Abrefraum, Britannicè Aberfrau à Frao fluuio in cuius ostijs olim fuit palatium, & quidem celebre, Principis Ve­netorum. Et ne quis ignoret vim nominis. Aber lingua Bri­tannica significat ipsa ostia, & casum fluminis in mare: ut A­berauon, id est, ostia Auonae: Aberdeuy, ostia Deuij. Est eti­am & Aber locus, ubi coëunt fluuij, vt Aber Hondeney, vbi Hondenus se in Iscam exonerat. Abergeuenney, vbi Geuen­na defluit in Iscam. Apud Durotriges gentem Britanniae occi­duam est portus fama notissimus, antiquo tempore Abrefaum dictus, An­glicè Fromemuthe, vbi confluentia Frai, & Terenti fluminum. Hac aetate Pola nomen loco est, à vasta aquarum planitie.

Abretaum, Britannicè Abertau, id est, ostia Tai fluminis, Anglicè Suinesey, à porcis marinis: nunc Suansey, sed corruptè.

Alaunus, fluuius ad boream isthmi Coriniani.

Alaunia oppidum, Britannicè Hellas, alias Heilstoune, à­flu. eiusdem nominis vicino, vt ego conijcio, sic dictum, Adia­cet portus uulgò Heilforde nuncupatus.

Angulia Britannicè Tegengle, id est bellus angulus. Sa­xonicè Flinteshire.

Atrebates, Anglicè Bareokshire menne: quorum me­minit Antoninus. Hos Ptolemaeus Attrebatios appellat.

Aruona olim Britannicè dicta Cairsegent à Segonto flumine: Latinè uero Segontium, vtex Antonino liquet. Significat autem ad verbum Aruon super Monam: adiacet enim Monae insulae. Idiotismus est Britannicae linguae vt syl­laba praecedens, M. primam sequentis in V muter, ut Llanui­engle pro fano Michaëlis, Llanuaire, id est, Fanum Mariae. [Page] Quanquam in Armore fallit: quae dictio sonat super mare. vnde & Armorica regio, quae nunc Britannia continentis, á Britannia indubiè sic dicta insula, commigrante eò cum Maximo tyranno Britannorum multitudine. Hîc meritò in ius uocandus esset Polydorus aliter, sed parum rectè sen­tiens, Nolo tamen venerando seni otium amplectenti negotium exhibere.

Auondunum. Anglicè Hamtoncourte.

B.

Balduinum. Britannicè Treualduine, id est, oppidum Balduini. Nunc autem Gallicè Montegomerik appellatur, id est mons Gomericus à Rogero Gomerico comite Alen­conio, & duce medij ordinis Normannorum in bello, quo vicit Anglos Gulielmus postea rex. Hic Gomericus libera­litate Gulielmi regis factus est comes Salapiae, & Aruntinae vallis. Robertus vero Gomerici filius, cui nomen á Belesmo vir bello strenuissimus Sudosaxones eiusdem Gulielmi do­no in ditionem suscepit.

Banchorus. vulgò Bangor, nota pontificum apud Segontios sedes. Nomen autem loco inditum á Ban, & Choro. Ban Britannicè significat locum editum, conspicuum, designatum, & fama celebrem, Chorus notioris significationis vocabulum est, quám vt interprete indigeat. At non hic locus est, cuius mentionem fecit Beda Girouicensis secundo capite secundi libri Anglo saxonicae historiae, vbi monachorum duo millia & centum fuisse commemorat. Erat autem, ne curiosi dubitent, in ripa Deuae fluminis. Nunc tota concidit, & locus aratrum pati­tur. At non vna concidit & loci fama. Sunt qui scribant Pe­lagium, in quem scripsit D. Augustinus, hîc aliquandiu stu­duisse. De quo Prosper Aquitanicus. ‘Aut hunc fruge sua aequorei pauêre Britanni.’ Crediderim & huius loci incolam fuisse Gildam Britannicae scriptorem historiae. Satis constat ex secundo capite secundi [Page] libri Bedae de Anglosaxonum historia Dionotum virum cum eruditissimum, tum sanctissimum huic collegio praefu­isse: atque adeo, vt ego colligo, synodo ab Augustino An­glorum Apostolo congregatae interfuisse.

Bardus. Britannicè Barthe. Sunt qui bardum stupidum interpretentur. At Gallis, teste Nonio, is bardus, fuit qui vi­rorum illustrium facta canebat. Quo nomine & vates suos Cambri vel hodie lingua appellant Britannica. Lucanus lib. 1.

Bardorum meminit & Srabo geographus lib. 4.

Bellini castrum, nunc turris Londinensis. Est etiam si­nulus vicinus Bellini nomine dictus, nauibus accommodus Hîc, quoniam in castri mentionem incidimus, operae pretium est studiosum antiquitatis admonere, fuisse alterum Londini castrum ad occidentem in ripa Tamesina, de quo Stephani­des scriptor elegans in libello, quem aedidit de siru, & ritibus vrbis Londinensis, mentionem facit. Ruinam patiebatur ma­gnam tempore Gulielmi primi regis Angliae: quo regnan re ignis latè per vrbis regiones grassata est, & partem Pauli­nae basilicae orientalem inuasit, foedauit, & á fundamentis concussit. Nec multo post beneficio regis, chorus Paulinus po­testatem impetrauit vt vim maximam saxorum á castri rui­nis in suos transferret usus. Longo post temporis interuallo, Bradouardinus Cantiorum archiepiscopus secta Domini­canus collegium suis in ipsa castri area magnificè aedificans, quod reliquum erat murorum, sustulit. Sic castri memoria omnis, nisi ꝙ urbis regio, aut insula, quae Fluentanae portae adiacet Castellana vocetur, perijt. Sed quò me rapuit oratio

Boguelthum. Britannice Bog welth. De hoc loco Nen­nius rerum Britannicarum scriptor, paucula quaedam refert.

Brangonia. Britannicè Cairurangon, Anglice Vvire­cestre. [Page] Quidam hanc esse putant urbem, quam Antoninus Brauo­nium uocat: quidam autem Viroconium, quibus ego quodammodo subscribo. Non desunt qui Brugam Brauonium: & wreken cestre urbem omnino dirutam tertio a Salapia in ripa Sabrinae lapide Viroconium appellent. Vigornia non est nomen admo­dum nouum. Iosephus Anglus poeta elegantissimus huius urbis meminit in praefatione operis de bello Troiano, quod transtu­lit [...], ex Darete Phrygio, & Balduino Cantiorum archiepiscopo, qui Tyri obijt dedicauit. Hic liber in Germa­nia nuper, sed deprauatissimè impressus est, addito Cornelij Nepotis Romani titulo. Floruit tempore Richardi regis Angliae: cui ob admirabilem in bellis gerendis fortitudinem Cor leonis nomen inditum.

Brecheniacum oppidum fama celeberrimum, quod á Brecha­no quodam regulo, ut referunt annales Cambricorum scriptorum appellationem cepit. Antiquitus lingua Britannica diceba­tur Aberhondeny ab Hondeno amne praeterlabente & ibi­dem se cum Isca flumine commiscente.

Britannia prima, ut ego coniecturam facio, ea fuit, quae nunc Anglia. Britannia uero secunda quae modo Scotia. De hac diuisione scribit Sextus Rufus: scribit & Vibius Sequester Hinc est quod Britannias numero multitudinis apud Lati­nos autores legimus.

Bruga, alias Burgus, & Berga. Anglicè Brugenorth. At unde Northe a recentioribus sit additum non satis constat. Constat autem nemorosum saltum, cui nomen Morphe urbi adiacere. Huius urbis, inter alios autores multos, is meminit, qui paralipomena opus tersum, & spectabile annalibus Asserij Meneuensis Scribae, & praeceptoris Alfredi regis Visisaxonum adsuebat. Hic est ille Asserius, quo adiuuante, rex nunquam satis lau­datus Alfredus Isiacas scholas, quas nunc á uado Isidis pro Ouseforde, Anglice, sed corrupte, Oxforde appellant, insti­tuit. Et ne quis de nomine dubitet antiquitas etiam nunc [Page] manet in Ouseney, id est, Isidis insula suburbio celebri. Non enim Tamesis urbem praeterlabitur, sed Isis,. Tama uero & Isis longe inferius ad pontem coeunt Durianum, uno (que) de­inde alueo Caleuam Atrebatum, id est walengaforde petunt

Bosuenna celeberrimum hac memoria totius Coriniae emporium. Recentiori nomine nunc Bodmine appellatur. Locus quidem illustris est, cum monumento Petroci Bri­tanni uiri sanctitatis opinione olim clarissimi: tum maxime donationibus Aethelstani Anglosaxonum monarchae, qui uel uniuersam Coriniorum prouintiam in suam uictor felicissi­mus redegit potestatem. Adelstow. id est, Aedelstani locus oppidum piscatoribus cognitissimum, quod uulgo Pade­stow uocatur, argumento & quidem manifesto est uictoriae.

C.

Caledonia sylua Romanis scriptoribus cognitissima. Vnde & Britanni, & Scotti eiusdem incolae Caledonij dicti Martialis poeta lib. 6. epigrammaton, sic scribit ad Q. Ouidium. Quintae Caledonios Ouidi visure Britannos. Lucanus libro sexto.

Statius libro quinto syluarum.

Silius libro tertio belli Punici de Vespasiano loquens.

Autoritate veterum scriptorum constat, duas olim in Britannia magni nominis fuisse syluas: quarum quae prima Caledonia à frigidis, vtego colligo, montibus dicta est: altera verò à Saxo­nibus Andredeswalde, de qua Henricus Huntendunensis scri­bit in sua historia. Porrigebatur autem ab ea parte Cantij, quae nunc à syluis Vvaldia appellatur, vsque ad Dammonios, teste autore cum veteri, tum docto quidem illo, qui suorum temporum res gestas historiae Asserij Meneuensis annexuit.

[Page]Cambria montana regio est, quo Britannorum reliquiae Saxonum fugientes tyrannidem commigrauêre. Hanc bar­bara gens patrio uocabulo wallon appellabat. Germani ve­rò peregrinos omnes & Gallos maximè wallos nominabant Vnde ortum ut Cambria wallia, & Cambrigens Britanni­ca Galli, siue walli dicerentur. Syluester Giraldus Meneuen­sis, cuius fit mentio in decretis, Rom. Pontificum, homo, ut illa ferebant tempora, uixit enim annis abhinc pene quadrin gentis, nitidè, tersè, & eleganter eruditus, non dissimilia de wallis, & primus quidem, quod ego sciam, nostrorum om­nium in libello cui titulus Topographia Cambriae scripsit: Tantum abest ut Polydorus, alijs multis nominibus orbi com­mendatus, haec primum luci restituerit.

Catguilia. Britannicè Catguili: at nunc corruptè Kid­welly. Nomen loco inditum á catto, & cubili. Mauritius Lon­dinensis uir magnae potentiae tempore Henrici secundi An­glorum regis, oppidum muro cinxit, arcem (que) posuit.

Catyeuchlani, de quibus Ptolemaeus, Chilternicos mon­tes, & partem prouintiae maximam, cui nunc Heortfordia nomen inhabitabant. Ciuitas uero illorum primaria erat, teste Ptole­maeo, Verolamium, ex cuius ruinis accreuit Fanum Albani.

Ceretica regio: nunc Cairdiganshire, cuius est frequens in libris Syluestri Giraldi mentio.

Colunus fluuius. Britannicè Colunne, uulgò Clunne, unde & castro nomen inditum, quod & subinde Colunwi Cambrorum lingua appellatur. Incrementa cepit ab Alanis uiris in ea regione longè potentissimis.

Conouius fluuius: Conewy. Hinc Conouium urbs in Itinerario Antonini. Eaduerdus Longus rex Anglorum, debellatis Venetis, hanc urbem muro quadrati lapidis pul­cher rimo cinxit, arcem (que) restaurauit.

Coryletum. Britannicè Trekelthle. Anglicè Hay. Hic eruuntur Romanorum numismata, quae urbis antiquitatem [Page] facile indicant.

Corinia á Corino duce, vt tradunt Britannicae scripto­res historiae, dicta est. Sunt qui hanc regionem Cornubiam appellent, vt Asserius, & alij. Sunt & qui Cornugalliam ap­pellent, vt Gulielmus â Maildulphi curia historiographus imprimis illustris, & alij, quibus Polydorus subscribit. Til­birius Anglus in historia sua hanc regionem Cornubriam, quasi sit cornu Britanniae, vocat. Ego verò si liberè mihi li­ceret dicere id, quod sentio, pronuntiarem potius Cornewalle personare Coriniorum Galliam: siue Corinienses wallos. De Vvallis paulo superius diximus.

Claudia. Britannicè Cairglo. Anglicè Glocestre. Haec vrbs vt apparet ex historia Nennij Britanni non desumpsit sibi nomen á Claudio imperatore Roman. sed ab aliquo re­centiore Claudio. Ptolemaeus Claudiae non meminit. Corinij ciuitatis rectè meminit: quam & caput Dobunorum fuisse depraedicat. Hinc coniectura, & quidem vehemens est, non effloruisse Claudiam primis Romanorum in Britanniam venientium, sed postremis annis. Antoninus Glanouentae meminit. At non possum adfirmare hanc eam olim fuisse, quae modo Claudia.

Cragetum. Britannicè Craigeth: á crago, id est, saxosa, rupe in qua sita est.

D.

Demetae, gens australem Cambriae partem incolens. Vn­de Demetia, & Demeticus. Ptolemaeus Demetarum meminit.

Deua fluuius vulgo Dewe, & De: á quo Deua ciuitas, quae Britannicè Cairlleom ar dour Dew vocatur. Anglicè ve­rò Legacestre: nunc detruncato vocabulo Cestre.

Deuania regio à Deua flu. quae modo Cestreshire.

Deuanum littus vbi Deua aestum patitur.

Dobuni olim eam possidebant regionem, quam nunc Claudianam vocant, id est, Glocestreshire. Eorum vero prima [Page] ciuitas fuit Corinium á Corino fluuio vicino sic appellata. Britannicè dicta est Cair Keri, vel rectius Cori. Saxonicè autem Churncestre: deinde & Cirencester, at nunc, ablata me­dia vocabuli parte, Cicestre. Hic ingens vis numismatum ima­ginibus Caesarum, lege Britannis imposita, signatorum re­periuntur. Paucis abhinc annis ibidem erutae inter moenio rum rudera tabulae. Ro. literis inscriptae.

Doris, quae & Durus. Hunc portum nomine Dubris appellat Antoninus: vulgo Douer appellatur.

Durouernum Ptolemaeo, & Antonino ciuitas cognita. Beda hanc vocat Doroberniam. A Saxonibus Cantewar­byri, id est, Cantiorum curia dicta est.

Duneuetum. Britannice Duneueth, vrbs prima totius Coriniae in editissimo monte sita. Recentiores hanc appella­uerunt Lanstuphandune, id est, fanum Stephani in monte Ab hac ciuitate oriundi Duneueti, quorum familia etiam nunc apud Icenos, siue Volcas boreales clarissima est. Hinc Thomas eques plane incomparabilis, & alter Aiax, qui naumachia ingenti omnium Anglorum dolore perijt. Hinc prodijt & Henricus eques nobilissimus, idem (que) literatorum fautor maximus. Nomen autem familiae antiquum à vulgo detruncatur, pro Duneuetis enim Neuetos appellant.

Dugladia. Britannicè Aberduegleuy .i. ostia duorum gladio­rum. Est enim ibi confluentia duorum amnium, quibus Gladius no­mem inditum. Syluester Giraldus in opere cui titulus Odepori­con Cambriae hanc vrbem recenti vocabulo Hauerforde appellat, corruptè, nisi ego male iudico, ꝓ Aberforth, quod sonat ostia vadi. nostra aetas locum nomine Herefordae occidentis designat

F.

Fanum Andreae in ripa Themidis. Britannicè Llanandre vulgò Presteine.

Fanum Mauditi. Britannicè Saincte Maws.

Fanum Paterni. Britannicè Llanbaterneuaur, id est [Page] fanum Paterni magni.

Falensis portus: vulgò Falemuthe hauen.

Ferulega vulgo à Saxonibus Ferlege dicta. Nunc au­tem Britannicè Heneforth, id est, vetus vadum. Anglicè Hereforde. Caradocia, quae Anglicè Kencestre vocatur, in magno fuit pretio, ante conditam Ferulegam. Distat autem à Ferulega plus minus tribus passuum millibus.

Forum Iouis. Britannice Merkiu, oppidum in littore situm, qua itur in insulam Michaeliniam.

G.

Geuenna. Britannice Abergeuenny. sic dicta à fluuio eiusdem appellationis, qui eo loco in Iscam defluit

Guainia Britannicè Guaine. Diuiditur in superiorem & in­feriorem. Nunc autem Anglicè vocatur Chirke, & Chirkelande.

Guiralia. vulgo Vvirehale.

H.

Hugo Lupus comes Deuanus, siue Castrensis, benefi­cio Gulielmi Nortomanni, qui Anglos debellauir. Cuius silius, ac haeres Richardus naufragio perijt vna cum Guliel­mo Henrici primi regis Angliae filio.

I.

Iccius portus: nunc Calice. Crediderim Gessoriacum Bononiam hac dici aetate.

Iceni, quantum ego ex Antonino colligere possum, eam incolebant regionem, quam nunc Volcae aquilonares, qui Anglice Northefolkmen vocantur. Barbaris Britan­niam vi occupantibus Icenorum nomen extinctum est, & Ostro Anglorum fama ibidem in immensum excreuit, qui­bus & Reguli à Meroualdo praefuerunt. At vbi regij nomi­nis dignitas apud hanc emarcuisset gentem, victores Da­cici generis Comites eidem designati sunt. Postremo re­gnante Gulielmo primo Nortomanno Bigotius ex Britannia [Page] continentis Volcas in ditionem accepit suam. Venta vrbs olim Icenorum prima, quae nunc Saxonico vocabulo Northe­wiche dicitur. Retinet vel hodie pristinum decus. Est & in fluuio praeterlabente nominis antiqui, quanuis leue quidem illud, vestigium. Praedicat haec ducem suum Thomam Ho­uardum Scottomastigem. Praedicabit & Henricum Regno­rum comitem eius filium iuuenem elegantis literaturae planè studiosissimum.

Isca. Britannicè Cairlleon ar wiske. Dicta est etiam á La­tinis Iscelegia. Isca fluuius rapidissimus, cuius in Nigro mon­te est ortus, vrbem alluit. Est & Isca, teste Ptolemaeo, ciuitas Dumnoniorum. Britannicè dicitur Cairuske, Anglicè, sed corruptè, Excestre.

L.

Laceius comes Lindisianus, siue Lindocollinus beneficio Eaduerdi Longi regis Angliae. Lindis fluuius, a quo vrbs celeberrima per quam defluit, nomen antiquitus accepit, & adhuc retinet. Ab eodem etiam flumine prouintia Anglicè Lincolneshire dicta, appellationem habet.

Ledcuria. Anglicè Ledbyri prope Treescop.

Leofricus Comes Merciorum vir cum ditissimus, tum pijssimus, & D. Eaduerdo eius nominis ante aduentum Nor­toman norum in Angliam tertio longè charissimus.

Leonis castrum. Anglicè, vt ego arbitror, Holte.

Luda, vulgo Ludelaue, & Ludlo. Magna equidem ce­pit haec vrbs incrementa a Piperellis, & Mortimarijs.

Lupinum▪ Anglicè, Vvolphehaule.

M.

Maiseuetae olim incolebant orientalem Cambriae limi­tem ad sinistram qua Vaga defluit ripam: A quibus ea vrbs Britannicè Maiseueth dicta est, quae nunc Radenor. Nomen vero gentis a pratis laeta fertilitate luxuriantibus crediderim exortum esse. A tempore Ossae regis Merciorum longè po­tentissimi, [Page] cui lis, & simultas erat, vt apparet ex epistolis Flac­ci Albini Eboracensis, cum Carolo magno, cepit luculenta incrementa Hereforda, vrbs clarissima Ethelberti regis ori­entalium Anglorum, ac martyris monumento, & gentis pri­ma sedes meritò habita est. Ego aliquando legi apud Maria­num Scottum, & Rogerum Houedenum historiographos, atque adeo alios rerum saxonicarum scriptores Maiseuetas aliter Masegetas & Magesetas, sed nomine indignè mea quidem sententia luxato, vocatos.

Maridunum. Britannicè Cairmardine. Hîc natus fuit Ambrosius, vnde Maridunensis dictus, vir in mathesi, vel ad miraculum vsque eruditus. Vulgus Britannorum ex Ma­ridine mutata. A. litera in E. & D. in L. fecere Merline, & donum prophetiae temerè ei imposuerunt. Arbitror huius arte coronarium illud opus ingentium saxorum, trophaeum sanè spectabile in campo Seueriano, non procul ab Ambro­sia oppido, fama celebri, erectum fuisse. Nam quod quidam scribit eò transuectas fuisse moles illas ex Hibernia vanitas est, & quidem merissima. Legi ego aliquando, si rectè memi­ni, in Topographia Hiberniae, libello Syluestri Giraldi, si­mile trophaeum in Chillarao Hiberniae monte, tempore Hen­rici secundi regis Anglorum extitisse.

Mailoria regio in finibus Cambriae Deuae flu. vicina. Ethaec quidem diuiditur in Cambrianam, quae nunc Brome­felde, & Saxonicam.

Mediolanum. Anglicè Lanecastre, à Lano flumine prae­tercurrente. Ab hoc quoque flumine Lanesdale, id est, Lani vallis nomen obtinuit. Hanc vrbem attribuit Ptolemaeus Ordouicibus. Sunt qui coniecturam faciant Mancester eam esse vrbem, quam Ptolemaeus Mediol anum vocat. Collimant rectius qui ex Antonino colligunt Mancinium eam esse vr­bem, quam nostra aetas vocat Mancester, claram videlicet Hirci & Iridis confluentia.

[Page]Mellenius mons, vulgò Melennith: celebris est cum a­gris pascuis, tum foetura bellatorum equorum.

Meneuia. Britannicè Hene menew, id est vetus rubus: nunc appellatur Fanum Dauidis.

Meruinia regio ad boreale littus Cambriae sita, partim (que) tendens versus austrum. Nomen verò accepit à Meruino trium filiorum Rotherici Magni Cambriae monarchae pri­mogenito. Veneti cessere in partem Meruino. Poisia in di­tionem Anaranti eius fratris deuenit. Cadelius tertio geni­tus Demetas regebat.

Mona. Britannicè Terre Mone. Haec ab Anglis ui occu­cupata, Anglesey dici cepit, id est, Anglorum insula. Polydo­rus Vergilius uir cum magna lectione, tum iudicio in rebus mul­tis planè singulari, aliter sentit, contendit (que) miris modis ex Meuania Monam facere. Si nomen, quod uel adhuc retinet Si urbs, quae è regione sita est, unde & nomen Aruonae pro Armone habet: Si traiectus breuissimus quidem ille, cuius & Romani scriptores meminerunt: Si Penmona promon­torium, quae dictio caput Monae significat: Si arborum in­gentes trunci, ac radices sabulo obtectae, quae latè per Mo­nae littora eruuntur: Si abietes mirae longitudinis in uligino sis campis passim sub terra inuentae non satis probant eam olim Monam fuisse, quae nunc Anglesey uocatur, nihil am­plius in praesentia dicam, nisi quod decimo quarto apud Ta­citum libro haec legerim. Excisi (que) luci saeuis superstitioni­bus sacri. Ego uerò & meritò assurgo Polydoro. Praestitit in historia, quae potuit optima. Si meliora potuisset, facile quidem uoluisset. Quo nomine & posteritas multum ei de­bebit. Sed ut conniueam in meridie, & indulgeam mani­festis. erroribus, qui frequentiusculè erudito occurrunt le­ctori, siue ille per ignorantiam, siue, ut candidus interpre­tor, per incuriam peccauerit, mihi nec commodum, nec aequum uidetur. Quando amor erga patriam meus, & ue­ritas [Page] ne faciam prohibent, & quidem seuerè. Mihi profe­ctò si esset cum eo familiaritas ulla, ingerere me nec possum sed neque uolo, liberè illum, at oportunè, interim nec mi­nus candidè & modestè admonerem ut sexcentas eiusmodi maculas in historia, quam aedidit, elueret. Nec dubito quin ille, quo est candore, qua prudentia, quo iudicio, lubens fa­ceret.

Monouaga. Britannicè Mongowy. Anglicè Mone­muthe. Hanc sic circumloquor. Iuncta Vagae Mona, à con­fluentia.

Morini, gens Gallica quorum vrbs Teruana. Est & Caletum vrbs Morinorum. Gratius poeta, de quo Ouidius mentionem facit, haec scribit in libro de venatione.

Murus fluuius & aestuarium. vulgo Mersey. Hic diui­dit Laniam à Deuania. Oritur autem in ipsis Eboracensis prouintiae limitibus.

N.

Neouenta. Britannicè Castelleguente. Saxonicè Strigule: Vnde & Comites Strigulienses à Comite de Ogy Gallo ori­ginem ducentes: quorum Richardus vir cum stemmate Clara norum illustrissimus, tum bello vndecun (que) clarissimus, Hiber­niam primus Nortomannorum omnium, qui in Angliam commi­grauerunt, petijt, victor (que) rediens, accepta prius in vxorem Eua Deronitij Lageniae reguli filia, ingentem aperuit Henrico secundo Anglorum regi insulae potiundae fenestram. Recentiores hanc vrbem appellauerunt Chepestow, id est, forensem lo­cum. Ego autem Nouam appello Ventam ad differentiam veteris, quae plus minus quatuor passuum millibus distabat, qua recta ad urbem Legionum itur. Haec erat, ut coniectura ducor, Venta Si­lurum, de quibus suo loco dicemus. Nunc tota concidit, & seges est ubi Troia fuit. Vestigia fossae & ualli adhuc manifesta. [Page] Extant etiam & inter moeniorum rudera aliquot turriculae, sed semirutae. Ptolemaeus Bullaeum ciuitatem Silurum prae­dicat. An ea sit Strigulia nescio. Coniectura est vrbem cap­tam, direptam, incensam denique fuisse: quo tempore Her­aldus Cantiorum Comes, vir bello strenuissimus, iubente Eaduerdo rege Saxonici stemmatis tertio, Silurum latè terras deuastabat, trophaea (que) Latinis inscripta literis passim per Cambriam erigebat, quorum & Syluester Giraldus in Cam­briae descriptione meminit.

Neueria. Britannicè Aberneuer: sicautem dicta, quod in ostijs Neuerae fluminis sita sit. Nortomanni victores op­pidum Nouum portum appellauerunt, quorum dux, si be­ne memini. Martinus quidam Turonensis fuit.

Nidus. Britannicè Nethe, à fluuio eiusdem nominis sic dictus. Grannouillanus ex progenie Nor tomannica bene­ficio Haymonis Comitis Claudiani, qui Iustinum Morga­niae regulum debellauit, sedem sibi, suisque posuit. Erat enim è numero duodecim nobilium, quos Haymo Pares vocabat, & subpraefectos genti à se deuictae magnanimus constituebat

Nouum castellum. Britannicè Castelle newith. Angli­cè Newburge, & Newporte.

O.

Oncus fluuius, vulgo Onke dictus, per radices saltus Colunensis magno labitur murmure, & paulo superius, quam est situs Colunensis castri, in Colunum fluuium se exonerat.

Ostuthus flu. â quo nomen sumpsit vrbs in ostijs eiusdem posita. Britannicè appellatur Aberostuth. Hîc Ridial, vnus de tribus fluuijs, qui ê Limonio monte famosissimo descen­dunt, in Ostutum se exonerat, unaque Oceanum suum petit

Oswaldia. Britannicè Croix Osualde, id est crux Osual­di. Nomen autem urbi inditum ab Osualdo uiro christiano, & Northumbrorum rege à Penda paganissimo Merciorum tyranno non procul ab eo loco cruenta pugna interfecto: [Page] cuius & Beda Girouicensis capite octauo libri tertij histo­riae Anglosaxonum mentionem facit. Potenua Alanorum quibus fauebant primi Nortomannici generis in Anglia reges, magna huic incrementa dedit. Aruntina vallis iam possidet Alanos, sed prima fortunae munera debent Osual­diae, quam vel adhuc sub ditione tenent.

P.

Penlinum. Britannicè Penllinne, Latinè Caput lacus. Vn­de vicina latè regio Penlinia, nota Meruiniae centuria, ap­pellatur.

Pennouernum. Britannicè Penguerne. Latinè, inter­prete Syluestro Giraldo Meneuensi, Caput Alneti. A quo nomine non abludit Salapia recentioris memoriae vocabu­lum. Angli hanc vrbem Shrobbesbyri, dictione nec inepta nec multum à priori dissidenti vocant.

Penmona. Britannicè Penmone. Latinè caput, vel pro montorium Monae. Haec pars tenui aestuario diuiditur ab insula, quam docti Sirioliam à Siriolo heremita vocant, licet à vulgo Anglorum Presteholme, id est, presbyterorum in­sula, eadem nominetur.

Pons Vainus. Britannicè Ponte vaine. Latinè Pons saxeus. Anglicè, sed corruptè, Cowbridg. Non enim signi­ficat Ponteuaine Pontem vaccinum, sed saxeum. Maine sa­xum vel lapis est. Mutatur autem M. in V. idiotismo linguae Britannicae.

R.

Ranulphus Comes Deuanus, siue Castrensis, Palatini titulo, tum etiam ditione Lindo collina, & Huntendunensi insignis. Hic acerrimo contra Saracenos bello se praeclarissi­mè gessit. Castra insuper munitissima in sua Deuania vel ab ipsis erexit fundamentis.

Regiodunum. Anglicè Cuningesdune, vulgò etiam [Page] Kingestoune.

Regni olim habitabant vbi nunc Sudorheij, partim (que) Sudosaxones. Regnorum meminit Ptolemaeus.

Robertus de Belesmo filius Rogeri Gomerici Comes Aruntinae vallis, quae vulgò Arundale, Salapiae, & Sudosa­xonum merito ab Henrico eius appellationis primo rege Angliae multatus, quod armis malam caussam, laesa domini sui maiestate, defendisset.

Rosseria. Britannicè Henerosser, id est, uetus Rosseria ubi olim palatium Principis Venetorum.

Rossi. Anglicè Denbighlande menne. Rossia verò ipsa prouintia.

Rutheni. menne of Ruthine lande, vbi & Ruthenum emporium. Declinante Cambrorum imperio, & omni Ve­netorum dignitate sublata, Rutheni peruenere in potesta­tem Graiorum, qui nostro seculo beneficio Eaduerdi Plan­tagenistae regis Angliae Comites Cantij designati sunt. Pri­ma autem Graiorum gloria enituit in Codenoro castello Durouentanae prouintiae. Est enim Durouenta, siue Dor­uentio vrbs celebris à fluuio eiusdem nominis praeterlaben­te sic dicta. Angli vulgò hanc vocant Darby, fluuium ve­rò Darwente mutata tantum vna Britannici nominis litera. Hinc etiam oriundus Henricus Graius Durotrigum Li­mitaneus, vir cum fortunis amplis splendidissimus, tum prae­terea bonarum literarum amator longè candidissimus..

Rutupinum littus maximè illa ora maris, quae adiacet Rutupino portui, ubi nunc Sabulouicum uulgò Sandwike. Aliâs apud Romanos scriptores significat totum littus Can­tianum, de sumpta à loci excellentia appellatione. Lucanus libro sexto.

Rutupiarum meminit Ptolemaeus, & recentior eo Antoni­nus. Vrbs haec antiquitus sita in Thanato insula: sed nunc, quia Durus fluuius alueum mutauit, insula excluditur. Sita fuit loco utcunque edito & confecta penè tota ex coctis late ribus maiusculis quidem illis. Extant adhuc ingentes moeniorum ruinae, & Romanorum numismata, passim ab aratris eruun­tur. Constat autoritate Gotcelini Bertiniani, Rutupinum fuisse regiam. D. Aethelberti regis Canij, quo tempore ap­plicuit sanctus Augustinus Anglosaxonum apostolus. Di­stat autem à Sabulouico plus minus mille passibus. Ruina vrbis Rutupinae initium, atque adeo incrementa dedit Sa­bulouico. Haec vrbs ab Anglis, teste Beda cap. 1. libri primi historiae suae. dicta est Reptacester, nunc autem Richeborow.

Salinae. Anglicè. The wiches. videlicet Nantouicum Nortouicum, & Dirtouicum, in quibus locis sal purissimus conficitur.

Sacrum promontorium. Anglicè Haligheued. Britan­nicè Cairkiby, à Chibio viro sanctitatis nomine claro loci incola. Hoc promontorium à Mona tenuissimo separa­tum est aestuario, vnde & breuissimus & commodissimus Venetis in Hiberniam traiectus.

Segontinum littus, quod nunc Aruonicum

Silicis castrum. vulgò Flinte castelle.

Silures, vt ego ex Antonini itinerario colligo, eam re­gionem inhabitabant, quae nunc Vvencelande appellatur. Sunt qui putent Silures ad aquilonem habitasse. Ego verò nihil in hac parte pronuntio. Illud interim dicam non minus libe­rè quam verè, nun (que) scripsisse aliquem, cuius mihi crassior visa est ignorantia in eruenda Britannicarum rerum antiquitate, quam Hecto­ris Boethij Scotti, tam sunt quae in hac parte scribit fere omnia [...]. Quid enim est à Romanis in Britannia penè factum, quod ille temerè ad Scottos non transferat? Et erat tamen [Page] ille mediocriter eruditus, sed fide longè alia, tantum animi adfectus erga patriam valent, quam ego in historiarum scri­ptore facilè admitterem. Sed ad Silures redeo, quorum vul­tus coloratos fuisse, ferunt. Id enim commune & alijs Britan­niae gentibus. Martialis in Xenijs.

Ptolemaeus Sylures ꝑ y. scribit, & Bullaeum vrbem genti attribuit

Seueria. Anglicè Vvilugshire, contractè Vvilshire. Di­cta est autem Seueria ab vrbe eiusdem regionis principe, quae & nomen accepit à Seuero imperatore, & Anglicè Se­ueresbyri olim appellabatur, nunc verò Saresbyri. Latinè ad verbum Seueri curia. Hanc vrbem suae restituit antiqui­tati Ioannes Seuerianus Anglus beneficio Henrici secun­di Anglorum regis episcopus Carnotensis in opere vnde­cunque elegantissimo, cui titulus Polycraticon. Concidit pe­nè tota ad solum vsque antiqua Seueria. Noua non procul inde sita est loco humili ad confluentiam Auonae & Vilu­gi fluminum. Commigrationis à veteri vrbe loco quidem ex­celso posita ad vallem irriguam aquae penuria in causa fuit: partim etiam & castellanorum in clericos iniquitas. Vtque vetus vrbs floruit sub Osmundo Durotrigum comite, & postea episcopo Seueriano, ac deinde liberalitate Rogerij eiusdem sedis episcopi, ac Henrici primi regis Angliae à the­sauris: sic noua Richardi Pouerij episcopi cum industria, tum impensis, regnantibus Richardo primo, & Ioanne An­gliae regibus, caput attollere cepit. Sunt qui vrbem Caesaris Burgum appellent: sed praefero Seueriani iudicium.

T.

Taua vrbs. Britannicè Cairtaphe. vulgò Cairdif. Taua fluuius praeterlabitur: vnde & nomen loco aptè inditum.

Tegaeus lacus. Britannicè Llinne Tegey. Anglicè Pim blemere.

Themis fluuius. vulgò Theme, & Themde.

[Page]Theoci curia. Anglicè Theokesbyri. Quidam putant emporium à Theodosio nomen accepisse. Gulielmus à Mail­dulphi curia à [...] Graeco vocabulo, quia ibi templum Deiparae sacrum, nomen deriuatum putat: cuius ego tamen sententiae non facilè accedo.

Tiuaei ostia. Britannicè Abertyue, à Tiueo flumine. Nunc dicitur Cairdigan.

Trebocca. Britannicè Trebuclo, oppidum à capris de­nominatum. Anglicè Knightetoun.

Trecastellum. Britannicè Trecastelle. Nunc autem Gal­licè Beaumariske.

Trelinum. Britannicè Trellinne. Anglicè Vvalchepo­le. Oppido nomen est à lacu vicino.

Trenouantum. Britannicè Trenouante. Latinè oppi­dum nouum, vel, vt quidam non ineptè interpretatur, Troia noua. Quod autem Tre oppidum significet Britannica lin­gua tam notum est, vt comprobatione prorsus nulla egeat. Posset hîc aliquis obijcere Trenouantum oppidum Nouan­tum esse, vt Nouantes sit nomen gentis. Non admodum in hac parte laboro, prior tamen interpretatio magis arridet, vt gens uicina ab oppido, non oppidum à gente nomen sum­pserit. Vtcun (que) sit, nisi librariorum in causa error, parum recte mutauit Ptolemaeus Trenouantes in Trinoantes. At interim uenia danda Graecè scribenti si barbara nomina luxa­ta referat, dum proportioni, & terminationibus suae linguae studet. Nolo hîc mihi fraudi, aut calumniae esse, quod Galfre­dum Monemutensem interpretem Britannicae historiae, ut illa tulerunt tempora, non omnino ineruditum, sequar. In­terpres non scripsit historiam. Quis autem scripserit, plane incertissimum. Dixeris illam multis scatere erroribus. Fateor & illud habet etiam cum Romana commune. Tam clari poste­ris erant Romani, quam scriptorum uel eloquentia, uel ad­fectus eos facere uoluit. Anxiè quidem excussi, non modo [Page] [...] [Page] [...] [Page] paginas omneis, verum etiam versiculos Britannicae histo­riae, gustaui (que) vniuersi operis vel medullam ipsam. Guliel­mus Paruus Brillendunensis canonicus collegij. Nouobur gensis apud Brigantes, qui nunc Eboracenses, Galfredum in praefatione historiae, quam scripsit de Nortomannis An­gliae regibus, vellicat, mordet, denique lancinat. Ego verò vt Galfredum non omnino adprobo, ita neque improbo. Vnum hoc interim dicam, & quidem audacter, multa per Galfredum interpretem in Britannica elucere historia, quan­tum ad antiquitatem pertinet, quae paulo eruditiorem Guliel­mo Paruo, suffragio Polydori quantumuis succenturiato, poscant. Et erat tamen ille, ne quem iusta defraudem gloria, vir sua aetate rerum temporibus recentioribus gestarum non ignarus, sed multo in scripturarum interpretatione, vt ex eius facile apparet libris, felicior. Quin ad Trenouantum redeo. Ego nondum satis video quid obstet, quo minus pronuntiem Trenouantum olim eam fuisse vrbem, quam & Londinum Britanni recentiori vocabulo appellabant. Vt autem praecla­rae vrbes sua commutent nomina non est infrenquens. Lon­dinij meminit Cornelius Tacitus libro historiae suae decimo quarto. Meminit & Ptolemaeus eo paulo recentior, secutus forsitan Fabium Pictorem in Britanniae descriptione, aut alium quempiam latini nominis cosmographum. Quanquam nisi ego omnino male iudico, luxatum est Londini vocabu­lum apud Ptolemaeum suo loco. Non enim Cantiorum vrbs fuit. Tamesis ingens aestus Cantios à Trenouantibus indu­biè dirimebat. Barbaris etiam Britanniam vi occupantibus Londinum Mediosaxonum, & Ostrosaxonum, non autem Cantiorum erat. Et licet Ostrosaxonum regulus esset quo­dammodo cum alijs subregulis Aethelberti Magni regis Cantiorum beneficiarius, non tamen erat Londinum inter Cantiorum ciuitates connumeratum. Restituenda igitur vrbs praeclarissima Londinum natale solum meum suis Trenouan­tibus: [Page] sic sibi, & vero constabit Ptolemaeus, cuius haec sunt uerba. Et magis ad exortum iuxta aestum Iamesam Trino­antes, quorum ciuitas Camudolanum. Hactenus Ptolemaeus. Est autem Camudolanum ea ciuitas, quae à Saxonibus Co­luncester appellata est: nunc autem Colcestre. Ego uero ar­bitror à Coluno fluuio praeterlabente nomen urbi imposi­tum fuisse: nisi quis sentiat eam à Colonia, cuius forsitan titu­lo enituit, appellationem accepisse. Absurdum erit post hac quaerere ubi locorum fuerint Trenouantes in Britannia, tam rectè cognito Tamesino aestuario. Polydorus Vergilius, uir alioqui doctissimus, Trenouantum temerè adscribit vr­bi, quam nostra aetas Northehamton, ad differentiam Southeham­ton, corruptè pro Northeauondune appellat. Ducitur hoc argumento, quod vulgus hanc urbem contractè appellet Tranton, vt ille sibi vult, pro Trenouante. Northeauondune longè quidem distat à Tamesino littore, iuxta quod, uel Pto­lemaeo teste, fuerunt Trenouantes. Nil mihi cum uulgo. An­toninus Banauenti meminit: quo nomine crediderim anti­quitus Northeauondune appellatam fuisse. Nomen autem à Ban, & Auon coaluit. Ban, ut aliâs docui, significat locum conspicuum, & de fama excellentem. Auon fluuius est, qui per urbem labitur spectabilis ibidem duorum brachiorum ad pontem Thomasum confluentia. Pro Auon Romani dicebant Auen. Barbaries Saxonum, sublata penitus prima litera, & V. secunda facilè in N. uersa, ex Auene fecit Nene quam uel hodie appellationem retinet. Nomen flu. antiquum etiam nunc remanet in Auonaeualli oppido celebri, quae An­glicè Oundale corruptè pro Auondale. Haec ego curiose in gratiam Trenouanti mei.

Vaga fluuius. Britannicè Gouwy. Angl. Vuy.

Veneti sunt qui incolunt borealem Cambriae partem à Deuio flumine ad Conouij aestum. Vulgus scriptorum Venedotas appellat, & regionem Venedotiam.

[Page]Venetae alpes. Britannicè Craigeiriry. Latinè Montes niuiferi. Anglicè Snowdune. Ioannes Seuerianus scriptor suae aetatis longè eloquentissimus incolas horum montium uocabulo appositè Latino Niuicollinos uocat.

Viriana sylua. Anglicè Vuyre foreste.

Vrithlesia. Anglicè writelesham, contractè wrexham.

Vrouicum urbs longè celeberrima scriptoribus, cum Latinis, tum Graecis, sic mea opinione dicta, quod in Vri fluminis sinu, qui nunc uulgò Vsa dicitur, sita sit. Vrbi autem Anglicè Vrewike nomen est: nunc autem contracto uoca­bulo Yorke. Est locus, si rectè memini, non procul ab hac urbe qui uel hodie hoc nomen retinet, eluxata tantum una litera, uidelicet Vrsewike pro Vreswike. Apparet ex an­tiquis donationum tabulis Saxonicè scriptis hanc urbem aliquando appellatam fuisse Euorwike, quod uerbum feli­cius, quantum ad primas dictionis partes pertinet, Latinum nomen refert. Sunt qui suspicentur, nec temerè illud, flumen quod urbem alluit, Isurum olim dictum fuisse, ab Iside, & Vro superius confluentibus. Ise fluuius à Saxonibus Ouse dictus. Argumento sunt Ouseforde, id est, Isidis uadum. Ouseburne, id est, Isidis aqua. Si haec coniectura ualet, ut cer­tè plurimum ualere uidetur, Isurouicum aptum, elegans, ro­tundum etiam urbi nomen erit. Isurij meminit Ptolemaeus, meminit & Antoninus, uterque autem eam Brigantibus at­tribuit. Concidit Isurium: locus autem ubi fuit, nunc Alde­burge, id est antiquum oppidum appellatur. Non procul in­de uicus est Borowbridge dictus, illustris quidem tribus Romanorum trophaeis instar pyramidum non procul inde erectis, ad occidentem uiae Vetelingianae, qua Lugubaliam recta itur. Distat autem ab Eboraco plus minus decem pas­suum millibus occidentem uersus. Fuit olim Eboracum regia sedes Brigantum, quamuis Hector Boêthius rerum Scotti­carum scriptor dormitans Gallouidiam illis, si dijs placet, at­tribuat, [Page] quae ad Nouantas, ut ex Ptolemaeo manifestè colli­gere licet, pertinebat. Non cecidit Eboraci gloria toties à Pictis, Scottis, Saxonibus, & Danis impetiti, donec furore Gulielmi primi regis Angliae, ob interfectam ibidem nobilium Nortomannorum custodiam, tota conflagraret, & deserta penitus aliquandiu iaceret. Gulielmus à Maidulphi curia hanc tam insignis vrbis cladem, ruinam (que) in prologo libri tertij, quem de vitis pon­tificum Angliae scripsit, miserè de plorat. Hactenus in gratiam stu­diosorum antiquitatis Britan­nicae. Aspirent illi coeptis tam honestis quidem meis, & patriam luci, decori, antiquitati, deni­que & gloriae suae, siuequis locorum situm, seu potius facta me­morabilia co­gnoscere cupiat, Deo Opt. Max. insti­tutum fortunan­te, propediem restituam.