A short institution of grammar

Author: Busby, Richard, 1606-1695.1647

[Page]

A Short Institution OF GRAMMAR.

[printer's or publisher's device]

For the use of Westminster-School.

Printed by ROGER DANIEL, Printer to the Universitie of CAMBRIDGE, 1647.

[Page]

[royal blazon or coat of arms]

[Page 1]

Letters.

The Great Letters.

A, B, C. D, E, F, G, H, I, K, L, M, N, O, P, Q,K, Z, & Y literae Latinae propriè non sunt. R, S, T, U, V, X, Y, Z.

Sentences, Verses, and proper Names, begin with great letters.

Great Letters stand sometimes for

Words,
- A. Aulus.
- C. Caius.
- D. Decius.
- G. Gaius.
- L. Lucius.
- M. Marcus.
- P. Publius.
- P. R. Popusus Romanus.
- P. C. Patres Conscripti.
- Q. Quintus. Quaestor. Quirites.
- R. P. Respublica.
- Sp. Spurius.
- Sex. Sextus.
- S. P. Q. R. Senatus Populúsque Romanus.
- T. Titus.
- T. C. Tua Clementia &c.
Numbers
I 1 Unum.
V 5 Quinque.
IX 9 Novem.
X 10 Decem.
XL 40 Quadraginta.
L 50 Quinquaginta.
XC 90 Nonaginta.
C 100 Centum.
D 500 Quingenta.
M 1000 Mille.

The small Letters.

a, b, c,. d, e, f, g, h, i, k, l, m, n, o, p, q, r, s, t, u, v, x, y, z.

Letters are either Vowels or Consonants.

There are * five Vowels, a, e, i, o, u. y vocalis Graeca est. Of which there are made five Diphthongs; ae, oe, au, ei, eu.

All other Letters, as also I, and V, comming before a Vowel or Diphthong in the same syllable, are consonants; of which nine are called Mutes; b, c, d, f, g, [Page 2] k, p, q, t, four are called Liquids; l, m, n, r.

C, before ae, oe, e, and i, is pronounced like s; otherwise like k:

T, before i, if a Vowel follow, is pronounced like s; unless s do immediately go before it.

X, Z, and also I betwixt two Vowels, are double Consonants.

After x, wee must seldom write s.

Points. Points are these

Comma ,
Semicolon ;
Colon :
Periodus .
Parenthesis ( )
Interrogatio ?
Note of Admiration !

[Page 3]

Parts of Speech.

In Speech bee these eight parts following;

declinable
- Noun
- Pronoun
- Verb
- Participle
undeclinable
- Adverb
- Conjunction
- Preposition
- Interjection

Parts declinable are declined in two Numbers; either with Cases and Genders, as Nounes, Pronouns and Participles; or with Moods and Tenses as Verbs.

The Noun.

OF Nouns some bee Substantives, as, manus an hand, domus an house: and some be Adjectives, as, bonus good, pulcher fair.

A Substantive is declined either with one Article; as, hic pater a father; haec mater a mother: or with two at the most; as, hic & haec parens a father or mother.

A Substantive is either Proper; as Edvardus Edward, or Common; as Puer a boy.

An Adjective is declined either with three Terminations, as, bonus, bona, bonum: or else with three Articles and one Termination; as, hic haec & hoc foelix happy; or two, as hic & haec levis, & hoc leve light.

Numbers.

Numbers are these: the Singular and the Plurall. The Singular Number speaketh but of one, as lapis a stone: The Plural Number speaketh of more then one; as lapides stones.

[Page 4]

Cases.

There be six Cases in each Number. The Nominative, the Genitive, the Dative, the Accusative, the Vocative, and the Ablative.

Genders.

Genders of Nounes be seven; the Masculine, the Feminine, the Neuter, the Commune of two, the Commune of three, the Doubtfull, and the Epicene.

The sign of the Masculine Gender is hic; the Feminine haec; the Neuter hoc; the Commune of two, hic & haec; the Commune of three, hic, haec & hoc; the Doubtfull, hic vel haec; the Epicene sometime hic, and sometime haec; each of which signifieth both kinds, both hee and shee.

Articles, which are the signes of the Genders, are thus declined.

Singulariter
- N. hic, haec, hoc.
- G. hujus.
- D. huic.
- Ac. hunc, hanc, hoc.
- Voc. caret.
- Abl. hoc, hac, hoc.
Pluraliter
- N. hi, hae, haec.
- G. horum, haerum, horum.
- D. his.
- Ac. hos, has, haec.
- Voc. caret.
- Abl. his.

The Declensions of Nouns.

There be five Declensions, which are known by the ending of the Genitive Case singular.

The first is when the Genitive Case singular endeth in ae Diphthong; as in Example

Singulariter
- N. haec Musae.
  Terminationes Nominativi. as, es, e. Graecae sunt. as, facit Ac. am, & an, voc. u, ut Aeneas. es facit Ac. en. Abl. e, ut Anchises. ^e facit Gen. es, Acc. en, reliquos casus in e. ut Penelope. As Terminatio Genitivi itidem Graeca est; ut, pater-familiâs.
- G. hujus Musae.
- D. huic Musae.
- Acc. hanc Musam.
- Voc. ô Musa.
- Abl. ab hac Musâ.
Pluraliter
- N. hae Musae.
- G. harum Musarum.
- D. his Musis.
- Ac. has Musas.
- Voc. ô Musae.
- Abl. ab his Musis.

[Page 5]Note that anima, filia, and nata, do make the Dative and the Ablative plural in is, or in abus. Also dea, mula, [...]qua, do make the Dative and the Ablative plural in abus onely.

The second is when the Genitive Case singular endeth in i: as in Example.

Singulariter
- N. hic Magister.
  Terminationes eus, o, on, os & ûs contractum Graecae sunt, eus facit Gen. eos vel ei. Dat. ei. Ac. ea, rarô eon Voc. eu. Abl. eo. ut Theseus. o foemininum facit Gen. us. Ac. o. ut Calisto. [...]s Atticum facit. Gen. o. Ac. on, ut Androgeos. ûs aliquando facit Voc. û ut Panthus.
- G. hujus Magistri.
- D. huic Magistro.
- Ac. hunc Magistrum.
- Voc. ô Magister.
- Abl. ab hoc Magistro.
Pluraliter
- N. hi Magistri.
- G. horum Magistrorū.
- D. his Magistris.
- Ac. hos Magistros.
- Voc. ô Magistri.
- Abl. ab his Magistris.

When the Nominative endeth in us, the Vocative shall end in e; as Nominativo hic Dominus, Vocativo ô Domine. Except Deus that maketh ô Deus; and filius that maketh ô fili.

When the Nominative endeth in ius, if it be a proper name of a man, the Vocative shall end in i; as Nominativo hic Georgius, Vocativo ô Georgi.

Also these Nounes following make their Vocative in [...], or in us; Agnus, lucus, populus, chorus, fluvius.

Note also that all Nouns of the Neuter Gender of what Declension soever they bee, have the Nominative, the Accusative, and the Vocative alike in both numbers, which cases in the plural number end in a: as in example

Singulariter
- N. hoc regnum.
- G. hujus regni.
- D. huic regno.
- Acc. hoc regnum.
- Voc. ô regnum.
- Abl. ab hoc regno.
Pluraliter
- N. haec regna.
- G. horum regnorum.
- D. his regnis.
  Sic Graecum in on ut barbiton.
- Acc. haec regna.
- Voc. ô regna.
- Abl. ab his regnis.

The Third is when the Genitive case singular endeth in is: as in example.

[Page 6]
Singulariter
- N. hic lapis.
- G. hujus lapidis.
- D. huic lapidi.
- Acc. hunc lapidem.
- Voc. ô lapis.
- Abl. ab hoc lapide.
Pluraliter
- N. hi lapides.
- G. horum lapidum.
  Quaedam nomina Pluralia Festorum formant Gen. in orum; ut,Agonalia vin [...]lia. quaedam in orum &ium; ut, Parentalia, Saturnalia; sed omnia Dat. in bus, praeter Quinquatria, Quinquatriis.
- D. his lapidibus.
- Acc. hos lapides.
- Voc. ô lapides.
- Abl. ab his lapidibus.

Singulariter
- N. haec clavis.
- G. hujus clavis.
- D. huic clavi.
- Acc. hanc clavem & clavim.
- Voc. ô clavis.
  Neutra in al, ar, & e ablativum in i mittunt; praeter far, hepar, juber, nectar, gausape, soracte, Praeneste, Reate, quae ablativos in e retinent.
- Abl. ab hac clave & clavi.
Pluraliter
- N. hae claves.
- G. harum clavium.
  Bos bovis boum▪ bobus & bubus.
- D. his clavibus.
  Bos bovis boum▪ bobus & bubus.
- Acc. has claves.
- Voc. ô claves.
- Abl. ab his clavibus.

So are declined Aqualis, bipennis, buris, febris, navis, pelvis, puppis, restis, securis, tor quis, turris. But amussis, Charybdis, Magudaris, ravis, sitis, tussis, vis, make the Accusative singular in im, and the Ablative in i onely. And amnis, anguis, civis, [...]gnis supellex, vectis, unguis, make the Accusative in [...]m onely, but the Ablative in e or i.

When the Ablative singular endeth in i, the Genitive plurall endeth in ium; except in Nouns of the Comparative degree, all which make the Genitive Plurall in um, besides plus plurium with its compounds.

The fourth is when the Genitive case singular endeth in us: as in Example.

Singulariter
- N. haec manus.
- G. hujus manûs.
- D. huic manui.
- Acc. hanc manum.
  Jesus in Acc. Jesum in reliquis Jesu.
- Voc. ô manus.
- Abl. ab hac manu.
Pluraliter
- N. hae manus.
- G. harum manuum.
- D. his manibus.
- Acc. has manus.
- Voc. ô manus.
- Abl. ab his manibus.

These Nouns acus, arcus, artus, ficus, lacus, partus, portus tribus, and ver [...], do make the Dative and Ablative Plurall in ubus.

The fifth is when the Genitive case singular endeth in ei: as in example.

[Page 7]
Singulariter
- N. haec res.
- G. hujus rei.
- D. huic rei.
- Acc. hanc rem.
- Voc. ô res.
- Abl. ab hac re.
Pluraliter
- N. hae res.
- G. harum rerum.
- D. his rebus.
- Acc. has res.
- Voc. ô res.
- Abl. ab his rebus.

The Declensions of Adjectives.

A Noun Adjective of three terminations is thus declined after the first and second declension.

Singulariter
- N. bonus, bona, bonum.
- G. boni, bonae, boni.
- D. bono, bonae, bono.
- Ac. bonum, bonā, bonū.
- Voc. bonae, bona, bonum.
- Abl. bono, bonâ, bono.
Pluraliter
- N. boni, bonae, bona.
- G. bonorum, bonarū, bonorum.
- D. bonis.
- Ac. bonos, bonas, bona.
- Voc. boni, bonae, bona.
- Abl. bonis.

Certain Adjectives make the Genitive case singular in ius, and the Dative in i; which bee these that follow with their compounds;

Singulariter
- N.
  Unus caret plurali, nisi jungatur substantivo quo caret singula [...]
  unus, una, unum.
- G. unius.
- D. uni. &c. like bonus.

So are declined totus, solus, and also ullus, alius, alter, uter, and neuter; saving that these five last rehearsed, lack the Vocative case; and that alius maketh the neuter in the Nominative and the Accusative case singular aliud.

Ambo and duo have a peculiar form of declension.

Pluraliter
- N. Ambo, ambae, ambo.
- G. Amborum, ambarum, amborum.
- D. Ambobus, ambabus, ambobus.
- Acc.
  In Accus [...] tivo legunt [...] etiam ambo duo in masc [...] lino.
  Ambos, ambas, ambo.
- Voc. Ambo, ambae, ambo.
- Abl. Ambobus, ambabus, ambobus. Likewise duo.

A Noun Adjective of three articles and one termination is thus declined after the third Declension;

Singulariter

[Page 8]N. hic haec & hoc felix.
G. hujus felicis.
D. huic felici.
Acc.. hunc & hanc felicem, & hoc felix.
Voc. ô felix.
Abl. ab hoc, hac & hoc felico vel felici.

Pluraliter

N. hi & hae felices, & haec felicia.
G. horum harum & horum felicium.
D. his felicibus.
Acc. hos & has felices, & haec felicia.
V. ô felices & ô felicia.
Abl. ab his felicibus.

A Noun Adjective of three Articles and two terminations is thus also declined after the third Declension.

Singulariter
- N. hic & haec tristis, & hoc triste.
- G. hujus tristis.
- D. huic tristi.
- Acc. hunc & hanc tristem & hoc triste.
- V. ô tristis & ô triste.
- Abl. ab hoc hac & hoc tristi.
Pluraliter
- N. hi & hae tristes, & haec tristia.
- G. horum, harum & horum tristium.
- D. his tristibus.
- Acc. hos & has tristes, & haec tristia.
- V. ô tristes, & ô tristia.
- Abl. ab his tristibus.

Comparison of Adjectives.

Adjectives whose signification may increase or bee diminished may form the degrees of Comparison.

Adjectiva [...]aedam cant Positivo; [...], oeyor ocysnus; quae [...]m Compativo; ut in [...]tus, incly [...]imus; quaeam etiam [...]pe [...]lativo; [...], longinquus [...]nginquior.There bee three degrees of Comparison; * the Positive, the Comparative, and the Superlative.

The Positive signifieth a thing without increase; as durus hard.

The Comparative signifieth a thing with some increase; as durior harder or more hard. And it is formed of the first case of the Positive that endeth in i, by putting thereto or; as, of duri, durior, of dulci dulcior.

Adjectives of the Comparative degree are thus declined

[Page 9]
Singulariter
- N. hic & haec durior, & hoc durius.
- G. hujus durioris.
- D. huio duriori.
- Acc. hunc & hanc duriorem, & hoc durius.
- V. ô durior, & ô durius
- Abl. ab hoc hac & hoc duriore vel duriori.
Pluraliter
- N. hi & hae duriores, & haec duriora.
- G. horum harum & horum duriorum.
- D. his durioribus.
- Acc. hos & has duriores, & haec duriora.
- V. ô duriores, & ô duriora.
- Abl. ab his durioribu [...].

The Superlative signifieth a thing with increase in the highest degree; as, durissimus hardest or most hard. And it is formed of the first case of the Positive that endeth in i, by putting thereto s and simus; as of duri, durissimus; of dulci dulcissimus. And it is declined like bonus.

From these Generall rules are excepted these that follow; Bonus, melior, optimus. Malus, prior, pessimus. Magnus, major, maximus. Pa [...]vus, minor, minimus. Multus plurimus multa plurima, mulnem plus plurimum.

And if the Positive end in er, the Superlative is formed of the Nominative case by putting to rimus; as pulcher pulcherrimus: but dexter maketh dextimus, and matur maturimus, also vetus vete [...]rimus.

Also these Nouns, humilis, similis, facilis, gratilis, agilis, docilis, make the superlative by changing is into limus; as humilis humillimus▪ &c.

Adjectives in us, derived from dico, facio, loquor, v [...]lo, make the comparative by changing us into entior; and the superlative by changing us into en [...]issimus; as Magniloquus, magniloquentior, magniloquentissimus, &c.

Also if a Vowel come before us, the Comparative is made by m [...]gìs, and the Superlative by maximè; as, pius, magìs pius, maximè pius.

Besides Adjectives, there are sometimes compared▪ Substa [...] tives, as, Nero Neronior &c.

Adverbs; as Nuper, Nuperrimus, pridem prio [...] primus. Diudiatior diutissimus, soepe s [...]ptus s [...]pissimè, &c.

Prepositions; as, Cura ene [...]i [...] ci [...]imus, intra interior intimus. supra superior supremus, vel sumntus. prope propior proximus (à quo & proximior.) Ante ante [...]en, &c.

[Page 10]

The Pronoun

THere be sixteen Pronouns; Ego, tu, sui, ille, ipse, iste, hic, is, qui, meus, tuus, suus, noster, vester, nostras, vestras; whereof four have the Vocative case, tu, meus, noster, and nostras; and all other lack the Vocative case.

To these may bee added their Compounds; idem, istic, quidam, &c.

Pronouns are either
Primitives; which are eight,
Ego, tu, sui, ille, ipse, iste, hic and is, which are also called Demonstratives.
Relatives; which are five,
Hic, ille, iste, is, and qui more especially.
Derivatives; which are either
Possessives; as these five,
Meus, tuus, suus, uoster, vester.
Gentiles; which are two,
nostras, vestras.

The Declensions of Pronouns.

Singulariter N. Ego. G. mei. D. mihi. Acc. me Voc. caret. Abl. à me. Pluraliter N. nos. G. nostrûm vel nostrî. D. nobis. Acc. nos. Voc. caret. Abl. à nobis.

Singulariter N. Tu. G. tui. D. tibi. Acc. te. Voc. ô tu. Abl. à te, Pluraliter N. vos. G. vestrûm vel vestrî. D. vobis. Acc. vos. Voc. ô vos. Abl. à vobis.

Singulariter and Pluraliter N. caret. G. sui. D. sibi. Acc. se. Voc. caret. Abl. à se.

Ille, ipse, iste are declined like unus, saving that the Neuter of ille and iste, is illud, istud.

Singulariter N. Istic, istaec, istoc vel istuc. Acc. istunc. istanc, istoc vel istuc. Abl. istoc, istaec, istoc. Pluraliter Nom. Acc. istaec. sic etiam illic, illaec, illoc, &c.

Singulariter
- N. Is, ea, id.
- G. ejus.
- D. ei.
- Ac. eum. eam, id.
- V. caret.
- Abl. eo, eâ, eo.
Pluraliter
- N. ii, eae, ea.
- G. eorum, earum, eorum.
- D. iis, vel eis.
- Ac. eos, eas, ea.
- V. caret.
- Abl. iis, vel eis.

[Page 11] Idem, eadem, idem, is declined like is, onely n is put for m before d.

Singulariter
- N. Qui, quae quod.
- G. cujus.
- D. cui.
- Ac. quem, quam, quod.
- V. caret.
- Abl. quo, quâ, quo.
Pluraliter
- N. qui, quae, quae.
- G. quorū, quarū, quorū
- D. quibus vel queis.
- Ac. quos, quas, quae.
- V. V. caret.
- Abl. quibus vel queis.

Quis with its compounds is declined like qui, saving that they make the Neuter Gender in the Nominative and Accusative case singular quod vel quid.

But nequis, aliquis, signis, nunquis, form the Neuter plurall, and the Feminine singular in the Nominative case, qua instead of quae; as, siqua mulier, nequa pericula. Ecquis hath ecquae and ecqua.

Also quisquis is thus declined.

Nom. quisquis quicquid. Acc. quicquid. Abl. quoquo, quaquâ, quoquo.

Meus, tuus, suus, noster, vester, are declined like Adjectives of three Terminations; saving that meus maketh the Vocative case singular in the Masculine Gender mi, not mee.

Nostras, vestras, and this Noun cujas are thus declined.

Sing. Nom. hic & haec nostras, & hoc Nostrate.

Gen. hujus nostratis &c. like felix.

A Pronoun hath three persons.

The first person speaketh of himself; as ego, I; nos, wee.

The second person is spoken to; as, tu, thou; vos, yee. Of this person is every Vocative case.

The third person is spoken off; as, ille, hee; illi, they. And therefore all other Pronouns, also all Nouns and Participles bee of the third person.

The Verb.

A Verb is declined with Mood and Tense; and either signifie's doing, as amo I do love: or suffering, as amor I am loved; or beeing, as sum I am.

[Page 12]A Verb is either Personall or Impersonall.

A Verb Personall is that which hath three persons; as ego amo, tu amas, ille amat, &c.

A Verb Impersonall is that which hath onely the third person singular; and it is commonly known by this sign it or there; as juvat it delighteth, est there is.

Of Verbs Personals there bee four kinds; Active, Passive, Neuter, and Deponent.

Verbs have three Terminations, o; or, and um.

A Verb Active endeth in o, and signifieth doing, as amo I do love; and by putting to r, it may bee made a Passive, as amor.

A Verb Passive endeth in or, and signifieth suffering, as, amor I am loved; and by putting away r, it may bee made an Active, as amo.

A Verb Neuter endeth in o, or um, and cannot take r to make him a Passive; as Curro I run, sum I am; but signifieth sometime Actively, as Curro I run; and sometime Passively, as aegroto I am sick.

A Verb Deponent endeth in or like a Passive, but signifieth Quaedam Deponentia rariûs Passivè significant; ut, osculor, I kiss; osculor, I am kissed. Actively; as loquor I speak, glorior I boast; and cannot put away r and be made an Active, as, loquor, glorior.

Moods.

There be four Moods; the Indicative, the Imperative, the Subjunctive, and the Infinitive.

The Indicative plainly affirmeth or denieth a thing without any sign; as amo I do love; non amo I do not love: or else asketh a question; as, amas tu? doest thou love?

The Imperative commandeth; as, ama love thou: and it hath often in the English this sign let before it: as amato ille, let him love.

The Subjunctive Mood hath a Conjunction before it: as, cùm amem, when I love. This Mood if it have an Adverb of wishing before it, is called the Optative: as, utinam amem, I pray God I love: if it have any of these signes, may, can, might, would, could, should, or ought, it is called the Potentiall, as, amem I may or can love.

[Page 13]The Infinitive hath neither Number nor Person; and is known commonly by this sign, to; as, amare to love.

Gerunds.

There do also belong to the Infinitive mood of Verbs three Gerunds, ending in di, do, and dum; which have usually the Active, and sometimes the Passive signification; as, amandi of loving, or of beeing loved; amando in loving or in beeing loved; amandum to love, or to beeloved.

Supines.

There bee also in Verbs two Supines; the first ending in um signifieth like its Infinitive mood Active; as, amatum to love: the other in u signifieth for the most part like the Infinitive mood Passive; as, amatu to bee loved.

Tenses.

There bee five Tenses; the Present, the Preter-imperfect, the Preter-perfect, the Preter-pluperfect, and the Future Tense.

The Present Tense signifieth the time that now is; and is known by these signes, do, doest, doth, am, art, is, are.

The Preter-imperfect Tense signifieth the time not yet perfectly past; and is known by these signes, did, did'st, was, wa'st, were.

The Preter-perfect Tense signifieth the time perfectly past; and is known by these signes; have, hast, hath.

The Preter-pluperfect Tense signifieth the time more then perfectly past; and is known by these signes, had, or had'st.

The Future Tense signifieth the time yet to come; and is known by these signes, shall, will, shalt, wilt.

The signes of the Present tense are often omitted. The signes of the Preter-imperfect tense are often set after the Verb; as amabam I loved, i. e. I did love.

[Page 14]

Conjugations. Verbs have four Conjugations.

Verbs in o bee declined after these examples.

1. Amo, amas, amavi, amare: amandi, amando, amandum: amatum, amatu: amans, amaturus.
2. Doceo, doces, docui, docere: docendi, docendo, docendum: doctum, doctu: docens, docturus.
3. Lego, legis, legi, legere: legendi, legendo, legendum: lectum, lectu: legens, lecturus.
4. Audio, audis, audivi, audire:
Eo & quec formant eundi, eundo, eundū: queundi, queundo, queundum.
audiendi, audiendo, audiendum: auditum, auditu,: audiens, auditurns.

Indicative Mood.

Present tense singular. Singulariter I do, thou dost, hee doth,

love: Amo, amas, amat.
teach: Doceo, doces, docet.
read: Lego, legis, legit,
hear: Audio audis, audit.

Pluraliter Wee do, yee do, they do,

love: Amamus, amatis, amant.
teach: Docemus, docetis, docent.
read: Legimus, legitis, legunt.
hear: Audimus, auditis †Eunt & queunt. audiunt.

Preter-imperf. tense singular. I did thou did'st, hee did, &c.

love: Amabam, bas; bat. Pl. bamus, batis, bant.
teach: Docebam, bas; bat. Pl. bamus, batis, bant.
read: Legebam, bas; bat. Pl. bamus, batis, bant.
hear: Ibam & quibam.
Audiebam, bas; bat. Pl. bamus, batis, bant.

Preter-perfect tense sing. I have thou hast hee hath. We have, &c.

loved: Amavi, isti, it. Pl. imus, istis, erunt vel ere
taught: Docui, isti, it. Pl. imus, istis, erunt vel ere
read: Legi, isti, it. Pl. imus, istis, erunt vel ere
heard: Audivi, isti, it. Pl. imus, istis, erunt vel ere

Preter-pluperfect tense singular. I had thou had'st hee had, &c.

loved: Amaveram, ras, rat. Pl. ramus, ratis, rant.
taught: Docueram, ras, rat. Pl. ramus, ratis, rant.
read: Legeram, ras, rat. Pl. ramus, ratis, rant.
heard: Audiveram, ras, rat. Pl. ramus, ratis, rant.

Future tense sing. I shall or will thou shalt or wilt hee shall or will, &c.

love: Amabo, bis, bit. Pl. bimus, bitis, bunt.
teach: Docebo, bis, bit. Pl. bimus, bitis, bunt.
read: Legam, es, et. Pl. emus, etis, ent.
hear: Ibo & quibo.
Audiam, es, et. Pl. emus, etis, ent.

[Page 15]

Imperative Mood hath no first Person.

Present tense sing.

Love love hee, or thou, let him love.
- Ama, amet amato: amato.
- Doce,
  Imperativus praeteritum à subjunctivo mutuatur.
  doceat doceto: doceto
- Lege,
  Dico, duco, facio, formant secundam personam, dic, due, fac.
  legat, legito: legito.
- Audi, audiat, audito: audito.
Love wee; or let us love.
- Plu. amemus,
- Pl. doceamus.
- Pl. legamus.
- Pl. audiamus.
love yee, love they, o [...] let them love.
- amate; ament. amatote: amanto▪
- docete, doceant. docetote: docento.
- legite, legant, legitote: legunto,
- audite, audiant, auditote: audiunto.

Subjunctive Mood.

Present tense sing. Cùm

When I do love, &c.: Amem, ames, amet. Pl. amemus, ametis, ament
When I do love, &c.: Doceam, as, at. Pl. amus, atis, ant.
When I do love, &c.: Legam, as, at. Pl. amus, atis, ant.
When I do love, &c.: Audiam, as, at. Pl. amus, atis, ant.

Preterimperfect tense sing. Cùm

When I did, &c.: Amarem, res, ret. Plu. remus, retis, rent.
When I did, &c.: Docerem, res, ret. Plu. remus, retis, rent.
When I did, &c.: Legerem, res, ret. Plu. remus, retis, rent.
When I did, &c.: Audirem, res, ret. Plu. remus, retis, rent.

Preterperfect tense sing. Cùm

When I have, &c.: Amaverim, ris, rit. Pl. rimus, ritis, ri [...]t.
When I have, &c.: Docuerim, ris, rit. Pl. rimus, ritis, ri [...]t.
When I have, &c.: Legerim, ris, rit. Pl. rimus, ritis, ri [...]t.
When I have, &c.: Audiverim, ris, rit. Pl. rimus, ritis, ri [...]t.

Preterpluperfect tense sing. Cùm

When I had, &c.: Amavissem, ses, set. Pl. semus, setis, sent.
When I had, &c.: Docuissem, ses, set. Pl. semus, setis, sent.
When I had, &c.: Legissem, ses, set. Pl. semus, setis, sent.
When I had, &c.: Audivissem, ses, set. Pl. semus, setis, sent.

Future tense sing. cùm

When I shall or will, &c.: Amavero, ris, rit. Pl. rimus, ritis, rint.
When I shall or will, &c.: Docuero, ris, rit. Pl. rimus, ritis, rint.
When I shall or will, &c.: Legero, ris, rit. Pl. rimus, ritis, rint.
When I shall or will, &c.: Audivero, ris, rit. Pl. rimus, ritis, rint.

Infinitive Mood.

Present and preterimperfect tense.

Amare, to love.
Docere. to teach.
Legere, to read.
Audire, to hear.

Preter-perfect and preter-pluperfect tense

[Page 16]Amavisse, to have or had loved.
Docuisse, to have or had taught.
Legisse, to have or had read.
Audivisse, to have or had heard.

Future tense

Amaturum, esse, to love hereafter:
Docturum, esse, to teach hereafter:
Lecturum, esse, to read hereafter:
Auditurum. esse. to hear hereafter:

Gerunds

Amandi, of loving: do, in loving: dum, to love.
Docendi, of teaching: do, in teaching: dum, to teach.
Legendi, of reading: do, in reading, dum, to read.
Audiendi of hearing: do, in hearing: dum, to hear.

Supines

Amatum, to love. Amatu, to be loved.
Doctum, to teach. Doctu, to be taught.
Lectum, to read. Lectu, to be read.
Auditum, to hear. Auditu, to be heard.

A Participle of the present tense.

Amans, loving.
Docens, teaching.
Legens, reading.
Audiens, hearing.

A Participle of the first future tense.

Amaturus, to love, or about to love.
Docturus, to teach, or about to teach.
Lecturus, to read, or about to read.
Auditurus, to hear, or about to hear.

Before wee decline any Verbs in or, for supplying of many tenses lacking in all such Verbs, wee must learn to decline this Verb Sum, in this wise following:

Sum, es, fui, esse, futuruns: to bee.

Indicative Mood.

Present tense singul.: SUm, I am: es, est. Pluraliter. Sumus, estis, sunt.
Preter-imperfect tense singular.: Eram, I was: eras, erat. Plur. eramus, eratis, erant.
Preter-perfect tense singular.: Fui, I have been: fuisti, fuit. Plur. fuimus, fuistis, fuêrunt, vel fuêre.
[Page 17] Preter-pluperfect tense singular.: Fueram, I had been, fueras, fuerat. Plur. fueramus, fuoratis, fuerant.
Future tense singular.: Ero, I shall or will be: eris, erit. Plur. erimus, eritis, erunt.

Imperative Mood.

Present tense singul.

Sis, bee thou Sit, Pl. Simus, Situs, Sint,
Es, bee thou Pl. Simus, Este, Sunto.
Esto, bee thou Esto, Pl. Estote,

Subjunctive Mood.

Pres. tense singul. cùm: Sim, when I am: sis, sit. Plur. cùm simus, sitis, sint.
Preter-imperfect tense singul. cùm: Essem,when I was; esses, esset. Plur. cùm essemus, essetis. essent.
Preter-perfect tense singul. cùm: Fuerim, when I have been, fueris, fuerit. Plur. cùm fuerimus, fueritis, fuerint.
Preter-pluperfect tense singul. cùm: Fuissem, when I had been: fuisses, fuisset. Plur. cùm fuissemus, fuissetis, fuissent.
Future tense singul. cùm: Fuero, when I shall or will b [...]e: fueris, fuerit. Plur. cùm fuerimus, fueritis, fuerint.

Infinitive Mood.

Present and preterimperfect tense,: Esse, to be
Preter-perfect and preter-pluperfect tense,: Fuisse, to have or had been,
Future tense: Fore vel futurum esse, to bee hereafter.

Verbs Passives be [...] declined after these examples.

AMor, amâris vel amâre Parricipiū in Praeterito assumptum, inflectitur ut Adjectiva trium Terminationum; ut, amatus, amata, amatum sum vel fui., amatus Verba in or duplex habent Praeteritum; quorum prius significat Tempus proximè praeteritum; posterius verò tempus ulteriùs praeteritum indicat. sum vel fui, amâri, amatus, amandus.

Doceor, docêris vel docêre: doctus sum vel fui, doceri, doctus, docendus.

Legor, legeris vel legere: lectus sum vel fui, legi, lectus, legendus.

Audior, audîris vel audîre: auditus sum vel fui, audiri, auditus audiendus. Deponents are declined after [Page 18] these examples, saving that they have Gerunds, the first Supine, the Participle of the Present tense and Future in rus, like as Actives, and also the later Supine, and Future in dus; if they will govern an Accusative or Ablative case.

Indicative Mood.

Pres. tense singular I am thou art hee is.

loved: Amor, amâris vel amâre, amatur.
taught: Doceor, docêris vel docêre, docetur.
read: Legor, legeris vel legere, legitur.
heard: Audior, audîris vel audîre, auditur.

Pl. Wee are &c.

loved: mur, mini, ntur.
taught: mur, mini, ntur.
read: mur, mini, ntur.
heard: mur, mini, ntur.

Preter-imperfect tense singular.

I was,thou wast, hee was.: Amabar, baris vel bare, batur.
I was,thou wast, hee was.: Docebar, baris vel bare, batur.
I was,thou wast, hee was.: Legebar, baris vel bare, batur.
I was,thou wast, hee was.: Audiebar, baris vel bare, batur.
Wee were &c.: Pl. bamur, bamini, bantur.

Preter-perfect tense singular.

I have been,: Amatus sum velfui
I have been,: Doctus sum velfui
I have been,: Lectus sum velfui
I have been,: Auditus sum velfui
thou hast been, &c.: tus es vel fuisti, tus est vel fuit.
thou hast been, &c.: Plural.ti sumus vel fuimus,ti estis vel fuistis, ti sunt fuêrunt vel fuêre.

Preter-perfect tense singular.

I had been,: Amatus eram vel fueram
I had been,: Doctus eram vel fueram
I had been,: Lectus eram vel fueram
I had been,: Auditus eram vel fueram
thou hadst been, &c.: tus eras vel fueras, tus erat vel fuerat.
thou hadst been, &c.: Pl.ti eramus▪ vel fueramus, ti eratis vel fueratis, ti erant vel fuerant.

Future tense singular. I shall or will be,

Amabor,
Docebor,
Legar,
Audiar,

thou shalt or wilt bee, &c.

Amabor: beris vel bere, itur. Pl. bimur, imini, untur.
Docebor,: beris vel bere, itur. Pl. bimur, imini, untur.
Legar,: êris vel êre, etur. Pl. emur, emini, entur.
Audiar,: êris vel êre, etur. Pl. emur, emini, entur.

[Page 19]

Imperative Mood.

Present tense singul. Bee thou, let him bee,

loved.: Amare. ametur, amator: amator.
taught.: Docere, doceatur, docetor: docetor,
read.: Legere, legatur, legitor: legitor,
heard.: Audire, audiatur, auditor: auditor.

let us bee, bee yee, let them bee

loved.: Pl. amemur. Amamini, amentur, amaminor: amantor.
taught.: Pl. doceamur, Docemini, doceantur, doceminor: docentor.
read.: Pl. legamur, Legimini, legantur, legiminor: leguntor
heard.: Pl. audiamur, Audimini, audiantut, audiminor: audiuntor.

Subjunctive Mood.

Present tense singul. cùm

When I am &c.: Amer, eris vel ere, etur. Plu. emur, emini, entur.
When I am &c.: Docear, atis vel are, atur. Pl. amur, amini, antur.
When I am &c.: Legar, atis vel are, atur. Pl. amur, amini, antur.
When I am &c.: Audiar, atis vel are, atur. Pl. amur, amini, antur.

Preter-imperfect tense singul. cùm

When I was &c.: Amerer, reris vel rere, retur. Pl. remur, remini, rentur.
When I was &c.: Docerer, reris vel rere, retur. Pl. remur, remini, rentur.
When I was &c.: Legerer, reris vel rere, retur. Pl. remur, remini, rentur.
When I was &c.: Audirer, reris vel rere, retur. Pl. remur, remini, rentur.

Preter-perfect tense singul. cùm

When I have been &c.: Amatus, sim vel fuerim, tus sis vel fueris, tus sit vel fuerit, Pl. ti simus vel fuerimus, ti sisitis, vel fueritis, ti sint vel fuerint.
When I have been &c.: Doctus, sim vel fuerim, tus sis vel fueris, tus sit vel fuerit, Pl. ti simus vel fuerimus, ti sisitis, vel fueritis, ti sint vel fuerint.
When I have been &c.: Lectus, sim vel fuerim, tus sis vel fueris, tus sit vel fuerit, Pl. ti simus vel fuerimus, ti sisitis, vel fueritis, ti sint vel fuerint.
When I have been &c.: Auditus, sim vel fuerim, tus sis vel fueris, tus sit vel fuerit, Pl. ti simus vel fuerimus, ti sisitis, vel fueritis, ti sint vel fuerint.

Preter-plu-perfect tense singul. cùm

When I had been &c.: Amatus, essem v [...]l fuissem, tus esses vel fuisses, tus esset vel fuisset. Pl. ti essemus vel fuisse [...]mus, ti essetis vel fuissetis, ti essent ve [...] fuissent.
When I had been &c.: Doctus, essem v [...]l fuissem, tus esses vel fuisses, tus esset vel fuisset. Pl. ti essemus vel fuisse [...]mus, ti essetis vel fuissetis, ti essent ve [...] fuissent.
When I had been &c.: Lectus, essem v [...]l fuissem, tus esses vel fuisses, tus esset vel fuisset. Pl. ti essemus vel fuisse [...]mus, ti essetis vel fuissetis, ti essent ve [...] fuissent.
When I had been &c.: Auditus, essem v [...]l fuissem, tus esses vel fuisses, tus esset vel fuisset. Pl. ti essemus vel fuisse [...]mus, ti essetis vel fuissetis, ti essent ve [...] fuissent.

Future tense singul. cùm

When I shall or will bee &c.: Amatus, ero vel fuero, tus eris vel fueris, tus erit ve [...] fuerit. Plur. ti erimus vel fuerimus, t [...] eritis vel fueritis, ti erunt vel fuerint.
When I shall or will bee &c.: Doctus, ero vel fuero, tus eris vel fueris, tus erit ve [...] fuerit. Plur. ti erimus vel fuerimus, t [...] eritis vel fueritis, ti erunt vel fuerint.
When I shall or will bee &c.: Lectus, ero vel fuero, tus eris vel fueris, tus erit ve [...] fuerit. Plur. ti erimus vel fuerimus, t [...] eritis vel fueritis, ti erunt vel fuerint.
When I shall or will bee &c.: Auditus, ero vel fuero, tus eris vel fueris, tus erit ve [...] fuerit. Plur. ti erimus vel fuerimus, t [...] eritis vel fueritis, ti erunt vel fuerint.

[Page 20]

Infinitive Mood.

Present and preter-imperfect tense

Amari, to be loved.
Doceri, to be taught.
Legi, to be read.
Audiri, to be heard.

Preter-perfect tense and preter-pluperfect tense

To have or had been loved. &c.: Amatum, esse vel fuisse
To have or had been loved. &c.: Doctum, esse vel fuisse.
To have or had been loved. &c.: Lectum, esse vel fuisse.
To have or had been loved. &c.: Auditum, esse vel fuisse.

Future tense,

Amatum iri, vel amandum esse, to be loved hereafter.
Doctum iri, vel docendum esse, to be taught hereafter.
Lectum iri, vel legendum esse, to be read hereafter.
Auditum iri, vel audiendum esse, to be heard hereafter.

A participle of the preter-perfect tense

Amatus, loved.
Doctus, taught.
Lectus, read.
Auditus, heard.

A participle of the future in dus

Amandus, to be loved,
Docendus, to be taught.
Legendus, to be read.
Audiendus, to be heard.

Of certain Verbs going out of Rule, which are declined and formed in manner following.

POssum, potes, potui, posse, potens; to may, or can.

Volo, vis, volui, velle; volendi, volendo, volendum; supinis caret, volens; to will, or to bee willing.

Nolo, nonvis, nolui, nolle; nolendi, nolendo, nolendum; supinis caret, nolens; to bee unwilling.

Malo, mavis, malui, malle; malendi, malendo, malendum; supinis caret, malens; to have rather, or to bee more willing.

Edo, edis vel es, edi, edere vel esse; edendi, edendo, edendum; esum, esu, vel estum, estu, edens, esurus vel esturus; to eat.

Fio, fis, factus sum vel fui, fieri; factus, faciendus; to bee made, or to bee done.

[Page 21]Fero, fers, tuli, ferre; ferendi, ferendo, ferendum; latum, latu; ferens, laturus; to bear or suffer.

Feror, ferris vel ferre, latus sum vel fui, ferri; latus, ferendus; to bee born or suffered.

Indicative Mood.

Present tense singular.
- POssum, potes, potest,
- Volo, vis, vult.
- Nolo, nonvis, nonvult.
- Malo, mavis, mavult,
- Edo, edis vel es, edit vel est,
- Fio, fis, fit.
- Fero fers, fert.
- Feror, ferris vel ferre, fertur,
- Pluraliter
  Wee do, yee do, they do,
  Possumus, potestis, possunt.
  Wee do, yee do, they do,
  Volumus, vultis, volunt.
  Wee do, yee do, they do,
  Nolumus, nonvultis, nolunt
  Wee do, yee do, they do,
  Malumus, mavultis, malunt.
  Wee do, yee do, they do,
  Edimus, editis vel estis, edunt.
  Wee do, yee do, they do,
  Fimus, fitis, fiunt.
  Wee do, yee do, they do,
  Ferimus, fertis, ferunt.
  Wee do, yee do, they do,
  Ferimur, ferimini, feruntur.
Preter-imperfect tense singular
- Poteram, as, at. Pluraliter, amus, atis, ant.
- Volebam, as, at. Pluraliter, amus, atis, ant.
- Nolebam, as, at. Pluraliter, amus, atis, ant.
- Malebam, as, at. Pluraliter, amus, atis, ant.
- Edebam, as, at. Pluraliter, amus, atis, ant.
- Fiebam, as, at. Pluraliter, amus, atis, ant.
- Ferebam, as, at. Pluraliter, amus, atis, ant.
- Ferebar, baris vel bare, batur, Plural. bamur, bamini, bantur.
Preter-perfect tense singular
- Potui, isti, it. Plur. imus, istis, êrunt vel êre.
- Volui, isti, it. Plur. imus, istis, êrunt vel êre.
- Nolui, isti, it. Plur. imus, istis, êrunt vel êre.
- Malui, isti, it. Plur. imus, istis, êrunt vel êre.
- Edi, isti, it. Plur. imus, istis, êrunt vel êre.
- Tuli, isti, it. Plur. imus, istis, êrunt vel êre.
- Factus, fur [...] vel fui, tus es vel fuisti, tus est vel fuit, Plur. ti sumus vel fuimus, ti estis vel fuistis, ti sunt, fuêrunt vel fuêre.
- Lactus, fur [...] vel fui, tus es vel fuisti, tus est vel fuit, Plur. ti sumus vel fuimus, ti estis vel fuistis, ti sunt, fuêrunt vel fuêre.
Preter-plu-perfect tense singular
- Potueram, ras, rat. Plur. ramus, ratis, rant.
- Volueram, ras, rat. Plur. ramus, ratis, rant.
- Nolueram, ras, rat. Plur. ramus, ratis, rant.
- Malueram, ras, rat. Plur. ramus, ratis, rant.
- Ederam, ras, rat. Plur. ramus, ratis, rant.
- Tuleram, ras, rat. Plur. ramus, ratis, rant.
- Factus, eram vel fueram▪ tus eras vel fueras, tus erat vel fuerat. Plur. ti eramus vel fueramus, ti eratis vel fueratis, ti erant vel fuerant.
- Lactus, eram vel fueram▪ tus eras vel fueras, tus erat vel fuerat. Plur. ti eramus vel fueramus, ti eratis vel fueratis, ti erant vel fuerant.
Future tens [...] singular
- Potero, eris, erit. Plu. Poterimus, eritis, erunt.
- Volam, es, et. Plu. emus, etis, ent.
- Nolam, es, et. Plu. emus, etis, ent.
- Malam, es, et. Plu. emus, etis, ent.
- Edam, es, et. Plu. emus, etis, ent.
- Fiam, es, et. Plu. emus, etis, ent.
- Feram, es, et. Plu. emus, etis, ent.
- Ferar, ferêris, vel ferêre, feretur. Plu. feremur, feremini, ferentur.

Possum, Volo, Malo, have no imperative Mood.

Imperative Mood.

Present tense singul.

Noli, nolito. Plu. Nolite, nolitote.
Es, esto, ede, edito: edat, Pl. Edamus. edite, este, estote, editore: edant, edunto
Fito tu▪ Fiat▪ Fito, Pl. Fiamus, Fite▪ Fitote, Fiant, fiunto.
Fer, ferto: Ferat▪ ferto, Pl. Feramus, Ferte, fertote: Ferant, ferunto.
Ferre, fertor: Feratur, fertor. Pl. Feramur, Ferimini, feriminor: Ferantur, feruntor.

Subjunctive Mood.

Present [...]ense singul. [...]ùm

Possim, is, it. Plural. imus, itis int.
Velim, is, it. Plural. imus, itis int.
Nolim, is, it. Plural. imus, itis int.
Malim, is, it. Plural. imus, itis int.
Edam, as, at. Plu. amus, atis, ant.
Fiam, as, at. Plu. amus, atis, ant.
Feram, as, at. Plu. amus, atis, ant.
Ferar, aris vel are, atur. Pl. amur, amini, antur.

Preter-im [...]erfect tense [...]ngul. cùm

Possem, es, et. Plu. emus, etis, ent.
Vellem, es, et. Plu. emus, etis, ent.
Nollem, es, et. Plu. emus, etis, ent.
Mallem, es, et. Plu. emus, etis, ent.
Ederemvel essem, es, et. Plu. emus, etis, ent.
Fierem, es, et. Plu. emus, etis, ent.
Ferrem, es, et. Plu. emus, etis, ent.
Ferrer, reris vel rere, retur. Pl. remur, remini, rentur.

[...]reter-per [...]ect tense [...]ngul.cùm

Potuerim, ris, rit. Plu. rimus, ritis, rint.
Voluerim, ris, rit. Plu. rimus, ritis, rint.
Noluerim, ris, rit. Plu. rimus, ritis, rint.
Maluerim, ris, rit. Plu. rimus, ritis, rint.
Ederim, ris, rit. Plu. rimus, ritis, rint.
Tulerim, ris, rit. Plu. rimus, ritis, rint.
Factus, sim vel fuerim, tus sis vel fueris, tus sit vel fuerit. Pl. ti simus vel fuerirnus, ti sitis vel fueritis, ti sint vel fuerint.
Lactus, sim vel fuerim, tus sis vel fueris, tus sit vel fuerit. Pl. ti simus vel fuerirnus, ti sitis vel fueritis, ti sint vel fuerint.

Preter-pluperfect tense sing. cùm

[Page 23]Potuissem, ses, set. Plur. semus, setis, sent.
Voluissem, ses, set. Plur. semus, setis, sent.
Noluissem, ses, set. Plur. semus, setis, sent.
Maluissem, ses, set. Plur. semus, setis, sent.
Edissem, ses, set. Plur. semus, setis, sent.
Tulissem, ses, set. Plur. semus, setis, sent.
Factus, essem vel fuissem, tus esses vel fuisses, tus esset vel fuisset. Pl. ti essemus vel fuissemus, ti essetis vel fuissetis, ti essent vel fuissent.
Lactus, essem vel fuissem, tus esses vel fuisses, tus esset vel fuisset. Pl. ti essemus vel fuissemus, ti essetis vel fuissetis, ti essent vel fuissent.

Future tense singul. cùm

Potuero, ris, rit. Pl. rimus, ritis, rint.
Voluero, ris, rit. Pl. rimus, ritis, rint.
Noluero, ris, rit. Pl. rimus, ritis, rint.
Maluero, ris, rit. Pl. rimus, ritis, rint.
Edero, ris, rit. Pl. rimus, ritis, rint.
Tulero, ris, rit. Pl. rimus, ritis, rint.
Factus, ero vel fuero, tus eris vel fueris, tus erit vel fuerit. Pl. ti erimus vel fuerimus, ti eritis vel fueritis, ti erunt vel fuerint.
Lactus, ero vel fuero, tus eris vel fueris, tus erit vel fuerit. Pl. ti erimus vel fuerimus, ti eritis vel fueritis, ti erunt vel fuerint.

Infinitive Mood.

Present tense & preter-imperfect tense

Posse,
Velle,
Nolle,
Malle,
Edere vel esse,
Ferre,
Fieri,
Ferri

Preter-perfect and preter-pluperfect tense.

Potuisse.
Voluisse.
Noluisse.
Maluisse.
Edisse.
Tulisse.
Factum esse vel fuisse.
Latum esse vel fuisse.

Future tense

Esurum esse.
Laturum esse.
Factum iri vel faciendum esse.
Latum iri, vel ferendum esse.

Of the Present tense is formed the Preter-imperfect-tense: also the Preter-perfect, and the Future of the Indicative; and the Present of all other moods.

Of the Preter-perfect tense of the Indicative are formed the Preter-perfect and the Preter-pluperfect of every Mood, and the Future of the Subjunctive.

Impersonals.

Impersonals bee declined throughout all Moods and Tenses in the third person singular onely; as, decet, decebat, decuit, decuerat, decebit, deceat, deceret, decuerit, decuisset, decuerit &c. Dicitur, dicebatur, dictum est vel fuit, dictum erat vel fuerat, dicetur, &c.

[Page 24]

Defectives

Verbs Defectives are such as want either Moods or Tenses, Numbers or Persons. And they are these that follow;

Coepi, odi▪ memini; cedo, aio, faxó (que) quaeso,

Infit; ave, salve; sic ausim, inquámque, forémque.

Coepi, odi, memini. Coepi, odi, and memini have the Preter-perfect and all other Tenses derived from the Preter-perfect tense; as, Coepi, coeperam, coeperint, coepissem, coepero, coepisse. Memini hath also the Imperative singular, Memeuto. Plural. Mementote.

Cedo.Imper. pr. Cedo. pl. Cedite.

Aio.Ind. pr. Aio, ais, ait. pl. aiunt. preter-imperf. aiebam, &c. Sub. pr. aias, aiat. pl. aiamus, aiant.

Faxo.Sub. fut. Faxo vel faxim, faxis, faxit. pl. faxint.

Quaso.Ind. pr. Quaeso. pl. quaesumus.

Infit.Ind. pr. Infit. pl. infiunt.

Ave.Imper. pr. Ave, aveto. pl. avete, avetote. Inf. avère.

Salve.Ind. fut. Salvebis. Imper. salve, salveto. Pl. Salvete salvetore. Infin. Salvere.

Inquam.Sub. pr. Ausim, ausis, ausit. pl. ausint.

Ind. pr. Inquio vel inquam, inquis, inquit. pl. inquimus, inquiunt. Preter-perf. inquisti, inquit. Fut. inquies, inquiet. Imper. inque, inquiro, Sub. pr. inquiat. Part. inquiens. Forem.

Sub. preter-imperf. forem, es, et. pl. forent. Inf. fore.

The Participle.

A Participle is derived of a Verb.

There bee four kinds of Participles; one of the Present tense, another of the Preter tense; one of the Future in rus, another of the Future in dus.

A Participle of the Present tense hath his English ending in ing; as loving; and his Latine in ans or ens; as amans, docens. And it is formed of the Preter-imperfect tense of the Indicative Mood by changing the last syllable thereof into Ibam cum compositis vertit bam in ens; ut, ibam [...]ns. us; as amabam, amans; audiebam, audiens; auxiliabar, auxilians▪ poteram, potens.

A Participle of the Future in rus signifieth like the [Page 25] Infinitive Mood Active; as, amaturus to love, or about to love. And it is formed of the later Hae Participia, arguituras, eruiturus, fricaturus, futurus, juva [...]rus, luiturus, moritu [...]us, nas [...]i [...]urus▪ nosciturus, oriturus, osur [...]s, pariturus, secaturus, sonaturus, deducuntur à supinis inusitatis. supine by putting to rus; as amatu, amaturus.

A Participle of the Preter tense hath his English ending in d, t, or [...], as, loved, taught, slain: and his Latine in tus, sus, xus; as, amatus, visus, nexus: and one in uus, as mortuus. And it is formed of the later Supine by putting to s; as amatu, amatus. Except mortuus.

A Participle of the Future in dus signifieth like the Infinitive mood Passive; as, [...]mandus, to bee loved. And it is formed of the Genitive case of the Participle of the Present tense by changing tis into dus; as, amantis, amandus.

Participles of the Present tense bee declined like Nouns Adjectives of three Articles and one Termination; as, hic, haec, & hoc amans, Gen. hujus amantis, &c. hic, haec & hoc audiens, Gen. hujus Participium iens cum compositis facit Gen: euntis. Dat. eunti &c. audientis. &c.

Participles of other tenses bee declined like Nouns Adjectives of three Terminations; as, amaturus, a, um: amatus, a, um; amandus, a, um.

The Adverb.

AN Adverb is joyned to a Verb, Noun, or Participle to express some Circumstance or quality thereof.

Some bee of

Quantity; as parùm, satìs, abunde, &c.
Quality; as, benè, male, &c.
Time; as, nunc, tunc, tum, intereà, pridie, postridie, ubi, cùm, postquàm, donec, dum, quoad, simulac, simulatque, &c.
Place; as, ubi, ubinam, usquam, nusquam, eò, longè, quò, ubivis, huccine, &c.
Shewing: as, en, ecce.
Forbidding; as né.
Likeness; as, acsi, ceu, perinde, quasi, tanquam, &c.

And many others.

[Page 26]

The Conjunction.

A Conjunction joyneth words and sentences together.

Some bee

Copulatives; as, et, que, quoque, ac, at (que), nec, ueque, cum, tum; tam, quàm. &c.
Disjunctives; as aut, ve, vel, seu, sive, &c.
Causals; as, quòd, quia, quippe, cum, utpote, siquidem, quando, quandoquidem, quoniam, &c.
Conditionals; as, si, dummodò, &c.
Exceptives; as, ni, nisi, praeterquàm, &c.
Interrogatives: as, nè, an, utrum, num. &c.
Adversatives: as, etsi, tametsi, etiamsi, quanquam, quamvìs, licèt, &c. and many other.

The Preposition.

A Preposition is set before other parts of Speech. Prepositions are these that follow:

Ad, penes, adversùm, adversùs, cis, circiter, extra,
Citra, apud, ante, secus, supra, ultra, versus, & intra,
Per, trans, post, praeter, propter, prope, ponè, secundùm,
Circum, circa,  [...]rga, contra, juxtá, inter, ob, infra:
Abs, ab, & à [...]tenus, ex, è, dé (que) palàm, sine, coram,
Et super, & pro, proe, clam, sub, cum, subter, in, absque.

There are five other Prepositions used onely in composition, am, con, dis, re, se.

Prepositions in Composition do sometime lose their last Consonants: as, trajicio, coëmo, diduco. Oft times they change them into the first letter of the word, with which they are Compounded: as, occurro, assumo, intelligo: sometimes into another letter, as, sustineo, dirimo, sometimes also another letter is put between the Preposition, and the word compounded, as, redco, ambigo, &c.

The Interjection.

AN Interjection is used to express some passion of the minde; as, ô, heu, proh, hei, vae, &c.

[Page 27]

The Concords.

THere bee three Concords: the first between the Nominative case and the Verb: the second between the Substantive and the Adjective: the third between the Antecedent and the Relative.

When you have a Verb, Adjective, or Relative, you must look out the Nominative case, Substantive, or Antecedent: which may bee found by asking the Question who? or what?

The first Concord.

A Verb Personal agreeth with the Nominative case in Number and Person: as, Praeceptor legit, the Master readeth.

The second Concord.

The Sub Adjectivo comprehenditur Participium, & Pronomen Derivativum. Adjective agreeth with his Substantive in Case, Gender, and Number: as, amicus certus, a sure friend. Manus armata, an hand armed. Meum brachium, my arme.

When the word thing is the Substantive to an Adjective, you may leave out thing, and put the Adjective in the Neuter Gender: as, difficile, a hard thing. Pauca few things. And beeing so put, it may bee the Substantive to another Adjective: as, pauca similia, a few things like, &c.

The third Concord.

The Antecedent most commonly is a Substantive that goeth before the Relative; to which the Relative hath reference.

The Relative agreeth with his Antecedent in Gender, Number, and Person: as, vir sapit, qui loquitur pauca, the man is wise, which speaketh few things.

[Page 28]When the English word that may bee turned into which, it must bee made in Latine by the Relative qui; when in the same sentence it goeth before which, it must be made by ille or iste: otherwise it is usually a Conjunction, which must bee made by quod or ut.

The Case of the Relative.

WHen there commeth no Nominative Case between the Relative and the Verb next following, the Relative shall bee the Nominative Case to that Verb; as, Ille est miser, qui amat numm [...]s, heo is wretched which loveth money.

But when there cometh a Nominative Case between the Relative and the Verb, the Relative shall bee of such Case, as the Verb, or some other word in the same sentence, whereof it is governed, will have after them; as, Utor libris, quos hàbeo, I use the books which I have. Dilige virtutem, quâ nihil ost melius, love virtue, then which nothing is better, &c.

As the Relative may bee the Nominative case to a Verb, so it may bee the Substantive to an Adjective; as, amo pueros qui sunt boni, I love boyes which are good.

Nouns Interrogatives and Indefinites, as, quis, uter, qualis, quantus, quotus, &c. do follow the rule of the Relative; as, quis loquitur, who speaketh? talis vir, qualem nunquam audivisti priús: such a man, as thou never hast heard before.

To the Concords belong these Rules following.

THe Infinitive Mood, or a part of a sentence, is sometimes the Nominative case to a Verb, the Substantive to an Adjective, and the Antecedent to a Relative: and then the Verb must bee of the third person, The Adjective or Relative of the Neuter gender; as, Diluculo surgere saluberrimum est, to rise early is a most wholesome thing: in tempori veni, quod omnium rerum est primum, I came in season, which of all things is the chiefest.

Two or more Nominative cases, Substantives or Antecedents singular, usually have a Verb, Adjective, or [Page 29] Relative Plur [...]ll; which Verb, Adjective, or Relative agreeth with the Nominative case Substantive, or Antecedent of the most worthy person or gender; as, Tu & mater, qui adfuistis, [...]stis conscii, thou and thy mother, who were present, are guilty.

Here note, that the first person is more worthy then the second, and the second then the third. The Masculine gender also is more worthy then the Feminine, and the Feminine then the Neuter.

But in things without life, the Neuter gender is most worthy; and in such case, of what Gender soever the Substantives bee, the Adjective or Relative is usually put in the Neuter; as, Arcus & calami, quae fregisti, fuerunt mea, the bowes and arrows, which thou hast broken, were mine.

The Government of Substantives.

WHen two Substantives come together, the later shall bee the Genitive case, if it hath this sign of before it, either expressed; as, facundia Ciceronis, the eloquence of Cicero; or understood; as, liber fratris, my brothers book (i. e.) the book of my brother. Pecunia [...]orum, their money (i. e.) the money of them. Cujus vestis, whose garment (i. e.) the garment of whom.

But if the later of two Substantives beeing joyned with an Adjective, do signifie a quality tending to the praise or dispraise of a thing, it may bee put in the Ablative case; as, Puer felici ingenio, a boy of an happy wit.

When two Substantives come together, and belong both to one thing, they shall bee put both in one case; as, Pater meus vir amat me puerum, my father beeing a man loveth mee beeing a child.

An Adjective in the Neuter Gender put alone without a Substantive, may have a Genitive case after it, as if it were a Substantive; as, id operis, that work.

Opus and usus when they bee Latine for Need, require an Ablative case; as, opus est tuo judicio, there is need of thy judgement. Usus est pecuniâ, there is need of money.

[Page 30]

The Government of Adjectives.

The Genitive Case.

ADjectives that signifie desire, neglect, knowledge, guiltiness, ignorance, remembrance, forgetting, and such like, require a Genitive case; as, Cupidus auri, desirous of gold. Ignarus omnium, ignorant of all things, &c.

Nouns Partitives, Interrogatives, Nouns of number, and Nouns of the Comparative and the Superlative degree, having of or among after them, do govern usually a Genitive case; as, Aliquis nostrûm, one of us. Quis vestrûm, which of you? Primus omnium, the first of all. Eloquentissimus Oratorum, the most eloquent of Orators.

The Dative Case.

Adjectives that signifie profit, disprofit, likeness, unlikeness, goodness, malice, mercy, cruelty, friendship, enmity, love, hatred, submission, fitness, pleasure, displeasure, or relation, require a Dative case; as Labor est utilis corpori, labour is profitable to the body. Aequalis Hectori, equal to Hector. Idoneus bello, fit for war, &c.

Adjectives in bilis signifying Passively, do also govern a Dative case; as, Flebilis omnibus, to bee lamented of all men.

The Accusative Case.

These Adjectives, altus, longus, latus, crassus, do govern usually an Accusative case, of the word signifying the measure of heigth, depth, length, breadth, or thickness; as, Altus centum pedes, an hundred foot high. Latus tres digitos, three fingers broad. Sometime an Ablative; as, Crassus tribus pollicibus, three inches thick: seldome a Genitive; as, Pedum denûm longus, ten foot long.

The Ablative Case.

Adjectives that signifie fulness, emptiness, plenty or wanting, do indifferently require either an Ablative [Page 31] case; as Pl [...]n [...]s spe, full of hope: Vacuus irâ, void of anger: or a Genitive; as Dives pecoris, rich in cattle. Inops mentis, void of understanding.

Nouns of the Comparative degree having then after them do cause the word following to bee put in the Ablative case; as, Frigidior glacie, more cold then ice.

Dignus, indignus, praeditus, fretus, contentus, extorris, will have an Ablative case; as, Dignus honore, worthy of honor. Praeditus Virtute, endued with virtue, &c.

The Construction of the Pronoun.

WHen his is put for his own, it must bee made by suus; when him is put for himself, it must bee made by sui: otherwise they must both bee made by ejus or illius: as, Miles amisit vitam suam, sed redemit vitam illius, qui stetit juxtà, the souldier lost his, (i. e.) his own life; but redeemed his life that stood by.

The Government of Verbs.

The Nominative Case.

VErbs Substantives, as Sum, forem, fio, existo: and certain Verbs Passives, as, dicor, vocor, salutor, appellor, habeor, existimor, videor, and such like, will have after them a Nominative case; as, Patientia laesa fit furor, patience abused is made fury. Urbs vocatur Roma, the City is called Rome.

But these Verbs beeing of the Infinitive mood, if they have an Accusative before them, have also an Accusative after them; as Scio te esse poetam, I know that thou art a Poet.

The Genitive Case.

Verbs that signifie▪ to esteem or regard require a Genitive case of the word signifying the value; as, Parva gemma penditur magni pretii, a little jewel is esteemed of great worth.

Verbs of accusing, condemning, acquitting, warning, or admonishing, do govern a Genitive case of that word [Page 32] which signifieth the thing, that one is accused, condemned, acquitted, or warned of; as, Accusatur furti, hee is accused of theft. Admonebatur errati, hee was admonished of his fault, &c.

This Genitive is sometimes turned into an Ablative, either without a Preposition; as, Condemnabor eodem crimine, I shall bee condemned of the same fault: or with the Preposition de; as damnatus est de repetundis, hee was condemned of bribery. &c.

Satago, misereor, miseresco, require a Genitive case; as, Miserere mei, have mercy on mee. &c.

Reminiscor, obliviscor, recordor, memini, do indifferently govern either a Genitive; as, Reminiscor historiae, I remember the history, &c. or an Accusative; as Obliviscor lectionem ▪ I forget my lesson, &c. But memini signifying I make mention of, govern's either a Genitive; as, Memini tui, I speak of thee: or an Ablative with the Preposition de; as, Memini de illo, I made mention of him.

The Dative Case.

All Verbs govern a Dative case of the thing or person to, for, or from whom any thing is either gotten or taken away; as, Non vaco omnibus, I am not at leasure to all men. Habeo huic, non tibi, I have it for this man, not for thee. Subtraxit mihi, hee took it away from mee.

Verbs that signifie to Juvo, adjuvo, loedo, offendo, Accusativum regunt; ut, fessum quies juv [...]. profit, disprofit, help, favor, spare, please, displease, obey, resist, trust, to bee angry with, or to happen, require a Dative case; as, Nocet bonis, qui parcit malis, hee hurteth the good, who spareth the bad. Omnia parent divitiis, all things obey riches, &c.

Sum, with its Compounds, except Possum require a Dative case; as, sum Praeceptor tibi, I am to thee a Master. Nec obest tibi, nec prodest mihi, it neither burteth thee, nor profiteth mee.

All Verbs Compounded with these Adverbs, satìs, benè and malè: many also compounded with these Prepositions, prae, ad, con, sub, ante, post, [...]b, in, and inter, will have a Dative case; as, Benefecit multis, he did [Page 33] good to many. Malefecit nulli, hée did hurt to none. Interdixit nobis, hee forbad us. &c.

Verbs of Comparing, giving, restoring, lending, owing, promising, paying, commanding, shewing, committing, or threatning, do govern a Dative case of the word answering to the Question to whom? or to what? as, Dedi Magistro, I gave it to the Master. Reddidi illi, cui debebam, I restored to him, to whom I owed, &c.

Many Verbs may have a double Dative case; one of the person, another of the thing; as, Sum tibi praesidio, I am to thee a safeguard. Hoc datur mihi pignori, this thing is given to mee for a pledg, &c.

The Accusative case.

All Verbs Actives, and most Deponents signifying Actively, will have an Accusative of the word answering to the question whom or what? as, Do librum tibi, I give a book to thee. Minatur mortem nobis, hee threaten's death to us, &c.

Verbs Neuters also, and Deponents signifying neutrally, may have an Accusative case of a Noun, which is of their own or of a like signification; as, Vivo vitam, I live a life. Proficiscor iter, I go a journey, &c.

These Verbs celo, doceo, moneo, and all Verbs of asking, do govern two Accusative cases, one of the person, another of the thing; as Rogo te pecuniam, I ask thee money. Doceo te literas, I teach thee letters.

The Accusative of the person after Verbs of asking is often turned into the Ablative with the Preposition à, or ab; as, oremus veniam ab ipso, let us beg pardon of him.

The Ablative Case.

All Verbs require an Ablative case of the word signifying the instrument or manner with this sign with or by: or the cause with this sign for before it; as, Ferit eum gladió, hee striketh him with a sword. Taceo metu, I hold my peace for fear. Superat illum multis gradibus, hee excelleth him by many degrees. Egit causam summâ eloquentiâ, hee pleaded the Cause with the greatest eloquence.

[Page 34]Verbs that signifie to buy, sell, or cost, do govern an Ablative case of the Noun signifying the price with this sign for before it; as, Vendidi auro, I sold it for gold. Emptum est argento, It was bought for silver. Except these Genitives, when they bee put without Substantives, tanti, quanti, tantivis, tantidem, quantivis, quantilibet, quanticunque, pluris, minoris; as, quanti mercatus es hunc equum, for how much did you buy this horse? pluris, quàm vellem, for more then I would.

Verbs of abounding and wanting, require an Ablative case; as, affluis opibus, thou aboundest with riches. Cares virtute, thou wantest virtue.

Verbs of filling, emptying, loading, unloading, and freeing, require an Ablative case, of the word following them with any of these signes with, of, or from; as, oneras stomachum cibo, thou loadest thy stomack with meat. Levabo te hoc onere, I will ease thee of this burden. Liberatur vinculis, hee is freed from bonds. In like manner be used dignor, muto, munero, afficio, prosequor; as, non dignor me tali honore; I do not think my self worthy of such honor: &c.

Utor, fungor, fruor, nitor, vescor, victito, require an Ablative case; as, utor rebus, quibus fruor, I use the things, which I do enjoy. &c. Potior governeth either an Ablative or Genitive; as, potior voto, I obtain my desire: potior urbis, I win the city.

Verbs Passives and others signifying Passively do govern an Ablative case with the Preposition à or ab, of the word coming after them with this sign by, or of (set for by;) as, Virgilius legitur à me, Virgil is read by (or of) mee. And sometime a Dative; as, fama petatur tibi, let honor bee sought by (or of) thee,

A Noun or a Pronoun Substantive, beeing neither the Nominative case to a Verb, nor governed of any word, shall bee put in the Ablative case absolute; as, rege veniente hostes fugerunt, the King coming the enemies fled. Me duce vinces, I beeing captain thou shalt overcom.

[Page 35]

The Construction of the Infinitive Mood.

WHen two Verbs com together without any Nominative case between them, the later shall bee the Infinitive Mood; as, Cupio discere, I desire to learn.

The Infinitive is also governed of certain Nouns and Participles; as, dignus laudari, worthy to bee praised. Cupiens videre, desirous to see.

The Infinitive Mood is often used for the Indicative and the Subjunctive having this word that (quòd or ut) before them: and then quòd and ut are left out, and the word, which should have been the Nominative, is turned into the Accusative; as, gaudeo te valere, for gaudeo quòd tu vales, I am glad that thou art in health. Jubeo te abire, for jubeo ut tu abeas, I bid that thou go hence.

The Infinitive Mood is often turned into a Gerund or Supine.

The Construction of Gerunds.

THe Infinitive Mood Active either expressed by its proper sign to, or implyed under the sign of before a word that end's like a Participle in ing, is made by the Gerund in di, after Nouns Substantives or Adjectives that govern a Genitive case; as, Studium legendi, a desire to read, or of reading: Cupidus eundi, desirous to go, or of going.

Also a word ending like a Participle in ing after these signs, in, with, for, from, by, or of (except of, as in the former rule) is made by the Gerund in do; which is usually governed of one of these Prepositions; à, ab, de, è, ex, cum, in, pro; as, Cogitat de edendo, hee thinketh of eating. But if it signifie the cause or manner of doing, it is used without a Preposition; as, Defessus sum ambulando, I am weary of walking.

The Infinitive Mood Active, is often turned into the Gerund in dum with one of these Prepositions, ad, ob, [Page 36] propter; especially after Verbs that signifie moving to a place; as, eo ad emendum, I go to buy: and in such case it may also bee turned into the first Supine; as, eo visum, I go to see: or into the Participle in rus; as, veni petiturus, I came to fetch.

The Gerund in dum is also used after these Prepositions, ante, inter; as, Ante domandum, before they be tamed. Inter coenandum, at supper time.

When this sign must or ought, come's before a Verb Neuter, the Verb is elegantly put in the Gerund in dum with the Impersonall est, and then the person is put in the Dative case; as, abeundum est mihi, I must go hence.

The Infinitive Mood Passive after these Adjectives, dignus, indignus, turpis, foedus, facilis, mirabilis, and such like may bee turned into the later Supine; as, facile factu, easie to be don.

The Government of Participles.

PArticiples govern such case as the Verbs that they com of; as, Legens libros, reading books. Fruens amicis, enjoying friends. Diligendus ab omnibus, to bee loved by all.

Participles when they bee changed into Nouns, require a Genitive case; as, Fugitans litium, avoiding of strifes; Indoctus pilae, unskilfull at ball.

Exosus, perosus, and pertaesus, signifying Actively do govern an Accusative case; as, Exosus saevitiam hateing cruelty, &c. But when they signifie Passively, they govern a Dative; as, Perosus Romanis, hated by the Romanes.

Nouns of time.

NOuns that signifie part of Time (answering to the Question when?) are put in the Ablative case; as, dormis Nocte, thou sleepest at night.

But Nouns that signifie continuance of Time (answering to the Question how long?) are usually put in the Accusative; as, dormis Totam noctem, thou sleepest [Page 37] all the night; and sometimes in the Ablative; as, Imperavit tricunio, hee raigned three years.

Nouns of place.

NOuns that signifie the space or distance of place, are usually put in the Accusative Case; as, nè discesseris pedem hinc, go not thou a foot from hence▪ But sometimes in the Ablative; as, Abest quingent is millibus passuum, hee is distant five hundred thousand paces.

Names of Places.

THe Common Names of Places, and Proper Names of Countries and Islands, after these signs at, in, to, from or by, are used with Prepositions; as, Ludit in campis, hee playeth in the fields. Vivo in Angliâ, I live in England. Veni per Galliam in Italiam, I came by France into Italy &c.

Proper Names of Cities, Towns, and Villages beeing of the first or second Declension and the singular Number, are put in the Genitive case, after the signs in or at; as, Vixit Londini, hee lived at, or in London. Studuit Oxoniae, hee studied at Oxford. So also are used militiae and belli; as, enutritus est belli, hee was brought up at or in the war. Domi after the signe at onely; as, non est domi, hee is not at home: Humi after the signe on; as, jacet bumi, hee lieth on the ground.

But if the Proper name of the Place bee of the third Declension, or the Plurall Number, it shall bee put in the Dative, or in the Ablative case without a Preposition; as, Militavit Carthagini, or Carthagine, hee warred at Carthage. natus est Athenis, hee was born at Athens. So is rus used; as, educatus est ruri or rure, hee was brought up in the Countrey.

Proper Names of Cities, Townes, or Villages after the sign to, are put in the Accusative case without a Preposition; as, Eo Londinum, I go to London &c. after the signs from or by, in the Ablative; usually without a Preposition; as, Profectus est Londino, hee went from or by London. Domus and rus bee likewise used; as, co domum, I go home. Rure reversus est, hee is returned from the Countrey.

[Page 38]

The government of Impersonals.

A Verb Impersonall hath no Nominative Case before him; as, decet it becometh.

These three Impersonals interest, refert, and est require a Genitive case: as, interest Magistratûs, it concerneth the Magistrate: estinsipientis, it is the part of a fool, &c. But these Ablatives feminines meâ, tuâ, suâ, nostrâ, vestrâ, and cujâ, are used after interest and refert; as, refert tuâ, it concerneth thee. &c, and after est, the same and some other Adjectives are used in the Nominative case, and Neuter Gender; as, est Meum, it is my duty. est Humanum, it belong's to a man. &c.

Miseret, miserescit, paenitet, pudet, taedet, will have an Accusative of the word answering to the Question whom or what? and a Genitive of the word following the sign of, as, poenitet nosmet nostri, it repenteth us of our selves, &c.

Oportet, juvat, delectat, and decet with its compounds govern an Accusative: as, oportet me, it behooveth mee, &c.

Attinet, pertinet, spectat, govern an Accusative case with a Preposition: as, attinet ad te, it belong's to thee.

Other Impersonals govern such cases, as the Personals do, whose signification they have, or from which they com: as, licet nobis, it is lawfull for us. Non contingit cuivis homini, it doth not happen to every man. Pugnatur ab hostibus, it is fought by the enemies. &c.

The Government of Adverbs.

ADverbs of Quantity, Time, and Place, require a Genitive case: as, Satìs lucri, enough gain. Tunc temporis, at that time. Ubique gentium, in all nations.

Adverbs derived from other parts of speech, do govern such case, as the words of which they are derived: as, similiter huic, like to this. Propiùs urbem, neerer to the city. Optimè omnium, best of all, &c.

[Page 39]

The Government of Conjunctions.

COnjunctions Copulatives and Disjunctives, with these four, quàm, nisi, praeter quàm, an, when they com between Nouns do commonly couple like cases: as, Xenophon & Plato fuere aequales, Xenophon and Plato were equals. When they com between Verbs, they couple like Moods and Tenses: as Precabantur & docebant, they prayed and taught.

The Government of Prepositions.

THese Prepositions following govern an Accusative case:

Ad, to, at.
Adversùs, adversùm, against, towards.
Ante, before.
Cis, citra, on this side.
Circùm, circa, circiter, about.
Contra, against.
Erga, towards.
Extra, without.
Infra, beneath.
Inter, between, among.
Intra, within.
Juxta, beside, nigh, or according to.
Ob, for.
Penès, in the power.
Per, by, or through.
Ponè, behind.
Post, after.
Praeter, beside.
Prope, nigh.
Propter, for, nigh.
Secundùm, according.
Secus, by, or near to.
Supra, above.
Trans, over, or beyond.
Versùs, towards.
Ultra, beyond.
Usque, untill, unto.

These Prepositions following govern an Ablative.

A, ab, abs, of, or from.
Coram, before, (i. e.) in presence.
Cum, with.
De, of, out of, concerning, from.
E, ex, of, out of, among, for
Palàm, openly.
Proe, before, or in Comparison, because of.
Pro, for, before.
Sine, absque, without.
Tenus, untill, or, up to.

These Prepositions, subter under, clam privily, serve to both Cases: So also in, sub, super, in severall significations.

[Page 40] In, signifying in, within, or among, governeth an Ablative; as, in domo, in the house, &c. But when it signifieth, to, into, for, upon, against, towards, over, it governeth an Accusative; as, In urbem, into the city. In hostes, against the enemies. In reges, over Kings, &c.

Sub, signifying in, govern's an Ablative; as, Sub nocte, in the night. Sub, a little before, about; govern's an Accusative onely; as, Sub noctem, a little before night, &c. Sub, under, govern's either an Accusative; as, Sub umbram, under the shade: or an Ablative; as, Sub terrâ, under the earth.

Super, signifying above, over, beyond, govern's an Accusative; as Super Indos, beyond the Indians. &c. Super, concerning, govern's onely an Ablative; as, Super hac re, concerning this thing. But super signifying upon, govern's either an Accusative; as, Super lapidem, upon a stone: or an Ablative; as, Super fronde, upon a leaf.

Some Prepositions are set after their Cases: Tenus, and Versùs alwayes. Penès, secus, and usque sometimes. Cum is alwayes set after and joyned to these Ablatives, Me, te, se, nobis, vobis, quo, quibus; as, Mecum, tecum, secum, nobiscum, &c.

A Verb compounded with a Preposition sometimes doth require the case of the Preposition, that it is compounded withall; as, Exeo domo, I go out of the house.

The Government of Interjections.

THe Interjection ô govern's usually a Vocative; as, ô formose puer! O beautifull boy! Sometimes a Nominative; as, ô festus dies! ô joyfull day! And sometimes also an Accusative; as, ô curas! ô the cares!

Heu and proh govern sometime an Accusative; as, heu stirpem invisam, oh hated ofspring, &c. And sometime a Vocative: as, proh sancte Jupiter, ô holy Jupiter. &c.

Hei and vae govern a Dative: as, hei mihi, woe unto me: vae vobis, woe unto you.

FINIS.

[Page 41]

De Generibus Substantivorum.

Nonnullis notum Genus est ex significatu.
Masculina.QUae Maribus solùm tribuuntur, Mascula dicas:
Ut Mars, Virgilius, Phryx, frater, scriba, maritus:
Sic Menses, Venti & Fluvii: ut, Majus, Notus, Isis.
Foeminea excipias Styx, Albula, & Allia, Lethe:
Jader neutrum: sed Nar, modò mas, modò neutrum.

Foeminina.NOmina foemineum solùm referentia sexum
Foemineo Generi tribuuntur: Juno, Philotis,
Anna, Lacoena, soror, nutrix: sic Insulae, & Urbes:
Ut sunt Roma, Cyprus: Regiones; Graecia, Persis.
Mascula sed demas Pontus, Narbóque, Crotóque,
Hippo, Sulmo, Agragas: & in ûs quot origine Graeca;
Ut ▪Daphnûs: quoedam neutralia, Tibur, & Argos:
Sic Hispal, Gadir: Anxur modò mas, modò neutrum.
Arboris est nomen muliebre: ut, nux: oleaster
Mas est, mas spinus: sed neutrum robur, acerque.

Communia.NOmen Commune est, quod sexum signat utrumque:
Conjux, atque parens, infans, patruelis, & haeres,
Affinis, vindex, judex, dux, miles, & hostis,
Antistes, vates, augur, sus, atque sacerdos,
Municipi jung as adolescens, bósque, canísque,
Custos, verna, comes, testis, civisque, senéxque,
Auriga, interpres, princeps: sed Lynx, anas, & grus
Adde quibus perdix, talpa, & dama, Halcyonísque,
Foeminei potiùs generis: Nemo, autor, & ales,
Bubo, anguis, serpens, natrix, limáxque, culéxque,
Martyr, Compositum à verbo dans a, velut istud
Advena, Masculei: haec tamen omnia, Mascula tautùm
Quando Mares signant: Muliebria, cum Mulieres.

[Page 42]

Epicoena.

EXcipias Epicoena feras, pisces, volucrésque:

Ut tigris, vulpes: scarus, ostrea: passer, hirundo:

Quod genus illorum fuerit, vox ipsa doceb it.

Litera finalis vel syllaba dat genus istis.OMne quod exit in um vel in on dans i, velut ovum
Barbiton; e dans is, quódque invariabile, neutrum.
Plurale i mas est: a neutrum est: ae muliebre.
Nominibus reliquis notum est genus ex genitivo,
Infrà ut Monstrabi [...] specialis regula triplex.

Primá Regula specialis.

NOmen non crescens genitivo, ceu caro carnis,

Capra caprae, nubes nubis, genus est muliebre.

Excipias quaedam quae non crescunt genitivo.

Masculina.MAscula sunt quae dat Graecorum flexio prima:
Ut sunt ista, Idiota, cometa: His adde sodalis,
Annalis, cucumis, natalis, aqualis: ab asse
Nata, ut centussis: conjunge lienis, & orbis,
Callis, caulis, follis, collis, mensis, & ensis,
Fustis, funis, panis, penis, crinis, & ignis,
Cassis, fascis, torris, sentis, piscis, & unguis,
Et vermis, vectis, postis, rivalis, & axis:
Mascula in er vel in us, ceu venter, circulus: unum
Excipe in er, linter: sed plura in us, ut domus, alvus,
Foeminei generis: sic vannus, humus, manus, Idus,
Porticus, & tribus, & pro fructu ficus, acúsque
Carbasus, atque colus: quibus addas Graeca, papyrus,
Antidotus, costus, diphthongus, byssus, abyssus,
Chrystallus, synodus, sapphirus, eremus, & Arctus,
Lecythus, atque atomus, methodus, nardus, dialectus,
Cum multis aliis quae nunc perscribere longum est.
Sunt neutra haec, virus, pelagus, vulgus, quod & est mas:
Is [...]a incerta, penus cum pampinus, & specus, adde
Pro morbo ficus, grossus, rubus, atque faselus.

[Page 43]

Dubia.

SUnt quaedam incerti generis, velut ista; canalis.

Finis, clunis, restis, corbis, torquis, & amnis.

Secunda regula specialis.

NOmen crescentis penultima si Genitivi

Syllaba acuta sonat; velut haec, pietas pietatis,

Virtus virtutis, monstrant, genus est muliebre.

Ex his alterius generis quaedam excipienda.

Masculina.MAscula in en, er, or, os: ceu splen, crater, honor, & mos:
Excipias dos, cos, muliebria: neutra cor, os, ver.
Mascula in o, ceu sermo: in io verbalia tolle
Foeminea, ut statio: sic portio, conditióque,
Talio, item ditio, communio, seditióque:
Mascula sunt quaedam monosyllaba; vas vadis, as, mus,
Sal, sol, pes, bes, praes, grex, dens, mons, pons, simul & fons,
Seps, glis: jungantur Polysyllaba ab asse creata;
Ut semis, dodrans: à dente, bidénsque, tridénsque.
Sic torrens, nefrens, oriens, adamàsque, tapésque;
Junge meridiem: & ista lebes, magnésque, rudénsque,
Thorax, & bombyx cum vermem signat, & hydrops.
Hic Phaenix, hic nycticorax, elephásque epicae [...]a.

Neutra.

SUnt generis neutrius in al Polysyllaba in árque,

Ut capital, laqucar. Sic haec Monosyllaba, mel, fel,

Rus, thus, jus, crus, pus, vas vasis habens genitivo,

Lac, far, aes: neutrum est halec, simul & muliebre.

Dubia.

SUnt incerta dies, stirps pro trunco, pedis & calx.

Tertia Regula Specialis.

NOmen Crescentis penultima si Genitivi

Sit gravis, ut sanguis genitivo sanguinis, est mas.

Ex istis etiam quaedam sunt excipienda.

[Page 44]

Foeminina.

Foeminei generis sit Hyperdissyllabon in go

Et do; Compago, albedo: sic grando, fidésque,

Atque teges, compes, seges, arbor, syndon, hyémsque:

Graecula in as vel in is, finita; ut, lampas, iaspis:

Sic chlamys, & pyxis, cuspis, cassísque, pecúsque

Dans pecudis, forfex, pellex, caréxque, supellex,

Appendix, & coxendix, histríxque, filíxque.

Neutra.Est Neutrale genus signans rem non animatam
Nomen in a, vel in en, vel ar, ur, us, put: velut ista
Syrma, omen, jecur, & guttur, pectúsque, capútque:
Mascula sunt pecten, furfur: sunt neutra cadaver,
Verber, iter, suber, pro fungo tuber, & uber,
Et spinther, laser, cicer, & piper, atque papaver,
Et siser, atque siler: sic aequor, marmor, adórque,
Atque pecus quando pecoris facit in genitivo.

Dubia.

SUnt dubii generis (rarò muliebria) ramex,

Pulvis, adeps, pumex, cardo, margo, cinis, obex,

Et forceps, imbrex, & onyx cum prole, siléxque.

De Generibus Adjectivorum.ADjectiva unam duntaxat habentia vocem,
Ut felix, audax, retinent genus omne sub unâ:
Sub geminâ si voce cadant, velut omnis & omne,
Vox commune duûm prior est, vox altera neutrum:
At si tres variant voces, sacer ut sacra sacrum,
Vox prima est mas, altera foemina, tertia neutrum.

De Nominibus Heteroclitis.

QUae genus aut flexum variant, casu numeróve

Deficiunt, casu aut superant, Heteroclita sunto.

Variantia Genus.

MAscula sunt numero primo, sed Neutra secundo,
Maenalus, & mons Dindymus, Ismara, Taygetús (que)
[Page 45]Tartarus, & Pangaeus, Avernus;  [...]ibilus est mas,
Et jocus, & locus, at mas est, neutérque secundo.

Singula foeminea haec, pluralia Neutra; supellex,

Carbasus, & Trojae cum signat Pergamus arcem.

Vox incerta dies primo, mas esto secundo.

Singula sunt Neutra, haec Plurali Mascula Neutra;
Rastrum cum fraeno, filum, simul atque capistrum:
Sed Coelum atque Argos, Plurali Mascula tantúm.

Varians Declinationem.

VAs vasis formans, flexûs Plurale secundi est.

Varlantia Genus & Declinationem.

SIngula Neutrius generis, stexúsque secundi,

Delicium, at (que)epulum, quibus addas Nundinum: at ista

Foeminei generis, primi & Pluralia flexûs.

Defectiva.

Cuae sequitur Manca est casu numeróve propago.

Defectiva Casu.
Aptôta.

QUae nullum variant casum;ut fas, nîl, nihil, instar:

Multa & in u simul i: ut sunt haec, cornú (que) genú (que)

Sic gummi, frugi; sic Tempe, tot, quot, & omnes

A tribus ad centum numeros, Aptôta vocabis.

Monoptôta.

EStque Monoptûton Nomen cui vox cadit una:

Promptu, permissu, natu, expes, inficiásque.

Diptôta.Haec quibus est flexura duplex, Diptôta vocantur.
Jugeris ut sexto dat jugere, verberis atque
Verbere, sic tabi tabo, spontis quoque sponte,
Impetis impete habet, repetundarum repetundis,
Tantundem dat tantidem, plus nîl nisi pluris:
Suppetiae dant suppetias, ac vespere vesper.
Integra Plurali cum jugere verberis, & plus.

[Page 46]

Triptôta.

TRes quibꝰ inflectis casus, Triptôta vocantur: (format;

Ut precis, atque precem, prece: opis, quod opem at (que) ope

A vicis adde vicem, & vice. Vis caret una dativo,

At recto quintóque dapis, frugis, ditionis.

Omnibus his mutilus numerus prior, integer alter.

Carentia vocativo.

DEficiunt casu quinto Pronomina, praeter

Quatuor haec infrà, noster, nostras, meus, & tu.

Partitiva vel infinita, ut quilibet, alter.

Quaeque negant, ut nemo: rogántve, ut, uter, quotus, ecquis?

Carentia Genitivo, Dativo, & Ablativo Pluralibus.HOrdea, farra, forum, mel, mulsum, defruta, thúsque,
Sic labes, soboles, proles, ut & omnia quinta,
Tres tantum similes casus Pluralia servant:
Excipe res, species, facies, aciésque, diésque,
Quas voces numero totas licet esse secundo.

Defectiva numero.
Carentia plurali.

PRopria cuncta notes, quibus est natura coercens

Plurima nè fuerint; ut, Mars, Numa, Gallia, Roma:

His frumenta dabis, pensa, herbas, uda, metalla.

Virtutes, vitia, aetates; Pluralia raró.

Masculina rarò Pluralia.

MAscula sunt numerum vix excedentia primum,

Hesperus, & pontus, sanguis, limúsque, fimúsque,

Mundus pro ornatu, cestus, nemo, penus, aether,

Adde meridiem, & haec, muscus, viscus, sopor, aer.

Foeminina rarò Pluralia.SIngula foeminei G [...]neris, Pluralia rarò,
Pubes, fama, salus, nex, talio cum indole, tussis,
Pix, humus, atque lues, sitis, & fuga, junge quietem,
Plebs, cholera, atque fames, bilis, prosapia, tellus,
Paupertas, tabes, rabies, sanies, pituita.

[Page 47]

Neutra rarò Pluralia.

NEc licet his neutris numerum deferre secundum,

Justitium, senium, laetum, coenúmque salúmque

Ver, Barathrum, virus, vitrum, viscúmque, penúmque,

Lac, nihilum, solium, vulgus, gluten, jubar, hale [...]

Pus, gelu, ebur, pelagúsque, lutum, fel, atque macellum.

Mascula rarò Singularia.MAscula sunt tantùm numero contenta secundo,
Primores, cum Caelitibus, Aboriginibusque,
Magnates, Proceres, fa [...]sti, annalesque, forique,
Manes, majores, cancelli, liberi, & antes,
Menses profluvium, lemures, locu [...]íque, minores
Cum genus assignant, natales, adde Penates.

Foeminina rarò Singularia.HAec sunt foeminei generis numeríque secundi,
Exuviae, phalerae, gratésque, manubiae, & Idus,
Antiae, & induciae, Parcae, Furiae, tenebraeque,
Literae, & insidiae, sic relliquiaeque, minaeque,
Balneae, & excubiae, cunae, nonaeque, Calendae,
Quisquiliae, nugae, gerrae, tricoeque, Apinoeque,
Scopae, vindiciae, thermae, dirae, exequiaeque,
Feriae, & inferiae, sic primitiaeque, plagaeque
Pro reti, lactes, & valvoe, divitiaeque,
Nuptiae, & his addas quotquot tibi lectio praebet.

Neutra rarò Singularia.RAriùs haec primo plurali neutra leguntur,
Moenia, cum tesquis, praecordia, lustra ferarum,
Arma, mapalia, sic bellaria, munia, castra,
Exta, crepundia, compita, sic magnalia, justa,
Sic scruta, & sponsalia, & incunabula, rostra.

[Page 48]

Carentia Singulari.

OPpida sunt [...]ulta, & ludi, festa, atque librorum

Nomina, quae numero non invenienda priore:

Qualia sunt Thebae, Syracusae, Bactra, Philippi,

Pythia, Cir [...]enses, Dionysia, Bucolica: illis

Addantur numeri, duo, tres, terni, atque quater [...]i.

Redundantia.

HAec quasi luxuriant recti variantia vocem;
Nam clypeus clypeumque legis, baculus baculumque,
Delphin delphinus, scobis & scobs, cassida c [...]ssis,
Gibbus & hic gibber, cucumis cucumer, stipis & stips:
Qualia doctorum tibi lectio mille ministrat.

HAec simul & quarti flexûs sunt, atque secundi;
Laurus enim lauri facit & laurûs genitivo.
Sic quercus, pinus, pro fructu ac arbore ficus.
Sic colus, atque penus, cornus quando arbor habetur.
Sic lacus, atque Domu [...]; licèt haec nec ubíque recurrant.
His quoque plura leges: qu [...] priscis jure relinquas.

Adjectiva Heteroclita.

SUnt quae deficiunt genere adjectiva notanda,
Qualia sunt pauper, puber, cum degener, uber,
Et dives, locuples, sospes, comes, atque superstes:
Pluraque quae  [...]exu propè substantiva vocares;
Adjectiva tamen naturâ usúque reperta.

HAec proprium quendam sibi flexū asciscere gaudent
Campester, volucer, celeber, celer, atque saluber.
Junge pedester, eques [...]er, & acer: junge paluster,
Ac alacer, sylvester, at haec tu sic variabis;
Hic celer, haec celeris, neutro hoc celere: aut aliter sic,
Hic atque haec celeris, rursùm hoc celere est tibi neutrum.

[Page 49]

De verborum simplicium Primae conjugationis communi praeterito.

AS in praesenti perfectum format in avi;

Ut no nas navi; lavo sed lavi, juvo juvi,

Et seco dat secui, neco dat necui, mico verbum

Dat micui, plico dat plicui, frico sic fricui dat,

Sic domo dat domui, tono dat tonui, sono verbum

Dat sonui, crepo dat crepui, veto sic vetui dat.

Is [...]is praeteritum rarò formatur in avi:

Do das ritè dedi, sto stas formare steti vult.

Secundae conjugationis commune Praeteritum.ES in praesenti perfectum format ui dans;
Ut nigrco nigres nigrui: jubeo excipe jussi:
Sorbeo sorbui habet sorpsi quoque, mulceo mulsi.
Luceo vult luxi, sedeo sedi, videoque
Vult vidi: sed prandeo prandi, strideo stridi:
Dat maneo mansi, haereo & haesi: torqueo torsi
Quatuor his infrà geminatur syllaba prima;
Pendeo námque pependi, mordeo vúltque momordi,
Spondeo habere spospondi, tondeo vúltque totondi
L vel R ante Geo si stet, geo vertitur in si;
Urgeo ut ursi, mulgeo mulsi dat quoque mulxi,
Frigco frixi, lugeo luxi, habet augeo & auxi.
Fit veo vi ceu ferveo fervi, sic fleo flevi
Dat, Neo dat nevi, cico civi, vieoque vievi.

Tertia Conjugatio.TErtia praeteritum formabit ut hìc manifestum.
Bo fit bi, ut lambo lambi: scribo excipe scripsi,
Et nubo nupsi, antiquum cumbo cubui dat.
Co sit ci, ut vinco vici: vult parco peperci
Et parfi, dico dixi, duco quoque duxi.
Do fit Di, ut mando mandi, sed scindo scidi dat.
[Page 50]Findo fidi, fundo fudi, tundo tutudique,
Pendo pependi, tendo tetendi, pedo pepédi,
Cedo facit cessi, cecidi cado, caedo cecidi
Vado, rado, laedo, ludo, divido, trudo,
Claudo, plaudo, rodo, ex do semper faciunt si.
Go sit xi, ut jungo junxi: sed r ante go vult fi,
Ut spargo sparsi, lego legi & ago facit egi
Dat tango tetigi, pungo pu [...]xi pupugique,
Dat frango fregi, cum signat pango pacisci
Vult pepigi, pro jungo pegi, pro cano panxi.
Ho fit xi, traho ceu traxi docet, & veho vexi,
Lo fit ui, colo ceu colui: psallo excipe psalli,
Et sallo salli; vello velli quoque vulsi,
Vult pello pepuli, formabit fallo fefelli.
Mo fit ui, vemo scu vomui, sed emo facit emi,
Como petit compsi, promo prompsi, adjice demo
Quod format dempfi, sumo sumpsi, premo pressi.
No sit vi, sino ceu sivi: temno excipe tempsi,
Et sterno stravi quod format: dat lino levi
Interdum lini, & livi, sperno quoque sprevi:
Gigno, pono, cano, genui posui cecini dant
Po fit psi, ceu scalpo scalp [...]i: hinc excipe rumpo
Quod vult praeteritum rupi; strepo quod strepui dat.
Quo fit Qui, ut linquo liqui: coquo demito coxi.
Ro fit vi, sero ceu pro planto & semino sevi,
Quod serui meliùs dat mutans significatum.
Vult verro verri & versi, uro ussi, gero gessi,
Quaero quaesivi, tero trivi, curro cucurri.
So format sivi, velut haec, arcesso, lacesso,
Incesso incessi vult, datque facesso facessi,
Sic viso visi, sed pinso pinsui habebit.
Sco fit vi, ceu pasco pavi: haec excipe, disco
Quod didici, posco quod vult formare poposci.
To fit ti, ut verto verti: sed fisto notetur
Pro  [...]acio stare activum, nam jure stiti dat.
Dat mitto misi, peto vult formare petivi:
Sterto stertui habet, m [...]to messui: ab ecto fit exi
Ut flecto flexi: pecto dat pexui, habetque
Pexi, etiam necto dat nexui, habet quoque nexi.
[Page 51]Vo fit vi; ut volvo volui: vivo excipe vixi.
In xo tantùm unum est texo quod texui habebit.
Fit  [...]o ci, ut facio feci: jacio quoque jeci:
Fit dio di, ut fodio fodi: gio ceu fugio gi:
Fit pio pi, ut capio cepi: cupio excipe pivi;
Et rapio rapui, sapio sapui atque sapivi.
Fit rio ri, ut pario peperi: Tio ssi geminans s,
Ut quatio quassi, quod vix reperitur in usu.
Denique uo fit ui, ut statuo statui, pluo rarò
Pluvi, saepe plui, siruo sed struxi, fluo fluxi.

Quarta Conjugatio.QUarta dat is ivi,  [...]ut monstrat scio scis tibi scivi;
Excipias venio dans veni, cambio campsi,
Raueio rausi, farcio farsi, sarcio sarsi,
Sepio sepsi, sentio sensi, fulcio fulsi,
Haurio item hausi, sancio sanxi, vincio vinxi,
Pro salto salio format salii saluique,
Amicio facit amieui, raro dat amixi,
Parcius utemur Cambivi, haurivi, amicivi;
Sepivi, sanxivi, sarcivi, atque salivi.

De compositorum verborum praeteritis.PRaeteritum dat idem simplex & compositivum,
Ut docui edocui monstrat; sed syllaba, verbum
Quam simplex geminat, composto non geminatur:
Excipias a do, disco, sto, posco, creata;
Decurro, excurro, praecurro à curro cucurri
Et curri formant; unumque à pungo repungo
Vult punxi & pupugi; faciunt reliqua omnia punxi
A plico compositum cum sub vel nomine, ut ista
Supplico, multiplico, gaudent formare plicavi,
Applico, comp [...]ico, replico & explico, ui vel in avi;
A crepo praeteritum sic increpo discrepo formant.
Quamvis vult oleo simplex olui, tamen inde
Quodvis compositum melius formabit olevi:
At simplex obolet, redolet, suboletque sequuntur.
[Page 52]Natum a do quando est inflexio tertia, ut addo,
Credo, edo, dedo, reddo, perdo, abdo, vel obdo,
Condo, indo, trado, prodo, vendo, didi; at unum
Abscondo abscondi: natum à sto stas stiti habebit.
Praeteritum sumunt antiquo a simplice quaedam:
A Pleo compositum plevi facit; à leo, levi;
Et nivi & nixi dat natum a niveo; crevi,
A cerno; cubui, à cumbo; percello culi dat
A Cello: à specio spexi, à lacio quoque lexi,
Unum duntaxat natum  [...]licio elicui dat.

Mutantia Primam vocalem in E.VErba haec simplicia praesentis, praeteritique,
Si componantur, vocalem primam in e mutant:
Damno, lacto, sacro, falio, arcu [...], tracto, fatiscor,
Cando vetus, gradior, sic capto, farcio, jacto,
Partio, carpo, patro, scando, spargo, parioque
Cujus nata peri duo comperit & reperit dant,
Caetera sed perui; velut haec, aperire, operire.
A juro duo, deiero, peiero: sic. & anhelo
Abs halo: a Mando, commendo: perpetiorque
A patior: composta sequuntur caetera simplex.
A pasco pavi, tantùm composta notentur
Haec duo compesco, dispesco, pescui habere;
Caetera, ut epasco, servabunt simplicis usum.

Mutantia Primam vocalem in I.HAEc lateo, salio, statuo, cado, laedo; habeoque
Praeter post habeo, quaero, cano, caedo cecîdi,
Tango, egeo, teneo, taceo, sapio, rapioque,
Si componantur, vocalem primam in i mutant:
Ut rapio rapui, eripio, eripui: à Cano natum,
Praeteritum per ui; ceu concino concinui dat.
A placeo sic displiceo, sed simplicis usum
Haec duo, complaceo, cum perplaceo, bene servant.
A maneo mansi, minui dant quatuor ista;
Praemineo, emineo, cum promineo, immineóque:
[Page 53]Simplicis at verbi servabunt caetera formam.
Haec calco, salto, compostis a per u mutant,
Id tibi demonstrant conculco, inculco, resulio.
Haec causo, claudo, quatio, lavo, rejiciunt a:
A causo, excuso docet hoc, a claudo, recludo:
A quatio, excutio: à lavo, proluo, diluo, nata.

Mutantia primam vocalem in I, Praeter­quàm in praeterito.HAEc si componas ago, emo, sedeo, rego, frango,
Et capio, jacio, lacio, specio, premo, pango,
Vocalem primam praesentis in i sibi mutant,
Praeteriti nunquam; ceu frango refringo refregi:
A capio incipio incepi: sed pauca notentur;
Simplex circumago, perago, satagoque sequuntur;
Depango, oppango, circumpango, atque repango,
Adde supersedeo, circumsedeo, coemóque;
Atque ab ago dego dat degi, cogo coegi:
A rego sic pergo perrexi; vult quoque surgo
Surrexi, media praesentis syllabâ adempta.
Nil variat facio, nisi praeposito praeeunte,
Id docet olfacio, cum calfacio, inficioque.
A lego nata, re, per, prae, sub, vel trans praeeunte
Praesentis servant vocalem, in i caetera mutant;
De quibus haec, intelligo, diligo, negligo, tantùm
Praeteritum lexi faciunt, reliqua omnia legi.

De simplicium verborum supinis.Nunc ex praeterito discas formare supinum.
Bi sibi tum format; sic namque bibi bibitum fit.
Ci fit ctum; ut, vici victum, testatur & ici
Dans ictum; feci factum, jeci quoque jactum.
Di fit sum; ut, vidi visum: quaedam geminant s
Ut sedi sessum, pandi passum, quoque pansum,
Scindo scissum, findo fissum, fodio fossum.
Hìc etiam advert as, quòd syllaba prima supinis,
Quam vult praeteritum geminari, non geminatur:
Idque totondi dans tonsum docet, atque cecîdi
Quod caesum, & cecidi quod dat casum; Atque tetendi
[Page 54]Quod tensum & tentum, tutudi tunsum, atque pepêdi
Quod format peditum; adde dedi, quod jure datum vult.
Gi fit ctum, ut legi lectum: pegi pepigique
Dat pactum, fregi fractum, tetigi quoque tactum,
Egi actum, pupugi punctum, fugi fugitum dat.
Li fit sum; ut salli, stans pro sale condio, salsum;
Dat pepuli pulsum, ceculi culsum, atque fefelli
Falsum; dat velli vulsum; tuli habet quoque latum.
Mi, ni, pi, qui, tum, fi [...]nt: emi velut emptum
Vult veni ventum, cecini cantum, a capioque
Dat cepi captum; sed caepi à caepio caeptum;
A rupi ruptum, à liqui compostaque lictum.
Ri fit sum, ut verri versum: peperi excipe partum.
Si fit sum; ut visi visum tamen s geminato
Misi formabit missum: fulfi excipe fultum,
Hausi haustum, sarsi sartum, farsi quoque fartum:
Vult gessi gestum, fic ussi postulat ustum,
Indulsi indultum, torsi tortumque requirit.
Psi fit ptum, ut scripsi scriptum; camp [...]i excipe campsū.
Ti fit tum; à  [...]o namque steti, à sistoque stiti fit,
Praeterito, commune statum: verti excipe versum.
Vi fit tum, ut flavi flatum: pavi excipe pastum,
Dat lavi lotum, interdum lautum atque lavatum,
Potavi potum, interdum facit & potatum;
Sed favi fautum; cavi cautum: à sero sevi
Formes rite satum; livi linique litum dat;
Solvi à solvo solutum, volu [...] à voluo volutum,
Vult singultivi singultum, vaeneo vaenis
Vaenivi vaenum; sepelivi rite sepultum.
Quod dat ui dat itum; ut domui domitum; excipe quodvis
Verbum in uo, quod semper ui formabit in utum;
Exui ut exutum: a ruo deme rui, ruitum dans.
Vult secui sectum, necui nectum, fricuiq [...]e
Frictum, miscui item mistum, ac amicui dat amictum,
Torrui habet tostum, docui doctum, tenuique
Tentum, consului consultum, alui altum alitumque;
Sic salui saltum, colui occului quoque cultum,
Pinsui habet pis [...]um, rapui raptum; seruique
A sero vult sertum; sic texui habet quoque textum.
[Page 55]Haec sed ui mutant in sum: nam censeo censum;
Cellui habet celsum, meto messui habet quoque messum:
Nexui item nexum, sic pexui habet quoque pexum:
Dat patui passum, carui cassum caritúmque.
Xi fit ctum, ut vinxi vinctum; quinque abjiciunt n;
Nam sinxi fictum, minxi mictum, inque supino
Dat pinxi pictum, strinxi, rinxi quoque rictum.
Xum, flexi, plexi, fixi dant, & fiuo fluxum.

De compositorum verborum supinis.COmpositum ut simplex sormatur quodque supinum,
Quamvis non eadem stet semper syllaba utrique,
Composita à tunsum, dempta n, tusum; à ruitum sit,
I media dempta, rutum; & à saltum quoque sultum;
A statum atque satum composta stirúmque sitúmque,
Tertii & inflexû [...] à do quae nata ditum dant.
Haec, captum, factum, jactum, raptum, a per e mutant;
Et cantum, partum, sparsum, carptum, quoque fartum.
Verbum edo compositum non estum, sed facit esum;
Unum duntaxat comedo, formabit utrumque;
A nosco notum, coguosco, agnosco, supina
Cognitum & agnitum habent: formant reliqua omnia notum.

De Praeteritis verborum in or.VErba in or admittunt ex posteriore supino
Praeteritum, verso  [...] per us & sum conso [...]iato
Vel fui: ut à lectu, lectus sum vel fui: at horum
Excipienda tibi sunt Deponentia quaedam:
Nam labor lapsus, patior dat passus, & ejus
Nata; ut compatior compassus, perpetiórque
Formans perpessus; fateor quod fassus, & inde
Nata; ut, confit [...]or confessus, dissitcórque
Formans dissessus: gradior dat gressus, & inde
Nata; ut digredior digressus: junge satiscor
Fessus sum, mensus sum metior, utor & usus.
Pro texo orditus, pro incepto dat ordior orsus;
Nitor nisus vel nixus sum, ulciscor & ultus:
[Page 56]Irascor simul iratus, reor atque ratus sum,
Obliviscor vult oblitus sum: fruor optat
Fructus vel fruitus, misereri junge misertus:
Vult tuor & tueor non tutus sed tuitus sum,
Quamvìs & tutum & tuitum sit utrique supinum:
A loquor adde locutus, & à sequor adde secutu [...];
Experior facit expertus: formátque paciscor
Pactus, nancisc [...]r nactus sum, adipiscor adeptus.
Junge queror questus, proficiscor junge profectus;
Expergiscor sum experrectus: & haec quoque, commi [...]
Niscor commentus, nascor natus, moriórque
Mortuus, atque orior quod praeteritum facit ortus.

De verbis geminum praeteritum habentibus, viz. Acti­vae & Passivae vocis.PRaeteritum Activae & Passivae vocis habent haec;
Coeno coenavi & coenatus sum tibi format,
Juro juravi & juraius, poto potavi
Et potus; titubo titubavi vel titubatus:
Sic careo carui & cassus sum, prandeo prandi
Et pransus, pateo patui & passus, placeóque
Dat placui & placitus, suesco suevi atque suetus,
Voeneo pro vendor voenivi venditus & sum;
Nubo nupsi n [...]ptáque sum; mereor meritus sum
Vel merui: adde libet libuit libitum; & licet adde
Quod licuit licitum, taedet quod taeduit & dat
Pertaesum: adde pudet faciens puduit puditúmque [...]
Atque piget, tibi quod format piguit pigitúmque.

De Neutro-passivorum praeteritis.

NEutro-passivum sic praeteritum tibi format,

Gaudeo gavisus sum, sido fisus, & audeo

Ausus sum, fio factus, soleo solitus sum.

De verbis praeteritum mutuantibus.QUaedam praeteritum verba accipiunt aliunde:
Inceptivum in sco, stans pro primario, adoptat
[Page 57]Praeteritum ejusdem verbi; vult ergo tepesco
A tepeo tepui, fervesco à ferv [...]o, fervi;
A sedeo sido vult sedi, à suffero tollo
Sustuli; & à fuo sum fui, à tulo ritè fero tuli,
Sisto stans pro stare, à sto formare steti vult.

De verbis Praeterito carentibus.PRaeteritum fugiunt vergo, ambigo, glisco, fatisco,
Maereo, cerno, liquet, ferio, furo, meio, labo,
Sic ringor, vescor, medeor, liquor, reminiscor,
Polleo, nideo; ad haec, inceptiva; ut puerasco:
Et passiva, quibus caruêrc activa supinis;
Ut metuor, timeor: meditativa omnia, praeter
Parturio, esurio, quae praeteritum duo servant.

Verba Supinum rarò admittentia.HAec rarò aut nunquam retinebunt verba supinum,
L [...]mbo, mico micui, rudo, scabo, parco peperci,
Dispesco, posco, disco, compesco, quinisco,
Dego, ango, sugo, lingo, ningo, satagóque,
Psallo, volo, nolo, malo, tremo, stridco, strido▪
Flaveo, liveo, avet, paveo, conniveo, fervet:
Sido, prodigo, turgeo, gestio, clango, refello,
Incesso, s [...]pio, urgeo, profilio, absilióque:
Praeterito quaecunque carent; ut glisco, fatisco.
A nuo compositum, ut renuo; à cado, ut excido; praeter
Occido, quod facit occasum, recidóque recasum:
Respuo, linquo, luo, metuo, cluo, frig [...]o, calvo,
Et sterto, timeo. Sic luceo, & arceo cujus
Composita ercitum habent: sic à gruo, ut ingruo, natum:
Et quaecnuque in ui formantur neutra secundae,
Exceptis oleo, doleo, p [...]aceo, taceóque,
Pareo item, & careo, noceo, pateo, lateóque,
Et valeo, caleo: gaudent haec namque supino.

[Page 58]

Syntaxis.

Syntaxis est debita partium orationis inter se Compositio & connexio, juxta rectam Grammatices rationem.

Ejus partes duae sunt, Concordantia & Regimen.

Concordantiae tres sunt; prima Nominativi & Verbi; Secunda substantivi & Adjectivi; tertia Antecedentis & Relativi.

Concordantia Nominativi & Verbi.

VErbum personale cohaeret cum Nominativo, Numero & Personâ; ut, Nunquam sera est ad bonos mores via.

Nominativi Pronominum, Ego, Nos, Tu, Vos, Ille, Illi; rarò exprimuntur; ut Si dixeris, aestuo, sudat. Nisi Emphase [...]s aut Distinctionis causâ; ut, Tu dominus, Tu vir, Tu mihi frater eris.

Verba infiniti Modi pro Nominativo, Accusativum ante se statuunt; ut, Omnem crede Diem tibi diluxisse supremum.

Impersonalia precedentem Nominativum non habent; ut, Non poterit jucundè vivi, nisi cum virtute vivatur.

Concordantia Substantivi & Adjectivi.

ADjectivum sive Nomen, sive Pronomen, sive Participium cum substantivo, Genere, Numero & Casu consentit; ut, Nullus ad amissas ibit amicus opes.

Adjectivum absolutè positum locum substantivi supplet alteri Adjectivo; ut, Difficilia quae pulchra

Concordantia Antecedentis & Relativi.

RElativum cum Antecedente concordat Genere, Numero, & Personâ; ut, Prim [...], quae vitam dedit, hora carpsit.

[Page 59]Primitivum Possessivo inclusum est aliquando Adjectivo Substantivum, & Relativo Antecedens; ut, Omnes laudare fortunas meas, qui filium haberem nili ingenio praeditum.—Nostros vidisti flentis ocellos.

Casus Relativi.

QUoties nullus Nominativus interseritur inter Relativum & Verbum, Relativum erit verbo Nominativus: ut, Turpe est iis, qui benè nati sunt, turpiter vivere.

At si Nominativus Relativo & Verbo interponatur, relativum ejus erit casûs, quem verbum sequens aut alia vox, à quâ regitur, post se postulat: ut, Gratia ab officio, quod mora tardat, abest. Cujus numen adoro. Quorum optimum ego habeo. Cui similem non vidi, &c.

Exceptiones Concordantiis Communes.

PLures Nominativi, substantiva vel Antecedentia cujuscunque numeri postulant Verbum, Adjectivum, vel Relativum plurale: ut, Dolor & Voluptas invicem cedunt.

Quod quidem Verbum cum Nominativo dignioris personae; Adjectivum cum Substantivo, Relativum cum Antecedente generis dignioris consentit: ut Si Tu & pater valetis, ego & mater, qui sumus domi, valemus.

Verbum, Adjectivum, vel Relativum aliquando concordat cum Infinitivo, clausulâ, aut voce aliquâ materialiter sumptâ; Verbum verò in tertia personâ, Adjectivum & Relativum in neutro genere ponuntur: ut, Mentiri non est meum. In Tempore veni, quod emnium rerum est primum.

Verbum inter duos Nominativos, Relativum inter duo Antecedentia diversorum numerorum positum, cum alterutro convenire potest: ut, Amantium irae amoris redintegratio est. Nihil hìc niss carmina defunt. Estne ea Lutetia, quos nos Parisios dicimus?

[Page 60]

Regimen Substantivi.

CUm duo substantiva diversae significationis concurrunt, quod sensu posterius est, in Genitivo ponitur; ut Crescit amor nummi, quantum ipsa pecunia crescit.

Duo vel plura substantiva ad eandem rem spectantia, in eodem casu apponuntur; ut, Et genus & formam regina pecunia donat. Marcús Tullius Cicero amico suo Lentulo salutem dicit.

Adjectivum in neutro genere substantivè positum al [...]quando genitivum postulat; ut, Non videmus id manticae, quod in tergo est.

Laus & Vituperium rei in Genitivo vel Ablativo ponitur; ut, Ingenui vultûs puer. Vir nullâ side.

Opus & usus Ablativum exigunt; ut Authoritate tuâ nobis opus est.

Opus autem adjectivè pro necessarius quandoque poni videtur, variéque construitur; ut, Dux nobis & autor opus est. Dicis nummos mihi opus esse. Alia, quae opus sunt, para.

Adjectivorum constructio.

Genitivus.

ADjectiva, quae desiderium, notitiam, memoriam, atque iis contraria significant, genitivum adsciscunt; ut, Est natura hominum novitatis avida. Mens futuri praescia. Memor [...]sto brevis aevi.

Adjectiva verbalia in ax etiam in genitivum feruntur; ut, Audax ingenii. Tempus edax rerum.

Nomina partitiva, interrogativa, numeralia, comparativa & superlativa partitivè posita, genitivo, à quo & genus mutuantur, gaudent: ut, Utrum horum mavis, accipe. Manuum fortior est dextra. An quisquam hominum est oequè miser ut ego? Divûm promittere nemo auderet. Sapientum octavus quis fuerit, nondum constat.

Usurpantur autem & cum his praepositionibus, E, de, ex, inter, ante; ut, Est Deus è vobis alter. Solus de superis. Primus inter, vel, ante omnes.

[Page 61]Interrogativ [...]m & ejus redditivum ejusdem casûs & temporis erun [...]; ut, Quarum rerum nulla est satietas? divitiarum. Quid rerum nunc geritur in Anglia? consulitur de religione.

Fallit haec regula, quoties interrogatio fit per cujus, ia, ium; ut, cujum pecus? laniorum; aut per dictionem variae Syntaxeos; ut, Furtíne accusas, au homicidii? utroque.

Fallit denique cum Redditivum sit pronomen Possessivum, tum enim ponitur in casu nominis, à quo regitur Interrogativum [...]; ut, Cujus est hic codex? meus.

Dativus.

Adjectiva quibus commodum, incommodum, similitudo, dissimilitudo, voluptas, submissio, aut relatio ad aliquid significatur, in dativum transcunt: ut, Sis bonus O felíxque tuis. Turba gravis paci, piacidaeque inimica qùieti. Qui color albus erat, nunc est contrarius albo. Jucundus amicis.

Huc referuntur nomina, ex con praepositione composita; ut, contubernalis, commilito, conservus, cognatus, &c.

Quaedam ex his, quae similitudinem significant, etiam genitivo gaudent; ut, Quem metuis, par hujus erat. Instar montis Equus. Domini fimilis es.

Communis, alienus, immunis, casibus vatiis serviunt, ut, Commune animantium omnium est. Mors omnibus communis. Non aliena consilii. Alienus ambitioni. Non alienus à studiis. Vobis immunibus hujus esse mali dabitur. Omnibus immunis. Immunes ab illis malis sumus.

Natus, commodus, incommodus, utilis, inutilis, vehemens, aptus, interdum etiam, accusativo cum praep [...] sitione adjunguntur; ut, Natus ad gloriam.

Verbalia in bilis accepta passivè, & participialia in dus, dativo adjecto gaudent; ut, O mihi post nullos Juli memorande sodales! Nulli pene trabilis astro Lucus erat.

[Page 62]

Accusativus.

Magnitudinis mensura subjicitur adjectivis in accusativo; ut, Gnom [...]n septem pedes longus, umbram non amplitis quatuor pedes longam reddit.

Interdum & in ablativo; ut, Fons latus pedibus tri bus, Altus trigima.

Interdum etiam & genitivo: ut, In morem horti areas, [...]atas pedum denûm, longas quinquag [...]ûm facito.

Ablativus.

Adjectiva, quae ad copiam egestatémue pertinent, interdum [...]blativo, interdum & genitivo gaudent; ut, Crura thymo plena. Quae regio in terris nostri non plena laboris? Dives opum. Expers fraudis.

Comparativa, cum exponuntur per quàm, ablativum adsciscunt: ut, Vilius argentum est auro, virtutibus aurum (id est) quàm Aurum, quàm virtutes.

Adjectiva regunt ablativum significantem causam: ut, Pallidus ira. Incurvus senectute.

Forma vel modus rei adjicitur nominibus in ablativo: ut, Facies miris modis pallida. Nomine Grammaticus, re barbarus. Sum tibi naturâ parens, praeceptor consiliis.

Dignus, indignus praeditus, captus, contentus, extorris, auferendi casum adjectum volunt: ut, dignus es odio. Sorte tuâ contentus abi.

Horum nonnulla genitivum interdum vendicant [...] ut, Militia est operis altera digna tui. Magnorum indignus avorum.

Pronominis Constructio.

MEi, tui, sui, nostri, vestri genitivi primitivorum ponuntur cum passio significatur: ut, languet desiderio tui. Parsque tui laticat corpore clausa meo. Imago nostri.

Meus, tuus, suus, noster, vester; adjiciuntur cùm actio vel possessio rei denotatur: ut, Favet desiderio tuo. Imago nostra, id est, quam nos possidemus.

[Page 63] Sui & suus reciproca sunt, hoc est, semper reflectuntur ad id quod praecessit in eâdem oratione: ut, Petrus nimiùm admiratur se. Parcit erroribus suis.

Aut annexa per copulam: ut, Magnopere Petrus rogat, nè se deseras.

Haec demonstrativa, hic, ille, ist [...], sic distinguuntur: Hic, mihi proximum demonstrat; Iste, eum qui apud te est; Ille, eum qui ab utroque remotus est, indicat.

Ille, tum usurpatur, eum ob eminentiam rem quampiam demonstramus: ut, Alexander ille magnus: Iste, vero ponitur, quando cum contemptu rei alicujus mentionem facimus: ut, Istum aemulum, quoad poteris, ab eo pellito.

Hic & ille, cum ad duo anteposita referuntur; Hic, ad posterius & propius; Ille, ad prius & remotius propriè ac usitatissimè referri debet: ut, Agricolae contrarium est pastoris propositum: Ille, quàm maximè subacto & puro solo gaudet, Hic novali graminosóque: Ille fructum è terra sperat, Hic è pecore. Est tamen ubi è diverso pronomen Hic ad remotius suppositum referri invenias, & Ille ad proximius.

Verborum Constructio.

Nominativus post Verbum.

VErba Substantiva, ut Sum, forem, fio, existo; verba vocandi passiva, nominor, appellor, dicor, vocor, nuncupor; & iis similia, ut Scribor, salutor, babeor, existimor: item verba gestus, ut Sedeo, dormio, cubo, incedo, curro, utrinque nominativum expetunt; ut, Deus est summum bonum. Perpufilli voc antur nani.

Infinitum quoque utrinque eosdem casus habet, praecipuè cum verbà optandi, eisque similia, accedunt▪ ut, Hypocrita cupit [...]ideri justus: Hypocrita cupit se videri justum. Nobis non licet esse tam disertis, vel disertos. Expedit bonas esse vobis.

Quamvis in his postremis exemplis subaudiuntur accusativi ante verba insanita; Nos esse disertos. Vos esse bonas.

[Page 64]

Gen [...]tivus post verba.

Verba aestimandi regunt genitivum qui pretium significat: ut, Plurimi passim fit pecunia. Pudor parvi penditur.

Aestimo, vel genitivum, vel ablativum adsciscit▪ ut, Non hujus te aestimo. Magno ubique virtus aestimanda est.

Singularia sunt ista: Ae qui boni consulo. Ae qui boni facio, id est, In bonam accipio partem.

Verba accusandi, damnandi, monendi, absolvendi, & consimilia, genitivum postulant, qui crimen significet: ut, Qui alterum incusat probri, ipsum se intueri oportet. Etiam sceleris condemnat generum suum. Admoneto illum pristinae fortunae. Furti absolutus est.

Vertitur hic genitivus aliquando in ablativum vel cum Praepositione, vel sine praepositione; ut, Condemnabo [...]odem egote crimine. Uxorem de pudicitia graviter accusavit.

Uterque, nullus, alter, neuter, alius, ambo, & superlativus gradus, non nisi in ablativo id genus verbis subduntur: ut, Accusas furti, an stupri, an utroque? sive de utroque? Ambobus, vel de ambobus? Neutro, vel de neutro? De plurimis simul accusaris.

Satago, misereor, miseresco, genitivum admittunt: ut, Rerum suarum satagit. Miserere laborum. Et generis miseresce tui.

At misereor & miseresco rariùs cum dativo leguntur: ut, Huic misereor: miseresce malis.

Reminiscor, obliviscor, recordor, m [...]mini, genitivum aut accusativum desiderant: ut, Datae fidei reminiscitur. Omnia, quae curant, senes meminerunt. Memini de hac re, de armis, de te, id est, mentionem seci.

Potior, aut genitivo, aut abiativo jungitur: ut, Romani signorum & armorum potiti sunt. Potiuntur arena.

Dativus post verbum.

Omnia verba acquisitivè posita adsciscunt dativum ejus rei, cui aliquid quocunque modo acquiritur: ut, Mihi istîc nec seritur, nec metitur. Nescio quis teneros oculus mihi fascinat agnos.

[Page 65]

Huic regulae appendent varii generis verba.

INprimis, verba significantia commodum aut incommodum regunt dativum: ut, Non potes mihi commodare, nec incommodare.

Ex his quaedam efferuntur etiam cum accusativo: ut, Si ea memorem, quae ad ventris victum conducunt, mora est. Naturáne ad eloquentiam plus conferat, an doctrina. Fessum quies plurimùm juvat.

Verba comparandi regunt dativum: ut, Sic parvis componere magna solebam.

Interdum additur accusativus cum praepositione, ad: ut, Si ad eum comparatur, nihil est.

Verba dandi & reddendi regunt dativum: ut, Fortuna multis nimium dedit, nulli satis. Ingratus est, qui gratiam benè me [...] [...]nti non reponit.

Haec vatiam habent constructionem: Dono tibi hoc munus: Dono te hoc munere. Huic rei aliquid temporis impertias. Plurimâ salute Parmenomen suum impertit Gnatho. Aspersit mihi labem▪ aspersit me labe. Instravit equo penulam: instravit equum penula. Ut piget infido consuluisse viro! id est, dedisse consilium. Rectorém (que) ratis de cunctis consulit astris, id est, petit consilium. Consule saluti tuae, id est prospice. Pessimè istuc in te atque in illum consulis: i. e. statuis. Metuo, timeo, formido tibi, vel de te, i. e. Sum solicitus pro te, Metuo, timeo, formido te, vel à te, scilicet nè mihi noceas.

Verba promittendi ac solvendi regunt dativum: ut, Haec tibi promitto. Aes alienum mihi numeravit.

Verba imperandi & nunciandi dativum requirunt; ut, Imperat aut servit collecta pecunia cuique. Quid de quoque viro, & cui dicas, saepe caveto. Dicimus, tempero, moderor, tibi, & te: Refero tibi, & ad te. Refero ad senatum, id est, propono; scribo, mitto, tibi, & ad te. Do tibi literas, ut ad aliquem feras: Do ad te literas, id est, Mitto ut legas.

Verba fidendi dativum regunt; ut, Vacuis committere venis nil nisi lene decet. Mulieri nè credas, nè mortuae quidem.

[Page 66]Verba obsoquendi, & repugnandi dativum regunt; ut, Semper obtemperat pius filius patri. Ignavis precibus fortuna repugnat.

At ex his quaedam cum aliis casibus copulantur; ut, Ad amorem nihil potuit accedere. Hoc accessit meis malis. Illud constat omnibus; seu inter omnes. Haec fratri mecum non conveniunt. Saevis inter se convenit ursis. Ausculto tibi, id est, obedio. Ausculto te, i. e audio. Adamas dissidet magneti, seu cum magnete. Certat cum illo, & graecanicè illi. Noli pugnare duobus id est, contra duos.

Verba minandi, & irascendi regunt dativum; ut, Utri (que) mortem minatus est. Adolescenti nihil est quod succenseat. Sum cum compositis, praeter possum, exigit dativum; ut, Rex pius est reipublicae ornamento. Mihi nec obest, nec prodest. Multa petentibus desunt multa.

Dativum postulant verba composita cum his praepositionibus prae, ad, con, sub, ante, post, ob, in, inter; ut, Ego meis majoribus virtute praeluxi. Subolet jam uxori, quod ego machinor, &c. Et cum Adverbiis Satis, benè, malè; ut, benedixit nobis.

Pauca ex his mutant dativum aliquoties in alium casum; ut, Praestat ingenio alius alium. Multos virorum anteit sapientiâ. In amore haec insunt vitia. Interdico tibi aquâ & igni.

Est pro habeo dativum exigit; ut, Est mihi namque domi pater.

Huic confine, est suppetit; ut, Pauper enim non est cui rerum suppetit usus.

Sum, cum multis aliis, geminum adsciscit dativum; ut, Exitio est avidis mare nautis. Speras tibi laudi fore, quod mihi vitio vertis?

Est ubi hic dativus, tibi, aut sibi, aut etiam mihi nullâ necessitatis, sed festivitatis potiùs causâ additur; ut, Suo sibi hunc jugulo gladio.

[Page 67]

Accusativus post Verbum.

VErba transitiva, sive Activa sive Deponentia, regunt Accusativum; ut, Dedit mihi vestem. Minatus est nobis mortem.

Verba Neutra, & alioquin intransitiva, Accusativum admittunt Nominis, quod est cognarae significationis; ut, Longam vitam vixit. Duram servit servitutem.

Hunc accusativum mutant autores non rarò in ablativum; ut, Diu videar vitâ vivere. Morte obiit repentinâ.

Duo Accusativi.

Verba rogandi, docendi, vestien [...]i, duplicem regunt accusativum; ut, Posce Deum veniam. Dedocebo te istos mores.

Rogandi verba interdum mutant alterum accusativum in ablativum: ut, Veniam oremus ab ipso.

Vestiendi verba interdum mutant alterum accusativum in ablativum, vel dativum; ut, Induo te tunicâ, vel tibi tunicam.

Ablativus post Verbum.

QUodvis verbum admittit ablativum significantem instrumentum, aut causam, aut modum actioni [...]; ut, Daemona non armis sed morte subegit Iesus. Ve [...] menter irâ excanduit. Mirâ celeritate rem peregit.

Ablativo causae & modi actionis aliquando additur praepositio; ut, Bac [...]haeris prae ebrietate. Summa cum humanitate tractavit hominem.

Quibustibet verbis subjicitur nomen pretii in ablativo casu; ut, Teruncio, seu vitiosâ nuce non emerim. Multo sanguine ac vulneribus ea victoria stetit.

Excipiuntur hi genitivi sine substantivis positi, Tanti, quanti, pluris, minoris, tantidem, quantivis, quan [...]ilibet, quanticunque; ut, Tanti eris aliis, quanti tibi fueris. Non vendo pluris, quàm alii.

Sin addantur substantiva, in ablativo efferuntur; ut, Tantâ mercede docuit, quantâ hactenus nemo.

[Page 68]Valeo etiam interdum cum accusativo junctum reperitur; ut, Denarii dicti, quòd denos aeris valebant; quinarii, quòd quinos.

Verba abundandi, implendi, onerandi, participandi, & his diversa, ablativo gaudent; ut, Amore abundas Antipho. Sylla omnes suos divitiis explevit. Ego hoc te fasce levabo. Aliquem familiarem suo sermone participavit.

Ex quibus quaedam nonnunquam etiam in genitivum feruntur; ut, Quasi tu hujus indigeas patris. Implentur veteris Bacchi pinguísque forinae. Servum sui participavit consilii.

Fungor, fruor, utor, nitor, vescor, dignor, muto, victito, ablativo junguntur; ut, Optimum est alienâ frui insaniâ. In re mala animo si b [...]no utare, juvat. Mutat quadrata rotundis. Vescor carnibus. Haud tali me dignor honore.

Me [...]eor cum Adverbiis, benè, malè, meliùs, pefùs, optimè, pessimè, ablativum regit cum praepositione de; ut, De me nunquam bene meritus est.

Quaedam accipiendi, distandi▪ & auferendi verba regunt ablativum cum praepositione, à, ab vel ex; ut, Accepi literas à patre. Istuc ex multis audiveram.

Quibuslibet verbis additur ablativus absolutè sumptus; ut Imperante Augusto natus est Christus: imperante Tiberio, crucifixus. Nil desperandum, Christo duce, & auspice Christo.

Eidem verbo diversi casus diversae rationis apponi possunt; ut, Dedit mihi vestem pignori, te praesente, propriâ manu.

Verba Passiva, & Passivè significantia regunt Ablativum Agentis cum praepositione â vel ab; ut, Laudatur ab his, culpa [...]ur ab illis. Vapulabis à praeceptore. Interdum dativum; ut, Honesta bonis viris, non occulta petuntur.

Caeteri casus manent in passivis, qui fuerunt activorum; ut, Accusaris à me furti. Dedoceberis à me istos mores. Privab [...]ris magistratu.

Quibusdam tum verbis, tum adjectivis, familiariter [Page 69] subjiciuntur verba infinita; ut, Dicere quae puduit, scribere jussit amor. Et erat tum dignus amari.

De Gerundiis.

GErundia in di pendent à quibusdam tum substantivis, tum adjectivis; ut, Et quae tanta fuit Romam tibi causa videndi? Aeneas celsa in puppi jam certus eundi.

Poeticè infinitivus modus loco Gerundii ponitur; ut, Studium quibus arva tueri. Peritus medicari.

Interdum non invenustè adjicitur Gerundii vocibus etiam genitivus pluralis; ut, Cùm illorum videndi gratiâ me in forum contulissem. Concessa est diripiendi pomorum atque opsoniorum licentia.

Gerundia in do pendent ab his praepositionibus, A, ab, abs, de, è, ex, cum, in, pro; [...]ut, Ignavi à discendo citò deterrentur. Ex defendendo, quàm ex accusando uberior gloria comparatur.

Ponuntur & absque praepositione; ut, — Alitur vitium, crescí [...]que tegendo. Scribendo disces scribere.

Gerundia iu dum penden [...] ab his praepositionibus, Inter, ante, ad, ob, proprer; ut, Inter coenandum hilares este. Ante domandum Ingentes tollent animos.

Cùm significatur necessitas, ponuntur citra praepositionem, addito verbo Est; ut, Orandum est, ut sit mons sana in corpore sano. Vigilandum est ei qui cupit vincere.

Vertuntur gerundii voces in nomina adjectiva; [...]t, Generandi gloria mellis. Ad accusandos homines duci praemio, proximum latrocinio est. Delectaris criminibus inferendis!

De Supinis.

PRius supinum pro Infinitivo Activae vocis ponitut post verbum aut participium, significans motum ad locum; ut, Spectatum veniunt. Milites sunt missi speculatum arcem.

[Page 70]Illa verò, Do venum, do filiam nuptum, latentem habent motum.

Posterius supinum pro Infinitivo passivae vocis poni potest post quaedam Adjectiva; ut, Quod factu foedum est, idem est & dictu turpe.

De Tempore & Loco. TEMPUS.

QUae significant partem [...]emporis, in ablativo frequentiùs usurpantur, in accusativo taró: ut, Nemo mortalium omnibus horis sapit. Nocte latent mendae. Id tempus creatus est Consul.

Quanquam hìc eclipsis videtur esse praepositionis per vel sub.

Quae autem durationem temporis & continuationem denotant, in accusativo, interdum & in ablativo efferuntur: ut, Hìc jam ter centum toto [...] regnabitur annos. Noctes atque dies patet atri j [...]nua Ditis. Imperavít triennio, & decem mensibu [...].

Dicimus etiam, In paucis diebus. De die. De nocte. Promitto [...] diem. Commodo in mensem. Annos ad quinquaginta natus. Pe [...] tres annos studui. Puer id aetatis. Non plus triduum, aut triduc. Tertio, vel ad tertium calendas, vel calendarum.

Spatium Loci.

Spatium loci in accusativo effertur, interdum & in ablativo: ut,

Dic quibus in terris (& eris mihi magnus Apollo) Tres pateat coeli spatium non amplius ulnas. Jam mille passus processeram. Abest hidui; subintelligitur spatium vel spatio, itinere vel iter. Abest ab urbe quingentis millibus passuum.

Appellativa Locorum, &c.

Nomina appelativa & nomina majorum locorum adduntur ferè cum Praepositione verbis significantibus motum aut actionem in loco, ad locum, à loco, aut per locum: ut, In foro versatur. Meruit sub rege in Gallia. Per mare ibis ad Indos.

[Page 71]Omne verbum admittit genitivum proprii nominis loci in quo fit actio; modò primae vel secundae declinationis, & singularis numeri sit; ut,

Quid Romae faciam? mentiri nescio Habitabat Rhodi.

Hi genitivi, Humi, domi, militiae, belli, propriorum sequuntur formam; ut, Domi bellíque simul viximus. Parvi sunt forìs arma, nisi est confilium domi.

Verùm si proprium loci nomen pluralis duntaxat numeri, aut tertiae declinationis fuerit; in dativo, aut ablativo ponitur; ut, Thebis nutritus, an Argis? Cum una sola legione fuit Carthagini. Romae Tybur amo ventosus, Tybure Romam.

Sic utimur Ruri vel Rure, in ablativo; ut, Ruri ferè se continet. Rure paterno Est tibi far modicum.

Ad locum.

Verbis significantibus motum ad locum apponitur proprium loci in accusativo; u [...], Concessi Cantabrigiam ad capiendum ingenii cultum. Eo Londinum ad merces emendos.

Ad hunc modum utimur Rus & Domus; ut, Ego rus ibo. I [...]e domum.

A Loco, Per Locum.

Verbis significantibus motum à loco, aut per locum, adjicitur proprium loci in ablativo; ut, Nisi ante Româ profectus esses, nunc eam relinqueres. Eboraco (sive per Eboracum) sum profecturus iter.

Ad eundem modum usurpantur Domus & Rus; ut, Nuper exiit domo. Timco nè pater rure redierit.

Impersonalium Constructio.

Genitivus.

HAec tria impersonalia, Interest, refert, & est, quibuslibet genitivis annectuntur, praeter hos ablativos foemininos, Meâ tuâ, suâ, nostrâ, vestrâ, & cujâ: ut, Interest magistratûs tueri honos. Refert multùm Republicae. [Page 72] Prudentis est multa dissimulare. Tuâ refer; teipsum nôsse.

Adjiciuntur & illi genitivi, Tanti, quanti, magni, patri, quanticunque, tantidem; ut, Vestrâ parvi interest. Et, Interest ad laudem meam.

Dativus.

In dativum feruntur haec impersonalia, Accidit, certum est, contingit, constat, confert, competit, conducit, convenit, placet, displicet, dolet, expedit, evenit, liquet, libet, licet, nocet, obest, prodest, praestat, patet, stat, restat, benefit, malefit, satisfit, superest, sufficit, vacat pro otium est: ut, Convenit mihi tecum. Emori per virtutem mihi praestat, quàm per dedecus vivere. Non vacat exiguis rebus adesse Jovi.

Accusativus.

Haec impersonalia accusandi casum exigunt, Juvat, decet, cum compositis, delectat, op [...]rtet; ut, Me juvat ire per altum. Uxorem aedes curare decet. Dedecet viros muliebriter rixari.

His verò, Attinet, pertinet, spectat, propriè additur praepositio Ad; ut, Méne vis dicere quod ad te attinet? Spectat ad omnes bene vivere. Pertinet in utramque partem.

His impersonalibus subjicitur accusativus cum genitivo, Poenitet, taedet, miseret, miserescit, pudet, piget; ut, Si ad centesimum vlxisset annum, senectutis cum suae non poeniteret. Taedet animam meam vitae meae.

Nonnulla impersonalia remigrant aliquando in personalia; ut, Non omnes arbusta juvant. Namque decent animos mollia regna tuos.

Coepit, incipit, desinit, debet, solet, & potest, impersonalibus juncta, impersonalium formam induunt; ut, Ubi primùm coeperat non convenire, quaestio oriebatur. Taedere solet avaros impendii. Perveniri ad summum, nisi ex principiis, non potest.

Verbum impersonale passivae vocis, similem cum personalibus passivis casum obtinet; ur, Ab bostibus constanter pugnatur.

[Page 73]Qui quidem casus interdum non exprimitur; ut, —strato discumbitur ostro.

Verbum impersonale passivae vocis, pro singulis personis utriusque numeri indifferenter accipi potest; ut, Statur: id est, sto, stas, stat, stamus, statis, stant: videlicet ex vi adjuncti obliqui; ut, Statur à me, id est, sto. Statur ab illis, id est, stant.

Participii Constructio.

PArticipia regunt casus verborum à quibus derivantur; ut, Duplices tendens ad fidera palmas, Taliae voce refert. Ubera lacte domum referent distenta capellae. Diligendus ab omnibus.

Participia Passivè significantia frequentiùs dativum regunt; ut, Restat Chremes, qui mihi exorandus est.

Genitivus.

Participiorum voces, cùm fiunt nomina, genitivum postulant; ut, Alieni appetens. sui profusus. Inexpertus helli. Indoctus pilae.

Accusativus.

Exosus▪ perosus, pertaesus, activè significantia Accusativum regunt; ut, Immundam segnitiem perosae. Pertaesus ignaviam suam.

Exosus & perosus etiam cum dandi casu leguntur, videlicet passivè significantia; ut, Germani Romanis perosi sunt. Exesus Deo & sanctis.

Ablativus.

Natus, prognatus▪ satus▪ cretus, creatus, ortus, editus, in ablativum feruntur; ut, Bona bonis prognata parentibus. —Quo sanguine cretus? Venus orta mari.

Adverbii Constructio.

Nominativus.

EN & ecce▪ demonstrandi adverbia, nominativo frequentiùs junguntur, accusativo rariùs; ut, En Priamus. Ecce tibi status noster. En quatuor aras.

[Page 74]En & ecce exprobrantis, soli accusativo nectuntur; ut, En animum & mentem. Ecce autem alterum.

Genitivus.

Quaedam adverbia loci, temporis, & quantitatis, genitivum post se recipiunt.

Loci; ut, Ubi, ubinam, nusquam, eò longè, quò, ubivis, huccinè; ut, Ubi gentium? Quò terrarum abiit? Nusquam loci invenitur. Eò impudentiae ventum est.

Temporis; ut, Nunc, tunc, tum, interea, pridie, postridie; ut, Nihil tunc temporis ampliùs quàm flere poteram. Pridie ejus diei pugnam inierunt. Pridie calendarum, seu calendas.

Quantitatis; ut, Parùm, satis, abundè, &c. ut, Satìs eloquentiae, sapientiae parúm. Abundè fabularum audivimus.

Cedò, flagitantis exhiberi, accusativum regit; ut, Cedò quemvis arbitrum.

Ablotivus.

Adverbia diversitatis, Aliter, secus; illa duo, Ante, pòst, cum ablativo non rarò inveniuntur; ut, Multò aliter. Paulò secus. Multò anté. Longe secús Virg—longo pòst tempore venit. Paulò póst. Nisi & ipsa Adverbia potiùs censenda sunt.

Plùs nominativo, genitivo, accusativo, & ablativo junctum reperitur; ut, Paulò plus trecenta vehicula sunt amissa. Plùs quàm quinquaginta hominum ceciderunt, Abierat acies paulò plùs quingentos passus.

Adverbia ab aliis vocibus deducta, eorum casum regunt; ut, Canit similiter huic. Castra propiùs urbem moventur. Optimè omnium dixit.

Quibus verborum modis quae congruant Adverbia.

Ubi, postquam, & cùm, temporis adverbia, interdum indicativis, interdum verò subjunctivis, verbis apponuntur; ut, Haec ubi dicta dedit. Ubi nos laverimus, si voles, lavato. Cùm faciam vitulâ pro frugibus. Cùm canerem reges.

[Page 75]Donec pro Quamdiu, indicativo gaudet; ut, Donec eris felix, multos numerabis amicos.

Pro Quousque, nunc indicativum, nunc subjunctivum exigit; ut, Cogere donec ovos stabulis numerúmque referre Jussit. Donec ea aqua quam adjeceris decoct a sit.

Dum, de [...]e praesenti non perfecta, aut pro Quamdiu, fatendi modum poscit; ut, Dum apparatur virgo in conclavi. Ego te meum dici tautisper volo, dum quod te dignum est facis.

Dum pro dummodò, subjunctivo nectitur; ut, Dum prosim tibi.

Dum pro donec, subjunctivo tantùm; ut, Tertia dum Latio regnantem viderit aestas.

Quoád pro quamdiu, vel indicativis, vel subjunctivis; pro donec, subjunctivis solis adhibetur; ut, Quoad expectes contubernalem? Quoad possem, ab ejus latere, nunquam discederem. Omnia integra servabo quoad exercitus huc mittatur.

Quasi, ceu, tanquam, perinde, acsi, haud-secus-acsi subjunctivo apponuntur; ut, Tanquam foceris ipse aliquid. Quasi non nôrimus nos inter nos.

Nè prohibendi, vel imperativis, vel subjunctivis praeponitur: ut, Nè saevi, magna sacerdos. Hic nebulo magnus est, nè metuas.

Nè pro non, caeteris modis inservit.

Adverbia, accedente casu, transeunt in praepositiones; ut, Cantabit vacuus coram latrone viator.

De Conjunctionum Constructione.

COnjunctiones copulativae & disjunctivae, cum his quatuor, quàm, nisi, praeterquam, an, similes omnino casus nectunt; ut, Socrates docuit Xenophontem & Platonem. Est minor natu quàm tu. Nemini placet nisi (vel praeterquam) sibi.

Excepto, si casualis dictionis ratio aliqua privata repugnet vel aliud poscat; ut, Emi librum centussi & pluris. Vixi Romae & Venetiis.

Conjunctiones copulativae & disjunctivae aliquoties [Page 76] similes modos & tempora conglutinant; ut, Recto stat corpore, despicítque terras.

Aliquoties autem similes modos sed diversa tempora; ut, Nisi me lactasses amantem & vana spe produceres. Yibi gratias eg [...], & te aliquando collaudare possum.

[...]tsi, tametsi, etiamsi, quanquam, quamvis & licèt frequentiùs subjunctivum postulant; ut, Q [...]amvis Elysios miretur Graecia campos. Ipse licèt venias.

Ni, nisi, si, siquidem, quòd, quia, quàm, postiquam, posteaquam ubi pro postquam, nunquam, priusquam, & indicativis & subjunctiuis adhaerent; ut, Castigo te, non quòd odio habeam, sed quòd amem. Aliud honestum judicas, quàm Philosophi statuunt.

Si, utrique modo jungitur; at Si pro Quamvis subjunctivo tantùm; ut, Redeam? non si me obsecret.

Siquis tantùm indicativo; ut, Siquis adest.

Quippe, cum proprium habet verbum, gaudet indicativo; ut, Danda est huic venia, quippe aegrotat. Si addideris Qui, utrunque admittit modum; ut, Non est huic danda venia, quippe qui jam bis pejeravit, sive pejeraverit.

Qui, cum habet vim causalem, subjunctivum postulat; ut, Stultus es, qui huic credas.

Cum pro quamvis, pro quandoquidem, vel quoniam, subjunctivis semper adhaeret; ut, Nos cùm praecipi nihil posse dicamus, tamen aliis de rebus disserere solemus. Cùm sis officiis Gradíve virilibus aptus.

Nè, an, num, interrogandi particulae indicativum amant; ut, Superátnc & vescitur aurâ Aethereâ?

At cùm accipiuntur dubitativè aut indefinitè, subjunctivum postulant; ut, Vise num redierit. Nihil refert, fecerisne, au persuasoris.

Ut conjunctio causalis, & positum pro nè non, pro quanquam, & pro ut pote, subjunctivo servit; ut, Filtum illuc perduxere, ut unà esset meum. Metuo ut substet, i.e. ne non substet. Ut omnia contingant, quae volo. Non est tibi fidendum, ut qui toties fefelleris.

Ut Adverbium pro Postquam, pro Quemadmodum, vel Sicut, & interrogativum, indicativis nectitur; ut, Ut [Page 77] ab urbe discessi, nullum intermisi diem, quin scriberem. Tu tamen has nuptias perge facere, ut facis. Credo ut est dementia. Ut valet? Ut meminit nostri?

Praepositionum Constructio.

PRaepositio subaudita, interdum facit, ut addatur ablativus: ut, Habeo te loco Parentis, id est, in loco▪ Apparuit illi humana specie, i. sub humana specie. Discessit magistratu, id est, à magistratu.

Praepositio in compositione eundem nonnunquam casum regit quem & extra compositionem regebat; ut, Praetereo te insalutatum. Detrudunt naves scopulo.

Verba composita cum A, ab, ad, con, de, è, ex, in, nonnunquam repetunt easdem praepositiones cum suo casu extra compositionem, idque eleganter; ut, Abstinuerunt à viris. Amicos advocabo ad hanc rem.

In, pro Erga, contra, & ad, accusativum habet; ut, Accipit in Teucros animum meutemque benignam. In te committere tantum Quid Troes potuere? Via ducit in urbem.

Idem cum accusativo jungitur, quoties divisio, mutatio, aut incrementum rei cum tempore significatur; ut, Estque locus parteis ubi se via findit in ambas. Versa est in cineres sospite Troja viro. —amor mihi crescit in horas.

In, cum significatur actus in loco, ablativum postulat; ut, Spectatur in ignibus aurum.

Sub pro Ad, per, & ante, accusativo innititur; ut, Sub umbram properemus. Legati ferè sub id tempus missi; id est, per id tempus. —Sub noctem cura recursat; id est, Paulò ante noctem, vel instante nocte. Aliàs ablativum admittit; ut, Quicquid sub terra est.—Sub nocte silenti; id est, in nocte silenti.

Super pro Ultra, accusativo jungitur; ut, Super Garamantas & Indos.

Super pro de, & in, ablativo; ut, Multus super ea re, variusque rumor. Fronde super viridi.

Subter, uno significatu utrique casui apud autores [Page 78] jungitur; ut, Pugnatum est super subterquè terras. —Omnes ferre libet subter densa testudine casus.

Tenus gaudet ablativo & singulari & plurali; ut, Pube tenus. Pectoribus tenus. At genitivo tantùm plurali; ut, Crurum tenus.

Praepositiones, cùm casum amittunt, migrant in adverbia; ut, Longo pòst tempore venit. Ponè subit conjux. Coràm quem quaeritis adsum.

Interjectionum Constructio.

O Exclamantis, nominativo, accusativo, & vocativo jungitur; ut, O festus dies hominis! O fortunatos nimium bona si sua nôrint, Agricolas! O formose puer, nimium nè crede colori.

Heu & prô, nunc nominativo, nunc accusativo adhaerent; ut, Heu pietas! Heu stirpem invisam! Prô Deûm atque hominum fidem! Proh sancte Jupiter!

Hei & vae, dativo apponuntur; ut, Hei mihi quòd nullis amor est medicabilis herbis! Vae misero mihi, quanta de spe decidi!

[Page 79]

De Carminum Ratione.

TEmpus est syllabae pronuntiandae mensura. Syllaba

brevis unius est temporis; longa verò duorum.

Tempus breve sic notatur [v]

Longum autem sic [ [...]] ut, Tēriă.

Ex syllabis justo ordine dispositis fiunt pedes.

Est autem Pes duarum syllabarum pluriúmve constitutio, ex certa temporum observatione.

Pedum alii dissyllabi, alii trissyllabi.

Dissyllabi sunt,

Spondaeus, ut, — Virtus.
Pyrrhichius, ut, vv Deus.
Trochaeus, ut, v Panis.
Jambus. ut, v— Amans.

Trissyllabi octo.

Molossus, ut, — Magnates.
Tribrachus, ut, vvv Dominus
Dactylus. ut, —vv Scribere.
Anapaestus, ut, vv— Pietas.
Bacchius, ut, v—Honestas,
Antibacchius, ut, — v Audire
Amphimacer, ut, —v—Charitas.
Amphibrachus, ut, v—v Venire.

Porrò, pedes justo numero atque ordine concinnati, carmen constituunt.

Est enim Carmen, ora [...]io justo atque legitimo pedum numero constricta.

Carmen composituro in primis discendum est, pedibus ipsum rité metiri, quam Scansionem vocant.

Est autem Scansio, legitima carminis in singulos pedes commensuratio.

De Generibus Carminum.

CArminum genera usitatiora, de quibus nos hoc loco potissimùm tractare decrevimus, sunt Heroicum, Elegiacum▪ Asclepiadaeum, Sapphicum, Phaleucium Jambicum▪

[Page 80]

Carmen Heroicum.

Carmen Heroicum, quod idem Hexametrum dicitur, constat pedibus numero quidem sex, genere verò duobus, dactylo & spondaeo. Quintus locus dactylum, sextus spondaeum peculiariter sibi vendicat: Reliqui hunc vel illum, pro ut volumus: ut,

— v v — v v — v v — — — v v — —

Tytiretu patulae recubans sub tegmine fagi.

Reperitur asiquando spondaeus etiam in quinto loco: ut, Chara Deum soboles, magnum Jovis incrementum.

Ultima cujusque versûs syllaba habetur communis.

Ca [...]men Elegiacum.

Carmen Elegiacum, quod & Pentametri nomen habet, è duplici constat Penthemimeri, quarum prior duos pedes▪ dactylicos, spondaicos, vel alterutros comprehendit, cum syllaba longa: altera etiam duos pedes, sed omninò dactylicos, cum syllaba item longa: ut,

— — —vv— — v v — v v —

Res est solliciti plena timoris amor.

Carmen Asclepiadaeum.

Carmen Asclepiadaeum, constat ex spondaeo & dactylo, & syllaba longa, & duobus deinde dactylis: ut,

— — — vv — — vv — vv

Mecoenas atavis edite regibus.

Sapphicum.

Carmen Sapphicum constat ex trochaeo, spondaeo, dactylo, & duobus demum trochaeis: ut,

— v — — — v v — v — —

Jam satis terris nivis atqué dirae.

In hoc tamen carminis genere, post tres versus additur Adonicum, quod constat ex dactylo & spondaeo: ut,

[Page]— v — — — v v — v — —
Integer vitae, scelerisque purus,
— v — — — v v — v —
Non eget Mauri jaculis nec arcu,
— v — — — v v — v — —
Nec venenatis gravida sagittis,
Fusce phareira. —vv——

Phaleucium, sive Hendecasyllabum.

Carmen Phaleucium, sive Hendecasyllabum, constat ex spondaeo, dactylo, & tribus tandem trochaeis; ut,

— — — v v — v — — v —
Quoquò diffugias pavens Mabili,
Nostrum non poteris latere nasum.

Jambicum Archilochium.

Legitimus versus Jambicus è solis constat Jambis: ut,

v — v — v — v — v — v —

Suis & ipsa Roma viribus ruit.

Recipit tamen interdum in locis imparibus, pro Jambo, tribrachum, spondaeum, dactylum, anapaestum, atque in paribus tribrachum, spondaeum rariùs.

Hoc carmen in duo genera deducitur, Dimetrum, & Trimetrum, sive Senarium.

Dimetrum constat ex quatuor pedibus: ut,

O Carminum dulces notae——v— ——v—
Quas ore pulchra melleo ——v—v—v—
Fundis, lyr aeque succinis—— v—v—v—

Trimetrum, sive Senarium.

Trimetrum, senis constat pedibus: ut,

— — v — — —v — v — v — —

Curae leves loquuntur, ingentes slupent,

[Page]

DE QUANTITATE primarum syllabarum.

PRImarum syllabarum quantitas octo modis cognoscitur:

Positione, vocali ante vocalem, diphthongo, derivatione, compositione, praepositione, regula, exemplo seu authoritate.

Positio. Regula I.

Vocalis ante duas consonantes, aut duplicem in cadem dictione, ubique positura longa est: ut,

Ventus, axis, patrizo.

Quod si consonans priorem dictionem claudat, sequente item à consonante inchoante, vocalis praecedens etiam positione longa erit: ut,

Major sum, quàm cui possit fortuna nocere.

Syllabae jor, sum, quàm & sit, positione longae sunt.

At si prior dictio in vocalem brevem exeat, sequente à duabus consonantibus incipiente, interdum, sed ra [...]ius producitur: ut,

— — — vv — —— — — v ——

Occulta spolia, & plures de pace triumphos.

Vocalis brevis ante mutam, sequente liquida, communis redditur: ut, Patris, volucris. Longa verò non mutatur: ut, Aratrum, fimulachrum.

Vocalis ante alteram. Regula II.

Vocalis ante alteram in eadem dictione ubique brevis est: ut, Dĕus, n [...]ĕus, tŭus, pĭus.

Excipias genitivos in jus, ut Unius, illiu [...], &c. Ubi i communis reperitur, licèt in alteríus semper sit brevis, in alíus semper longa.

Excipiendi sunt etiam genitivi & dativi quintae declinationis, ubi e, inter geminum i, longa fit: ut, Fac [...]ei; alioqui non: ut, Rĕi, spĕi, fidĕi.

[Page 83]Fi etiam in fio, longa est, nisi sequātur e & r simul: ut Fíerem, Fíeri.

Sic fiunt octo mariti, — — — — v v — —

Quod fieri non posse putes. — vv — — — vv —

Ohe Interjectio, priorem syllabam ancipitem habet.

Vocalis ante alteram in Graecis dictionibus subinde longa fit: ut, Dicite Pīerides. Respice Lāerten. Et in possessivis: ut Aenēia nutrix. Rhodopēius Orphēus.

Diphthongus. Règula III.

Omnis diphthongus apud Latinos longa est, ut, Aūrum, neūter, musae: nisi sequente vocale: ut, Praeire, praeustus, praeamplus.

Derivatio. Regula IV.

Derivativa eandem cum primitivis quantitatem sortiuntur: ut, ămator, ămicus, ămabilis, prima brevi ab ămo. Excipiuntur tamen pauca, quae à brevibus deducta primam producunt.

Cujus generis sunt,

Vox vōcis, à vŏco.
Lex lēgis, á lĕgo,
Rex rēgis, à lĕgo.
Sēdes & sēdile, à sĕdeo.
Jūmentum, à jŭvo,
Fōmes & fōmentū, à fŏveo.
Jūcundus, à jŭvo.
Jūnior, à jŭvenis.
Mōbilis, à mŏveo.
Hūmanus, ab hŏmo.
Vōmer, à vŏmo.
Pēdor, à pĕde.
Sunt & contrà, quae à longis deducta, corripiuntur, qualia sunt,
Dux dŭcis, à dūco.
Dĭcax, maledĭcus & id genus multa, à dico.
Fĭdes, à fīo.
ărena, ab āreo.
ărista, ab āreo.
Pŏsui, à pōno.
Gĕnui, à gīgno.
Frăgor, à frāngo.
Frăgilis, à frāngo.
Nŏto, as, à nōtu.
Năto, as, à nātu.
Dĭsertus, à dissero.
Sŏpor, à Sōpio.

[Page 84]Et alia nonnulla ex utroque genere, quae relinquuntur studiosis inter legendum observanda.

Compositio. Regula V.

Composita simplicium quantitatem sequuntur; ut, Pŏtens, impŏtens. Sôlor, Consôlor. Lĕgo, is, Perlĕ. go. Lēgo, as, Allēgo.

Excipiuntur tamen haec brevia à longis enata; ut,

Innŭba, à nūbo.
Pronŭba, à nūbo.
Pronŭba, à à jūro.
Pejĕro, à à jūro.

Praepositio. Regula VI.

Ex praepositionibus hae ubique producuntur: A, de, prae, se, è, nisi vocali sequente; ut Unda dehiscens, — Sudibúsve praustis.

Pro quoque longa est, praeterquam in istis.

Prŏcella, prŏfugus, prŏtervus, prŏnepos, prŏpago prostirpe, prŏfanus, prŏfiteor, prŏfundus, prŏsiciscor, prŏfari, prŏpero, prŏfugio, prŏfectò.

Procurro, profundo, propello, propulso, propago, as, primam syllabam habent ancipitem.

Prŏpheta & prŏpino, Graeca sunt per o parvum, & proinde primam brevem habent.

Di, etiam producitur, nisi in Dĭrimo, & Dĭsertus.

Reliquae praepositiones, si positio sinat, corripiuntur▪ Cujusmodi sunt, Ad, ob, ab, sub, re, in, &c.

Regula VII. Canon I.

Omne praeteritum dissyllabum, priorem habet lon▪gam; ut, Lēgi, ēmi, Excipias tamen Fĭdi à findo; bib [...] dĕdi, scĭdi, stĕti, tŭli.

Canon II.

Primam praeteriti geminantia, primam itidem b [...] vem habent; ut,

[Page] [...]
Tĕténdi,
Tŏtondi,
Mŏmordi,
[...]
Tŭtudi,
Fĕfelli,
Tĕtigi,
[...]
Dĭdici,
Cĕcĭdi, à cado.
Cĕcīdi, à caedo.

Quin & supinum dissyllabum priorem quoque producit; ut, Mōtum, Lātum, Lōtum Crētum. Excipe Quĭtum, Sĭtum, Lĭtum, ĭtum, Rŭtum, Rătum, Dătum, Sătum.

Et cĭtum à cieo, es: nam scītum à scio, scis quartae priorem habet longam.

Exemplum seu Authoritas. Regula VIII.

Quarum verò syllabarum quantitas, sub praedictas rationes non cadit à poetarum usu, exemplo atque authoritate petenda est certissima omnium regula. Discant ergò pueri observare ex poetis communes primarum syllabatum quantitates: cujus sortis sunt.

Britannus, Bithynus, Cacus, Cosyra, Crathys, Pachinus, Palatium, Pelion, Creticus, Curetes, Diana, Fidene, Gradivus, hinulus, Pyrene, Rubigo, Rutilius, Hymen, Italus, liquor, liquidus, Lycas, Orion, rudo, Sychaeus, Sycanius, & similia.

De Mediis Syllabis.

MEdiae syllabae partim eadem ratione qua primae, partim e [...]iam ex incrementis genitivi, atque conjugationis analogiâ cognosci possunt.

De incrementis genitivi nominum polysyllaborum, suprà in generibus nominū abundè dictum arbitramur, unde pètere licebit, si quid de hac re haesitaveris. Cetera frequens lectio, & optimorum Poetarum observatio, facilè suppeditabunt.

Conjugationis analogiam ex imbibitis rudimentis pueri didicerunt, nempe A, indicem primae conjugationis, longam esse naturâ, praeterquam in do, & ejus compositis, quando hujus sunt conjugationis: ut, Dămus, [Page] circundamus, Dabis, [...], [...] cundăre.

Praeterea syllabas rimus & ritis, in praeterito perfecto modi subjunctivi, ubique pro brevibus habenda animadvertant, in futuro autem in oratione prosa longas esse debere; in carmine verò indifferentes reperiri, quemadmodum contendit Aldus: ut, Praeterito Amavérimus, amavéritis: Futuro, Amaverîmus, amaveritis.

Est & ubi mediae syllabae variant apud Poetas, ut in his quae subjunximus: Connubium, Ficedula, Malea, Pharsalia, Batavus, Sidonius, & in similibus.

Adjectiva in inus latina, penultimam producunt: ut, Clandestînus, mediastînus, parietînus, matutînus, vesperînus, repentînus.

Praeter haec sequentia,

Diutĭnus,
Crasti▪nus.
Prestĭnus,
Perendĭnus,
Hornotĭnus,
Serotĭnus,
Oleagĭnus,
Fagĭnus,
Cedrĭnus,
Carbasĭnus.

Et reliqúa máterialia, sive à metallorum nominibus formata in inus, quali sunt permulta à Graecis vocibus deducta in iv [...] ut, Chrystallĭnus, myrrhĭnus, hyacinthĭnus, adamantĭnus, &c.

Caetera foeliciùs docebit usus, & Poetarum observatio, quàm ullae Grammaticorum regulae, quas sine ullo aut modo aut fine de mediarum syllabarum quantitate tradere solent.

Quare illis praetermissis, ad ultimarum syllabarum quantitates aperiendas jam accingamur.

De Ultimis Syllabis.

QUanquam ultimae syllabae ipsum literárum numerum aut aequant, aut etiam superant, non tamen pigebit illas etiam ordine percurrere.

Primum a finita, producuntur; ut Amā, contrā, ergā. Excipias Pută, ită, quia.

[Page]Item, nominativos, & omnes casus in a, cujuscunque fuerint generis, numeri, aut declinationis, praeter vocativos in a, à Graecis in as: ut ô Aeneā, ô Thomā, & ablativum primae declinationis: ut ab hac Musā. Numeralia in ginta, a finalem habent communem, sed frequentiùs longam: ut trigintā, quadragintā.

In b, d, t, desinentia, brevia sunt; ut ăb, ăd, capŭt.

In c definentia, producuntur, ut āc, sīc, & hīc adverbium. Sed tria in c semper contrahuntur; ut Lăc, nĕc, donĕc. Duo sunt communia; Fac, & pronomen Hic: & neutrum Hoc, modò non sit ablativi casus.

E finita, brevia sunt; ut marĕ, penĕ, legĕ, scribĕ.

Excipiendae sunt omnes voces quintae inflexionis in e; ut Diē, fidē, unà cum adverbiis inde enatis; ut Hodiē, quotidiē, pridiē, postridiē, qua-rē, qua-de-rē, ea rē: & siqua sunt similia. Et secundae item personae singulares imperativorum activorum secundae conjugationis; ut Docē, movē, manē, cavē.

Producuntur etiam monosyllaba in e; ut Mē, tē, sē: praeter Quĕ, nĕ, vĕ, conjunctiones encliticas.

Quin & adverbia quoque in e, ab adjectivis deducta, e longum habent; ut Pulchrē, doctē, valdē pro valide. Quibus accedunt Fermē, ferē. Benĕ tamen & malè corripiuntur omninò.

Postremò, quae à Graecis per [...] scribuntur, natura producuntur, cujuscunque fuerint casus, generis, aut numeri; ut Lethē, Auchisē, Cetē, Tempē.

I sinita, longa sunt; ut Dominī, magistrī, amarī, docerī. Praeter mihi, tibi, sibi, ubi, ibi, quae sunt communia.

Nisi verò & quasi corripiuntur: Cujus etiam sortis sunt dativi & vocativi Graecorum, quorum genitivus singularis in os breve exit; ut,

Huic
- Palladĭ,
- Phillidĭ,
- Minoidĭ,
Vocat. ô
- Amaryllĭ,
- Alexĭ,
- Daphnĭ.

L finita corripiuntur; ut, Animăl, Annibăl, mĕl. pugĭl, Săl, consŭl. Praeter nil contractum à nihil, & [Page] sōl. Et Hebraea quaedau [...] [...] Raphaēl, Daniēl.

N finita producuntur; ut, Paeān, Hymēn, quin, Xenophōn, nōn, daemōn.

Excipe forsăn, forsităn, ăn, tamĕn, attamĕn, veruntamĕn.

Corripitur & In, cum compositis: ut, Exĭn, subĭn, deĭn, proĭn.

Accedunt his & voces illae, quae per apocopen castrantur: ut, Mĕn? Vidĕn? Audĭn? Nemŏn?

Nomina item in en, quorum genitivus inis correptum habet; ut, Carmĕn, crimĕn, pectĕn, tibicĕn, inis.

Graeca etiam in on, per o parvum cujusque fuerint casus: ut, Nom. Iliŏn, peliŏn. Accus. Cauca [...]ŏn, pylŏn.

Quaedam etiam in in per i, ut Alexĭn. In yn pe [...] y, ut, It n.

In an quoque à Nominativis in A: ut, Nominat. Iphigenia, Aegina. Accusat. Iphigeniăn, Aeginăn.

Nam in an, à nominativis in as, producuntur: ut, Nominat. Aeneas, Marsyas, Accusat. Aeneān, Marsyān.

O finita communia sunt: ut, Amo, virgo, porro, docendo, legendo, eundo, & aliae gerundil voces in do.

Praeter obliquos in o, qui semper producuntur: ut, huic Dominō, servō. Abl. hoc templō, damnō.

Et adverbia ab adjectivis derivata: ut, Tantō, quantō, liquidō, falsō, primō, manifestō, &c.

Praeter sedulò, mutuò, crebrò, serò, quae sunt communia.

Caeterùm modŏ & quomodŏ, semper corripiuntur.

Citò quoque, ut & ambo duo, ego, atque homo, vix leguntur producta.

Monosyllaba tamen in o producuntur; ut Dō, stō, ut & ergō, pro causa.

Item Graeca per [...] cujuscunque fuerint casus: ut haec Sapphō, Didō. Hujus Androgeō, Apollō. Hunc Athō, Apollō.

R finita corripiuntur; ut, Caesăr, torculăr, pĕr, vĭr, uxŏr, turtŭr.

Cor, semel apud Ovidium productum legitur; ut,

[Page]

— vv — vv — — — v v — v v — —.

Molle meum levibus cor est violabile telis.

Producuntur etiam Fār, lār, nār, vēr, fūr, cūr: Pār quoque cum compositis; ut, Compār, impār, dispār.

Graeca quaedam in er, quae illis in np desinunt; ut, Aēt, cratēr, charactēr, aethēr, sotēr.

Praeter patĕr & matĕr, quae apud Latinos ultimam brevem habent.

5 finita, pares cum numero vocalium habent terminationes, nempe, As, es, is, os, us.

Primo, as finita producuntur; ut, Amās, musās, majestās, bonitās.

Praeter Graeca quorum geuitivus singularis in dos exit; ut, Archăs, Pallăs. Genitivo Archadŏs. Palladŏs.

Et praeter accusativos plurales nominum crescentium; ut, Heros, Heroos: Phyllis, Phyllidos. Accusativo plurali, Heroăs, Phyllidăs.

Es finita longa sunt; ut, Anchisēs, sedēs, docēs, patrēs. Excipiuntur nomina in es, tertiae inflexionis, quae penultimam genitivi crescentis corripiunt; ut, Milĕs, segĕs, divĕs. Sed A [...]iēs, abiēs, pariēs, cerēs, & pēs, unà cum compositis; ut, bipēs, tripēs, quadrupēs, longa sunt.

Es quoque à sum, unà cum compositis corripitur:ut, Potĕs, adĕs, prodĕs, obĕs.

Quibus penes adjungi potest, unà cum neutris ac nominativis pluralibus Graecorum: ut Hippo [...]nanĕs, cacoēthĕs, Cyclôpĕs, Naiadĕs.

Is finita, brevia sunt: ut Paris, panis, tristĭs hilarĭs.

Excipe obliquos plurales in is, qui producuntur: ut Musis, mensis, à mensa, dominīs, templīs.

Item queīs pro quibus▪ cum producentibus penultimam genitivi crescentis: ut Samnīs, Salamīs: Genitivo Samnîtis, Salamînis.

Adde huc quae in eis diphthongum desinunt, sive Graeca, sive Latina, cujuscunque fuerint numeri aut casus; ut Simoeīs, pyroeīs, parteīs, omneīs.

Et monosyllaba item omnia: ut Vīs, līs, praeter ĭs & quĭs nominativos, & Bĭs apud Ovidium.

[Page]Istis accedunt secundae personae singulares verborum in is, quorum secundae personae plurales desinunt in itis, penultima producta, unà cùm futuris subjunctivi in ris; Audīs, velīs, dederīs, pl. Audîtis, velîtis, dederîtis.

Os finita, producuntur; ut Honōs, nepōs, dominōs, servōs.

Praeter compŏs, impŏs, & ŏs ossis. Et Graeca per o parvum; ut Delŏs, Chaŏs, Palladŏs, Phyllidŏs.

Us finita, corripiuntur; ut Famulŭs, regiŭs, tempŭs, amamŭs.

Excipiuntur producentia penultimam genitivi crescentis; ut Salūs, tellūs: Genitivo salûtis, tellûris.

Longae sunt etiam omnes voces quartae inflexionis in us praeter nominativum & vocativum singulares: ut Hujus manūs, hae manūs, has manūs, ô manūs.

His accedunt etiam monosyllaba: ut Crūs, thūs, mūs, sūs, &c.

Et Graeca item per [...] diphthongum cujuscunque fuerint casus; ut Hic Panthus, Melampūs, Hujus Sapphūs, Cliūs.

Atque piis cunctis venerandum nomen JESUS.

Po [...]tremò, u finita producuntur omnia: ut Manū, ge [...]ū, amatū, diū.

[Page]

De Figuris.

Figura est novatâ arte aliquâ dicendi forma:

Figurae Grammaticae sunt quadruplices, viz.

Orthographiae.
Etymologiae.
Syntaxis.
Prosodiae.

De Figuris Orthographiae.

Figurae Orthographiae sunt [...]ovem.

Prothesis.
Aphaeresis.
Epenthesis.
Syncope.
Paragoge.
Apocope.
Antistoichon.
Metathesis.
Tmesis.

Prothesis est appositio literae vel syllabae ad principium dictionis: ut, guatus pro natus, teruli pro tuli. Aphaeresis est ablatio literae vel syllabae à principio dictionis; ut, conia pro ciconia.

Epenthesis est interpositio literae vel syllabae in medio dictionis; ut velliquias pro reliquias, induperatorem pro imperatorem.

Syncope est ablatio literae vel syllabae è medio dictionis; ut, abiit pro abivit, dixti pro dixisti, repostum pro repositum.

Paragoge est appositio literae vel syllabae ad finem dictionis; ut, dicter pro dici.

Apocope est ablatio literae vel syllabae à fine dictionis; ut, peculi pro peculii, dixtin' pro dixtine.

Antistoichon est literae pro litera positio; ut, olli pro illi, servos pro servus.

Metathesis est literae alicujus ex propria sede in aliam transpositio; ut, Thymbre pro Thymber, ipre pro praei.

Tmesis est cum compositâ voce diffecta dictio aliqua ejus partibus interponitur; ut,

Quae me cunque vocant, terrae: pro quaecunque.
—Septem subjecta trioni: pro septentrioni
[Page 50]FIgurae Etymologiae sunt tres, Enallage, Hellenis­mus, Archa [...]mus.

Enallage in Etymologia est qua [...]do vel ipsae partes orationis, vel earum, accidentia, ita inter se permutantur, u [...]nihil in leges constructionis peccetur; ut, Sic vita erat: pro talis.

Hostis habet muros: pro hostes habent.

Hinc populum late regem, belloque superbum: pro regnantem.

Helienismus in Etymologia est cum dictiones Latinae Grae orum seq [...]n [...]ur flexionem, non suum; ut, —Neo aura's nec sonitus memor: pro aurae. Et multos illic H [...]ctoras esse puto: pro Hectores.

Archaismus in Etymologia est cum dictiones obsoletae, aut earum formationes antiquatae pro usitatis ponuntur; ut,

Pausa, vicisti castigatorem tuum: pro finis esto.

Magnai reipublicai gratiâ: pro magnae reipublicae.

De Figuris Syntaxeos sive Constructionis.

F [...]gurae Constructionis sunt decem, Enallage, Elleipsis, Pleonasmus, Anastrophe, Hendiadis, Hypallage, Hysteron Proteron, Synchysis, Hellenismus, Archaismus.

Enallage est quae vis Dictionum per mutatio; est que vel

1 Numeri, quae synthesis dicitur; Nomen multitudinis singulare quandoque verbo plurali jungitur; ut, pars abiêre. Uterque deluduntur dolis.

2. Generis, ut. anser foeta.

3. Generis, & Numeri; ut, pars mersi tenuere ratem.

4. Casûs, quae Antip [...]osis dicitur; ut, urbem, quam statu [...], vestra est, pro urbs: Homo id aetatis, pro ejus.

Elleipsis est Dictionis alicujus ad Constructionem necessariae defectus; estque vel

1. Nominis, ut, Hectoris Andromache, subauditur uxor. Est Cicero [...]i [...], subauditur tiber.

[Page 91]2. Verbi; ut haeccine fieri flagitia, subauditur decet.

3. Praepositionis: ut, albus dentes, subauditur secundùm [...].

Pleonasmus est cum una pluresve dictiones in oratione redundant; ut,

—Sic ore locuta est.

Hisce oculis egomet vidi.

Anastrophe est dictionum ord [...] praeposterus; ut, Nam vitiis nemo sine nascitur.

Hendiadis est cum unum per duo exprimitur; ut, —Pateris libamus & auro: pro aureis pateris.

Hypallage est inversus ordo constructionis; ut, Ibant obscuri sola sub nocte per umbras: pro soli sub obscurâ nocte.

Hysteron Proteron est cum quod secundo loco poni debet, priore ponitur; ut,

—Moriamur, & in media arma ruamus: pro in media arma ruamus, & moriamur.

Synchysis est cum dictiones quae ad diversas sententiae partes pertinent, ita miscentur, ut tota oratio inde obscura & confusa reddatur; ut,

Na [...] que pilâ lippis inimicum & ludere crudis: id est, ludere pilâ est inimicum lippis & crudis.

Hellenismus est cum dictio non ei casui jungitur, quem Latina proprietas exigit, sed quem Graeca; ut, Define mollium tandem querelarum.

Archaismus est structurae ratio veteribus in usu, quae jam exolevit; ut,

Quid tibi hanc rem curatio est? Apud veteres enim verbalia in io regunt casus suorum Verborum.

De Figuris Prosodiae.

FIgurae Prosodiae sunt Synalaepha, Ecthlipsis, Synaeresis, Diaeresis, Systole, Diastole.

Synalaepha est elisio quaedam vocalis aut diphthongi in fine dictionis, dictione sequente à vocali incipiente; ut,

Sera nimis vit' est crastina, viv' hodie. pro vita, vive. At heu, o, ah, io, nunquam intercipiuntur.

[Page 94]Ecthlipsis est quoties m cum sua vocali perimitur, proximâ dictione à vocali exorsâ; ut,

Monstr', horrend', inform', ingens, cui lumen ademtum: pro monstrum horrendum.

Synaeresis est duarum syllabarum in unam contractio; ut;

Seu lento fuerint alv'aria vimine texta: pro alvearia.

Haec ferè Synaeresin patiuntur, dii, diis, iidem, iisdem, cui, huic, deinde, deinceps, semianimis, semihomo, semiustus, graveole [...]s, deest, deero, deerit, & similia.

Diaeresis est ubi ex unâ syllabâ dissectâ fiunt duae; ut,

Debuerant fusos evoluisse suos: pro evolvisse.

Systole est cum syllaba naturâ longa corripitur; ut, Matri longa decem tulĕrunt fastidia menses.

Diastole est cum syllaba naturâ brevis producitur; ut,

Dona dehinc auro graviā sectóque elephanto.

Diastolos in Caesura species sunt.

TRiemimeris constans ex pede & syllaba; ut, Pectoribus inhians spirantia consulit exta.

Penthemimeris ex duobus pedibus & syllabâ; ut, Omnia vincit amōr, & nos cedamus amori.

Hepthemineris ex tribus pedibus & syllabâ; ut, Ostentans artem paritēr arcúmque sonantem.

Encemimeri ex quatuor pedibus & syllabâ; ut, Ille latus niveum molli fultūs hyacintho.

Grammati [...]es Finis.

[Page]

This keyboarded and encoded edition of the work described above is co-owned by the institutions providing financial support to the Text Creation Partnership. This Phase I text is available for reuse, according to the terms of Creative Commons 0 1.0 Universal. The text can be copied, modified, distributed and performed, even for commercial purposes, all without asking permission.

I	1	Unum.
V	5	Quinque.
IX	9	Novem.
X	10	Decem.
XL	40	Quadraginta.
L	50	Quinquaginta.
XC	90	Nonaginta.
C	100	Centum.
D	500	Quingenta.
M	1000	Mille.

A short institution of grammar

Author: Busby, Richard, 1606-1695.1647

Letters.

The Great Letters.

The small Letters.

Parts of Speech.

The Noun.

Numbers.

Cases.

Genders.

The Declensions of Nouns.

The Declensions of Adjectives.

Comparison of Adjectives.

The Pronoun

The Declensions of Pronouns.

The Verb.

Moods.

Gerunds.

Supines.

Tenses.

Conjugations. Verbs have four Conjugations.

Indicative Mood.

Imperative Mood hath no first Person.

Subjunctive Mood.

Infinitive Mood.

Imperative Mood.

Verbs Passives be [...] declined after these examples.

Indicative Mood.

Imperative Mood.

Subjunctive Mood.

Infinitive Mood.

Of certain Verbs going out of Rule, which are de­clined and formed in manner following.

Indicative Mood.

Imperative Mood.

Subjunctive Mood.

Infinitive Mood.

Impersonals.

Defectives

The Participle.

The Adverb.

The Conjunction.

The Preposition.

The Interjection.

The Concords.

The first Concord.

The second Concord.

The third Concord.

The Case of the Relative.

To the Concords belong these Rules following.

The Government of Substantives.

The Government of Adjectives.

The Genitive Case.

The Dative Case.

The Accusative Case.

The Ablative Case.

The Construction of the Pronoun.

The Government of Verbs.

The Nominative Case.

The Genitive Case.

The Dative Case.

The Accusative case.

The Ablative Case.

The Construction of the Infinitive Mood.

The Construction of Gerunds.

The Government of Participles.

Nouns of time.

Nouns of place.

Names of Places.

The government of Impersonals.

The Government of Adverbs.

The Government of Conjunctions.

The Government of Prepositions.

The Government of Interjections.

De Generibus Substantivorum.

Nonnullis notum Genus est ex significatu.Masculina.

Foeminina.

Communia.

Epicoena.

Litera finalis vel syllaba dat genus istis.

Primá Regula specialis.

Of certain Verbs going out of Rule, which are declined and formed in manner following.

Nonnullis notum Genus est ex significatu.
Masculina.

Defectiva Casu.
Aptôta.

Defectiva numero.
Carentia plurali.

Mutantia primam vocalem in I, Praeterquàm in praeterito.

De verbis geminum praeteritum habentibus, viz. Activae & Passivae vocis.