Acetosa Ragusiana radice tuberosa, nobis. Acetosa altera minor radice bulbosa, Col. Acetosa Ragusiana, Jacob. Zanoni. Oxalis tuberosa, Lob. Dod. Lugd. Tab. Ger. Oxalis haec tuberosa Oxalidem pratensem supra terram refert: foliis paris magnitudinis & formae, caulis alas amplexantibus, inferioribus autem & versus terram longis pediculis nixis: flores herbacei, staminulis luteis referti, spicatim superiori caulis parti adhaerent: at praecipue radicibus tube­rosis, Filippendulae vel Oenanthes radicibus similibus, spectabilis est haec Acetosae species.

7. Acetosa Americana foliis longissimis pediculis donatis, C. B. P. & Prod. Acetosa vesicaria peregrina, Eyst. Ex radice caules plures, rotundi, striati, laeves, cubitales, in terram recli­nati prodeunt, qui mox in plures ramos oblongos brachiantur: folia habet pallida & veluti nitroso pulvere obsita, angulosa, non tamen ut in vulgari bifurcata aut alata, sed potius Atripli­cis forma, biuncialia, & pediculis triuncialibus donata, mollia, carnosa, sapore acido, ex quo­rum sinubus alae surgunt foliis minoribus, sed eâdem forma onustae; in quarum ut & caulis sum­mo flores exigui, muscosi, veluti in spica dispositi, emicant: quibus fructus foliacei (ex tenui­bus, ruffescentibus membranis elegantissimis venulis, veluti Fritillariaev ulgaris floribus, per eas discurrentibus, compositi) ut in aliis, sed quadruplo quam in vulgari majores, ex parvis pe­dicellis dependentes, succedunt; quibus semina triangularia, oblonga, ruffescentia & splen­dentia inclusa continentur.

8. Acetosa vesicaria Tingitana perennis repens foliis longis sinuatis, nobis. Acetosa perennis Tingitana major dentata, Jacob. Zanoni. Non minoris est notae haec Acetosa à foliis laciniatis seu sinuosis, quam sexta à radicibus suis tuberosis. Foliaprotrudit è terra plurima, longa, mucronata, profunde laciniata seu sinuata, imo undulata: è meditullio horum exit caulis per terram stratus, ad cujus genicula nascitur folium triangulare itidem sinuatum: in summis caulibus nascuntur fio­res muscosi: quibus singulis succedunt vesicae triangularesin gremio continentes semina triangu­laria: radicem profert crassam, repentem multis fibris scatentem. Copiose provenit in Mauri­tania Tingitana, unde ad nos misit Alexander Balam huc in Angliam.

§. 2. ACETOSAE majores folio rotundo.

9. Acetosa rotundifolia hortensis, C. B. P. Oxalis rotundifolia, Dod. Lugd. Tab. Oxalis Franca sive Romana, Ger. Oxalis repens rotundiori folio, J. B. Chabr. Ludit haec Acetosa Franca sive Romana foliis modo rotundis, fere Cochleariae Batavicae vel Chelidonii minoris pro­ximis, modo alarum appendicibus donatis, alias sagittae instar mucronatis pinnatisve Spina­chiae foliorum modo, colore glauco, pinguiusculis, delicatoque acore praeditis: caules inanes, cubito longiores: flosculi è staminulis seu fibris componuntur, ut in praedictis, luteo tamen ru­bentibus: semen singulis floribus unicum succedit triangulare, quando sementescit, nam radix tenuis repit sub terram, sicut & caules supra terram procumbunt, ut cernere est in priore: ra­dix sapore est minus acido, sed magis sicco quam folia.

10. Acetosa rotundifolia repens Eboracensis folio in medio deliquium patiente, nobis. Hujus caules humi procumbunt ut superioris: folia sunt rotunda, spissa, virentia, cum deliquio in me­dio, quoad caetera convenit cum priore. Provenit in comitatu Vestmer landiae, illic reperta à Jo­hanne Watts Apothecario Londinensi, & diligente scrutatore rariorum plantarum in Anglia provenientium, prope fontem dictum Buckbarrow Well in long Sledale, agro spectante ad illustrissi­mum Dominum Johannem Lowther, Equitem Baronettum Grandis Consilii Anglicani Parlia­menti pro comitatu Westmer landiae delegatum.

§. 3. ACETOSAE minores longifoliae.

11. Acetosa lanceolata angustifolia elatior, nobis. Acetosa angustifolia elatior, Park. Haec à sequente differt quod hujus caules sint tenuiores, altiores: folia itidem angustiora & longi­ora, caetera ei convenit.

[Page 584]12. Acetosa arvensis lanceolata, C. B. P. Acetosa minor lanceolata, Park. Oxalis minima, Dod. Trag. Oxalis minor, Matth. Lugd. Oxalis minima sinuata vervicina, Ger. non emacul. Oxalis tenuifolia, Ger. Haec Acetosa prolixas lignosasque habet radices, valde fibrosas, ruben­tes, huc illuc reptantes, in plura capita divisas, quae folia emittunt unciam longa, & aliquan­do ampliora, ad imum juxta appositionem pediculi auriculata, gustu reliquarum instar acido: flosculi longos efficiunt racemos, staminulis luteis on ustos, quibus singulis succedunt singula semina triangularia, minima. Haec ratione loci major minorve reperitur. Hinc Tabernaemontanus duas pingit Icones quem sequuti sunt Gerardus & Joh. Bauhinus ejusque simius Joh. Chabraeus, etiam Casp. Bauhinus in Pinace. Hae omnes, XIII, XIV, & XV. Casp. Bauhini differunt tantum secundum fertilitatem & sterilitatem soli.

13. Acetosa Cretica semine aculeato, C. B. P. & Prod. Haec radice est parva, ruffescente, fi­brosa, insumma tellure haerente: cauliculis quandoque pluribus, palmum superantibus, humi reclinatis, quandoque uno, sed in ramulos brachiato; foliis parvis, oblongis pediculis dona­tis, auriculis carentibus: flosculis multis, exiguis, muscosis, circa ramulos semipalmares, in modum spicae alternatim dispositis: quibus semen succedit tenuibus membranis aculeatis in­clusum, cui pediculus oblongus, incurvus, in medio tumidus, ut in Caltha, additur. Junio flo­ret, & semen paulo post maturat.

14. Acetosa Neapolitana Ocimi folio, C. B. P. Acetosa Ocimi folio Neapolitana [...], Col. Praeter foliorum differentiam, quae huic Ocimi modo sunt sesquiunciam lata, carnosa, ovali figura, petiolo longo haerentia, veluti nitroso pulvere obsita, acido sapore, ut in conge­neribus, cauli haerentia alternatim, ex quorum sinubus alae surgunt minoribus eodem modo foliis vestitae, in quarum & caulis summo in spicam, ut in aliis flores emicant, congesti, parvi, herbidi, lutescentes, muscosi, ac etiam circa summa folia haerentes foliolis quibusdam parvis, quinis pro calyce: quibus fructus succedunt foliacei, ut in aliis, sed huic miro naturae artificio bubulinum caput exprimentes, nam collo cauli haerent, & inde ad capitis extrema veluti cor­nua parum iner se curva, paulo inferius vero ac veluti è regione oculorum, aures veluti appa­rent utrinque & supercilia & ab his reliquum dependens capitis totius Iconem exprimens: caules plures ab radice exeunt, aliquando pedales aut majores, parum angulosi ac veluti striati: radix tenuis respectu plantae in summa tellure haerens. Totius plantae sapor acidus nomen in­dicat, ut in congeneribus. Frequentissima est haec Neapoli in sepibus, ac tenuibus locis prae­sertim Pansilippi & Mergelinae. Autumni fine exit sponte locis supradictis, Vere caulem edit, aestate perficitur.

TEMPERAMENTUM & VIRES.

Recentiores Acetosam statuunt esse frigidam & siccam in secundo gradu, inquit Fuchsius. Digerit, aperit, incidit, inquit Swenckfeldius, nonnihil humores lentos. Ventriculum aestuantem refri­gerat, appetitum ciborum excitat, jecinoris calorem contemperat. Biliosis ac pestilentibus febri­bus adversatur. Radix Acetosae hepatis & venarum meseriacarum obstructiones solvit, infe­bribus utilis. Semen additur medicamentis cordialibus. Aqua distillata & succus in frequenti sunt usu. Febrientibus contra aestum, sitim & dejectam appetentiam porrigitur. Aestivis men­sibus Acetosa ciborum multorum utile est condimentum & palato gratum.

DE PENTAPETALIS Semine triangulari donatis.

CAPUT XXIX. BISTORTA.

BIstorta dicitur, quod radice in se contorta & convoluta constet: quam alii Limonii, alii Bri­tannicae, alii Behen rubri speciem faciunt. Hujus Plinius l. 24. c. 16. & l. 25. cap. 11. inter Dracontia meminisse videtur. Forte ejusdem l. 25. c. 13. Molybdaena, id est Plumbago, quod plum­bum, oculi vitium tollat. Folio est rugoso latiore, & minus rugoso angustiore.

Pars TABULAE XXVIII. Sectionis quintae.
  • [Page 585]Bistorta
    • Major radice
      • 1. Magis intorta foliis rotundioribus rugosis, nobis. Bistorta, Dod. Bistorta major, Clus. Hist.
      • 2. Minus intorta foliis angustioribus minus rugosis, nobis. Bistorta folio minus rugoso, J. B. Chabr.
    • Minor
      • 3. Seu Alpina, Cam. in Matth.
      • 4. Pumila foliis variis rotundis & longis, nobis. Bistorta pumila varia, Park.
    • 5. Alpina minima sobolisera, nobis. Bistorta minor, Ger. Clus. Hist. Bistorta minima, J. B. Chabr.
Explicatio partis Tab. vigesimae octavae Sectionis quintae.

1. BIstorta major radice magis intorta, C. B. P. Bistorta, Dod. Bistorta major▪ Clus. Hist. Folia haec Bistorta major in longiusculis pediculis promit oblonga, lata & acuminata, Lapathi foliis similia, verum venosa & superne quidem virentia, inferius vero ex caesio colore candicantia: inter quae ex medio excunt caules, pede altiores, rotundi, minoribus aliquot fo­liis circumvestiti: spica in fastigio exiguis flosculis è dilutiore rubore purpurascente ornatur: floribus singulis fatiscentibus succedunt singula semina triangularia, splendentia veluti Oxali­dis: radix tuberosa, crassa, oblongior, geniculata, nonnunquam retorta, multis fibris capil­lata, foris nigricans, interiore vero pulpa non intense rubescens, gustu astringens. Fuchsius duas hujus species facit, unam foliis rugosioribus, aliam laevioribus, hanc radice magis in se contorta & majore, illam vero radice majore sed minus complicata multumque fibrosa.

2. Bistorta major radice minus intorta, C. B. P. Bistorta folio minus rugoso, J. B. Chabr. A priore differt foliis angustioribus & laevibus seu minus rugosis, radiceque minus intorta rependo sese multiplicat in monte lura. Bistorta major prior & altera reperitur in locis humentibus, opacis [...], pingui ac lutoso solo. Maio ac Junio flores spicati vigent: semen triangulare ad maturi­tatem postea perducitur.

3. Bistorta minor seu Alpina, Cam. in Matth. Haec similis est priori, sed multo minor: folia in [...]ginulis pulchre punctulis quibusdam distincta & veluti serrata apparent.

4. Bistorta pumila foliis variis rotundis & longis, nobis. Varia, Park. Haec non solum terna folia lata, brevia, subrotunda, sed etiam bina, terna folia longa, angusta habet, exeuntia omnia ex eadem radice: caulem vix palmarem, cui spicatim adnascuntur flosculi pentapetali, mino­res, quibus singulis singula succedunt semina triangula ut in praecedentibus.

5. Bistorta Alpina minima sobolifera, nobis. Bistorta minor, Ger. Clus. Hist. Bistorta minima, J. B. Chabr. Minima Alpina alia, Cam. Haec radicem pollicari crassitie minorem habet, contortam, breven, exterius albam & capillatam: caulis ei surgit dodrantalis, vel aliquando in macro solo palmo paulo major, foliis vestitus paucis, angustis, oblongis, acutis, nullo pediculo haerentibus, alia vero ex radice orta folia uncialia aut sextantalia, unciam plus lata, inferne glauca, superne viridantia; spica unciam longitudine superat, floribus comata albicantibus, sequente dein semi­ne non triangulo, ut in caeteris antedictis, sed rotundo, oblongo seu ovato, ruffo, quod mihi videtur soboles tuberosa potius quam semen succedens floribus deciduis, & ut ait Clusius non raro seminis loco multa foliola, brevia & viridia, in capitula oblonga congesta profert; quibus sponte decidentibus, plantulas ejusdem speciei in eadem qua alebatur areola & vicinioribus saepe natas vidi: radix vulgaris longe minor, contorta tamen & geniculata, foris nigricans & intus alba, multis tenuibus fibris capillata, gustu uti tota planta astringente. Nascitur in sum­mis Austriacarum & Stiriacarum Alpium jugis tenui gramine vestitis. Floret Julio, in hortos vero translata (ubi formam & magnitudinem non immutat) maturius. Monspelii reperit Jo. Bauhinus circa montem Gangen. Genevae in monte Tuiri. Provenit etiam in comitatu Vestmer­landiae prope Crosby Ravenwaith inter septa D. Pickring ut refertur à Botanicis Anglicis qui eam ibidem reperere.

TEMPERAMENTUM & VIRES.

Facultate Bistorta frigida est, & cum resiccatione valde astringens: radix menses & undiquaque san­guinem profluentem supprimit, alvumque sistit, vomitum compescit: dysenteriis medetur, quovis modo assumpta tonsillarum, faucium & oris inflammationibus succurrit: gingivas firmat de­cocto aut succo ejus ore colluto. Idem possunt folia & semina, sed minus efficaciter. Pulvis ra­dicis [Page 586] Bistortae cum conserva Rosarum usurpatus egregie compescit sangunis sputum, dysenteriam ali­asque defluxiones, menses, urinas sistit. Potest idem ex succo cydoniorum bibi. Abortum prohibet pulveris drach. semis cum pari pulveris succini portione ex ovo sorbili diebus aliquot continuis u­surpata.

HALLUCINATIO CASP. BAUHINI.

PAg. 192. pin. Collocat Casparus Baubinus Bistor­tam inter Pyrolam & Limonium, cum quibus ni­nihil habet affine: deinde adjungit Nymphaeam, Tri­bulum aquaticum, Sagittam, aquaticas plantas, & Arum, Arisarum, Bacciferas cum Tussilagine Peta­site & Cacalia pappescentibus. Inter haec subalterna genera magna est discordantia quoad finem ultimum uti postea patebit ex doctrina nostra universali a fin [...] ultimo petita.

DEPENTAPETALIS Spicatis semine tumido triangulo donatis.

CAPUT XXX. POTAMOGETON.

[...], quasi fluminibus vicina, quod palustribus & aquosis innascatur, Diosc. l. 4. c. 101. & Aeliano l. 6. Anim. c. 46. quo herinaceum interfici scribit. [...], quasi spicata ob caulis summitatem, quam floribus & seminibus spicatim cingit. Plin. l. 26. c. 8. Potamogeton foliis Betae &c. subjungit: Castorem hanc aliter novisse tenui folio veluti equinis setis, thyrso longo & laevi in aquosis nascentem: hoc Myriophyllon aquaticum videtur.

Potamogeton est planta palustribus & aquosis innascens, flores pentapetalos, in spicam di­gestos gerens: quibus singulis singula succedunt semina tumida, triangula, atque cum flori­bus tum seminibus propius accedit Bistortae & Persicariae huc revocavimus inter suas con­sortes, potius quam inter aquatieas plantas, quae inter se neutiquam, nec cum Potamogetone fine ultimo conveniunt. Potamogeton distinguitur à foliis, est enim rotundifolium, quod bre­viori pediculo nititur & lineis in longum ductis afficitur; vel angustifolium seu Salicis folio, quod longiore pediculo constat & folia transversis lineis virgata habet; vel est foliis splendenti­bus, iisque vel latis vel angustis, vel foliis serratis, crispis & non crispis, vel folio Quercus vel denique pusillum fluitans. De hisce ordine dicemus.

Pars TABULAE XXIX. Sectionis quintae.
  • Potamogeton
    • Majus
      • 1. Rotundifolium, nobis. Potamogeton latifolium, Ger. Potamogeton, Trag. Matth. Fuch. Lugd. Tab.
      • 2. Angustifolium seu folio Salicis, nobis. Potamogeton Salicis folio, C. B. P. Potamogeton angustifolium, Tab. Ger.
      • Foliis splendentibus
        • 3. Latis, C. B. P. Potamogecon 3. Dod. Ger.
        • 4. Angustis, C. B. P. Potamogeton 2. Dod.
      • Foliis
        • 5. Serratis, C. B. P. Oxylapathum aquaticum, Lugd.
        • 6. Crispis sive lactuca ranarum, C. B. P. Fontilapathum pusillum, Ad. & Icon. Lob.
        • 7. Minime crispis, nobis.
        • 8. Quercus, nobis. Potamogeton minor folio Quercus, Ger.
    • 9. Minimum seu pusillum fluitans, Boccon.
Explicatio partis Tab. vigesimae nonae Sectionis quintae.

1. POtamogeton majus rotundifolium, nobis. Potamogeiton latifolium, Ger. Potamogeton, Trag. Matth. Fuch. Lugd. Tab. [...] Graece, Fontalis & Potamogeton Lati­nis dicitur. Officinis ignota est herba. Potamogeton autem quasi fluminibus vicina dicta est, siquidem in aquosis & palustribus nasci amat: [...] vero quasi spicata, ob caulis summita­tem floribus & seminibus spicatim onustam. Hujus folia Betae sunt similia, densa & paulo ex­tra aquam eminentia, ex qua quidem brevi delineatione satis intelligi potest herbam, cuius picturam damus, esse Potamogetonis speciem: caulem namque rotundum habet, geniculis in­terceptum, [Page 587] è quibus pediculi exeunt foliis Bet [...] aut Plantaginis vestiti, paululum supra aquam eminentibus: flores in summo caulium fastigio spicatos Bistortae aut Persicariae instar profert; ac subinde semen lucidum, tumidum, ex nigro splendens. Nascitur in lacustribus, stagnanti­bus, aquosisque locis. Floret Julio mense.

2. Potamogeton angustifolium seu Salicis folio, nobis. Potamogeton Salicis folio, C. B. P. Po­tamogeton 2. Dal [...] ii. Lugd. Potamogeton angustifolium, Tab. Ger. Potamogeton, Dod. Pro­venit caulibus per aquam sparsis, angulosis, geniculatis, radiculas exiles & albas ex genicu­lis caulium mittentibus, quibus obvium in ripis coenum solumve apprehendit: ex singulis arti­culis singula folia prodeunt, longo pediculo nixa, longiora quam in priore Potamogetone, crassiora, & (quae certissima nota est hanc ab illa dis [...]inguendi) transversis lineis virgata, cum prioris folia lineis in longum ductis discriminentur: flores spicatim in summo caulium prove­niunt, rubri, longo haerentes petiolo: semen itidem secundum caulis summum copiosum, du­rum, tumidum, nigrum. Provenit in lacubus & stagnis Sequanorum. Aestate floret.

3. Potamogeton foliis latis splendentibus, C. B. P. Potamogeton 3. Dod. Ger. Haec tenuibus ac teretibus cauliculis luxuriat, in alas subinde distributis: folia huic sunt lata, oblonga, acu­minata, multo quam prioris minora: è sinu ramulorum ac soliorum pediculi subinde prode­unt, in quorum singulis cernitur spica brevis, flosculos proferens candicantes, pentapetalos, intus muscosos, ut in caeteris hujus farinae: ac deinde semina tumida, rotunda, veluti Aphaces: radix fibrosa fundo adhaeret. Tota haec sub undis nascitur eminente tantummodo cacumine, sed in aquis haud profundis ac dulcibus, quae tamen maritimo aestu attolluntur, veluti in sinu illo qui Dordraco Hollandiae civitate ad Bredam Brabantiae civitatem patet. J [...]io ac Julio spicae florentes conspiciuntur.

4. Potamogeton foliis angustis splendentibus, C. B. P. Potamogeiton altera, Dod. [...] est major species, albicantibus & articulatis radicibus secundum aquae fundum repit, à quibus ( [...]xi­guis sibris deorsum emissis) cauliculi assurgunt tennes, oblongi, geniculis intercepti; inferius parvis, superius autem majoribus & longioribus, angustia soliis adnatis, quorum medius ner­vus est durus, subinde stili alicujus instar solii fastigium superans eminet: flores in crassa spi­ca subrubent. Sub aquis vero herba haec una cum foliis suis conditur, solae spicae superemi­nent. In stagnantibus aquis apud Holandos satis frequens.

5. Potamogeton folio serrato, C. B. [...]. Oxylapathum aquaticum, Lugd. Hujus radix est ge­niculata, ex singulis geniculis sibras emittens quibus v [...]do inhaeret, primis internodiis rube­scens: caules edit multos, rotundos, quinque aut sex cubitos longos, in aqua fluitantes: so­lia palmum atque eo amplius longa, angusta, in ambitu crenata, alternatim longo satis inter­vallo per caules nascentia, gustu fatuo & ficco: in cauliam vertice thyrs [...] eminet, eâ prorsus specie qua in Potamogetone visitur. Nascitur in vadis amnium pigrorum, ut Araris.

6. Potamogeton foliis crispis sive Lactuca ranarum, C. B. P. Pontilapathum pusillum, Ad. & lcon. Lob. Tribulus aquaticus minor, Clus. Hisc. Tribulus aquaticus Moschatellae floribus, Ger. Bicubitales tricubitalesque aut longiores pro aquae prosunditate ex ra [...]i [...] profert haec planta caules [...]ive scapos nodosos (qui resiccati lenti sunt [...] flexibiles) circa summum divi­sos in plures ramusculos, alternatim serentes in singulis nodis singularia folia, duarum uncia­rum interdum longitudine & semiunciali latitudine, tenuiora & quasi transparentia, in ambitu adeo crispa & sinuosa ut laciniata videantur, colore ex viridi puniceo: pediculi exiguos, candicantes siosculos, racemi in modum congestos sustinentes, oblongi, crassiusculi inter folia exoriuntur, quae bina semper ex adverso nascuntur contrario quam inferiora modo: singu­lis fiosculis plerumque quaterna aculeata grana, simul cohaerentia, paucam candidam medullam continentia succedunt: radices infima parte ad singula genicula oblongas, tenues, candicantes fibras agunt, quibus firmantur & alimentum necessarium attrahunt. Tota planta aquis immer­gitur. In stagnis & sluviolis magnâ copiâ inter Tribulum aquaticum majorem fructu eduli, & Nymphaeam flore albo nascentem, atque Junii initio florentem & semine praegnantem observa­vit Clusius. In fossis viva aqua scantentibus etiam provenit.

7. Potamogeton sarmentis rotundis foliis minime crispis, nobis. Haec est tantum varietas su­perioris cauliculis seu scapis non planis, ut superioris, sed rotundis, eodem tamen modo ge­niculatis, bina semper inter se opposita foliola ad singulos nodos ferentibus, superioris breviora, mucronata, in ambitu minime crispa vel sinnosa: hisce nominibus a priore omnino differt. In lacunis secundum purissimae aquae rivos decurrentibus nascitur.

8. Potamogeton minor folio Quercus, Ger. Haec caules ex radice tenui, plana, nodosa, bicubi­tales & tricubitales profert aut longiores secundum altitudinem aut profunditatem aquae, ver­sus [Page 588] summum in multas alas divisos, at in singulis geniculis unicum folium, quando (que) binas uncias longum & semiunciam latum, tenue, splendens, crispum & undulatum in margine instar Quer­cus foliorum, coloris ex viridi rubentis: in summis caulis ramis proveniunt rotundae quasi uvae, ex quibus singulis exiliunt flosculi rubicundi adinstar florum Quercus; singulis floribus deci­duis succedunt quatuor tenuia grana, mucronata, simul juncta, atque hisce notis à prioribus discernitur. Provenit in paludosis stagnantibus & piscinis prope Abatiam dictam Durford inter comitatus Hamtoniam & Sussexiam.

9. Potamogeiton pusillum fluitans, Boccon. Pro radicibus sunt huic fibrae longissimae: cau­liculus dodranralis, tenuis, ramosus: folia longa, tenuia, inordinatim disposita, pene capil­lacea, quandoque Faeniculi seu Peucedani foliis similia: flosculi in biunciali pediculo sunt muscosi, spicati, subsequentibus granis minutis & asperis compluribus simul junctis. Catanae è fontibus eduximus, inquit Paulus Boccone, species hujus longe amplior prope Lutetiam in Sequana fluvio visitur.

TEMPERAMENTUM & VIRES.

Potamogeton, inquit Galenus, astringit & refrigerat similiter Polygono, sed essentia ejus crassior quam Polygoni. Dioscorides refrigerare & astringere similiter ait & utile pruriginibus & malis depascentibus vetustisque ulceribus esse. Plinius ex vino dysentericis & coeliacis mederi scribit, usumque esse in foliis.

DE PENTAPETALIS Spicatis semine triangulari donatis.

CAPUT XXXI. PERSICARIA sive HYDROPIPER.

PErsicaria dicitur Latinis, à foliorum forma, haec vel mitis acidave sapore, vel acris est, illa foliis maculosis, vel iis carentibus. [...] Dioscoridi l. 2. c. 191. id est, aquaticum Piper, à loco & sapore nomen habet.

Persicaria à numero petalorum florum spicatim digestorum seminibusque ipsis, foliis, nata­litiisque valde accedit Fontali seu Potamogetoni, ideo eandem huic substituimus in hoc cap. 31.

Pars TABULAE XXIX.
  • Persicaria
    • Mitis
      • Major
        • Nostras
          • 1. Non maculosa, C. B. P.
          • 2. Maculosa, C. B. P.
        • Virginiana frutescens
          • 3. Rotundifolia, nobis.
          • 4. Longifolia, nobis.
      • 5. Minor seu pusilla procumbens, nobis. Persicaria pusilla repens, Lob. Icon.
    • 6. Acris sive Hydropiper, nobis Hydropiper, Fuch. Dod. Matth. Ger.
Explicatio partis Tab. vigesimae nonae Sectionis quintae.

1, & 2. PErsicaria mitis non maculosa, C. B. P. & Persicaria mitis maculosa, eidem. Per­sicaria mitis, Ad. Lob. Persicaria mitis maculosa, Lob. Icon. Persicaria, Fuch. Dod. Lugd. cui & Plumbago Plinii quibusdam. Foliorum quae habet illa cum Persicae arboris foliis similitudo nomen ei apud Latinos fecit: sunt enim illis similia, oblonga, acuminata, si­milique venarum decursu praedita, subhirsuta & interdum lividâ macula notata, unde macu­losae cognomen, sapore astringente acerbo: caules teretes, rubentes, ramosi, geniculati: flo­res in spicis seu racemulis Bistortae similes, colore purpurascente vel albo: foliis aliquando ma­culas nigras in medio habentibus, aliquando iis carentibus: semen fuscum, latum, rubrum & splendens: radix tenuis, obliqua, lignosa, & fractu contumax. In humidis & similibus locis, [Page 589] in quibus Hydropiper reper itur, floretque eodem tempore. Sapore acris non est, sed subaci­dum quippiam resipit, quare frigido siccoque est temperamento.

3. Persicaria frutescens maculosa Virginiana flore albo & carneo, Park. Haec caules edit duros, rotundos, virides, geniculis crassioribus, quemadmodum nostra maculata, donatos: ad sin­gula genicula singula protruduntur folia, longis pediculis innitentia, subrotunda, mucronata, maculis semilunaribus nigris notata, aliquando sine maculis, sex uncias longa, tres lata cum dimidia, multis venis rectis à costa media exeuntibus aliisque etiam transversis: in summis cauli­um & ex geniculis ipsis exiliunt petioli sustinentes flores spicatim dispositos, ut in caeteris, sed majores: quibus singulis singula succedunt semina tumida, nigra, splendentia.

4. Persicaria altera frutescens longifolia maculata Virginiana flore carneo, Park. Haec caules emittit rectos, nudos, longiores multo prioris: quorum geniculis adhaerent folia longiora, & angu­stiora magisque mucronata, saepe maculata, aliquando sine maculis: hujus ramuli superiores magis scatent floribus spicatis, dense dispositis, amplioribus & brevioribus, omnino carneis. Tota planta amplior est caeteris: radix major, lignosior praecedentis, singulis annis tamen periens apud nos hic in Anglia, teste Parkinsono.

5. Persicaria minor seu pusilla procumbens, nobis. Persicaria pusilla repens, Lob. Icon. Lugd. Haec parva Persicaria caules habet procumbentes, non erectos, ut reliquae suae sortis. Tota planta minor, ejusque folia Polygoni aut Lini foliis non sunt majora: in summis ramuscu lis flores fert spicatim, quandoque albos, quandoque rubros. Provenit in humidis ad mar­gines stagnorum intra septa Regiae Chambort in agro Soloniensi sitorum, etiam in Angliae pratis humidis & aquosis.

6. Persicaria acris sive Hydropiper, nobis. Persicaria vulgaris urens, Park. Hydropiper, Fuch. Dod. Matth. Lugd. Ger. Qui Persicariam mitem supra descriptam noverit idem Hy­dropiper nosse poterit. Radix persimilis: folia Persicariae non maculosae similia: flores in rari­oribus spicis albi & rubri dispositi: semen latiusculum, tumidum, nigricans: sapor vero non ut superiorum acerbus & astringens, sed acris & fervidi gustus, piperis instar, cum folia, tum semina si gustentur. In aquosis & humidis provenit, [...], Dioscorides inquit, caulem edit geniculatum ac solidum, circa quem alarum sunt concavitates ac folia Menthae similia, sed majora, delicatiora candidioraque, gustu acria Piperis modo, citra tamen ullam odoris gratiam: fructum vero gerit in surculis parvis prope folia erumpentem & racematim cohaerentem, qui & ipse acris est. Hanc autem plantam, inquit Tragus, jure Peperitin vocari posse, ab insi­gnem suam acrimoniam plus linguam vellicantem quam vel Piper vel Aron.

TEMPERAMENTUM & VIRES.
  • 1, & 2. Persicaria mitis non maculata & maculata temperiem frigidam habet, & nonnihil siccam, inflammationibus incipientibus & recentibus vulneribus fertur prodesse imposita.
  • 6. Persicaria urens sive Hydropiper facultatem habet evidenter calidam & siccam, non tamen, Do­donaeo teste, uti Galenus affirmat tam calidam quam Piper. Vim autem habent folia, authore Di­oscoride, cum semine imposita oedemata veteresque duritias discutiendi, & sub oculis sugillata emendandi: siccata vero & tusa sali & obsoniis pro Pipere admiscentur. Appellatur & musca­rum herba quod expellendis muscis vix quicquam efficacius reperias, siquidem quaecunque in pe­coribus vulnera vel ulcera hujus succo oblita fuerint, ea ab injuria muscarum tuta maneant, etiam ferventissima aestate. Aqua hujus stillatitia efficax est ad comminuendum calculum etiam vesicae.

DE PENTAPETALIS Semine triquetro seu triangulari donatis.

CAPUT XXXII. ERYSIMUM CEREALE seu FEGOPYRON, POLYGONUM HEDERACEUM sive FRUMENTUM SARACENICUM.

ERysimum folio hederaceo Theophrasti, cum hoc inter fruges reposuerit, & 6. caus. plant. 19. Sesama & Erysimum sicca cibo idonea, non vero viridia scripserit, de Erysimo hoc in loco quod [...] Hirco-triticum & Fagi-triticum, quod fagineam glandem formâ triquetrâ & [Page 590] colore sordido quodammodo referat, licet multo minus sit. Frumentum Saracenicum dicitur, quia ex Africa primum delatum creditur: nam veteribus non cognitum, vel non usitatum, vel neglectum Dodonaeus asserit.

Pars TABULAE XXIX. Sectionis quintae.
  • Polygonum hederaceum sive Frumentum Saracenicum
    • 1. Rectum, nobis. Frumentum Saracenicum, Matth. Lugd. Fegopy­ron, Dod.
    • 2. Scandens, nobis. Frumenti alterum genus, Caes. Convolvulus mi­nor semine triangulo, C. B. P. Volubilis nigra, Tab. Ger.
Explicatio partis Tab. vigesimae nonae Sectionis quintae.

1. FAgopyr [...]n, Dod. &c. In frumentaceorum numero Fagopyron vel Fegopyron esse vide­tur, subinde etiam cogente necessitate panis ex eo aut cum eo conficitur: habet id cu [...]mos laeves, rotundos, striatos, rubicundos, in plures alas divisos: folia Hederae molliora minoraque senydae proxima: flores parvos, candidos, pentapetalos, racemosos: semina sor­dido colore nigricantia, triangularia Smilacis nigrae (quam Malococissum veteres nominant) similia, sed paululum majora: radicibus nititur parvis & fibrosis. Nascitur qualicunque solo, neque ullum quantumvis aridum macrumve respuit: gaudet imbribus, citoque provenit, ce­leriter maturescit. Seritur Martio ac Aprili, ac non raro autumno pabuli causa, plerisque Ger­maniae locis, Brabantiae & Campaniae, multisque aliis locis Galliae, praecipue in agro Soloniensi non longe Blaesis dissito. Italiae etiam non incognitum. Tridentina rura, frumentaque Foro­juliensia Saracenico, ut testis est Matthiolus, nominant. Germani superiores Hendenkorn, inferi­ores [...] aut Bu [...]ckweydt quae Hirci aut Fagi triticum sonant, unde Anglice Buckwheat dicitur. Clare constat non esse Ocimum nec Dioscoridis, quod est herba odorata Basilicum dicta, nec Varronis quod est pabuli genus. Evidentis [...]imum est ergo esse Frugem novam quae veteribus nec cognita, nec usitata vel saltem neglecta fuit.

2. Frumentum Saracenicum alterum Convolvuli modo scandens semine triangulo minore ni­gro, nobis. Frumenti alterum genus, Caes. Polygonum hederaceum, Col. Convolvulus mi­nor semine triangulo, C. B. P. Volubilis nigra, Tab. Ger. Aliis Malococissos Constantini Im­peratoris: aliis Orabanche: aliis Helxine Cissampelos: aliis Elatine: aliis Centunculus Plinii l. 24. c. 15. qui Graecis Clematis dicitur. Huic praetenues multi sunt cirrorum instar subruben­tes viticuli, quibus fruticibus omnibus quaecunque contingat vicinis sese crebris circumvo­lutionibus implicat, ac quaecunque proxim [...] arripuerit more tortili conscendit, nullis utens capreolis, sed viticulis suis quos ex radice mediocriter crassa, multifida emittit: ab imis ad summa proserpens: folia lata sunt, longa & acuminata, Hederae foliis molliora tenerioraque: flores exigui, candidi, pentapetali verticillatim versus genicula cohaerent: semen triangulare veluti Fegopyri, sed minus & nigro resplendens colore, tenuibus subrubentibus membranis veluti glumis in [...]egitur. Crescere juxta sepimenta & in vinetis observatur. Vindemiae tem­pore semen perficitur, ex quo nec aliunde primo Vere oritur.

TEMPERAMENTUM & VIRES.
  • 1. Frumentum Saracenicum seu Fagopyrum Tritico quidem, Secali ac Hordeo, minus nutrit, plus tamen quam Milium aut Panicum. Pulmentaria ac placentae, quae ex ejus farina conficiuntur, facile concoquuntur, cito descendunt, alimentumque corpori adferunt exiguum quidem, non tamen malum aut vitiosum. Panis qui ex eo aliquando, cogente annonae penuria, coquitur, aut farinam ejus admixtam habet, humidus est citiusque descendit, ac flatulenti plus obtinet quam ex Secali coctis. Herbam viridem priusquam maturuerit boves jumentaque pascuntur. Semine gallinace­um genus pastum citissime pinguescit.
  • 2. Frumenti Saracenici genus alterum, Caes. facultatem compertam aut probatam hucusque nullam habet.
HALLUCINATIONES CASP. BAUHINI Aliorumque Authorum.

PAg. 27. Erysimum & Sesamum collocantur inter Panicum & Phalaridem, quae sunt Cerealia seu frumenta, cum quibus nil habent affine habita ra­tione finis ultimi: quatenus sunt oleraceae seu culi­n [...]riae plantae non debent hunc locum obtinere, se­cundum doctrinam nostrae Universalis Historiae. De Se [...]amo consule pag. 283. hujus Historiae in Halluci­natione Sesami.

Pag. 295. Frumenti alterum genus, Caes. Polyga­num hederaceum, Col. Male disjungitur a Frumen­to Saracenico cujus, a fine ultimo, est vera & genuina species scandens, non autem Convolvuli proprie dicti, ut fusius deduximus pag. 21. hujus Historiae inter Hallucinationes Convolvulorum quas consule.

DE PENTAPETALIS Semine triangulari & multiplici donatis.

CAPUT XXXIII. POLYGONUM.

[...] Dioscoridi l. 4. c. 4. à copiosis geniculis quibus caules cinguntur dictum Plinio l. 27. c. 12. Polygonon Graeci vocant, quam nos Sanguinariam.

Genera duo Dicscordi, mas & femina, de femina inter Equiseti species: mas à seminibus tri­angularibus sub singulis foliis turgentibus, cui flos est aut candidus aut puniceus, Plinius l. c. qui plura genera faciunt per hoc marem intelligi volunt, appellarique à multitudine seminis aut densitate fruticis Calligonon; alii Polygonaton, à frequentia geniculorum &c. ubi quatuor genera recensentur. Primum est Polygonum vulgare: alterum Herniaria: tertium Polygonum femina Dioscoridis: quartum quibusdam Casia lignea Monspeliensium videtur: sed rectius tribuitur ei plan­tae, quam Polygoni nomine proposuit Clusius. De Polygono femina seu Equiseto, & Casia lignea Monspeliensium alibi agemus. De Polygono & Polygono Herniaria & Anthyllis dicto nunc.

Polygonum est planta multis geniculis scatens, cujus flos quinis constat petalis, aut albis aut ex purpura albicantibus, atque singulos flores deciduos sequuntur singula semina triangularia, nigra aut fusca. Polygonum vulgare mas est ratione foliorum vel latifolium vel angustifolium, ratione loci est, vel agreste, vel maritimum.

Pars posterior TABULAE XXIX. Sectionis quintae.
  • Polygonum
    • 1. Vulgare
      • Latifolium, nobis. Polygonum mas, Matth. Fuch. Dod. ut. Lugd. Po­lygonum mas vulgare Sanguinaria & Centumnodia, Ad. Lob. Ger.
      • Angustifolium folio
        • Oblongo.
        • Brevi.
    • 2. Maximum longissimis cauliculis & foliis, nobis. Polygonum maximis foliis, Park.
    • 3. Maritimum
      • Latifolium, C. B. P. Polygonum maritimum majus Park.
      • Angustifolium, C. B. P. Polygonum marinum alterum Dalecham­pii, Lugd.
    • 4. Procumbens folio non deciduo brevi umbelliferum seu floribus in capitulum conge­stis, nobis. Telephium repens folio non deciduo, C. B. P. Telephium 7. sive legiti­mum Imperati, Clus. Hist.
    • 5. Montanum minimum niveum & sericeum, Ad. Lob. Lugd. Polyganum montanum niveum minimum, Icon. Lob.
    • 6. Cocciferum, Cam. ep. Kosmaczek Polonis.
§. 1. POLYGONUM semine triangulari donatum.
Explicatio partis posterioris Tab. vigesimae nonae Sectionis quintae.

1. POlygonum latifolium, C. B. P. Polygonum mas, Matth. Fuch. Dod. ut. Lugd. Polygo­num mas vulgare Sanguinaria & Centumnodia, Ad. Lob. Ger. Polygonum hoc mas multis tenuibus, viticulosis, oblongis procumbit cauliculis: circa quos folia virentia, longiora & angustiora quam Hyperici aut Rutae Hypericoidis cernuntur: flosculi perexigui, pentape­tali, albidi, aut ex purpura candicantes aut rubentes è geniculis exeunt: quos collapsos sequun­tur semina triangularia: radix tenuis, longa, non absque fibris, subinde candida, nonnullis lo­cis subrubet. Provenit locis incultis, vias ac semitas longe lateque & radices murorum sub­inde occupat, etiam non raro juxta rivulos, item inter segetes frequenter. Huc pertinent Polygonum oblongo angustoque folio, C. B. P. Polygonum 3. Tab. & Polygonum brevi angusto (que) folio C. B. P. Polygonum 2. Tab. quae sunt varietates prioris variantes secundum coelum & solum.

2. Polygonum maximum longissimis cauliculis & foliis, nobis. Polygonum maximis foliis, Park. fig. Hoc caules protrudit sesqui pedales, & nonnunquam bipedales cortice rubente tectos, in multo plures ramos & caeteris teneriores divisos: genicula in caulibus longiore intercapedine [Page 592] disponuntur quam in praedictis: folia sunt duplo triplove Polygoni vulgaris longiora & tenuiora, angustiora, magisque mucronata: flores itidem rarius multo in geniculis disponuntur, ex pur­pura albescentes, pentapetali, quibus pariter triangularia semina, parva, fusca, succedunt. Hu­jus semina cum pluribus seminibus aliarum rariorum plantarum Chalepo transmissa habuimus biennio aut triennio abhinc opera & industriâ D. Roberti Huntington.

3. Polygonum maritimum latifolium, C. B. P. Polygonum marinum majus, Park. Hoc mul­tis cauliculis, etiam humi stratis, scatet geniculis refertis, ut vulgare, quibus folia spissiora, bre­viora & latiora prioris; coloris superne & inferne candicantis seu cinerei: flores singulis geni­culis prioris vulgaris more adhaerent, quae membranis albis integuntur; floribus singulis eva­nescentibus succedunt semina triangularia, nigra, majora fere duplo seminibus prioris vulga­ris, membranis albis inclusa. Non nusquam in Adriatico, Veneto & Anconensi litore sabuloso, saepissime autem in mediterranea Narbonensi ora, ab usque Marianis aquis ad Cetum montem seu promontorium Polygonum hoc occnrrit. Passim ad litus maritimum Armoricae; etiam in a enosis maris litoribus in Cornubia & alibi. Huc pertinet Polygonum maritimum angustifo­lium, C. B. P Polygonum marinum alterum Dalpi•. Lugd. solummodo foliis angustioribus dif­ [...]ert à priore latifolio.

4. Polygonum perenne procumbens folio breviore floribus in capitulum congestis, nobis. Te­lephium Imperati in sua Historia, Cam. Telephium legitimum Imperati seu 7. Clus. Hist. Multas à radicis summo capite producit tenues virgas, summa tellure diffusas, pedales, interdum bre­viores, aliquando longiores, non enim sunt aequalis longitudinis, quas incondito ordine sepiunt multa folia, praesertim novellas, quae interdum florem non ferunt, nam quae flores dant rariora habent folia, majora & breviora quam reliquorum, crassiora, non tamen succulenta ut Tele­phii folia, coloris quidem viridis, cui aeruginem quippiam admixtum sit: extremae virgae multis flosculis, quinis petalis albis constantibus & confertim seu in capitulum congestis o­nustae, quibus marcescentibus succedunt angulosa vascula, triangularia in se semina continentia: radix minimi digiti crassitudinem interdum acquirit, lenta, candicans, in aliquot radiculas de­visa & fibris donata. Vivax est planta & singulis annis plures novas virgas producens ve­teribus corruptis. Semen hujus Florentia missum à Ferrante Imperato ad Clusium & à Josepho de Casabona; deinde ejusdem semen Neapoli missum ab eodem Ferrante Imperato Telephii le­gitimi nomine, sed perperam nominatur, ut videre licebit infra, inter Hallucinationes hujus capitis.

5. Polygonum montanum minimum niveum & sericeum, Ad. Lob. Lugd. Polygonum mon­tanum niveum minimum, Lob. Polygonum montanum, Tab. Ger. Paronychia Hispanica, Clus. Hist. Longe elegantissima est haec plantula, multos viticulos humi spargens, dodrantales ma­gna ex parte, interdum tamen pedales & longiores in hortis cultis, nodosos: quibus adnascun­tur folia Polygoni maris minora, & viridia quidem in novellis plantis, successu autem tem­poris numerosa & confertissima, eaque acerosa, membranacea, prorsus alba, sic ut tota planta argenteis squamis constare videatur gratissimo spectaculo; flos illi candidus Polygoni vulgaris instar, sed adeo exilis & inter membranulas illas latens, ut vix appareat: semen minimum, flavum, triangulare ut Polygoni vulgaris: radix oblonga, gracilis, candicans. Nusquam abun­dantius quam petrosis & siccis collibus Salmanticae vicinis observavit Clusius, trans Thormim fluvium, etiam circa Valentiam & Murciam observavit idem, & lapidoso illo camposupra Are­latem non procul à D. Martini diversorio, qua iter Massileam est, sed multo minorem & unciales ramulos cauliculosve habentem. Florebat Maio, & Junio semen perficiebat.

6. Polygonum cocciferum Polonis Kosmaczek. Hoc tenuissimis prodit foliis & mucronatis, cau­liculis nodosis, exalbidis: flosculis in summitate candidis inter squamas virescentes. Ad ra­dices ipsius coccum adnascitur elegantissimo colore commendatum. Provenit in arenosis Po­loniae locis.

TEMPERAMENTUM & VIRES.

Succus Polygoni maris vulgaris epotus, ut ait Dioscorides, spissat ac refrigerat: cruentae excreatio­ni sanguinisque rejectioni prodest: item cholerae & alvi fluoribus. Addit deinde & stranguria labor antibus prodesse & urinam manifestò provocare, non tamen exacte, ut ait Galenus, discri­minat in quo ipsum dari expediat. Auxiliatur vero succus & à serpentibus demorsis cum vino po­tus, & ad febrium circuitus, per horam ante accessionem sumptus: feminarum profluvia [...]istit: dolentibus auribus idem instillatus & cum melle coctus ad genitalium ulcera eximie facit. Folia autem contra stomachi ardorem, sanguinis rejectiones: herpetis, erysipelatis inflammationibus, [Page 593] oedematis & vulneribus recentibus imponuntur. Vide caeteras facultates Polygoni apud Joh. Bauhinum pag. 376. Tom. 3. & pag. 438, 439. & 440. classis tertiae operis Botanici quadripar­titi Simonis Pauli ubi diffusius videri possunt.

§. 2. POLYGONUM Polyspermon seu multigranum.

Quamvis hae plantulae sequentes non semine triangulari donentur ut Polygona superiora, tamen propter multiplicem nodositatem & flores pentapetalos easdem praedictis substituimus.

  • Polygonum Polyspermon
    • 1. Litoreum minus flosculis ex spadiceo albicantibus, C. B. P. & Prod.
    • Millegrana dictum
      • 2. Majus Herniaria
        • Glabra, nobis. Herniaria glabra, J. B. Chabr.
        • Hirsuta, nobis.
        • Major Africana, Park.
      • 3. Minus Millegrana minima, Lob. Icon.
    • 4. Parvum flore albo verticillato, J. B. Chabr.
    • 5. Montanum Vermiculatae foliis, C. B. P. Vermiculata montana nova planta, Col.
    • 6. Knawel dictum flosculis
      • Viridibus, nobis.
      • Albicantibus, nobis.
    • Maritimum
      • 7. Minus foliis Serpilli, C. B. P. Polygonum alterum pusillo vermi­culato Serpilli folio, J. B. Chabr. Ad. Icon. Lob.
      • 8. Chamaesyces folio, nobis. Anthyllis maritima Chamaesyce similis, C. B. P. Anthyllis maritima Narbonensium altera Chamaesyces fa­cie, Ad. & Icon. Lob. Lugd.
      • 9. Lentifolium, nobis. Anthyllis maritima lentifolia, C. B. P. An­thyllis maritima lentifolia prior Peplios effigie, Ad. Icon. Lob.
      • 10. Alsines folio, nobis. Anthyllis maritima Alsinefolia, C. B. P. Anthyllis marina incana Alsinefolia Narbonensium, Ad. Icon. Lob. Lugd.
Explicatio hujus praecedentis Tabulae.

1. POlygonum litoreum minus flosculis spadiceo albicantibus, C. B. P. & Prod. Ex radicula candicante, tenui, oblongiuscula, prodeunt viticuli plurimi, tenerrimi, per terram sparsi, ramosi & dodrantales, foliolis oblongis, angustis & albicantibus alternatim cincti, ad radi­cem vero longioribus & biuncialibus: viticulorum summitatibus flosculi plures minutissimi, intus albi, foris spadicei insident; quibus semina minutissima & copiosissima, ut singuli co­liculi eo turgeant, succedunt, hinc ad Millegranum referri potest. Hoc apud nos, ait C. Bauh. in arenosis ad Viesam flumen Autumno florens reperitur, etiam in Lusatia ubi locis a [...]enosis, in ripa fluminis Nissae provenit. Nos copiose provenientem hanc plantam offendimus in sabulosis prope pontem Neuli qua iter est ad palatium Regium in pago Divi Germani en Lay situm.

2. Polygonum minus five Millegrana major, Herniaria glabra, nobis. Herniaria glabra, J. B. Chabr. Herniaria, Dod. Lugd. Thal. Tab. Ger. Herniaria multigrana serpillifolia. Ad. Lob. Late subjectum solum occupat luxurie laeta complurium ramusculorum haec plantula, quos ex pusilla radicula fund it hinc inde sparsos, teretes, creberrimis geniculis interceptos, ad quorum singula genicula adversa folia exeunt Serpilli minora, glabra, ex viridi lutea, gustu acri: eodem loco erumpunt mirum in modum numerosi flosculi ex apiculis luteolis compositi. Locis gaudet incultis, arenosis, reperitur etiam in uliginosis sed patentibus & soli expositis locis, Junio, Julio, nec non Augusto frequens. Est & alia hujus species hirsuta cujus caules & folia cinere obdu­cta sunt. Est & tertia Herniaria fruticosa viticulis lignosis, foliolis oblongiusculis densissimis, forte Herniaria major Affricana, Park. Haec enim major, amplior, erectior & caeteris antedictis ramosior, caetera cum praedictis convenit.

3. Polygonum minimum sive Millegrana minima, C. B. P. Millegrana minima, Lob. Icon. Herniaria altera, Thal. Parvula est haec planta, vix triuncialis, orta in umbrosis fossis ex tenui radice unicum caulem vix uncialem emittit, in quamplurimos ramusculos divisum, qui in cimis multiplicem sustinent numerum flosculorum candidorum: quibus singulis plurima semina suc­cedunt, minuta, oblonga, unde ei nomen.

[Page 594]4. Polygonum parvum flore albo verticillato, J. B. Chabr. Semipalmaribus aut palmaribus constat cauliculis, gracilibus, rigidulis, frequenter geniculatis, in aliquot alios minores divis [...]s, ex quorum geniculis unciam fere à seinvicem distantibus bina emergunt soliola, Herniariae fere sed potius Chamaesyces instar rotunda, sed minora: inter quae flosculi exigui, candicantes, ver­ticillatim in tenuissimas a piculas fastigiati: radicula exigua, fibrata, siccae sapor nullus manife­stus. Provenit in scrobibus fossisque & agrorum marginibus.

5. Polygonum montanum Vermiculatae foliis, C. B. P. Vermiculata montana nova planta, Col. Eradice admodum tenui, albicante, fibrillis divisa, viticuli plures fruticant rotundi, candican­tes, dense geniculati, ex quibus ampliores resupinantur alae: foliolis digitali longitudine, angu­stis admodum, rotundis, carnosis, laevibus, vermiculatis onerantur, non dissimilibus Sempervivi minoris, tenuioribus multo ac etiam acuminatis, sed non pungentibus: cum florere incipit hir­sutos parum circa flores viticulos habet, singulisque geniculis & alarum cavis flores singulos edit densos ut plures videantur simul emergentes stellati, colore virente, in medio pallida exi­gua staminula habentes, conspectui vix se objicientia, quibus fructus subest ac succrescit utri­ [...]uli modo iisdem quinque radiis floris remanentibus. Quare ex his videtur plantis quae florem [...]ructui in [...]identem emittunt, primumque fructum concipiunt quam flores, vel eodem tempore, & si magis fructus conspiciatur, ut in Cucurbitis aliisque pomiferis horariis plantis, Lysimachia siliqu [...]sa & similibus. Fructus hi pallentes cum siccantur fiunt, parumque hirsuti, nec me­dulla interior, quae alba est, à cortice separari potest, quare potius semen quam fructum appellare debemus, & integer perfectus decidit. Aestate floret & perficitur. In planis cel­sorum montium locis inter Aequicolos & Tornempartis sines, in quibus etiam gens illa messes legit, hanc reperimus, inquit Columna, inter segetes fruticantem plantulam, è terra palmum s [...] attollentem, s [...]pinam.

6. Polygonum Germanis [...]well, Trag. Polygonum selinoides Knawell, Ger. [...]awell, Dod. S [...]xifraga Anglica, Lob. I [...]on. Hoc Polygonum palmi plus minusve altitudine assurgit, te­nues virgulas, crebro geniculatas, complures & ramosas promit: circa quas folia tenuia & exi­ [...]ia: siosculi [...] sinu soliorum herbacei coloris: radix fibrosa, tenuis & oblonga: tota herba unâ cum cauliculis & floribus virescit. Sabulosis ac aridis, etiam aliquando opacis aut riguis gaudet, per coeli humidam constitutionem felicius provenit. Est & hujus alia species cu [...]us flores & folia omnino albescunt. Utramque hanc invenimus nos in neglectis sabulosis extra se­pta Chambort in agro Soloniensi florentem & semina ferentem Julio & Augusto.

7. Polygonum maritimum minus foliis Serpilli, C. B. P. Polygonum alterum pusillo vermi­culato Serpilli folio, J. B. Chabr. Ad. Icon. Lob. Polygonum alterum Serpilli folio Penae, Lugd. Hoc rarum & hactenus indictum ramulis & cauliculis est surculosis, prolixis, gracilibus, Serpilli instar humi sparsis: è geniculis foliola prodeunt pusilla, teretia, succulento Thymo parvo nostrati aequalia & similia: radix praelonga, lignosa, sapore amaricante, calidi [...]sculo. In [...]o­libus maritimis Galloprovinciae non s [...]cus ac Herniaria Iuxuriat.

[...] Dioscoridi l. 3. c. 153. duplex est: altera foliis Lenti similibus, mollibus: altera foliis Aiugae, de qua inter Chamaepytides Sectione octava agemus, Plinius l. 26. c. 8. illam Anthyllion vocat.

8. Polygonum maritimum Chamaesyces folio, nobis. Anthyllis maritima Chamaesyce fimi­lis, C. B. P. Anthyllis marina Narbonensium altera Chamaesyces facie, Ad. & Icon. Lob. Lugd. Anthyllis Valentina, Clus. Hist. Lugd. Peplion five Peplus, Dod. qui in medium adfert de­scriptionem Peplios, at figuram adhibet Anthyllidis Valentinae Clus. Hist. Chamaesyce Dal•••. Lugd. Ex unica vero radice multos profert cauliculos seu viticulos dodrantales, humi stratos, ramosos, subrubentes: foliola Lentis exigua seu potius Chamaesyces (cui tota planta adeo similis est, ut primo aspectu Clusium fefellerit, illam tamen diligentius considerans lacteo succo carere deprehendit) & plerumque cum suis ramis veluti quadam salsugine aspersa, sed etiam falsi gustus: flores enascuntur pusilli, quinis foliolis constantes ex albo purpurascentibus: radicem habet singularem, nigricantem. Hanc plantam nusquam alibi quam ad fossas urbis Valentiae conspexit Clusius juxta eum portam quae Regiam arcem spectat. Florebat Aprilis initio.

9. Polygonum maritimum lentifolium, nobis. Anthyllis maritima lentifolia, C. B. P. An­thyllis maritima [...]entisolia prior Peplios es [...]igie, Ad. Icon. Lob. Anthyllis Portlandiae lenti­solia Penae, Lugd. Haec etiam in maritimis locis procumbit caeteris multo sal [...]ior, foliis & sacie est Herniariae aut Chamaelyces: flores calyculis Clinopodii minoribus multo occluduntur. Tota gus [...] [...]also, acidulo, lactei succi expers, nec proinde Chamaesyce statuenda, ut quidam prodiderunt.

10. Polygonum maritimum folio Al [...]ines, nobis. Anthyllis maritima alsinefolia, C. B. P. Au­thyllis [Page 595] marina incana alsinefolia Narbonensium, Ad. Icon. Lob. Lugd. Paronychia altera, Matth. Lugd. Habet haec folia Pepli longiora: flores parvos, copiosos, racematim cohaeren­tes, albos: folia habet Alsines aut potius Lenticulae, sed per intervalla quaedam quasi circa ge­nicula exorta numerosa, copiosissima: in summo aggestis, muscosis [...]osculis albidis, floridum quasi nomen Anthyllidis ostentantibus: seminis etiam pusilli feracissimis summis, gustu ama­ricante, subsalso, nitroso, calidiusculo. Variat foliis modo subrotundis, modo oblongis. Vide Icones horum in Appendice.

TEMPERAMENTUM & VIRES.

Herniaria insigniter vim exsiccandi habet, ut creditur, solidandi ac ferruminandi ex Dodonaeo. Herniariae sive Millegranae tres insignes facultates tribuit Anguillara. Succus▪ ait, potus aut herba esitata vel etiam emplastri modo plagae imposita morsis à vipera auxiliatur. Secundò empla­strum ex ea herniam mire restituit. Postremo jecori prodest & ictero: aqua enim distillata & pota curat intra octo dies. Camerarius aquam distillatam optimam praedicat in calculo. Poly­goni Herniaria appellati decoctum feliciter calculosis proferre refertur. Apud Clusium ipsum exsiccatum & in pulverem tritum boum atque equorum vulneribus ac ulceribus inspersum, vermes in iis natos abigere & enecare; praeter vero facultatem qua calculosis prodest adversus hernias etiam utilem esse.

HALLUCINATIONES CASP. BAHINI Aliorumque Authorum.

PAg. 287. col. 2. pl. VI. Telephium repens folio non deciduo, C. B. P. Telephium Imperati in sua Hist. Cam. Telephium 7. sive legitimum, Clus. Hist. Telephium omne es [...] planta succulenta cujus fo­lia sunt spissa, densa, humore scatentia, & capsulas plurimas simul junctas gerit Sedi ins [...]ar, cujus est species aut genus valde affine in omnibus suis parti­bus; atqui Telephium Imperati aut 7. legitimum Clusii nullis harum conditionibus praeditum est: ergo non fuisset Telephium dicendum primo authoribus, deinde nec Casparo Bauhino. Flores enim profert pentapetalos: quibus succedunt semina triangularia atque folia dense per geniculationes caulibus adhae­rent; ergo apte reducitur ad Polygonum ratioci­nando ex libro naturae non ad Telephium cum autho­ribus.

Pag. 281, & 282. collocat Casp. Bauhinus Polygo­num inter Coridem & Symphytum petraeum & Se­dum, cum quibus fine ultimo neutiquam convenit; ergo nullam rationem plantarum sine ultimo conve­nientium habuit Casp. Bau [...]inus in associandi [...] plantis: ob affinitatem florum, capsularum ipsorumque semi­num debent plantae disponi.

DE MOLLIENTIBUS Foliis spissis, floribus herbaceis, semine rugoso aut aculeato donatis.

CAPUT XXXIV. BETA.

BEtam Dioscorides l. 2. c. 149. [...] nominant, dicitur & [...] ab impulsu, quod facile excrescat: Bet a vero quoniam figuram literam β dum semine turget referre videtur.

Genera: Dioscorides nigram & candidam fecit: & Theophrast. 7. Hist. 4. candida sapore nigrâ praestantior, quae Sicula (nunc Cicla practicis) appellatur: at 7. Hist. 3. & silvestris in genere Carduorum meminit, quae tamen folia aculeata non habeat. P lin. l. 19. c. 8. ex Theophras [...]o, Betae à colore duo genera Graecifaciunt, nigrum & candidius, quod praeferunt, appellantque Siculum: nostri (subjungit) Betaegenera faciunt vernum & autumnale. Idem l. 20. c. 8. candidae nigrae usum praeponit & silvestrem, quam Limonium vocant, addit, quam Dioscorides l. 4. c. 16. [...] nominat.

Beta est planta emolliens holeracea, foliis & costis spissis: floribus herbaceis luteo-vire­scentibus, semine rugoso verrucosove, aut aculeato donata. Variis modis ludit natura in produ­ctione foliorum, costarum, & caulium aliquando. Est enim radice fibrosa, eaque vel spontanea maritima, vel hortensis, quae est viridis, alba aut pallescens, vel rubra, vel major Sicula, eaque vel viridi, alba, lutea, rubra aurantiacave est costa, vel radice Rapae longae rubra, etiamsi sit foliis viridibus, vel denique est Cretica semine aculeato. Quarum plantarum tractationem jam ag­gredimur, si plantas ipsas intuearis eatumque finem ultimum, hunc locum sibi neutiquam ven­dicant, nulla enim his aut certe exigua cum hactenus traditis & recensitis externae faciei neces­situdo [Page 596] intercedit, multo minus florum seminumque similitudo; verum cum & ipsae sint plantae emollientes & holeraceae, nesci entes quo aliò referre, hic collocare libuit ante Spinachiam, Bli­tum, Parietariam, Amaranthum & Atriplicem emollientes etiam.

Pars TABULAE XXX. Sectionis quintae.
  • Beta
    • Radice
      • Fibrosa
        • 1. Maritima spontanea communis viridis ad oram maritimam, nobis. Beta silvestris spontanea marina, Lob. obs.
        • Hortensis
          • Nostras
            • 2. Alba vel palescens, nobis. Beta candida, Trag. Fuch. Tur. Lugd.
            • 3. Rubra vulgaris, nobis. Beta rubra, Trag. Dod. Ger. Park.
            • 4. Platycaulos, nobis. Beta platycaulos, Lugd.
          • 5. Sicula seu Syriaca platy­neuros seu costa lata
            • Alba, nobis.
            • Lutea, nobis.
            • Rubra, nobis.
            • Ruberrima, nobis.
            • Aurantiaca, nobis.
      • 6. Carnea rubra Rapae oblongae instar, nobis. Beta rubra Romana, Dod. Beta eri­throrhizos, Lugd.
    • 7. Cretica semine spinoso seu aculeato, C. B. P. J. B. Chabr.
Explicatio partis Tab. trigesimae Sectionis quintae.

1. BEta spontanea maritima communis viridis, nobis. Beta silvestris spontanea marina, Lob. obs. Haec Beta spontanea folia protrudit viridia, vulgaris Betae similia, cum qui­busdam venis rubris per eadem discurrentibus, aliquando iis carentibus: caules protrudit cubitales & bicubitales, rubros aliquando, aliquando virides, sed tenuiores hortensis Betae: in caeteris convenit cum hortensi. Provenit in sabulosis maritimis Galliae & Angliae: nec puto hanc specie differre ab hortensi viridi.

2. Beta alba vel pallescens quae Sicula & Cicla officinarum, C. B. P. Beta candida, Trag. Fuch. Tur. Cord. in Diosc. Lugd. Beta alba, Matth. Ad. Lob. Cam. Beta folio viridiore & bre­viore, Caes. Beta haec, quam ex radicis & foliorum colore candidam vocant, radicem ligno­sam habet, minimi digiti crassitudine, mediocriter longam, candidam: folia dilutius virent Lapathi sativi modo, crassa & succulenta, sapore nitroso: caulis duos cubitos altus, aut etiam major, gracilis, striatus, multis alis concavus: in quibus longa serie flosculi exigui ex folio­rum alis apicibus luteis constantes, quinis calycum foliolis obvallati, quibus etiam semen suc­cedit rotundum, & rugosa superficie asperum, album aut fu [...]cum.

3. Beta rubra vulgaris, C. B. P Beta rubra, Trag. Dod. Ger. Park. J. B. Chabr. Beta rubra vulgatior, Ad. Lob. Lugd. Beta nigra, Matth. Fuch. Haec foliis brevioribus, atrorubentibus aliquando, utplurimum foliis rubentibus: radice est alba, foliis solummodo distinguitur à prae­cedente.

4. Beta platycaulos, Lugd. Haec est degeneratio Betae vulgaris cujus caulis latescit ad ternas quaternasve uncias, foliola protrudit ex eodem caule adeo densa ut vix cerni possit ipse caulis, praecipue versus cimas, ubi semina proveniunt, hoc contingit in multis aliis plantis diverso­rum generum ut in Asparago, Intybo, Cichoreo, Hieracio Sabaudico, Draba siliquis strictissimis Chamerarii aliisque multis herbis, imo in arboribus & fruticibus subfruticibusque aliquando.

5. Beta Sicula costa lata, alba, lutea, rubra, ruberrima & aurantiaca, nobis. Ex Syria & Sicilia semina ad nos delata, & sata in nostris hortis, costas producit medias, palmum latas diversorum colorum.

6. Beta rubra radice Rapae, C. B. P. Beta rubra Romana, Dod. Rapum rubrum sativum, Fuch. Icon. Beta erithrorhizos, Lugd. Haec caule foliisque rubet, sed subinde dilutius: radices ha­bet carnosas, rubras & aliquando ruberrimas, crassas, Napis aut Rapis oblongis formâ similes, quae interiore pulpa rubent & ori quam reliquarum gratiores ciboque aptiores. Seritur in hortis Beta omnis generis, & solum amat madens & lutum, at opportunissime Vere & Julio, tota aestate viret, nec non & hyeme: altero anno caulis assurgit; Julio & Augusto semen ad maturitatem perducit: hujus Betae radix eruenda priusquam caulis exeat, alio­quin [Page 597] cibo inutilis futura. Reperitur & lutea à jam dicta radice tantum buxea differens.

7. Beta Cretica semine spinoso seu aculeato, C. B. P. J. B. Chabr. Betae hujus Creticae folia sunt nostratis non multum dissimilia, nisi quod vix unquam ad eam magnitudinem, quantum observare licuit, perveniant, caeteroquin satis spissa, per extremum rotunda, aut saltem ob­tusa; juxta pediculum no [...]nihil alata: flosculi parvi, lutei, ad singula internodia & in ramu­lorum extremitatibus verticillatim provenientes: quibus efflorescentibus subveniunt capsulae echinatae seu spinosae aculeataeve, & nascuntur circa caulem ad genicula ex foliorum alis su­perne in tres spinas radiatas desinentes, costis pulchris donatae, transversisque cancellis re­ticulatae, quarum unicuique semen inest oblongum, pellicula ruffa tectum, medulla alba: ra­mi multi, cubitales vel minores, ex radice annua supra terram sese extendunt. Si haec non jam usurpasset nomen Betae ad Spinachiam potius referrem▪

TEMPERAMENTUM & VIRES.

Beta cadida humidum & frigidum est olus, quod adjunctam quandam salsilaginem & nitrosam fa­cultatem habet, unde & extergit & per nares pituitam evocat. Cocta autem editur & cito descen­dit, alvum ad excernendum excitat, praesertim cum jure in quo decoquitur sumpta, abs (que) jure esitata, deposita nitrositate, minus extergit ac alvum irritat. Nutrimentum autem ex Beta qualicunque tandem exiguum aut nullum corpori accedit, idque minus quam ex Lactucâ probum. Succus autem naribus inditus pituitam clementer extrahit & caput purgat. Decoctum foliorum & radicum fur­fures ac lentes abstergit. Radix raso nonnihil cortice ano, glandis modo, imposita infantium alvum ad excrementorum expulsionem invitat, praesertim exiguo sale conspersa. Beta rubra non­nihil astrictionis particeps alvum minus movet, sed cibo minus idonea. Betae Romanae radix men­sibus hybernis cum sale & aceto condita Acetarii loco subinde cocta infertur, palato & ori grata.

Beta nomen sibi adscivit qu [...]niam figuram β literae Graecae dum semine turget referre videtur, nam summitatem in cacumine reflexam obtinet id quod testatum nobis reliquit Lucius Columella in suo carmine de cultu hortorum, canens,

Nomine tum Graio seu litera proxima primae
Pangitur in cerae docti mucrone magistri,
Sic & humi pingui ferratae cuspidis ictu
Deprimitur, folio viridis, pede candida, Beta.

Ad Betarum cocturam vinum & piper expeti scribit Martialis his versibus,

Vt sapiant fatuae fabrorum prandia Betae,
O quam saepe petet vina piperque cocus.

De caeteris viribus consule Joh. Bauhinum pag. 952, & 953.

DE MOLLIENTIBUS Foliis succulentis floribus herbaceis semine spinoso & non spinoso, eodemque ca­rentibus praeditis.

CAPUT XXXV. SPINACHIA.

HOc genus Spinachiam nostra aetas appellat: nonnulli Spinaceum olus: alii Hispanicum olus. Spinachia dicitur à spinosis seminibus, haec appellatio convenit priori tantum non autem sequentibus; ergo sit olus Hispanicum semine spinoso, & non spinoso seu Lentifor­mi, & sine semine seu sterile.

Pars TABULAE XXX. Sectionis quintae.
  • Spinachia
    • Semine praegnans
      • 1. Spinoso, nobis. Spinachia, Fuch. Matth. Dod. Tab. Spinachia, Ad. Lob. Lugd. Ger. Spinachia mas, Cam.
      • 2. Non spinoso, nobis. Spinachia semine non pungente folio ma­jore rotundiore, J. B. Chabr.
    • 3. Sterilis, C. B. P. Spinachia femina, Lugd. Cam.
Explicatio partis Tab. trigesimae Sectionis quintae.

1. SPinachia semine spinoso, C. B. P. Spinachia, Fuch. Matth. Dod. Tab. Spinachia, Ad. Lob. Lugd. Ger. Spinachia mas, Cam. Spinosum olus, Gesn. Hort. Spinachia ob semina dura & spinosa Graecis recentioribus [...] à raritate in usu medico: aliis Seutlolapathum, hoc est mediae naturae inter Betam & Lapathum: aliis Seutlomalache propter facultatem molliendi quam communem habet cum Malva. Spinachia Blito vel etiam Atriplici cognata est: folia profert mollia, obscure virentia, succi plena, acuminata & latiore basi triangula, juxta pediculum sae­penumero una utrinque profundâ Sectione divisa: caules teretes, pedales, intus concavos, similibus foliis convestitos, juxta quae, tum & in fastigiis ramulorum flosculi herbacei, race­matim cohaerent, succedente molliter spinoso semine: radix tenuibus fibris constat. In hortis facillimo cultu provenit, solum vix ullum refugit. Quovis fere tempore anni seri potest, Vere sata cito adolescit & intra duos menses perficitur, quae vero Autumno seritur, non ita celeriter crescit, sed per hyemem restans, mox primo Vere semen profert.

2. Spinachia semine non spinoso, C. B. P. Spinachia semine non pungente folio majore ro­tundiore, J. B. Chabr. Spinachia silvestris racemoso semine, Lugd. Hist. Spinachia haec longe major, majoribusque est foliis, quam Spinachia prior, nec non rotundioribus, caeteroqui mol­litie & fatuo sapore similibus, quemadmodum & floribus proxime circa caulem ad pediculo­rum exortum muscosis: at semina subsequuntur conglomerata, multa, veluti in racemulum, len­ticulis fere paria, paululum rugosa, rotunda, nullis spinis horrida, cineracei coloris. Passeres & aliae aves hujus seminum valde avidae. Hyemem non tam facile fert ut prior Spinosa.

3. Spinachia sterilis, C. B. P. Spinachia 3. Trag. Spinachia femina, Lugd. Cam. Floret quidem haec Spinachia, sed seminis infaecunda sterilescit. Hoc pluribus aliis generibus est com­mune, ut Cannabi, Lupulo, Mercuriali, Cynocrambae, &c.

TEMPERAMENTUM & VIRES.

Est Spinachia humida plane & frigida ordine fere secundo, humida magis ex olerum numero, quo­rum substantia aquosior, & sapor qualitatis expers, cito idcirco descendit & alvum emollit. Editur decocta, sed alimenti exiguum aut nihil confert. Flatulenta nonnihil est & nauseam facile parit, nisi Zinzibere aut alio simili condiatur: recipitur & inter cruda acetaria recens enata, prius scilicet quam latiora ei subnata fuerunt folia. Quare Casparus Baubinus inter Lapatha Spina­chiam collocaverit non possum satis assequi cum neutiquam Lapatho fine ultimo accedat uti innu­imus capite de Lapatho supra. Vide Hallucinationes Lapathi illic.

DE MOLLIENTIBUS Floribus herbaceis seminibus nigris, lucidis, donatis.

CAPUT XXXVI. BLITUM.

B [...] Dioscoridi l. 2. c. 143. quasi [...] abjiciendum vel propter inertiam & vilitatem, vel ob insulsum fatuumve saporem. Festus à [...] pisce omnino inutili deducit: licet & stolidum & insulsum significet. Blitum Plinii l. 2. c. 22.

Genera Theophr. 1. Hist. 9. plura dixit, at nec Dioscorides nec Plinius differentias proposuit. Aliud majus est, aliud minus: utrumque album & rubrum.

Blitum est planta emolliens floribus herbaceis, seminibus nigris splendentibus, involucris car­tilagineis seu membranis involutis praedita. Adeo affine est Amarantho ut difficile sit veram & genuiuam ejus differentiam assignare ab Amaranthis quibusdam. Hoc praecipuum tamen esto discrimen capsulam seu potius seminis involucrum habet Blitum membranaceum, album, tenue, quale cernitur in Lapathi nodis quoad substantiam. Amaranthus autem capsulam rotundam habet, quam vice floris cingunt quinque aut sex foliola, potius petala mucronata, cujuscunque coloris sit flos: atque sic facile inter se distinguuntur. Est enim Blitum vel majus bipedale & rectum; hocque est vel album seu viride, vel rubrum: vel minus quod est folio satis spisso, vel verticillatum, vel spicatum, vel minùs spisso Polyspermum dictum Cassiano Basso.

Pars TABULAE XXX. Sectionis quintae.
  • [Page 599]Blitum
    • 2. Perenne
    • Spinachiae facie, nobis. Tota bona Spinachiae facie, Ad. Lob. Tota bona Lob. Dod. Thal. Bonus Henricus, Trag. Matth. Tab. Ger.
    • Annuum
      • Majus rectum
        • 2. Album, nobis. Blitum majus album, C. B. P. Lugd. Ad. Lob. Blitum album, Matth. Blitum sativum album, Gesn. H [...]rt.
        • 3. Rubrum, nobis. Blitum majus rubrum, C. B. P. Blitum rubens, Dod. Blitum pulchrum rectum magnum rubrum, J. B. Chabr.
      • Minus pro­cumbens
        • 4. Album, nobis. Blitum minus album, C. B. P. Ad. Lob.
        • 5. Rubrum, nobis. Blitum minus rubrum, C. B. P. Blitum mi­nus rubrum, Dod. Gal. Blitum minus rubrum supinum, Lob. Icon.
        • 6. Polyspermon (à seminis copia) nobis. Polysporon Cassiani [...]assi Anguillarae, Obs. Lob. Blitum Polyspermon, Lob.
Explicatio partis Tab. trigesimae Sectionis quintae.

1. BLitum perenne Spinachiae facie, nobis. Tota bona Spinachiae facie, Ad. Lob. Tota bona, Lob. Dod. Thal. Bonus Henricus, Brunf. Trag. Matth. Tab. Ger. Haec est vera & genuina Bleti species, quamvis à viribus Tota bona recentioribus dicta, atque à Casparo B [...]u­hino Lapathi generibus, sed perperam, annumeratur. Caules edit complures, crassos, [...]ollo­sos, pedales, vel paulo altiores, cujus ramulis sursum versus herbacei, racemosi, adhaerent [...]o­sculi, ac deinde semina Bliti aut Atriplicis aemula: folia quae longis innituntur pediculis l [...]ta sunt & acuminata, forma quodammodo foliorum Ari, sed candida & veluti farina respersa, crassa: radix in plures radiculas divaricatur, colore veluti Oxylapathi, interius lutea. In in­cultis locis ac saepenumero ruderatis, secus vias, veteres muros & agrorum sepimenta frequen­ter reperitur. Junio ac Julio praecipue cum flore viget.

2. Blitum majus album, C. B. P. Lugd. Ad. Lob. Blitum album, Matth. Blitum majus Dod. Blitum sativum album, Gesn. Hort. Ad duos aut tres pedes attollitur: caulis ejus rotundus, geniculatus, qui in alas non paucas distribuitur: folia sunt lata, acuminata veluti Atriplicis, sed virentiora, leviter albicantia, glabra: flosculi in summis ramulis spicatim proveniunt her­bacei: semina laevibus membranis inclusa, in summis itidem ramulorum fastigiis racemosa: ra­dix multiplicibus fibris deorsum demittitur.

3. Blitum majus rubrum, C. B. P. Ger. Blitum majus rubrum, Matth. Ad. & Icon. Lob. Cam. Caes. Blitum rubens, Dod. Blitum pulchrum rectum magnum rubrum, J. B. Chabr. Facile adolescit hoc magnum rubrum, radice est pollicari, satuâ, ut tota planta, caule fistuloso intus extraque sanguineo rubore perfuso, concoloremque succum pressu remittente: folia Betaceis mi­nora, magis rugosa, quâ coelum spectant è rubro nigrescunt, in supina parte hilarius rubent: flosculi muscosi secundum caulem apiculis pallidis constant: semen Atriplicis silvestris vel Amaranthi, nigrum, nitens. Una cum Atriplicum speciebus viget & floret.

4. Blitum minus album, C. B. P. Ad. Lob. Blitum silvestre album, Gesn. Hort. Blitum silve­stre minus, Thal. Hoc foliis, caulibus virescit, partim procumbit, partim rectà ascendit, & flores in spicam digestos & consequenter semina suis membranaceis involucris inclusa spica­tim in summitatibus gerit.

5. Blitum minus rubrum, C. B. P. Hoc priori valde accedit nisi quod caules omnes [...]umi stratos gerat, ad quorum genicula semina racematim proveniunt, non autem spicatim in sum­mis caulibus, ex fusco viridantia; folia ramulique aliquando r [...]bent: utraque haec species mi­nor provenit in humidis, pinguibus locis. Floret versus Autumnum.

6. Blitum minus Polyspermon à seminis copia, C. B. P. Polysporon Cassiani, Aug. obs. & Icon. Lob. Lugd. Atriplex silvestris sive Polyspermon, Ger. A seminibus & floribus muscosis, botry­oidi non dissimilibus, quibus onusti numerosi cauliculi, pedales, aliquando in pingui so [...]o cu­bitales, aliquando exiliores, sic denominatur: provenit imis foliis Solani, aut Atriplicis silve­stris ritu, summis minoribus multo & delicatioribus. Hoc mire capiuntur pisces, authore Cas­siano, cui subscripsit Anguillara experimento nixus: radix alba, gracilis. Provenit in sterqui­liniis circa pagos. Floret versus Autumnum.

TEMPERAMENTUM & VIRES.

Bletum olus, Galenus ait l. VI. de Simplicium medicam. facult. est esculentum humidae frigidaeque temperaturae in secundo excessu à temperatis. Alimenti autem corpori praebet exiguum, ut 12. de Aliment. facult. ex oleribus est [...] seu gustabilis qualitatis expertibus, quorum substantia a­quosior est. Hujusmodi autem olera non solum exiguum nutriunt, sed & ad facilem dejectionem sunt propensa, non tamen vehementer, cum nulla ipsis adsit qualitas acris aut nitrosa, quae ven­trem ad excernendum excitet.

DE MOLLIENTIBUS Floribus herbaceis semine nigro pellucido donatis.

CAPUT XXXVII. PARIETARIA.

E [...] Dioscoridi l. 4. c. 86. à semine aspero vestibus tenaciter adhaerente, [...] Galeno 6. simpl. quodperdices hac delectentur. Plin. l. 22. c. 17. Helxine & Perdicium. Parietaria quod in parietinis exeat: unde Muralis herba Caes. l. 2. c. 33.

Parietaria est planta pentapetala floribus pluribus herbaceis ex luteo-virentibus, seminum involucris totidem hirsutis, foliis Mercurialis admodum formâ similibus, hirsutis itidem do­nata; unde ab exiguis involucris, asperis & hirsutis vestibus praetereuntium adhaerentibus, di­citur Helxine Dioscoridi: est autem respectu magnitudinis foliorum, vel major, vel minor: eaque vel Ocimi vel Alsines folio.

Pars postrema TABULAE XXX. Sectionis quintae.
  • Parietaria
    • 1. Officinarum & Dioscoridis, C. B. P. Helxine, Brunf. Matth. Fuch. Lugd. Cam. (cui & Urceolaris Scribonii) Ad. Lob. (cui & Vitriola & Perdicium) Lob. Icon. Caes.
    • 2. Minor Ocimi folio, C. B. P. Parietaria exigua 1. Trag.
    • 3. Sicula Alsines folio, Boccon.
Explicatio partis postremae Tab. trigesimae Sectionis quintae.

1. PArietaria Dioscoridis & officinarum, C. B. P. Parietaria, Dod. Tab. Ger. Park. J. B. Chabr. Helxine, Matth. Fuch. Lugd. Cam. (cui & Urciolaris sicut & Scribonio) & Ad. Lob. (cui & Vitriola seu Perdicium) Lob. Icon. Caes. Vulgaris est notitiae Parietaria vel Pari­taria à natalibus sic dicta herbariis. Caulibus est hirsutis, ramosis donata: folia habet Mercu­rialis forma & figura, hirsuta, atrovirentia, & aliquando nitentia, per siccitatem saltem; flo­sculos confertim circa caules ex foliorum alis floccos coccinei coloris imitantes, primulum è nodulo emicantes; post se stamina ostendunt, apiculis obscure ex albo purpurascentibus in­voluta, quae si stilo evolvere coneris subsultim excusso pulvere, cum impetu, spectaculo ju­cundo, se expandunt repanda, in medio seminis rudimentum circumdantia: radix fibrosa. Hanc nostram Parietariam [...] nomine delineat Dioscorides his verbis. Cauliculos promit tenues ac subrubentes, folia Mercurialis hirsuta: circa caulium genicula proveniunt, veluti exilia semina aspera, vestibus adhaerentia. Dicitur & Parietaria quod in parietinis exeat, atque eâ­dem de causâ Muralis herba, Herba vitri & Vitriaria, Urceolaris & Urceolaria, quod tergen­dis urceolis vasisque vitreis efficax sit. Dicta autem Helxine quod aspera foliorum hirsutie a­speroque semine, tenaci nexu, vestimentis obviis adhaereat. Perdicium à perdicibus quae eam esitare solent. Nascitur juxta muros, parietes sepesve, in ruderibus utplurimum, & subinde in vinetis, ac ipsis murorum rimis frequentissime. In hortis etiam plantata ita provenit ut inde vix abigi possit. Maio mense exit, Julio & Augusto semen profert: radice hyeme sola re­stat: in calidis regionibus toto anno viret, in muris praecipue: at in frigidis regionibus pere­unt folia & mense Martio prorumpunt,

2, & 3, Parietaria Sicula Alsines folia, Boccon. Parietaria minor Ocimi folio, C. B. P. Parie­taria exigua vel 1. Trag. A Parietaria vulgari Matthioli, & à Parietaria Ocimi folia seu 1. Tragi differt haec Parietaria foliis tantum, quae sunt structura & figura minima, atque magnitudine Alsines majoris paria. Icones & Tragi & hujus proponuntur in Iconibus Pauli Boccone Tab. 24. [Page 601] rariorum suarum plantarum Siciliae, Melitae, Galliae, &c. A. denotat Parietariam vulgarem, Matthioli a Parietariam Ocimi folio, C. B. P. seu exiguam vel 2. Trag. B B Parietariam Sicu­lam Alsines folio, Boccon. Haec Parietaria Alsines folio passim per universam Siciliam viret, in montibus Hyblaeis oppido Milelli vicinis, Catanae, Messinae & Agrigenti saepius vidimus & legimus, inquit Paulus Boccone.

TEMPERAMENTUM & VIRES.

Vim habent folia Helxines refrigerantem, auctore Dioscoride, & astringentem, quare imposita sanant ignes sacros, condylomata, ambusta, panos incipientes, omnem inflammationem ac tumores. Suc­cus ejus cerussâ admixtâ illitus erysipelata & herpetes sanat, & podagras cerato cyprino aut adi­pe hircino exceptus: Prodest & tussi diuturnae succus cyathi mensura haustus. Tonsillis quoque in­flammatis utiliter gargarizatur & illinitur, aurium dolori cum rosaceo instillata prodest stilla­titia ejus aqua, faciem abstergit & nitorem addit. Recentiores trium unciarum pondere succum epotum remorantem urinam cito provocare aiunt: herbae folia insiar cataplasmatis cum oleo & amygdalis dulcibus permixta pubi & dolentibus locis imposita, calculosis & urinae diffi­cultate laborantibus, praesidio sunt. Sunt qui folia cum vino & quidem Cretico permisceant; sed cum oleo amygdalarum dulcium citius dolorem sedant. Eadem nonnihil contusa & confricata re­centi vulneri imposita & sanguinem supprimunt & vulnus ipsum glutinant, & si triduo non per­mutata maneant, sanant.

DE PENTAPETALIS Spicatis seminibus nigris splendentibus donatis.

CAPUT XXXVIII. AMARANTHUS.

A [...] dicitur quasi immarcescibilis, eo quod hujus flos decerptus non marcescat, & cum cuncti flores defecêre, aqua madefactus reviviscat, & hybernas coronas faciat, ut habet Pli­nius l. 21. c. 8. At Theophr. 6. Hist. 6. [...] dicitur Gaza flammam vertit.

Amaranthus est planta spicata, cujus singuli flores quinis petalis in extremo margine con­stant: atque floribus succedunt semina multa, nigra, splendentia utplurimum, aliquando alba, aliquando dilute rubella. Amaranthus floribus quinis illis petalis multo conspectioribus confla­tis facillime à Blito floribus herbaceis donato distinguitur. Amaranthus est vel floribus verticilla­tim, vel spicatim dispositis: Amaranthus spicatus est paniculis propendentibus, iisque aut se­mine albo aut rubro: vel paniculis surrectis, qui est vel major, ruber, viridis aut phoeniceus vari­ansque gradus rubicundi coloris: (omnes hi praedicti abundant semine nigro, at ruber semine al­bo:) vel est minor, rubellus, qui est aut spicatus, cristatus, aut glomeratus, aut luteus, aut stra­mineus, qui itidem est spicatus aut cristatus.

Pars TABULAE XXXI. Sectionis quintae.
  • Amaranthus
    • 1. Verticil­latus foliis
      • Variegatis seu tricoloribus seu varie coloratis Psittaci plumas referenti­bus, nobis. Amaranthus tricolor, Ad. Lob. Tab. Ger. Eyst.
      • Viridibus macula nigra Bliti instar notatis, nobis.
    • Spicatus
      • Paniculis
        • Propenden­tibus
          • Floribus
            • 2. Obsolete purpureis semine albo seu Quinua, nobis. Quinua sive Blitum majus Peruvianum, Clus. Hist.
            • 3. Elegantis coccinei coloris semine rubro, nobis.
        • Erectis
          • 4. Major
            • Ruber.
            • Viridis.
            • Phoeniceus aut coccineus.
          • 5. Minor
            • Ruber seu rubellus spica
              • Simplici.
              • Glomerata.
              • Cristata.
            • Luteus seu stramineus spica
              • Simplici.
              • Glomerata
              • Cristata.
Explicatio partis Tab. trigesimae primae Sectionis quintae.

1. AMaranthus foliis variegatis seu tricoloribus seu foliis varie coloratis Psittaci plumas refe­rentibus, nobis. Amaranthus tricolor, Ad. Lob. Tab. Ger. Eyst. Symphonia five A­maranthus tricolor Dal [...] ••, Lugd. Herba Papagalli & Blitum maculosum, Dod. Blitum hoc po­tius quam Amaranthum praemisimus Amaranthis spicatis immediate, cum flores, & semina racematim ad singula genicula gerat, Bliti modo, aptius mea sententia Blitum diceretur. Sit Blitum adjungendum Blitis cap. superiore, sitve Amaranthus, parum refert. Radice est brevi, candida, in surculosas propagines divisa: caule unico pedali, rubente, foliis Bliti alternatim positis, viridi, roseo & luteo colore pictis, sic ut in singulis foliis adultis & perfectis ea coloris varietas (psittacorum plumas referens) jucundissimum intuentibus praebeat spectaculum: se­men profert in exiguis involucris villosis, racematim ambientibus caulem, & cauli adhaerenti­bus sine pediculis; cum flos nec sit pulcher aut spectabilis, perinde ac si natura tantum venu­statis ac gratiae prius in folia contulerit, ut deinde pictura florum oblita eos vix inchoatos re­liquerit, atque vice floris elegantis folia flavescentibus punctis viridibus & rubris notata lar­gita sit. Datur & hujus notha species cujus caules foliaque virescunt sine maculis trium colo rum in foliis, folia etenim habet Bliti instar macula nigra tantum in medio affecta, neutiquam in caeteris distinguitur ab Amarantho foliis tribus coloribus picto. Imo varietas colorum in ver­sicolore Amarantho ipso variat, in altero hilarior est, extremo flavo, medio puniceo, reliquo viridi, aliquando viridi, luteo, rubro, in altero obscurior, illum feminam, hunc marem appellant.

2. Amaranthus paniculis propendentibus semine albo seu Quinua, nobis. Amaranthus ma­ximus, C. B. P. Amaranthus major paniculis sparsis, Eyst. Quinua sive Blitum majus Peruvia­num, Clus. Hist. Amaranthus hic maximus in hominis altitudinem excrescit, caule crasso, ca­naliculato, subrubente, ramis crebris stipato; folia acuminata Amaranthi minoris more, sed majora, ex viridi purpurascentia, rugosa, insipida: flores tum è summo caule extremisque ra­mis, tum è foliorum alis emicant, in spicas palmares & sesquipalmares, imo pedales aliquando digesti, easque frequentes & jubae instar, nonnunquam in latum luxuriantes, colore fuligineo aut purpurae obsoletioris, staminulis luteis; quibus semina succedunt minuta, alba, milii ex­corticati magnitudine.

3. Amaranthus paniculis propendentibus semine rubro flore serotino elegantis coccinei co­loris, nobis. Hic Amaranthus in omnibus convenit cum priore nisi quod folia ampla, macula, subnigra notata habeat, secundo paniculas habeat itidem propendentes, longas, at elegantis phoenicei aut coccinei coloris; atque floribus deciduis subveniunt semina leviter rubra seu pul­chre rubella, in hisce praecipua consistit differentia.

4. Amaranthus major paniculis surrectis rubris viridibus phoeniceis seu coccineis, nobis. Amaranthus simplici spica, C. B. P. Amaranthus angustifolius simplici spicata panicula, Obs. & Icon. Lob. Amaranthus coccineus, Ger. Hic foliis est Blito angustioribus, oblongis, acutis, integris: caulibus rubicundis, in summo brachiatis; quorum summitates in spicas prioris Ama­ranthi rubri saturo colore simplices abeunt vel multiplicatas, quae condunt semina nigra, pellucida. Huc pertinet Amaranthus major paniculis rubris, Eyst. cujus figuram damus: Radices habet longas, fibratas: caulem bipedalem, striatum, in quo folia Blito latiora & oblongiora, subrubentia, subinde magnis & obscuris nigricantibus maculis infecta, ac mucrone finita, am­bitu quandoque leviter & tenuiter circumrosa, alarum ut & caulis superiorem partem panicu­lae longae obsolete rubentes, erectae stipant, exilibus & in medio tenuibus stamineis flosculis, qui­nis petalis exigus, mucronatis constantibus, & post illos semine in hispidis loculis condito nu­merosissimo, albo, minuto, cumulatim confarcto; cacumina caulis plerumque in bifidam spicam, compressam, nutantem subinde, extolluntur.

5 Amaranthus minor paniculis surrectis luteis, luteopallidis aut stramineis spicatis, glomeratis & cristatis, nobis. Amaranthus panicula incurva, C. B. P. Amaranthus holosericeus, Lob. Lugd. Amaranthus holosericeis sanguineis reticulatis floribus, Ad. Lob. Amaranthus cristatus, Cam. Eyst. Folia Solani & Atriplicis Helxines foliis longiora habet, in caulibus alternatim exeuntia sesquicubitalibus, rubris, nitidis & vertices versus brachiatis; cacumina singula exornant spi­cae holosericeae, rubro colore tinctae & multipliciter coagmentatae, cristatae & in summo latio­res seu compressae ac varie reflexae: in quibus continentur semina exigua, nigra, splendentia, Amaranthi tricoloris aemula, vel vulgatioris minoris purpurei. Hic ex eodem semine nigro va­riat quoad compositionem spicarum; est enim spicatus simpliciter, vel plurimas spicas con­glomeratas, vel latas compressas cristatasve fert: differt colore etiam spicarum, est enim luteo, [Page 603] luteopallido, vel limoniaceo stramineove colore. Idem dicendum de praecedente qui spicam profert surrectam, viridem, rubram saturate vel dilute, seu phaeniceam coccineamve: omnes tam majores quam minores paniculis surrectis semina producunt nigra, excepto Amarantho majore paniculis rubris Eyst. qui semina producit alba. Multis modis ludit haec planta In­dica quoad spicas seu paniculas, colorem florum, & semina quae sunt alba, rubra seu dilute ru­bella, & nigra.

TEMPERAMENTUM & VIRES.

Amaranthus profluvia sanguinea sistit ulceraque sanie manantia curat: aiunt enim recentiores fa­cultate frigida siccaque esse, quare florum infusum epotum & dysentericis prodesse, & mensium abundantiam cohibere albasque uteri fluxiones, propterea cruenta expuentes levare, praesertim cum in pectore aut pulmone vas aliquod ruptum fuerit, nec id sine ratione; nam Amaranthi omnes, authore Lobelio, refrigerant, restinguunt & resiccant.

DE MOLLIENTIBUS Floribus muscosis luteis semine nigro donatis.

CAPUT XXXIX. ATRIPLEX.

A [...], cum octavo die à satu prodeat Theoph. 7. Hist. 1. [...], olus aureum, à luteo flore, quem fert Diosc. l. 2. c. 145. Genera duo Dioscoridi & Plinio l. &c. 20. silvestre & sativum. Dividimus, inquit Casp. Bauhinus, in hortensem, silvestrem & ma­ritimam.

Atriplex est planta emolliens floribus muscosis, luteis, & semine nigro utplurimum donata. A sapore est insipida seu fatua, vel salsa: ab odore est utplurimum odoris expers, vel suaveolens odorata, vel foetida atque ingratissimi odoris: à foliis est vel latifolia, vel angustifolia: à loco est silvestris, hortensis seu culinaria, vel maritima incana: à modo producendi semina, est vel racemosa non baccifera, vel baccifera; vel est semine singulari binis foliolis incluso, eaque vel hortensis, vel silvestris, vel maritima incana; de hisce ordine dicemus.

Pars TABULAE XXXI.
  • Atriplex
    • Silvestris racemosa
      • Fatua seu insipida
        • Latifolia Pes an­serinus dicta
          • 1. Major, nobis. Atriplex sive Pes anserinus la­tifolius laceris laciniis, Ad. Lob. Pes an­serinus, Fuch. Dod.
          • 2. Minor folio acutiore, nobis. Pes anserinus alter sive ramosus, J. B. Chabr.
        • Folio si­nuato
          • 3. Candicante, nobis. Atriplex silvestris sinuata, Ad. Lob. Atriplex vulgatior sinuata, Lob. Icon.
          • 4. Saturate virente spica subrubra, nobis. Atriplex sil­vestris altera, C. B. P. Atriplex Fimeteria minor, Thal.
          • 5. Lucido crasso procumbens, nobis.
      • 6. Olida seu foetida, C. B. P. J. B. Chabr. Garosmon, Dod. Vulvaria, Tab. Lugd.
      • Odora sive suaveolens
        • 7. Vulgaris, nobis. Botrys ambrosioides, C. B. P. Botrys, Trag. Matth. Fuch. Dod
        • 8. Americana Mexicanave, nobis. Botrys Americana, Park.
    • Fragifera seu fructu Mori
      • 9. Major, nobis. Spinachia fragifera, Hort. Farnesiani.
      • 10. Minor, nobis. Atriplex silvestris baccifera, Clus. Hist.
      • 11. Minima, nobis. Atriplex silvestris lappulas habens, C. B. P. & Prod.
    • [Page 604] Semine singu­lari binis foli­olis incluso
      • Hortensis
        • 12. Alba seu pallide virens, nobis. Atriplex sativa alba, Lob. Icon.
        • 13. Rubra, nobis. Atriplex hortensis rubra, C. B. P. Atriplex rubra, Tab.
      • Silvestris folio
        • 14. Deltoide triangulari sinuato & mucronato hastae cuspidi simili nobis.
        • Oblongo
          • 15. Viridi, nobis. Atriplex vulgaris angustifolia cum folliculis, J. B. Chabr.
          • 16. Glauco aut caesio, nobis. Atriplex angustifolia laciniata minor, J. B. Chabr.
      • Maritima
        • Annua
          • 17. Laciniata, nobis. Atriplex marina, Matth. Dod. Lugd. Cam.
          • 18. Halimi folio, nobis. Atriplex halimoides, Lob. Obs. Atriplex silvestris racemosa foliis integris, J. B. Chabr.
        • Perennis
          • 19. Folio deltoide triangulari minùs incano, no­bis.
          • 20. Minima angustifolia maritima, Boccon.
          • 21. Latifolia seu Halimus latifolius fruticosus, nobis.
          • 22. Angustifolia procumbens, nobis. Halimus 2. Clus. Hist.
          • 23. Angustissimo folio, nobis. Halimus vulgaris seu Portulaca maritima, Ger. Portulaca maritima, Dod. ut. Tur. Ad. Lob. Tab.
§. 1. ATRIPLEX racemosa silvestris inodora.
Explicatio partis Tab. trigesimae primae Sectionis quintae.

1. ATriplex silvestris latifolia, C. B. B. Atriplex silvestris sive Pes anserinus latifolius lace­ris laciniis, Ad. Lob. Atriplex dicta Pes anserinus, J. B. Chabr. Pes anserinus, Fuch. Lon. Lugd. Cam. 1. Tab. Ad Atriplicum genus referenda vulgaris occurrit haec herba, quam à formâ foliorum Pedem anserinum appellant, quae cubitali aut altiore caule, nonnihil striato ac ramoso assurgit: foliis circumvestitur latis, laevibus, splendentibus, aliquot sinubus in margine divisis: flosculi exigui, muscosi, subrubent: semen ramulorum cacuminibus racema­tim adhaerens, Atriplicis silvestris semini satis simile est: radix in multas fibras dividitur. Se­cus veteres parietes, vias, semitas, & alibi in incultis ac desertis, humentibus nonnihil locis frequens exit. Viget ac floret versus autumni initium cum caeteris Atriplicibus silvestribus.

2. Atriplex silvestris latifolia acutiore folio, C. B. P. Atriplex dictus Pes anserinus alter sive ramosus, J. B. Chabr. Atriplex silvestris latifolia altera, Ger. Chenopodium 2. Tab. Haec differt à priore, quod folia producat acutiora, tenuius divisa; semina minora, & tota planta co­lore est saturatius virente.

3. Atriplex silvestris folio sinuato candicante, C. B. P. Atriplex silvestris sinuata, Ad. Lob. Atriplex vulgatior sinuata, Lob. Icon. Atriplex silvestris vulgaris, Ger. Atriplex silvestris vul­gatior major sinuata, Park. hanc distare à sativa involucris seminum constat, etiam folia do­cent discrimen, quae nigricant plumbeo colore solum, cum qua lubens associatur in viarum mar­ginibus, frequens etiam circa moenia & [...]imeta: foliis minoribus, angustioribus, spissis, obtuse per ambitum sinuatis, floribus ex luteo herbidis: quibus evanidis succedunt plurima semina, nigra, splendentia, plura membranis simul inclusa, cum sativi semen unicum binis foliolis tri­angularibus, membranaceis, inclusum habeat.

4. Atriplex silvestris altera folio sinuato saturate virente, spica subrubra, nobis. Atriplex silvestris altera, C. B. P. Atriplex Silvestris, Fuch. Dod. Atriplex Fimeteria minor, Thal. A­triplex agrestis, Trag. silvestris 1. Matth. primae edition. Lugd. Silvestris haec tam luxuriosa proceritate prodit ut quaternos saepe cubitos excedat caule, ut hortensis, anguloso, purpura­scente & ramoso: folio hortensi non admodum dissimili, potissimum quod ad colorem attinet, sed paulo minore, crenato: flore luteo & exiguo semine racematim digesto in summitatibus cau­lium: radice fibrata, in suburbiorum simetis & fossis passim.

[Page 605]5. Atriplex procumbens folio sinuato lucido crasso, nobis. Planta est pedalis, procumbens: folia habet crassa, prona parte lucida, in margine sinuata; caules & folia utplurimum sunt rubra: semine onerantur caules summi racematim compacto, caeterarum silvestrium more, ni­gro. Reperitur in humidis pinguibusque terrenis locis circa Blaesas. Floret & semina sua ni­gra minuta perficit eodem tempore cum caeteris silvestribus.

§. 2. ATRIPLEX racemosa foetida.

6. Atriplex foetida C. B. P. J. B. Chabr. Garosmon, Dod. Vulvaria, Tab. Lugd. Admodum foetida haec Atriplicis species, corrupta putridaque salsamenta, ac foetens horum jus gravissi­mo molestoque odore, longe superat, imo putidos meritricum loculos olet: exiguis procum­bit cauliculis, circa quos foliola colore formaque Atriplicis, sed minora multo, potius Ocimi, omnia tamen exigua & farina quasi obducta: flosculi pusilli, muscosi, lutei: semen minutum, nigrum, involucris suis membranaceis tectum, racematim proveniens velut silvestris Atriplicis, sed multo minus: radix tenuis, fibrillis nonnullis capillatur. De hac sic aiunt Adversaria Lo­belii. Est in Nitiobrigum agro aliisque locis quamplurimis neglectis herbula Atriplici verae accensenda, secus vias frequentissima, tenera, parvula, humi cauliculis procumbens: folia candore micantia Ocimi forma & quasi polline interspersa. Hanc notissimam fecit odor in­gratus, teterrimus & fere infamem: odoratu, namque hircum olet teter spiritus exhalens opplet nares, quo imbuti, queruntur permulti, imo omnes, qui eandem olfecerint aut tantum pedi­bus proculcaverint, se meritricum impuros loculos subodoratos esse: planeque referre odo­rem illum virosum quem prostitutae libidinis scorta ex impura colluvie congesta spirant, unde vulgo Vulvariam, Futinariam dictitant, atque autumant. Haec tetri odoris herba illitas ve­stium muliebrium plicas canes sagire, atque arecto veretro veneris aestu actos, illas amplexas cupere mire, praesertim in templis ubi tetrius odor ille ingratus spirat & minus difflatur. Haec ex Lobelio. Vulgo appellatur Atriplex olida seu foetens, Vulvaria, Garosmon Cord. in Diosc. quasi garum sive liquamen piscium olens. Errat Caesalpinus dum semine carere affirmat: alii Atriplicem Caninam dixerunt, quia eam ex urina canum nasci putant. Locis incultis juxta se­mitas nasci gaudet & in hortis, semel ad hortos translata diutine recurrit: annua est ut reli­quae Atriplices, cum quibus viget, viret ac perit.

§. 3. ATRIPLEX odora seu suaveolens.

7. Atriplex odora seu suaveolens, nobis. Botrys ambrosioides vulgaris, C. B. P. Botrys, Trag. Matth. Fuch. Tur. Dod. Ad. Lob. Caes. Lugd. Tab. Ger. Botrys Artemisia Turcica, Eyst. Bo­trys altera Ambrosiae species cujus semen Amomum officinarum quibusdam, Cord. in Dioscor. Haec à floribus, involucris & seminibus est Atriplicis species odora, etiamsi Botrys dicatur ab au­thoribus, sed perperam, propter semina racematim provenientia, nam hoc convenit Atripli­cibus supra descriptis, non minus quam Atriplici odorae tam nostrati, quam Americanae. Est enim herba pede vix altior, recto & unico caule assurgens, in nonnullos tamen ramulos diffuso ac distributo: quos folia utrinque laciniata, atque profundius incisa, instar foliorum Erigeri, exornant: semen in racemulos collectum, circa totos superiores exit ramulos, more aliarum praedictarum Atriplicum: radix in fibris abit. Tota herba per maturitatem in viridi luteo lan­guescit, colore aliquando rubente: odorata & suaveolens est planta & tota quasi gummoso len­tore praedita, qui colligentium manus inficit: ante vero quam adoleverit & cum primum pro­dierit folia inferiore parte omnino rubent. Nascitur in Italia & Gallia circa profluentes a­quas & fontes: reperitur vero in sabulosis ac aridis, in olivetis quibusdam: facillime in hortis adolescit. Annua est planta sub autumni finem semina maturans.

8. Atriplex odora sive suaveolens Americana Mexiocanave, nobis. Botrys ambrosioides Mexiocana, C. B. P. in App. Botrys Americana, Park. Atriplex haec odora Americana altius attollitur in plures ramos divisa: folia quodammodo silvestris Atriplicis angustifoliae sunt aemu­la, sunt enim inferiora latiora, superiora angustiora atque sinuata & dentata Atriplicis ritu: in summis caulibus proveniunt infiniti flosculi, herbacei, sublutei sicut & prioris: semina infi­nita, exilia, nigra producit, membranaceis involucris inclusa, superioris seminum omnino ae­mula, sed minora & exiliora, & ut ait C. Bauhinus in Appendice, radice est oblonga, fusca, capillaribus fibris cincta, intus candida; caule pedali etiam altiore aliquando, in pingui solo bi­pedali, eoque subrubente, quandoque rotundo, striato, pilis levissimis & rarissimisasperso: fo­liis pallide virentibus, oblongis, sinuatis, pediculis longis donatis, & absque ordine caulem ambientibus: ad singulorum exortum ramuli unciales, ut in caeteris Atriplicibus silvestribus [Page 606] racemosis, supra descriptis, emergunt, pluribus velut capitulis recemosis alternatim dispositis onusti, quibus singulis foliolum exiguum subjicitur; quibus apertis, flosculi exigui, luteoli, ut in Botry vulgari conspiciuntur, hisque semen minutum, nigrum, copiosumque succedit. Plan­ta est annua, ex semine deciduo sese propagans. Odor ei gratus & suaveolens, excedens odo­rem prioris. Floret Augusto & Septembri, semina perficit Autumno. Nomen Natales indicat.

§. 4. ATRIPLEX fragifera seu Fragariae fructu.

9. Atriplex Mori fructu major seu fragifera major, nobis. Spinachia fragifera, Hort. Ferne­siani. Atriplex haec fragifera foliis ac usu à caeteris non differt, sed sapore minus acido, est au­tem folio potius Spinachiae: flos huic est spectabilis, ex multis petalis herbaceis & muscosis coacervatus in alis superioribus prope foliorum exortum adhaerens: florem evanidum sequitur fructus fragi Fragariae instar aut Mori, ex multis arillis seminibusve pellicula rubra tectus fra­gum rubrum perbelle repraesentans, elegantis rubicundissimi coloris, sapore est quidem her­baceo, nec omnino ingrato quamvis insipido, non dulci ut Fraga: folia sunt emollientia, ut caeterae Atriplicis species: fructus ignavi, fatui & insipidi gustus.

10. Atriplex Mori fructu minor seu fragifera minor, nobis. Atriplex silvestris baccifera, Clus. Hist. Elegans est haec planta, à me quidem, inquit Clusius, in Hispaniis non observata, sed ante biennium ad nos missa Francofurtum à Jacobo Plateau cum Icone ipsius manu delineata, cui paucas notas adscripserat, è quibus haec ejus historia concinnatur. Assurgunt [...] singulari ra­dice paucis fibris praedita terni aut quaterni caules, interdum unicus statim radicis capite di­visus in aliquot ramulos pedem aut circiter longos, inaequales & angulosos, in terram procum­bentes, minoribus aliis ramulis donatos; in quibus ut & majoribus singularia adnascuntur folia modo in unum latus, modo in alterum disposita, angulosa, qualia in Atriplicis caeteris quibusdam speciebus, incana: ad quorum exortum multi in unum caput congesti orbiculi, fru­ctus Mori rudimenta quodammodo referentes, qui maturitate rubellum colorem contrahen­tes exigua fraga mentiuntur, atque magnam toti plantae addunt venustatem & gratiam: sin­guli autem illi orbiculi semina multa continent, exigua, rotunda, cineracei coloris, qualia fere in Papavere ceratite violaceum florem ferente. Eandem aut similem plantam in Tirolensi co­mitatu reperisse se affirmabat Gulielmus de Mera medicus, dum ex Italia rediens per eam regi­onem iter faceret, sub extremum Augustum magis fruticantem & suis fructibus onustam adeo elegantibus, ut ipsum etiam ad vescendum invitarent. Florentem & fructum Fragi magnitudine ferentem elegantem & visui gratum: plantam ipsam singulis annis florentem & semina feren­tem habemus in horto publico Universitatis.

11. Atriplex Mori fructu minima, nobis. Atriplex silvestris lappulas habens, C. B. P. & Prod. Ex radice parvâ, fibrosâ cauliculi palmares, striati emittuntur, quos folia atrovirentia, parva, angulosa, alternatim disposita, brevibus pediculis donata, cingunt: ad quorum exortum lap­pulae duae rugosae Mori, fructui quodammodo similes, Coriandri seminis rugosi magnitudine, adhaerent, semen nigrum, parvum, compressum, in singulis vesicis continentes. Hanc Atri­plicis insipidae, parvae, erectae nomine D. Doldius ad Casp. Bauhinum misit; at in monte ven­toso Galliae Narbonensis altius excrescit. Floret eodem tempore cum duabus fragiferis supra descriptis.

§. 5. ATRIPLEX semine singulari binis foliolis incluso.

12. Atriplex hortensis alba sive pallide virens, C. B. P. Atriplex sativa alba, Lob. Icon. Atriplex alba, Gesn. Hort. Atriplex sativa viridis, Cord. in Diosc. Atriplex haec sativa alba radice nititur in altum descendente, fibris multis capillata, ex qua caulis erigitur rectus, vi­ridis & albus, aliquando rubescens, inferiore parte rotundus, superiore quadratus, ad qua­tuor cubitos excrescens, multis undique adnatis ramulis: folia prope caulem lata sunt, ea denique in mucronem desinentia, cum binis apendicibus pinnatis versus pediculum Sagitta­riarum foliorum instar, pinguia, succosa, longa; in novella planta candicantia sunt, perinde ac si farina aspersa essent; quum adoleverint colore sunt ex luteo languescente, aliquando in aliis sunt plane dilute viridia: in caulium summis flores numerosi coacervantur, muscosi, exigui, dein singulis floribus semen unicum succedit compressum, binis foliolis rotundis membrana­ceis inclusum.

13. Hujus est alia species in omnibus quadrans cum priore, excepto colore rubro, aut ad ru­bellum inclinante.

[Page 607]14. Atriplex silvestris annua folio deltoide triangulari sinuato & mucronato hastae cuspidi simili, nobis. Haec Atriplicis species passim in fossis suburbanis humidis provenit: folio est triangulari, acuto, mucronato, hastae cuspidi simili, caulibus procumbentibus, pedalibus & sesquipedalibus, pediculis longis innixo: in quorum summis alis semina multa proveniunt, singula binis foliolis rugosis aut verrucosis, triangularibus, inclusa.

15. Atriplex angusto oblongo folio, C. B. P. Vulgaris angustifolia cum folliculis, J. B. & ejusdem alia Icon. Obscurius virent folia, ut paene atra sint, ad Polygoni folia proxime acce­dentia, latiora tamen, acuminata, subinde (quanquam rarius) levissime sinuata, excrescit autem ad cubitalem & sesquicubitalem altitudinem: flos, radix Atriplicis sinuatae: semina sin­gularia fert inter bina foliola seu pericarpia folliculacea, saepe etiam rhomboidea conferta in pediculis ramulorum, quae dehiscentia, unicum ostentant semen rotundum, compressum, ni­grum.

16. Atriplex angustifolia laciniata minor, J. B. Chabr. Haec parum in omnibus distinguitur, nec caulium altitudine, nec foliis sinuatis, nec floribus aut folliculis, sed solo colore glau [...]o aut caesio, caulium, & foliorum adinstar maritimarum plantarum utplurimum; caetera conve­nit cum superiore.

§. 6. ATRIPLEX maritima seu Halimus.

17. Atriplex maritima laciniata, C. B. P. Atriplex marina, Matth. Dod. Lugd. Cam. Ger. Atriplex marina repens lutea & Xerampelina, Ad. Lob. Atriplex marina repens, Lob. Park. Atriplex maritima, J. B. Chabr. Haec humi spargit caules cubitales, numerosos, ex crassa sa­tis radice exortos, totos albicantes, per quos & folia candicantia, sinuata, Pedis anserini si­milia: flosculi per extrema ramulorum potissimum muscosi, racematim congesti, & inter [...]ina foliola rugosa seu aspera, in dorso aculeata, singulatim singula semina continentur. Reperitur Tergesti ad salinas in maris litore. Lobelius in litoreis mediterraneis & Adriaticis nusquam non obviam hanc Atriplicem humi stratam habuit.

18. Atriplex Halimi folio, C. B P. Atriplex halimoides, Lob. Obs. Atriplex silvestris race­mosa foliis integris, J. B. Chab. Haec foliis incanis seminibus folliculaceis membranis binis inclusis convenit cum priore, nisi quod folia habeat integra, aut parum sinuata, nec profunde sinuata ut Atriplex marina.

19. Atriplex maritima perennis folio deltoide triangulari minus incano, nobis. Atriplex haec in maritimis Angliae & Belgii provenit caulibus bipedalibus, multis, lignosis, humi stratis, atque medio surrecto longiore, ad quorum singulos nodos proveniunt folia triangularia, sinuata ta­men & acuminata, colore magis incano Atriplice quarta annua folio triangulari deltoide, sed minus Halimo frutescente: flores profert muscosos, herbaceos, caeterarum maritimarum more; quibus singulis succedunt singula semina, binis folliolis verrucosis in dorso praeditis in­clusa: radix est longa, brachiata, diu durans, sicut & Halimi caeteri marini. Floret eodem tem­pore cum caeteris Halimi seu Atriplicis maritimi speciebus.

20. Atriplex minima angustifolia maritima, Boccon. Folia huic angusta sunt, Anthirrini mi­nimi facie, incana pulveris aspergine marisque vicinia semper sordentia: semina in exiguis fol­liculis ex duobus foliolis triangularibus compositis, spicarum more simul junctis continentur, singula tamen praedictis binis foliolis inclusa, nigra, spicam (que) quasi racemosam componunt fol­liculi, Kali minimi formâ. A Bigarone Pharmacopola ex Staechadibus allatam habuit hanc plan­tam Paulus Boccone. Planta non multo major est Icone pag. 30. plantarum in Sicilia, Melita &c. à Paulo Boccone collectarum.

[...] Dioscoridi l. 1. c. 121, id est, marinus seu maritimus eo quod in maritimis proveniat: vel rectius ut Plinius l. &c. 22. Olus maritimum salsum, & inde nomen, nam & alibi quam in maritimis non provenit: quod vero Plinius sine aspiratione legat, forte factum quia Solinus Alimon in Creta nasci prodidit, mirabili effectu, quod eo admorso interdiu nulla fames sentiatur, ut inde ei nemen impositum sit, quod famem arceat. Et apud Theoph. 2. Hist. 20. [...] legitur ubi Gaza Auronem vertit.

21. Atriplex latifolia seu Halimus fruticosus latifolius, nobis. Halimus fruticosus latifolius, C. B. P. Halimus latifolius, Ger. Park. Portulaca haec maxima marina Halimus dicta, est fru­tex lignosus, cujus folia sunt lata, non serrata, nec sinuata, pinguia, succulenta, glauca seu ci­neracea caesiave, mucronata candidioraque, duriora Portulacae marinae dictae foliis: versus cimas flores producunt ex alis purpureos, Bliti aut Atriplicis floribus haud absimiles: semina vero inter bina foliola continentur singula, ut in praedictis, nigra, Atriplicis sativae aut Atripli­cis [Page 608] marinae aemula: radix est dura, longa, in multos annos durans, sicut & tota planta, perpe­tuâ fronde viret, glauca seu caesia, nisi saeva sit admodum hyems. Ad oram maritimam Hi­spaniae aliarumque calidarum regionum & haec & sequens provenit. Ex hac [...]iunt sepes & sepi­menta in hortis publicis aspectui grata, cum propter colorem elegantem caesium, tum duratio­nem contra hyemis rigorem.

22. Atriplex maritima angustifolia procumbens, nobis. Halimus angustifolius procumbens, C. B. P. Ger. Halimus 2. Clus. Hist. desc. Hujus folia valde sunt prioris aemula, sed non tam can­dida, longiora tamen & angustiora sunt, Oleae foliis haud absimilia: caules vix altitudinem cu­bitalem aut sesquicubitalem attingunt, & frequenter humi procumbunt: flores sunt saturate herbacei: quibus singulis succedunt involucra rugosa, binis foliolis triangularibus praedita; singula continentia singula semina inter praedicta foliola membranacea, multo prioris semimbus minora. Floret eodem quo superior tempore, in maritimis Regni Valentini. Videre & etiam le­gere memini, inquit Clusius, in aggeribus illius Insulae quam duo Rhodani cornua faciunt, inter [...]anum D. Aegidii & Arelatem, cum Monspelio Arelatam & inde Marsileam proficiscerer. Alitur etiam in hortis.

23. Atriplex maritima angustissimo folio, nobis. Halimus vulgaris seu Portulaca marina, Ger. Portulaca maritima, Dod. ut. Tur. Ad. Lob. Tab. Ger. Haec planta maritima, etiam incana, caules protrudit pedales & ampliores, humi stratos: cum caules, t [...]m folia cinerea sunt, ali­quando subrubentia: folia, inquam, valde colore accedunt priorum maritimarum foliis, sed sunt pinguiora & spissiora, minus tamen argentea, Polygoni maris instar longa, angusta: in sum­mis caulibus exiliunt flosculi purpurei, muscosi; quibus itidem succedunt involucra binis folio­lis rugosis singula inclusa, compressa, nigra.

TEMPERAMENTUM & VIRES.
  • 1. Atriplex dicta Pes anserinus, J. B. Chabr. Hoc nomen recentior aetas huic Atriplici Pedis anse­rini dedit à similitudine pedis anseris, quem angulis & sectionibus suis folium quadantenus ex­primit. Facultate frigida quoque ac humida est & quidem non minus Atriplici vulgari sinuato folio, seduti apparet amplius refrigerans. Suino generi exitialis ac perniciosa sicut & reliquae Atriplicum species, si ab ipsis edatur, fertur. In medicinae usum non admittitur, nec quaelibet silvestrium, multo minus inter edulia.
  • 6. Atriplex olida seu foetens, C. B P. Ex utero laborantibus gravitate odoris prodesse potest, ut te­statur Dodonaeus; nam uti Hippocrates ait, cum uterus strangularit ad nares graveolentia ad­hibenda: Feminis strangulatu uteri oppressis conferre observatur quotidiana experientia, maxime si umbilico imponatur.
  • 7. Atriplex nostras odora seu suaveolens, nobis. Botrys ambrosioides vulgaris seu nostras, C. B. P. Botrys, Trag. Matth. Fuch. Atriplex haec nostras odora seu Botrys aliis dicta, calida & sicca est secundo excessu: vim habet attenuandi & aperiendi. In vino pota, ut Dioscorides & Paulus Ae­gineta aiunt, [...] id est, non nisi recta cervice spirantibus auxiliatur: prodest vero eadem asthmaticis ac purulenta expuentibus: menses item movet & secundinas excludit. Fit ex foliis cum saccharo, quam conservam vulgo vocant ad'eadem utilis, addita carnibus, quae cum jure coctae eduntur, ad gratum ipsarum saporem conducit. Interponitur arida vestimentis, non modo ut sua­vitatem odoris inde contrahant, verum à tineis & blattis conserventur, quod ipsa quoque praestat.
  • 16. Atriplex maritima laciniata, C. B. P. Atriplex marina, Matth. Dod. Lugd. Vis Atriplici ma­ritimae, cujus cunque speciei, quae caeteris Atriplicibus attribuitur, sed propter salsedinem, qua referta est magis alvum citat, magisque detergit, si cum carnis jure edatur, Matth. Hoc addit Camerarius, digerit, attenuat, liquat, à putredine vendicat, aperit & abrodendo expurgat, hu­mentem ventriculum exsiccat, hydropicos juvat, pingues extenuat.
HALLUCINATIONES CASP. BAUHINI Aliorumque Authorum.

PAg. 138. col. 2. pl. 1. Botrys Ambrosioides vul­garis seu nostras, & ibidem pl. 11. Botrys Am­brosioides Mexicana, C. B. P. seu Botrys Americana, Park. Cum hae plantae sint sic dictae a semine quod ra­cematim ramulis adnascitur, non minore jure caeterae Atriplicum species fuissent Botryos species dicendae, nam eodem modo florent & semina producunt quo A triplices hae odorae Botryos nomine ab authoribus alla­tae, cum in partibus suis essentialibus, id est, floribus muscosis seu ex herbido luteis & seminibus racematim ramulorum summis adhaerentibus proveniant Atri­plicum more; potiore jure ad suas consimiles plantas reducuntur ratiocinando ex libro naturae.

DE MOLLIENTIBUS Succulentis floribus muscosis, luteis, & semine nigro donatis.

CAPUT XL. KALI.

KALI Mauritanorum, aliqui ad Anthyllidem Dioscoridis: alii ad ejusdem Tragon (cum ta­men sapore non sit acerbo, nec acinis constet) referunt. Plinius l. 8. c. 22. ad Halimum retu­lisse videtur, dum inquit olus maritimum salsum, & inde nomen.

Kali est planta maritima, succulenta, floribus muscosis luteis aut herbaceis & semine nigro, longo, splendente, aliquando non splendente donata: ratione durationis vel annua, vel pe­rennis.

Pars TABULAE XXXIII. Sectionis quintae.
  • Kali
    • Majus semine cochleato flore
      • 1. Minore, nobis. Kali semine cochleato, C. B. P. Ger. Kali, Matth. Dod. Kali magnum Penae, Lugd.
      • 2. Majore pentapetalo membranaceo, nobis. Kali Siculum lignosum floribus membranaceis, Boccon.
    • 3. Minus album semine splendente, C. B. P. Kali album, Dod. Kali minus, Ad. Lob.
    • 4. Crassulae minoris folio, C. B. P. Kali floridum repens Aizoides Neapolit anum, Col. part. 2. ☿
    • 5. Aegyptiacum foliis valde longis ac hirsutis, C. B. P. Kali 3. species, Prosp. Alpin. de Exot.
    • Arabum
      • 6. Primum genus Rauwolfii, Lugd. Hist. Gall. App. Kali Arabicum, J. B. Chab.
      • 7. Secundum Rauwolfii, Lugd. Hist. App. Gall. Kali geniculatum alterum seu minus, C. B. P.
    • 8. Geniculatum majus, C. B. P. Salicornia, Dod. Kali Kellu Aegyptiis.
    • Fruticosum
      • 9. Minus flore minore herbaceo, nobis. Sedum minimum arborescens, Lob. Lugd.
      • 10. Majus alterum flore majore, nobis. Vermiculatus frutex major, Lugd. Vermiculati fruticis varietas major, Lob. Icon.
    • 11. Spinosa affinis planta, C. B. P. Tragum, Matth. Tab. Tragon Matthioli, Lugd. Lob. Ger.
Explicatio partis Tab. trigesimae tertiae Sectionis quintae.

1. KAli majus semine cochleato, Ger. Kali, Matth. Dod. Kali magnum Penae, Lugd. Mau­ritani quasdam plantas Kali & Alkali vocant, ex quibus ustis sal fit, Alkali ab iisdem dictum. Plures recensentur species apud authores, nulla antiquis videtur nota fuisse aut de­scripta, tantum abest ut sal Kali quod vocant ex unâ istarum usta, aut quod magis mirum est fusa, fieri noverint, vix tacituri si scivissent: quare ut nomen sic & plantam ipsam & modum salis il­lius parandi videmur Graecis recentioribus aut Philosophis Arabicis Chimistis & Hyalurgis de­bere. Prima species hic picta in fronte Tab. 33. notior est in maritimis Galliae Narbonensis, ubi tum sponte, tum sata, campos maritimos frequenti caulium rubentium operit purpurâ. Fruti­cat caule cubitali & sesquicubitali, ramoso, Portulacae concolore: foliis densis, angustis, Semper­vivi medii sive minoris teretefolii duplo longioribus, acutioribus, inter quae semina limacem pusillam vel spiram imitantia, colore fusco, folliculis Malvae ritu occlusa. Minus obvia haec Se­ptentrionalibus, imo nuspiam fere. Istius copia per initium Autumni coacervatur, metae instar, super scrobe, cui ligna insunt decussatim instructa, quibus accensis herba uritur & in prosun­dum scrobis defluit, ubi cogitur in glebam coloris nigricantis & cinerei, quod Kali & Alkali sicut & herbam ipsam nominant. Galli Soude vocant ad vitrum conficiendum, quod in Italiam & Septentrionem ex Gallia Narbonensi & Aquitania defertur. Urit non secus ac causticum [eosdem ad usus collectum] marini coloris. Narbonenses primam speciem hanc in Tabula pi­ctam aliò transmittunt.

[Page 610]2. Kali Siculum lignosum floribus pentapetalis membranaceis, Boccon. Radices hujus ro­bustae sunt, atque altius in terram descendunt, subinde humano crure vel etiam coxa crassiores: ab his virgae plures, lignosae exoriuntur, in tenues ramulos distributae: circa quos folia Kali mi­noris non temere sparsa, sed bina semper ex adverso scite posita respondent: flores aestate albi, pentapetali, patuli, membranacei instar alarum papilionis, qui longo ordine, spectabili elegan­tia, dense congesti ramulos omnino geniculatim onerant: semen cochleatum exigua rubente tu­nica coopertum. Juxta Saccam, Catanam, & Agrigentum reperit Paulus Boccone ubi vocatur ab indigenis Liuta atque ejus cinere in linteis mundandis & dealbandis maxime utuntur. Vide Tab. 31, & 32. plantarum Siciliae, Melitae, &c. Pauli Boccone, ubi duas pluresve exhibet Icones, nempe Kali florens & non florens, & semine praegnans.

3. Kali minus album semine splendente, C. B. P. Kali album, Dod. Kali minus, Ad. & Icon. Lob. Lugd. Eyst. Ger. Eisdem natalibus gaudet cum reliquis, ora scilicet maritima, sed foliis ac caulibus est minoribus multo, minusque carnosis, angustioribus, nec ita rubentibus, sed ex pallido virentibus, unde vulgo Blanchette apud Gallos quasi Kali album vocatur: semen exi­guum, nigrum, Urticae simile. Non solum calidioribus regionibus, sed etiam ad Septentrionem Angliae, Neustriae Belgioque familiaris est haec Kali species.

4. Kali Crassulae minoris folio, C. B. P. Kali floridum repens Aizoodes Neapolitanum, Col. part. 2. Maritima etiam est haec nova planta nostro mari frequens, inquit Columna, occiden­talibus exposita, quae ex minuto admodum, arenae instar, semine facile oritur non modo in sal­suginosis maritimis, sed etiam in mediterraneis. Radiculam promit fibrosam, initio parum su­perne rubescentem, & ex illa bina, crassa, carnosa, veluti vermiculata, sed latiuscula foliola profert, supra humum expansa aut parum elata, ex quorum sinu bina alia digitali longitudine, parum canaliculata & rotundiora, Aizoi secundi Dioscoridis aemula emittit, in summo parum crassiora, deinde ex adverso alia bina, & sic deinde in viticulos producta geniculatim alia, ut in ramos dividatur, & in terram procumbat; sed adulta resupinis assurgit parum viticulis, in quibus alternatim folia erumpunt, & ex illis singulae alae; in quibus flores in crassis petiolis, me­dio die sole illustrato praesertim dehiscunt, candidis barbulis, tenuibus, radiantibus, multi nu­mero, utplurimum medium exiguum umbilicum luteum habentes, ex exiguis luteis staminulis compositum, quae facile mane & sero occulantur clauso flore, recedente praesertim solis aspe­ctu: his fructus succedit quinque angulis definitus, totidemque apicibus carnosis vallatus, in quo semen copiosum, minutum, ex nigro fulvescens continetur, & calyx stellatus quinque partita linea dehiscit ut semen decidere possit perfectum, atque in hoc Aizoi calyci non parum dissimilis. Augusto mense floret & Septembri semen perficit. Tota planta salso admodum sapore est gu­stui, ut sal ipsum gustare censeas; succosa porro & carnosa est, aspergine quadam splendida hirsuties viticulorum & foliorum depicta est ut argenteum quid vel potius christallinas micas habere videatur. Radix parum [...]lavicans tenuibus & longis fibris humum petens. In terrenis editis locis maritimis, non arenosis oritur. Sata in hortis laete provenit, verum gracilior. Hu­jus plantae cinis ignitus facile coit & congenerum more in vitrum transit, vehementiore saltem igne.

5. Kali Aegyptiacum foliis valde longis & hirsutis, C. B. P. Kali 3ia. species, Prosp. Alpin. de Exot. Kali Aegyptiacum, Park. Unico caule exit in plures cauliculos sese findens, procum­bentes, qui utplurimum recti sunt: singulis geniculis bina foliola, longa, subhirsuta adnascun­tur, versus terram etiam sese reclinantia propter eorum longitudinem: cauliculi tenuiores, nudi sunt, foliis privati usque ad cimas, ubi plurima folia, longa, hirsuta proveniunt, praece­dentis haud dissimilia, sed multo breviora, inter quae producuntur flores tenues, ex purpura candicantes, multis tenuibus staminulis in medio ornati.

6. Kali Arabum 1. genus Rauwolfii, Lugd. Gal. App. Kali Arabicum, J. B. Chabr. Kali minori nostrati haud absimile est, deinde prodit cauliculorum agmine, in varios surculos, graciliores divisorum: quibus summo tenus adhaerent capitula penitus repleta, sub quibus angustissima acuminataque foliola formâ & viribus Kali minoris jam dicti, cum laevi quadam acrimonia, in­ferna parte penitus alba, superne cineracea, inquit Rauwolfius, cui dicitur Kali Arabum 4. ge­nus, Aegyptiis Usnen dictum, incolis Schinan. Kali Arabum 1. genus, Lugd. Hist. pag. 19. App.

7. Kali geniculatum alterum vel minus, C. B. P. Kali Arabum 2. genus Rauwolsii, Lugd. Gal. App. Hoc ex radice crassa satis multos surculos succulentos, geniculatos, pedales & bipedales protrudit: in quorum summis fastigiis proveniunt spicatim multi flosculi muscosi & herbidi; quibus subveniunt semina nigra, oblonga. Surculi ad genicula crassescunt & superius internodi­um videtur inferi in inferius semper, unde observantur inferiora internodia crassiora superio­tibus.

[Page 611]8. Kali geniculatum majus, C. B. P. Salicornia, Dod. Kali Kellu Aegyptiis. Hanc Salicor­niam recentior aetas appellat, est enim inter Kali species annumeranda▪ tametsi minus ad usum expetatur. Kali articulatum nonnulli vocant. Cauliculis assurgit teretibus, cubito altioribus, ramosis, crebris geniculis articulatis absque foliis, qui uti prioris Kali minus dicti suo tem­pore rubent: radix fibrosa est: succus hujus uti superioris salsus quoque ac mordax. Multo fre­quentissima est haec planta in quibus [...]ibet maritimis oris cum oceani, tum mediterranei maris, quae Salicornia vulgo vocatur, sive Kali geniculatum, sed effigie multum diversa & cujus solia videntur teneri turiones ramulorum; sunt enim è radice fibrosiore permulti cauliculi, cubitales, recti, densius geniculati, extremis quasi foliis crassis, pinguibus, carnosis: fructibus rubentibus cre­bris geniculis insertis pixidatim quasi parvorum alabastrorum instar, quadam Equiseti simi­litudine, & cornua recta, obtusius mucronata imitantibus; gustu non insulso, nec tempera­mento aut usu à caeteris dispari, sed ubique neglecta.

9. Kali fruticosum minus flore minore, nobis. Sedum minimum arborescens, Lob. Lugd. Huic, inquit Lobelius, omnium longe minimo quoad folia vermiculata, ex Syria asportato folia sunt quam Sedi minoris vermiculati minora minusque spissa: cauliculi sunt cubitales & bicubi­tales aliquando: in quibus ad alas luteoli flores minores, herbacei apparent: radix in multas radiculas fibratas finditur deorsum versus, superius satis crassa & lignosa lignososque emittit surculos perpetuis foliolis vermiculatis, ex glauco viridibus, dense ad genicula onustos.

10. Kali fruticosum majus alterum flore majore, nobis. Vermiculatus frutex major, Lugd. Vermiculati fruticis varietas major, Lob. Icon. Huic sunt folia minus acuta, angusta, crassa, glau­ca itidem Sedi vermiculati formâ. Tota planta major & lignosior frutescit omnino, & est sub­frutex lignosus: flores producit itidem ex herbaceo luteos, sed majores: semina sunt uti Kali nigra, & hac ratione ducti hos duos fruticulos averruncavimus â Sedis, atque suis consortibus Kali speciebus adjunximus.

2. Kali spinosa affinis planta, nobis. Tragum, Matth. Tab. Tragon Matthioli, Lob. Lugd. Ger. Haec planta est species Kali spinosa: caules protrudit pedales, aliquando altiores, sese in plurimos ramusculos tortuosos findens, multis scatentes foliis crassis, succulentis & spinosis, coloris & formae Aizoi: ex alis exeunt lappulae spinosae, quales cernuntur in Tribulo terrestri.

TEMPERAMENTUM & VIRES.

Kali calidum & siccum est, siccior vero & calidior ipsius cinis, qui ad quartum qualitatis utrius­que gradum accedit. Urendi hic & causticam vim habet, colliquescunt hoc contriti lapides & in materiam aptam vitreis vasis conficiendis & conflandis dissolvuntur. Intra corpus exigua herbae hujus quantitas assumpta non modo urinas, sed & menses potenter evocat: foetum tam vivum, quam mortuum ejicit: aquosos per alvum humores ducit & hydropicos purgat. Major quantitas perniciosa est & exitialis. Fugantur hujus herbae dum uritur & odore & fumo serpentes. Misce­tur vero cinis & iis quae ad scabiem & cutis foeditatem faciunt medicamentis: superfluam ac excrescentem in malignis ulceribus carnem facile adimit, ut Avicenna & Serapio referunt. Flos christalli, sive ut vulgo Axungia vitri, insigniter resiccat, scabiem cutisque foeditates facile tollit, si aqua in qua decoctus aut potius infusus partes infectae crebrius foveantur & laventur. Kali 2. Alpini, C. B. P. Chabr. Kali haec species Kali album nonnullis dicta planta est salsa atque acri sapore praedita linguam feriens, teste Alpino. Kali cochleatum majus est Anthyllis salsa quam po­pularis meus Johannes Major, quondam Universitatis Parisiensis rector magnificus, his versibus describit,

E cineris massa salsaque Anthyllidis herba
Formari flammis lucida vitra solent.
Sic cinis ater eram, cineres nunc solvor in atros;
Sed nitidum corpus summo habebo die.
HALLUCINATIONES CASP. BAUHINI, Aliorumque Authorum.

PAg. 284. col. 1. pl. X. Sedum minus fruticosum, C. B. P. Sedum minimum arborescens vermicula­tum, Lob. Lugd. Ibidem pl. XI. Sedum minus fruti­cosum alterum, C. B. P. Vermiculati fruticis varie­tas major, Lob. Sedum est planta pentapetala seu quinis petalis constans, atque flori evanescenti suc­cedunt plura loculamenta distincta, semina plurima in se continentia cujuscunque sint formae & figurae folia; atque hae duae plantae non pollent hisce conditi­onibus; ergo male ad Sedi species ab authoribus pri­mo, deinde a Casp. Bauhino referuntur, cum nil nisi folia cum Sedo minore tereti folio seu vermiculato commune habeant. Folia enim uti saepe a nobis dictum non faciunt ad genus constituendum: florem autem & semen nigrum minutum gerunt Kali, idcirco Kali folio vermiculato speciebus accensendae sunt.

DE MOLLIENTIBUS Floribus herbaceis seminum iuvolucris hirsutis seu asperis donatis.

CAPUT XLI. MERCURIALIS CYNOCRAMBE seu PHYLLON.

[...] Dioscoridi l. 4. c. 191. Linozostis sive Parthenium Mercurii inventum (Plin. l. 25. c. 5.) ideo Graecis [...], apud nos Mercurialis. Theophrasti 9. Hist. 19. [...] censetur.

Genera Dioscoridi, femina est & mas, & Linozostis silvestris mas, quam [...] vocat. Theophrasto feminifica & marifica: Plinio mas & femina.

Mercurialis seu Cynocrambe est planta emolliens floribus herbaceis & seminum involucris hir­sutis seu asperis binatim junctis donata, in quorum singulis unicum continetur semen. Est enim vel testiculata seminis faecunda, vel spicata sterilis seu femina. Cynocrambe distinguitur à Mercu­riale non partibus suis essentialibus, sed primo duratione, secundo foliis constat viridioribus, est enim planta perennis radice repente praedita, estque vel testiculata mas, vel spicata femina. Phyllon neutiquam itidem differt à praedictis quoad flores & semina testiculata; est enim plan­ta perennis sicut Cynocrambe, sed maritima, incana lanugine obducta, quibus notis facillime inter se distinguuntur Mercurialis annua, Cynocrambe foliis saturate viridibus radice late re­pente, & Phyllon foliis & caulibus incanis lanugine alba obductis.

Pars TABULAE XXXIV. Sectionis quintae.
  • Mercurialis
    • Annua
      • 1. Testiculata sive mas Dioscoridis & Plinii, C. B. P. Mercurialis mas, Matth. Fuch. Dod.
      • 2. Spicata sive femina Dioscoridis & Plinii, C. B. P. Mercurialis femina, Matth. Dod. Ad. Obs. & Icon. Lob. Lugd. Tab. Ger.
    • Perennis
      • Montana
        • 3. Testiculata, C. B. P. Mercurialis canina mas, Col. Mercu­rialis femina Matth. Fuch. Dod.
        • 4. Spicata, C. B. P. Mercurialis canina femina, Col. Cyno­crambe femina, Cam. Ep. Cynocrambe sive Mercurialis femina silvestris, Cam.
      • Incana Monspeliensis Phyl­lon dicta
        • 5. Testiculata, nobis. Phyllon testiculatum, C. B. P. Phyllon arrhenogonon, Lob. Icon. Lugd.
        • 6. Spicata, nobis. Phyllon spicatum, C. B. P. Phyllon theligonon Theophrasti, Dod. Phyl­lon marificum, Clus. Hist. Ger. Park.
§. 1. MERCURIALIS ANNUA.
Explicatio partis Tab. trigesimae quartae Sectionis quintae.

1. MErcurialis testiculata sive mas Dioscoridis & Plinii, C. B. P. Mercurialis mas, Matth. Fuch. Dod. Ad. Lob. Lugd. Tab. Ger. Mercurialis fructum ferens, Caes. Mercuria­lem marem à femina folia minime distinguunt, quae inter se simillima sunt, laevia, glabra, mucro­nata, leviter virentia, in ambitu serrata, sapore nitroso, calidiusculo & nauseoso: caules utrin­que angulosi, spithamei, aliquando pedales, ac etiam altiores in pingui solo, geniculati, quos verticillatim cingunt flosculi herbacei, viridiusculi, muscosi, qui in quatuor petala parva, her­bacea, sese explicantes cirros apiculorum luteorum aut herbidorum ostentant: quibus singulis succedunt bina seminum involucra, hirsuta, aspera, brevibus pediculis nitentia, continentia singula unicum semen singulare, parvum, rotundum. Involucra, teste Dodonaeo, ad Aparines semina pelliculâ hirsutâ tecta accedunt, compressiora tamen: radix tenera & fibrata.

2. Mercurialis spicata sive femina Dioscoridis & Plinii, C. B. P. Mercurialis femina, Matth. Fuch. Dod. Ad. Obs. & Icon. Lob. Lugd. Tab. Ger. Mercurialis florens, Caes. Mercuriali [...]e­minae veluti exiguae sunt spicae, in quibus spicatim muscosi, tenues, cohaerent flosculi, qui inaniter & frustra decidunt absque fructu & pereunt nullo succedente semine. Reperitur Mercurialis cum mas, tum femina annua in hortis oletoriis & vinetis aliisque locis humentioribus & secus hortorum sepimenta.

§ 2. MERCURIALIS perennis silvestris Cynocrambe dicta.

3. Mercurialis montana testiculata, C. B. P. Mercurialis altera vel montana, Caes. Mercurialis canina mas, Col. Cynocrambe, Matth. Fuch. Dod. Ad. Lob. (qui unâ figura utramque expres­sit) Lugd. Cam. Cynocrambe silvestris haec Mercurialem priorem annuam satis refert: cau­liculi ejus tenelli, firmiores, dodrantales sunt: folia atrius virent, & sunt majora: semina bina in duobus testiculis hirsutis clauduntur, unicuique unicum: radix fibrosa, candida, late sub ter­ram progrediens serpit; unde foliis atrius virentibus, & radice longe lateque serpente, distin­guitur à Mercuriali mare annua vulgari. Tota herba virosi odoris ingratum redolet: in silvis ac aliis perinde umbrosis gignitur: viret vigetque eodem quo altera Mercurialis mas prior anni tempore: semina continentur in involucris hispidis binis, membranaceis sepimentis distinctis, in uno pediculo tergemina. Tota aestate viget utraque & haec Cynocrambe mas seu testiculata, & femina, hyeme plurima parte intercidit.

4. Mercurialis montana spicata, C. B. P. Mercurialis canina femina, Col. Cynocrambe sive Mercurialis femina silvestris, Cam. Cynocrambe femina, Cam. epitom. in Matth. ed. Bauh. In Cynocrambe hac femina ex foliorum alis pediculi surriguntur tres aut quatuor aut quin (que) pedem longi, tenues, striati; in quibus flosculi herbacei in spicam digesti, ternis foliolis herbaceis constantes; in quibus staminula herbacea: flosculi, inquam, spicatim proveniunt herbacei inu­tiliter, & exarescunt pereuntque nullo relicto semine: nunquam ex feminae hujus Cynocram­bes silvestris floribus proveniunt semina.

§. 3. MERCURIALIS perennis marina incana Phyllon dicta.

5. Phyllon testiculatum, C. B. P. Phyllon mas seu arrhenogonon mariparum, Ad. Lob. Phyllon arrhenogonon, Lob. Icon. Lugd. Phyllon marificum, Clus. Hist. Park. Ger. Phyllon hoc Arrhe­nogonon, alterum vero Theligonum dicitur. Phyllon arrhenongonon & Theligonon folio incano Monspeliensium pedales & cubitales habent caules, multos, totos candido tomento pubescentes, & per aestatem lignescentes, qui in ramos ex adverso positos ordine certo abducuntur: folia ob­longa & subrotunda, crassiuscula, nervosa, mollia, lanugine incanâ tecta, ad caulium articulos oriuntur: flosculi in mare quidem minimi, ad juncturas brevibus pediculis nixi, vix apparen­tes, ante fructus sunt duo apices colore Ochri pallido: fructus autem sunt gemelli, testiculati, ut in Mercuriali mare & Cynocrambe mare binis villosis & incanis loculis testiculorum more comprehensi: semina, inquit Lobelius, ut minoris Heliotropii exiliunt, immatura albida, matura vero cyaneo nitent colore, rotunda & quam Piperis majora, gustu fervida & nonnihil pinguia: radix lignosa, exilis: flores spicati racemosique veluti in Mercuriali annua. Mon­speliensibus haec planta merito Phyllon Dioscoridis appellata est, quamvis [...] vocari tradit propter similitudinem forte quandam quam habet cum Olea: folia enim habet oblonga & candicantia ut Oleae folia: item Bryoniae accedit propter florem muscosum, ex herbaceo vi­ridem.

6. Phyllon spicatum, C. B. P. Phyllon theligonon Theophrasti, Dod. Lugd. Feminificum, Ger. Clus. Hist. Park. Tab. Haec Mercurialis perennis marina incana Phyllon feminificum dicta, neutiquam distinguitur à mare nisi quod spicas floribus onustas gerat sine seminibus succeden­tibus, quod contingit in Mercuriali annua & perenni Cynocrambe dicta. Utraque nascitur, ut scribit Clusius, in multis Hispaniae & Galliae Narbonensis locis, secundum vias, ubi Aprili, in­terdum maturius floret. In Belgio vero non nisi aestate & singulis annis ex semine germinat, apud nonnullos herbariae rei studiosos has plantas vidi, inquit Joh. Bauhinus, Circa Monspeli­um Augusto vigentes & florentes & semina ferentes, mensibus interdum Aprili, Maio & Junio.

TEMPERAMENTUM & VIRES.

Mercurialis annuae cum maris, tum feminae caules & folia tum in potu, tum olerum modo in cibo ac­cepta vim habent alvum molliendi, emolliunt enim & abstergunt, unde bodie in enematis frequen­tissimus Mercurialis est usus & succo itidem plurimum utuntur seplasiarii & pharmacopoei ad mel mercuriale conficiendum, quo ad sopitam vim expultricem excitandam atque ad ciendam, detergendam atque eluendam alvum, nil aptius. Tolluntur utriusque Mercurialis succo, vel tri­tis foliis parti appositis, omnis generis verrucae: item semen cum Absynthio decoctum ictericos mi­rifice juvare testantur Matthiolus & Ruellius: decoctorum foliorum jusculum bilem & aquosa ducit. Mercurialis calida quidem & sicca est temperatura, neutra tamen primum gradum exce­dit: abstergentem viscera (ut ait Galenus) obtinet & digerentem facultatem. Mirum quod [Page 614] tradunt Dioscorides & Plinius si feminae post purgationes admoveatur Mercurialis femina tri­tave bibatur, ut femina concipiatur efficere: sin vero mascula, marem generari.

Cynocrambe facultate priori respondet, folia quidem cum cauliculis alvum movent & inter olera recipi queunt, & decoctae herbae jus pituitam, bilem & aquosa detrahunt, uti Dioscorides scribit.

Phylli arrhenogoni potu masculi sexus fieri partus, ut Theligoni feminei, Theophrastus & Dioscorides scriptum reliquêre. Salmanticenses utriusque decoctum omnibus animalibus à cane rabido de­morsis propinant magno successu. Granatensibus vero Mauritanis praesertim ad muliebres mor­bos magno in usu est Phyllon.

DE PENTAPETALIS Seminum involucris superius hispidis seu hirsutis binis ternisve seminibus repletis donatis.

CAPUT XLII. EUPATORIUM GRAECORUM seu AGRIMONIA.

[...] Dioscoridi l. 4. c. 41. [...] Oribasio in collectionibus & [...], id est Hepatica, quod hepati medeatur. Plin. l. 25. c. 6. Eupatoria regiam authoritatem habet. Sunt qui ve­lint nomen ab inventore Mithridate cognomento Eupatore habere.

Eupatorium Graecorum seu Agrimonia est planta pentapetala, foliis multis alatis & hirsutis, uno extremum claudente, & seminum involucris hispidis Lappulae instar in superiore parte, in cujus gremio bina, terna quaternave semina continentur, pars involucri versus petiolum curtum laevis & glabra est, seminis involucrum maturum ruffescit & cernuum seu propendens est.

Pars TABULAE XXXIV. Sectionis quintae.
  • Eupatorium Graecorum sive Agrimonia
    • 1. Inodora sen minus odora, nobis. Eupatorium Graecorum, Ad. Lob. Eupatorium verum, Lugd. Agrimonia, Dod. Caes.
    • 3. Odora Santonensis seu Blaesensis, nobis.
    • 3. Odoratissima seu maxime odorata Romana, nobis. Eupatorium al­terum odoratum & aromaticum, Col.
    • 4. Agrimoniae similis planta, C. B. P. Agrimonoides, Col.
Explicatio partis Tab. trigesimae quartae Sectionis quintae.

1. EUpatorium veterum seu Agrimonia inodora seu minus odora, nobis. Eupatorium Grae­corum, Ad. Lob. Eupatorium, Matth. Fuch. Tur. Tab. Eupatorium verum, Lugd. A­grimonia, Dod. Lon. Caes. Folia profert Agrimonia oblonga, in plures utrinque lobos divisa, singula è regione rachi seu costae mediae adhaerentia, Cannabis foliis particularibus similia, sed latiora & molliora minusque saturo colore virentia, hirsuta, in ambitu serrata seu secundum margines profunde crenata: caulis tenuis, rectus, hirsutus itidem, cubito altior, duriusculus, subnigricans: à cujus medio sursum versus flosculi exeunt parvi, lutei, pentapetali, cum plu­ribus staminulis in ipsorum medio luteis itidem; quibus singulis deflorescentibus semina se­cundum caulis superiorem partem spicatim, sicut flores antecedenter, proveniunt: involucra seminum sunt hispida Fabae equinae magnitudine fere, quae deorsum nutant seu reclinantur matura subrubent & prope inambulantium laneo vestitui adhaerent lappularum modo: se­mina bina, terna, quandoque plura in loculamentis distinctis continentur: radix oblonga me­diocris crassitudinis est & subnigricat. Planta est perennis: in locis parum cultis secus vias, sepimenta pratorum ac arvorum, & quandoque in silvis exit. Junio mense ac serius floret: se­men deinde in multam aestatem facit, usque in Autumnum durat in caulium superioribus par­tibus. Dicitur & Lappa inversa, quod semina Lapparum instar aspera, & spinulis praedita, deorsum pendentia producat; Eupatorium autem ab Eupatore inventore nomen & Regiam, inquit Plinius, authoritatem habet.

2. Eupatorium odoratum Santonense seu Blaesense, Agrimonia medio modo odorata, nobis. Haec folia habet ad eundem modum constructa quo prior vulgaris, sed magis odorata, minus [Page 615] autem quam Romana seu sequens, & ut ait Lobelius in Xantis Pictaviae Galliae sinitimis silvis editur Agrimonia, quam odoratam vocant propter odorem multo fragrantiorem, eamque in hortis colebat superioribus annis eruditus medicus Lamoureus, inquit Lobelius Adver. Pag. 308. Nos hanc Agrimoniae speciem invenimus in silva caedua & secundum margines pratorum adja­centium silvae caeduae dictae le Costè de Chaile primo aut secundo lapide ab urbe Blaesis distanti.

3. Eupatorium maxime odoratum, nobis. Eupatorium Dioscoridis odoratum, Cast. Eupa­torium alterum odoratum & aromaticum, Col. Agrimonia odorata, Cam. Haec Agrimonia à praedictis differt, primo colore foliorum minus viridi, secundo altius attolluntur caules: tota planta major est praedictis, denique odorem saffundit fiagrantiorem, seminum etiam in­voluera spinosiora multo caeteris praedictarum Agrimoniarum involucris sunt, crassiora, ma­joraque, in hisce notis praecipua consistit differentia. Haec est vera & genuina Agrimonia Di­olcoridis odorata & aromatica; ideo praeferenda vulgari inodorae & ingratae. Mirum quidem naturae institutum ut in iisdem pratis orisque silvarum tam brevi intervallo seu distantia vul­garem prope villam Chaile, & ad margines pratorum illic sitorum reperias odoratam priorem seu secundam odoratam, ut ab illa diversam unusquisque, nisi flore & sructu eadem esset, judicaret, sed odor fragrantissimus & color foliorum dilutius viridis statim determinat eam esse distinctam à vulgari speciem. Haec etiam tertia major colore est florum pallidiore, tactu viscoso & odoris fragrantia nobilior & sapore aromatico jucundissimo astringente: radice est ex nigro rubente, fibrosa, cum reliquis vero excepta magnitudine & odore aromatico eadem diceretur. Aestate & Autumno reperitur perfecta: folia lobatim adhaerent ex adverso costae mediae uno extremum costae claudente, serrata, dilute viridia, viscosa, valde odorata. Prove­nit in agro Romano juxta Praeneste in eodem colle & semita, & in agro Mainello utramque & vulgarem & odoratissimam hanc Romanam invenit Fab. Columna. Floret aestate, atque Au­tumno semina ad maturitatem perducit. Has Agrimoniae tres distinctas species in horto pub­lico Universitatis impraesentiarum cultas habemus.

4. Agrimoniae similis planta, C. B P. Agrimonoides, Col. Propter aliquam cum Agrimonia quam habet similitudinem hanc plantam Agrimonoidem appellavimus, inquit Columna, cum alio referre ignoraremus. Hujus radix parva est & fibrosa, lignosa & rubescens: folia habet terrae proxima, longis, hirsutis, dodrantalibus, rubescentibus costis haerentia, Fragariae similia sed nigriora & plura è regione costae eidem mediae adhaerentia & Agrimoniae modo disposita, plurima majora, inter haec alia parvula etiam binatim disposita intersunt, ut in Agrimonia obser­vatur, hirsuta omnia, mollia, per ambitum serrara, dentibus seu serris Agrimoniae minutioribus & acutioribus, verum rotundiora: caules producit plures, veluti supinos, hirsutos, rubentes, alis tribus vel quatuor divisos, in quibus folia minora haerent, pauciora atque rotun­diora, auriculas habentia circa caulem, ut in congeneribus: in quorum summo tres aut quatuor insunt utriculi, hirsuti, asperi Cytinorum more & formâ, parvis multis incisuris per ora fim­briati, luteum habentes florem parvum Agrimoniae, quem in aliquibus locis vix exerit, sed intus post illum teste Columna, fructum concipit. Campoclari vero illum explicare omnino observavit: quo deciso fructus producitur oblongus, rotundus, Tritici grano aequalis, laginariae Cucur­bitae modo binis fere tuberibus formatus, & perfectus ex se decidit hiantem utriculum relin­quens. Aprili mense floret, & Maio perficitur semen. Sapore est abstergente, siccante & ama­ro. Odorata etiam est, media inter bene olentem & vulgarem Agrimoniam. Locis incultis inter vepres & frutices ad Matesii radices invenit Columna, septentrionem respicientibus hu­mentibusque, & in Aequicolorum postea montibus etiam in meridiei aversis locis umbrosis. Hanc propter amarorem facile quis pro Arabum Eupatorio supponere poterit, quamvis non ita sit insignis amaritudinis & fortis, ut dicunt, ei aequiparari poterit ex sententia Columnae.

TEMPERAMENTUM & VIRES.

Citra manifestam caliditatem astringendi mediocrem vim Agrimonia obtinet, & unà temperiem sic­cam. Galenus Eupatorium tenuium esse partium asserit, & incidendi expurgandique facultate praeditum, quocirca & jecinoris obstructiones expurgare & simul visceribus robur astringendi sua facultate addere decoctum foliorum; hepaticis & nephreticis sanguinemque spuentibus & mingen­gentibus confert semen, Plinio authore, dysentericis in vino potum auxiliatur. Addit Dioscorides jecinorosis & à serpentibus commorsis auxilio esse. Contrita folia cum adipe suillo imposita ulceri­bus difficilem cicatricem contrahentibus medentur Dioscoride quoque auctore; radix crassior, foris fusco rubore praedita, dura, exsiccante & moderate astringente facultate▪ adeo apta internis [Page 616] affectibus ut decoctum dilutumve colore limpido vini albi placeat, & potum viscerum hepatis prae­sertim tonum restituat, intemperiemque sedet omnem, corrigat obstructiones & reseret eóque suc­cum officinae expressum in trochiscos servant. Petrus Bembus Cardinalis eloquentissimus asseruit ad arenulas è renibus expellendas nihil utilius se reperisse, quam assiduum usum aquae stillatitiae ex Agrimonia sive Eupatorio Graecorum. Haec Cam.

HALLUCINATIONES CASP. BAUHINI Aliorumque Authorum.

PAg. 320. col. 1. pl. 1. Eupatorium Cannabinum, C. B. P. Eupatorium Avicennoe creditum, Col. Eu­patorium vulgare, Matth. Tur. Dod. Lugd. Haec est planta papposa in paludosis & humidis proveniens; idcirco papescentibus in Sectione septima a nobis ex­hibendis adjungi debet, non obstante nomine Eupato­rii ab authoribus assignato, nullatenus convenit cum Eupatorio Graecorum sen Agrimonia in partibus es­sentialibus; ergo vitio vertendum Casparo Bauhino, qui motus nomine Eupatorii, cum Eupatorio Graeco­rum seu Agrimonia associaverit.

Pag. 321. col. 1 pl. 11. Cannabina aquatica folio tripartito diviso, C. B. P. Hepatorium aquatile, Dod. Bidens folio tripartito diviso, Caes. Ibidem pl. 111. Cannabina aquatica folio non diviso, C. B. P. Eu­patorium Cannabinum femina Septentrionalium, Ad. & Icon. Lob. Hae plantae cum sint corymbiferae ad Co­rymbiferas Sectione sexta a nobis dispositas referendae sunt; ergo male hic a Casparo Bauhino (habita ratione nominis Eupatorii, ut ubique authores primo, & Casp. Bauhinum secundo facere observamus, nulla habita ra­tione notae genericae & essentialis quae toti generi con­venit, aut saltem convenire debet ex libro naturae) collocantur. Ibidem col. 2. pl. VI. Agrimoniae similis C. B. P. Agrimonoides, Col. Foliorum aliquam cum praecedentibus Agrimoniis vere sic dictis similitudi­nem habet, sed florem, semen & capsulam semina­lem diversimodi factam; ergo non est vera & genuina Agrimoniae Graecorum species, sed nos, ut in­quit Fabius Columna, nescientes quo alio referre ad­junximus Agrimoniae propter aliqualem, quam ha­bet in foliis hirsutis similitudinem.

DE PLANTIS Floribus muscosis seminum involucris hispidis donatis.

CAPUT XLIII. SANICULA.

SAnicula officinarum à sanandis vulneribus nomen traxisse videtur. Doctissimus Columna sub Sideritide tertia Dioscoridis pingit & describit.

Sanicula (prout hic accipitur) est planta foliis lucide virentibus, floribus muscosis & semi­num involucris hirtis seu hispidis donata. Hisce nominibus ab Auricula ursi & Sedo montano guttato, quae à viribus Saniculae etiam authoribus dicuntur, facile distinguitur Sanicula haec Diapensia dicta.

Pars TABULAE XXXIV. Sectionis quintae.
  • 1. Sanicula officinarum, C. B. P. Sanicula, Trag. Dod. ut. Tab. Eyst. Sanicula Diapensia, Ad. Lob. Ger.
Explicatio partis Tab. trigesimae quartae Sectionis quintae.

1. SAnicula officinarum, C. B. P. Sanicula, Trag. Dod. ut. Caes. Cam. Tab. (cui & Consolida quinquefolia) Eyst. Sanicula & Diapensia, Ad. Lob. Ger. Diapensia, Brunf. Matth. Sideritis tertia Dioscoridis, Col. Folia sunt huic Saniculae complura, quae in oblongis pedi­culis à radice promit lata, lucide virentia, & quidem rotunda, nisi in partes quinque divi­derentur, Vitis foliis idcirco quodammodo similia, sed minora multo & virentia & laevore ni­tentia, in ambitu serrata extremisque angulis rubentibus: assurgunt inter haec cauliculi do­drantem aut pedem alti, ad radicem rubentes: in quorum cacumine flosculi muscosi, albidi; succedente semine rotundo, aspero seu hirsuto involucro incluso, praetereuntium adhaere­scente vestibus Lapparum modo: radix superius crassiuscula & multis inferius capillamentis sibratur. In silvis & umbrosis nascitur. Gaudet pingui gleba, laeto humidoque solo: trans­fertur & ad hortos in quibus adolescit. Floret Maio, ac Junio semina sua perficit & maturat. Herbae hujus folia toto anno virent.

TEMPERAMENTUM & VIRES.

Caeterum Sanicula haec Diapensia dicta ut cum astrictione quadamgustu amaricat, ita praeter quod ex­purget & abstergendo roboret calida & sicca est quidem ordine secundo. Succus ad sananda vul­nera datus prodest. Datur & decoctum ejus quod sanguinis spuitionem & dysenterias curat: sor­dida etiam vulnera hoc abluuntur. Humores frigidiores discutit ac resolvit in aqua decocta, & cataplasmatis modo imposita; miscetur potionibus quas vulnerarias appellant.

DE DIPETALIS Seminum involucris hirsutis donatis.

CAPUT XLIV. SOLANIFOLIA.

Pars TABULAE XXXIV. Sectionis quintae.
  • Circaea
    • 1. Lutetiana major, C. B. P. Circaea Lutetiana, Lob. Icon. Dalechampii, Lugd. Ger. ☉
    • 2. Alpina minor, C. B. P. Circaea minima, Col. ☉
Explicatio partis Tab. trigesimae quartae Sectionis quintae.

1. SOlanifolia Circaea dicta major, C. B. P. Circaea Lutetiana, Lob. Icon. Dalpii. Lugd. Ger. Circaea, Eyst. Folia habet Alsines majoris, mucronata & glabra, lucida: caules pe­dales & altiores in umbra, rectas, fractu faciles: flores ex purpura candicantes, dipetalos at­que uniuscujusque petalum ad medium bifidum est cum multis staminulis fuscis in medio ho­rum duorum petalorum; nec in tota cohorte herbarum aliam novi, cui natura florem dipetalum largita sit praeterquam Circaeae, quae observatio notatu digna: seminum involucra sunt rotunda, hirsuta seu aspera, vestibus laneis praetereuntium adhaerentia: radices sunt multae, lentae, pro­funde in terram se demittentes, & longe lateque repentes, quibus largiter sese propagat, si­mul ac radicem egerit. Vires hujus nondum sunt detectae. Est enim planta rarissima, & sin­gularis propter flores dipetalos, etiamsi sit in omnibus silvis umbrosis humidis reperta.

2. Solanifolia Circaea Alpina, C. B. P. Circaea minima, Col. Hanc Franciscus Gregorius Ca­pucinus Circaeam montanam, pumilam appellavit; adeo similis est Circaeae Lutetianae Lobelii, non illi quae Amara dulcis dicitur & Solanum repens. Circaeae majori itidem omni sui parte o­mnino similis, sed adeo pusilla, ut vix Iconem superet à Fab. Columna allatam pag. 78. part. 2. & à nobis Tab. 34. versus finem; perfecta quidem est & symmetria respondet majori in omnibus, radice, foliis, flore & fructu, quam siccam accepti Columna à praedicto patre Gregorio.

HALLUCINATIONES CASP. BAUHINI Aliorumque Authorum.

PAg. 168. col. 2. pl. 1. Solanifolia Circaea dicta major, C. B. P. Circaea Lutetiana, Lob. Et ibi­dem pl. 11. Solanifolia Circaea Alpina, C. B. P. Cir­caea minima, Col. Nil habent affine, i. no nec foliis, nec floribus, nec involucris seu seminum capsulis semi­nibusve cum Solano conveniunt; ergo male a Casparo Bauhino collocantur inter Solani species Bacciferas plantas.

Partis secundae Sectionis quintae finis.

INDEX ALPHABETICUS Generum intermediorum in his quinque Sectionibus contentorum.

A
  • ABrus sive Phaseolus ruber ala­tus, a pag 71 ad 73
  • Acetosa seu Oxalis a pag 582 ad pag 584
  • Alcea a pag 526 ad pag 529
  • Alchimilla seu Pes leonis pag 195, & 196
  • Alliaria pag 252 pl. 6 Hesperis Allium redolens, nobis.
  • Allium a pag 384 ad pag 389
  • Aloë a pag 413 ad pag 418
  • Alsine a pag 549 ad pag 553
  • Althaea a pag 529 ad pag 533
  • Amaranthus a pag 601 ad pag 603
  • Anagallis a pag 568 ad pag 570
  • Androsaemum a pag 470 ad pag 473
  • Anemone a pag 424 ad pag 427
  • Anguria pag 28 & 29. vide 43 & 44
  • Anthyllis sive Loto affinis a pag 180 ad pag 183
  • Antirrhinum a pag 504 ad pag 506
  • Arachidna a pag 98 ad 100
  • Asparagus pag 2, 3, & 4
  • Asphodelus a pag 329 ad pag 332
  • Astragalus a pag 104 ad pag 112 vide pag 203
  • Atriplex a pag 603 ad pag 608
B
  • BAlsamina femina seu Noli me tangere a pag 280 ad pag 282
  • Beta a pag 585 ad pag 597
  • Bistorta a pag 584 ad pag 586
  • Blattaria a pag 487 ad 491
  • Blitum a pag 598 ad pag 600
  • Brassica a pag 205 ad pag 212
  • Brassica Turritis pag 211 pl. 23 & 24
  • Bryonia pag 4 & 5
  • Bursa pastoris a pag 303 ad 307
C
  • CAcubalus Plinii pag 5 & 6
  • Campanula a pag 451 ad pag 461
  • Capparis Fabago pag 284
  • Caryophyllata a pag 429 ad pag 433
  • Caryophyllus a pag 559 ad pag 564
  • Centaurium minus a pag 565 ad pag 567
  • Cepa a pag 382 ad pag 384
  • Chelidonium majus a pag 256 ad 258
  • Chelidonium minus Ranunculus praecox rotundifolius granulata radice, nobis. pag 446 pl. 45
  • Christophoriana pag 8 & 9
  • Chrysogonon pag 285
  • Cicer a pag 75 ad pag 77
  • Circea sive Solanifolia pag 617
  • Clematis seu Flos passionis pag 6, 7, & 8
  • Cochlearia a pag 308 ad 310
  • Colchicum a pag 339 ad pag 342
  • Colocynthis pag 27 & 28 vide pag 42 & 43
  • Convolvusus a pag 10 ad pag 21 vide pag 36 & 37
  • Corchorus vide Melochia pag 283 284
  • Crocus a pag 334 ad pag 338
  • Cucumis a pag 30 ad pag 36 vide pag 44
  • Cucurbita a pag 22 ad pag 25 vide 39 40
D
  • DEns canis pag 345 & 346
  • Dentaria a pag 254 ad 256
  • Digitalis a pag 478 ad 480
  • Dorycnium & Dorycnio congener. Vide Lotus pag 178 pl. 15 & 16
  • Draba siliquosa a pag 233 ad 236
  • Draba siliculosa pag 313 & 314
E
  • EEpimedium pag 196, 197
  • Erinus, vide Campanula pag 456 pl. 20 & pag 458 pl. 25
  • Eruca a pag 226 ad 233
  • Erysimum a pag 217 ad 220
  • Eupatorium Graecorum seu Agrimonia a pag 414 ad 416
F
  • Faba a pag 82 ad pag 86
  • Fabago, vide Capparis fabago pag 284
  • Ferrum equinum a pag 116 ad 119
  • Flos hepaticus, vide infra Hepatica
  • Foenum Burgundiacum, vide Medica sa­tiva sive trifolium falcatum pag 158 pl. 2
  • Foenum Graecum, vide Trifolium dictum Foenum Graecum a pag 165 ad 167
  • Fragaria seu Trifolium pentapetalon fra­giferum a pag 185 ad 187
  • Fritillaria a pag 401 ad 404
  • Frumentum Saracenicum seu Erysimum cereale & frumenti Sarac [...]nici alia spe­cies, Helxine cisampelos dicta pag 589 & 590
  • Fumaria sive Capnos a pag 258 ad 264
G
  • GAlega pag 91 & 92
  • Gariophyllon, vide Garyophyllusa pag 559 ad 564
  • Garyofilata, vide Caryophyllata supra
  • Garosmon, vide Atriplex foetida pag 605 pl. 6
  • Geranium a pag 509 ad 518
  • Geum Alpinum, vid. Charyophyllata supra.
  • Gith & Githago & Nigellastrum, vide Lychnis a pag 534 ad 548, 549
  • Gladiolus a pag 342 ad 345 vide pag 441
  • Glandes terrae, vide Lathyrus pag 50 & 51
  • Glastivida, vide Leucoium pag 489 pl. 8 & pag 490
  • Glastum sive Isatis pag 286 & 287
  • Glaux Hispanica Clusii, pag 100
  • Glycyrrhiza a pag 89 ad 91
H
  • HAstula regia, vide Asphodelus a pag 329 ad 332
  • Hedysarum sive Securidica a p. 79 ad 81
  • Hedysarum argenteum pag 100 & 101
  • Hepatica aurea sive Trifolium Hepati­cum pag 433 & 434
  • Herba viva pag 101, 102 vide itidem a pag 298 ad 201
  • Herba Papagalli, vide Amaranthus tri­color pag 602 pl. 1
  • Herniaria, vide Polygonum polyspermon pag 593 & 595
  • Hesperis seu Viola matronalis seu Dama­cena a pag 251 ad 253
  • Hiberis Fuch. vide Iberis pag 310, 311
  • Hippolapathum, vide Lapathum pag 579
  • Holosteum, vide Lychnis pag 546 pl. 46 47 & 48
  • Hyacynthus a pag 370 ad 371 vide e­tiam pag 422 pl. 9 & 10
  • Hydrolapathum, vide Lapathum pag 579
  • Hydropiper, vid. Persicaria pag 588 & 589
  • Hyocyamus a pag 493 ad 496
  • Hypecoum pag 279 280
  • Hypericum a pag 468 ad 470
I
  • IBeris pag 310 311
  • Iris tubero [...]a & Xyris a pag 347 ad 356
  • Iris tuberosa radicibus pluribus pendulis, pag 398 pl. 1
  • Iris bulbosa a pag 356 ad pag 359
  • Isatis sive Glastum pag 286 287
K
  • KAli pag 609 610 611
  • Keiri; vid. Leucoium siliquosum bicap­sulare pag 243 & 244 pl. 16 17 18
  • Knawel, vide Polygonum polyspermon pag 593 pl. 6
L
  • LAblab Alpini, vide Phaseolus pag 66 67 68 &c.
  • Lagopus seu Lagopodium, vel Trifolium lagopoides sive montanum pag 138 139 140 141 &c.
  • Lapathum ejusque species a pag 577 ad pag 581
  • Lathyrus a pag 50 ad pag 58
  • Lens pag 58 & 59
  • Leontopetalon pag 285
  • Lepidium a pag 311 ad 113
  • Leucoium corniculatum seu siliquosum bi­capsulare a pag 238 ad 244
  • Leucoium siliculosum bicapsulare a pag 244 ad 250
  • Liliasphodelus pag 412 413
  • Lilionarcissus a pag 365 ad 369
  • Lilium a pag 404 ad 412
  • Linaria a pag 496 ad 504
  • Linum a pag 571 ad 576
  • Lotus, vide Trifolium Lotus herba penta­phyllos dictum a pag 173 ad 180 vi­de 204
  • Loto affinis, vide Anthyllis a pag 181 ad 183
  • Lupinus a pag 86 ad 89
  • Lupulus a pag 37 ad 39
  • Lychnis a pag 534 ad 549
  • Lysimachia siliquosa seu corniculata a pag 268 ad 272
M
  • MAlva a pag 518 ad 525
  • Martagon, vide Lilium montanum
  • Martagon dictum a pag 408 ad 409
  • Medica, vide a pag 157 ad 159
  • Melilotus, vide Trifolium Melilotus di­ctum a pag 160 ad 165
  • Melo & Melopepo a pag 29 ad 30 vide insuper pag 40 41 & 54
  • Melochia Alpini, vide Corchorus pag 283 & 284
  • [Page]Mercurialis s [...]u Cynocrambe Phyllonve a pag 612 ad 614.
  • Moly a pag 392 ad 394, vide itidem pag 423
  • Moschatella Cord. Vide Ranunculus pag 437 & 438 pl. 14
  • Muscipula, vide Lychnis paginis citatis supra
  • Myagrum pag 314 & 315
N
  • NApobrasica, vide Brassica pag 206 & 210 pl. 21
  • Napus pag 214 215
  • Narcissus a pag 359 ad 363
  • Narcisso-leucoium sive Leucoium bulbo­sum tricapsulare a pag 363 ad 365, vide insuper 421 & 422
  • Nasturtium siliquosum a pag 220 ad 226
  • Nasturtium siliculosum a pag 300 ad 303
  • Nicotiana a pag 491 ad 493
  • Nigellastrum, vide Lychnis pag 543 pl. 31 & 32
  • Nil sive Anil vel Indigo pag 202 203 vide Tab 24 Sect. 2. sculptam.
  • Noli me tangere sive Balsamina femina a pag 280 ad 282
  • Numularia pag 567 568
O
  • OChrus pag 58
  • Ocimoides, vide Lychnis pag supra citatis 544 pl. 38
  • Odontitis, vide Lychnis pratensis lacinia­tis foliis, pag 534 & 577 pl. 8
  • Onagra, vide Lysimachia pag 269 pl. 1
  • Onobrychis leguminosa seu papilionacea a pag 129 ad 134
  • Ononis sive Anonis, Aresta bovis, vide Trifolium dictum Anonis a pag 168 ad 173
  • Ornithogalum a pag 377 ad 382, vide etiam pag 423
  • Ornithopodium a pag 124 ad 126
  • Orobus sativus annuus pag 74 & 75
  • Orobus silvaticus siliquis propendentibus a pag 73 ad 75
  • Orobus silvaticus perennis siliquis erectis a pag 92 ad 95
  • Osyris, vide Linaria a pag 496 ad 504
  • Os leonis, vide Antirrhinum a pag 504 ad 506
  • Ouludia, vide Tulipa a pag 396 ad 401
  • Oxalis, vide Acetosa a pag 582 ad 584
  • Oxylapathum 577 578 pl. 3
  • Oxys. Plinii, vide Trisolium acetosum a pag 183 ad 185
  • Oxytriphyllum Scribonii largi, vide Tri­folium Lotus dictum pag 171 pl. 13
P
  • PAncratium, vide Lilionarcissus pag 366 pl. 28 & 29
  • Papaver corniculatum a pag 273 ad 274
  • Papaver capitatum multicapsulare a pag 274 ad 276
  • Papaver Rhoeas sive erraticum pag 277 378
  • Papaver spinosum luteum pag 276 & 277
  • Papaver Argemone dictum pag 278 279
  • Paralysis seu Paralytica, vide Verbascu­lum seu Primula veris a pag 553 ad 556
  • Parietaria pag 600 & 601
  • Paronychia siliquosa, vide Bursa pastoris a pag 303 ad 307
  • Pentaphylloides a pag 192 ad 195
  • Pentaphyllum peregrinum siliquosum & Trifolium peregrinum siliquosum a pag 287 ad 289
  • Pepo a pag 25 ad 27 vide 39 40 & 42
  • Perfoliata napifolia, vide Brassica supra pag 210 pl. 19
  • Persicaria pag 588 589
  • Pes anserinus, vide Atriplex pag 603 pl. 1 & 2
  • Petromarula, vide Trachelium galeatum pag 467 pl. 57
  • Phaseolus Smilax hortensis sive Dolichus a pag 66 ad 71
  • Phyllon spicatum & testiculatum, vide Mercurialis a pag 612 ad 614
  • Phlomites vel Phlomos, vide Lychnis su­pra
  • Pinguicula, vide Viola pag 474 ad 477 pl. 13
  • Pisum a pag 45 ad 49
  • Polymonium, vide Lychnis supra.
  • Polygala tetrapetala seu Flos ambervallis, pag 326 327
  • Polygonum semine triquetro pag 591 & 592
  • Polygonum Polyspermon a pag 593 ad 595
  • Polyspermon sive Polysporon Lobelii, vide Blitum pag 599 pl. 6
  • Porrum a pag 389 ad 391
  • Portulaca pag 570 571
  • Potamogeton a pag 586 ad 588
  • Potentilla, id est Argentina pag 192 & 193 pl. 4
  • Priapeia, vide Nicotiana pag 492 493 pl. 4
  • Primula veris a pag 553 ad 556
  • Pulsatilla a pag 427 ad 429
Q
  • QUinquefolium phaeum fuscum a Tri­folio degenerans pratensi, vulgari p. 203 l. 21
  • Quinquefolium seu Pentaphyllum & Tor­mentilla a pag 187 ad 192
  • Quinua, vide Amaranthus pag 601 602 pl. 2
R
  • RAnunculus ejusque variae species a pag 434 us (que) ad 450
  • Raphanistrum siliquis articulatis pag 265 & 266
  • Raphanistrum monospermon a pag 266 268, vide pag 337
  • Raphanus silvestris seu rusticanus pag 236 237 & 238
  • Raphanus sativus seu Radicula pag 264 & 265
  • Rapum a pag 212 ad 214
  • Rapunculus pag 455 456
  • Rapunculus corniculatus a pag 462 ad 466
  • Rapunculus galeatus a pag 466 ad 468
  • Resta bovis, vide Anonis supra
  • Rhabarbarum & Rhaponticum, vide La­pathum 577 & 578 pl. 1 & 2
  • Rumex, vide Acetosa a pag 582 ad 584
  • Ruta a pag 506 ad 509
S
  • SAbdariffa, vide Althaea pag 530 & 532 pl. 7 & 8
  • Salicaria Gesn. & Salicastrum, vide Ly­simachia siliquosa pag 269 & 27 [...] pl. 1 & 2
  • Salicornia, vide Kali pag 611 pl. 8
  • Sana sancta, vide Nicotiana pag 492 pl. 3
  • Sandalida Cretica, vide Lotus tetragono­lobus pag 176 pl. 7
  • Sanicula officinarum pag 616 & 617
  • Saponaria, vide pag 547 & 548
  • Scammonia, vide Convolvulus pag 12 pl. 5
  • Scilla pag 395 306
  • Schaenoprasum, vide Cepa Ascalonica pag 383 pl. 3
  • Scrophularia a pag 481 ad 484
  • Scorpioides leguminosum sive papil [...]ona­ceum siliquis articulatis a pag 126 ad 129
  • Securidica sive Hedysarum pag 79 80
  • Sena sive Senna a pag 201 ad 202
  • Sesamum verum pag 282 & 283
  • Sesban pag 79
  • Sinapi a pag 215 ad 217
  • Sisyrinchium pag 345, vide itidem pag 421
  • Smilax hortensis a pag 66 ad 77
  • Smilax laevis, vid. Convolvulus pag 10 & 11
  • Soldanella Alpina pag 285 286
  • Solea equina, vide Ferrum equinum a pag 116 ad 119
  • Sophera pag 78 79
  • Sophia Chirurgorum, vide Nasturtium tenuifolium pag 223 pl. 6
  • Spatula foetida, vide Xyris pag 347 &c.
  • Speculum Veneris seu Onobrychis arven­sis, vide pag 457 pl. 21
  • Spergula, vide Alsine pag 551 pl. 13 14 15 & 16
  • Split, vide Fumaria pag 260 pl. 3 & 4
  • Stella leguminosa pag 81
  • Struthium, vide Saponaria pag 547 pl. 52
T
  • TAbacum, vide Nicotiana pag 491 492 & 493
  • Terrae glandes, vide Lathyrus pag 51 pl. 1
  • Thlaspi a pag 289 ad 299, vide etiam pag 328
  • Tormentilla pag 190 pl. 13
  • Tornabonia, vide Nicotiana a pag 391 ad 493
  • Trachelium sive Campanula a pag 458 ad 462
  • Tragacantha sive Poterium a pag 112 ad 115
  • Tragos sive Tragum, vide Kali pag 611 pl. 11
  • Tribulus terrestris pag 102 & 103
  • Trifolium bituminosum a pag 131 ad 137
  • Trifolium pratense pag 137 138
  • Trifolium montanum sive Lagopoides a pag 137 ad 141
  • Trifolium arvense a pag 142 ad 145, ibidem alia varia Trifolia
  • Trifolia alia exotica leguminosa a pag 145 ad 150, vide etiam pag 203
  • Trifolium cochleatum seu Medica co­chleata a pag 151 ad 156
  • Trifolium falcatum vel Medica siliqua falcata seu cornuta a pag 157 ad 159
  • Trifolium odoratum Melilotus dictum a pag 165 ad 167
  • Trifolium Foenugraecum dictum a pag 165 ad 167
  • Trifolium dictum Anonis sive Aresta bo­vis a pag 178 ad 173
  • Trifolium Lotus herba pentaphyllos [Page] dictum a pag 173 ad 180, vide etiam pag 204
  • Trifolium acetosum, vide Oxys supra
  • Trifolium hepaticum sive Hepatica pag 283 284 & 285
  • Tulipa a pag 396 ad 401
  • Tunica minima Dalechampii, vide Lych­nis pag 545 & 547 pl. 50
  • Turrita sive Turritis, vide Brassicam & Leucoium siliquosum supra
V
  • VAccaria, vide Lychnis pag 542 pl. 27
  • Verbascum a pag 484 ad 487
  • Verbasculum, vide Primula veris a pag 553 ad 556
  • Veronica a pag 315 ad 326
  • Vicia a pag 60 ad 66, vide itidem pag 198 in App.
  • Viola a pag 473 ad 478
  • Viscago & Viscaria, vide Lychnis supra
  • Vitalba, vide Bryonia pag 4 & 5
  • Urciolaris sive Urciolaria, vide Parietaria pag 600 & 601
  • Vulvaria, vide Atriplex foetida pag 605 pl. 6
  • Uvularia, vide Trachelium sive Campa­nula a pag 458 ad 462
X
  • XYris, vide Iris tuberosa pag 347 348 & 349
Y
  • YUca sive Iucca pag 419 420

Corrigenda, Addenda & Transferenda.

PAG. 3. lin. 24. [...]ege longo. Pag. 9. l. 4. s [...]rata in ambitu, vi [...]e. Pag. 10. l. 35, 37. ☉ Pag. 11. l. 17. r [...]rti [...]. Pag. 21. l. 14. paucis exceptis. Pag. 25. l. 2. Rhombus & Rhomboidea & alibi. Pag. 26. l. 44. ome [...]. Pag. 57. l. ult. & penult. dele siliquis Orobi. Pag. 59. l. 22. Tempe [...]. leg. ob [...]a [...]s. Pag. 60. in Tab. siliquis hir [...]ucis leg. 4. erectis, & propendentibus, 5. erassioribus, 6. [...]. Pag. 65. l. 1. [...]. Pag. 67. l. 10. [...] ibid. l. 12. [...] Pag. 73. col. 2. l. 9. secundo, 1. ult. terti [...]. Pag. 75. l. 4. in Cicere [...] Pag. 82. l. ult. leg. i [...]sdem pro alterutri. Pag. 83. Tab. vil. omnes planta sunt [...]nnu [...] prater 6, 9, & 10. Pag. 83. explicationis Fa [...]ae lin. 5. & siliquas protrudit erectas longas &c. Pag. 91. l. 1. G [...]l [...]g [...] leg. [...]. Pag. 99. l. 11. leg. producenti. Pag. 101. l. 11. lege cost [...] pro cau [...]. Pag. 105. l. 19. leg. qu [...] n [...]utiquam dicend [...] fuissen [...]. Pag. 108. l. ult. leg. nobis proculdubi [...] & aliis. Pag. 111. l. 33. col. 1. leg. penes no [...]. Pag. 113. l. 2. leg. similis secund [...]. Pag. 117. in tribus ult. pl. Tab. leg. 12, 13, 14. ibidem deductis & explica [...]is &c. 1 [...]. line [...] expungantur quia leguntur pag. 116. Pag. 119. l. 1. leg. Hist. Lugd. ( [...]um duplici figura) I. D. Pag. 121. col. 2. l. ult. dele in. Pag. 125. pl. 15. l. [...]. [...]. Pag. 127. l. 16. leg. decima & ibidem Tab. 11. prima & ibid. pro 9. l. 11. Pag. 14 [...]. post pl. 9. Tab. leg. 10, 11, pro 11, 12. Pag. 155. l. 22. leg. [...]. Pag. 555. pl. 1, 2, & 4. adde ☉ Pag. 158 l. 4. Loci & Temp. leg. ipsam. Pag. 163. pl. 5. l. 3. floribus. Pag. 164. l. 5. perfecta. Pag. 168. pars Tab. XVII. Pag. 169. l. 4. positionis. Pag. eadem pl. 2. l. 2. leg. secundo quod. Pag. 170. pl. 8. l. 10. [...]. Pag. 172. pl. 2. l. 2. Sab [...]udiam. Pag. 174. l. antepenult. pl. 2. leg. [...]. Pag. 175. in Titulo ante Lotus adde §. 1. ibidem leg. [...] Pag. [...]dem. pl. 2. l. 1. annus. Pag. 176. ante pl. 8. mitte §. 2. ante Lotus [...] Pag. 178. l. 4. leg. quorum s [...]ngulis singulae succedunt capsulae. Pag. 179. pl. 15. post loc. & temp. l. 11. leg. Monspeli [...]si agro. Pag. 188. pl. 10. Tab. l. 2. Quinquesolii. Ibidem ad [...]e omnibus pl. Tab. XIX. ☉. Pag. 196. l. 5. post Temp. & vires dictu mirum. Ibi­dem Epimedium collocetur ad finem Temp. cum sit pl. siliquosa bivalvis non bicapsularis, post Fumariam sect. [...]. Pag. 198. in tit [...]lo Herbae vivae dele [...]. Pag. 205. mit [...]e Distributis primae anto cap. 1. Pag. 205. immediate post cap. 1. ante §. 1. mitte Bras­s [...]a, R [...]pum, Napu [...]. Pag. 213. pl. 2. l. 5. leg. gratissim [...]s. Pag. 214. l. 9. Temper. leg. [...]. Pag. 215. cap. 11. l. 9. elici [...]t. Pag. 221. Tab. IV. Nastur [...]um minus Belli­d [...] folio quartum in Tab. quartum etia [...] [...] esse in doctrina. Eruca [...] fi [...] 6. in doctri­ne ficut in Tab. Cae [...]erae legantur prou [...] in Tab. exhibentur. Pag. 227. in Tab. inse [...] inter pl. 13. & 14. Tab. VI. Pag. 232. pl. 24. l. 10. Pe [...]cae. Pag. 235. pl. 5. l. 1. Drab [...] siliqu [...]s [...] [...]. Pag. 237. Temp. & virium l. 3. leg. sa [...]ivi. Pag. 2 [...]9. in Tab. pl. 3. dele can­did [...] & lute [...], candido & caruleo. Pag. 249. leg. spicatim. Pag. 256. in Titul. cap. XI. leg. [...] non bicapsular [...]. Ibidem l. 15. dele est. Pag. 257. l. 5. dele majus post ter­tium. Pag. 259. l. penult. magis capillata. Post Epimedium collocandum immediate post Fu­ [...]iam sect. tertia. Pag. 264. colloca Tetrapetal [...]s siliqu [...]sos bivalves in App. 2 [...]7, 2 [...], & 2 [...]9. cum s [...]nt euam bivalve [...] non bicapsulares. Pag. 270. l. 8. leg. v [...]nto ablatae. Pag. 272. col. 2. l. 8. pl. [...]. ibidem col. 2. l. 22. octava. Pag. 274. l. 13. nonnulli. Pag. 277. l. 1. mi [...]e 5. ante Papaver spinosum. Pa [...]. 278. l. 5. pro silvestri quarto. leg. sexto. Pa [...]. [...]adem pl. 12. pro ☿ lege ☉. Pag. 279. l. 3. ca [...] altculata. ibidem l. 12. dele [...]. ibid. pl. 13. l. 8. [...]. Pag. 283. col. 1. [...] 6. nec calcari. ibidem mitte 4. ante Corchorus. p [...]. 284. mitte 5. ante Capparis P [...]tulaca folio. Pag. [...]85. mitte 6. ante Leontapetalon, ibidem mitte 7. ante [...] affini [...], ibidem mitte [...]. ante soldonella▪ Al [...]ina major. Pag. 286. mitte 9. ante soldan [...]lla Alpina min [...], ibidem ante Isatis sativa 10. & Isatis sil­ [...] 11. Pag. 292. l. 17. Nemausum & alibi. Pag. 296. l. 11. [...]rbi. Pag. 303. Titul. cap. XX. leg. siliculos [...]. Pa [...]. 304. leg. pa [...] Tab. XX. Pag. 307. col. 1. l. 30. le [...]. ablon­g [...]. Pa [...]. 313. l. ult. indiscriminatim. Pag. 325. col. 1. l. 22. leg. Sect. nona pro octava. Pag. 326. pl. 1. l. 12. [...]. Pag. 337. pl. 5. l. 5. & apice. Pag. 338. in Temper. l. 31. cibi. Pag. 340. pl. 2. l. 4. peta [...] pro f [...]l [...]is. ibidem l. ult [...]. Pag. 341. l. 2. Meleagridis & alibi. Pag. 344. l. 1. singulis geniculis fingu [...]i innoscuntur stores. Pag. 355. Temp. & virium l. 8. utile. Pag. 356. pl 2. Tab. pro inodora leg. minus od [...]ra, ibidem l. 12. leg. adversatur delendo mista post ad. Pag. 363. pl. 17. l. 2. flavus & plenus. ibid. pl. 21. l. 3. leg. app. alt. Pag. 369. l. 11. vita est ver. Pag. 372. l. penult. pl. 1. hexa­petalos. Pag. 374. H [...]acnibus Bulbu [...] Eriophorus & tres [...] lincas [...] Hyacin [...] 20. Pag. 385. in Tab. inter pl. 8. & 9. insere Tab. XV. Pag. 390. post primam & se­cundam pl. mitte ☉. Pag. 392. l. 1. [...] ☿. Pag. 397. l. 38. Augusto. Pag. 401. in Titul. Lilium r [...]dice squama duplici &c. Pag. 405. Tab. l. 3. mitte 2. ante vulgaris. Pag. 412. col. 2. l. 5. Pampelonam. Pag. 41 [...]. l. 28. Cannabe. Pag. 430. l. 6. [...]. Pag. 433. Titul. leg. pars Tab. XXVI. Pag. 435. leg. Tab. XXVII. Pag. 436. pl. 8. l. 2. tertius. Pag. 437. in Titul. leg. pars Tab. XXVIII. Pag. 419. Titul. leg. XXIIX. Pag. 440. Titul. leg. Tab. XXIX. Pag. 441. leg. pars Tab. XXIX. Pag. 442. pl. [...]. l. 12. leg. copiam. Pag. 443. in Tab. leg. XXX. & infra XXXI. Pag. 444. pl. 36. l. pe [...]ult. dele in. Pag. 446. pl. 45. l. 10. exeunte byeme. ibidem infra in Titulo Expli­cai [...] Tab. tragesim [...] prim [...]. Pag. 457. pl. 23. l. 8. leg. semina. Pag. 470. ante pl. 6. mitte §. 2. Pag 473. l. 7. summitatum. Pag. 484. l. 7. post verbascum [...]eg. sect. no­na. Pag. 487. col. 2. l. 3. leg. nona. Pag. 490. pl. 12. l. penul [...]. repe [...]t. Pag. 493. l. 5. dele e ante Alabastriculisve. ibidem l. 8. leg. obiusa. ibidem l. ult. plurimam. Pag. 497. Tab. pl. 10. leg. flore pro folio. ibidem in Tab. post pl. 21. leg. 22. pro 2. Ta [...]. 498. Tab. p. 30. adde ☉. ibidem in Titul. linaria annua. Pag. 501. pl. 19. [...]. 9. leg. rotundo pro compresso. ibidem l. 5. leg. quatu [...] peralis. ibidem pl. 28. l. 1. [...]. Pag. 504. col. 2. l. ult. haec quae scribimus determinanda. Pag. 505. l. 3. flore pro floribus. ibidem l. 4. posterius donata. ibidem pl. 1, 2, 3, & 4. adde ☉. Pag. 506. Rut [...] l. 4. leg. Peloponeso. Pag. 509. Geranii l. 5. ex Gracorum sententia. Pag. 522. pl. 9. leg. Malva [...] Hispanica, non perennis. Pag. 526. l. 11. quarum. Pag. 531. l. 16 leg. duos. Pag. 534. Tabulae pl. quarta & nona tran [...]ferantur ad [...] [...]. Pag. 534. Tabu­lae pl. 3. adde ☿. Pag. 535. pl 3. l. 2. leg. Clus. Hisp. Pag 545. Tabulae pl. 42. [...]. Pag. 547. l. 4. surculosis. ibidem lychnidis l. 6. ra [...]iculam. ibidem in Titul. leg. part Tab. XXII. Pag. 549. leg. Tab. XXIII. ibidem Tabulae pl. 11. adde ☉ loc [...] ☿. Pag 551. pl 14. l. ult. gl [...]rcosi [...]. Pag. 561. pl. 9. l. 3. [...] Pag 560. in Tab. pro 14. leg. 1 [...]. Pag. 563. pl. 19. l. 4. dele à [...]. Pa [...]. 565. in Titul. Centaurium minus. Pag. 568. pl. ult. Tabulae praepone 5. Pag. 570. [...]ortulacae. 9 grano. Pa [...]. 577. l. 5. Mesuco. Pag. 581. col. 2. l. 20. sequitur. Pag. 582. l. 5. post crispa adde [...] vel [...], & ibidem l. 6. dele pinnata vel sinuata. Pag. 590. pl. 2. l. 6. quoscunque con­tingat. Pag. 594. post [...] l. 2. leg. sectione nona. Pag. 595. l. [...]. post Betam figuram litterae 3. Pag. 597. Temper. & virium l. 1. candida. Pag. 599. in initio Tab. ante perenne mitte 1. Pa [...]. 608. Temper. & virium l. [...]. [...]. Pag. 610. l. ult. ver­sum sic, & [...]itidum summo corpus habebo die. Pag. 611. mitte 11. ante Ka [...]i [...] affinis planta. Pag. 615. Temper. & virium l. 5. mingen [...]. In dedicatione Tab. quarun­dam aenearum leg. balnei. In Tab. aenea quinta section is tertiae leg. [...] pro aurati. In Tab. aenea 29. quae est pars posterioris partis Tab. 29. in Palygeno secunda loco illic [...] leg. sequentis pro praecedentis. Quae alia sunt errata sive in doctrina, sive in Tab. [...] sculptis corrigat lector.

BACCIFERAE EDULES & NON EDULES SCANDENTES. Tab. 1. Section. [...]

1. Asparagus foliis acutis, C. B. P. Corruda prior, Clus. hist.

2. Asparagus aculeatus alter tribus, aut quatuor spinis ad eundem exortum. C. B. P. Corruda altera, Clus. hist.

3. Asparagus aculcatus spinis horridus. C. B. P. Corruda 3. Clus. hist.

4. Asparagus Domestieus, Eyst.

5. Brionia alba, Dod. Vitis alba, Matth.

6. Brionia nigra, Ger. Vitis nigra, Matth.

7. Recentiorum planta alsines majoris facie baccis Solani, Ad. lob. Cacubalus plinii, Hist. Lugd.

8. Clematis pentaphylla flore reseo cla [...]ato, nobis. Marocuia II. Geor. Maregr.

9. Clematis trifolia, s. flos passionis fl [...]iridi, nobis. Marocuia III. Geo▪ Mar [...].

Auspiciis Illustriss. Principis Ruperti Dei grati [...] Comitis Palatini Rheni. Ducis Ba [...]aru [...] & [...]um [...], t [...]ti [...]s Anglia Vice-admiralli & [...] Reg [...] [...] Vindsor C [...]nstabu [...]arij, & gu [...]r [...] [...]. &c.

BACCIFERAE SCANDENTES, & non SCANDENTES. Tab. 2. Section. 1.

1. Clematis passionalis pentaphyllos flore campanulato, nobis, passionalis flore campanulato, Munting.

2. Clematis passionalis triphyllos fl. roseo, nobis. Passiflora trifolia fl. roseo, Munting.

3. Clematis passionalis triphyllos fl. luteo▪ nobis. Passiflora trifolia flore luteo, Munting.

4. Clematis Marocuia pyriformis altera, Georg. Marcgr.

5. Clematis Marocuia Guacu s. pyriformis, Georg. Marcgr.

6. Clematis passionalis folio bifido, nobis. ferrum equinum volubile, Munting.

7. Christophoriana Americana, Park. ejusque flores & baccoe corymbatim inspicam conges [...]oe. Aconi [...]um baccis ni [...]eis & rubris, Corn.

8. Christophoriana [...]ulgaris, Park.

9. Angelica Baccifera, Munting. Panaces [...] s. Racemosa Canadensis, Cornut.

Auspiciis Illustrissimi Principis Iacobi Ducis Monumetensis, & B [...]ccleuchensis. Comitis de Don custer & Dalkeith. Regni Sc [...]tiae magni Camerarii, Universitatis Cantabrigiensis Cancellari [...], D [...]o. N•• Carolo secundo Equi [...]um Magistri. & nobilissimi Ordinis Periscelidis Equilis.

SCANDENTES CAMPANULATAE LACTESCENTES. Convolvuli. Tab. 3. Section. 1.

1. Convolvulus Cre [...]icus rectus s. Doty [...]nium qubrundam, Ponoe.

2. Convolvulus morinus noster rolundifolius, nobis. Brassica marina. matth. & Convolvulus marinus folio cordato▪ aut sinuato, nobis.

3. Convolvulus Indicus Orientalis, Inhame Seu Battatas Sisarum Peruvianum s. Battata Hispanorum, Ger.

5▪ Convolvulus Syriacus & Scammonia Syriaca, nobis. Scammonia Syriaca, C. B. P.

6. Convolvulus maj. albus vulgaris, nobis. Smilax loevis maj. Dod. Ger.

7. Convolvulus purpureus folio subrotundo, C. B. P. Indicus fl. violaceo, Eyst.

8. Convolvulus Coeruleus hederaceus seu trifolius, Park. Parad.

9. Convolvulus vulgaris minor arvensis, C. B. P. Smilax loevis minor, Dod.

10. Convolvulus argenteus Althoeoe folio, C. B. P. Peregrinus pulcher folio Betonicoe, I. B.

Auspiciis Illustrissimi Principis. Iohannis Ducis Lauderioe, Marchionis Marcioe, Comitis Guilfordioe, Lauderioe, Dicecomitis Maitland, Baronis Petersham, Thurlestonc, Muselebrough & Batton, &c. Nobilissimi ordinis Periscestdis Equitis.

SCANDENTES CAMPANULATAE LACTESCENTES & non LACTESCENTES Convolvuti. Tab. 4. Section. 1.

[...]. Convolvulus Scammonioe foliis oemulus. nob.

2. Convolvulus minor argenteus repens, Rupellensis, nobis.

3. Convolvulus lingrioe fol. C. B. P. minimus Spicoe folio. Lob. Icon.

4. Convolvulus peregrinus coeruleus fol. oblongo. C. B. P. & Prod. flor. cyaneo peramaeno & sol. oblongo▪ nobis.

5. Convolvulus Aegyptiacus quinque folius, I. B.

6. Convolvulus Africanus minor, Park

7. Convolvulus pennatus Exoticus▪ Col. Quamoclit. Cam. I. B. Guil. Sonmans delin.

8. Nasturtium Indicum maj. C. P. P. Fred. He [...]d. Vanhove s [...]lp.

9. Halicacabum peregrinum▪ & cor Indicum, I. B. Piscum vesicarium fructu nigro albâ maculâ notato, C. B. P.

Auspiciis Nobi [...]iss. & honora [...]iss. D. Iacobi Compton Comitis Northampto [...]ioe, & Baronis de Compton.

Sect. 5. Tab. 5. Scandentes Pontiferae.

1. Cucurbita lagenaria fl [...]albo fol. molli. C. B. P.

2. Cucurbita latior, Dod. Maj. sessilis fl [...]albo, C. B. P.

3. Cucurbita oblonga fl [...]albo fol. molli. C. B. P.

4. Pepo Indicus compressus. maxi­mus, Lob.

5. Pepo compressus minor, C. B. P. rotu [...]dus minor, Dod.

6. Pepo oblongus, C. B. P. major oblongus, Ded.

7. Pepo Melopepo verrucosus.

8. Pepo Clypeatus minor, C. B. P. Indicus fungiformis, Ger.

9. Pepo Pontiformis.

10. Pepo Pyriforntis.

Auspiciis Excellen [...]issimi, Nobilissimi. & Honoralissimi D. Arthuri Capell Comi [...]is de Ess [...] ▪ & Baronis de Capell. in Hiber [...]ia D. D. Carol. 2. proregis▪

Scandentes Pomiferae▪ Sect▪ 1. Tab. 6.

1. Colocynthis, Matth. Ger.

2. Anguria, Matth.

3. Melo Hispanicus, I. B.

4. Melo, Matth. Ger.

5. Melones Abdelavi Aegypti, I. B.

6. Cucumis vulgaris, Dod. Ger.

7. Cucumis anguin9, Tab. Ger.

8. Cucumis asininus, Ger▪ Eyst.

9. Cucumis puniceus, Cord. hist. Balsamina▪ mas, Ger. Park.

Auspiciis Nobilissimi, ac Honoratissimi D. Georgii Savile Vicecomitis de Hallifaxe & Baronis de Eland.

SCANDENTES POMIFERAE & CONVOLVULI. APPENDIX. Sectionis [...]. Tab. 7.

Pepo Aegyptius reticulatus, (a semine rhomboide) nobis. Cucumis Aegyptiacus reticulatus sive Luffa Arabum Vesling, in Alpin. de plantis, Aegypti.

Eadem Luffa Arabum cum flore & fructus cortice aperto, nobis.

Cucumis Aegyptius rotundifolius C. B. P. Chate Aegyptiis Cucumeris gen us prosp▪ Alpini, de Plantis Aegypti.

Convolvulus [...]iculus ann [...]flore c [...]ruleo minimo, capsulâ ad basin binis foliolis obongis cinctâ, nobis.

Convolvulus Africanus minimus, Park.

Convolvulus quiuquefolius floris margine plano, non sinuato, nobis.

Convolvulus major Italicus si­nuato vel potius auriculato folio, nobis. Convolvulus Herba lact [...]fera soldanelloe maritimoe congener▪ Imperat.

Convolvulus ramosus minor, Helxine cisampelos ramosa Pona, Italice. Burghe [...] sculp.

Convolvulus perennis heteroclitus floribus her­baceis, Capsulis foliaceis strobili instar, nobis. Lupulus ma [...] & Femina

Idem seu Lupulus silvestria minor sine fructu, nobis. Lupulus femina, Cam. Ep. & Hort.

Auspiciis Illustrissimi Principis Caroli fitz Roy, Ducis Southamtoni [...], Comtis Chisestri [...], Baronis de Neubury, nobilisimi ordinis periscelidis Equitis &c.

SCANDENTES POMIFERAE. APENDIX, Tab. 8. Section [...] ••.

Cucurbita fungiformis, Ger. Pepo In­dicus minor clypeatus, Tab.

Cucurbit [...] parvum genus pugni magnitudine cortice rubro macu­ils asper [...]o & semine rubro, I. B. Chabr.

Pepo minor angulosus, I. B. Chabr. Pepo Indicus minor, 4t•s. Tab.

Pepo seu Melo Pepo latus cleyp [...] formis absq capreolis▪ nobis. Melo Pepo clypeatus, Tab.

Pepo maximus clypeatus, Ger.

Pepo minor clypeiformis Virginianus torulis & sulcis a pediculo ad umbilicum ductis, nobis.

Melo moschatelinus rotundi [...] parvt [...] seu Melo sacchari­nus dictus, I. B. Chabr. Melo saccharatus, Tab. Ger.

Melo moschatus compressus major sul­catus, nobis. Burghers sculp.

Melo moschatus oblongus major sulcatus, nobis.

Melo Hespanicus, Tab. Ger. Melo longus, I. B. Chabr.

Auspiciis Nobilissimi viri Caroli Domini Herbert, filii natu maximi Ho­noratissimi D. Henrici Marchionis & Comitis Vigorni [...], Baronis Her b [...]rt de Ragland &c. Consilii Limitum Cambr [...]brit [...]nni [...] Proesidis &c Majestali a Secr [...]tioribus Consiliis, Nobilissimi ordinis Periscelidis E [...]itis.

Legumina scandentia capreolis. Tab: 1a. Sect: 2d•.

1. Pisum majus, Dod. Ger.

2. Pisum umbellatum, C. B. P. & Ger.

3. Pisum ramulare hilo nigro, nobis.

4. Pisum pulchrum folio anguloso, I. B.

5. Pisum spontaneum perenne repens humile, nobis.

6. Pisum spontaneum nanum inter triticum, nobis.

Auspiciis Nobilissimi & Honoratissimi D Iohannis Dicecomitis M [...]r [...]nt

Legumina scandentia capreolis. Tab: 2d•. Sec. [...] d•.

1. Lathyrus arvensis rad. [...]uberosa repente, nobis.

9. Lathyrus Boeticus fl. luteo, park.

2. Lathyrus Syl. luteus fol. Dic [...]. C. B. P.

3. Lathyrus latifolius, C. B. P. Clymenum, Math.

4. Lathyrus angustifolius alter, I. B.

6. Lathyrus sativus minor se [...]vanguloso, [...]b▪

7. Lathyrus arvensis siliquis pisi minoris, nobis▪ Franc. Barlo [...] delin.

8. Lathyrus arvensis siliquis hirsutis, nobis. Frod. Hen. Van ho [...]esculp.

Auspiciis Nobilissimi & Honaratissimi II. Georgii Berkley, Baronis De Berkley, et antiqui stemmatis Berkley­ [...]orum Gentis principis.

Legumina scandentia capreolis. Tab. 3••. Sect. 2d•.

1. Lathyrus Tingitau.9 siliquis Orobi f [...]amplo ruber [...] ­ [...]mo, nobis.

2. Lathyrus B [...]ticus elegans siligui [...] Orobi, Park.

3. Lathyrus Aegyptiacus, Cam. Ciccr [...]ula [...] [...] [...]

4. Lathyrus angustifoli [...]s leptomacrolobus semine rotundo, nobis.

5. Lathyrus angustifol. leptomacrolobus Sem. anguloso▪ nobis.

6. Lathyrus angustifol. brachy platolobus, nobis.

7. Catanance, Dod

8. Ochrus S. Ervilia, Dod.

9. & 10. Lens minor & major.

Auspicus Reverendissimi in Christo Patris Dlohannis [...] Episcopi Dundmensis▪ atqu [...] ibidem comi [...] [...]

Legumina scandentia capreosis. [...]ab. 4ta. Sect. 2d•.

1. [...]icia perennis multiflora coerulea sepium▪ nobis.

[...]ec. Vicia perennis maxima dumetorum, nobis.

3▪ Vicia maxima Romana folio se [...]ate et integro, nobis.

4 & 6. Vicia luteo [...]pallida▪ siliquis hi [...]utis crassis erectis. nobis.

7. Vicia lutea fol. Convolvuli minoris, C. B. P.

12. Vicia major sativa vulgaris, nobis.

11. Vicia syl▪ sem. nigro et vari [...]gato, nobis.

14. Vicia pratensis verna s▪ precox s [...]m. hexaedro, nobis.

15. Vicia minor segetum sili▪ quis pluribus hi [...]su [...]is, C. B. P.

16. Vicia minor segetum siliquis paucis glabris, C. B. P.

Auspiciis Nohilissim [...] ▪ & Hono­ratissimi [...]. Iacobi Ber [...]e Baroms Norreys de Ryco [...] & [...]

Tab. 5. sect. 2. LEGUMINA SCANDENTIA CAULICULIS, NON CAPREOLIS.

1. Phaseolus maj. [...] Smilax hortensis, C. B. P. Phaseoli sativi, Park. Parad.

2. Lobus Phaseoli Brasiliani.

3. Phaseolus peregrinus: Anagyri [...] similis, colore rubescenti▪ C. B. P.

4. Phaseolus Indicus fl▪ coccineo, Park. puniceo flore, Cornut.

5. siliqua hirsuta, cum semine Phaseoli cou­hage dicti.

6. Phaseolus Indicus fructu tumidiore minore niveo & versicolore, nobis.

7. Phaseolus minimus fructu rubro, siliquis erectis, nobis. Fr. Borlow [...]. D. Loggan sculp.

8. Phaseolus minimus fructu viridi ovato, filiquis erectis, nobis. cum siliquà apertà.

Auspiciis Nobiliss. viri D. Or­landi Bridgeman Militis & Ba­ronetti, magni sigilli Angliae Cus­todis.

Legumina non scandentia siliquis propendentibus. Tab. 6. Sect. 2d•.

1. Orobus [...] receptus herbariorum, Iob. Ger.

2. Orobus Creticus semine maj. obtuso triangulo, C. B. P.

3. Cicer arietinum, Dod.

5. Orobus sylvaticus seu Venetus, Clus. hist.

6. Orobus sylvaticus Vieioe folijs, C. B. P. Pannonicus 2. Clus.

8. Sophera, Securidaca Aegyptiaca, Park.

9. Sesban Aegyptiacum, [...]. Securidaca Aegyptiaca articulata, Park.

10. Securidaca vera, Clus. hist.

11. Stella leguminosa▪ Iob. lugd.

Auspiciis Nobiliss [...]ni viri D. Caroli Horo [...] illustriss. Principis, North [...]olci [...] Ducis, fra [...]nï Germani; plantanim rariorum in villa sua, prope Darkin Culloris [...]

Legumina non scandentia siliquis erectis. Tab. 7. Sect. 2d•.

1 & 2. [...]aba major et minor.

3. Lupinus albus, Park.

4. Lupinus lu [...]cus, Tab. slavo fl. Clus. hist.

6. Lupinus [...]aeruleus minor Virginianus perennis repens▪ nobis.

5. Lupinus peregrinus caeruleus maj. villosus, C. B. P.

7. Lupinus syl. angustifolius fl. caeruleo▪ E [...]st.

8. Glycyrehiza vera siliquosa, s. Germanica▪ C. B. P.

9. Galoga vulgaris, C. B. P.

10. Orobus syl. purp. vernus, C. B. P. Pannonicus [...]. Clus. hist.

11. Orobus syl. angustifolius Asphodeli rad [...], C. B. P.

Auspiciis Nobiliss. & Clariss▪ [...]iri D. Robe [...] ▪ Boyl [...] ▪ illustrium Comd [...]m de Burlington, [...] O [...]y fra [...]is germani, rerum naturaliu [...] indagatorum Coryph [...].

Legumina non scandentia siliquis erectis. Tab. 8. Sect. 2••.

1 Orobus B [...]ticus lanuginosus radice amplissima, nobis.

2. Orobus Syriacus hirsutus magno flore, nobis.

3. Orobus Alpinus claviculatus magno flore, nobis.

4. Arachidna s. potius Aracoïdes, Hon▪ Belli I. B.

5. Orobus siliqua et pediculis▪ brevibus, nobis. Astragalus Dioscdis. I. B.

6. Glaux Hispanica, Clus. hist.

7. Hedysarum argenteum Creticum, Prosp. Alpin de exot▪ Park.

8. Herba minosa s. planta sensibilis maj. et minor.

9. Tribulus terrestris, Dod.

Auspiciis Nobiliss. viri D. Radolphi Montacuti, [...]i [...] unici & h [...]redis Nobiliss. D. Ed. Monta cuti Bar [...] de Bough [...]on in Comitatu Northamp Antiqui [...]tem [...] familioe M [...]n [...]a [...]orum Principis.

Legumina siliquâ Gemellâ donata. Tab. 9 Section. 2••.

1. Astragalus spicatus Americanus scandens rad. tuberosa, nobis.

2. Astragalus spicatus pannonicus purpurous, nobis.

3. Astragalus perennis monsp. fl. Coeru [...]eo▪ I▪ B.

8. Astragalus perennis procumbens fl. ochroleuco, nobis.

9. Astragalus perennis siliqua Gemina Vesicam referente, nob.

10. Astragalus monsp. annuus procumbens [...]ochroleuco. nob.

11. Astragalus annuus re [...]tus fl. ochroleuco, nobis.

6. Astragalus annuus, pere­grin siliquis utrin (que) seroe simili [...]ꝰ, nobis.

12. Astragalus annuus sili­quis et fol. hirsutis, nobis.

13. Tragacantha, [...]uod. et lob.

Auspiciis D. Iohannis Cotton Equilis Barone [...]ti Neootis Clariss▪ D. D▪ Robert▪ Cotton Anliq uarii Dignissimi & M. S. Orientalium Colectoris [...]idissimi. cujus inde [...]atigabilis Diligentia ultra impensa [...] ipsius Bibliotec [...] inspectione cernitur.

Legumina siliquis articulatis donata. Tab. 10. Section 2••.

1. Ferrum equinum saliqu [...] singulari, C. B. P.

2. Ferrum equinum siligu [...] multiplic [...], C. B. P.

3. Ferrum equinum capitatum s. comosum, Col.

4. Polygala dumetorum major, fl. vario, nobis.

7. Colutea scorpioides prima elatior, Clus.

9. Colutea hu [...]i [...]ior siliquis crassis, nobis.

10. Colutea, s. polygala Valentina ia. Clus.

6. Colutea s. polygala Enne [...]phyllos, nobis.

13. Ornithopodium majus, C. B. P.

14. Ornithopodium minimum [...], nobis.

15. Ornithopodium [...], nobis.

Auspiciis▪ D. Kings [...]il I [...]y Equitis Barone [...]

Legumina siliquis articulatis et echinatis donata. Tab. [...]. Sect. 2••.

Polygala dumetorum minor pallide coerulea, nobis.

1. Scorpioïdes Bupleuri folio corniculi [...] asperis minus contortis, nobis.

5. Scorpioïdes portulacae folio. Pack.

7. Onobrychis articulato sem. aspero clypeato, nobis.

9. Onobrychis Canadensis triphyllos articulato s [...]triquetro, nobis.

10. Onobrychis maj. fructu echinato minore, nobis.

11. Onobrychis minor fructu echinato majore, nobis.

12. Onobrychis fructu orbiculato, peltato, Acaci [...] adinstar, nobis.

13. Glycyrrhiza sem. echinatis in capitulûm congestis, nobis.

Auspiciis D. Hugonis Cholmly Equitis Barone [...]i.

Leg [...]mina trifoliata s. trifolia leguminosa▪ Sect. 2. Tab. 12

1. Trifolium bituminosum maj▪ et minus.

2. Trifolium pratense album.

6. Trifolium pratense purpur [...]um.

1. vide Tab. 13. Trifolium lagopóides montanum, 3. clus.

2. Trifolium Alpinum angustifol. clus.

3. Trifol: lagopóides trifolij pratensis folio.

12. Trifolium, lagopóides fl: ochroleuco.

4. Trifolium lagopóides p [...]nnatum.

5. Trifol: lagopóides fruticosum, Ehenus Cretica, [...]. B.

Auspiciis D. Guilielmi Farmor Equilis Ba [...] de Eston▪ Neston in Comitatu North [...].

Legumina trifoliata s. trifolia leguminosa. Tab▪ 13. Sec [...].

6 vide Tab 12 & 13 Trifolium lagopóides angustifol. & rotundifol. hirsuf. [...]obis.

7. vide Tab 12 & 13 Trifolium lagopóides minus [...]l▪ ruberr

8 vide Tab 12 & 13 Trifolium lagopóides a [...]vense hu [...].

1 & 2. Trifolium lupulinum luteum maj. & minꝰ.

9. vide Tab. 13. Trifolium stellatum purp. Monsp. I B.

10. Tab. 13. Trifolium Glomerulos oblongos proferens ex Geniculis, I B.

11. Tab 13. Trifolium Glomerulis [...] Chevleri, I B.

4. Tab. 13 Trifolium capitulo Glome: [...]rato rigido, I. B.

12. Tab 13. Trifolium pratense Salman: [...]ticum, Clus.

5. Tab 13. Trifolium no diflorum, nobis.

14. Tab 13. Trifolium fragiferu, Gen.

15. Tab 13. Trifolium vesi [...]arium am▪ [...]pullalum▪ nobis.

Auspi [...]us D. Fr [...]ncisci Arundell armigeri de Stok. Br [...]erne in agro Northamptoniae

LEGUMINA TRIFOLIATA S. TRIFOLIA LEGUMINOSA. Tab. 14. Section 2.

Trifolium spicatum minus fl. minore dilutè purpurco, nobis, refer ad Tab. 12.

4. Trifolium pratense caule fistuloso, solüs subtùs maculatis store [...]chroleuco, nobis. refer ad Tab. 12.

5. Trifolium subterraneum [...] cum Gastonium, nobis. refer ad Tab. 12.

1. Trifolium Glycyrrhizites Park. dulce montanum, monspeliensibus.

2. Trifolium Americanum, Dod.

3. Trifolium Peltatum Creticum, C. B. P. & P [...]

4. Absus, Prosp. Alpin.

5. Trifolium aculeatum Creticum, I. B▪ Fr. Barlow, delin. Bur [...]hers. sculp.

7. Trifolium lotus syl. ex cod. Caesareo, Dod.

8. Trifolium corniculatu, Lusitanicum fl▪ rubro Park

9. Trifoliu luteum Creticum, Park.

[...]. Trifolium s spi­ca festucacea altera, Park.

Auspiciis D. Roberti Long Equilis Baronetti, scaccarii Auditoris, Regis a secretioribus consiliis.

Tab. 15. Sect. 2da. LEGUMINA TRIFOLIATA SCU TRIFOLIA LEGUMINOSA. trifolia cochlcata scu medic [...] cochlcat [...].

trifolia falcata sive medicae falcatae.

trifolium dictum melilotus.

trifolium dictum lotus.

D [...]. [...]gan. sculp. Fr. Barlow delin.

Auspiciis D. Arthuri Chichester Equitis [...]urati et m [...]. a secretioribus Consiliis in [...]

LEGUMINA TRIFOLIATA seu TRIFOLIA LEGUMINOSA. Tab. [...]6. Section. 2.

MEDICAE FALCATAE.

1. Medica falcata silvestris siliqua [...]ili cornuta diversorum colorum, nobis [...] medicas vari [...] cochleatus in Tab. XV.

2. Medica falcata sativa siliqua cornuta magis tor­tili flore violaceo, nobis. Foe­num Burgundi ad cum Ad. Lob.

3. Medica annua siliqua falcata striata, nobis Lu­naria radiata Italo rum, Lob.

4. Medica frutesoens incana siliqua falcata plana, nobis. Cytisus Maranthoe, Matth. Lob

MELILOTUS

1. Melilotus siliculis pendentibus curtis candida major, nobis.

2. Melilotus siliculis pen­den tibus curtis Lutea vulgaris officinarum, nobis.

4. Melilotus siliculis pendentibus curtis Lutea magno seminis pericarpio rugoso albo, nobis.

5. Melilotus Lutea minor siliculis majori­bus spicatim & densé dispositis, nobis.

8. Melilotus Lutea minima hirsuta procumbens spica breviore semine renali nigro densissime disposito, nob Trifolium agrarium, Dod.

9. Melilotus minima recta Lutea siliquis crassis curtis in capitulum congestis radiatis semine Foeungroeci, nobis, sonmans deli.

10. Melilotus major odorata violacea, nobis. Trifolium odo­ratum alterum, &c. Dod. Lugd. burghers sculp.

11. Melilotus Lutea major cor [...]i­culis reflexis spicatun ortis, nob. Melilotus Italica Fuch. 12. Syriaca minor procumb ens sive Alchi­melech, Alpin.

13. Melilotus Syriaca seu Chalepensis major coronata siliquis biuncialibus recurvis, nobis.

Auspiciis D. Nichola [...] l'Estrange de Hun-stantonin ag [...] Norsolciano Equitis Barone [...]i antiquissimoe famili [...]e sua principis

Legumina trifoliata, s. Trifolia Leguminosa. Tab. 17. Sect. 2.

[...]. Foenugr oecum sativum, Matt. Lugd.

4. Foemigroecum syl. mi­nimum, polyceraton, no- bis.

[...]. Anonis spinos [...] Eyst.

6. Anonis syl. minima. col.

4. Anonis annua longâ florum spicâ purpurcâ, nobis.

9. Anonis lutea non spinosa, Dalp•• natrix I. B. mitis st. luteo, eyst.

8. Anonis purpurea proecox s. verna frutescens, nobis. cicer sytvestre 2. Dalp••. lugd.

11. Anonis minima, hirsuta, Cherleri, I. B.

14. Anonis lutea minor st. pendula, C. B. P. et Prod [...]des [...].

1. 2. & 3. Loto affinis Anthyllis leguminosa, vulgaris, Park.

4. Loto affinis Anthyllis vesicaria legu­minosa hispa nica, Park.

5. & 6. Loto affinis Anthyllis leguminosa marina Boetica s. auricula mu­ris, Cam. et falcata, Cretica, Park.

1. Oxys s. trifolium acidum fl. albo, et purpur-as cente, I. B.

2. Oxys s. trifolium luteum cornicula [...] [...]epens, lob. lugd.

3. Oxys s. trifolium luteum corniculatum, virginianum rectum majus, nobis.

Auspicüs D. Richardi Knight Equitis aurati in Comitatu Hanto­niensi.

LEGUMINA TRIFOLIATA siue TRIFOLIA LEGUMINOSA Section 2. Tab. 18.

LOTUS PENTAPHYLIOS.

1. Lotus annua [...] siliquis singularibus binis ter­mis [...]e, nobis.

2. Lotus annua [...] in­cana Narbonensium, nobis.

6. Lotus [...] peren­nis Monspeliensis fl. luteo, nobis.

7. Lotus [...] annua Cretica flore coccineo, nobis.

4. Lotus Cretica lutea siliquis longis erectis, nobis.

5. Lotus [...] Cretica Lutea siliquis binis curvis propen­dentibus, nobis.

8. Lotus [...] annua procumbens siliquis ornitho podii, nobis.

10 & 11. Lotus [...] siliquis glabris & hirsutis, nobis.

9. Lotus [...] siliquis recurvis pedes corvinos referenti­bus, nobis.

13. Lotus [...] hirsuta siliquis tenuibus curtis erectis, nobis.

14. Lotus [...] incana alba siliquis crassioribus curtis erectis, nobis.

15. Lotus [...] incana sili­culis subrotundis erectis, nobis.

16. Lotus [...] incana fl. viridi, nobis.

Auspiciis D. Gulielmi Bridgman Armigeri & status Subsecretarii.

Tab. 19. sect. 2. Trifolium fragiferum s. fragaria eis (que) affinia pentaphylla.

[...]. Fragaria horten­sis major

[...]. Fragaria Sylvestris

5. Fragaria non fragifera vel non vesca, I. B.

[...]. Pentaphyllum maj. erectum, Park.

4. Pentaphyllum vel potius hepta­phyllum fl. rubro, I. B.

7. Pentaphyllum s. quinquefolium vulgare, repens, I. B.

6. Pentaphyllum 1. maj. fl. albo, clus. hist.

11. Pentaphyllum foliis Tormentilloe subtùs ar­genteis, prosundè sectis, Nobis.

13. Pentaphyllum dictum Tormentilla. Nobis.

Pentaphyllum siliquosum Arabicum albidum alpin. Park. vide App Sect. 3••

Auspiciis D. Roberti Southwall Equitis aurati, Sacrotioris consillü Re [...] Secr [...]tar

QUIN QUEFOLIIS AFFINES & ALCHIMILLAE EPIMEDIUMQUE. Tab. 20. Sect. [...].

3. Pentaphylloïdes supinum potentilloe facie, nobis. supinū, I. B.

1. Pentaphylloïdes erectum, I. B. Pentaphylloïdes erectum fragiferum nobis.

2. Pentaphilloïdes erectum fragarioe folio, nobis.

2. di species minor. Pentaphylloïdes procumbens incanum fragarioe folio, nobis.

4. Pentaphylloïdes incanum Tanaoeti folio, nobis. Potentilla s. Argentina, I. B.

3. Alchimilla sericea argentea vel incana, nobis. Pentaphyllum argenteū fl. muscoso, I. B.

1. Alchimilla major viridis vulgaris, nobis. maj. vulgaris, Park.

4. Alchimilla montana minima, Col. Burghers seulp.

5. Epimedium, dod. lugd.

Auspiciis D. Leolini Ienki [...]s Equitis aurati suprema Anglioe & Hibernioe Admiralit [...]tis Curioe locū teneatis & Proesidis, Curioe prarogalivoe Ma­gistri.

LECUMINA & TRIFOLIA. Tab. 21▪ APPENDIX [...]

Vicia minor fl. rubro fructu [...]ario, nobis.

Vicia fl. orchroleuco siliquis hirsutis erectis. nobis.

Vicia fl. rubro fructu albo Pisi minoris instar. nobis▪

Vicia maritima fl. albo longo. nobis.

Vicia fl. ochroleuco siliguis hirsutis propendentibus, nobis.

Orobus syl. nostras tuberosâ rad. nobis. Astragalus sylvaticus, Ger.

Cicer coccineum [...]g [...]a maculâ nota tum. nobis Ab [...]us. Aegyptiis Co [...] India Orientalis▪

Foenum Groecum siliquis in capilitulum congestis, nobis. Ononis fl. pallido, Berardi.

Ononis perennis purpurea spicata, nobis mitior 1. Clus. hist.

Ononis fol. rotundis serratis, nobis. Cicer syl. 3. Dod.

Anthyllis Helvetioe, nobis. As­tragaloides Helvetioe, Park.

Auspicus D. Henn [...]i Cov [...]l [...]y [...] Carolo [...]status Secretar [...] [...]

LEGUMINA & TRIFOLIA. appendix section. 2da. Tab. 22

Astragalus flore ex coeruleo purpurascente, nobis. Onobrychis 2. Clus. hist. Tab. Ger.

Astragalus spicatus fl. pallidis, nigris [...]adüs notatis, nob. Onobrychis 3. Clus.

Astragalus fl. Tragacanthoe floribꝯ. v [...]. e. maj. e. coeruleo purpurase, nob. Onobrychis [...] Clus.

Geuistaspartium spinosum folüs Lenticuloe fl. ex coeruleo purpuras: centribꝯ, nob. Erimacea, Clus. hist. lugd.

Trifolium asphaltion Canadense, Corn.

Trifolium Italicum sive Melilotus Italica cornicutis incurvis, I. B.

Trifolium Alpinum Rhoe [...]cum astragoloides, I. B.

Trifolium majus fl. elegantissimo rubro, nobis. majus 3. Clus. hist.

Nil, Anil, Glastum Indicum, Park. vide Tab. 24.

Anil, G. Maraj. vide Tab. 24.

Scorpioides fobis vicioe, nobis.

Auspiciis D Henriei Savile Armigeri & Regis Caroli 2 Cubiculorii.

APPENDIX Section. 2 da Tab. 23. LEGUMINA.

1. Herba viva Lugd. Acostoe. Herba Sentiola id est sen­sifica Lusitanis Linsc. part. 4. Indioe Orientalis.

2. Herba mimosa minor spinosa fol. latioribus siliculis villosis, nobis Inquiri ant Caaeo Indis indigenis, Georg. Marcgr.

3. Herba mimosa major frutescens spinosa fol. angustis capsulis seminalibus hirsutis & in capitulum collectis, nobis.

4. Herba mimosa [...] caulibus & siliquis spinosis, nobis. Mimosa spinosa de Parnambuca, Zanoni.

5. Herba mimosa non spinosa [...] seu Mimosa spuria de Parnambuca dicta Italica, Zanoni.

6. Herba mimosa non spinosa [...] seu [...] Iamaica Patavina dicta, Zanoni.

Burghers sculp.

Auspiciis D. Iohannis Northleigh Generosi ex agro Devoniensi & Collegii Exon. Socii Commensalis.

LEGUMINA, Trifolia & Lotus. APPENDIX Section 2.d• Tab. 24.

1. Senna Alexandrina sive foliis acutis C. B. P. Sena Alexandrina, Trag. Cam. Ep. & Hort. Sena Orientalis Bellon. Ad. Lob. Coes. Tab. Ger.

2. Senna Italica sive foliis obtusis C. B. P. Sena Italica, Trag. Tab. Ad. Lob. Ger. Cam. Ep. Hort. Sena, Matt. fuch. Dod ut. Lob. Lugd. Sena nostras, Coes.

1. Nil sive Anil, Cam. Anil sive Indigo, Gali sive Nil, Linsc. part. 4. India Orientalis, Ameri, Hort. Malabarici.

2. Coli [...]il, Hort. Malabarici.

Astragalus perennis foliis hirsutis caule recto aphyllo flore othroleuco odoratissimo, nobis.

Trifolium degenerans in Quinquefolium Phoeum fuscum, nobis. Quadrifolium Phoeum fuscum, Ad. Lob. Lugd.

Trifolium Argenteum clypeatum, Prosp. Alpin. de exot.

Trifolium glutinosum saxatile Argenteum flore Luteo odorato, Zanoni. Burghers sculp.

Lotus Cretica [...] Hon. Belli, Epis. 5. ad Clus.

Auspiciis D. Henrici Norwood. Armigeri in agro Glocestriensi, non pridem subgubernatoris Tingidis

LEGUMINA TRIFOLIA & PENTAPHYLLA PENTAPYLLOIDES (que). APPENDIX Section. 2.d• Tab. 23.

Lathyrus minimus perennis [...] seu supra infra (que) terram siliquas gerens, nobis. pag. 53. pl. 5.

2. Tragacantha Granatensis foliis incanis coeducis flore albo, nobis. Tragacantha allera, Clus. Hist.

3. Tragacantha humilior flo [...] bus luteis, C. B. P. Tragaca [...] 2. Genus [...] Lug.

5. Tragacantha hu milior speciosior densius ramisicata, nobis. Traga­cantha altera seu Poterium den­sius ramifi- [...]-catum, Prosp. Alpin. de exot.

6. Tragacantha Cretensis aut Idensis nigra tota Echi­nata, nobis. Tragacantha altera, Prosp. Alpin. de exoti­cis.

7. Tragacantha tota spinosa & Echium referens, unde Echinus herbaceus dicta, nobis. Traga­cantha altera humilior & spino­sior Echinus dicta, Prosp. Alpini, de exot.

Onobrychis major an­nua siliculis asperis ar­ticulatis, undulatim (id est autrorsum & retrorsum▪ junctis flore purpuro [...]u­bente▪ nobis.

5. Melilotus lutea spicâ densi­us disposita semine minore, nobis.

6. Melilotus lutea spicâ rarius dispositâ semine majore, nobis. Burg▪ sculp.

Pentaphylloides maxi­mum rectum fruticosum Eboracense, nobis. pag. 192 & 193. pl. 5.

Pentaphyllum minus procumbens viri­de flore luteo tetrapetalo radiculas in ter­ram demittens, nobis. pag. 188 & 190. pl. [...]2.

Auspiciis D. Iohannis Holman Equitis Baronetti in agro Northamtoniensi.

SILIQUOSAE TETRAPETALAE BICAPSULARES. Tab. 1. Section. 3.

1. & 2. Brassica capitata alba & rubra, I. B.

3. Brassica ex pluribus capitulis. conglo bata. C. B. P. capitata polyce phalos. hist. Lugd.

4 Brassica Sabauda Hyberna, [...]ob.

6. Brassica vulgaris Sativa, Dod.

12. Brassica caule Rapum Gerens. Dod. Caulo-rapa, I. B.

10. Brassica florida. hist. lugd. cauliflora. Dod.

15. Brassica Sabauda Crispa, Ger. rugosa, I. B. & folium Brassic [...] [...]ophos [...], Ger.

11. Brassica asparagodes Dal.pii hist. lugd. et Epiphyllitis. eidem.

13 & 14. Brassica lato & angusto [...]piifolio C. B. P. Brassica Selenoïdes, Dod. Ger▪ latifolia. laciniata. & tenuifolia, hist▪ lugd.

Aus [...]iciis D. Iosephi Williamson E [...] aurati, D. nostro Carolo 2. stat [...]alis.

SILIQUOSAE TETRAPETALAE BICAPSULARES. Tab. 2. Section. 3▪

[...]. Brassica sylvestris. Dod. Lugd. Ger.

19. [...] 20. Brassica sylvestris perfoliata. Dod. Campestris 1. Clus. hist.

23. Brassica syl. ramosa [...]o [...]a pene hirsuta. nobis. Turrita maj. Clus. hist. est Leucorum vide Plan. 14. Tab. 8. descrip.

22. Brassica syl. foliis integris. & hispidis. C. B. P. Turritis [...]ulgatior Clus. hist. Park.

16 Brassica marina repens monospermos. nobis.

[...]. Rapum vulgare. Dod. maj. Ger. rotundum hist. Lugd.

foliūm inferius asperum.

2. Rapum oblongius Dod. oblongum. I. B.

[...]. Napus sativus hist. Lugd. Napus. Dod.

[...]. Napus sylvestris Dodoei. hist. Lugd.

Auspiciis D. Iohannis Coventry Equitis Balnei.

SILIQUOSAE TETRAPETALAE BICAPSULARES. Tab. 3. Section. 3.

7. Sinapi nigrum. nobis. Rapistrum arbo­rum. Ger. Park. Rapistrum, hist. Lugd.

[...]. Sinapi Rapifolio. C. B. P. Sativum prius. Dod.

2. Sinapi apii folio Siliqu [...] hirsutà. nobis. Sativum alterum. Dod.

3. Sinapi Erucoefolio. C. B. P. syl. Dod. Sylbestre minus▪ Park. Ger.

4. Sinapi syl. monspesulanum lato fol. st. lu [...]eo minimo. Siliquâ longissima▪ I. B.

[...]. Erysimum bulgare. C. B. P. Irio Matthli. hist. Lugd.

[...]. Erysimum poly [...] C. B. P. Irio alter Matthli. Hist Lug▪

3. Erysimum la [...]ifolium maj. Glabrum. C. B. P. Irio loevis alter, s. loevi fol. Erucoe. Col.

4. Erysimum Lep [...]o macroce [...]on siliquis longissimis. nobis. Rapistrum syl. Irionis folio▪ Col.

5. Erysimo similis hirsuta planta alba▪ C. B. P. & Prod.

Auspiciis D. Guilielmi Coventry Equitis aurati.

SILIQUOSAE TETRAPETALAE. Tab. 4. Section. 3.

[...]. Nasturtium Syl. minus▪ Noli me tangere, nobis. sium minimum. Prosp. Alpin. de exot.

5. [...]. Nasturtium Syl. tenuissime divisum, C. B. P. Sophia Chirurgorum, Park.

8. Nasturtium aquaticum supinum, C. B. P. aquaticum, Dod. aquaticum vulgare, Park.

10. Nasturtium aquaticum erectum folio longiore, C. B. P. aquaticum Italicum, Park.

7. Nasturtium pratense magno flore, C. B. P. Flos cuculi, Dod. idem flore pleno.

[...]. Nasturtium aquaticum minus, C. B. P. Cardamine 4. Dalp. hist. Lugd.

13. Nasturtium Alpinum trifolium, C. B. P. Cardamine Alpina trifolia, Park.

3. Nasturtium Alpinum minus Resedoe folio, C. B. P. & Prod.

4. Nasturtium Alpinum minus Bellidis folio, C. B. P. Plantula cardamines alterius oemula, Clus. hist.

Auspicijs D. Richardi Po [...]le Equitis Baln [...]i.

SILIQUOSAE TETRAPETALAE BICAPSULARES. Tab. 3. [...]. 3▪

[...]. Eruca latifolia alba sativa▪ Dioscdis. C. B. P. Eruca maj. sativa annua flore albo striato, I. B.

5. Eruca hirsuta Hieracij asperi folio, nobis. Lampsana Apula plinij. Col.

7. Eruca syl. Thlaspios effigie. nobis. Myagrum alterum Thlaspios effigie l [...].

8. Eruca syl. angustifolia Ger. Park. hist. lugd. syl. angustifolia fl. luteo, I. B.

9. Eruca vinealis parvo flore luteo, nobis. Monspel. minimo flore. luteo, I. B.

10. Eruca inodora I. B.

4. Eruca gentilis s. Romana siliquâ angusta folio lato. I. B.

11 & 12. Eruca lutea latifol. 5. Barbarea▪ C. B. P. Barbarea simplex, Park. Barbarea siliqua longiore, & crassiore ejusdemq▪ flos plenus.

13. Eruca montana repens sij folijs▪ flore luteo nobis▪ Sium alterum aquaticum. luteum tenuifolium montanum, Col.

6. Eruca carulea in arenosis crescens, C. B. P. Prod.

Auspiciis D. Ionathan [...] Equitis aurati in agro Cornubiensi.

SILIQUOSAE TETRAPETALAE BICAPSULARES & fangosoe unicapsulares Tab. 6. Section. [...].

14. Eruca maxima Canadensis, Cor [...].

15. Eruca latifolia, C. B. P. & prod.

16. Eruca syl. Dulgatior, Park.

17. Eruca aquatica, Ger.

19. Eruca Tanaceti folio, nobis.

20. Eruca siliquâ torosâ nobis Cakile serapionis, Lob.

21. Eruca maritima italica siliquâ hastoe cuspidi simili, C. B. P. & Prod. [...].

22. Eruca Aegyptiaca, Prosp. Alp. Hub. Dan Otteren Leodiensis sculp.

24. Eruca Monspeliaca siliquâ quadran­gulâ echinatâ, C. B. P. & Prod.

Auspiciis D. Henrici Capell Equitis Bain [...].

SILIQUOSAE TETRAPETALAE BICAPSULARES. Tab. [...]. Section. 3.

[...] Draba lutea Siliquis Strictissimis, C. B. P. lutea, Park.

3. Draba Siliquosa repens, C. B. P. Park.

4. Draba alba Siliquosa, C. B. P. alba Siliquosa minor▪ Park.

2. Draba Erysimi flore & siliquis. C. B. P. Park.

6. Draba coerutea annua fol. Dirente crassiasculo, nobis. Leucoium marimum parvum fol. Dirente crassiusculo. I. B.

5. Planta Siliquosa Bursoe Pastoris similis. C. B. P. Aizoon Pilosella siliquata ma [...]. Thal

[...]. Raphanus minimus, repens luteus, fol. tenuiter divisis, nobis.

2. Raphanus rusticanus. C. B. P. Ger. Park.

3. Raphanus Aquaticus fol. in orofundas lacinias divisis, C. B. P. Palustris. hist. lugd.

4. Raphanus aquaticus alter fol. serratis, nobis. aquaticus alter, C. B. P. & Prod.

Auspiciis D. Walteri Saint [...]oh [...]s Equitis Baronetti

SILIQUOSAE TETRAPETALAE BICAPSULARES. Tab. 8. Section. 3.

Leucoium incanum ma [...] C. B. P. purpureum roseum & album. I. B. & multipl [...]. Dod.

2. Leucoium maritimum candidum C. B. P. marinum candidum, Lob. Dod.

5. Leucoium annuum marinum latifolium proecox coeruleo parvo flore, nobis. marinum latifolium, Ger.

10. Leucoium saxatile Thymi folio hirsutum coeruleo-purpureum C. B. P. Lithoreo leucoium minimum supinum, Col.

Leucoium annuum sinuato angusto folio, fl. dilute violaceo, nobis.

11. Leucoium luteum Erucoe folio C. B. P. terrestre maj. Col.

13. Leucoium marinum Cam. I. B. marinum, Park.

15. Leucoium luteum vulgare, C. B. P. luteum, Dod. idem fl. multiplici, Dod. Eyst. flos Keiri simpl. & multiplex, Eyst.

18. Leucoium syl. angustifolium luteum. C. B. P. Keiri, s. Leucoium syl. Clus. hist.

14. Leucoium album odoratissimum folio viridi, C. B. P. folio Diridi flore albo, Eyst.

Auspiciis D. Iohann [...] [...] Arntigeri, nepo [...]is Nobilissimi Diri Hendrici Comitis [...] D [...]by, Horti Botanici apud Oxoniens [...] fundatoris & benefactoris munificentissimi.

SILIQUOSAE TETRAPETALAE BICAPSULARES Tab. [...]. Section 3.

1. Leucoium lunatum annuum siliquâ compressâ rotunda, nobis. Viola lunaris. S. Bulbohac. Ger Park.

3. Leucoium lunatum perenne siliquâ oblongâ. nobis. Diola lunaris Siliquis longioribus, Ger.

4. Leucoium lunatum, S clypeatum asperum alyssoides maj. nobis. alyssum Dioscoridis, Dod.

5. Leucoium alyssoides clypeatum minus. C. B. P. Leucoium peltatum Romanum minꝰ Col.

6. Leucoium incanum Siliquis rotundis. C. B. P. Eruca peregrina, Clus. hist.

7. Leucoium Montan. flore pedato, Col. Thlaspi biscutatum Dillosum fl. cascari Donato, C. B. P.

8. Leucoium luteum spanosper­mum, nobis. Thalaspi luteum Spanospermum, Corunt.

Leucoium biscutatum, asperum, hieracii fol. minus & maj. nob. Leucoium alyssoides umbel­latum montanum. Col. Thlaspi Clypeatum. Clus.

12. Leucoium biscutatum aspe­rum minꝰ, nobis Iondraba alyssoides altera, spicata Col.

9. Leucoium clypeatum Serpitti fol. nobis. Thlaspi clypeatum Serpittifōlio C. B. P. Thlaspi minimum, spicatum, lunatū, Col.

Auspiciis D. Iohannis [...] Armigeri in agro [...]

SILIQUOSAE TETRAPETALAE BICAPSULARES. Tab. 10▪ Section. 3.

Hesperis horlensis. C. B. P. Viola ma [...]ronalis. Dad. matronalis, & Damacend purp. & alba. Simplex. multiplex. nobis. I. B. hist. [...]ugd. 2

3. Hesperis montana pallida odoratissima C B P montanai Ctus. hist.

4. Hesperis Syriaca Cam. Park.

5. Hesperis peregrina siliquis articulatis, C. B. P. melancholica, Park.

6. Hesperis Allium redolens, nobis. Alliaria, Dod. Ger. Park. I. B. hist. lugd.

[...]. Dentaria triphyllos, C. B. P. T [...]. Clus. hist. Ceratia plinii, Col. & enneaphyllos, Ger.

2. Dentaria VI. pentaphyllos I. Clus. hist. pentaphyllos Clus. Ger. quinquefolia, I. B.

3. Dentaria Pentaphyllos altera, Clus. Ger.

4. Dentaria heptaphyllos, Clus. Ger. & bulbifera, Ger.

Auspiciis D. Thomae He [...]shav ablegati extraordi­narii a D. nostro Carolo 2. ad. Christianum 5. Danorum Regem.

SILIQUOSAE TETRAPETALAE, BICAPSULARES, & QUADRICAPSULARES pappescentes & non papp. Tab. 11 Section 3.

Chelidonium maximum, Canadense, acau [...]n, Corn, Park. Ranunculus Dirginius albus, eidem, cum fig. pag. 326.

[...] Chelidoniunt maj. vulgare, C. B. P. Clus. hist. & maj. fol. quernis. C. B. P.

[...]. Lysimachia la [...]folia▪ Cham [...]erion dicta. C. B. P.

2. Lysimachia angustifolia, Chamaenerion dicta, C. B. P.

3. Lysimachia Siliquosa hirsuta magno flore. C. B. P.

4. Lysimachia Siliquosa hirsuta p [...]r [...]o flore, C. B. P.

5 & 6. Lysimachia Siliquosa major, C. B. P. Park. & Siliqua. Glabra minor, C. B. P.

7. Lysimachia Virginiana latifolia, lu [...]ea, comiculata, nobis.

8. Lysimachia Virginiana, angustifo­lia, corniculata, nobis.

Auspiciis Clariss. Diri D. Christophori Wreen Aedificiorum Regalium. aliorum (que) operum Publico rum Superviso [...]s, & Equ [...]tie [...]rati.

SILIQUOSAE VARIAE SILIQUIS; FLORIBUS autem inter Se conformes. Tab. 12. Section. 3.

[...]. Fumaria Siliquosa semper virens, Corn. Americana Siliquosa Semper virens, Park.

5. Fumaria tuberosa insipida Corn. bulbosa Americana, Park.

3. Fumaria Siliquosa capreolis Donata, nobis. Capno [...] alba latifolia, & Split. Lob. lugd.

4. Fumaria lutea montana, Hist. Lugd

6. Fumaria radice cava major, slore pur­pureo & albo, nobis▪ Radix cava maj. Dod.

7. Fumaria tuberosa flore viridi, Park.

8. Fumaria radice non cava minor nobis. Radix cava minor, Dod.

9. Fumaria vulgaris latifolia, nobis. officinarum, & dioscoridis, C. B. P.

11. Fumaria minor tenuifolia C. B. P. Ger. Capnos rubra tenuifolia, Eyst.

13. Fumaria tenuifolia semine lini, nobis. Fumaria Myconi, Hist. Lugd.

Auspiciis D. Richardi Wiseman Chiturgi Prin [...]p [...]s [...] Caroli secundi, ab anno quinquagesimo primo in Sco [...] atque in Anglia usque ad mortem Chirurgi G [...]alis.

SILIQUOSAE TETRAPETALAE Tab. 13 Section. 3.

1. Raphanus niger, C. B. P. niger, rotundiore radice, Park, orbiculatus, Ger.

2. fungosae non bivalvess. non bicapsulares. Raphanus niger radice longâ, nigrâ. aut alba. nobis. pyriformis rad. nigrâ, Ger.

3. Raphanus magnus salivus, nobis. Radicula Sativa. Dod.

4. Raphanus minor oblongus, C. B▪ P▪ Radicula Saliva minor, Dod. Ger.

1 & 2. Raphanistrum siliquâ articulatâ Glabrâ majore & minore, nobis. Rapistrum. alterum arvorum, Park.

3. Raphanistrum min. Sili­qua articulatâ stria [...]â, nobis. Alsine nodosa. Da [...] •••. hist. lugd.

4. Raphanistrum siliqu [...] arti­culatâ striata minore, nobis Rapistrum fl. albo stria [...]o, I. B.

5. Raphanistrum siliquâ articulatâ Striatâ majore, nobis.

7. Rapistrum maximum monospermum, Corn. maximum rotundifolium monospermum Hispanicum, Park.

3. Rapistrum monospermum C. B. P. & Prod. Matth. ed. Bauh. Park.

Auspicus D. Eduardi Hales Armiger [...] ▪ primogeniti Edvardi Hales Equ [...]s B [...]onetti inagro Cantiano

TETRAPETALAE SILIQUOSAE papaver Argemone. [...] 3 Tab [...]

1. Papaver Corniculatum▪ luteum, C. B. P. Eyst.

2. Papaver Corniculatum Phoeniceum Glabrum, C. B. P.

3. Papaver Cornicula­tum▪ violaceum, C. B. P.

1. 2. 3. 4. Papaver hortense, Simplex & flore pleno laciniato cum capsulâ. Seminali.

6. Papaver erraticum Simplex & multiplex cum capsulâ Seminali.

9. Argemone Capitulis hirsutis, brevioribus canulatis, nobis.

10. Argemone capitulis longioribus hirsutis▪ nobis.

11. Argemone capitulis longioribus Glabris, nobis.

12. Argemone lutea Cambrobritannica, Park.

5. Papaver Spinosum. C. B. P, & Prod cum Siliqua, spinosâ.

13. Argemone lutea Ponoe, Ital. Alpina Coriandri folio, C. B. P.

Auspiciis D. Christophori Danby Armigeri, filii Thom Danby & Margaretoe, neptis D. Baronis cüre, in Comita [...] Ebora censi.

SILIQUOSAE VARIAE FLORIBUS & SILIQUIS discrepantes. Tab▪ 15. Section. 3.

1. Balsamina foemina Persicoe folia, Lob. Icon. foemina, C. B. P.

2. Balsamina Lutea. s. noli me tangere, C. B. P. impatiens herba, Dod.

3. Sesamum, Dod. Ger. Hist. Lugd.

4. Melochia [...]eu Corchorus Park, I. B. Olus Iudaicum Avicennoe, & Melochia Arabum Rauwolfii, hist. Lugd.

5. Capparis portulacoe folio, C. B. P.

6. Leontapetalon, Lob. Lugd. Hist.

7. Leontapetalo affinis foliis quernis C. B. P. Chrysogonon, Park. I. B.

8. Soldanella Alpina maj. Clus. Ger. Park.

9. Soldanella Alpina minor, Clus. hist. Ger.

10 & 11. Isatis Saliva vel latifolia, C. B. P. Glastum Sativum, Park. hist. Lugd.

Auspicus D. Richardi Gr [...]hame de Nether [...], Equitis Baronetti in Cumbrioe Comitatu [...] [...]nobilissimâ & anti­quissimâ Grahamorum familia in Scotia oriundi

SILICULOSAE TETRAPETALAE DISCOIDES Thlaspi septo medio transversaliter siliculam dirimente. Tab. 16▪ Section. [...]

1. Thlaspi Narbonense [...] folio lob. Ad. Alyssum dictum▪ marinum, C. B. P.

4. Thlaspi fruticosum spinosum, C. B. P. fruticosum. spinosum▪ Narbonense, lob.

5. Thlaspi montanum incanum luteum serpilli folio majus, C. B. P. montanum▪ [...] [...] Park.

6. Thlaspi saxatile incanum luteum serpilli folio minus, C. B. P. Ionthlaspi luteo fl­incanum montanum [...], Col.

2. Thlaspi Alyssum Dictū campestre maj. C. B. P. Alyssum▪ Matth hist. lugd.

3. Thlaspi Alyssum dic­tum campestre min▪ C. B. P. minus clypeatum, Tab.

7. Thlaspi fruticosum incanum▪ C. B. P. incanum [...], lob.

8. Thlaspi Creticum fl-albo C. B. P. & Prod.

9. Thlaspi Alpinum maj. capitulis rotundis, C. B. P, & Prod.

10. Thlaspi Alpinum minus capitulis rotundis, C. B. P. & Prod.

Auspiciis D. Roberti Who [...]wood [...] de Civitate Oxoniensi.

SILICULOSAE TETRAPETALAE. Tab. 17. Section. 3.

Septo medio Longitudinaliter Siliquā derimente

12. Thlaspi arvense Siliquis latis, C. B. P.

13. Thlaspi arvense Vaccarioe lato, loevique. folio, C. B. P.

14. Thlaspi maj Vaccarioe incano fol.▪ C. B. P.

15 & 16. Thlaspi arvense perfoliatum maj. & minus.

18. Thlaspi umbellatum arvense Iberidis folio C. B. P. amarum▪ Tab. Ger.

19. Thlaspi umbellatum. Monspel. nasturtij folio, C. B. P.

21. Thlaspi umbellatum Creticum Iberidis folio, C. B. P. Tab. Ger. Gūil▪ [...] [...]lin.

22. Thlaspi Alexandrinum Cortusi, I. B. [...] S [...]ul [...].

refer hoc Thlaspi ad finem Tab. 16. Thlaspi [...] [...]nus capitulo rotundo foliis Serratis nobis.

[figure]

SILICULOSAE TETRAPETALAE, Perennes. Thlaspi medio longitudinaliter siliculam dirimente. Tab. 18. Sech [...] 3

24. Thlaspi Alpinum Bellidis c [...]ruleae folio, C. B. P. montan. 1. Bursae pasions fruc [...]. Col.

25. Thlaspi montan-alterum mitius fol. rotund. Bursae pasions fructu. Col.

26. Thlaspi montanum semper virens, C. B. P. Park-montanum candidum Dal•• hist. lugd.

31. Thlaspi saxable vermiculato fol. C. B. P. thlaspi montanum fruticosius vermi­culato folio acuto. Col.

32. Thlaspi fruticosum angustifolium Leucoij folio, C. B. P. Park. fruticosum folio Leucoij minoris, lob. lugd.

33. Thlaspi fruticosum fol. Thymbrae hirsuto, C. B. P. fruticosum minus, Ger.

27. Thlaspi villosum capsulis hirsutis, C. B. P. & Prod. matth. ed. Bauh. Capsulis hirsutis I. B.

28. Thlaspi Allium redolens nobis Scorodothlaspi Ulissis Aldroandi I. B.

34. Thlaspi montanum Glasti folio, C. B. P. montinum [...]-vel peltatum, Clus. hist.

29. Thlaspi parvum saxatile fl. rubenti, C. B. P. Litho-thlaspi 4. fol. carnoso rotundo, Col.

30. Thlaspi pe [...]gr [...] ­num capsula co [...] ­dat [...], I. B.

Auspicijs D. johannis Ball Armigeri.

TETRAPETALAE SILICULOSAE. Tab [...] Sect [...].

1. Nasturtium hortense vulgalum, C. B. P.

2. Nasturtium hortense latifolium

4▪ Nasturtium hortense crispum. C. B. P. latifolium & angustifolium.

5. Nasturtium petroeum fol: Bursoe pastoris, C. B. P.

6. Nasturtium pumilum vernum, C. B. P.

7▪ Nasturtium syl. Osyridis folio, C. B. P.

8. Nasturtium syl. Erucoe affine, C. B. P. syl. Valentinu, Clus. hist

9. Nasturtium verrucosum, I. B. Coronopus Ruel. hist. lugd.

10. Nasturtium Alpinum tenuissime divisum, C. B. P.

[figure]

TETRAPETALAE, SILICULOSAE. Tab. 20. Section. 3.••

2. Bursa pastoris mai. folio sinuato, & non sinuato, nobis.

4. Bursa pastoris media, C. B. P. minima, Ger.

5. Bursa pastoris major hirsuta loculo oblongo, nobis. Draba minima muralis Dioscdis Col.

6. Bursa pastoris minor loculo oblongo, C. B. P. paronychia vulgaris, Dod.

7. Bursa pastoris minima verna petalis bifidis, locu­lo oblongo, nobis.

8. Bursa pastoris minor hirsuta Alpina, loculo oblongo. C. B. P.

9. Bursa pastoris lutea sedi vermiculati folio, hirto, loculo oblongo, nobis. sedum min▪ 12. Clus. hist.

minor ejus species

2. Cochlearia folio sinuato, C. P. P. Britannica, hist. Lugd.

1. Cochlearia folio subrotundo, C. B. P. Bataya, lob.

3. Cochlearia Hederae folio, nobis. Thlaspi hederac [...]um lob. lugd. Ger. Park.

4. Cochlearia minima Armorica, flore dilute violaceo, nobis.

Auspitijs D. johannis Knight Sovenissimi D. nostri Carol. 2. Chirurgi principalis. & copia [...]um ipsius [...] Chirurgi Generulis.

SILICULOSAE TETRAPETALAE BICAPUSULARES. Tab. 21. Section▪ 3

2 Iberis latiore folio C. B. P. Cardamantica latiore folio, Park. perennis latiore folio, nobis.

2. Iberis ramosior [...]irginiana annua, nobis.

3. Iberis nasturtii folio C. B. P. Park▪ Iberis & lepidium matth! Ed. Bauh. lepidium Cam. Ep. matth.

2. Lepidium latifolium C. B. P. Piperifis [...]. Lepidium [...]igare. Park latifolium [...]ad-repente, nobis.

3. Lepidium lotifolium C. B. P. Annuum lob-Ger. Park non repens sed perenne, nobis.

1. Draba umbellata maj. capitu­lis donata, C. B. P. Arabis seu Draba & Nasturtium Babylo­nicum, lob. ad▪

1. Myagrum Salivum, C. B. P. Chamoelina S. Myagrum, Dod▪ Pseudomyagrum, matth. lugd.

2. Myagrum syloestre. C. B. P. Pseudomyagrum alterum, Cam. ep. Matth.

Refer hac duo postrema ad Cap. 13. Myagrum monospermon latifolium. C. B. P. & Prod. monospermon maj. Park. Myagrum monospermon. I. B.

Myagro similis siliquâ rotundâ, C. B. P. & Prod. Park. Myagro affinis herba capitulis rotundis. I. B.

Auspiciis Clarissimi [...]iri D. Iohannis Browne Medicinoe Doctori [...] Sancti Albani nati. in agro Hartfordi [...]nsi.

SILICULOSAE TETRAPETALAE▪ Tab. 22. Section. 3.

1▪ Veronica spicata▪ coerulea, Eust. flore coeruleo, Clus. hist. Pseudolysimachium coeruleum, Dod.

2. Veronica spicata latifolia, C. B. P. [...]erectior latifolia, Clus. hist. maj. latifolia folijs splendentibus & non splendentibus, I. B.

3. Veronica spicata, angustifolia, C. B. P. recta vulgaris maj. Clus. hist. recta vulgaris maj. Clus et erectior angustifolia 2▪ da eidem.

4. Veronica spicata minor, C. B. P. recta minima, Clus. hist. Ger. lugd. spicata recta minor, I. B.

5. Veronica Alpina frutescens, C. B. P. Alpina minor serpilli folio, Ponoe desc. montis Baldi. 3. fruticans, Clus. hist.

6. Veronica mas recta, C. P. B. vulgaris recta, Clus hist. mas, hist lugd. assurgens, Dod.

7. Veronica mas supina, & vulgatissima, C. B. P. mas serpens, Dod. vulgatior fol. rotundiore, I. B.

8. Veronica pratensis serpilli folio, C. B. P. pratensis, Dod. Teucrium pe­troeum pumilum, Ger.

9. Veronica petraea sempervirens Ponae Desc. mont. Bald. Teucrium pumilum 6. clus. hist. Chamaedrys alpina saxatilis, C. B. P. Park.

Auspicijs Clariss. Viri D. Gulielmi jacob M. D. in agro Cantiano.

SILICULOSAE TETRAPETALAE▪ Tab▪ 23. Section. 3.

10. Veronica major altera frutescens, nobis. Teucrium 4. Clus. hist. Chamoedrys spurta maj. altera S. frutescens▪ C. B. P. Chamoedrys Spuria Latifolia, I. B▪

11. Veronica Supina facie Teucrii pratensis. Lob. Icon. Teucrii 4. tertia species Clus. hist. Chamoedrys syl. Dod.

12. Veronica minor rotundifolia, nobis. Chamoedrys syl▪ quorundam, Clus. hist. Ger. Chamoedrys spuria minor rotundifolia, C. B. P.

13. Veronica minor latifolia, nobis. Teucrium V. Clus. hist Pannonicum, Ger. Chamoedrys Spuria latifolia, C. B. P. Park.

14. Veronica tetragona montana recta minima, Col. Chamoedrys Spuria latifolia minima▪ C. B. P.

15. Veronica procumbens▪ biscutata hederoe▪ folio, nobis. Alyssum Dioscoridis montanum, Col. Chamoedri affinis rotundifolia scutellata, C. B. P.

16. Veronica minor angustifolia, nobis. Chamoedrys Spuria minor angustifolia, I. B.

17. Veronica tenuissime laciniata, nobis Chamoedrys spuria tenuissime laciniata, I. B.

18. Veronica magna fol. quercus Dal.pii hist. lugd.

Auspiciis D. Iohannis Austen Equitis Baronetti in agro Cantiano.

Tab. 24. sect. 3. SILICULOSAE TETRAPETALAE.

Veronicoe terrestres annuoe

19. Veronica annuoe alba polygoni folio, nobis.

20. Veronica Hederuloe folio, nobis.

21. Veronica flosculis cau­liculis adhoerentibus, nobis.

22. Veronica Chamoedryfolia flosculis oblongis pediculis insidentibus, nobis.

23. Veronica triphyllos coerulea, nobis. Elatine triphyllos, lugd.

24. Veronica aquatica minor, folio subrotundo, nobis. Anagallis Seu Becabunga, Ger.

Veronicoe aquaticoe perennes.

25. Veronica aquatica major, folio oblongo, nobis. Anagallis aquati­ca major, Ger.

26. Veronica aquatica, folio rotun▪ do non crenato, nobis. Anagallis aquatica folio rotundo, C. B. P.

27. Veronica aquatica augustifolia, nobis. Anagallis aquatica augu­stifolia, C. B. P. D. [...]oggon sculp.

28. Alsine aquatica perennis, folijs Becabungoe, nobis.

1. Polygala Vulgaris major. Clus. hist.

2. Polygala vulgaris minor, Clus. hist.

Auspiciis D. Edvardi Austen Generosi, in agro Cantiano.

TETRAPETALAE SILIQUOSAE & SILICULOSAE. APPENDIX Section. 3. Tab. 25.

Sisymbrium Alpinum Palustre folio rotundo, Iacob. Zan. pl. 12▪ pag. 224.

Eruca Alpina radice Serpente, Zan. pl. 5. pag. 228.

Keiri Alpinum foliis multifidis fl▪ luteo odorato, Zan.

Eruca Chalepensis flore dilute violaceo siliquis articula tis, nob. pl. 23. pag. 232.

Thlaspi fruticosum Persicum flore albo odorato, Zan. pl. 23. pag. 290.

Thlaspi verum t.um Dioscoridis, Zan. pl. 17. pag. 290 & 294.

Lepidium Dioscoridis Iacob. Zan. pl. 2. pag. 312.

Thlaspi fruticosum de Ierico majus & minus aper­tum & clausum, nobis. pl. 2 & 3. pag. 328.

Draba Dioscoridis, Zan.

Draba foliis magis [...] Chalepensis, nob. pl. 2. pag. 313.

Myagrum de Sumatra, Zan.

Myagrum anti­quorum quorum­dam, Zan.

Myagrum maximum Cha­lepense flore luteo capsula rotunda, Striata. pl. 2. p. 267.

Auspiciis D. Richardi Edgcumbe Equitis Balnoei.

TRICAPSULARES HEXAPETALAE. Radicibus pluribus▪ fusiformibꝰ in unum apicem congestis Proeditoe. Section. 4••. Tab. 1.

1. Asphodelus maj. flore albo ramosus, I. B.

2. Asphodelus maj. flore albo non ramosus, I. B.

Asphodelus flore rubeate▪ Iob.

6. Asphodelus Luteus flore & radice, C. B. P.

5. Asphodelus minor fol. fistuloso, I. B.

7 Asphodelus luteus Palustris. Dod.

8. Phalangium flore lilij, I. B. Allabrogicum majus, Eyst. Guil. Sonmans delin.

9. Phalangium parvo flore ramosum, C. B. P. Hen▪ Fred Vanhoue sculp.

10. Phalangium parvo flore non ramosum, C. B. P.

Auspicijs Clarissimi viri Dom. Georgij E [...]t. Equitis aurati & Collegij Medicarum Londinensium Proesidis diguissimi.

TRICAPSULARES HEXAPETALAE. Radice tuberosâ proeditoe. Section. 4••. Tab. 2.

1. Crocus sativus florens & sine flore.

2. Crocus syl. autumnalis, Dod.

3. Crocus vernus [...]l. purp. magno, C. B. P.

4. Crocus vernus latifol. purpureus▪ variegatus, C. B. P.

5. Crocus vernus latifol. albus variegatus, C. B. P.

6. Crocus vernus latifolius multi­florus, C. B. P.

7. Crocus vernus latifol. flavo flore variegatus, C. B. P.

8. Crocus vernus latifol. flavo fl. duplici, Clus.

9. Crocus vernus Mesiacus fl. aureo, theat. floroe Parisiis. Guil▪ Sonmans delin.

10. Crocus vernus augustifolius patulo fl. Nozilicha, Iob.

11. Crocus vernus angustifolius, parvo fl. C. B. P. Hen. Fred. Vanhoue. sculp.

12. Crocus Iuncifolius Purpureus, C. B. P.

Auspicijs Clariss. viri▪ D. Balduini Hamey, Collegij Medicorum londinensium socij Senioris, Ejusdem (que) atque alibi, preter hoc nostrum apus Benefactoris munifi­centissimi.

TRICAPSULARES HEXAPETALAE. Radice tuberosâ proeditoe. Tab. 3. Section. 4.

1. Colchicum Commune, C. B. P. cum. cap­sulis & radice tuber osa▪ scissa.

2. Colchicum biflorum, Eyst.

Colchicum fritillarioe facie, swer. & Ghio [...]nsis variega [...] solium.

5. Colchicum candidum mul­tiflorum, C. B. P.

6. Colchicum Polianthes lato Ellebori albi folio, C. B. P.

6. florens Colchicum Bizantinum Polyanthes latifolium florens, clus. hist.

7. Colchicum montanum, angustifol. autumn. Eyst.

8. Colchicum angustifol. Gall [...]cium. Iob. ad. part. 2.

9. Colchicum variegatum pleno flore, C. B. P. [...]uil. Sonmans. delin.

10. Colchicum fl. pleno albo & rubro, Eyst. swer.

11. Colchicum polyanthos mul­tiplex, C. B. P. Hen. Fred. Vanhoue. s [...]ulp.

12. Colchicum luteum, Iob. Colchico­narcissus autumnalis luteus, nobis.

Auspicijs Clariss. viri D. Alexandri Frasier Equitis Baronetti, Baronioe De Doors Dom. hereditarij▪ a [...] in aula Majestatis Regioe Bri­tannicoe Archiatrorum Comitis, nec non Collegij Regij Nedicorum Londinensium secij.

TRICAPSULARES HEXAPETALAE, Radice tuberosâ proeditoe. Section. 4••. Tab. 2.

1. Crocus sativus florens & sine flore.

2. Crocus syl. autumnalis, Dod.

3. Crocus veraus fl. purp. magno, C. B. P.

4. Crocus vernus latifol. purpureus, variegatus, C. B. P.

5. Crocus vernus latifol. albus variegatus, C. B. P.

6. Crocus vernus latifolius multi­florus, C. B. P.

7. Crocus vernus latifol. flavo flore variegatus, C. B. P.

8. Crocus vernus latifol. flavo fl. duplici, Clus.

9. Crocus vernus Mesiacus fl. aureo, theat. floroe Parisiis. Guil Sonmans delin.

10. Crocus vernus augustifolius patulo fl. Nozilicha, Iob.

11. Crocus vernus angustifolius▪ parvo fl. C. B. P. Hen. Fred. Vanho [...]e. sculp.

12. Crocus Iuncifolius Purpureus, C. B. P.

Auspicijs Clariss. viri. D. Balduini Hamey. Collegij Medicorum londinensium socij Senioris, Ejusdem (que) atque alibi, prate [...] hoc nostrum opus Benefactoris munifi­centissimi.

TRICAPSULARES HEXAPETALAE▪ Radice tuberosâ proeditoe. Tab. 3. Section. 4.

1. Cochicum Commune, C. B. P. cum cap­sulis & radice tuber osa, scissa.

2. Colchicum biflorum, Eyst.

Colchicum fritillarioe facie, smer. & Chiocusis variega [...] solium.

5. Colchicum candidum mul­tislorum, C. B. P.

6. Colchicum Polianthes lato Ellebori albi folio, C. B. P.

6. florens Colchicum Bizantinum Polyanthes latifolium florens, clus. hist.

7. Colchicum montanum, angustifol. autumn. Eyst.

8. Colchicum angustifol. Gall [...]cium▪ Iob. ad. part. 2.

9. Colchicum variegatum pleno slore, C. B. P. Guil. Son mans. delin.

10. Colchicum fl. pleno albo & rubro, Eyst. swer.

11. Colchicum polyanthos mul­tiplex, C. B. P. Hen. Fred. Vanhoue. sculp.

12. Colchicum luteum▪ Iob. Colchico­narcissus autumnalis luteus▪ nobis.

Auspicijs Clariss. viri D. Alexandri Frasier Equitis Baronetti, Baronioe De Doors Dom. hereditarij, ac in aula Majestatis Regioe Bri­tannicoe Archiatrorum Comitis, nec non Collegij Regij Medicorum Londinensium secij.

TRICAPSULARES HEXAPETALAE, Radice tuberosâ Proeditoe▪ Section. 4. Tab. 4.

1. Gladiolus maximus flore rubro [...], Promonr. bonoe spei▪ Swer.

2. Gladiolus Bizantinus atropurpureūs, Swer.

3. Gladiolus flore albo, swer.

4. Gladiolus major floribus uno Versu dispositis, C. B. P. Guil. Sonmans delin.

6. Capsuloe cum-Seminibus Gladiolus [...]tring floridus, C. B. P. freder. hend. Van hove sculp.

7. Gladiolus Indicus e Violaceo fuscus, nobis. flos Indicꝰ e violaceo fuscus, ferr.

[figure]

TRICAPSULARES HEXAPETALAE▪ radice tuberosâ proeditoe Section. 4. Tab. 5.

1. Dens Canis latiore rotundiore (que) folio. C. B. P. flore purpurascente, Clus. hist.

2. Dens canis angustiore & longiore folio albo flore, Clus. hist.

1. Sysirinchium Asprensium angustifolium alterum, Col.

2. Sysirinchium alterum latifolium, Col.

3. Sysirinchium Theopti. Col▪

4. Sysirinchium maius, Swer. Eyst. Dod.

[...]. Iris tuberosa fl. obscurè viridi colore, swer.

2. Xyris matth. spatula foetida Eyst.

Iridis tuberosoe Belgarum Lob••. capsula aperta.

Sysirinchii radix tuberosa scissa

3. Zinziber fl. albo▪ Swer.

4. Iris latifolia vulgaris coerulea, Eyst.

5. Iris florentina, Eyst.

Auspiciis D. Guilielmi Stane Colleg [...] medicorum Londinensium Socii. & Electi.

TRICAPSULARES HEXAPTALAE, radice tuberosa proeditoe▪ Section 4. Tab. 6.

6. Iris Susiana flore maximo, ex albo nigricante, C. B. P.

7. Iris Asiatica coerulea polyanthos, C. B. P.

8. Iris Datmatic [...] minor flore pur­pureo dilutiore, I. B.

9. Iris latifolia Pannonica, colore multiplic [...], C. B. P.

10. Iris latifolia candida, pur­pureis venis distincta, C. B. P.

11. Iris palustris lutea, S. Acorus adulterinus, I. B.

12. Iris pratensis angustifolia, folio foetido, C. B. P. Guil. Sonmans delin.

13. Iris pratensis angustifolia non foetida altior, C. B. P. Rob. White sculp.

14. Chamoeiris fl. purpureo flaves­cente, C. B. P. octava Clus. hist. Eyst.

15. Chamoeiris minor, fl. pur­pureo, C. B. P. 10. Clus. hist. Eyst.

Auspiciis Clariss. [...]iri Iohannis Mucklethwai [...] Medicorum Londinensium Socii.

TRICAPSULARES HEXAPETALAE tuberosoe, & bulbos [...] Section. 4. Tab. [...].

16. Chamoeiris angustifolia, Tab. tenuifolia, Ger.

1. Iris bulbosa latifolia, I. Clus. hist.

2. Iris bulbosa elegantiss. persicoe flore. de Bry. variegata precax, ferr. des [...].

3. Iris bulbosa Anglicana latifolia▪ flore al [...], Swer

4. Iris bulbosa fol. cepaceis▪ ma­culatis fl. purp. inodoro, C. B. P.

6. Iris bulbosa fl. luteo, & coeru [...]leo, de Bry.

7. Iris bulbosa versicolor [...] Clus. hist.

8. Iris bulbosa angustifolia flo [...] pleno, Swer.

9. Iris bulbosa flavo flore, Clus. hist. Guil. Sonmans delin.

10. Iris bulbosa lutea mi [...]ta▪ Eyst. Abr. Blootling sculp.

11. Iris bulbosa angustifolia fl. albo, Eyst.

Auspiciis Clorissimi [...]iri D. Ionathan Goddard Collegii Medicorum Londinensium Socii, & Elect.

TRICAPSULARES HEXAPETALAE. radice Bulbosâ proeditoe. Section 4. Tab. [...].

[...]. Narcissus [...] odoratus, circulo rubello▪ C. B. P.

2. Narcissus orientalis major Poly­anthos totus albus, Eyst.

3. Narcissus ca [...]ce fimbria [...]o, medio croceus, Eyst. Donas norbon. [...]ob.

4. Narcissus d'Argiens, Polyanthos▪ totus luteus, Eyst.

5. Narcissus juncifolius proetox major s [...]ert.

6. Narcissus major juncifolius, Eyst.

7. Narcissus juncifolius, C. B. P.

8. Narcissus albus maximus▪ cali [...]e brevi Iuteo, Eyst.

9. Narcissus albus calice flavo, muscari [...]dore, C. B. P. Pseudonarcissus all [...]s, calice Iuteo, Eyst. [...] Guil Sonmans delin.

10. Narcissus, [...]yl. pallidus, calice Iuteo, C. B. P▪ Pseudonarcissus totus all [...]s, Eyst. Robert White sculp.

11. Narcissus, S. Pseudonarcissus tuba sexangulari non scrip. swert.

12. Narcissus luteus repens, C. B. P. Pseudonarcissus luteus, Eyst.

Auspious Clarissimi Viri Dom. Thomoe Coxe Collegii Medicorum Londinensium socii.

TRICAPSULARES HEXAPETALAE radice bulbosâ proeditoe. [...]

13. Narcissus totus Albus reflexus, Swert.

14. Narcissus fol. rolu [...]do circinato, Swer.

15. Pseudonarcissus minimus aureus juncifolius, Eyst.

16. Narcissus nobilis orientalis polyanthos mixtus, Eyst.

17. Narcissus flavus pleno flore, Swer.

18. Narcissus albus pleno flore, Swer.

19. Narcissus multiplex calice carens. C. B. P. Syl. Stellatus, Eyst.

20. Narcissus septentrionalis, f [...] pleno luteo. Eyst.

21. Narcissus Septentrionalis calice lut. pleno, duplicatis foliis, Eyst. Guil Sonmans delin.

22. Narcissus juncifolius luteus flore pleno, Eyst. Rob. White sculp.

23. Leucoium bulbosum. proecox minus, Clus. hist.

26. Leucoïum bulbosum Serotinum. majus, De Bry.

Auspiciis Clariss▪ [...]iri D. Iohannis King Colleg [...] Medicorum Londinensium Socii.

TRICAPSULARES HEXAPETALAE, Radice bulbos [...] proeditoe. Section 4. Tab. 10.

28. Narcissus maritimus, C. B. P. Pancratium marinum [...]è sl. albo, swert.

29. Narcissus 3. Matth. multiflorus albus. swert.

31. Narcissus jacoboeus, Clus. hist.

32. Lilionarcissus Indicus flore dilutè purp. Bapt. ferr.

35. Narcissus Indicus sphoericus, flore liliaceo, Bapt. ferr.

Narcissi Indici sphoerici Bapt. ferr. Radix & folia.

Auspicijs Cl: viri D.•i Caroli Scarburgh Eq: Aurati [...] Aulâ Britannic [...] Regis Caroli II. & Augusti Principis Iacobi Ducis Eboracensis Archiatri. In▪ Coll: Medicorum Lond: Anatomes & Chirurgioe Professoris Publici.

TRICAPSULARES HEXAPETALAE▪ radice bulbos [...] proeditoe▪ Section 4 Tab▪ 1 [...]

1. Hyacinthus comosus maj. purpureus, C. B. P.

2. Hyacinthus Sa [...]ius Comà panicu [...]à▪ Col.

3. Hyacinthus arbuteo flore Latifolius coerul. cam. niveus, nobis.

6. Hyacinthus Muscari albo flore▪ Eyst.

7. Hyacinthus Muscari luteo flore, Eyst.

5. Hyacinthus Botryoïdes ramosus de Bry. park.

8. Hyacinthus Anglicus. Eyst.

9. Hyacinthus floribus cam panuloe utrin (que) dispositis▪ C. B. P.

10. Hyacinthus Orientalis, Dod. Guil. Sonmans delin.

11. Hyacinthus Orientalis caule Maculoso, C. B. P. Rob. White sculp.

12. Hyacinthus orientalis Serotinus, Erectis coeruleis floribus, Eyst.

13. Hyacinthus orientalis Serotinus mixtus. Eyst.

Auspicus Clariss: viri D. Christophori Merr [...]t Collegii Medicorum Londinensium Soc [...] & Mus [...]ei Herbiani Custodis.

TRICAPSULARES HEXAPETALAE, radice bulbosa proeditoe. Section. 4. Tab. 12.

15. Hyacinthus stellaris Germanicus, bifolius, C. B. P.

15. Hyacinthus stellaris trifolius, C. B. P.

16. Hyacinthus stellaris spica­tus, cinereus, C. B. P.

17. Hyacinthus caulibus pl [...] [...]ribus floribus onustis▪ Swer.

18. Hyacinthus stellaris autumnalis minor, Eyst.

19. Hyacinthus stellatus Peruanus multiflorus flcoerueleo, swer.

Vide 14. Tab. 11. Hyacinthus orientalis flore pleno, Swer.

20. Hyacinthus Eriophorus orien­talis S. bulbus Eriophorus, Clus. hist.

21. Hyacinthus stellaris folio. & radice lilii, C. B. P. Guil. Sonmans delin.

22. Hyacinthus Indicus tuberosâ radice, Clus. hist. albus, Swer. Rob. While sculp.

23. Hyacinthus Indicus serotinus flore amplo albo odoratissimo, nobis.

ejusdem radix partim tube­rosa, partim bulbosa.

Auspiciis Clariss. biri Dom. Guil. Petty Equitis au­rati & Medicorum sondinensium Socii.

TRICAPSULARES HEXAPETALAE, radice bulbosa proeditoe. Section. 4. Tab. 13▪

1. Ornithogalum Arabicum▪ Clus. hist. Eyst.

2. Ornithogalum medium, Eyst.

4. Ornithogalum maximum. Clus. hist. app. 1.

5. Ornithogalum angustisolium ma [...]o [...] ▪bus exalbo virescentibus C. B. P.

6. Ornithogalum maximum & spicatum lacteo flore, Eyst.

8. Ornithogalum exoticum magno floré minore innato▪ C. B. P.

9. Ornithogalum flore pendente▪ nobis. Hyacinthus arvorum Ornithogali fl. Col.

10. Ornithogalum latifolium sphoericum, nob. Moly latifolium Indicumsipurp. Swer▪

11. Ornithogalum latifolium bulbiferum▪ nobis Moly Indicum, Clus. hist. Guil. Sonmans delin.

12. Ornithogalum luteum, Swer. Rob. White sculp.

13. Ornithogalum angustifolium Campestre luteum minimum bulbiferum, Col.

Aus piciis Clariss. viri Domi [...]elis Whistler Medicorum Londinensium Socii.

TRICAPSULARES HEXAPETALAE▪ rad [...] bulbosa pr [...]ditoe, seu culinari [...] bulbosoe. Section. 4. Tab. 14

1 Cepa [...]garis rotund [...], Dod.

2 Cepa oblonga Dod.

3 Cepa Ascalonica, matth.

4. Cepa sectilis juncifolia▪ nobis▪ Schoenoprasum. Dod.

1. Allium rubentibus nucleis▪ lob. Icon.

2. Allium montanum bicorne fl. ecalbido, C. B. P. Allium s▪ Moly montanum 3. Clus. hist.

3. Allium montanum fl. obsoletiori, C. B. P. Moly lucido colore▪ Swer.

4. Allium montanum capile rotundo▪ C. B. P. Allium, seu Moly montanum 5. Clus.

[...] Allium montanum bicorne [...]gustifolium fl▪ purpureo▪ C. B. P. Gu [...]l. S [...]man [...] [...]

6. Allium perpusillum juncifolium moschatum, Lob▪ Moly moschatum capillaceo folio▪ C. B. P. Prod. Hub••• [...]an Otteren [...]

7. Allium sphoero cephalum bifolium Italicum, I. B.

Radix Allii vulgaris integra.

ejusdem radix aperla.

Auspiciis Clariss▪ viri D. Eduardi Graves Eq [...] Baronetti & Collegii Medicorum Londine [...]s ium▪ Se [...]

TRICAPSULARES HEXAPETALAE bulbosoe calidoe & acres s▪ bulbosoe culinari [...]. Section 4. Tab▪ [...]

9. Allium sativum, C. B. P. Dod.

10. Allium sativum alterum s. Allioprasum caulis summo circumvoluto, C. B. P. sativum 2. Dod. Scorodoprasum 2. Clus. hist.

11. Scorodoprasum▪ Ger.

12. Allium sph [...]riceo capite folio latiore s. Scorodoprasum alterum▪ C. B. P. Ampe­loprasum, Dod. Scorodoprasum [...]. C [...]s. [...]s.

14. Allium montanum foliis narcissinis minus, C. B. P. Allium s▪ Moly narcissinis fol. 2▪ Clus. hist.

15. Allium palustre latifolium nobis syl­latifolium, C. B. P. ursinum, matth Clus. lugd. ursinum latifolium, lob. Icon. lugd.

16. Allium montanum latifolium maculatum, C. B. P. anguinum, matth. lugd.

[...]. Porrum comune capitatum▪ C. B. P. commune matth. vulgare▪ lob. Icon. Porrum, Dod.

2. Porrumsativum latifolium, C. B. P. sectivum, Dod. sectivum capitatum, matth. Guil▪ Sonmans delin.

3. Porrumsyl. vinearum, C. B. P. Ampe­loprasum, matth. lugd. Hubertus Van Otteren Leodiensis sculpebat.

4. Porrumsyl. gemino capite, C. B. P. Ampeloprasum, s. Porrumsyl. lob. Porrum caninum, lob. hist. lugd.

5. Porrumsyl. vitigineum. Ge [...] ▪ caule folia perforante▪ nobis.

Auspiciis Clariss viri D▪ Iohannis Be [...]s C [...], Medicorum Londinensium focit▪

TRICAPSULARES HEXAPETALAE radice bulbosa proeditoe, bulbosoe culinarioe. Section 4. Tab. 16.

[...] Moly latifolium Hispanicum, C. B. P. latifolium, Eyst

4 Moly latifolium luteum odore Allij. 1•• C. B. P. Moly mon [...]an▪ latifolium flav [...] ▪ flore, Clus. hist. app. altera.

5▪ Moly latifolium luteum odore Allij. 2um C. B. P. Moly latifolium fl. flavo. Eyst.

6. Moly exolicum floribus alboviridibus▪ C. B. P. Moly fl. albo lineis viridis coloris▪ swert.

[...]Moly angustifolium umbellatum, C. B. P. Moly Discoridis, lob. Icon. Clus. hist.

[...]. Moly atropurpureum▪ Swert.

8. Moly humile folio Gramine [...], C. B. P. Chamoe Moly an Moly disocoridis, Col.

9. Moly parvum caule triangulo, C. B. P. parvum Pesarense. Ponoe Itali.

10. Moly angustifolium floribus majoribus, C. B. P. Moly minus, Clus. hist. minimum albo flore, swert. Guil. Sonmans delin.

11. Moly angustifolium foliis reflexis, C. B. P. serpenlium vocatum, lob. lugd. Hub. Van Otteren Leodiensis sculpebat

1. Scilla vulgaris radice rubra, C. B. P. Scilla (maris Cepa) Trag. matth. Pancratium, Clus. hist. lugd.

2. Scilla radice alba, C. B. P. Hispanica, Clus. alba Eyst.

Auspiciis Clariss▪ viri D. Petri Barwick Collegii Medicorum Londinensium Socit▪

TRICAPSULARES HEXAPETALAE radice bulbosa proeditoe▪ Section. 4. Tab▪ [...]

Tulipa proeco [...] flore purpureo, albo & luteo, C. B. P.

[...] Tulipa nivea oris purpurascentibus, Eyst.

3 Tulipa Serolina ramosa major, C. B. P.

4. Tulipa biridis Coloris, Eyst.

5. Tulipa miniata flore Pleno, Eyst.

8. Tulipa minor lutea Italica, C. B. P. Bononiensis quoe plerumque polyclonos, Cam.

9. Tulipa minor lutea Gallica, C. B. P. Narbonensis minor, Dod. Guil. Sonmans delin.

7. Tulipa Persica variegata, C. B. P. Persica non aperta, Eyst. freder. hendr. Van hove sculp.

6. Tulipa pumilio latifolia Sulphurei. C. B. P. sulphurei coloris oris rubris, Eyst.

Auspiciis Clariss. viri D. Arthuri Dac [...]s Collegii Medicorum Londinensium Socii, & Nosocomii S. Bartholomei Medici.

TRICAPSULARES HEXAPETALAE radice ex duplici tubere conflatâ▪ Tab. 18. Section. 4.

1. Fritillaria proecox purpurea variegata▪ C. B. P. M [...]eleag [...]is▪ Dod.

2. Fritillaria alba proecox▪ C. B. P. albo [...]lore, Swer.

4. Fritillaria angustifolia lutea variegata magno▪ fl. C. B. P.

6. Fritillaria Polyanthos flavo­viridis, C. B. P.

7. Fritillaria Aquitanica flore luteo obseuro, Swer. Guill. Sonmans delin.

8. Fritillaria polyanthos non descripta, Swer. Guil. Faithorne sculp.

4. Meleagris flos maximus italicus, Eyst.

5. Fritillaria flore pleno, Eyst.

Auspiciis Clariss▪ viri D. Samuelis Collin [...] e parochia Rotherfield ex agro Sussex. Collegii S. Sanctoe trinitatis Cantabrigi [...] ­sis & Collegii Medicorum Londinensi [...] utrius (que). Socii▪ posterioris censoris.

TRICAPSULARES HEXAPETALAE. radice Squammosa proeditoe. Section. 4. Tab. 19.

1. Lilium Persicum florens eius (que) radix Squamosa, cum caulis inferiore parte.

2. Lilium seu corona Imperialis, C. B. P. cum radice Squamosa

3. Lilium S. Corona Imperialis multiflora & lato Caule. C. B. P. Corona Imperialis Polyanthos, Eyst. Guil. Sonmans delin.

4. Lilium S. Corona Imperialis florum classe duplici, unâ cum Siliquâ tricapsulari, in anteriori capsulâ apertâ duplex aparet Series Seminum.

Abr. Blootling sculp.

Auspiciis Clariss▪ viri D. Gaspari Nedham Collegii Medicorum Londinensium Socii.

TRICAPSULARES HEXAPETALAE, radice squammosa proeditoe. Section 4 Tab 20

6 Lilium Martagon Imperiale, Eyst.

7. Lilium Martagon fl. reflexis rubris punctatum▪ &▪ non punctatum. Eyst.

8. Lilium fl. reflexis albis punc­tatum & non punctatum, Eyst.

9. Lilium Canadense fl. luteo, cum maculis purpureis, Theat▪ flora.

10. Lilium purpuro▪ sanguineum fl. reflexo, C. B. P.

11. Lilium Martagon Pompo­nii, Eyst.

12. Lilium flavum, augustifolium, C. B. P. punctatum & non punctatum, Eyst.

ejusdem flos punctatus, cum siliquâ tricapsulari clausâ & apertâ.

Auspicijs Clariss viri D. Thomoe▪ Allen Collegij Medicorum Londinensium Socij, Nosocomiorum sanctoe Marioe de Bethlem, & stoe Brigidoe Medici.

TRICAPSULARES HEXAPETALAE. radice squammosâ proeditoe. Section. 4 tab 21

13. Lilium album pulgare, flore Erecto, C. B. P. album. Eyst. vide 14ti. & 15ti. icones in hujus Section, Appendice.

16. Lilium Indicum Puniceum Gemino latiore folio. nobis. Narcissus Indicus puniceus Gemino latiore folio, cum Semine, fer

17. Lilium purpureum majus, Dod•••. Eyst.

19. Lilium Cruentum bulbiferum, Eyst. Guil. Sonmans delin.

[...]. Lilium luteum asphodeli radice, C. B. P. liliasphodelus luteo [...]lore. Clus. hist. Abr. Blootling sculp.

3. Lilium rubrum asphodeli radice, C. B. P. Liliasphodelus puniceus, Clus. hist.

Auspiciis Clariss. viri D. Thomoe Millington collegii Medicorum Londinensium, et omnium animarum apud Oxon. Socii.

TRICAPSULARES HEXAPETALAE. Section. 4. Tab. 22.

1. Aloë [...] vulgaris [...] vulgaris C. B. P. [...] Dioscoridis, Col.

2. Aloë Americana folio in longum aculeum abeunte, C. B. P. Aloë Americana, Dod. Clus. Hist. Eyst.

3. Flos & capsula ejusdem Aloës Americanoe, nobis.

4. Aloë Americana flore luteo, nobis. Metl & Manguei, Anton▪ Recch.

5. Aloë Americana flore coeruleo palles­cente, nobis. Metl Cotzli, Anton. Recch.

6. Aloë Americana parva valdespi­nosa foliis admodum serratis, nobis. Mexical Metl, Anton. Recch.

7. Aloë Americana fructu dulci & acido, multiplici Prunis simili, nobis. Mexocotl seu Manguei pruno­rum, Anton, Recch. Burgh. sculp▪

8. Aloë Americana foliis an­gustioribus & tenuioribus abs (que) spinis, nobis. Pati seu Metl ex quo fiunt levissim a [...]i [...]a, Anton. Recch.

9. Aloë Americana foliis parum denta­tis, nobis. Theometl Manguei divi­num, Anton. Recch.

Auspiciis Clarissimi Viri D. Roberti Peirce Medicina Doctoris apud Bathonienses.

TRICASULARES HEXAPETALAE. Tab. 3. Section 4.••• Ejus (que) APPENDIX.

Yuca sive Iucca vera foliis Aloes, C. B. P. Yuca, Ger.

Yuca sive Iucca vera foliis filamen tosis, nobis. Iuca Americana foliis filamentosis, Munting.

Yuca sive Iucca spuria Peruviana foliis stellatis obtusis, nobis. Yuca Pe­ruviana foliis stellatis obtusis, Munting.

Yuca Peruviana foliis stellatis mucornatis, nobis. Iucca Brasiliana folio stella to mucor­nato, Munting.

Gladiolus Aethiopicus flore coccineo, Cornut.

Sysirinchium Indicum Vespasiani Robini, Cornut▪

Narcissus juncisolius omnium minimus flore omnino albo calice fimbriato, nobis. Bulbocodium minimum tenuifolium album, I. B. Chabr. Burghers sculp.

Narcissus juncifolius albus calice longiusculo seu magno foliis tor­tilibus, I. B. Chabr.

Narcissus maximus antumnalis quo­rundam, Narcissus non amarus albus seu Pancratium Indicum, Clus. Hist.

Auspiciis Clarissimi viri D. Edmundi Dickinson serenissimi Regis Caroli 2. familioe Medici.

APPENDIX Section. 4.toe Tab. 24. TRICAPSULARES HEXAPETLAE.

Narcissus Africanus sive exoticus bifolius duplex foliis acutis & ob­tusis, nobis. refer ad tricapsulares Squamatas, Cap. XX.

Narcissus minimuscalice plano petalis sex reflex is luteis, nobis. Bulbocodium minimum corona tum, I. B. Chabr.

Narcissus minimus calice amplo plano, nobis. Bulbo­codium tenuifolium, I. B. Chabr. pag. 422. pl. 8.

Lilionarcissus Indicus pu­milus monanthos albusfoliis angustissimis, nobis. Ata­mosco dictum hortulanis pag. 366. pl. 30.

Hyacinthus latisolius, Dalp.ii I. B. Chabr. pag. 422. pl. g.

Hyacinthus tripolitanus, I. B. Chabr. pag. 422. pl. 10.

Ornithogalum luteovireus Cornut. pag. 423. pl. 11.

Ornithogalum floribus subvi­rentibus longissimis pediculis innitentibus, nobis Moly flore subviridi, Boccon▪ pag. 423. pl. 12.

Lilium album floribus depen­dentibus sive peregrinum, C. B. P. Sultan Sambach, Clus. Hist. & Pan. Eyst. du Bry. vide 14. pag. 405.

Lilium Canadense imperfectis floribus seu irregularibus albis, nobis. pag. 405. pl. 15.

Lilium cruentum latifoli­um, I. B. Chabr. vide pag. 423. pl. 14.

Burgh. sculp.

Auspiciis Clarissimi Viri D. Radolphi Macro Midicinoe Doc­toris apud Londinenses.

PENTAPETALAE & POLYPETALAE PAPPESGENTES radice tuberosâ. Tab. 25 Section. 4.

1. Anemone trifolia, Dod. Ger.

2. Anemone syl. alba maj. C. B. P. 3.ia inalth. lugd.

3. Anemone horten. latifolia▪ Simplici flavo slore. I. clus hist. Cyclamini Seu malvoe fol. C. B. P.

4. Anemone Geranii rotund [...] fol. purpurascens, C. B. P papaveracea, Tab. Ger.

5. Anemone latifolia Simpl. Carneo flore, C. B. P. 6. fl. Sim­plici, Clus. hist.

8. Anemone hortensis pleno flore versicolori & coccineo flore pleno, Clus. hist.

10. Anemone latifolia, Chalcedo­nica polyanthos, Passcei.

6. Anemone Oenanthes folio, flore violaceo hexa phyllos, C. B. P. flore purpuro-violaceo, Eyst.

11. Anemone tenuifolia, flore coccineo multiplici, Eyst. [...] Sonmans delin.

7. Anemone coerulea Geranii Rupertiani folio, C. B. P. Ro [...]. White sculp.

12. Anemone lenuifolia Bizanlina, flore carneo Vivacissimo, in flora Parisiis.

13. Anemone purpurea, lenuiso lia, flore purpuro-Violescente, & Poly phyllo, in flora Parisiis.

Auspiciis Clarissimi viri D. Iohannis Lawson Collegii Medicorum Londinensium socii.

HEXAPETALAE & PENTAPETALAE▪ PAPPESGENTES & NON PAPPESCENTES. Section 4. tab [...]

1. Pulsatilla vulgaris fl. dilutiore, Clus. hist.

2. Pulsatilla vulgaris flore saturatiore, Clus. hist.

3. Pulsatilla flore albo, C. B. P.

4. Pulsatilla lutea, Pastinacoe syl▪ folio, C. B. P. lutea Cam. cp.

1 & 2. Caryophyllata vulgaris. Clus. hist. & vulgaris maj. flore, C. B. P.

7. Caryophyllata aquatica, nutante flore, C. B. P.

3. Caryophyllata Alpina lutea, C. B. P.

8. Caryophyllata Aquatica, altera, C. B. P.

5. Caryophyllata Alpina, omnium minima, Ponoe, & Alpina minima altera ponoe, Ital. Guil. S [...]mn [...]ns delin.

9. Caryophyllata Chamoedryos folio, nobis. Chamoedrys montana, Lugd. Abr. Blootling sculp.

6. Caryophyllata Alpina, Quinquefolia, C. B. P.

1 & 2. Hepatica trifolia, flore simp. & pleno, Clus. cum semine.

Auspiciis Clariss. biri D. Georgii Smith Collegii Mediconim Londinensium Socii▪ Authoris foris & domi amici familiaris & constantis.

PENTAPETALAE & HEXAPETALAE Grumosa radice & asphodeli [...]dice: Ranunculi Asiatici. Section. 4. tab 27

1. Ranunculus Grumosâ radice fl. albo Simpl. C. B. P. Asiaticus Grumosâ radice 1. Clus. hist.

2. Ranunculus ramosus Grumosâ radice, C. B. P. [...] 2. Clus. hist.

3. Ranunculus fl. flavo Vario, C. B. P. flore flavo. rubris venis distincto, Eyst.

4. Ranunculus Grumosâ radice fl. niveo, Eyst.

ejusdem spica cum Semine.

5. Ranunculus Asiaticus Grumosâ radice flor. phoeniceo ruberrimo, Eyst.

6. Ranunculus peregrinus Grumosâ radice 1 Clus. hist. fl. albo venis rubris & flavis permi [...]t [...]

7. Ranunculus Asiaticus Grumosâ radice pleno fl. 2. Clus. hist. pleno store ruberrimo, Eyst.

8. Ranunculus Asphodeli radice prolifer miniatus, C. B. P.

9. Ranunculus. Asiaticus Asphodeli radice pleno fl. Sanguineo, 1. Clus. hist.

Auspiciis Clariss. viri D. Nicolai Stanley Collegii Medicorum Londinensium Socii.

PENTAPETALAE▪ Radice Tuberosâ & fibrosâ. RANUNCULI. Tab. 28. Section. 4 [...]

10. Ranunculus sylvarum. Clus. hist. alba, purpurea & pleno [...]lore.

11. Ranunculus nemorosus flore pleno, Coeruleo. nobis. & nemorosus luteus. lob Icon.

12. Ranunculus Thalictri folio, Clus. hist.

13. Ranunculus Thalictri folio minor Asphodeli radice, Park.

14. Ranunculus Moschatella dictus, C. B. P. Ranunculus minimus septentrionalium herbido muscoso fl. lob. Icon.

15. Ranunculus dulcis nemo rosus, Tab. dulcis, Trag.

16. Ranunculus pratensis acris erectus, C. B. P. idem flore pleno.

17. Ranunculus pratensis erectus dulcis flore simp. & pleno, cum semine in capitulum Congesto.

18. Ranunculus pratensis repens hirsutus, C. B. P. flore simplici & pleno, cum sem. echlnato in capitulum congesto. Guil. Sonmans delin.

19. Ranunculus tuberosus, Dod. fl. simplici & pleno, cum semine aculeato in capitulum congesto. Abr. Blootling sculp

20. Ranunculus parvo folio trifido, C. B. P.

21. Ranunculus hirsutus fl. omnium minimo lūteo, nobis.

22. Ranunculus ceratophyllus seminib [...]. falcatis in spicam addactis, nobis

Auspiciis D Humpredi Brooke Collegii Madicor [...] Londinensium Socii.

PENTAPETALAE RADICE FIBROSA Ranunculi Arvenses & Palustres. Tab. 20. Section. 4.

23. Ranunculus echinatus arvensis, s. nostras, nobis. Arvorum, Ger.

24. Ranunculus echinatus stellatus Creticus. C. B. P. echinatus Creticus Ponoe Ital.

25. Ranunculus 3.ius Apuleii. Clus. hist.

26. Ranunculus Pratensis Bononiensis, Park.

Ranunculi Palustres

27 & 28 Ranunculus palustris Apii folio loevis C. B. P. & folio lanuginoso, C. B. P. Sardonicus, & Sardous, Cord. hist.

29. Ranunculus hederaceus Dalp.ii lugd. hist. Aqualicus hederaceus albus, nobis. male luteus, C. B. P.

30. Ranunculus Aquaticus Colyledonis folio C. B. P. Aquaticus umbilicato fol. Col.

31. Ranunculus Aquaticus Hepaticoe sacie, lob. Icon. Aquut. folio rotundo, & capillaceo C. B. P

32. Ranunculus Aquaticus capillaceus, C. B. P. Trichophyllos aquaticus medîo luteus, Col.

33. Ranunculus longifolius palustris major, C. B. P. flammeus major, Ger.

34. Ranunculus longifolius palustris minor, C. B. P. flammeus minor, C. B. P.

35. Ranunculus longifolius palustris minor serratus, C. B. P. flammeus serratus, Ger.

Auspiciis Clarissimi Viri D. Walteri Mills Collegii Medicorum Londinensium Socii

PENTAPETALAE RADICE FIBROSA, Grumosâ & asphodeli proeditoe. Tab. 30 Section 4

36▪ Ranunculus solio Planlaginis Ger, Park.

37. Ranunculus Pyrenau [...] albus, Park.

38. Ranunculus montanus folio Gramineo, C. B. P. Gramineus, Tab. Ger. & multiplex ejusdem.

39. Ranunculus Gramineo folio tuberosa Radice, nobis (perperàm) bulbos [...] Gramineus montanus. Col▪

40. Ranunculus Gramineus hirsutus monanthos, nobis.

41. Ranunculus Gramineus alter polyanthos, nobis.

42. Ranunculus montanus Betonicoe folio, Park.

43. Ranunculus montanus saxatilis Asphodeli radice, Col.

44. Ranunculus montanus leptophyllon Asphodeli radice, Col.

45. Ranunculus rotundifolius Asphodeli radice, nobis. Chelidonium minus, Ger.

46. Ranunculus Illyricus minor, Park.

47. Ranunculus Illyricus major, Park.

Auspicus Clanssimi viri D. Gualt [...]ri Neatham Collegii Medi­corum Londinensium socii Honorani, Anatomes apud Chirurgos Londinenses professons, & Hospilii Suttonioni Mal [...]

PENTAPETALAE ASPHODELI radice [...] sibrosa radice RANUNCULI. Section. 4. T [...]. 31.

48. Ranunculus Creticus latifolius, Park.

49. Ranunculus latifolius autumnalis fl [...]simplici, nobis. Grumosa rad. 1. Clus.

50. Ranunculus latifolius multiplex serotinus, Corn.

51. Ranunculus latifolius autumnalis caule hirsuto flore minimo, nobis Grumosa radice species II Clus.

52. Ranunculus montanus hirsutus, albus altior, C. B. P. montanus, III. Clus. hist.

53. Ranunculus montanus hirsutus humilior, Narcissi flore, C. B. P. mon­tani II species altera, Clus. hist.

54. Ranunculus rutaceo folio fl. saua [...]e [...]ubenti, C. B. P. proecox I. Rutoe folio, Clus. hist.

55. Ranunculus montanus purpureus calyce villoso Foelicis Plateri, I. B.

56. Ranunculus Alpinus albus & luteus, I. B.

57. & 58. Ranunculus montanus rotundifolius f [...]minore & majore, C. B. P. Ger.

59. Thora, s. Phtho [...]a Daldensis, Ger.

60. Thora Sabaudica, s [...]montis Baldi, Ger.

Auspic [...]s Clariss viri D. Thomoe [...] Collegii Medicorum [...] [...]

TRICAPSUSULARES LACTESCENTES, CAMPANULATAE, Glabroe, majores. Campanula, seu Rapunculus. Section. 5t•• Tab. 1.

1. Campanula maj. lactescens, lob.

2. Campanula persicoefolia, lob.

3. Campanula foliis sc [...]ratis coerulea, Eyst.

4. Campanula fol. subrotundis, C. B. Prod.

5. Campanula Alpina. Glabra [...]dilutissimè coeruleo, I. B.

6. Campanula minor magno flore, nobis. Erinus magno flore, Col.

7. Campanula pyramidalis minor, Prosp. Alpin d [...] E [...]cot.

8. Rapunculus Creticus se [...] ▪ Petro­marula Cretica, Park, Theat.

9. Campanula Alpina Tragopogi folio, C. B. P. Rob. White sculp. Gulielmus Sonmans d [...]lin.

Campanula S. Rapunculus syl. um­bellatus augustifolius et latifoliꝰ Cam, ho [...]t. 10. 11.

12. Rapunculus petraeus Prosp. Alpin. de exoticis.

Sub auspicus Dom. Guilielmi Gape Pharmacopoeorum londinensium socu ac magistri anno 1672, serenissimi Ducis Eboracensis a mult [...] annis Pharmacopoei.

TRICAPSULARES LACTESCENTES CAMPANULATAE Glabrce minores. Campanula, seu Rapanculus. Section. 9. Ta [...].

13. Rapunculus esculentue, C. B. P.

14. Rapunculus nemorarus major a [...]tisol. magno flore, C. B. P.

15. Rapunculus fol. serrato re [...]diore [...]. I. B.

16. Campanula min [...]or rot [...]difolia Alpina▪ C. B. P.

17. Campanula minor rotundifolia, vulgaris, C. B. P.

18. Campanula Cymbalaria folio vel. fol. hederaceo, C. B. P.

19. Campanula Serpilli folio C. B. P. & Prod.

20. Campanula. minor, S Erinus Nicandi, col.

21. Campanula arrensis minima, Dod.

22. Campanula arvensis Erecta. S. Speculum Veneris, Ger.

23. Campanula Pentagonia Per­foliata, nobis.

24. Campanula rotundifolia caetana, Boccon.

Auspiciis Georgii Johnson Pharmacop, [...]oruim Londinenfuim Socii. ac Magistri amio. 1674.

TRICAPSULARES LACTESCENTES CAMPANULATAE Herjut [...] Campanula seu Trachelium, Section. 5. T [...].

25. Repunculus minor fol. incisis. C. B. P. Erini s. Rapunculi mimmum Gen,ꝰ Col.

26. Campanula hirsuta ocimi folio caulem ambiente fl. pendulo, Boccon.

27. Campanula maxima fol. latissimis, C. B. P. mai. Belgarum, [...]ob.

28. Campanula maj et asperior s [...] urticoe, C. B. P.

29. Campanula s. Cervicaria maj. loevior fl. albo magno. I. B.

30. Campanula hortensis fol. & flore oblongo, C. B. P. Viola mariana, Dod.

31. Campanula perigrina maxima laciniatis folijs. nobis. medium Dioscor. Raunrolsij. Cam. ep. I. B.

32. Campanula hortensis Ra­punculi radice repente, nobis. Trachelium in maritimis, lob. ad.

33. Campanula fol. echii floribus villos [...], C. B. P. & Prod.

34. Campanula foliis Echii, C. B. P. & prod. Trachelium folijs echij, Park.

35. Rapunculus montanus folijs Anchusoe, nob. Rapun culus montanus s. Trache­lium montan. I. B.

36. Campanula Convolvuli flore, folijs angustis hirsutis, nob. Campanula lychnidea. I. B.

Auspicijs D. Iohannis Chase Pharmacopoeorum Londinensium socij. & in aula ipsius Regis Caroli 2. sacrae personae pharmacopoei.

TRICAPSULARES LACTESCENTES CAMPANULATAE Hirsutae Campanula seu Trachelium. Section. 5. Tab. 4.

37. Campanula [...]irsuta pyramidalis Vale­randi. I. B.

38. Campanula s. Cervicaria Bononiensis I. B.

39. Trachelium ramosum fl [...]pleris (que) singularibus, I. B.

40. Trachelium minus album, I. B.

41. Trachelium capitatum hirsutum Gra­ [...]mineis foliis, Boccon.

42. Trachelium hirsutum altissimum asperius fol. augustis fl. parvis I. B.

43. Trachelium pratense fl. conglomerato, nobis

44. Trachelium Petroeum Globosum, Ponoe.

45. Trachelium spicatum Echii fol. nobis.

[figure]

TRICAPSULARES LACTESCENTES CORNIC [...]LATAE & GALEATAE Tab. [...]. Section. [...].

46. [...]apunculus Corniculatus folio urticoe, fl. coeruleo & albo, nobis. Alope [...]curoides longiore spica, Clu [...]. hist.

47. Rapunculus Cornicu­latus fol. oblongo spicâ orbiculani, nobis.

48. Rapunculus corniculatus scabiosoe capitulo coeuleo, nobis rapuntium allerum leptophyllon capitatum, Col.

49. Rapunculus Alpinus corni [...]ulatus, C. B. P. Trachelium petroeum minus Ponoedes. Bald.

50. Rapunculus Corniculatus Alpinus parvus, nobis. Alpinus parvus Comosus. I. B.

51. Rapunculus montanus pul­monarioe Gallorum folio & Tra­chelii flore, Clus. cur. post.

52. Rapunculus valerianoides coeruleus, nobis. Trachelium umbelliferum coeruleum, Ponoe. Ital.

53. Rapunculus Alpinus angustifoli. nobis. Rapuntium Alpinum angustifolium alterum, Col.

54. Rapunculus Galea [...]us Americanus coccineo flore majore, nobis. Trachelium Americanum, flos Can [...]dinalis, hist. Mex. Guil. S [...]ans Delin.

TRICAPSULARES LACTESCENTES GALIATAE.

55. Rapunculus Galeatus Virginianus flore violaceo majore, nobis. Abr. Blootling sculp.

56. Rapunculus Galeatus Bloesensis flore violaceo, minore nobis.

Auspiciis D. Guilielmi Rose [...]ell Pharmacopaorum Londinensium Socii, & Serenissimoe Regin [...] Kathaina Pharmacopoei.

TRICAPSULARES PENTAPETALAE. Section. 5. tab. 6.

Hypericum, Androsoemum, Ascijrum, Coris.

1. Hypericum vulgare, matth.

2. Hypericum fol. breviori, C. B. P. Syriacum, Ger. Lugd.

3. Hypericum mininiū Supinū Septentrionale, Lob. I. B.

4. Coris lutea▪ C. B. P. legitim [...] Dioscoridis Ponoe Ital. Cori [...] Matth▪

5. Hypericum Supinum tomentosum maj. vel. Hispanicum, C. B. P. tomentosum Hispanicum, Clus. hist.

6. Androsoemum perfoliatum & perfora­tum, C. B. P. alterum apulum, Col.

8. Androsoemum foelidum Seu tragodes▪ [...].

9. Ascyrum S. Hypericum bifolium Glabrum non perforatum, C. B. P. Androsoemum Campoclarense, Col. Acyrum caule rotundo, nobis.

10. Ascyrum caule quadrangulo. nobis. Ascyrum, matth. Ger.

11. Androsoemum alterum hir­sutum, Col. hirsutum, C. B. P.

12. Androsoemum maximum bacc [...] ­serum, nobis. Herba Sciciliana, Ta [...]

Auspiciis Anthonii Hinton pharmacopaeorum Londinensium Socii ac Magist [...] anno, 1 [...]75.

TRICAPSULARES PENTAPETALAE. Tab. 7. Section. 5.

1. Viola martia purpurea fl. simplici C. B. P. & multiplici.

2. Viola marlia inodom syl. C. B. P. martia Canina, Eyst.

3. Viola marococi foliis, nobis.

7. Viola erecta fl. coeruleo, & alba▪ Eyst. Arborescens, matth.

8. Viola tricolor erecta an lovis flos Theop.•i C. B. P.

9. Viola tricolor hortensis repens, C. B. P. viola tricolor, Dod.

10. Viola bicolor arvensis, C. B. P. syl. Lob. Icon.

6. Viola Alpinarolundifolia lutea, C. B. P montana fl. luteis, lob. obs. montana. Clus. hist.

11. Viola montana lutea grandiflora, C. B. P. flammea lutea, lugd. Guil. Sonmans delin.

12. Viola Alpina fol. in plures partes, dissecto C. B. P. montana fol. multifido, I. B. Hub.tus Van Otteren Leodiensis seulp.t

13. Viola humida aut palustris pinguicula [...] gesn. Cam. Pinguicula s. sanicula Eboracensis, Ger.

Auspicus Roberti Phelpes pharmacopaeorum Londinensium Soci [...]

[...]ICAPSULRES. MONOPETALAE. section. 5. Tab. [...].

1. Digitalis vulgaris, Park. I. B.

2. Digitalis latifol. fl. ferru­gineo, nobis.

3. Digitalis augustifolia fl. ferrugineo, nobis.

4. Digitalis lutea magno flore, C. B. P.

5. Digitalis lutea parvo flore.

6. Digitalis perfoliata fl. violaceo minore.

7. Gratiola vulgaris, park.

1. Scrophularia Vrticoe folio, C. B. P.

2. Scorphularia flore luteo, C. B. P.

3. Scrophularia rad. nodosâ, nobis.

4. Scrophularia ra­dice fibrosâ Betonicae foliis, nobis.

6. Scrophularia sambuoi fol. park.

Auspicüs francisci Hall pha [...]naco­poeorum Londinensium. socii.

BICAPSULARES MONOPETALAE. Section 5. Tab. 9.

8. Scrophularia Ruta canina dicta vulgaris, C. B. P. Rula canina, Clus▪ hist. lugd.

7. Serophularia folus Filicis modo laciniatis, vel Rula canina latifolia, C. B. P. Cretica, Clus. hist.

1. Verbascum mas latifolium luteum, C. B. P. Thapsus barbatus, Ger.

2. Verbascum maximum Meridionahum odoratum luteum calbum, I. B.

4. Verbascum lychnite slalbo. parvo. C. B. P. Phlomas lychnitis, hist lugd. Verbascum lychnite, matth.

5. Verbascum nigrum flore ex luteo purpurascente, C. B. P. nigrum, Dod. Ger

6. Verbascum nigrumfolio Papaveris cornicu▪ lati, C. B. P. crispum, [...] sinuatum, I. B.

3. Verbascum pulverulentum fl. luteo. parvo. I. B.

7. Verbascum angustius, Dod. angustifolum fl. aureo, folio crassiore, I. B.

5. Tab. X.m• Verbascum nigrum vulgare, Park. Blattaria, Dod. Blattaria Plinii, Ger. Lob.

1. Blattaria perennis fl. purpureo, nobis. flore purpureo, Park.

Auspiciis D. Iohannis Batters [...] Phor­macopoeorum L▪ Socii ac Magistri Anno 107 [...].

BICAPSULARES MONOPETALAE. Tab. 10. Section. 5.

[...]. Blattaria flore luleo, Ger. Park. lutea, I. B.

7. Blattaria perennis purpurea, nobis. flore purpureo, Lob. Icon. lugd. Ger.

2. Blattaria perennis flore gilvo s. obsoleti coloris, nobis.

3. Blattaria Cretica incana rotunda laciniato fol. nobi Verbascum frulicosum auriculalum, Ponoe. Ital. Brassicoe folio, Col.

8. Blattaria Crelica spinosa foliis Leucou incanis, nobis. Cretica spinosa, Park.

4. Blattaria pilosa Cretica s. Arc [...]us quorundam, I. B. Verbascum foliis subrotundis, flore Blattarioe, C. B. P. & Prod desc.

9. Blattaria incana multifida, Boccon.

10. Blattaria rubra spicata major glabra folio [...] Lysimachia spicata purpurea fol. acutis, nobis. purpurea [...] munis maj. Clus. hist. purpurea spicata▪ Ger. C. B. P.

11. Blattaria purpurea spicata lanuginosa s. folio subrotundo incano, nobis. Guil Sonmans delin.

14. Blattarioe affinis planta major, sl. luteo, nob. Lysimachia lutea maj. quoe dioscoridis▪ C. B. P. lutea communis Clus. hist lutea, Tab. Ger. Eyst. Abraham Blooteling sculpsit.

Blattarià affin is fol. nigris &c. Lysimachia lutea minor foliis nigris punctis notalis, C. B. P. lutea altera Clus. hist.

16. Ephemerum matth. Dod. lob. Ger.

Auspiciis Guilielmi Browne Pharma copoeonim Londinensium Socii.

BICAPSULARES MONOPETALAE. Tab. [...]. Section▪ [...]

1. Nicotiana major latifolia, C. B. P. Tabacum latifolium, Eyst.

2. Nicotiana minor angus­tifolia, C. B. P. & Eyst.

4. Nicotiana minor, C. B. P. Nicotiana minor s. Hyoscyamus luteus, Eyst.

3. Nicotiana minima, C. B. P. Taba cum s. Sana sancta minima, lob. Lugd.

1. Hyoscyamus vulgaris & niger, C. B. P. Hyoscyamus vulgaris, Eyst.

2. Hyoscyamus albus, Dod. Eyst.

3. Hyoscyamus albus minor, C. B. P. albus vulgaris, Clus. hist.

5. Hyoscyamus Creticus luteus minor, C. B. P. 4. vel albus Creticꝰ Clus. hist.

4. Hyoscyamus Creticus luteus major, C. B. P. Prod & Matth. ed. Bauh.

6. Hyoscyamus rubello flore, C. B. P. syriacus, cam. hort.

7. Hyoscyamus cauliculis spinosis Aegyptiacus, C. B. P. Aegyptiacus, Clus. hist.

8. Hyoscyamus albusAegyptiacus [...]eslingii ad Prosp. Alpin.

Auspicüs Eduardi Hearne Pharmacopoeonim Londinensium Socu.

BICAPSULARES Flore rictu anterias & Calcari posterius Donato. Tab. 12. Section. 5.

1. Linaria latifolia Dalmatica magno flore, C. B. P. & Prod. maxima folio lauri Dalmatica, I. B.

2. Linaria latifolia triphyllos sicula, Boccon.

23. Linaria triphyllos minor lutea, C. B. P. Valentina, Dod. Lob.

3. Linaria carulea Apula, Col. triphylla coerulea, C. B. P.

20. Linaria Bellidis folio C. B. P. & Prod. Osyris odo­rata purpurea, Tab.

4. Linaria quadrifolia lutea, C. B. P. tetraphylla lutea minor, Col. tetraphylla tenuifolia, nobis.

10. Linaria vulgaris lutea fl. majore, C. B. P. vulgaris, Eyst.

11. Linaria fl. pallido rictu purpureo, C. B. P. Linaria flore albicante, Eyst.

16. Linaria purp. major odo­rata, C. B. P. purpuro-coerulea elatior. Eyst.

5. Linaria lutea parva annua, I. B.

17. Linaria foliis angustis ex viridi canescentibus, C. B. P. Hispanica, 5. Clus. hist.

Linaria foliis carnosis cinereis. C. B. P. Linaria Hispanica 4. Clus. hist.

Auspiciis Iacobi Gouer Pharmacopoeorum Londinensum Socii.

BICAPSULARES Flore rictu anterius & Caleari posterius Donato. Tab. 13. Section 5.

13. Linaria seu Osyris alba, Park.

12. Linarja flore pallido rictu aureo, C. B. P. Pan­nonica [...]. Clus. hist.

8. Linaria minor coerulea, Park.

18. Linaria pumila foliis car­uosis slosculis minimis flaris. C. B. P. Moravica 2. Clus. hist.

LINARIA Altera CAPILLATO folio, C. B. B. LINARIA tenuifolia, Lugd. apparet nobis sedi species.

14. Linaria tenuifolia coerulea nobis Linaria coerulea Dal.pii Lugd.

19. Linaria quadrifolia coerulea, C. B. P. Styriaca repens, Eust.

22. Linaria coerulea calcaribus longis, I. B.

25. Linaria foliis hirsutis floribus obsoleti coloris, nobis.

15. Linaria Molluginis facie, Boccon.

21. Linaria semper virens, Prosp. Alp. Exot.

9. Linaria Pumila tetraphylla, Boccon.

20 Linaria Helxines folio, Park.

Auspiciis Thomae Barrow Pharma­copoeorum Londinensium Socii.

BICAPSULARES FLORE rictu anterius & calcari posterius Donat [...], Bicapsulares rictu anterius sine calcari & tetrapetaloe quadricapsulares Tab 14 Section 5.

Linaria Antirrhinum Ruta▪

27. Linaria folio subrotundo, nobis. Elatinefolio subrotundo, C. B. P.

28. Linaria folio acuminato in basi auriculato▪ st. luteo, nobis. Elatine fol. acuminato in basi auriculato st. luteo, C. B. P.

29. Linaria minima folio acuminato in basi auriculato st luteo minimo, nobis.

30. Linaria hederuloe folio. Col. Cymbalaria, matth. lugd. Cymbalaria▪ foliis hederacei [...] st. coeruleo, Eyst.

1. Antirrhinum st. luteo, C. B. P. luteum, Tab▪ Ger.

2. Antirrhinum maj. alterum folio longiore, C. B. P. Antirrhinum fl. rubro, Eyst.

3 & 4. Antirrhinum st. albo Eyst. & flore albo oris luleis, Eyst.

5. Antirrhinum arvense majus, C. B. P. syl. Dod. Eyst.

QVADRICAP - SV - LARES TE - TRAPETALAE

1. Ruta Graveolens hortensis, Dod. hortensis latifolia, C. B. P. [...] Sonmans delin.

3. Ruta sylvestris major, C. B. P. Graveolens, Dod. Hubertus Van Otteren Leodiensis sculpsit.

4. Ruta sylvestris minor, C. B. P. syl. minima, Dod. Ger. sylvestris, Cam. ep.

5. Ruta sylvestris st. magno albo, C. B. P. Ruta syl. Harmola, Matth. Clus. hist. lugd.

Auspiciis D. Roberti Lightfoot Pharmacopoeorum Socii nec non Apothecarii Reginii

PENTAPETALAE ROSTRATAE QUINQUECAPSULARES. Gerania perennia. Section. 5 Tab 1 [...]

1. Geranium Annuum Batrachiodes Bohemicum purpuroviolaceum, nobis.

2. Geranium annuum folio malvac [...]v rotundo majus, nob. Pes columbinus, Dod.

3. Geranium annuum minus sol. laciniatis. & pediculo longissimo, nobis.

6. Geranium saxatile lucidum, Eyst. rotundo folio, Col.

7. Geranium Althaeae folio, C. B. P. malocoides ad lob. Ger.

10. Geranium arvense moschatum, Eyst.

9. Geranium arvense supinum inodorum, Eyst. cinerei & brasilici coloris, nobis.

11. Geranium Robertianum, lob. Dod. Tab. Guil. Sonmans delin.

12. Geranium Creticum hoemato des, lob. Creticum, Clus. hist. Hubertus Van Otteren Leo diensis sculpsit.

13. Geranium Apulum Coriandri folio, Col.

Auspiciis Thomoe Gardiner Pharma­copoeorum Londinensium Socii.

PENTAPETALAE QUINQUECAPSULARES ROSTRATAE. Gerania perennia. Tab. 16. Section [...]

14. Geranium Balruchiodes folio aco­niti C. B. P. st. albo, coerul. & [...]ariegat.

15. Geranium macrorhizon. Eyst.

17. Geranium Sanguineum maximo flore. C. B. P. Sanguinarium, Eyst.

18. Geranium fuscum, Eyst▪ & Pullo flore, Clus. hist.

20. Geranium radice Grumosâ. C. B. P. 4. [...]el bulbosum pennoei. Clus. hist.

21. Geranium tuberosum maj. C. B. P. tuberosum, Dod.

22. Geranium V. nodosum Plateau. Clus. hist.

23. Geranium argenteum Alpi­num longius radicatum, Ponoe.

24. Geranium Romanum versicolor. Park. Parad.

25. Geranium Moscoviticum purpureum, Park.

26. Geranium triste corn. triste sive Indicum noctu o [...]ens, Park.

27. Geranium foetidum. Park.

Auspiciis Thomoe Langham Pharmacopoeo­rum Londinensium Socii.

PENTAPETALAE MOLLIENTES Seminibus Orbiculariter cingentibus stilum nutritivum. Tab. 17. Section. [...].

7. Malva sylvestris pumila, flore albo minore folio rotundo, nobis.

8. Malva syl. procerior folio sinuato st. maj. purpureo, nobis.

1. Malva procerior folio cor­dato▪ fl. minore rubro, nobis.

9. Malva major Hispanica lanuginosa fol [...]. mi [...]is aure [...] splendentibus, nobis.

18 & 20. Malva rosea folio subrotudo flore simplici & pleno diversorum colorum.

22. Malva rosea folio Ficus, C. B. P.

15. Malva arborea Deneta dicta parvo flore, C. B. P.

2. Malva oetiva trimestris, nobis oestiva hispanica, Ger.

3. Malva foliis crispis, C. B. P. crispa, Cam. Dod. Eyst.

5. Malva Indica hirsuta florum petalis bifidis, nobis.

11. Malva Betonicoe folio, Boccon.

6. Malva folio vario, C. B. P. Prod.

Auspiciis Thomoe Aungier Pharma­copoeorum Londinensium Socii.

PENTAPETALAE MOLLIENTES seminibus orbiculariler cingentibus stilum nutritivum. Alcea Tab. 18. Section 5▪

3. Alcea vulgaris, dod▪ lugd Malva verbenaca, Ger.

4. Alcea folio rotundo laciniato, C. B. P. Malva montanas. Alcea rotun [...]difolia laciniata, Col.

5. Alcea cannabina, C. B. P. cannabina pentap hylli folio, I. B.

6. Alcea hirsula C. B. P. villosa Dal.pii hist. lugd.

11 & 12. Alcea vesicaria. C. B. P. Dod. Veneta, Eyst. lugd.

7. Alcea Indica magno flore, C. B. P. Americana Clushist Sabdariffa lob. Dod. lugd. Eyst. I. B.

8. Alcea Indica parvo flore, C. B. P. Sabda riffa alia, hist. lugd. Bamia Alpini, Cam.

9. Alcea A. gyptiaca villa [...]a, C. B. P. Abel mosch Aegyptiorum s. Abutilon Avicennoe, Ponoe. Ital.

10. Alcea Aegyptia moschata Abel mosch. dicta, Park.

2. Althoea Rosea Sinensis multiplex & simplex, Ferr. sen.

siliqua magna dec [...]gona s-multicapsularis Althoeoe Sinensis.

Auspiciis Petri Gels' thor'p Pharmaco­poeorum Londinensium Socii.

PENTAPETAJAE MOLLIENTES semimbus orbiculariter cingentibus stilum nutritivum. Tab. [...] Section 5.

10. Malva Sicula foliis moschatis Crispis, Boccon.

12. Althoea & bismalva, [...]er. I. B.

17. Althoea frutescens folio acuto parvo flore, C. B. P. Althoea arborea olbi [...] lob. Icon.

6. Althoea Rosea peregrina, Cornut

13. Althoea Arborea altera Bryonioe folio, I. B.

[...]. Althoea frutex 1. Clus. hist.

Althoea frutex 2. Clus. hist.

3. Althoea Theophrasti f [...]luteo, C. B. P. Abutilum Avicennoe, Eyst.

4. Althoeoe Theophrasti similis, C. B. P. Abutilum▪ Indicum▪ Cam. I. B. Park▪ [...]i [...] Sonmans delin.

Loculamentum Ketmioe Syriacorum cellulis distinctum.

5. Althoea palustris Cytini flore, Ad. lob. Park Hubertus Van Otteren Leodiensis sculpsit.

7 & 8. Alcea Pharnamb carpini folio, semine rostrato Simplici & Virginiana semine duplici rostro proedito nobis.

Auspiciis D. Iohannis Garet Medicinoe Doctoris & Pharmacopoeorum Londinensium Socii.

PENTAPETALAE UNICAPSULARES. Section. 5. Tab. 20▪

1. Lychnis Sil. perennis quoe Been album vulgo.

2. Lychnis perennis angustifolia, marina Anglica repens dici­tur, nobis.

3. Lychnis Syl. pluribus fol. simul junctis, C. B. P.

4. Lychnis mont. viscosa alba latifolia, C. B. P.

12. Lychnis noctiflora C. B. P. ocymoides noctiflorum, Cam.

13. Lychnis Syl. semper virens, ocymoides arboreum semper virens, Clus hist.

5. Lychnis viscosa flore muscoso, C. B. P.

6. Lychnis viscosa syl. proecox fl. incarnato, nob. 4. Clus.

7. Lychnis viscosa alba angu­slifolia minor C. B. P. 10. Clus. hist.

8. Lychnis pratensis flore laciniato simp. et multiplici.

9. Lychnis incana repens C. B. P. ocymoides lychnitis Col▪

10. Lychnis Glabris fol. calyce duriori Boccon.

11. Lychnis noctiflora minima fl. parvo, Boccon.

Auspicys Ioshuoe Dr [...]yner Phar [...]acopoeorum L [...] socii

PENTAPETALAE UNICAPSULARES. Section. 5. Tab 21

14. [...]hnis Chalcedonica fl. albo [...] & miniato Simpl. & pleno.

21. Lychnis Syl. hirsuta alb [...] simplex multiplex.

23. Lychnis syl. purpurea Simplex & multiplex.

19. Lychnis corona [...]a fl. albo ru [...] punctato Simpl. et rub [...] pleno.

26. Lychnis viscosa purp. latisolia levis, C. B. P.

27. Lychnis segetum Vaccaria Dicta, Dod.

29. Lychnis syl viscosa rul [...]. altera C. B. P.

30. Lychnis syl lan [...]ino s [...] m [...] C. B. P.

31. Lychnis segetum major. C. B. P. Ni [...]ellastrum, [...]od.

35. Lychnis syl. lanu­ginosa minor C. B. P.

37. Lychnis segetum minor, C. B. P. Alsi [...]e corniculata, Clars [...]is [...].

33. Lychnis syl. calyculis striatis [...]gidis maj.

38. Lychnis vel ocimoides repens, l [...]d ocimoides mont. C. B. P.

Auspiciis Richard▪ Thomlinson Pharmacopoeorum Londinensium Socii & nuthor [...]s amici integerrimi▪

Tab. 22. Section. 5. PENTAPETALAE UNICAPSULARES.

52. & 53. Saponaria vulgaris simplex, nobis major [...]vis, C. B. P.

Saponaria concava Anglica. C. B. Prod▪ Gentiana concava, Ger. varoe [...] tas prioris.

54. Saponaria minor Dal [...] hist. Lugd.

55. Saponaria s. Struthium Dioscoridis Imperat, et Munting.

43. Lychnis vulgaris hir suta, nobis▪ Caryophyllus [...]ensis hirsutus flore [...]jore, [...]. B. P.

44. Lychnis incana tomen to­sa, nobis. Caryophyllus ho­lostius tomentosus, C. B. Prod.

45. Lychnis minor angustifolia fl. pulchro albo, nobis. Auricula muris I. B.

46. Lychnis Grama­nea hirsuta fl. majore

47. & 48. Lychnis Gra­minea glabra fl. minore & manore nobis.

49. Lychnis arvensis folio glabro, nobis. Alsine verna Dal [...].ii Lugd.

50. Lychnis minima muralis, nobis. Tunica minima, Lugd.

51. Lychnis foliis Laricis s. tennissime divis [...]s [...] Anricula muris folio tennissime diviso, I. B.

32. vide 3 [...]. in Tab. 2 [...]. Lychnis minor s. Nigellastru minus flore eleganter rubello, nobis.

Auspicüs Iohannis Clarke Pharma­copoeorum Londinensium Socii.

PENTAPETALAE UNICAPSULARES. Tab. 23. Section 5.

Alsine altis [...]ima nemorum, C. B. P. Alsine major, Dod.

2. Alsine montana latifolia flore laciniato, C. B. P. montana hederacea maxima, Col.

3. Alsine major, C. B. P. Alsine s. Hippia major▪ Lob.

4. Alsine media, C. B. P. minor, Dod. Lob. icon.

5. Alsine minor multicaulis, C. B. P. minima, Dod. Lob. Ger.

6. Alsine minor Lini ca­pitulis, C. B. P. petroea, Ger.

7. Alsine aquatica major, C. B. P. palu­stris, Tab. Ger.

8. Alsine aqua­tica media, C. B. P. fontana, Tab. Ger.

10. Alsine hirsuta major foliis dilute vi­rentibus, nobis spuria 3. Dod. desc.

11. Alsine hirsuta minor foliis longioribus obscnre virentibus, nobis. spuria 4. Dod. desc.

12. Alsine tenufolia muscosa, C. B. P. Alsine muscosa, Lugd.

13 & 14. Alsine Spergula annua sem­rotundo nigro, nobis. 16 & 17. sem. foliaceo nigro, et fusco, nobis.

15 Alsine spergula marina, Lugd. vide 16. 19. 20. & 21 apud Bocco [...]

Auspicüs Guilielmi Bradford Pharma­copoeorum Londinensium Socii

PENTAPETALAE. UNICAPSULARES. Tab. 24. Section. 5.

1. & 3. Primula maj floribus luteis odoratis. Dod. Verbasculum Pratense odoratum, C. B. P. & Pratense inodorum, C. B. P.

8. & 9. Primula Sylvarum, Lob. ad veris syl. fl. pallido, Eyst. & eadem fl. pleno specioso, Eyst.

4. Primula veris incana lu [...]ea, C. B. P. Paralytica rotundifolia montana, Col.

2. Primula veris flore Geminan Eyst. Ger. & flore pleno.

5. & 6. Primula veris majore & minore flore diversorum, colorum.

1. Androsace, matth.

2. Sanicula s. Auricula ursi matth. 1. Clus. hist.

4. Sanicula Alpina angustifolia C. B. P. Auricula ursi 4. Clus. hist.

7. Primula veris minor Ebora censis, nobis. Primula veris fl. rubro, Sn [...]er. & de Bry.

3. Auricula ursi minima Ger, Sanicula Alpina minima, lob. Icon.

5. Auricula ursi Myconi Lugd. Cortusa matth. Clus. hist.

6. Sanicula montana latifolia laciniata, C. B. P. Cortusa matth. lugd.

Auspicus Iohannis Wa [...]ner Ph [...]. macopoeorum Londinensium S [...]cii.

PENTAPETALAE UNICAPSULARES. Caryophylli. Tab. 25. Section. 5▪

1. Caryophyllus maximus ple­ [...]nus, Eyst.

2. Caryophyllus maximus varie [...]gatus, Eyst.

9. Caryophyllus hortensis simplex fl. majore, C. B. P. simplici flore, S [...]vert.

varietas prioris Caryophyllus simplex flore punctato micis aureis asperso, Lob. icon.

10. Caryophyllus sylvestris arboreus, Prosp. Alpin. de exot.

11. Caryophyllus pusillus omnium minimus. syl. 1. Clus. hist.

20. & 21. Caryophyllus barbatus sylvestris, C. B. P.

Caryophyllus sylvest. prolifer, Eyst.

12. Caryophyllus juncifolius caeruleus Monspeliensium.

18. & 19. Caryophyllus barbatus hortensis simplex. flos armerius ruber, Eyst.

17. Caryophyllus armerius pleno rubro flore, Eyst.

refer ad Lychindem 42. Caryophyllus Alpinus cali [...]ce oblongo hirsuto, C. B. P. viii Clus. hist.

Auspicüs Michaelis Pearre Pharma­copaeorum Londinensium Socii.

PENTAPETALAE BICAPSULARES & MULTICAPSULARES. Tab. 26. Section. 5▪

1 & 2. Centaurium luteum per­soliatum, C. B. P. Cam. ep. & parvum luteum, lob. Ger.

3. Centaurium luteum perpusillum, C. B. P. luteum novum, Col.

5. Centaurium minus, C. B. P. Matth. Dod.

6. Centaurium minus spicatum album, C. B. P. & Prod.

1. Numularia major lutea, C. B. P.

2. Numularia minor flore purpura­scente, C. B. P. & Prod.

1 & 2. Anagallis flore phoeniceo & coeruleo, C. B. P. mas & foemina, Dod.

3. Anagallis tenuisolia, Monelli, Clus. app. 2.

5. Anagallis lutea nemorum, C. B. P. lutea, lugd. Ger.

[...]. Linum sativum, C. B. P. Trag. Dod.

5. Linum sylvestre latifolium hirsu­tum Coeruleum, C. B. P.

14. Linum sylvestre an­gustifolium flore ma­gno, C. B. P.

9. Linum marinum luteum Narhonense, lob.

12. & 13. Linum sylvestre annuum luteum minus, nobis.

11. Linum luteum ad singula Genicula floridum, C. B. P.

19. Linum pratense flosculis albis, nobis. syl. catharticum▪ Ger.

Auspiciis Caroli Watts Pharmacopoeorum Londi­nensium Socii.

MOLLIENTES FLORE HERBACEO SEMINE TRIANGULARI donatoe. Tab. 27. Section. 5.••

1. Lapathum proestantissimun [...], Rhabarbarum dictum, nobis. Rheum. & Rha, Rhabarbarum officinarum.

2. Lapathum Alpinum folio rotundo, I. B. Hippolapathum rotundi folium, Ger.

3. Lapathum acutum Ger. Oxylapathum [...]iv [...] Lapathum syl▪ Dod.

4. Lapathum hortense folio, oblongo s. 2. dioscoridis C. B. P. hortense, lugd. sativum, Dod. & syl. s. oxy­lapathum, Dod.

5. Hydrolapthum hortense Hist. Lugd.

[...] Lapathum fol. subrotundo sem. [...]i, nobis. Hippolapathum. s. Rhabarbarum monchorum, Dod.

6. Lapathum folio acuto rubenti, C. B. P. rubens, Dod. sativum sanguineum, Ger.

idem cum 10.•••

9. Lapathum minimum C. B. P. acutum minimum, Ger lob. icon

Lapathum folio acuto Crispo, C. B. P. Hydrolapathum minus, Ger.

11. Lapathum surrectum pericarpio spinoso, nobis.

13. Lapathum ramosum procum­bens pericarpio spinoso, folio fidium instar; nobis. pulchrum. Bononiense sinuatum, I. B.

14. Lapathum maritimum foetidum C. B. P. & Prod. Park.

Auspiciis Francisci Bernard Phar­macopoeorum Londinensium Socii.

PLANTAE FLORE herbaceo, SEMINE triangulari Donatoe. Tab. 28. Section. 5.

ACETOSA [...]BISTORTA.

1. Acetosa pratensis, C. B. P. vulgaris, Park. Oxalis vulgaris folio longo, I. B.

2. Acetosa vulgaris Crispa, nobis. Oxalis crispa, I. B.

6. Acetosa tuberosa radice, C. B. P. Park. I. B. Oxalis tuberosa, lob. Dod. lugd. Ger.

9. Acetosa rotundifolia hortensis, C. B. P. Oxalis Francas Romana, Ger. repens fol. rotundiori, I. B.

11. Acetosa arvensis lan­ceolata, C. B. P. minor lanceolata, [...]rk.

12. Acetosa lanceolata angus­tifolia elatior, nobis. an­gustifolia elatior, Park.

7. Acetosa americana foliis longissimis pediculis donatis, C. B. P. Acetosa vesi­caria perigrina, Eyst. Desicaria America­na annu [...], nobis▪

13. Acetosa Cretica semirte aculeato, C. B. P. & prod. matth. ed. Bauh. Park.

14. Acetosa Oci [...]folia Neapolitan C. B. P. Oci [...]falia Neapolitana [...]

8. Acetosa Desicaria perennis repens frutescens folio deltoïde sinuato, nobis. G [...]l. Sonman [...] d [...]lin.

2. Bistorta major radice minùs intort [...], C. B. P. major vulgaris, lob. Icon. Ger. Park. Hub Van Otteren Leodiensis. sculpsit.

1. Bistorta major radice magis intort [...], C. B. P. minor Tab. latifolia, Park.

3 & 5. Bistorta minor nostras Park. minor G [...] minima semine ovato, non trian­gulari, nobis.

Auspiciis Iohannis Arrowsmith Phar­macopoeorum Londinensium Socii.

PLANTAE FLORE herbaceo, SEMINE triangulari donatoe. Tab. 29. Section. [...]

1. Frumentum Sacramentum rectum Semine Triangulo nigro, majore, nobis. Phegopyron Dod. Tragopyron, Park.

2. Frumentum Sarracenicum alterum convolvuli modo scandens Semine triangul [...] minore nigro, nobis. Helxine Semine triangulo, I. B.

1. Potamogeton rotundifolium, C. B. P. Potamogeiton latifolium, Ger. Potamogeton vulgaris, Park.

2. Potamogeton Salicis folio, C. B. P. Potamogeton angustifolium, Tab. Ger.

3. Potamogeton foliis latis Splen­dentibus, C. B. P. Potamogeton 3. Dod.

4. Potamogeton foliis angustis splendentibus, C. B. P. alterum, Dod. longisacutis foliis, Ger.

9. Potamogeiton pusillum flui­tans, Boccon.

1. Persicaria mitis non maculosa, C. B. P.

2. Persicaria mitis maculosa, C. B. P. Iob. Icon.

5. Persicaria minor, C. B. P. pusilla repens, lob. Ger. Park.

6. Persicaria urens Sive Hydropiper, C. B. P. acris Seu Hydropiper, I. B.

1. Polygonum latifolium, C. B. P. mas vulgare (san­guinaria & Centum. nodia) lob. Ger.

3. Polygonum mari­tinum, latifolium, in­canum, nobis. marinum maximum, lob.

5. Polygonum capitulis inter Genicula Echinatis, Boccon.

Auspiciis Gulielmi Potts Phar­macopoeorum Londinensium Socii.

MOLLIENTES SEMINE aspero s. rugoso spinoso & flore herbaceo, semine minuto lucido, donatoe. Tab. 30 Section. 5.

2. Beta alba vel pallescens, C. B. P. alba, hist. lugd, I. B. Dod.

3. Beta rubra Dulgaris, C. B. P. rubra, Dod & platycaulos

6. Beta rubra radice rapae, C. B. P. rubra Romana, Dod.

7. Beta Cretica semine aculeato, C. B. P. & Prod. Matth. ed. Bauh.

2. Spinachia semine racemoso non spinoso, no bis.

[...]. Spinachia semine racemoso pungente s. spinoso, nobis. spinachia semine spinoso, C. B. P.

1. Bonus Henricus, matth. ed. Bauh. I. B. Tota bona, Dod.

2. Blitum album majus, C. B. P. maj Dod. & minus, Dod.

6. Blitum poly spermon (a seminis copia) C. B. P. Guil Sonmans delin.

3. Blitum rubrum maj. C. B. P. lob. Tab. Ger. Hubertus Van Otteren Leodien sis sculpsit.

5. Blitum rubrum minus, C. B. P. minꝰ. rubrum, Dod.

[...]. Parietaria officinarum & Dio scoridis, C. B. P. Parietari [...] Dod. Helxine S. [...]rc [...]laris. Scribo­nij, Cam. Vitriola sive Perdicium lob.

Auspiciis Abrahami Hudson Pharmacopoeorum Londinensium Socii.

MOLLIENTES FLORE HERBACEO, semine utplurimum nigro minuto, albo & purpureo donatoe. Section. 5. Tab. 3 [...].

1. Amaranthus fol variegato C. B. S. nodiftorus tricolor, nobis.

2. Amaranthus oblongis florum paniculis pendentibus, nob. Qui­nua, Clus.

4. Amaranthus paniculis surrectis ruber, biridis, phoeniceus s. coccineus, nobis.

5. Amarunthus Elegans spicâ Glomerata, nobis.

5. Amaranthus Cristatus rubellus, luteus.

1. Atriplex sil. latifolia C. B. P. Chenopodium, 1. Jab.

2. Atriplex syl. latifolia acutiore fol. C. B. P. Chenopodium, 2. Jab.

3. Atriplex syl. fol. sinuato candicante, C. B. P.

4. Atriplex syl. altera fol. saturate virente spicâ. subrubra, nobis. syl. altera, C. B. P. Guil. Son mans Delin.

6. Atriplex foetida, C. B. P. & I. B. Garosmon, Dod. Vulvaria, Jab. lugd. Michael Burghers sculp.

7. Atriplex odora s. suaveolens Vulgaris, nobis. Botrys, Dod.

8. Atriplex odora s. suaveolens Mexiocana, nob. Botrys. Americana, Park.

Auspiciis Gulielmi Clarke Pharma­copoeorum Londinensium Socii.

MOLLIENTES flore herbaceo, semine minuto nigro Donatoe. Tab. 32. Section. 5.

Atriplex fragifera.

9. Atriplex Mori fructu maj s. fragisera maj, nobis. Spinachia fr [...] isera hor [...]. fernesiani

10. Atriplex srugiferu media, nobis. sylvestris baccifera, Clus.

11. Atriplex fragifera minor nobis. Atriplex sylvestris lappulas habens, C. B. P. & Prod. mutth. ed. Bauh.

12 & 13. Atriplex folliculatu hortensis Atriplex albas. pallide virens & hortensis rubro, C. B. P.

Atriplex folliculata sylvestris.

14. Atriplex solio deltoïde triangulari si [...]uato & mucronato hastoecuspidi simili, nobis.

15. Atriplex angusto oblongo folio, C. B. P. vulgaris angustisolia cum folliculis I. B.

16. Atriplex syl. incana fol sinuato nobis I. B.

Atriplex folliculata marina
17. Atriplex maritima laciniata, C. B. P. marina, matth.

20. Atriplex marina angustifolia▪ Boccon.

Atriplex folliculata marina

18. Atriplex Halimi folio, C. B. P. Halimoides, lob. I. B. Guil Sonmans delin.

21. Halimus latifolius, s. fruticosus, C. B. P. Halimus latif [...] olius, Ger. Hubertus [...]anOtteren Leodiensis sculpsit

22. Halimus angustifolius procumbens, C. B. P. Ger.

23. Halimus vulgaris, s. Portulaca, Ger.

Auspiciis Iohannis Fletcher Pharmacopoeorum Londinensium. Socii.

MOLLIENTES Flore herbaceo semine minuto nigro donatoe. Section. 5. Tab. 33.

1. Kali majus cochleato semine, C. B. P. Soda Kali magnum, Lugd.

2. Kali floridum semine cochleato & floribus mem­branaceis, Boccon.

Kali idem sine floribus, Boccon.

3. Kali minus album semine splen­dente, C. B. P. Kali album minus Dod. minus, Eyst.

4. Kali Crassuloe minoris folio C. B. P. Kali floridum repens aizoides Neapolitanum, Col. Part. 2.

5. Kali Aegyptiacum foliis balde longis & hirsutis, C. B. P. Kali 3. species, Prosp. alpin. exot.

6. Kali Arabum, 1. Genus Rauwolfii, hist. Lugd. pag. 263.

7. Kali geniculatum alterum vel minus, C. B. P. Kali Arabum 2. genus Rauwolfii, Lugd. ibidem.

8. Kali geniculatum majus, C. B. P. Salicornia, Dod. Kali [...]. Kellu Aegytiis, Alp. exot.

9. Kali fruticosum majus, nobis. Sedum minus fruti­cosum alterum, C. B. P. Ver­miculatus frutex major, Lugd.

10. Kali fruticosum majus alterum, nobis Sedum mini­mum arborescens uermicu­latum, Lob. Lugd.

11. Kali spinoso affinis, C. B. P. Tragum Matthioli, Lob. Lugd▪

Auspiciis Edwardi [...]lkington Pharmacopoeorum Londinensium Socii. & Magistri anno D. 1676.

MOLLIENTES aliaeque SEMINE hispido donatae. Tab. 34. Section. [...].

1. Mercurialis testiculata, seu mas Dioscoridis & Plinii, C. B. P. mas Dod. [...]uch. Matth. testicu [...]lata [...]n [...]a, nobis.

2. Mercurialis spicata s. faemina Dioscoridis & Plinii, C. B. P. faemina Matth. Fuch. Dod. spica­ta [...] annua, nobis.

3. Mercurialis montana testiculata, C. B. P. montana testiculata perennis, nobis. Cynocrambe▪ matth. Fuch. Dod.

4. Mercurialis montana spicata, C. B. P. montana spicata perenn [...] nobis.

5. Cynocrambe seu Phyllon arrhenogonon s [...]arificum, Ger. Phyllon testiculatum, C. B. P.

6. Cynocrambe s. Phyllon Thelygonon seu foeminificum, Ger. Phyllon spicatum, C. B. P.

Cynocrambe Dioscoridis, C. B. P. Alsines facie nova planta, Col.

1. 2 & 3. Eupatorium veterums. Agrimonia▪ C. B. P. Eupatorium Graecorum, lo [...] ▪ Icon.

4. Agrimonioe similis, C. B. P. Agrimonoides, Col. Park. [...]il. Sonmans delin.

1. Sanicula officinarum, C. B. P. Sanicula Dod. vulgaris sive Diapensia, Park. Hub. Van▪ Otteren sculp.

1. Solanifolia Circoea dicta maj. C. B. P. Circoea lutetiana, lob. lugd. Ger.

2. Solanifolia Circoea alpina, C. B. P. Circoea minima, Col.

Auspiciis Thomoe Warren Pharmacopoeonum Londinensium Socii.

VARIAE PLANTAE ADDENDAE SECTIONI. 5.toe APPENDIX Section. 5.toe Tab. 55.

Campanula rotundifolia ra­dice crassiore, nobis. Erinus Dioscoridis Muntting. refer ad Tab. 22. Sect. 5. pag. 455.

Androsoemum flore & theca semi­nali quinquecapsulari omnium maximis, nobis. Ascyrum magno flore. C. B. P. & Prod. desc. pag. 472. pl. 13.

Hypericum rectum minus rubrūcaule & foliis, nobis. Hypericum pulchrum 4. Trag. Vide pl. 6. pag. 470.

Viola martia major hir­suta inodora, nobis. pl. 4 pag. 475.

Viola palustris rotundifolia glabra, nobis. pl. 5. pag. 475.

Scrophularia Scorodonioe foliis, nobis. pl. 5. pag. 482.

Scrophularia annua Sene­cionis foliis. nobis. colloca post. pl. 9. pag. 483.

Ruta tenuifolia florum petalis villis scatentibus. pl. 5. pag. 508.

Linaria annua semine ru­goso Chalepensis minor Erecta floribus albis lineis violaceis notatis calici, 4. foliolis un­cialibus constructo inseden­tibus, nobis. pl. 24. pag. 498.

Geranium minimum An­glicum procumbens Betonicoe folio, nobis. pl. 8. pag. 510. & 512. Burgh. sculp.

Malva silvestris annua ro­tundifolia floribus albis om­nium minimis [...]c. nobis. pl. 4. pag. 521.

Alcea Virginiana Carpini foliis Sem. triangulari cap­sula proedito, nobis. pl. 8. pag. 528.

Auspiciis Iohannis Michell Pharma­copoeorum Londinensium Socii.

PLANTAE VARIAE ADDENDAE suis GENERIBUS INTERMEDIIS. APPENDIX▪ TAB. 36. Section. 5.

Malva rosea Chalepensis acaulos folio subrotundo, flore pallide [...]teo, nobis. pl. 21. pag. 524.

Lychnis umbellifera montana seu Helvetica Iacobi Zanoni. pl. 20. pag. 540.

Lychnis montana flore globoso luteo, nobis. Glo­bularia montana lutea, Col. pl. 16. pag. 539.

Lychnis silvestris latifolia, Clus. Hist. Muscipula maxima Auric [...] ursi sacie, Park. pl. [...]7. pag. 539.

Lychnis Viscaria maxima Cretica Alpini de exot. Viscaria maxima Cretica Alpini, Park. pl. 18. pag. 539.

Lychnis annua foliis oblongis mucornatis flore amplo rubello capsulâ oblongâ py­ramidali, nobis. pl. 28. pag. 542.

Lychnis segetum meridionalium annua hirsuta floribus albis uno. versu dispositis, nobis. pl. 36. pag. 544.

Lychnis Chalepensis annua flosculis car [...], pediculis in [...]mis unciali [...] insidentibus, capsulis fere [...]. pl. 2 [...]pag. 541.

Portulaca latifolia sativa, C. B. P. Portu­laca hortensis, Trag. Fuch. pl. 1. pag. 570.

Portulaca angustifolia sive sil­vestris, C. B. P. Portulaca silvestris, Trag. Matth. pl. 2. pag. 571. Burg. sculp.

Acetosa rotundifolia repens Eboracensis folio in medio deli­quium patiente, nobis. pl. 10. pag. 583▪

Spinachia frutescens Americana caulibus spinosis, nobis. Spinachia frutescens spinosa Americana Mon­ting. refer ad pag. 597 & 598.

Auspicus Iohannis Rose hor­tulani Regiae Majestatis.

POLYGONA POLYSPERMA seu MULTIGRANA. Pars ultima Tab. 29. Section. 5.toe

1. Polygonum Polyspermon li­toreum minus flosculis ex spadiceo albicantibus, C. B. P. & Prod.

Polygonum cocciferum, Polonis [...]osmacze [...] 6. in decriptione, Tab. proece­dentis, XXIX.

2. Polygonum majus Hernia­ria glabra, nobis. Herniaria glabra, I. B. Chabr.

Polygonum majus Africanum Herniaria major Africana, Park.

3. Polygonum minus Millegrana minima, Lob. Icon.

4. Polygonum Polysper­mon flore albo verticil­lato, I. B. Chabr.

5. Polygonum Polyspermon Mon­tanum Vermiculat [...] foliis, C. B. P. Vermiculata Montana nova Planta, Col.

6. Polygonum Polyspermon [...]nawel dictum flosculis viridibus & albis, nobis.

7. Polygonum Polyspermon maritimum minus foliis Serpilli, C. B. P. Polygonum alterum pusillo Vermiculato Serpilli folio, Ad. & Icon. Lob. I. B. Chabr.

8. Polygonum Polyspermon ma­ritimum Chamoesyces folio, nobis. Anthyllis maritima Narbonensi­um altera Chamoesyces facie, Ad. & Icon Lob. Anthyllis Valen­tina, Clus. Hist. & Hisp. Burghers sculp.

9. Polygonum Polyspermon maritimum lenti [...]olium, nobis. Anthyllis martima lentifolia prior Peplios effigie, Ad. & Icon. Lob.

10. Polygonum Polyspermon ma­ritimum Alfines folio, nobis An­thyllis marina incana▪ Alfine­folia Narbonensium, Ad. & Icon. Lob. Lugd▪

Auspiciis Thomoe Thomas Pharma­copoei Abergaveniensis.

This keyboarded and encoded edition of the work described above is co-owned by the institutions providing financial support to the Text Creation Partnership. This Phase I text is available for reuse, according to the terms of Creative Commons 0 1.0 Universal. The text can be copied, modified, distributed and performed, even for commercial purposes, all without asking permission.