I. UT humanum Genus in veritatis indagine majori cum fructu procederet, plurimi opem & industriam contulerunt suam; sed nulli illis infaelicius rem suscepisse videntur, quorum ingentia volumina scatent inutilibus & ad nauscam usque repetitis quaestionibus, de Genere & objecto Logicae, de Ʋniver­sali, gradibus Metaphysicis, praecisionibus formalibus & objectivis, & perplurimis ejusdem fur­furis: Ubi nihil audiri potest, praeter formaliter & subjectivè, primò & secundò intentionaliter, [...]; ac istiusmodi vocum monstra, Exorcismis quam scholis aptiora. Jure meritò tantae praeceptorum farragini, Longe anteferenda sunt quatuor illa praecepta, quae Clariss: Cartesius in dissert: suâ de Methodo Veritatis Amatoribus propinavit.

II. Cum evidens sit unumquemque certissimè percipere, quod affirmat, negat, dubitat, intelligit, imaginatur, &c: Hoc enunciatum Cogito, sive sum Cogitans uni­cum & certissimum esse fundamentum totius Philosophiae, inferendum quoquè est: Hinc sequitur omne quod nobis evidens est, quod aequè clarè & distinctè ac praedictum prin­cipium percipimus, omnequè quod cum hoc principio ità convenit, & ab illo ita de­pendet, ut si de eo dubitare velimus, etiam de principio esset dubitandum, pro Veris­simo habendùm esse.

III. Quoniam verò nobis inest Idea Dei, concludimus Deum existere: Nam om­nis Entitas rei repraesentatae per Ideam, causam in quâ formaliter vel e­minenter continetur, necessariò habet; Et etiam nos habemus Ideam Dei, in quan­tum est substantia perfectissima, omnimodam limitationem excludens: Cumque nihil reperiatur in omnibus creatis finitis, quod nobis Ideam substantiae infinitae ingerat, proinde necesse est à solo Deo infinito procedat. Hallucinantur autem qui existi­mant nos ratiocinatione tantùm & argumentorum serie Deum cognoscere; quae ar­gumenta dicunt non à Dei Ideâ, sed à nobis & creaturis duci, & ad Deum referri: Nam sic homo non esset creatus ad imaginem Dei, sed nos Deum formaremus ad imaginem hominis; quod fusius prosequitur Velthus:

IV. Quotcunque homines oraculo [...] monenti auscultarent, facile nôsse possent animae nostrae rerumque spiritualium cognitionem multo corporis rerumque quarumlibet sensibilium cognitione evidentiorem esse: Proinde mirandum, nuperum Auctorem D. de Ʋries tantopere huic veritati adversari, quòd è contra asserat claram & distinctam rerum spiritualium cognitionem servari isti saeculo, quo [...] futuri simus; si illum audiamus, hominem exuamus oportet, priusquam claras & distinctas de prae­dictis comparare possumus Ideas; Nos quidem belluam induisse potius asseruerimus, qui rebus tantum materialibus contemplandis vacet. Rationi etiam absonum esse videtur, quod contra argumentum ab Ideâ petitum adducit idem de Ʋries, tanquam Apostolus Gentium, Rom. c. 1. v. 20. contrarium docuisset: Nunquam negavit Cartesius tandem a­liquando à rerum sensibilium cognitione in ipsam Dei notitiam nos posse ascendere; lis tantum est de medio optimo & eo quod ordine Philosophanti primò occurrit. Multa alia incongrua de hoc Themate accumulat idem Auctor, quae omnia persequi angusta schedula non patitur.

V. Ethica vel definiri potest, Ars benè beatéque vivendi; vel prudentia discursiva, directi­va actionum humanarum ad honestatem. Bonum verò, vel quod omnia appetunt, vel, quod cui­libet gratum & conveniens est. Quaecunque veto Boni definitio amplectenda sit, Bonum est objectum adaequatum voluntatis quoad actus prosecutivos, ideoque Malum quà Ma­lum appeti nequit.

VI. Beatitudo formalis neque consistit adaequatè in amore, neque in visione, sed in utroque; cum enim beatitudo hominis objectiva sit tum suprema veritas, tum summa bonitas, debet attingi & possideri per actus illarum potentiarum, quae versantur circà Verum & Bonum, & proinde ab actu tum intellectûs, tum Voluntatis.

VII. Ignorantia est Faelicitati inimica, quodcunquè ogganniat Joannes Stearn Medicus, in suâ Animae medelâ; asserens neque ignorantiam purae negationis, neque pravae dis­positionis esse foelicitati inimicam. Resutatione non egent, quae ad suam sententiam probandam adfert, cum omnia huic innitantur fundamento, Imaginatio nostra de foelici­tate est nostra vera foelicitas, quod nec ille nec quilibet alius probavit, aut unquam proba­bit. Quis enim credat imaginariam ejus foelicitatem esse gaudium solidum, & a beati­fici objecti fruitione oriundum?

VIII. Physicae est, Essentiam materiae, & proprietates inde pullulantes investigare: Natura autem Materiae sive Corporis in solâ Extensione in longum latum & profundum consistit; sublatâ enim Ideâ Extensionis à materiâ nullam ideam illi superesse videmus, quemadmodum pereunte ideâ figurae tribus lineis rectis comprehensae, perit Idea trian­guli. Hinc facile deduci potest, 1mo. Nullum esse discrimen inter Corpus Physicum & Mathematicum. 2do. Eandem esse materiam corporum Coelestium & Terrestrium. 3tio. Corpus generaliter acceptum & spatium idem esse. 4to. Materiam esse impenetrabilem, sive unam materiae partem non posse simul & semel, cum aliâ ejusdem magnitudinis in eodem loco consistere. 5to. Deniquè materiam esse divisibilem, etiam quoad ejus partes maximè exiguas.

IX. Continua rectè definiuntur, quorum extrema sunt unum, Contigua verò, quorum ex­trema sunt simul: Si igitur duo aliqua quanta ità se habeant, ut idem sit utriusque ex­tremum, ista reverâ non sunt duo corpora, sed unum continuum, & duo tantum per designationem mentis: Si autem ità se habeant, ut unicuique competant sua extrema, sed ità ut extrema unius per contractum conjungantur cum extremis alterius, ista quidem non sunt unum per continuationem, sed per aggregationem tantum. Ridiculum ergo est illud quod asserit Albius, nim: totum hoc Universum esse unum Continuum: constat in Corporibus hujus mundi plurimum motûs esse, ità ut quaedam moveantur, & alia ut quiescentia spectentur; per motum vero non tantum tollitur contiguitas, sed etiam con­tinuitas: hinc è numero Continuorum excludimus, 1mo. Omnia Liquida, 2do. Corpora viventia; 3tio. Omnia fere corpora Physica, praesertim verò quae ità crassa sunt ut nostris sensibus sint obvia: Relinquitur ergò Continuitatem deprehendi in minimis partibus ma­teriae, sive in corpusculis adeò exiguis ut aciem nostri sensus penitus effugiant: Illa e­nim Corpuscula quantumvis exigua non minus sunt divisibilia, quam majora Corpora, & nobis eodem loco habenda, ac si altissimorum montium magnitudinem aequarent.

X. Vacuum, sive spatium sine Corpore, in propria & Philosophicâ significatione dari repugnat; Hoc certe idem esset ac Corpus sine corpore, quia spatium habet [...]ipli­cem dimensionem, & haec ad generalem corporis notionem sufficit.

XI. Tres istae motûs definitiones nim: Quod sit vel translatio corporis ex viciniâ uni­us in viciniam alterius, quae tanquam quiescentia spectantur; vel quod sit, variabilis distantia corporis unius ab aliorum corporum partibus: vel, mutabilis distantia unius puncti à tribus aliis punctis determinatis, & non in rectâ jacentibus, non tam sensu ac re, quam verbis differre videntur. Quies itaque erit, continua applicatio corporis ad easdem partes corporum circumja­centium, vel eadem manens distantia corporis unius ab alterius corporis partibus. Hinc patet Primo, tam motum quam quietem esse relativa. Secundo, Corpus ad quod referuntur immobile supponi. Tertio, Nullum esse motum aut quietem absolute considerando. Quarto, Si in toto universo essent duo vel plura corpora, dicimus motum fore recipro­cum; nam definitio motûs non minus competit corpori à quo intelligimus motum fie­ri, quam ipsi corpori quod moveri volumus.

XII. Cum conditiones quantitatis motui competant, quantitatem tum intensivam, ra­tione, scil: lineae vel spatii quod mobile transcurrit, tum extensivam, quae desumitur à magnitudine ipsius corporis quod movetur, motui competere necesse est: ex utrâque hac quantitate oritur vis, robur, sive momentum motûs; Atque hinc computari possunt momenta corporum.

XIII. Dum Peripatetici asserunt unum motum esse alteri contrarium, si loquantur de contrariis effectibus & determinationibus, satis commodè intelligi potest: sed si per con­trarium intelligant illud quod suum oppositum destruit, negandum est unum motum alteri contrarium esse. Nam si minus aliquod corpus à majori quiescente repellatur, id mobili continget quod Peripatetici vocant motum contrarium, & tamen nihil est aliud praeterquam continuatio ejusdem motûs, mutatâ determinatione: Idem enim motus nequit contrariari sibi; sola igitur quies eo sensu est motui contraria, sicut motus quieti, nam motus & quies se mutuò tollunt.

XIV. Primam motus Regulam hanc esse statuimus, nempe omne corpus mobile, in motu perseverare, nisi ab extrinseco impediatur; h. e. corpus, quod in motu est, non magis ex se potest desistere à motu, quam corpus quiescens ex se motum inchoare potest. Priorem motûs regulam excipiat haec▪ illa corpora qu [...] circulariter moventur, semper [...]vantur r [...]codere à centro sui motus; nisi quidem ab aliis causis determinarentur ad motus circulares, non pergerent in circulo movere, sed continuarent suum motum in lineâ rectâ, quae tangit cir­culum in eo puncto in quo sibi ipsis permista sunt. Tertia Motus regula est, Si cor­pus durum directè incurrat in aliud Corpus durum quiescens, tum ista duo corpora habent nisi eandem quantitatem motûs inter se, quam habebat unum illud quod in aliud incurrere sup­ponitur; quantum igitur communicatur corpori prius quiescenti, tantum à mobili detrahitur. Quarta, Si corpus durum in aliud incurrat quod tardius movetur in eâdem lineâ rectâ, & quod sibi ipsi aequale est, procedent posteà in eâdem lineâ rectâ, sed permutatis celeritatibus. 5ta, est haec, quodvis mobile quantumvis exiguum aliud quodvis corpus, quantumvis magnum, sed quiescens, impellit & ad motum concitat: Hic enim à Cartesio recedere cogimur, asserente, Exiguum corpus quantâeunque celeritate motum non concitare ad motum majus corpus quiescens, sed ab eo repelli eâdem celeritate quâ accesserat: verum hic aliquid humani patitur Magnum il­lud ingenium, fatentibus hujus saeculi Philosophorum perspicacissimis, motus indolem indagantibus: Si verò corpus illud quod quiescit durum sit, ut supponitur, vix poterit explicari quomodo novam illam motûs determinationem quâ mobile versus partes op­positas fertur, communicare possit, cum ipsum penitus quiescat & rigidum sit, quod etiam experientiâ pulveris tormentarii confirmatur.

XV. Propriè loquendo motûs Compositio nulla reperiri potest; sed quoniam mo­bile cum variis comparari potest, saepe plures motus illi tribuimus, nim: unum respectu unius & alterum respectu alterius: Sit quidem rota vel index horologii in manu ho­minis, propriè habet nisi unicum motum, viz. Respectu earum partium quae sibi con­tiguae lunt: Supponamus tamen manum hominis sursum & deorsum ferri, atque ipsum hominem motu progressivo procedere, deprehendemus varios motûs in rota horologij, & dicimus ipsius motum compositum esse, ex motu proprio circulari, ex motu sursum & deorsum, & ex motu progressivo.

XVI. Universalis causa motûs est Causa Prima, quae primùm produxit certam quan­titatem motûs, in materiâ, & eandem semper conservat, propter constantem & uni­formem providentiae suae tenorem: Cumque etiam videmus unum corpus suum motum non amittere, nisi cum alteri communicet, ità ut quiequid motûs accrescat uni, tanti­dem decrescat alteri, inferri potest ipsum motum non perire, sed ejus eandem quanti­tatem in materiâ manere, licet nunc in his, nunc in illis partibus.

XVII. Cum varietas specierum motûs desumatur vel à varietate determinationum, & lineatum quas motu suo mobile describit; vel ab ipsis mobilibus: Naturam reflexionis consistere existimamus in mutatione determinationis accidente mobili, in occursu alterius corporis, quod mobile nec pertransire potest, nec è loco movere: Proinde dicendum est Angulum inciden­tiae alicujus mobilis aequalem esse angulo reflexionis ejusdem à corpore rigido. Patet insuper quo obliquior est incidentia, eò obliquiorem fore reflexionem, ob paritatem angulorum; Et quoque corporum obliquè incidentium minorem esse percussionem, quam corporum rectà incidentium, idque in ratione obliquitatis anguli incidentiae. Absurdum igitur est illud commentum, quod quidam Philosophi magni faciunt, dari sciz: quietem mobilis in puncto reflexionis, cum constet reflexionem esse solùm mutationem determinationis motûs: Si igitur Quies esset in puncto reflexionis, non tantum foret mutatio determinationis, sed ipsius etiam motûs, cujus novi motûs nulla caula assigna­ri poterit. Eodem modo constat Refractionem esse mutationem determinationis quae accidit mobili, dum transit ex uno medio in aliud, quod ipsi magis vel minus resistit: Ubi enim mobile pervenerit ex uno rariore medio, sive quod faciliùs ipsum admittat in aliud densius, sive quod magis resistat, tum ratio, tum experientia docet, quod non continuaturum sit suum motum in eâdem rectâ lineâ quâ rarius transierat, sed quod in ipso puncto conta­ctûs mediorum ab illâ lineâ rectâ, idque magis vel minus pro inaequalitate mediorum, recessurum sit. Hinc deduci potest ea solum refractionem pati quae obliquè incidunt, quae enim perpendiculariter incidunt; nunquam patiuntur refractionem: Contrà vero quo obliquior est incidentia, eò major accidit in refractione mutatio, & si obliquum admodum sit corpus quod incidit, non tam refractionem quam reflexionem patitur. Hoe pueri in lapillis laevigatis saepius experiuntur, qui dum in aquam vibran­tur saepissime an [...]insd [...]m superficie repelluntur, quam tamen facile penetrarent, nisi incidentia ad [...]