1. CErtum esse de re quapiam est de omnibus ejus diffi­cultatibus superatis triumphare, nullum locum fluctuationi reli­quisse; [Page 4] ut certa eadem sit, quae ple­na judicatio; cui adnascitur qui­dem animi acquiescentia.

2. Nos hujuscemodi certitudi­nis exortes non esse, sine ulteriori contentione, non injuria assumo; cum id & natura perceptum & ratione multoties jam evictum ha­beamus. Quin duplicem eam, in­vita SCEPSI, persentiscimus. Quae solidis, justisque fundamen­tis nititur, justa ac rationalis cer­titudo audire meruit: vana au­tem, & temeraria, quam ob cau­sas leves ac futiles temere susce­peris.

3. Nec [...] illam, quae vana sit, certitudinem nuncupare timeas. Est enim haec scientiam inter & certitudinem differentia, [Page 5] quod qui decipiatur; non sciat qui­dem, sed putet se scire; ij autem omnes certi sint, qui se certos esse putent; veritas quippe scientiae in conformitate judicii cum ob­jecto sita est; veritas autem cer­titudinis in plena mentis occupa­tione. Qui enim se putat certum esse, non invenit cur dubitet; qui nescit cur dubitet, nescit dubita­re; (nam absque causa dubitare, non naturae est, sed morbi) qui autem non dubitanter judicat, est revera certus. In quo quis ergo revera errat, in eo potest esse re­vera certus. Sed haec praeceps, & delusoria certitudo non est tanti ad meum institutum momenti, ut in ea explicanda verbosior esse debeam. Ea ergo missa.

4. Justae ac rationalis certi­tudinis fontem unicum agnosco illum a Cartesio disclusum, claram scilicet mentis perceptionem; ut jure certi simus de solis, deque om­nibus, quae clare videamus. U­nicus, inquam, justae certitudi­nis fons is est, quia quicquid ab hoc diversum obtendatur, non excutiet repugnanti in­terrogationem istam; Quì de hoc certus es? Bene dicitur, Scire esse per causam nôsse: certitudinem vero scientiae ambiens urgebit, Quì scis hoc esse illius causam? Quì cognosci effectum ex causâ cognitâ? Novis­simum erit agnoscere te certum esse de aliquo, quia id clare percipias. Si. quis autem interroget de hoc ipso, quod clare videamus, Vnde si­mus [Page 7] securi? Interroget idem, Vn­de habeamus esse homines? Sic enim est constitutio humana. Mens, ceu aut Princeps, aut vigil in om­nium, quae nobis insunt, fasti­gio sedem habet, alia late spe­ctans, nobismet caute prospici­ens. Ad quid autem vigil, si cla­re intuenti non creditur? Ad quid princeps, nisi jussis ejus mos ge­ritur? Certe, ut gressus pedum, aspectus oculorum, ita judicia men­tis opera sunt. Si firmiter ambu­lare, & clare intueri, quid ni & certo judicare nascamur? De­mum, certi sumus de clare per­spectis, quia natura nos genuit nostri minime suspicaces. Etiam ut finge­res a maligno quopiam numine humanum genus agi, omnia­que, [Page 8] aut pleraque fucata nobis ostendi; ij tamen sumus, ut assen­sum clare visis denegare nequea­mus; deceptique aliunde jure nostro certi simus.

1. Judicia humana duorum sunt generum: habentur enim de re, aut ipsius intuitu, aut gra­tia alicujus extranei. Sive (quod perinde est) judicia quaedam fe­runtur ob argumenta insita, & artificialia, alia ob argumenta alla­ta foris, & inartificialia. Iterum [Page 9] judicia ipsius rei perceptione na­ta ortum habent ex perceptione clara, vel obscura.

2. Quae prae se ferunt oriri ex perceptione rei obscura, habemus suspiciones & opiniones. Quae e­tiam idcirco incertitudinem suam palam profitentur. Sect. 2. n. 4. Illis missis, de judiciis clara rei perceptione natis, ex contrario­rum canone maturare datur. Ea omnia scientiae nomine memoran­tur, prout in scientiae nomen vulgo refunditur quicquid ubique est quinque habituum evidentium A­ristotelis; Intelligentiam dico, sapientiam, scientiam, pruden­tiam, & artem. Quid enim? cum pro constanti sit (Sect. 2. n. 4.) claritatem perceptionis esse [Page 10] integrum fontem certitudinis, non ulterioris est negotii ostendere scientiam, quae cognitio clara est, esse certam.

3. In reliqua classe, ubi judici­um habetur dere non ob rem ipsam, sed gratiâ alicujus extranei, sola est fides, id est, is assensus, qui rei narratae conceditur ob authorita­tem narrantis. Sicut enim, quod rei intuitu innotescit, Sciri di­citur; ita quod fando pervenit credi. Alterum aut ex seipso cla­ret, ut in intelligentia; aut ex medio sibi insito clarescit, ut in sa­pientia, scientia, prudentia, & ar­te: alterum, cum ex se sit nobis ob­scurum, tum argumento assumpto & inartificiali (nec declaratur ta­men, sed) convincitur.

4. Haec autem, quam nuncupa­mus in narrante, authoritas, non a­liud est, quam evidens ejus infalli­bilitas; infallibilitas, inquam, aut absolutè, aut quoad hoc; quam quidem duplicem in narrante prae­sumit audientis fides: in se, & versus alterum, id est, authorem, ita se habere aut ubique, aut sal­tem in hoc negotio, ut neque­at vel falli, vel fallere. Nam si mini­mum apportaret secum narratio pe­riculum erroris, in eo jam haereret a­nimus dubiis assentiri nescius.

5. Authoritatem testis dixi esse notam ejus, & evidentem infallibi­litatem, quia nobis quod non appa­ret, & quod non est, aequipondia sunt. Fides ergo licet imme­diate ex auditu nascatur, e visu [Page 12] tamen, seu clara scientia oriun­da est. Credo dicto, quod non video, ob authoritatem di­centis, quam clarissime percipio. Atque hinc duo intelliguntur; primo, fidem esse cognitionem ob­scuram; cum tota pendeat ex authoritate narrantis, quae rei narratae prorsus est extrinseca. Intelligitur secundo, fidem esse cognitionem certam, sit licèt ob­scura. Certa autem est fides, non sua, sed scientiae eam fun­dantis certitudine. Quippe quae radices quidem ponit in scien­tia, sed fidei etiam coalescit; nec tamen ut par sit in utra (que) sed eadem. Perinde enim est, si narrantis infallibilitatem clarissime percipio, ac si clarissime perciperem ipsam rem narratam.

6. Libenter hic tacuerim eam in credente fiduciam, quam habet de proprio suo auditu, (Pariter quippe deciperemur, si quod audimus, non esset narra­tum, ac si quod narratur, non esset verum) licet enim auribus non raro illudatur, tamen ob­jecto, organo, medio, omnibus ad audiendum per naturam requi­sitis, debito modo habentibus, auditus jure summo infallibilis praesumitur; jure, inquam, men­ti caeterisque facultatibus com­muni. Ad hoc enim datus est, ut fit nuncius sonorum, in quo munere, si rite se habens, nos falleret, opificis nostri probro cederet. Sed haec disquisitio jam ante superius (Sect. 2. n. 4.) fa­ctitata [Page 14] est. Quando vero hic sensus munere suo rite defungatur, Phi­losophi generales statuunt regulas, sed prudentis, id est, cujusque pro seipso est judicare.

7. Jamque intelligitur fidem tum demum justam fore, cùm & narrator indubitatae fuerit authori­tatis, & auditor narrata certò excepe­rit. Haec autem compertiora habebi­mus, si in differentias Fidei, varia­que ejus genera scrutinio nostro descenderimus. Fides autem alias divina audit, alias humana. Hu­mana fides dicitur, quae hominum prorsus authoritate nititur. Hanc inter mortales haberi nemo sciat inficiari e multis millibus nostra­tium, qui, cum nunquam pedem extra Hiberniam extulerint, mi­nime [Page 15] tamen ambigunt, quin fint urbes Londinum, Parisii, Roma: quin extiterint aliquando A­lexander Magnus, Iulius & Au­gustus Caesares, Carolus ejus no­minis primus Magnae Britanniae & Hiberniae, sanctissimae memoriae Rex. Omnia enim ista fando so­lum audiverunt, id est, sola fide humana tenent. Neque ausit quisquam temeritatis hanc fidem notare; appello enim eandem experientiam, si non dementius fuerit de istis dubitare, quam iis plenum assensum concedere; seu potius an possibile sit, ut ra­tione utens in talem dubitatio­nem incidat. Ut vero hujus fidei jus magis conspicuum reddatur, particularius agam, ac.

9. Tandem divina fides est, quae authorem habet Deum. Est medi­ata vel immediata. Fides imme­diatè divina est, quae habetur ver­bis Dei auditu proprio perceptis. Ita Deo credidisse Abrahamus, & Moses, ita Deo incarnato Apostoli perhibentur. Hic error ex parte narrantis locum habere nequit, cum Deus Opt: Max: nec possit deci­pi, nec velit decipere; utrumque e­nim [Page 20] derogaret, alterum ejus omni­scientiae, alterum bonitati: Culpa vero audientis fides, quae reputa­tur immediatè divina, non raro est vanissima. Exemplo satis fuit Gentium olim in oraculis vesania; nec minor nunc etiam apud Chri­stiani nominis professores, non pau­corum Enthusiastarnm. Demum ea firma est, quae his rite nititur principiis, quod Deus sit author infallibilis & quod hoc nobismet ipsis ipse verus Deus revera edi­derit.

10. Extremo loco, Fides me­diatè divina est, quae habetur verbis Dei narratione humana nobis tradi­tis. Ita Judaei credidere Deo lo­quenti ore Mosis, & Prophetarum. Hic licet authoritas sit immediate hu­mana, [Page 21] fides tamen merito divina audit ab authore primo, maximo­que, cujusque author immedia­tus non fungatur nisi munere mi­nistri, & instrumenti. Quod sicui subtilius rimanti duplex hac compareat fides, divina, qua cre­ditur verbis quae sunt Dei, & hu­mana, quâ creditur ea esse Dei verba, non contendo, constet mo­do hujuscemodi fidem se resolvere in has duas certitudines, quod Deus vera edixerit authori nostro humano, & quod author humanus dicta Dei nobis verè tradat.

1. STatim vero a principio an­ceps se ostendit via; sub­sistendumque parumper est, donec viderimus, sitne sub titulo Fidei quaerenda Theologia Christiana, an potius scientias inter? Id est, pro­betne [Page 26] se humano generi argumen­tis infitis, vel assumptis? Suane luce se ostendat, an mutuatitia? Certe ex nostratibus non rarus audio, E­vangelium ipsis fuisse primùm foris commonstratum, pòst verò se ve­ritatem ejus, caelestèmque originem oculis suis vidisse; quippe quòd (ut lumen) seipso sit conspicuum. Cui declarando adhibent dictum Samaritanorum concivi suae, Ioh. 4. 42.

2. Quibuscum ego quidem huc usque concedo

Primo, Deum esse, esse mundi rectorem, ac proinde ab hominibus esse colendum, oculo naturae patere, atque ex terminis (ut loquuntur) demonstrari posse.

Secundo,Omnium (quos qui­dem [Page 27] contigit nosse) preterquàm Iudaeorum, ac Christianorum cul­tus ex seipsis falsitatis posse con­vinci.

Tertio,Nondum aut Iudaicam, aut Christianam Religionem sic esse convictam.

Quarto, Christianismum Iuda­ismo longè esse commendatiorem (ar­gumentis etiam insitis) naturae hu­manae. Ex quibus sequitur, omnes homines, revelationis licet insci­os, ad Religionem Christianam ipsius intuitu, atque contempla­tione vehementer invitari; inex­cusabiles quippe fore qui aliam praeelegerint optimae. Sed per haec (fateor) alios verius impetimus, quam nosmet tuemur; nec tam vincimus quam provocamus. Non [Page 28] enim si Religio Christiana alias superet, statim ipsa bona est: Nec statim est vera, quia mendacii non convincitur.

Adde cultum Judaicum (Chri­stianis fatentibus) verum olim fu­isse, ac legitimum; at cultus Dei (ut ipse Deus) jure videatur im­mutabilis.

3. Ut ergo partem hanc causae conficiam, Christianae Religionis res in credendas, & agendas secer­no, aioque,

Imprimis, Omnia Christi man­data (seu Christiano agenda) esse maxime consentanea rationi cre­dentis; haud solum quia, qui im­perat, possit cogere obsequium, sed maxime, quia instituit praemia omne meritum superantia.

[Page 29] Secundo, In Mandatis Christi multa sunt contra rationem non­credentis; ut abnegare seipsum, mori pro Domino, pro fratribus, &c.

Tertio, Credenda a Christiano per indagationem humanam nulla­tenus inveniri potuisse affirmo, nec revelata quidem ex seipsis ostendi. Evangelium enim (qui Thesaurus est articulorum sidei Christianae) se esse perhibet con­silium Dei de hominibus ad sa­lutem per Christum ducendis; Deum etiam nulla ex paate no­bis devinctum hoc consilium liber­rime iniisse. At in libere factis utraque pars contradictionis parem habet probabilitatem.

Qui dicit Deum haec statuisse, [Page 30] dicit eum potuisse contraria statu­ere; ergo in ipsis dictis nihil est momenti, quod animum ad assen­tiendum magis, quam ad dissenti­endum, quod ad haec, quam ad contraria magis inclinet. Ut compertum igitur pono doctri­nae Christianae veritatem non esse ex ipsa doctrina notam, sed opus habere medio foris allato, seu te­stimonio minime fallaci, ut (post­quam visus acie impenetrabilis sit) firma & rationali fide eam ca­pessamus.

1. DIsputationem ingressis de eo, qui nobis Religionis nostrae testis sit [...], primi oc­currunt Enthusiastae, spiritum san­ctum corda sua incolentem obtenden­tes; hunc ipsis esse ducem vitae, ab hoc se edoceri omnem verita­tem, etiam occulta Dei, hunc esse suae fidei authorem. His si litem intendas, quod eo Magistro fre­ti in sensa diversa, atque adeo oppositissima distrahantur, nec certum relinqui cuinam ex tot e­um vindicantibus Sectis spiritus addici jure possit, aut omniro [Page 32] an sit verus ille, quem nuncupant, spiritus sanctus, & non cacodaemon quispiam, cerebrive sui delirium. Si inquam sic argueris homines, opponent satis cum constantia, quòd spiritus ipsis veritatem cla­rissimè dictet, quòdque eum ab omni falso spiritu non difficiliùs, quàm lucem à tenebris internoscant. Id verò nobis liquidum reddi non posse, quia sumus naturales, nec nisi na­turae oculo spectamus. Sic ut res non sit inexplicabilis illis, sed nobis imperceptibilis. Atque ita, quo impetuntur telo, se tuentur, te­stemque invisibilitate, cujus insi­mulatur, invulnerabilem praestant. Idemque omnibus omnium En­thusiastarum fectis commune scu­tum. Ut enim verum sit spiritum [Page 33] illum coelestem uni solum sectae ad­esse, cum tamen omnes pari eum violentia sibi vendicent, nescias quempiam notare ut spuriam, ne genuinum offendas.

2. Subit ergo, Enthusiasmos hos admittendos esse; quos quia non possumus intelligere, non videmur posse refellere. Sunto omnes vere Christiani [...] & ab instin­ctibus sibi privatis voluntatem Dei edoceantur. Hinc statim sequitur eos in re nulla Mortalium ulli ob­noxios esse. Nec enim domino ter­reno eum subdi par est, cui Dei, i. e. supremi domini voluntas im­mediate pateat. Nec fas est hic dominium spiritus intra fines religi­onis coercere, quasi civilibus pruden­tiae humanae relictis. Nam spiritui, [Page 34] qui hodie coelestia solum edocet, eras fortasse etiam terrena edocere lubebit. Certe utrumque pari jure poterit affirmare Enthusiasta, i. e. poterit affirmare utrumque. Imo vero si Deus jusserit aliquid alicui auferre, quempiam occidere, bel­lum gerere; obedire sane bonum, ac religiosum esset: communi om­nium calculo, peccatum etiam non­obedire. Statuatur ergo semel spi­ritus privatus religionis Christianae doctor authenticus; idemque mei, & tui, belli, & pacis supremus ju­dex statuetur.

3. Atque hinc sequitur nullas fore apud Christianos leges civiles, nullum magistratum, ordinemve re­rum publicum. Quid enim? esto eorum quis reus seditionis, aut ho­micidii: [Page 35] fatebitur factum, jure e­tiam factum contendet, jussu scili­cet spiritus sancti, Quid tum ju­dex civilis? num multabit homi­nem, quia obsecutus est spiritui suo privato, quem ipse ei gubernato­rem esse agnoscit? Reus (nec tum male usus ratione) dicet: num ju­dicio tuo à spiritu privato regi de­beo, & judicio tuo, quia id factum est, paenas dabo?

4. Atque ex his sequitur, con­tra rationem esse, ut homines am­plectantur religionem Christianam aut ei summa vi non obnitantur. Quippe quae publicum regimen sol­vendo parens sit absolutae liberta­tis, status humano generi omnium exitiosissimi. Si dicitur, quod in hoc statu nil mali jure timeatur ab [Page 36] hominibus, qui spiritu Dei aguntur; regero, nonnihil tamen jure timeri ab eorum aliquibus, qui dicent se spiritu agi. Cumque nobis non contingat internoscere hypocritas a vere spiritualizatis, permittere, ut verè spiritualizati a spiritibus suis regantur, est istiusmodi conditio­nem prae se ferendi omnibus jus fa­cere: & hoc est omni magistratu, & publico regimine nos denudare. Si dicitur, incommoda quae huic vitae oboriuntur è Christianismo, abunde superque pensari foelicitate vitae ae­ternae; respondeo, id nobis qui­dem certum esse: sed per Enthu­siastas nulla pars Evangelii, itaque nec regnum coelorum innotescit nisi per spiritum privatum, ac proinde hominibus, quos Deus nullo prae­terquam [Page 37] rationis lumine (quales ante susceptum Christianismum o­mnes supponuntur) dignatus est, Evangelii incommoda temporalia odio jure erunt, compensatio coele­stis ludibrio.

5. Atque ex his clarissimum fit (quod ambivimus) spiritum priva­tum non esse authenticum doctorem Christianae religionis; cum liquido contra rationem sit, ut per id quid­piam introducatur, ob quod jure depellitur.

1. Exclusis Enthusiasmis, nihil vulgo Nostratium in ore familiarius, quam Scripturam sa­cram esse fundamentum fidei no­strae. Quod sic nude positum nul­latenus intelligi potest. Unde enim liquet has Scripturas esse verbum Dei? Jam evictum est (Sect. 4.) id ex ipsis innotescere non posse; quippe quae contineant res a Deo, hominibusque libere gestas, ac proinde quarum oppositae pos­sent fuisse. Si autem Scripturae alio teste indigeant ad sui confirmatio­nem, non sunt ipsae fundamentum, [Page 39] sed ad plurimum pars superstructa fidei nostrae.

2. Qui attentius ergo loquun­tur, Scripturam sacram aiunt ali­unde confirmatam, esse deinceps Chri­stianis fundamentum, & regulam fidei. Si autem instes, Cujus testi­monio Scripturas capessamus? re­sponsis variatur. Calvinus negoti­um refundit in Spiritum Sanctum; hujus unius authoritate fretam con­scientiam posse aquiescere Scripturis ut verbo Dei; huncque Spiritum in hoc opere a quoquam fallaci spiritu eodem negotio internosci, quo lucem a tencbris.

3. Interea cum in proclivi om­nibus sit suspicari vanitatis istas o­stentationes quarum nihil indicii foras in propatulum edi potest, [Page 40] provocareque ad testem invisibilem subeat speciem quaerendi latebras, tum hunc spiritum Calvinisticum non minus confectum reor superio­ris paragraphi telis, quam illum al­terum Enthusiastarum; seu verius hunc ab illo alium non esse. Hic enim spiritus, peto, num Scripturae sacrae verbis solummodo suffraga­tur? aut sententiam etiam decla­rat? Si prius, sequitur impar o­peri snffragium ab eo adhiberi; nam fides nescit fundari in apici­bus literarum, sed in sententia. Sequitur etiam neminem, nisi grae­ce, aut hebraice scientem hoc af­flari spiritu: nam quae circumfe­runtur Scripturae certe quoad vo­ces sunt opera hominum erroribus obnoxiorum. Age ergo; Num hic [Page 41] spiritus, ut verbis Scripturae sacrae attestatur, ita eorum sensum etiam animo exhibet? Aude in hoc, & protinus fis Enthusiasta; quippe qui privatis instinctibus totam tu­am Religionem acceptam referas. Annon enim perinde est profiteri palam nos in omnibus credendis, & agendis a spiritu sancto duci; ac dicere nobis a Spiritu sancto confir­mari & verba & sententiam Scrip­turarum, quae quidem omnium re­gula nobis esse debeant? Indulgea­mus autem exemplo superius addu­cto. Sit Calvinista homicidii, aut perduellionis reus: annon ei sic disputare licebit coram Magistratu etiam Calvinista? Concedis mihi ut sim Christianus, Christianam fidem in verbo Dei fundari ais, méque in [Page 42] eo interpretando spiritum Dei, qui in me est, sequi jus fasque esse; quod ego in hoc facto, quod tu sce­lus vocas, purâ conscientiâ praesti­ti, eò ductus hujus aut illius textus Scripturae jussu: per te si non obse­quor huic spiritui, non sum Christi­anus; num tu Christianus me, quia Christianus sum, punies? num dam­nabis me, quia fecerim id, quod tute me facere debere ais? Quid multa? Certe aut idem est, aut par Calvi­nistam esse, ac Enthusiastam. Hic omnia religionis e spiritu haurit, ille omnia e Scripturis, & Scripturas e spiritu. Quae differentia, nisi in ambagibus verborum? Uterque igitur eodem obice excluditur. Verba, sensaque Scripturae, id est voluntatem Dei, a spiritu privato [Page 43] tibi confirmatam habes, Calvinista, hominibus ergo obsequium nullus debes, ac proinde ubi religionis tuae professoni ceditur, ibi repu­dium mittitur omni regimini civili; at sine regimine civili miserrima est hominum conditio. Quo jure igi­tur sibi consulunt homines, eodem religioni tuae obsistunt. Prorsus au­tem incommodus est testis, qui cau­sam, cui attestatur, destruit.

4. Alii Scripturarum sacrarum principatum in fide nostra hoc tu­entur titulo,D. Falk. & Chil. habere nos sci­licet ex traditione universali, quòd haec biblia sint verbum Dei; hoc vero semel agnito, relinqui cu­jusque rationi articulos fidei inde eruere. Hujus priorem partem se­pono examinandam inferius. In [Page 44] posteriore non videor, nisi solis vo­cibus, motus ab Enthusiastis. Res est eadem, eadem pericula, seu po­tius impossibilitas vivendi. Nam ut illic, hic etiam redditur unus­quisque rerum suarum summus in terris arbiter. Illic singuli spiritu suo regendi; hic ratione sua sin­guli. Quod ad effectus omnes ex­ternos attinet, perinde est quo no­mine gubernatorem privatum ap­pelles, publicum certe regimen u­trobique tollitur. Quaero enim, ita­ne privatae rationis opus sit inter­pretari Scripturas ut talium inter­pretamentorum securi simus, per eaque vitam dirigere incumbat? Si minus, frustra clamamus biblia, & verbum Dei; cum a certo eorum sensu excludamur. Si enim ipsa [Page 45] interpretamenta incerta sint, quae est certitudo fidei iis superstructae. Dicere sacras Scripturas singulis patere exponendas, neminem autem expositionis suae certum esse, adeo non est scripturis sacris honorem exhibere, ut easdem sit exinanire, & contemnendas popinare. Po­namus ergo e contrario gentem quampiam, rempublicamve ita ex­istimare, quòd unus quisque exponere debeat Scripturas sacras pro seipso, suaeque expositionis securus esse pos­sit; dico frustra ibi fore judicem ullum civilem, i. e. nullum ibi fore. Sic enim reum cujuslibet facinoris causam suam agere oporteret: De­disti mihi, Iudex, intra manus me­as hunc librum, (& ostender Biblia sacra) confirmâsti eum esse verbum [Page 46] Dei, méque ejus unicum mihi esse interpretem. Ego autem sic interpre­tatus sum hunc, & illum alterum textum, ut convincerer officii mei esse, id exequi, cujus jam sum reus. Ne­que hic decebit misero objicere, sensa sua esse absurda, & minimè istis verbis congrua: est enim cui­que suum sapere: & ex suppositi­one, unusquisque eam tenetur se­qui, quae sibimet, non quae aliis vi­detur Scripturarum sententia.

5. Sed articuli fidei (dicunt) qui sunt necessarii ad salutem, tantâ cum evidentiâ' in Scripturis sacris exhibentur, ut oculos feriant obtu­sissimos. Nec aliud ipsis in animo esse, quàm quòd interpretationes nostras evidentes, easque solas sequi debea­mus. Quo pacto nihil perniciei è [Page 47] Scripturâ sacrâ tractum iri constat; ac proinde hyperbolicos de hoc timo­res excutiendos esse. Verum haec minime medentur malo; nam si se­mel me facis legitimum Scripturae sacrae interpretem, vel quoad ne­cessaria quidem ad salutem, me omnimodum ejus interpretem fa­cis. Id enim fortasse videbitur ne­cessarium mihi ad salutem, quod tu ei contrarium ducis. Nec id con­tendo, ut trahat quisquam e Scrip­tura sacra facinorosa consilia, sed quod mali sui genii incitamentis Scripturae sacrae jussa cuique liceat praetendere. Tandem robur argu­menti per ista minime labefactatur, ac ne tangitur quidem. Non enim sic disputo. Privata Scripturae in­terpretatio non est regula fidei adeo­que [Page 48] vitae Christianae, quia ob tales eventus possibiles est periculosa. Sed fic: Non est ea regula fidei Christia­nae, quâ semel admissâ contra ratio­nem erit judicare, aut omnino regimen publicum adhibere; at regimine uti publico miserè contra rationem erit, si unusquisque privata sua sacrae Scri­pturae interpretatione regendus sit.

6. Sub eadem poena infero, ne­minem prorsus (nisi coelitus infla­tum) de suis interpretamentis Scri­pturae certum esse posse. Constet enim semel Mortalium quempiam vel unius versiculi indubitatam sententiam vi aut rationis, aut gra­tiae communis reddidisse, & cuilibet quamlibet expositionem pro certâ ha­bere copiam facere necessum erit: Si inquam, vel uni Christianorum hoc [Page 49] concedis, Christiana charitas alie­nam nescia imminuere facultatem, nemini patietur adimere. Si natura certum eruit Scripturae sensum; sunt Christiani omnes homines; si gra­tia, tum id praestare communionis est sanctorum. Et si certa cuique adsunt Dei mandata, frustra in po­pulum sua sparget imperia mortalis Princeps. Tam ergo incerta est pri­vata Scripturae interpretatio, quam certum est regimen publicum ho­minibus Christianis esse necessa­rium.

7. Sed quid ni altius adhuc phi­losophemur, & à priori (ut loquun­tur) demonstremus neminem mor­talium, qui nunc sunt, de suâ priva­tâ Scripturae sacrae interpretatione certum esse? Omnes enim voces [Page 50] sunt aequivocae. Vix minimum est syncategorema, quod suos non pa­titur homonymiae manes. Ergo ex scriptis nihil intelligitur, nisi ubi scriptor legenti indigitat res per illa verba significatas; quod nobis post. 7 fere saecula in Scripturis sa­cris exponendis usui esse non po­test. Certe, sicut quia voces ad im­ponentium placitum significant, ideo sine commonstratore nemo ullam ullius vocis significationem norit; ita quia omnes voces varia habent significata pro libitu lo­quentium, certam ullius vocis sig­nificationem nescias sine rei indigi­tatione per ipsum loquentem, aut alium voluntatis ejus participem facta.

8. Si dixeris unum locum per [Page 51] alium esse exponendum; oppono, Per quid illum alterum expones; scilicet per tertium, & tertium per quartum; tandem quia textus infi­niti non sunt, ultimus est exponen­dus per primum, quem tamen, nisi per ultimum non habemus expositum. Sed contextûs, dices, habenda ratio. Insto, omne motum niti aliquo qui­escente. Quid ad certitudinem at­tinet, contextum integrum attente volvisse, cum singulae partes pari­ter sint dubiae? Ecce, variae sunt significationes propriae, transsatio­nes infinitae, & minima in una vo­cula varietas totam saepe orationis sententiam variavit. Et unde cer­tus redderis scriptum non esse allego­ricum? Vnde in scripto veteri vo­ces, ut oevum, sic significationem non [Page 52] mutâsse? Sed jure, inquies, prae­sumitur, scriptorem idem signifi­câsse his verbis, quod iisdem loquen­tes significant. Ego vero aio, nec loquentis sensum nos capturos, nisi indicio aliquo verbis superaddito edoctos. Quod non evincunt ma­gis veterum oraculorum sophisma­ta, quam quotidianae captiones per quas invicem volentes no entes imponimus. Rem totam sic definio: Unusquisque alium loquentem scri­bentemve intelligit pro suomet mo­dulo. Qui hac cognitione his affe­ctibus utitur, hoc modo interpretatur, aliter praepeditus alio. Vel ergo aliena verba interpretaris, ut alii communiter, vel sensu privato; si sensu tibi privato & aliis contrario, oportebit praejudicasse loquentis [Page 53] animum tibi magis, quam aliis affi­nem esse; nam si ita afficeretur lo­quens, ac interpres tibi contrarius afficitur, tum per ista verba vellet non quod tu, sed quod alter eum velle contendit. Ex verbis vero to­ti genti communibus non intellexe­ris privata, & particularia loquen­tis studia; ac proinde ex meris verbis scribentis, loquentisve de ejus voluntate certus esse nullus potueris. Si vero verba, ut vulgo exponuntur, exponis, securus for­tasse sis copiarum, non vero certus expositionis. Certe non plus habes certitudinis de expositione com­muni, quam multitudini conspiranti fidem praestas, cum ostensum sit neutram partem dissentientium esse ex verbis certam sententiae.

9. Demum si dixeris, quod vul­go dicitur singulos textus Scripturae sacrae esse exponendos secundùm ana­logiam fidei communis, tota causa decedis, nec expositionem priva­tam regulam esse fidei contendis, sed fidem communem privatae esse expositionis regulam fateris. De­nique conclusum arbitror haud fru­stra dixisse Apostolum: Nullam Scripturam privatae esse interpreta­tionis.

1. REliqui sunt Christiani, qui testem externum appel­lant; ubi primi irruunt vehemen­tiores illi quidem Romanae Ecclesiae satellites, qui Papae, aut (quod i­dem sonat) Ecclesiae Romanae de­terminationibus Christianorum om­nium fidem pronam, atque obedien­tem exigunt. Qui nescio an non de­biliore causa utantur, quam ipsi e­tiam Fanatici. Isti, quem non vide­mus, spiritui credi volunt; hi eti­am illi fidem habendam clamitant, quem hominem esse, id est, & fallere, [Page 56] & falli natnm videmus. Quasi faci­lius sit contra omnia argumenta, quam sine ullo assensum prosti­tuere. Quo vero titulo infallibili­tatem sibi vendicat Romanus Pon­tifex? Si naturae, est ille homo in­ter multos unus, & Orbis major est urbe. Si gratiam omnibus commu­nem obtendit, ea, quia omnibus communis, privatum Papae privile­gium non porrigit.

2. Attendamus ergo oportet ad gratiam specialem Papae, ut Beati Petri successori à domino concessam. At post annos plus decies sexies centenos qui liquet Papam esse Pe­tri successorem? qui Ecclesiam fu­isse Petro concreditam? qui fuisse, qui concrediderit Christum? Si Scripturas sacras appellant, si testi­monia [Page 57] Patrum, ipsis fatentibus, pri­us Scripturae, Patribusve creditur, quam Papae. Fit ergo, Papae infal­libilitatem non esse fidei nostrae fun­damentum, sed litigandum relinqui, an omninò sit pars ejus superstructa.

1. NOnnulli ita instituti, ut omnes ab Ecclesiâ Roma­nâ dissentientes, haereseos notent, Ecclesiam Catholicam definiunt Vniversitatem illam Christianorum, qui Ecclesiae Romanae dicto audien­tes sunt. Sed cum (Sect. 8.) de­monstratum sit, authoritatem Pa­pae non aliter quam fide cognosci posse, sequitur nec totius Ecclesiae edicta ad fundandam fidem Chri­stianam satis roboris ex eo habere, quod Papâ consentiente proferantur. Certe, apud quos ipse Papa infalli­bilitate [Page 60] non fruitur, apud eos con­sensus cum Papâ infallibilitate alios donare neutiquam valeat. Itaque Catholicae Ecclesiae titulo inepte additur Romanae, Infidelibus, id est, nec Papae, nec Ecclesiae dicta suspi­cientibus, Ecclesiae ob Papam nun­quam cessuris.

2. Alii ab his non parum dissiti Ecclesiam non aliter universalem reputant, quam ut praesentem uni­versam cum à Christi temporibus praeteritâ una sumas. Itaque illud solum amplectuntur ut Christia­num dogma, cui antiqui Patres, & Doctores praesentes testimonium con­sentientes, praebeant; seu verius, quia praesens aevum corruptelis ir­retitum vident, è solis veteribus Religionem nostram eruendam autu­mant. [Page 61] Sed quanto quanto cum plau­su hoc a Nostratibus vulgo recipia­tur, nulla tamen ratione videtur admittendum. Imprimis enim, quam praesentis aevi Doctoribus fi­dem negamus, cur veteribus pro­digimus? aut si singulas aetates fal­laces agnoscimus, cur seriem omni­um infallibilem habeamus? Secun­do, scripta Patrum exponis vel per rationem privatam, vel per instin­ctus privatos: utrobique tuorum te arbitrum constituis, regimen publicum solvis, ac demum argu­mentis Paragraphi sexti opprime­ris. Quid enim refert Scripturas sacras non pro libitu tuo, sed jux­ta Patres exponere, si Patres ipsos exponis pro libitu tuo? Imo, si privatae interpretationi cedendum [Page 62] esset, quanti referret Scripturis Ca­nonicis Patres addere non canoni­cos? Tandem aio veteres & omnino praeteritos nihil virium addere testi­monio praesentis Ecclesiae. Qui enim liquet extitisse Hieronymum, Au­gustinum, &c.? Qui volumina eo­rum nomina portantia ab ipsis fuisse conscripta? Non ab aliis efficta? Testimonium certe solius praesentis aevi de his habemus. Fides ergo pendens ab Ecclesia praeterita, & praesente, pendet a praesente sola. Possumus quidem veritatem e vete­ribus eruere, sed hanc facultatem praesentibus debemus; cum illi non plus fidei meruerint, quam ab his acceperint. Quod autem de inte­gris authoritatibus dico, id pari cum robore de singulis sententiis, singulis vocibus intelligi potest.

1. A Fundanda fide nostra ex­clusimus quamcunque per­sonam, quamcunque Ecclesiam particularcm, universalem etiam Ecclesiam ut personae seu sedi par­ticulari alligatam, necnon Ecclesi­am universalem scribentem, seu ae­tatum illam praetervectarum; Ec­clesiae Catholicae nomine deinceps significaturi universitatem Christia­norum vivorum; qui quo titulo fidem mereantur, sequitur inqui­rendum. Atque hic nonnulli pro­missa Christi regerunt, quod portae [Page 64] inferni non sint contra Ecclesiam praevaliturae; item opem Spiritus sancti, qua reddatur Ecclesia co­lumna veritatis, &c. Sed haec adeo non satis faciunt quaerenti; ut pars sint quaesiti. Ut non dubitem Chri­stum fuisse filium Dei, unde tamen satisfiet, haec privilegia Ecclesiae suae revera fuisse concessa ab eo, & non a seipsâ assumpta? Si aliunde confirmatum dicis, jam alium au­thorem inducis fidei tuae Ecclesia priorem. Si vero ex ipsa Ecclesia didicisti, quod sit infallibilis; vel nuda hoc tibi persuadet assertione, vel argumentis confecit; si nuda assertione, tum credis ei, non quia est, sed quia dicit se esse infallibi­lem. Argumentis ergo infallibilita­tem sibi vendicat Ecclesia? At ar­gumentis [Page 65] naturalibus supernatura­lis facultas nequit astrui. Miracu­lis ergo cogit assensum? quorum qui­dem piget meminisse, cum quae istiusmodi nonnulli jactitent, adeo fidem non faciant, ut ne habeant, frustraque assensum illum, quem aliis pollicentur, mendicent sibi.

2. Atqui exclusa (ab hoc qui­dem opere) supernaturali Ecclesiae infallibilitate, nihil habet ea ulte­rius, cui attendamus, praeter ho­minum, ex quibus conflata est, na­turas. Sequitur ergo scrutinium, an homines Ecclesiae ita nati sint, ut quodcunque aiant, ei assensum ab omnibus dari jus, fasqne sit. Cum autem non omnia eodem tenore ab hominibus, sed alia ut visa, alia ut audita, alia ut judicata, alia eti­am [Page 64] [...] [Page 65] [...] [Page 64] [...] [Page 65] [...] [Page 66] ut suspecta affirmari soleant; non protinus quaestioni ita genera­tim propositae respondendum est. Sed spectandum prius, an Ecclesia diversimodè proferat edicta sua, ut quid cuique prolationis modo ju­ris sit ad cogendam fidem, videa­mus.

3. Advertere igitur licet duo­bus nos modis ab Ecclesia institui in Religione Christiana, per tra­ditiones & per illationes. Ita enim perhibetur: Christum capita Reli­gionis nostae Apostolis revelâsse, per­que eos mundo declarâsse; nec esse juris Ecclesiae, ut haec aut augeat, aut minuat. Ex illis vero principiis li­cere Ecclesiae conclusiones deducere, quae superstructura sint in aedificio Religionis. In fundamentalibus [Page 67] illis edocendis Ecelesia testem agit, in superstructis judicem. Duplex itaque se hic offert disputatio, de testimonio Ecclesiae, & de judicio; num infallibiliter tradat fundamen­ta? & his positis, num infallibili­ter ex iis in superstructiones assur­gat? Hanc posteriorem partem, quia facilioris operae, primum ex­pediam.

4. Quod ergo attinet ad illati­ones Ecclesiasticas; Holdenus de Analysi fidei Christianae sic definit: quòd ubi consequentia est evidens, fi­des Ecclesiae debeatur; ubi autem est tenebrosior illatio, ibi obsequium deberi ait, aut certè modestiam. Ac secundae huic parti obsistere, nisi rebellis aut immodestus, nescias. Ad fidem autem, cujus omnis vis [Page 68] in authoritate narrantis sita est, e­videntia ac obscuritas in re nihil pertinere videntur. Adhuc quod aliquibus est manifestum, id aliis fortassis obscurum fuerit. Et, cum Religio nostra sit voluntas Dei re­velata, nec constet, Deo similiter ac nobis res videri, non videmur nostrismet, nedum alienis illationi­bus fidem habere posse. Postremo, ut conclusionibus alterius aut ho­minis aut coetus fidem habeam, ne­cesse est ut ejus in discurrendo in­fallibilitatem praeviderim, quod de quovis aut homine, aut homi­num numero haberi non potest. Qui enim conclusiones suas obtru­dunt, aut argumenta sua mihi e­dunt, aut ea reticent: si edunt, ea vel mihi quoque clara sunt, vel [Page 69] minus quidem satisfaciunt: si hoc, non possum succumbere rationi ali­enae contra meammet: si illud, non conclusionibus, sed argumentis ce­do, non aliorum, sed mentis meae­met oculis credo. Si vero retice­ant argumenta sua, illationem ta­men pro indubitata accipi postu­lent, non id eorum juris est, nec quia homines sunt, nec quia multi, cum quasi universum genus huma­num plurimis erroribus sit involu­tum. Excluso judicio.

5. Proxime incumbit dispicere an traditio Ecclesiae sit historiae Do­mini nostri, doctrinae que ejus infalli­biliter vera communicatio. Ut au­tem rem, quam poterimus apertissi­me intueamur, advertendum est Ecclesiam triplici ritu doctrinam [Page 70] receptam propagare in posteros. Quaedam edicit expressè, ut determi­nationes Ecclesiasticas; quaedam ex­pressè ut à Christo per Apostolos re­velata; rursus alia indistinctè, ut tradita quidem à Patribus, sed non expressè, aut ut revelata à Christo, aut etiam ut pòst constituta. De pri­ma classe definitum est (n. 4.)

6. Quod ad tertiam classem do­ctrinarum attinet, viget haec sen­tentia in Ecclesia Romana, quod omnia, Malon. contra Vsherum. quae ab Ecclesiâ traduntur, quorum nemo authorem humanum nôrit, Deo ac­cepta referri debeant; scilicet omnia esse fundamenta, de quibus non po­tes nuncupare quando & à quo su­perstructa fuerint: ubi evenisse non posse praesumitur, aut ut superstru­ctura [Page 71] ulla erronea invaluerit in Ec­clesia, aut ut author istius innova­tionis, ac origo oblivioni tradan­tur. Quorum prius sensui inimi­cum est; quin & rationi; patet enim majorem etiam, quam sit in Ecclesia Christiana, numerum Mor­talium foedissimis Mahometismi er­roribus succubuisse. Nec nos Ec­clesiam Christianam (donec jactum fuerit fidei fundamentum) aliter, quam ut tantum hominum conside­ramus. Postquam vero irroborave­rit in Ecclesia error, originem ejus (qui paulatim irrepserit, qui obscu­ro etiam fortasse parente oriundus fuerit) oblivioni tradi quid impe­dit? His certe grandiora excide­runt. Tibi autem, qui fidem exigis, talis oblivii impossibilitatem de­monstrare, [Page 72] incumbit. Sed quid agimus? Ecclesiae fidem haberi po­stulas. Ut habeam, quid sequitur? Dicat ea, se hoc, vel illud dogma à praedecessoribus suis accepisse? Cre­do, Dicit ea, illud dogma esse de fide, & revelatum â Christo, quia inveteravit in Ecclesia? Rependo, hoc esse Ecclesiae non testimonium, sed ratiocinium, itaque nec fide capiendum, (semper memineris me de Ecclesia in praesentiarum loqui, ut de coetu hominum naturali) sed ratione examinandum esse, (n. 4.)

7. Reliqua est forma traditio­nis, qua omnes Christiani vivi de­clarant se recepisse hunc articulum tanquam à Christo revelatum, aut Christi historiam continentem, à su­periore Ecclesia, quae tunc etiam de­claravit [Page 73] se eundem sub eodem tenore accepisse a tota Ecclesia se praece­dente & tantundem declarante. Quod testimonium, cum, caeteris, testibus rejectis, unicum mihi ap­paruerit fidei nostrae relictum, tum lustranti, rimásque (si quae essent) sciscitanti syncerum, atque fir­mum compertum est. Ut autem dictam Traditionem quamplurima impertiam luce, distincte sic pro­ponam.

1. REstat summum opusculi, & nescio an non maxime ar­duum, de colligendis Ecclesiae testi­monijs Quî enim aut singulos in tan­tâ multitudine consulas, autsensa omnium nisi singulis consultis nôris? Hic jure praesumserim populum Christianum eandem profiteri fi­dem cum suis immediatis pastori­bus, cum ab his Religionis suae ca­pita illi ceperint; unde etiam vul­go Ecclesiae nomine pastores desig­nantur. Atque hinc fieret, sensa universalis Ecclesiae ex decretis [Page 91] Concilij generalis sciri posse; pa­storibus quippe omnibus omnis po­puli, & Concilio generali omnium pastorum vim habente. Enimve­ro (nescio unde) occlamare di­dicimus Concilijs quamlibet gene­ralibus, quod satis generalia non sint; quòd secundùm varias gentes è qui­bus excerpti fuerint, in factiones dehiscant; quòd magnà ex parte in ejus verba jurent, cujus auspicijs coierint; quòd non ut testes tradita affirment, sedè Scripturae sacrae in­terpretationibus juridicè pleraque definiant; postremo quòd ex majori parte praeséntium decernant, cùm fides nostra ad consensum universo­rum appellet. Excedo ergo exhac lata licet, impedita tamer via, ac

2. Recurro ad exemplum supe­rius [Page 92] positum▪ Tu quispiam Hiber­nia nunquam egressus es firma ta­men mente credis, esse Romam, fuisse Alexandrum, Magnum, Inclytum Regem Carolum Secundum avitum solium possidere. Authores huius fidei qui consuluisti? Non consul­tum (inquies) ivi, sed se obtulere. Ego vero inspirationes, seu illumi­nationes coelestes ut mirculosas nec nisi more miraculorum factas reve­reor, Religionemque Christianam fando ad aures nostras, ut alia per­venire video. Immensa Dei ho­nitate Christianos inter nutriti era­mus. A parentibus, abeorum an­cillis, a ludimagistris, a tutoribus a concionatoribus, a scriptis vete­rum, praesentium calculis commen­datis Christianismum erudimur. [Page 93] Omnes dicunt haec esse Christianis credita, credendaque. Qui ergo curiosior est, & Suspicacior, visat plurimas gentes, & in singulis plu­rimos percunctetur. Est tamen hic labor ad fidem modestis quidem in­genijs minime necessarius. Qui hoc quadriennio non est egressus agro Corcagiensi minime dubitat Regem in Anglia esse; at nullius rei plures domi testes, quam Reli­gionis, habeas.

3. Quid ergo aies [...] An non so­lùm Ecclesiae Catholicae, sed etiam singulis parochijs fides in omnibus habenda? Respondeo, universale testimonium Ecclesiae jure fidei no­strae esse substratum fundamentum▪ Quia testimonium unius parochiae, unius etiam Ecclesiae Nationalis [Page 94] non facit fidem, nisi vi testimonij Ecclesiae unversalis. Paucis enim credo, quia video eos cum quam­plurimis consentire. Qui scias (aies) tuos ab alijs non dissentire in hoc vel­illo Articulo? Respondeo, me mul­to▪ nosse vicinos meos e dissitis re­gionibus, quo mercatum aut pere­grinatum ierant reversos, multos alienigenas aduenas convenisse, li­bros legisse, cursum vitae meae, cir­cumstantias rerum meminisse, nihil unquam offendisse quod dubium creet de consensu nostro (in hoc vel illo articulo) cum coeteris Chri­stianis. En, sidem ignorantium ju­stam esse, nec rationis indigam, licet ei reddendae ipsi sint impares. Adeo quippe fieri non potuit, ut universa Ecclesia, e. i. universus [Page 95] quasi Mundus (nam ad fidemsatis testium perinde sunt ac numero in­finiti,) adeo, inquam, fieri non po­tuit, ut universa Ecclesia per inte­gram aetatem duraverit in mendacij conformatione, ut id superet pati­entiam unius oppiduli.

4. Sunt tamen quaedam, dices, de quibus etiam dubitent sapientes, an sint de fide necne. Id inde ve­nire regero, quia inveteravit jam mos mundo Christiano, fidem suam ex decretis Papae, aut alicujus Ec­clesiae particularis, aut quidem ex de­terminationibus indefinitis Concilijge­neralis, aut ex privatâ interpretatione Scripturae sacrae sumere. Hinc quid sit de fide litigatur; eo uni displi­cente, quod alteri maxime placet. Quid vero sit de fide secundum di- [...] [Page 98] nemo nisi sibi ipsi aut probari aut culpari possit. Si Papa aut Ecclesia quaecunque particularis, aut univer­salis etiam ut judicans dominium in fidem nostram sibi assumpserit, ne­mo non videt clamitatum iri, quòd fallibiles sint. Apud nos vero, omnis haer eticus est (ut Apostolus ait) [...]. Cum enim conscien­tia Christianorum sit judex Articu­lorum fidei Christianae; pertinaci­ter labefactare vel minimum Articu­lum est caeterorum Christianorum testimonium nihili habere, & hoc est palam prae se ferre non solum Christianismi (S. 10. N. 7) sed etiam rationis (S. 10. N. 14) desertionem. Talis convincitur ab omnibus, ju­dicatur ab omnibus (1 Cor. 14. 24.) quorum ipse etiam unus est; dum Christianus, cum Christianus sit ob [Page 99] auctoritatem Ecclesiae, Ecclesia ta­men refragante haereticus esse velit, i. e. ei argumento succumbat in the­fi, cui in hypothesi repugnat, culpae non minus sibi conscius quam qui non admitteret principium illud quod in Schola appellatur dictum de omni. 3. Tertio loco occurro objectioni, quam posse afferri video non paucas scilicet Ecclesias Christi­anas traditionem hanc susque deque habere, judicia Ecclesiae alicubi, ali­bi Scripturam sacram in credendo aut fundamenti, aut regulae loco colentes. Quid hic Christianismi studiosus? Quippe ubi tota una regio id falsum esse clamitet, quod plurimae aliae terrae Christianae ut doctrinam ab Apostolis Christi descendentem tuentur. Hic me sic expedio. Pri­mum, si una regio traditum aliquem [Page 100] articulum affirmet, altera neget; am­bigendum mihi est, donec constite­rit utra pars contradicentium sit ve­racior. Fortasse etiam uni genti id traditum fuerit, quod ad alteram non pervenerit. 2do, si una par­te Ecclesiae asserente quippiam esse traditum, altera aut assentit, aut non negat, aliunde tamen id falsum esse (nempe per interpretamenta Scripturae sacrae, aut ratiocinia phi­losophica) contendat; hic prorsum traditioni adhaeresco, vestigia haere­ticorum in parte altera persentis­cens. Sic namque blasphemias suas Arrius tuebatur textibus Scripturae malè intellectis, & captionibus è Phi­losophiâ. Et sic eum Patres Niceni damnarunt ut invehentem dogmata fidei receptae adversa. 4. Non pige­bit dicta exemplis doctrinarum isto [Page 101] ritu traditarum uno, aut altero clau­dere. Ac inprimis traduntur Biblia sacra, ut fint Ecclesiae oraculorum Dei Memoriale. Traditur Symbolum Apostolorum ut breviarium doctri­nae Apostolicae, & tanquam aut ab ipsis Apostolis, aut ab Ecclesia pro­xime sequente consarcinatum. Tra­ditur Symbolum Nicenum tanquam expressum testimonium tertij a Christo saeculi de doctrina Christi­ana quoad ista capita. Sed haec col­lectiva sunt. Traditur sigillatim, Christum nunquam peccasse, nos omnes natura peccatores esse, ip­sum vero peccata nostra morte sua sustulisse. Traditur etiam Christum imperasse suis omnia bona opera, vitia omnia damnasse, exigere ut obsequamur magistratibus, ut om­nia bona nostra, etiam nos ipsos ejus [Page 102] devo veamus, &c. Sedhaec, dices, certa sunt; Ostendas oportet exempla de quibus ambigitur; cùm finem ponere litibus de fide haec disquisitio inpri­mis promiserit. Mira importunitas! Ista certa sunt quia traduntur; tu postulas ut ostendatur ea tradi, quae sunt incerta. Nihilominus hic etiam fi tibi praesens es, me satisfacturum spero. De quo vehementiùs litigatur, quàm de praesentiâ Domini in Au­gustissimo Eucharistiae Sacramento? At ex dicta traditione manifestum est panem consecratum esse corpus Domini, & vinum consecratum ejus esse sanguinem. Graeci, Latini, Pon­tificij, Protestantes, quicunque sa­crosancto hoc Sacramento utuntur, hunc & esse, & semper fuisse Eccle­siae universalis sensum testantur. Id quod in litem trahitur, est, An haec [Page 103] praesentia sit per remotionem sub­stantiae panis, aut per ejus identifi­cationem cum substantia corporis Dominici, aut per repraesentatio­nem sacramentalem, aut quo pror­sus modo ex infinitis illis, qui omni­potentiae Domini propatuli sunt. Demum, convenit de re, quia tradi­tur Christum eam declarasse; dis­putatur de modo, quia a Christo e­um, aut ab Apostolis ejus fuisse de­claratum (certè nobis) non tradi­tur. Adjiciam exemplum quod multorum instar fuerit. Traditur dicto modo Ecclesiam Christi esse columnam veritatis, esse infallibi­lem. Quod, inquam, haec sit traditio universalis, ex eo liquet, quod om­nes textus eo pertinentes alij Eccle­siae Romanae largiantur, alij non nisi Ecclesiae Vniversali concedant, alijnec Ecclesiae Vniversali, nisi in necessarijs [Page 104] ad salutem. Istae autem distinctiones quid sunt, nisi effugia recusantium assensum, ubi pudet dissentiri? Cer­te qui modos quaeritant, rem fa­tentur. Ac mihi quidem in talibus haec est regula: certis me submittere dubijs non maledicere. Certus sum panem consecratum esse corpus do­mini; an vero substantia panis loco cesserit, relinquitur dubitandum, i. e. non exigitur ut credam, aut ita esse, aut non esse. Infallibiliter tra­ditur ex ore Domini, Ecclesiam Christi esse infallibilem. Certus er­go sum aliquam Ecclesiam hoc frui privilegio; quod haec (quaecunque) eo non fruatur, non sum certus. cum certus sim Ecclesiam nonnullam in­fallibilitate frui, tum an non hanc (quamlibet) habear, ignoro. Cum tam multa non revelaret dominus, modeste sapere jussit.