SECTIO PRIMA.

Quam utilis sit haec disceptatio ad Pontifici [...]rum d [...] ­ctrinam de humanae justitiae perfectione & mor [...] ­tis evertendam.

QUAM insignis sit hujus 1 disceptationis usus in con­futando pernicioso illo Rom [...] ­nae Ecclesiae errore de perfect [...] legis secundum rigorem con­sideratae impletione, ex eo pa­tet, quod Lex DEI prohib [...] ómnia, etiam levissima peccata, quae venialia vor [...] ­bulo antiquo, sed ineptè & impiè ab adversarii [...] usurpato, vocantur. Cum igitur nemo ordinari [...] gratiae viribus omnia peccata vitare possit, ut Scrip­tura [Page 2] apertissime testatur, & ipsi adversarii ultrò concedunt, evidenter sequitur justorum nullum le­gem DEI perfectè implere posse.

Bellarminus, lib. 4. de Iustif. cap. 14. hujus 2 argumenti vi & efficacia victus fatetur se & com­militones suos non posse dogma illud de perfecta legis impletione tueri. nisi negando peccata illa le­viora, quae venialia vocantur, esse cōtra Dei legem. Vnde Andream de Vega aliosue qui cum eo do­cuerunt peccata venialia esse propriè contra legem, non obscurè perstringit, eorumue sententiam hoc incommodo gravat, quod dicere cogantur legis prae­stationem esse possibilem, non quod tota simul servari possit, sed quod servari possit major ejus pars, & à meliori parte fiat denominatio. Et, ut hoc incommo­dum esse alicujus momenti sciant, subjungit, vi­dendum esse illis, quid respondeant Apostol [...] Iacob [...], dicenti, Quicunque totam legem servaverit, offendat autem in an [...], factus est omnium reus.

At Vasquez in 1^am 2^ae tom. 1. disp. 143. cap. 4. 3 num. 8. & Alphonsus Curiel in eandem partem Thomae quaest. 88. art. 1. dub. 3. §. 1. quicum Ve­ga contra Bellarm. sentire videntur, ut suam sen­tentiam huic incommodo nō esse obnoxiam osten­dunt [...] ▪ ad aliud effugium aequè miserum & despera­tionis plenum confugiunt. Dicunt enim peccata il­lade [...]iora, sine quibus nemo justorum vivere po­test [...]si v [...]rè & propriè sint contra aliquod prae­ce [...]tum [...]egis, non tamen impedire quo minus lex [...] justis impleatur, idque quia praeceptum illud, contra quod veniale aliquod peccatum committi­ru [...] prop [...]iè. perfectè & in rigore non est lex, sive [...] praeceptum. Et hujus paradoxi hanc rationem [Page 3] afferunt, quia hujus generis praecepti observatio non est necessaria ad consecutionem vitae aeternae, & quia transgressio illius non repugnat charitati quae est finis legis. In hanc etiam sententiam ipse Bellarm. alibi propendere videtur viz. lib. 2. de amiss. gratiae cap. 11. §. Denique peccatum, ubi di­cit omnia peccata venialia aut non esse perfectè volū ­taria, aut non esse perfectè contra legem, quae perfe­ctè & in rigore sit lex. Ecce immanem & proje­ctissimam Iesuit, audaciam, qui peccata sua exte­nuant & ferè annihilant, ut de justitia sua, etiam a­pud Deum glorientur: & ne absque ratione insani­re videantur, ipsas Dei leges elevare iisque deroga­re non verentur.

Similiter quantus sit hujus disputationis usus in cōfutanda Adversariorum doctrina de merito ex 4 condigno ratione ipsius operis, ex eo patet quod reatus aeternae mortis, & meritum aeternae glori [...] ex condigno, simul in eadem persona consistere ne­queant. Vnde Bellarm. lib. 5. de Iustif. cap. 1 [...]. Mereri (inquit) simul aeternam vitam & mortem ae­ternam repugnantiam includit: & proinde qui talis esset, deberet vivere in aeternum, & non vivere in aeter­num, mori in aeternum & non mori in aetern [...]m. Et Suarez. lib. 12. de divina gratia cap. 14. [...].5. & 6. Peccator (inquit) ex merito suo dignu [...] es [...] pri­vari vita aeterna. Ergo fieri non potest ut fi [...] ac­quirat jus justitiae ad vitam aeternam. Hoc posito sic argumentamur: Qui meretur mortem aeternam is mereri non potest vitam aeternam. At justi seu fi­deles ob peccata quotidianae incursionis, que venia­lia vocantur, merentur mortem aeternam ergo me­reri [Page 4] non possunt vitam aeternam. Major ab Adver­sariis conceditur. Minor infrà fusè contra omnia adversariorum effugia probabitur: & proinde cer­ta & infallibilis est conclusio.

5 Vt igitur brevi & compendiosa, sed efficaci via, convellamus adversariorum doctrinam de perfecta legis impletione, & meritoria causalitate nostrorum actuum supernaturalium, operā dabimus ut peccata venialia ex se & sua natura aeternam mortem mere­ri, item ea verè & propriè esse contra finem legis, id est, contra charitatem, non solum ex Scriptura & ratione, sed etiam ex ipsorum Adversariorum principiis & communibus placitis demonstremus.

SECTIO II. An, & quo sensu, Evangelici admit­tant partitionem peccati in mortale & veniale.

1 DE peccatorum inaequalitate nul­la nobis cum Pontificiis est controversia. Illi enim Stoico­rum errorem de peccatorum omnium aequalitate, quem Io­vinianus Haeresiarcha quarto Ecclesiae Christianae saeculo in­terpolavit, nobiscum damnant, multisque retrò saeculis damnarunt, nisi quod Con­radus, celebris D. Thomae interpres, scribens in 1^am 2^• quaest. 73. art. [...]. aliquid huic errori affine [Page 5] [...]radidisse videtur. Dicit enim omnia peccata, quae ideo tantum mala sunt quia prohibita sunt, seu ut planius dicam, ea omnia peccata, quae legum positi­varum transgressiones sunt, esse inter se aequalia. In quo etiam errore fuisse alios Theologos Scholasti­cos, imprimis verò ipsum Thomam lib. 3. contra Gentes, cap. 139. & Ferrariensem ibidem, intre­pidè affirmat Vasquez in 1^am 2^ae disput. 99. cap. 2. & 5. Nemo tamen ex nostris Scriptotibus hinc ansam arripit postulandi Ecclesiam Romanam hu­jus erroris, quasi is communiter in ea receptus es­set. Novimus enim cum damnari & rejici ab om­nibus recentioribus Lombardi & D. Thomae in­terpretibus. Vide Vasquezium, loco citato, Cu­rielem in 1^am 2^ae quaest. 72. art. 2. §. 3. & Francis­cum de Herrera, in 2^um sentent. disp. 32. quaest. 1.

Haud parem candorem adhibent Adversarli, cum 2 nostrorum Theologorum doctrinam de hac quae­stione proponunt. Nam Edmundus Campianus Iesuita Ratione 8. illum Stoicorum & Ioviniani errorem etiam Luthero & Calvino affrica [...]e cona­tur. Sed calumniosum hoc superbi Iesuitae men­dacium elidit Bellarm. lib. 3. de Iustificatione, cap. 16. in principio. Lutherani (inquit) non di­cunt quod sciam virtutes esse pares, aut paria esse pec­cata, neque negant hominem crescere posse spe, dile­ctione, aliisue virtutibus. At (inquit Du [...]us lib. 8. contra Whittakerum) Calvinus in eo peccata paria fecit, quod omnia mortalia & aeternis digna suppli­ciis censuerit. Ineptam hanc cavillationem diluit ipse Calvinus Institutionis, Lib. 3. Cap. 4. §. [...]8. Scio (inquit) quam iniquè doctrinam hanc nostram [Page 6] calumnicutur. Dicunt enim paradoxum esse Stoico­rum de peccatorum aequalitate: sed suo ipsorum ore nullo negotio convincentur. Quaero enim an non inter ea ipsa peccata, quae mortalia fatentur, aliud alio mi­nus agnoscant? non igitur protinus sequitur paria esse peccata, quae simul mortalia sunt.

Evangelici non tantum agnoscunt peccata alia 3 esse aliis minora seu leviora, sed etiam ipsam divi­sionem peccati in veniale & mortale, si sano modo intelligatur, tolerabilem esse fatentur. Verum de modo quo haec distinctio concipienda, & explican­da sit, ut tolerari possit, aliqua inter eos dissensio est; quae vt intelligatur tenendum est hanc distin­ctionem quatuor modis concipi posse. Primò cum respectu ad eventum, seu ad futuram horum peccatorum punitionem aut remissionem. Secundò cum respectu ad sententiam legis divinae secundum ri­gorem suum consideratae. Tertiò, cum respectu par­tim ad sententiam legis secundum rigorem suum con­sideratae, partim ad eventum. Quartò, cum respe­ctu ad [...]conomiam, seu administrationem provi­dentiae divinae sub Evangelio in puniendis eorum peccatis cum quibus Deus gratiosum illud foedus iniit.

4 Cum respectu ad eventum haec distinctio tribus modis concipi potest. Nam peccatum mortale, & per consequens etiam veniale, tribus modis potest dici tale ab eventu: viz. vel ab eventu simpliciter, vel à necessitate aut contingentia eventus, vel à fa­cilitate aut difficultate eventus.

5 Ab eventu simpliciter illa pecata dici possunt [Page 7] mortalia, quae de facto puniuntur aeterna morte, illa vero [...]enialia quae quamvis ex se aeternam mor­tem mereantur, eà tamen non puniuntur sed gratio­sè propter meritum Christi condonantur. Hoc modo Zanchius, Tom. 4. lib. 1. cap 8. thes [...] 2. dicit omnia electorum peccata esse venialia; omnia vero reproborum esse mortalia. Distinctio peccati venialis & mortalis sic concepta, nihil falsi in se continet, sed nimis generalis est. Nam electorum peccata graviora & leviora, etsi ab eventu utraque v [...]nialia sint, diversos tamen specie effectus ha­bent, propter quos illa mortalia, haec vero venia­lia satis commode dici possunt, ut infra patebit.

Ab eventus necessitate, seu à necessitate futurae 6 punitionis, peccatum in Spiritum Sanctum mortale dici potest, quia necessariò & infallibiliter aeterna morte punitur: reliqua vero omnia venialia dici possunt à contraria possibilitate futurae remissionis. quia viz. condona [...]i possunt, aut potuerunt. Hic modus explicandi illam distinctionem quem affe­runt Gomarus in syntagmate disputationum Ley­densium, Disput. 13. thes. 10. Et Piscator, volu­mine primò thesium Theologicarum Loco 7. Disp. 2. thes. 64. multo generalior est praecedente, & per consequens minus probandus est. Nam secundum eum omnia peccata, non solum electorum, sed & reproborum, excepto peccato in Spiritum san­ctum, venialia sunt, quia viz. remissibilia sunt, si per se, & secluso respectu finalis impoenitentiae considerentur.

Ab eventus facilitate, seu à majori facilitate fu­turae 7 remissionis, illa peccata venialia dici possunt, quae sub conditione facilioris poenitentiae condo­nantur▪ [Page 8] a contraria vero difficultare remissionis illa mortalia dici possunt, quae nisi accedat diffici­lior & magis molesta poenitentia, non condonan­tur, sed aeterna morte puniuntur. Hic etiam mo­dus, nisi limítatione aliqua explanetur, & expolia­tur, ob suam generalitatem & ambiguitatem dam­nandus est. Nam hoc sensu, non solum illa leviora peccata, quae quotidianae incursionis à Tertulliano vocantur, sed etiam gravissima quaeque & maximè horrenda, venialia dici possunt, quia viz. eorum alia aliis facilius condonantur. Si tamen hic mo­dus explicandi distinctionem istam ita proponatur, prout à Spalatensi proponitur lib. 5. de Rep. Eccles. cap. 7. §. 66. admitti potest, ut patebit ex Sect. 4.

8 Secundò, cum respectu ad sententiam legis se­cundum rigorem suum consideratae distinctio aut di­visio peccati in veniale & mortale concipi & ex­plicari potest, dicendo peccata quaedam tam gra­via esse, ut secundum rigorem legis aeternam mor­tem mereantur, alia verò tam levia esse, ut ne qui­dem secundum rigorem legis justè puniri possint aeterna morte. Hanc explicationem praedictae di­stinctionis soli Pontificii tradunt, & tuentur. No­stri enim omnes Theologi in eo, quod hîc caput rei est, conveniunt viz. quod peccata omnia etiam levissima secundum rigorem legis aeterna morte justè puniri possint.

Tertiò, haec distinctio concipitur cum respectu, 9 partim ad sententiam legis, partim ad eventum a Pareo lib. 1. de amissione gratiae cap. 2. pag. 18, & Gomaro loco supra citato, ubi dicunt omne peccatum, seu omne genus peccati, esse mortale per se, & secundum sententiam legis, quia reddit [Page 9] peccantem obnoxium maledictioni legis, quae pro­ponitur Deuteromii 27.26; &c contrario omne genus peccati (intellige, excepto peccato in Spiri­tum Sanctum) esse veniale ex accidente, quatenus per misericordiam Dei in resipiscentibus donatur venia propter Christi [...]. Hic modus ex­plicandi istam distinctionem, [...]tsi doctrinam conti­neat verissimam, nequaquam tamen satisfacit quia nimis generalis est, & peccata regenitorum gravio­ra, ab eorundem peccatis levioribus non distinguit. Nam hoc sensu omnia regenitorum p [...]ccata sunt venialia, imò unumquodque eorum est & mortale & veniale. At secundum sacram Scripturam, ut statim patebit, peccata regenitorum graviora, eo­rundemque peccata leviora, diversos specie effe­ctus habent, propter quos illa mortalia, haec vero venialia dici possunt. Vnde ipse Paraeus in expli­cat. Catech. parte 1. quaest. 7. dicit peccatum reg­nans, quod in renatis esse potest, ut ipse ibidem monet, esse peccatum mortale.

Quartò, potest haec distinctio explicari cum 10 respectu ad providentiae divina administrationem sub foedere gratiae in puniendis regenitorum peccatis, qui actu ad foedus hoc gratiae & Ecclesiā Dei per­tinent, po [...]est inquam explicari, dicendo regenito­rum peccata graviora & atrocia esse mortalia, le­viora vero & quotidianae incursionis eorundem de­licta esse venialia, quia Deus ob illa iram & indig­nationem iis denunciat, imo e coelis exclusionem mortemque aeternam ipsis interminatur: ob haec vero condemnationis aut mortis aeternae metum iis non incutit, imò nec sensum favoris sui, aut fidu­ciam de remissione peccatorum ab iis aufert.

[Page 10] 11 Hanc distinctionis istius explicationem, quae procul dubio reliquis praeferenda est, apertissimè tradiderunt doctissimi & aeterna laude dignissimi Theologi Magnae Britanniae ad synodum Dordrech­tanam delegati in suo de sanctorum perseverantia judicio parte 2. (quae est de perseverantia quoad ipsos electos) in explicatione theseos secundae, ubi sic scribunt: ex legis quidem rigore quodvis, vel le­vissimum peccatum est mortiferum, & excludit pec­catorem a favore Dei & regno coelorum. Sed cum filiis cum Christo jam adoptatis & justificatis, Deus nunquam agit stricto jure. Sunt quidem peccata ali­qua ob quae Deus hisce filiis suis iram atque indigna­tionem denuntiat, imò e coelis exclusionem, mortem quo aeternam interminatur. Qualia ea sint, videre licet. 1. Cor. 6.10. Gal. 5.21. Coloss. 3.6. de quibus in thesibus sequentibus dicetur. Sunt autem & alia quaedam peccata, ob quae Deus misericors non sole [...] filios suos vel ad tempus lumine vultus sui private, non metum condemnationis aut mortis illis incutere. Hujusmodi sunt rebelles concupiscentiae motus, de quibus conqueritur Apostolus Rom. 7. Item defectus & naevi, qui etiam optimis renatorum operibus ad­b [...]rescunt. Denique ea quotidiana humanae infirmi­tatis delicta, quae committuntur absque certo aliquo proposito committendi, & quotidiana remissionis po­stulatione dimittuntur. De hisce Iacob. 3.2. in mul­tis offendimus omnes. & 1. Iob. 1.8. Si dixerimus, quoniam peccatum non habemus, ipsi nos seducimus. Hisce peccatis non obstantibus, recte dixerit quivis [Page 11] fidelium: Nihil condemnationis est iis, qui sunt in Christo Iesu. Imò in medio harum infirmitatum, cuivis justificato Deus dicit quod Apostolo dixit, Suf­ficit tibi gratia mea. Nam virtus mea in infirmitate perficitur.

Fandem etiam explicationem quoad substan­tiam 12 tradiderunt exunii & dignissimi S. S. Theol. Doctores, Richardus Fieldus lib. 3. de Ecclesia cap. 32. Item in appendice isti libro adjecta cap. 9. Franciscus Whitaens in libro qui inscribitur Ortho­doxa fides & via ad Ecclesiam cap. 2. sect. 2. §. 1. art. 13. & Davenantius de justitia actual. Cap. 35. pag. 431.

SECTIO III. Proponuntur & confirmantur variae asser­tiones de discrimine peccati mortalis & venialis.

VT vera doctrina de discrimine peccati mortalis & venialis in­telligatur,1 diligenter consideran­dae & tenendae sunt assertiones sequentes.

Assertio prima. Omne pec­catum ex se est mortale, nullum (que) 2 est veniale nisi per accidens, sive per DEI mise­ricordiam & ob conditionem subjecti in quo est. Probatur pars prior assertionis, Primò. [Page 12] quia Scriptura generaliter de omni peccato pro­nunciat ejus stipendium esse mortem Rom. 6.23. mortis aculeum esse peccatatum 1. Cor. 15.56. Et finem seu fructum peccatorum esse mortem Rom. 6.21. Secundò quia omne peccatum, ut infra pro­babitur, est contra Dei legem, cujus violatio, quae­cunque ea sit, maledictionem meretur Gal. 3.10. & Deut. 27.26. Tertiò omne peccatum relin­quit post se in anima maculam & deformitatem. quae ex se, & seclusa misericordia Dei, qui illam ma­culam ex indebito favore aufert, in aeternum ex­cluderet peccatorem ex regno coelesti. Nam nihil inquinatum in illud intrare potest. Apoc. 21.27. Er­go peccatum omne ex se est mortale. Quartò om­ne peccatum reproborum, etiam levissimum, in die judicii aeterna poena punietur, ut ipsi adversa­rii fatentur. Ergo peccata reproborum levissima aeternam poenam merentur. Quinto Deus pecca­ta venialia ex gratia remittit. Ergo potest ea nun­quam remittere, & proinde aeternùm punire. Haec omnia infra fusius probabuntur.

3 Posterior pars assertionis necessariò sequitur ex priori. Si enim omne p [...]ccatum est ex se mortale, proculdubio ea quae sunt venialia, sunt talia per ac­cidens: viz. quia sunt in homine regenito, cum quo Deus non stricto jure sed gratiosè & clementer a­gere vult. Ab hac parte nostrae assertionis non multum abhorret id, quod dicit Cajetanus in 1^•m 2^• super quaest. 87. Art. 5. Remissibilitas (inquit) & irremissbilitas, tam culpae, quam poenae, positivè sumptae, attenduntur penes statum subjecti, scilicet esse in statu gratiae, vel non: & non attenduntur universaliter penes ipsa peccata: & non advertere [Page 13] hoc multos decepit. Et infrà penes culpas autem lo­quendo nulla culpa est secundum se remissibilis po­sitivè, quia nulla culpa sibi vendicat remissionem seu veniam, &c. Quod autem ibidem addit aliquam culpam esse ex se venialem seu remissibilem negativè, id infra confutabitur.

Secunda assertio: Omnia reproborum peccata 4 sunt mortalia. Ratio assertionis est quia nullum pec­catum est veniale ex se, sed tantùm ex singulari Dei gratia & misericordia. At haec gratia ad reprobos non extenditur. Ergo eorum peccata omnia, etiam levissima, sunt mortalia; id (que) non tantum ex merito, quod jam probatum est, sed etiam ab eventu, quia viz. aeterna morte actu puniuntur. Posterius hoc, quod viz. peccata levissima reproborum sint mor­talia ab eventu, sive aeterna morte puniantur, ab ipsis conceditur adversariis, qui tamen prius illud de eorum merito aut potius demerito praefractè ne­gant. Ita enim docet Thomas 1^a 2^ae quaest. 87. art. 5. ad 3^um, parte 3^a quaest. 87. art. 4. quaest. 7. de malo art. 10. & in 4. sentent. distinct. 21. qu. 1. art. 2. Ita etiam docent recentiores fere om­nes. Sed non advertunt id quod infra probabitur, nullum peccatum posse esse mortale ab eventu, nisi etiam sit mortale ex merito: nam alioqui sequetur Deum punire peccata graviori poena quam ipsa merentur.

Tertia assertio: Etsi omnia reprobor [...]m peccata 5 sunt mortalia, non tamen e contrario dicendum est omnia electorum peccata esse venialia: Nam peccata eorundem atrocia & conscientiam vastantia non solum merentur exclusionem à favore DEI, & à [Page 14] regno coelesti, sed etiam ab eo favoris gradu quo antea à DEO diligebantur eos actu excludunt, & si in iis perseverarent, eos à regno coelesti in aeternum excluderent. Ergo peccata at [...]ocia ele­ctorum dicenda sunt mortalia. Probatur antece­dens, quia Scriptura de hujusmodi peccatis ex­pressè scribit, quod quicun (que) ea facit (supple & in iis perseverat) regni coelestis & vitae aeternae parti­ceps esse nequeat, 1. Cor. 6. vers. 9. & 10. Et Gal. 5.21. Ephes. 5.5. Item Scriptura dicit, t [...]ibula­tionem & angustiam esse in omnem animam hominis operantis malum, Rom. 2.9. eos qui secundum car­neus vivunt, morituros esse, Rom. 8.13. ob atrocia peccata, iram Dei venire super homines contumaces, Coloss. 3.6. Deumque odisse ac abominari eos qui talia faciunt, Prov. 6. vers. 16.12. vers. 22.17. vers. 15.

Quarta assertio: Quaedam regenitorum peccata 6 rectè dicuntur venialia, quia juxta gratiosum DEI foedus & paternam benignitatem, non excludunt illos a spe regni coelestis, aut ab eo favoris gradu, quo prius a DEO diligebantur. Hujusmodi sunt rebelles & involuntarii concupiscentiae motus. Item defectus & naevi qui bonis renatorum operi­bus adhaerescunt. Denique ea quae ex materiae par­vitate venialia vocantur, quia viz. in re levi aut minoris momenti committuntur. De hisce peccatis loquitur Scriptura, Iac. 3.2. In multis offendimus omnes, 1. Ioh. 1.8. Si dixerimus nos peccatum non habere, fallimus nos ipsos, & veritas in nobis non est. Et Eccles. 7.20. Non est justus in terra, qui facia [...] b [...]num, & non peccet. Quod autem hujusmodi [Page 15] quotidianae incursionis delicta non excludant fide­les a favore DEI, & à spe regni coelestis, patet, quia non obstantibus his peccatis fideles dicuntur ambulare non secundum carnem, sed secundum spiri­tam. Nulla autem est condemnatio iis qui sic ambulant, Rom. 8.1.

Quinta assertio. Quod hujusmodi regenitorum 7 peccata eos non excludant à favore DEI, & à spe regni coelestis, id simpliciter & absolutè babent, non ex natura sua, sed ex DEI misericordia. Hujus assertionis veritas patet ex iis quae dicta sunt in ex­plicatione primae assertionis. Si enim omne pecca­tum ex se meretur exclusionem a favore DEI, & a regno coelesti, necessariò sequitur ea peccata quae renatos non excludunt a favore DEI, hoc non ex se & sua natura habere, sed ex DEI misericordia. Notet autem lector hanc nostram doctrinam de peccatis levioribus regenitorum quod viz. non ex sua natura, sed ex DEI misericordia venialia sint, olim in ipsa Ecclesia Romana traditam & propu­gnatam fuisse a Gersone & Iacobo Almaino, quos postea sequntus est Roffensis contra Lutherum scri­bens, vt testantur ipsi adversarii viz. Bellar. lib. 1. de amissione gatiae, cap. 4. Vasquez. in 1^am 2^ae Dis­put. 142. cap. 1. Curiel in eandem partem Thomae quaest. 88. Art. 1. dub. 2. & alii multi.

Sexta assertio: Si verò peccata regenitorum levio­ra 8 comparativè considerentur (hoc est si conferantur cum eorundem peccatis gravioribus) si (que) quaeratur cur illa potius quam haec sint venialia, & à favore DEI non excludant? dicendum est ea ex se & sua natura hoc habere. Etsi enim absolutè loquendo [Page 16] haec peccata sunt gravia, comparativè tamen levia sunt: & haec comparativa eorum levì [...]as, quae in ip­sorum natura est fundata, proculdubio est ratio, ob quam DEVS voluit ea sub foedere gratiae clemen­tius punire, quam atrocia & conscientiam vastan­tia peccata.

9 Septima assertio: Nullum est genus peccati ve­nialis, quod non fieri possit mortale per multiplicatio­nem actu [...], intellige, deliberatam & licentiosam v. g. si quis stulriloquii aut vaniloquii peccata, quae Bernardus de praecept. & dispens. cap. 14. nume­rat inter leviora & venialia, contemnat, negligat, & ex deliberato consilio multiplicet ac reiteret, is proculdubio reatum damnabilem contrahet, & [...] DEI adversus se mir [...]m in modum provo­cab [...]. Haec assertio opposira est doctrinae pontifi­cio [...], qui peccatum veniale non fieri mortale [...], item, posse aliquem [...] offensae reatu peccata venialia ex [...] intrepidè affirmant. Hanc [...] & impiam, damnamus. Primò [...] iis solis venialia sunt, qui ea [...], & pro viribus fugiunt, quique sub [...] pondere gemunt, & suam miseriam ac turpi­ [...]dinem, quam ex eorum maculis & sordibus [...] seriò deplorant, jurta Apostoli querimo­ [...]l [...]i. Rom. 7. [...]4. Secundò peccata venialia [...] ad peccatum mortale disponunt & viam [...], ut docet Thomas 1^• 2^• quaest. 88. art. [...], est ipsum morti [...] pecca­ [...] [...]. Tertìó neglect [...] [...]ut con [...]mptus [...] non fi [...] [...]ine insigni injuri [...] & [...] DEI. [...] [Page 17] bellionis crimen, de quo vide 1. Sam. 15.23. Vnde Bernardus loco nuper citato. Haec (inquit) venia­lia non criminalia reputantur, excepto cum per con­temptum in usum & consuetudinem vertuntur: & infra, Elatio quippe contemnentis, at (que) imp [...]niten­tis obstinatio, in minimis quo (que) mandatis culpam fa­cit non minimam; & convertit in crimen gravi [...] re­bellionis naevum satis levem simplicis transgressionis. Denique in quo in [...]bedientiae crimen abs (que) dubio sit, apud Samuelem (lib. 1. cap. 15. v. 23.) advertite. Quasi (inquit) peccatum bari [...]landi est repugnare, & quasi scelus idololatriae nolle acquiescere.

Alphonsus Curiel in 1^am 2^ae quaest. 88. art. 4.10 §. 2. ut ostendat peccatum veniale absque infig [...]i Dei injuria contemni posse, distinguit contemp [...] peccati in contemptum formalem seu universalem peccati in genere, & contemptum partic [...]l [...]em pic­cati venialis qua tale est. Priorem, quem appellat contemptū legislatoris & legis, dicit consistere in h [...]c quod est absolutè nolle subjici Deo, & nolle vitare peccata, eumque esse grave & mortale peccat [...]m fatetur. Posteriorem verò qui in eo consistit, quod est contemnere peccata veniali [...], qua talia sunt, o [...] eorum levitatem, negat esse offensam aut inju [...] gravem. At certè contemnere peccatum veniale in specie qua tale est, est contemnere legis divinae pr [...] ­cepta, immo ipsum legislatorem quate [...] per [...] praecepta peccata venialia prohibet. Nec [...] quod in confirmationem hujus effug [...] assert [...] cum dicit praecepta illa quibus prohiben [...] p [...] ­cata venialia, non esse absolutè prae [...]epta, [...] observatio non est absolutè ad [...] [Page 18] Nam secundum rigorem legis, observatio cujuslibet praecepti legis divinae est absolutè ad sa­lutem necessaria, quod ex sufrà dicendis patebit: ostendemus enim Deum in foedere operum omnia peccata & per consequens cujuslibet praecepti le­galis transgressionem, sub poena aeternae mortis prohibuisse.

SECTIO IV. De quintuplici differentia peccati morta­lis & venialis.

PECCATA mortalia ab iis quae 1 venialia vocantur, quinque mo­dis differunt, viz. 1^o ratione evi­tabilitatis, 2^o ratione obligatio­nis qua obligamur ad ea vitanda. 3^o ratione ipsorum actuum. 4^o ra­tione effectuum qui hos actus cō ­sequuntur. 5^o ratione poenitentiae ad eorum remis­sionem requisitae.

2 Primo igitur peccata mortalia ab iis quae venialia vocantur differunt ratione evitabilitatis, hoc est, rati­one [...]irium quas per gratiam Dei habemus ad ea vi­tand [...]. Potest enim homo regenitus vi & subsidio [...], partim intern [...] [...], qu [...] habitualis [...] assiste [...]is, quā gratiam [...] speciali [...] voci [...], potest [...]nquā, vitare illa carnis opera manifesta, illa p [...]cca [...]a atrocia, quae 1. Cor. 6. [...]. [...]. & 10. & Gal. 5, vers. [...]9. [...]. & 21. recensen [...]ur; [Page 19] vnde damnamus rigidissimam, & in ipsum Deum contumeliosam quorundam sententiam, qui dicunt hominem non posse plus boni facere quam facit, nec plus mali omittere quam omittit. Hoc enim sive de homine irregenito & animali, sive de re­genito & gratia sanctificante suffulto intelligatur, falsum est, ut bene observant Theologi magnae Bri­tanniae in suo judicio de Sanctorum perseverantia Synodo Dordrechtanae exhibito, parte ultima, quae est de thesibus heterodoxis, thes. 4.

Illa verò leviora peccata, quae venialia vocan­tur,3 nullus Sanctorum per eam gratiae mensuram quam DEVS lis in hac vita admetiri solet, diu vitare potest, nedum toto tempore vitae suae, ut pa­tet ex Eccles. 7.20. 1. Regum 8.46. Iac. 3.2. 1. Ioh. 1. v. 8. & 10. Et hoc nunc certum & indubitat [...] apud omnes est. Quamvis enim de possibilitate, vitan­di illa leviora peccata discrepantes fuerint patrum sententiae (nam Hieronymus & Orosius Pelagii dogma, quo asserebat nos per DEI gratiam posse esse sine peccato, ut crassum & absurdum errorem damnabant: quinque Episcopi Africani in Episto­la ad Innocentium Papam missa, quae inter Augu­stini Epistolas est 95. dicebant illud dogma eo ra [...] ­do conceptum, quo a quibusdam Catholicis con­cipiebatur, (Pelagius enim ambiguo grati [...] voca­bus [...]o simplicioribus imponebat) esse errorem, sed humanum & tolerabilem▪ Augustinus vero, qu [...] etiam illorum quinque Episcoporū vnus erat, soo [...] de hoc dogmate sic scribit, quasi illud pro certo [...] manifesto errore non haberet, vide ejus lib. [...]. [...] peccatorum meritis & remissione, cap. 6. & [...] natura & gratia, cap. 42. et 60.) nulla [...] nos & adversarios hac de re est controvers [...]a. Nam [Page 20] Concil. Trident. Sess. 6. can. 23. neminem in tota vita mortali posse peccata omnia, etiam venialia, vitare, nisi ex speciali & extraordinario privilegio, expressè definivit. Dicit quidem Vega de Iustif. lib. 14. cap. 21. Iust [...]s posse per DEI gratiam etiam tota vita omnia peccata venialia vitare; sed Primò illa potentia vivendi sine peccato, quam Logicam, seu Metaphysicam vocat mera chimaera est. Nam ipse cap. praecedenti dicit moraliter impossibile esse vitare omnia peccata venialia toto tempore vitae: & hanc impossibilitatem moralem explicans dicit, neminem ex tota multitudine virorum sapientia & fanctitate conspicuorum, qui tot saeculis elapsis sum­mo studio tota (que) vi & ope sua conati sunt vivere fine p [...]ccato, vitasse, aut moraliter vitare potuisse omnia peccata venialia. Secundò hanc ejus sententiam damnant & rejiciunt recentiores omnes: Vide Sua­rexium, lib. 9. de divina gratia, cap. 8. § 13. & sequentibus. vide etiam Vasquezium in 1^am 2^ae dis­put. 189. cap. 16. n. 147. & disput. 212. cap. 2. n. 15.16. et 17.

Secundo differunt ratione obligationis, qua ad 4 ea vitanda obligamur: Quod discrimen ut intelli­gatur tenendum est Primò, foedus operum obliga­re ad omnia & singula legis praecepta perfectè quoad omnes particulas, conditiones, & circum­stantias exactae obedientiae, servanda, & proinde ad vitanda omnia, etiam levissima peccata, idque strictè & praecise sub periculo, & poena aeternae damnationis. Ita sentiunt Evangelici omnes con­tra Pontificios, quorum delirium de obligatione legis ad vitanda peccata venialia sub periculo so­lius [Page 21] poenae temporalis, infrà Deo adjuvante confu­tabimus.

Secundò tenendum est foedus gratiae non tol­lere obligationem legis, qua nos ad omnes gradus,5 conditiones & circumstantias, perfectae obedientiae praestandas, & per consequens ad omnia, etiam le­vissima peccata fugienda obligat. Ab hac assertio­ne dissentire videtur Spalatensis lib. 7. de rep. Ec­cles. cap. 11. §. 135.136.139. & 149. Vbi dicit eas conditiones, particulas & circumstantias per­fectae obedientiae, quae humanae imbecillitati gratia adjutae impossibiles sunt, nunc non esse sub prae­cepto. Item sufficientem legis moralis impletionem, quoad ea quae sub praeceptum cadunt, esse possibi­lem. Sed hoc duobus modis concipi potest. Vel enim intelligit eos obedientiae lege praescriptae gra­dus, qui nostrae infirmitati impossibiles sunt, non esse sub praecepto obligante stricté & praecise sub poena damnationis; vel intelligit eos nullo modo esse sub praecepto. Si priori modo concipiatur ejus sententia, verissima est, ut mox patebit. At si posteriori modo intelligatur, haud facilè defendi potest. Primò enim si inevitabiles illi nae [...]i & de­fectus nostrae obedientiae nunc lege divina non pro­hibentur, non sunt peccata, & proinde necesse non est ut ob eos miseriam nostram ac reatum coram Deo agnoscamus. At hoc Apostoli Pauli Rom. 7.24. et, ut puto, omnium piorum praxi repugnat. Secundo omnes tam Evangelici quam Pontificii negant Christum liberasse nos ab observatione le­gis: Imò id negat Christus ipse Matth. 5.17. et Pau­lus Christum sequntus. Rom. 3.31. Tertio foed [...] gratiae proponit nobis universam justitiae perfe­ctionem ut affectandam & pro viribus assequen­dam, [Page 22] Matth. 5.48. 1. Petri 1.16. & ab iis qui eam non assequuntur, dolorem ac humilem reatus agnitionem exigit. Ergo non simpliciter tollit ob­ligationem, qua ullam legis partem observare te­nemur. Quartò, si DEVS ulla in re legis mora­lis obligationem ad obedientiam sub foedere gra­tiae tollit, tunc in lege morali dispensat. Nam dis­pensare in lege aut in praecepto aliquo legis nihil aliud est, quam removere obligationem à materia praecepti considerata secundum omnes conditiones, quae in eo requiruntur aut praescribuntur, ut bene monet Valent. tom. 2 disp. 7. quaest 4. punct. 6. At Deus in lege morali, seu naturali. non dispensat, ut do­cent non solum Evangelici, sed & major ac me­lior Pontificiorum Theologorum pars. Vide Ca­jetanum in 1^am 2^ae super quaest. 100. art. 8. Vasque­zium in 1^am 2^ae tom. 2. disp 179. cap 2 Valent. loco citato, & Becanum parte 2. Suminae Theologicae tract. 3. cap. 3. quaest. 4. Hi enim sententiam Tho­mae & Richardi de indispensabilitate praecepto­rum decalogi sequuntur contra Gersonem & Al­maynum.

Tertiò denique tenendum est foedus gratiae, etsi 6 obligationem legis non tollat, tollere tamen rigo­rem, seu severitatem & terribilitatem illius obli­gationis. Quamvis enim universam justitiae per­fectionem nobis ob oculos ponat ut affectandam & pro viribus assequendam, non tamen strictè & praeci [...]è sub periculo et poena aeternae damnationis eam exigit. Nam ad ce [...]tam quidem obedientiae mensuram, quae viz. per gratiam ordinariam est possibilis, strictè & praecisè, hoc est, sub aeternae damnationis periculo obligat, exigendo ut eam actu [Page 23] habeamus. Ad ulteriorem verò mensuram, quam viribus gratiae ordinariis assequi non possumus ob­ligat minus strictè, viz. exigendo ut eam habea­mus saltem in voto et conatu. v. g. ad perfectionem partium, ut vocant, obligat praecise. Nam non aliter vitam aeternam promittit, quam hac conditione, ut eam actu habeamus. Ad perfectionem vero eam quae graduum dicitur, non tam strictè & praecisè obligat: sed tantum exigit, ut pro viribus gra­tiae nobis concessae eam assequi studeamus & co­nemur.

Hinc patet fideles etiam secundum [...] 7 evangelicam strictè & praecisè sub periculo aeternae mortis obligari ad vivendum fine omnibus illis peccatis, quae mortalia vocantur. Nam ad perfe­ctionem partium attinet vt non solum de peccatis illis gravioribus poenitentiam agamus, sed etiam ut, ab ijs omnibus abstineamus, hoc est, ut imposte­rum ea non committamus, juxta illud Christi Iohan. 5.14. Ecce sanus factus es, ne pecca amplius, &c. At non sic obligantur, ut vivant imposterum sine omni peccato etiam levissimo. Nam vivere fine le­vioribus illis peccatis, quae venialia vocantur, per­tinet ad perfectionem graduum, quae omnes obedien­tiae humanae naevos ac defectus excludit. Ex supra dictis enim patet hos nevos ac defectus inter levio­ra seu venialia peccata numerari.

Tertio peccatum mortale & veniale differunt 8 ratione ipsorum actuum: nam foeditas aut deformi­tas, quae in peccatis levioribus invenitur, multò minor est ea, quae peccatis mortalibus iuest. In omni enim peccato veniali est aliquid, quod offen­sam [Page 24] per illud commissam extenuat, & apud gra­tiosum judicem quodammodo excusat. Patet hoc ex tribus illis peccati venialis speciebus, quae à Scholasticis adferri solent. Nam eorum primam, hoc est, peccatum veniale ex genere suo, apud Deum gratiosè & secundum multitudinem miserationum suarum judicantem, excusat offensae levitas (lo­quor de levitate comparativa, nam nullum peccatum absolutè leve est) quam habet ex ipsa natura speci­fica actus in se considerati, absque respectu ad mo­dum agendi, aut ad particularem materiam in qua committitur: ut v.g. in verbo otioso, risu nimio, &c. Secundam verò peccati venialis speciem, hoc est, peccatum ex subroptione, excusat levitas offensae, quam habet, non ex natura specifica actus in se considerati, sed ex modo quo actus ille ab agente procedit, quia viz. agens non plenè et sufficienter deliberavit: ut v.g. in subito appetitu vindictae aut libidinis. Nam appetitus vindictae ex natura sua specifica non est peccatum leve, sed per acci­dens est leve, quia fit ex indeliberatione. Tertiam verò ejus speciem, hoc est peccatum veniale ex par­vitate materiae, excusat levitas offens [...], quam ha­bet non ex natura specifica actus, sed ex limitatio­ne ejus ad particularem materiam, ut in furto unius oboli. Nam furtum ex natura sua specifica, non est peecatum leve, sed ex accidente, quia committi­tur in re minoris momenti.

Quartò differunt ratione effectu [...], qui ho [...] 9 actus consequuntur: hoc est, ratione detrimenti quod peccantibus afferunt. Nam calamitates & damna, quae ex peccatis mortalibus fidelibus acci­dunt, multo graviora et tristiora sunt iis, quae con­sequuntur [Page 25] peccata leviora, seu venialia, ut ex se­quenti sect. patebit.

Quinto differunt ratione poenitentiae ad eorum 10 remissionem requisitae. Primò enim sicut ipsa pec­cata mortalia sunt gravia, horrenda, et in vitae Christianae cursu rara & extraordinaria, ita poeni­tentia quae ad ea expurganda necessariò requiritur, singularis, magis acurata, et extraordinaria esse de­bet, Psal. 51. Matth. 27.75. Luc. 7.38. 2. Cor. 7.11. At ordinarium et quotidianum penitentiae exerci­tium, ex Pontificiorum sententia condignè sufficit, ex nostra verò gratiosè à DEO acceptatur, et pro sufficienti habetur ad expurganda peccata venialia. Vnde Augustinus de Symb. ad Catechumeno [...], lib. 1. cap. 7. et lib. 50. hom. 28. cap. 6. dicit, pro­pter levia peccata, sine quibus esse non possumus inventam esse orationem Dominicam, et speciatim illam petitionem, [...]imitte nobis debita nostra, quam quotidianam medicinam ibidem appellat.

Secundò ad expurgandum peccatorum morta­lium reatum requiritur specialis eorum agnitio,11 confessio, specialis item dolor sive contritio, Psal. 51.14. At pro venialium maxima parte expurganda acceptatur generalis, sed humilis, seria, & doloro­sa nostrae corruptionis agnitio, adjunctam habens generalem illam deprecationem ab occultis munda une, Psal. 19.12. Nam leviora illa, et quotidianae in­cursionis delicta multò maxima ex parte nostram scientiam fugiunt. Interim libenter fatemur ea hu­jus generis peccata quae à nobis observantur, spe­ciatim agnoscenda et deploranda esse.

Tertiò, poenitentia ad peccatorum mortalium 12 remissionem, & ad salutem eorum qui ea commit­tunt, [Page 26] necessaria, debet esse perfectè practica, hoc est, exire debet in realem & actualem, ab omni­bus hujus generis peccatis cessationem, Prov. 28 13. Ioh. 5 14. nam si aliquis uno aut altero peccato mortali relicto in alia subinde labatur, is ne (que) gra­tiam in hac vita, nec gloriam in vita futura conse­qui poterit, 1. Cor. 6.9. et 10. Gal. 5.21. Contrà verò poenitentia ad venialium peccatorum remis­sionem requisita, nec est, nec esse potest perfectè practica, quoad hujus generis peccata. Nam ut omnes fatentur, nemo sine hujus generis peccatis vivere potest: & per consequens, non periclitatur piorum salus, etsi ante finem vitae, non possint hoc peccati genus effugere. Vide tom. 1. operum Vrsi­ni, lib. de locis Theol. loco de peccato, quaest. 2. respons. ad dub. 5. de 2. divisione peccati.

SECTIO V. De primo effecto peccati Mortalis, hoc est, de exclusione peccantis à favore DEI, de (que) duplici distinctione amoris Divini.

QVamvis omnia peccata ex se 1 maximè damnosa & mortifera sint, multa tamen, eaque hor­renda & tremenda effecta con­sequuntur peccata renatorum mortalia, quae juxta dispensa­tionem providentiae divine sub foedere gratiae, peccata leviora [Page 27] ab ipsis commissa non consequuntur. Non possum in brevi hoc tractatu ea omnia speciatim conside­rare, ideoque tria tantum praecipua & notissima, ad quae reliqua omnia aliquo modo referri possunt. in medium afferam & lectori diligentius perpenden­da relinquam.

Primum damnum quod peccati mortalis com­missionem consequitur, est exclusio peccantis ab eo 2 gradu favoris divini, quo prius à Deo diligebatur. Vt autem hoc dextrè intelligatur, observandum est primò specialem Dei amorem, quo electos in Christo prosequitur, distingui in amorem beneficen­tiae & amorem complacentiae. Amor beneficentiae erga electos includit respectum ad beneficium ali­quod aut donum [...]is conferendum. Est enim actus voluntatis divinae, quo vult conferre iis bona ad aeternam salutem utilia. Amor complacentiae seu delectatio quam Deus ex iis capit, per se, & qua talis est, non includit respectum ad donum aliquod iis conferendum, sed ad donum aliquod iis antea collatum. Deus enim complacentiam aut oblectatio­nem capit ex virtutibus electorum & earum piis actionibus quae ipsius dona sunt ut patet ex Psal. 45.7. Psal. 147.11. Cantic. 2.14. Heb. 13.16. Item amor specialis beneficentiae respicit electos, quatenus sunt beneficiis spiritualibus ornandi, & supra humanam conditionem ad divinae naturae par­ticipationem evehendi. Amor complacentiae res­picit eos, quatenus sunt beneficiis spiritualibus in [...] ornati, & supra humanam conditionem erecti. atque adeo divinae naturae consortes facti 2. Pet. 1.4. De hac distinctione amoris divini in amorem beneficentiae & complacentiae vide Suarezium [Page 28] lib. 7. de divina gratia cap. 1. §. 22.

Observandum est secundò amorem beneficen­tiae in Deo distingui in amorem intentionis & amo­rem 3 executionis. Hanc distinctionem sic explicat Suarez. lib. 1. de praedestinat. cap. 11. §. 5. Est (inquit) in Deo verus amor praeordinans hominem ad aliquod bonum, secundum rationem distinctus ab eo amore, qui consistit in actuali collatione tal [...] boni: & prior dici potest amor intentionis & propositi, po­sterior vero exe [...]utionis. Hae duae distinctiones bi­ [...]embres à Clariff. Zanchio in unam trimembrem eamque elegantem & perspicuam reducuntur lib. 4. de natura Dei cap. 3. quaest. 1. num. 2. ubi dicit amorem Dei non significare affectionem aut pas­sionem, sicut in nobis, sed tres res omninò perfe­ctas, viz. primò aeternam benevolentiam seu propo­situm benefaciendi, secundò actualem beneficentiam seu illius propositi executionem aliquam, tertiò complacentiam seu oblectationem in aliquare. Ve­rum quia amor executionis, seu actualis beneficen­tia, minus propriè dicitur amor: est enim potius amoris divini effectus; idcirco lectori prudenti judicandum relinquo, utrum ejus loco substitui de­beat alius terminus. viz. prompti [...]udo benefaciendi, hoc est, benevolentia Dei considerata cum respectu ad eum hominis itatum in quo ille talis beneficii capax est. Quamvis enim Deus ex se semper para­t [...] s [...] ad benefaciendum homini illi, quem elegit, justificavit, & in filium adoptavit, saepè tamen p [...]cc [...]a ejus dividun [...] inter Deum & illum, & abscon­d [...]t faciem Dei ab eo, ne exandiat eam. Isaiae 59.2. Id quo casu benevolentia divina quasi ligata & [Page 29] impedita est, ne in actū exeat, id (que) ob nullam ejus mutationē in se, sed ob incapacitatē subjecti, quia viz. durante eo statu, hoc est, quamdiu in hujusmodi peccatis perseverat, & per poenitentiā non resurgit, Deus non potest salva sua veracitate & immutabi­litate decreti, quo decrevit nulli adulto remittere hujusmodi peccata, nisi praecunte extraordinaria poenitētia, non potest inquā, peccata ea in quae lap­sus est remittere, eum (que) participē facere spiritualiū beneficiorum, quae in justificatos secundum spiri­tum ambulantes conferre solet: hoc est, non potest pro tunc in eum conferre augmentum gratiae inhae­rentis, laetitiam spiritus, pacem & tranquillitatem conscientiae, & protectionem contra tentationum impulsus, quam Scholastici vocabulo barbaro, sed ad rei naturam exprimendam aptissimo, & phrasi Scripturae convenientissimo, manutenētiam divinam vocant. Vide Psal. 73.23. & 24.

Tertiò est observandum amorem Dei, quo pro­sequitur 4 justificatos, omnes hos tres actus in se com­plecti. Primò enim amat eos amore intentionis, seu propositi, quia consilium & propositum suum de illis ad aeternam gloriam perducendis non mutat, ne quidem cum illi in gravissima scelera prolabun­tur, Ierem. 31.3. Hos. 2.19. Malach. 3.6 Rom. 8.38.39. & 11.29. Et proinde multo minus illud mutat quando illi in suo novae obedientiae proposi­to permanent.

Secundò, amat eos amore executionis, est que ab­solutè & simpliciter promptus ac paratus ad prio­ra 5 beneficia posterioribus cumulanda: hoc est, ad augendam in iis gratiam pacem conscientiae, & lae­titiam spiritualem, item ad condonandos naevos [Page 30] ac defectus obedientiae quam sibi praestant, &, si tunc eos ex hac vita evocet, ad eos glorificandos. Dico cum simpliciter seu omni ex parte esse para­tum ad haec facienda, quia objectum benevolentiae divinae, hoc est, homines electi, tunc capaces sunt horum beneficiorum & proinde nihil impedit. sive ex parte Dei, sive ex parte electorum, quo minus ea dona in illos tunc conferantur, quae Deus novit esse ipsis pro tempore utilia. De hoc amore actualis beneficentiae erga electos fusè diss [...]rit Zan­chius loco citato quaest. 3. & 4. ubi variis tum S. Scripturae testimoniis, tum rationibus probat prae­ter amorem intentionis seu propositi esse alium, eum (que) ulteriorem amoris divini actum erga justifi­catos, secundum spiritum ambulantes, quo vult eos tunc & durante illo statu suorum beneficiorū ma­gis ac magis participes esse. Sed res ex se clara est.

Tertiò, amat eos amore complacentiae seu oble­ctationis ▪ 6 quia quo magis virtutibus spiritualibus, earumque actibus ornantur, eo DEO similiores, & per consequens pulchriores, ac amabiliores in cōspectu ejus fiunt, ut egregiè docet Zanchius loco citato. Hoc etiam manifestimè patet ex testimo­niis Scripturae supra citatis, §. 2. Ea enim ostendunt DEVM piis hominibus, & victimis bonorum ope­rum, quas ei offerunt, oblectari: item, eorum vocem apud eum esse dulcem, & aspectum esse decorum, non quod haec per se. & secluso intuitu meritorum Christi, valeant hominem DEO gratum facere, aut quod possint eum justificare, seu DEO recon­ciliare; Sed primò quia ex his resultat pulchritudo quaedam spiritualis, & quaedam imago, similitudo ac participatio divinae naturae, 2. Pet. 1.4. quae, si [Page 31] per se, & secluso respectu naevorum ei adhaerescen­tium consideretur, non potest non esse DEO gra­ta & jucunda. Secundò, quia piorum obedientia, licet imperfecta sit, gratiosè tamen a DEO pro­pter Christum acceptatur: nam nos gratis sibi ac­ceptos fecit in illo dilecto. Ephes. 1.6.

His positis facile est ostendere regenitos, cùm peccatorum mortalium reatum contrahunt, exclu­di 7 ab eo favoris gradu, quo DEVS ipsos prius prosequebatur. Quamvis enim semper eos diligat, amore intentionis seu propositi, ut supra monui, non tamen semper eos diligit, amore executionis, & amore oblectationis. Quando enim suo vitio in atrocia peccata incidunt, tunc benevolentia DEI erga ipsos ita ligata & impedita est, per obicem quem eorum peccata ei ponunt, ut non possit du­rante eo statu in eos conferre remissionem pecca­torum, aut pacem & gandium [...]onscientiae, & multò minus illam gloriam, ad quam ab aeterno eos ordinavit. Patet hoc ex iis omnibus Scripturae testimoniis, quae docent eos qui talia faciunt, vitae aeternae participes esse non posse: item, ex iis locis, quibus asseritur, impios perituros esse nisi poeniten­tiam egerint, & DEVM non exaudire illos qui ini­quitatem in corde suo vespiciunt. Vide Psal. 66.18. Ezech. 18.20.21.24.26.27. Luc. 13.3. Ioh. 9.31. 2. Timoth. 2.19. Similiter quod ad amorem com­placentiae attinet, sicut Scriptura testatur Deum de­lectari piis secundum Spiritum ambulantibus, ita etiam testatur Deum non delectari iis qui se subdu­cunt, Heb. 10.38. eumque odisse omnes qui iniquita­tem operantur, Psal. 5.5. Item Deum abominari, seu [Page 32] detestarioculos sublimes, linguam mendacem, manu [...] effundentes sanguinem, &c. Prov. 6.16. Hinc enim manifestè sequitur ipsos regenitos in haec peccata prolapsos, qua tales sunt, esse objecta odii divini, & abominationem animae ejus. Praeterea Scriptura te­statur eos qui hujusmodi atrocia peccata commit­runt ita Deo displicere, ut ipsa bona opera quae du­rante hoc statu faciunt nullo modo Deo grata sint, aut accepta. Isa. 1.11.13.14. & 15.

8 Caeterùm, notet hìc Lector, odium hoc, quo DEVS regenitos mo [...]taliter p [...]ccantes prosequi­tur non esse odium hostile, seu (ut Scholastici lo­quuntur) odium inimicitiae, sed tantum odium dis­plicentiae; nam non est conjunctum cum propo­posito damnandi. sicut odium, quo prosequitur re­probos in talia peccata prolapsos. Secundò no­tandum est regenitos, cùm in atrocia peccata in­cidunt, non totaliter, sed magna ex parte excludi à divino amore executionis & complacentiae. Nam semen Dei in ipsis manet, ut testatur Iohannes, 1. E­pist. cap 3.9. & per consequens DEVS, etiam durante eo statu, aliquo modo exequitur proposi­tum suum da iis salvandis, quia viz. coeleste illud semen in eorum cordibus conservat. & ex eo sic conservato complacentiam & oblectationem ali­quam capit. Tertiò notandum est, partialem hanc & temporariam justificatorum exclusionem ab a­more divino (loquor de amore executionis, & amo­re complacentiae) accidere sine ulla reali mutatione [...]oluntatis divinae, ut patebit ex sectione sequenti.

SECTIO VI. Deum posse eos amare quos prius odit, & odisse eos quos prius amavit, abs (que) ulla vel physica, vel morali voluntatis suae muta­tione, obiter declaratur.

EX doctrina praecedenti Sectione tradita de Iustificatorum ad cer­tum 1 tempus exclusione ab eo fa­voris divini gradu, quo prius di­ligebantur. nequaquam sequi­tur DEVM, aut voluntatem DEI in se mutabilem esse, sive loquamur de mutabilitate physica, sive de mutabi­litate morali.

Nam quod ad divinum amorem executionis attinet, DEVM non amare Iustificatos peccati 2 mortalis reatu involutos amore executionis, nihil aliud est, quam eum non conferre in illos ea bona spiritualia, seu media salutis, quae prius in eos con­serebat. Nulla igitur est. hìc mutatio quoad actus immanentes, qui in ipso DEO existunt, sed tan­tum quoad actus transeuntes, qui sunt extra DEVM & in hominibus recipiuntur. & proinde iis muta­tis non mutatur DEVS, sed illi in quibus hi actus, & eorum effecta recipiuntur. Dicet aliquis: DEVS non solùm non confert illa beneficia in eos, sed etiam durante eo statu non vult ea conferre: prius autem voluit ea conferre: & proinde mutatus est.

[Page 34]Resp. Voluit prius illa beneficia communicare iis existentibus in alio statu: Sed iis existentibus in hoc statu impietatis & impoenitentiae, neque jam vult, neque unquam voluit, imò ab aeterno noluit haec beneficia communicare. Quamvis igitur du­rante hoc statu benevolentia DEI quasi ligata & impedita sit, ut supra monui, hinc tamen non se­quitur eam in se mutatam esse: sed tantum muta­tum esse ejus objectum, quia viz. objectum ejus, hoc est, homines electi, prius erant capaces istorum beneficiorum: nunc verò eorum capaces non sunt.

Major & gravior difficultas est de amore com­placentiae, 3 & odio displicentiae ei opposito. Cùm enim hi actus sint immanentes, hoc est, in ipso Deo existentes, iis mutatis videtur ipse Deus in se mu­tari. Responderi solet Primò, non mutari hos actus realiter, & à parte rei; quia uterque hic actus in DEO fuit ab aeterno, & in aeternum in eo dura­bit, cum respectu ad diversos istius hominis status, quo [...]um alter alte [...]i in tempore successit. Ita respondet Fonseca tom. 3. Metaph. lib 7. cap. 8. quest. 5. sect. 7 quod si (inquit) quis objiciat eundem posse prius odio haberi a DEO, si sit injustus, postea verò diligi, si sit justus & vice versa, sine ulla divinae voluntatis mutatione, ergo nihil repugnare quo minus divina voluntas nullo modo mutata transeat a noli­tione in volítionem rei ejusdem, ex dictis patet solu­tio. DEVS enim non eundem odio habet, ac diligi [...] pro eodem tempore, sed pro diversis. Adde, quod etsi in eodem homine justitia succedit peccato, aut pecca­tum justitiae, tamen odio, quo Deus illum prosequitur [Page 35] u [...] peccatorem, non succedit amor, quo illum diligit u [...] justum, aut contrà, sed uterque affectus divinus aeter­nus est respiciens diversos hominus status, quorum al­ter alteri succedit in tempore.

Secundò respondeo: Quamvis concederemus 4 esse aliquam mutationem & successionem in acti­bus immanentibus amoris & odii divini forma­liter consideratis, quatenus per rationem distin­guntur ab essentia divina & inter se, hoc est, quam­vis diceremus actum amoris co [...]placentiae erga electum in hoc casu non amplius esse in Deo, eique succedere actum odii displicentiae, non tamen inde sequeretur esse mutationem aliquam realem in ip­so DEO. Nam actus DEI liberi nihil super­ad dunt voluntati aut [...]ssentiae divinae, praeter re­spectum seu relationem rationis, aut extrinsecam aliquam connotationem, quae tamen ad realem eo­rum entitatem non pertinent. Nam tota eorum entitas realis est ipsa DEI essentia, nihilque in­trinsecè includunt praeter eam. Quamvis igitur DEVS desineret amare eos quos prius amabat, non mutaretur mutatione reali, quia nihil reale amitteret, sique inciperet eos amare quos prius odit, non mutaretur, quia nihil reale ei accederet. Mutatio autem realis non fit, sine aliqua additione aut ablatione reali.

Non necesse est ut hic probem actus illos nul­lam 5 realem entitatem (sive ea vocetur perfectio, sive extensio actus divini ad objecta) superaddere essentiae divinae. Nam Evangelici omnes hoc una­nimiter tenent: & quod ad Pontificios attinet, quamvis Cajetanus in 1^am partem Thomae quaest. 19. art. 2. & 3. Fons [...]ca tom. 3. Metaph. lib. 7. cap. 8. [Page 36] quaest. 5. sect. 4. & Salas 1^a 2^ae quest. 6. art. 3. tract. 3. disp. 3. sect. 8. doccant actus liberos Dei, seu decreta ejus, superaddere essentiae divinae rea­lem quandam entitatem, quae ab aeterno potuit non esse in DEO, quae (que) revera in eo non fuisset, si ab aeterno aliter decrevisset, & hos actus non habuis­set, major tamen & melior eorum pars in contra­ria est sententia, viz. Suarez. tom. 2. Metaph. dis­put. 30. sect. 9. & Vasquez in 1^am partem Thomae, disput. 80. cap. 1. & 2. Valent. tom. 1. disput. 1. quest. 19. punct. 4. Arrubal in primam partem Thomae, disput. 54. cap. 2. & sequentibus. Becanus in Summa, Parte 1. Tract. 1. cap. 11. quaest. 4. Tri­gosus in Summa Theologica Bonaventurae quest. 13. art. 2. dub. 3. conclus. 1. Franciscus Cumel Variarum disput. tom. 1. in disput. de praescientia Dei, dub. 3. pag. 57. &c. Hórum sententia procul dubio est verior illa altera, quia si in DEO est rea­lis aliqua entitas, quae ab aeterno potuit in eo non esse, atque adeo potuit non omnino esse, seu esse merum nihil, necessariò sequetur aliquid esse in Deo quod non est Deus.

6 Dicet aliquis: si mutatis actibus liberis DEVS realiter non mutatur, poterit salva sua immuta­bilitate, mutare decreta sua de rebus futuris, & proinde poterit incipere velle quod nunquam an­tea voluit, vel desinere velle quod prius voluit. Nam talis mutatio decretorum divinorum fit sine aliqua additione, aut ablatione reali. Resp. Du­plicem esse mutationē, viz. Physicam & Moralem. Physica, seu realis mutatio fit per additionem, aut ablationem alicujus entitatis realis. Moralis mu­tatio est propositi & voluntatis, aut etiam cogni­tionis & scientiae mutatio: ut si quis quod antea [Page 37] putabat verum, deinde falsum judicet: & quod antea facere decreverat postea nolit, quod sane magnam imperfectionem in eo qui sic mutatur ar­guit. Vide Vasquezium in 1^am partem Thomae su­per quest. 9. art. 2. Cum igitur Deus dicitur abso­lutè immutabilis id non minus intelligitur de morali quam de physica immutabilitate. Nam muta­tio propositi & consilii quae moralis vocatur, arguit [...]ncōstantiam, imprudentiam, & cognitionis imper­fectionem, quae non minus summae & absolutae Dei perfectioni repugnant, quam physica, seu realis mutatio, ut bene observat Suarez. tom. [...]. metaph. disp. 30 sect. 9. num 58.

Ex his patet Deum, cum odio displicentiae pro­sequitur 7 electū, quem prius amabat amore compla­ [...]entiae non mutari; quamvis fortasse nunc minim [...] [...]it in eo actus complacentiae consideratus, ut respe­ctum rationis ad tale objectum essentiae divinae su­peraddit: Primò enim ablato tali actu, DEVS [...]hysicè & realiter non mutatur, quia nihil ei de­ [...]edit praeter merum respectum rationis ut irrefra­ [...]abilibus argumentis demonstrant Suarez & Vas­ [...]uez, locis citatis. Secundò, neque mutatur mo­ [...]aliter, quia non mutat propositum, sed contrà, [...]ermanet in suo proposito, aut potius in naturali [...]ua inclinatione, qua ab aeterno fuit, nunc est, & [...]emper erit, propensus ad amandam virtutem, & [...]d detestanda vitia, seu peccata. Permanet etiam [...] suo proposito perducendi eos quos elegit & ju­ [...]ificavit ad aeternam gloriam. Nam solidum sta [...] [...]i fundamentum, habens sigillum hoc, novis Domi­ [...]us eos qui s [...]n [...] sui, 2. Tim. 2.29.

SECTIO VII. De secundo & tertio effecto peccati mor­talis, hoc est, de privatione gratiae, & [...]missione praesentis aptitudinis ad in­grediendum regnum coelorum.

1 SECVNDVM effectum pecca­ti mortalis est amissio gratiae inhaerentis, de qua Pontificii in quibusdam nobiscum con­sentiunt, in aliis verò dissen­tiunt, partim à nobis, partim etiam inter se.

2 Consentimus Primò in hoc, quod dona Spi­ritus S. aliqua ex parte amittantur, seu deper­dantur per peccata mortalia. Secundò, quod ju­stificati mortaliter peccantes omnia dona habitua­līa gratiae non amittant. Tertiò speciatim quod peccata mortalia fidei & spei habitus non exclu­dant, aut expellant. Ita communiter docent Ec­clesiae nostrae, ut patet ex Theologorum, tum exte­rorum. tum provincialium, de Sanctorum perse­verantia judiciis Synodo Dordrechtanae exhibitis. Ita etiam sentiunt Scriptores Pontificii, ut expressè testatur Suarez. lib. 11. de divina gratia, cap. 5. item in opere de triplici virtute Theologica disp. 7. de fide sect. 3. & disp. 1. de spe, sect. 8. §. 2.

3 Dissentiunt à nobis in tribus: Primò enim illi negant charitatis & gratiae habitum remanere in [Page 39] eo, qui peccatum aliquod mortale commisit: hoc est, peccata mortalia totaliter expellere charitatis habitum opinantur. Secundò, consequenter do­cent fidei & spei habitus, qui in justificatis lapsis remanent, justitiae, & gratiae sanctificantis▪ Deoque nos gratos facientis, rationem omnino amittere: ideoque tum hanc, tum illam informem vocant, quia viz. separantur a charitate, quae eas prius for­mabat, vitamque & vires ipsis impertiebat. Ter­tiò habitus fidei & spei, etsi non excutiantur per alia peccata mortalia, excuti tamen per peccata ip­sorum actibus contraria: hoc est, habitum fidei per quemlibet actum haerefeos, & habitum spei per quemlibet desperationis actum totaliter amitti & 4 expelli affirmant.

Nostri verò Theologi fatentur quidem habitus f [...]dei, spei & charitatis per peccata mortalia in ele­ctis multùm debilitari & diminui posse, idque non tantùm extrinsecè, quoad fervorem & facilitatem, seu promptitudinem his habitibus utendi, sed etiam intrinsecè, quoad ipsam earum entitatem. Habent enim hi habitus sufficientem graduum la­titudinem, intra quam, sicut de facto augentur, ita etiam remitti possunt per actus iis contrarios. Fa­tentur etiam praecipuos horum habituum actus & operationes, posse ad tempus intércidere, interci­dere etiam non rarò, idque non tantum secundum plus & minus, sed et totaliter, non finalicer tamen, ut patet ex judicio Synodi Geldricae, de quinto articulo controverso, Synodo Dordrechtanae exhibito.

Et quia fides non justificat, ut habitus, sed ut actus 5 Christi merit [...] apprehendens, consequente [...] docent [...]dem quoad actum illum vivum, quo justificat, in [Page 40] renatis mortaliter peccantibus interrumpi, & deli­quium pati, ita ut durante eo statu eos justificare, aut fides justificans dici non possit. Vnde Paraeus, lib. 1. de amissione gratiae, cap. 7. prope finem, sic scribit. Fides tunc dicitur justificare, cum actum proprium accipiendi remissionem peccatorum exercere potest, atque excreet. Hunc verò actum non exercet, neque exercere potest fides aegra, saucia, sordibus car­nis oppressa, peccatorum compedibus quasi ligata: Et infrâ. Iustificatis verò lapsis Deus non imputat peccata nempe resipiscentibus: ante resipiscentiam certè imputat infligendo poenas temporales, & impu­taret etiam infligendo poenas aete [...]nas, nisi resipisce­rent. Tandem sic concludit. Tunc igitur fides in lapsis habitualiter tantum manens propriè justificans dici, aut eos justificare non potest. Vide etiam vene­randi Episcopi Sarisburiensis Animad vers. in Thomsoni Diatribam de intercisione justif. cap. [...]. pag. 1:4.

6 Negant tamen Primò eos habitu charitatis pe­nitus & totaliter privari Secundò negant fidem & spem habitualiter in electis lapsis manentes esse informes, mortuas, & justitiae inhaerentis, aut gratiae sanctificantis nomius indiguas. Eos enim neque à charitate sejungi aut separari, neque à conjuncta charitate formari aut actuari eredunt. Tertiò, ne­gant fidei aut spei habitus uno aut altero actu contrario co [...]unipi, aut totaliter destrui. Contrà verò affirmant spi [...]itualem ammae vitam, cum fun­damentalibus illis donis, sino quibus ea consistere nequit, in [...] non obstante eoru [...] demerito. con­servari. [Page 41] Nam semen Dei manet in iis, 1. Ioh. 3.9. & nunquam exarescit fons illae aquae salientis in vitam aeternam, Ioh. 4.14. nec diffluit, aut deperit unctio illa Dei manens, 1. Ioh. 2.27. Sed è contrario Scri­ptura testatur, eos virtute Dei custodiri in fide, 1. Pet. 1.5. & perpetua Christi intercessione ful­ciri, ne fides eorum totaliter unquam deficiat, [...]oh. 17.20. Rom. 8.34 in quotidianis denique lapsibus, Dominum iis supponere manum ne collidantur, Psal. 37.24. Testatur etiam fieri non posse, ut electi sedu­cantur, Matth. 24.24. ut oves Christi, rapiantur ex manibus ejus, Ioh. 10.28. aut ut fideles separentur à dilectione Dei in Christo, Rom. 8.35.38. & 39. Nam vocatio & dona Dei sunt [...], Rō 11.29. Et solidum stat Dei fundamentum, habens hoc sig­naculum: novit Dominus eos qui sunt sui, 2. Tim. 2.19.

Dissentiunt Pontificii tum à nobis, tum inter se, de modo, quo peccans mortaliter gratiam amittit 7 aut à se expellit: utrum viz. expellat eam physi [...]è, hoc est, per veram & real [...]m efficientiam, an vero cantum moraliter & demeritorie, quia scilicet pec­cando meretur privationem seu ablationem gratiae à Deo. Valentia tom. 3. disp. 3. quest. 2. punct. 4. & Vasquez. in 1^am 2^ae disp. 91. putant per peccata mortalia gratiam physicè expelli: Contrà verò Suarez lib 11. de divina gratia, cap. 4. & Alphon­sus Curiel in 2^am 2^• quest. 113. art. 2. dub. 3. om­nesque alii qui inter gratiam & peccatum mortale repugnantiam physicam non agnoscunt, gratiam demeritorlè tantum a peccato mortali expelli asse­runt.

[Page 42] 8 Nostri Theologi posteriorem hanc sententiam amplectuntur: priorem verò damnant & reji­ciunt. Primò quia habitus est qualitas difficulter mobilis, & proinde non potest ab uno actu con­trario per Physicam & realem efficientiam expelli. Secundo contraria, quae se mutuo ab eodem sub­jecto Physicè & formaliter expellunt, debent esse ejusdem generis, qualia sunt, vel habitus inter se, vel actus intet se. Nam actus aliquis alium actum sibi contrarium formaliter expellit: & habitus ali­quis alium habitum sibi contrarium ex subjecto in quo est excludit, quia inter eos est repugnantia Phy­sica, propter quam in eodem subjecto simul esse non possunt. Contrà verò actus & habitus, cum non sint ejusdem generis, atque adeo propriè non sint contraria. se mutuo & formaliter ab eodem subjecto expellere nequeunt. Cum igitur charitas, seu gratia, fit habitus, peccatum vero mortale fit actus, manifestè sequitur charitatis habitum per peccatum mortale Physicè. non expelli.

Tertium effectum peccati mortalis est quod ho­mo 9 justificatus, cum ejus reatum contrahit, prae­sentem aptitudinem ad ingrediendum regnum coelorum amittat. Nam in illud regnum non intra­bit aliquid coinquinata [...] aut abominationem facions, Apoc. 21.27. & coelestis corona non imponitur nisi iis qui bonum certa [...]en certarunt, & curs [...] suum in fide & sanctitate consummarunt. 2. Tim. 4.2. Ineptus ergo ad hanc coronam adeundam & ad hoc regnum possidendum est, quisquis impietatis operibus adhoc adhaerescit.

10 Amissa hac praesenti aptitudin [...] ad ingredicti­dum regnum coelorum, necessario etiam ad rem­pus [Page 43] amittitur sensus consolationis & gratiae DEI & per consequens actus spei, qui est exspectatio futurae beatitudinis intercidit & interrumpitur. Nam, ut benè observant Theologi magnae Bri­tanniae (quibus in hoc argumentó plurimum idebet Ecclesia Christi) in suo de Sanctorum perseve [...]an­tia judicio, [...]ersuasio quam justificati habent de fi­nali sua persevetantia, & consecutione aeternae glo­riae, extra studium sanctitatis, & usum mediorum, in actum e [...]ire non potest: id (que) quia justificationis c [...]mes sanctificatio non cons [...]stit extra obedientiae pro­position. Quod quidem propositum habituale, licet multis interruptum lapsibus, sufficit electis ad sta­tum justificationis in se salvum custodi [...]udum; ad praesentane [...] autem fiducia solatium necessariò re­quiritur hujusmodi propositum actuale. Nec potest quisquam, ex Spiritus testimonio ad cor summ loquen­to, dicere, Ego jam firmiter credo me in statu gratiae indefectibiliter perstiturum: nisi simul ex sine [...]i c [...]rdu studio adjiciat, Ego jam firmiter statuo in San­ctorum Dei mandatorum viis ambulare. Multo mi­nus cogitari potest vivus hujusce fiduciae actus stare cum actuali & directo peccandi proposito: cum, ut habitus habitui, ita actus actui oppenatur. Nec sine insulsa contradictione quenquam finge [...]us ita sta­tututem, Ego vitam aeternam mihi [...]ripi non posse planè confido. Simul tamen mihi decretum est, ille­cebrosis cupiditatibus inservite. Haec [...] esse ostendit salvat [...]r. Nemo potest duobus dominis servi [...]e. Matth. 6.24.

[Page 44] 11 Hujus etiam doct [...]inae veritatem suis sententiis & judiciis confirmarunt reliqui fere omnes Theo­logi ad Synodum Dordrechtanam delegati. Nam Theologi Palatini, in suo de perseverantia. Sancto­rum judicio, concedunt fideles in graviora peccata prolapsos, sensum gratiae Dei ad tempus amittere, item peccata atrocia, quae contra conscientiam à vo­l [...]ntibus admittuntur, actum fidei impedire, i [...] ha­bitum etiam arctare & imminuere. Bremenses in suo judicio de eodem articulo, renatos, cum hujus­modi peccatis Deum offendunt, l [...]titiam. Spiri­tus. & sensum consolationis amittere affirmant. Embdani in consideratione, ejusdem Articuli. Non diffitemu [...] (inquiunt) fidem, seu f [...]duciam actualem ad tempus amitti posse, cum homo fidelis grave peccatum admittit. Actus enim peccati ex quo­dam consensu perpetrati, cum actuali fiducia de re­missione peccatorum consistere nequit. Et Synodus Geldrica in suo judicio de eodem Articu [...]o: Ne­gamus (inquiunt) habitum, semen, radicem, spiri­tum fidei posse deperdi, & unctionem quam accepi­mus, posse non manere in nobis. Concedimus autem, actum, fiduciam consolationem, posse intercidere, & intercidere etiam non rar [...], non tantum secundum plus et minus, sed et totaliter, non finaliter, tamen. Sed res ipsa clara est ex innumeris Scripturae testi­moniis. Ea enim testatur, electionem [...]c vocatio­nem nostram nobis ce [...]tam seu firmam reddi per. bona opera, 2 Pet. 1.10. Item, omnem, qui habet ba [...] gloriae spem in Christo, sanctificare aut purifitare [Page 45] s [...]ipsum, sicut et ille purus est. 1 Ioh 3.3. & et nos per hoc scire quod ipsum novimus si praecepta ipsius ob­servemus, 1. Ioh 2.3. & eos solos a legis condem­natione liberatos esse, qui non secundum carnem, sed secundum Spiritum ambulant, Rom. 8.1. & 4.

Pontificii longe aliter de actu spei sentiunt. Illi 12 enim neque habitum neque actum spei per pecca­ta mortalia excludi aut expelli concedunt. Vnde Suarez locis supra §. 2. citatis fusè contra nos dis­putat, & varia argumenta in medium affert, ut probet spem, quoad actum, non amitti ab iis qui peccata mortalia committunt. Sed Primo non mi­randum est, quod Suarez, & reliqui Scriptores Pontificii ita de actu spei sentiant. Nam spes de qua illi loquuntur, non est spes Christiana, hoc est, non est certa, firma & solida, sed ex adverso est dubia, infirma, hypothetica & conjecturalis bea­titudinis, seu glo [...]iae coelestis exspectatio, quae p [...]o­culdubio in hominibus quantumvis impiis manere potest. Secundò locus ille, quem citavimus ex 1. Ioh. 3.3. manifestè ostendit veram & propriè sic dictam spem in iis solis inveni [...]i qui seipsos purifi­cant, seu (ut interpretatur Beza) seipsos castos con­servant. Tertiò, potest hoc confirmari ex Augu­stino, qui in praefatione in Psal. 31. sic scribit: Ille enim sperat, qui bonam conscientiam gerit; quem vero pungit mala conscientia, retrah [...]tse aspe, et non sibi sperat, nisi damnationem. Vt ergo speret regnum, habeat bonam conscientiam, et ut habeat bonam con­scientiam, credat et operetur. Item, quomodo mala conscientia tota in desperatione est, sic bona conscien­tia [Page 46] totainspe. Hic locus tam manifeste pro nobis facit, ut Suarezius, lib. 11. de divina gratia, cap. 5. §. 19. dum ad cum respondere conatur ingenuè fateatur hominem in gravía scelera prolapsum non posse pro eo tempore, & durante eo statu, aeter­nam gloriam exspectare: Dici (inquit) potest mala conscientia indocere desperationem non, absolutè, & pro tempore futuro, sed secundum praesentem justi­tiam. Nam qui habet malam conscientiam, consequen­ter credit, quod secund [...]m praesentem statum, si in illo moriatur, non salvabit [...]r, & sic desperat de salute se­cundum praesentem justitiam. Sperare autem potest, & debet, se posse cum divina gratia mutare conscien­tiam, & salvari. Quia verò haec spes, quae in meritis futuris, seu mutatione vita in futurum, fundatur, periculosa est, & multò minus certa, ideò dicti Patres dicunt, fidem, mi (que) vivam, & perfectam, in bona conscientia fundatam esse debere.

SECTIO I. Pontificiorum sententiam de peccatis ve­nialibus nullo solido fundamento niti.

PONTIFICII duas ge­nerales 1 & principales diffe­rentias inter peccatum mortale & veniale assignant: quarum prior ab horum peccatorum punitione; posterior ab eorun­dem remissione, petita est. Cum enim de poena his peccatis secundum rigorem ju­stitiae debita disserunt, peccatum mortale poe­nam aeternam, peccatum vero veniale solam tem­poralem poenam, ex se, & sua natura, mereri a [...]c­mant. [Page 48] Cum it [...]m verba faciunt de eorundem r [...] ­missione, docent peccatum mortale esse e [...] se [...] sua naturae irremissibile quia tollit principium poeni­tentiae & remissionis, hoc est, gratiam inhaerentem, seu habitualem: peccatum verò veniale esse ex se & sua natura remissibile, quia peccantem non pri­vat illa gratia inhaerente, quae ad poenitentiam agendam, & remissionem consequendam, necessa­ria est. Vtramque hanc differentiam no [...] rejicimus, & damnamus: ideoque priorem hac sectione, & sequentibus aliquot, posteriorem verò sectione ul­tima hujus partis examinabimus & confutabimus.

2 Priorem illam differentiam, quam Adversarii inter peccatum mortale & veniale assignant, rejici­mus, Primò, quia ea nullo solido fundamento ni­titur. Nam argumenta, quae Adversarii ex Scriptu­ra, Patribus, & ratione naturali ad eam stabilien­dam congerunt, prorsus inepta & infirma sunt.

3 [...]x Scriptura Bellarminus lib. 1. de amiss. gra­tiae, cap. 9. & Becanus part. 2. Summae tract 2. cap 1. quest. 1. §. 4. proferunt primò dictum il­lu [...] Christi. Matth. 5.22. in quo tres vitiosae ira­cundiae gradus enumerantur & soli ultimo hoc at­tribuitur, quod peccantem Gehennae, seu mortis aeternae reum faciat. Nam duobus prioribus assi­gnantur poenae temporales, quae vocabulis, Iudi­cii, & Concilii significantur. Sed o [...]tam Iudunt. Nam Primò eos hallucinari in hujus loci sensu ex­plicando, docent ipsorum sodales, Maldonatus & Barradius in suis commentariis Evangelicis, & Estius in annotationibus in Matth. 5.22. Asserunt enim vocabulis I [...]dicii, Concilii, & [...] ignii, [Page 49] tres gradus unius specie poenae, id est, mortis aeter­nae significari. In eadem etiam sententia fuerunt Strabus Fuldensis glossae ordinariae author, & Hu­go Cardinalis in hunc ipsum locum scribentes. Se­cundò. Quamvis hic locus explicandus esset, sicut Bellarminus dicit, non tamen ad probandam eo­rum thesin sufficeret. Aliud enim est peccatum sola poena temporali ali puniri, aliud verò illud ex se & sua natura, & non ex Dei misericordia, hoc habere, quod sola poena temporali puniatur. Locus hic admissa Bellarmini glossa, probat illud prius. At nullo mo­do probat posterius: et proinde non valet ad in­firmandam eam sententiam, contra quam adfertur, hoc est, ad confutandam Gersonis, Almayni & Roffensis sententiam, qui nobiscum dicebant, omne peccatum ex se aeternam mortem mereri, & ex Dei misericordia esse, quod peccata leviora ad sol [...]m poenam temporalem imputentur. At (inquit Bellar­minus) Christus hìc non discutit, quid possit aut velit divina misericordia in puniendis peccatis le­vioribus. Respondeo, nec etiam discutit quae­nam ex his peccatis sint venialia seclusa Dei mise­ricordia. Et pro [...]nde ex hoc textu colligi nequit in­fallibiliter id, quod Adversarii asserunt, viz. peccata venialia ex se, & seclusa Dei misericordia, ta­lia esse, ut aeterna poena just [...] puniri non possint.

Secundò proferunt testimonium Iacobi Apostoli 4 qui cap 1 suae Epist. v. 14. & 15 tres motus cōcupis­cétiae distinguit, & solū ultimū dicit, generare mortē: i. mortem mereri. Sed Estius in commentariis suis in Epistolas, hunc ipsum locum Iacobi explicans, longè aliter eū interpretatur, imo ita eum interpre­tatur, [Page 50] ut Bellarmino, aliisque Scriptoribus Ponti­tificiis, argumentum in eo fundatum eripiat. Primò enim non constituit cum Bellarmino peccati part [...] in consensu voluntatis imperfecto, & consummatio­nem peccati in consensu ejusdem perfecto, sed con­trà, partum peccati in consensu voluntatis perfecto, & ejusdem consummationem in externo opere, seu actu peccati externo, & in consuetudine pec­candi, quem actus peccati externus, solet secum ad­ferre, constituit. Dicitque vetustiores Interpretes, hoc est, sanctos Patres in hac sententia esse. Se­cundò in gradatione Apostoli, non tres, sed quinque gradus, longè probabilius, constituit. Primus gra­dus ex ejus sententia est in tentatione cōcupiscentiae, seu in primo ejus mótu & proponitur versu 14. Secundus est in conceptu peccati per consensum im­perfectum. Tertius in partu peccati per consensum plenum & perfectum. Quartus in consummatione peccati per opus externum, vel, quod probabilius est. per habitum & consuetudinem peccandi. Et quin­tus ac postremꝰ est in generatione mortis ex eo ipso peccato. Tertiò, adversus hujus loci interpretationé à se allatā hanc objectìoné proponit: Si peccatum tunc demum generat mortem, postquam consumma­tum fuerit per externum opus, aut per consuetudinem peccandi, sequetur hoc absurdum, solo interno volun­tatis consensu null [...]m committi peccatum mortale, seu aeterna morte dignum. Haec objectio ferè coin­cidit cum argumento Bellarmini, quo contra nos utitur: quia enim generatio mortis hic attribui­tur soli consummationi peccati, ille inde concludit peccati conceptionem & partum non generate [Page 51] mortem. Videamus igitur quomodo huic argu­mento, occurrat Estius. Non (inquit) dicitur pec­cati consummatio generare mortem, quia facit homi­nem dignum morte aeterna; nam etiam peccati par­tus hominem aeterna morte dignum facit: sed quia ho­minem reipsa ducit ad mortem, quod de peccato non­dum consummato non perinde verum est. Nam postea­quam semel quis abjecto Dei timore, quo deterrebatur, in opus externum peccati proruperit, non contentus est illud semel fecisse, sed audacior factus subinde id repetit: vnde in frequentationem, & consuetudinem peccandi venit, quo sit ut tandem perducatur ad mor­tem, nisi Deus extraordinaria quadam gratia eum per poenitentiam revocet: quod non ita contingit, si peccatum animo cōceptum praematur, ne exeat in opus. Haec Estius. Ex cujus sententia hic dicitur peccatū consummatum generare mortem, non quod illud solum mereatur aeternā mortem, sed quod peccan­tem magis exponat periculo mortis, & in via dam­nationis eum longius provehat, quam peccatum non consummatum. Qua interpretatione admissa, planè corruit argumentum Bellarmini in hoc loco fundatum.

Nec solus Estius hunc locum ita interpretatur.5 Nam Dionysius Carthusianus in suis Commenta­riis in Epistolas ei viam praeivit, Tentatur (inquit) unusquisque à concupiscentia ABSTRACTVS, id est, à recto salutis itinere, & vero rationis judicio, ET ILLECTVS, id est, ad culpam attractus, DEINDE CONCVPISCENTIA CVM CONCEPERIT, id est, ad con­sensum [Page 52] perduxerit, PARIT PECCATVM, id est, ream facit. Tunc enim est mortale peccatum interius, cum plenus adest consensus de aliquo concu­pito contra praeceptum. PECCATVM VE­RO CVM CONSVMMATVM FV­ERIT, id est, f [...]ris ad effectum perductum, ita quod ex consensu itur in opus, GENERAT MORTEM, quia inducit ad consuetudinem vitiosam & obstinationem; deinde ad damnationem aeternam, quae est mors secunda gravissima. Eodem etiam modo verba haec Apostoli Iacobi inter­pretatur Nicolaus Lyranus, in notis suis in hunc locum.

Interim non diffitemur hos tres authores docere 6 duos primos concupiscentiae motus qui perfectè voluntarii non sunt esse peccata venialia: sed id non moramur: ne (que) enim eo fine citamus eorum te­stimonia, ut probemus Apostolum versu 14 & ini­tio versus 15. non loqui de peccatis levioribus quae venialia in electis sunt, sed ut ostendamus generare mortem, hîc non esse me [...]eri mortem: & per conse­quens, Bellarminum malè colligere solam consum­mationem peccati mereri mortem, quia e [...] soli ex­presse attribuitur generatio mortis. Nam ex sen­tentia Estii, Carthusiani, & Lyrani, potest pecca­tum aliquod mereri mortem, quamvis non generet mortem, eo sensu quo Apostolus hic generationem mortis accipit. Dicunt enim peccati partum mere­ri mortem, & esse peccatum mortale, quamvis Apostolus hic non dicat [...]um generare mortem.

7 Tertiò objiciunt illa Scripturae testimonia in quibus quaedam peccata culicibus, quaedam camelis, [Page 53] Matth. 23.24. quaedam festucae, quaedam trabi, Luc. 6 41 quaedam novissimo quadranti, sive minuto, Luc. 12.59 & quaedam ligno, foeno, & stipulis, quae res natura sua levissimae sunt, comparantur, 1. Cor. 3 12 Sed primò haec testimonia nihil aliud pro­bant quam, quod nos libenter concedimus, viz alia peccata esse aliis multò leviora. Secundò quamvis probarent quaedam peccata non aeterna, sed tempo­rali poena duntaxa [...]a Deo puniri, non tamen suffi­cerent ad praesentem controversiam determinan­dam. Quaeritur enim utrum quaedam peccata ex se, & seclusa Dei misericordia, tam levia sint, ut poena aeterna justè puniri non possint? At locis ci­tatis nihil de hac quaestione determinatur. Fieri enim potest, ut quaedam peccata sint venialia, atque adeo rebus levissimis similia, non quod [...]x se & sua natura talia sint, sed quod Deus in ipsa poena statuenda misericordiae suae memor, decreverit ea ad aeternam mortem non imputare, atque adeo in­fra eorum demeritum puni [...]e, quemadmodum do­cuerunt quidam Theologi Pontificii supra citati.

Ex iis quae dicta sunt luculentè patet Adversarios 8 frustra sibi, suaeque in hac controversia causae, exsa­cris literis praesidium quaere [...]e. Et multò magis id patet ex manifestissimis Scripturae testimoniis, qui­bus nostri Th [...]ologi omnia peccata, etiam levissi­ma, peccantes aeternae mortis reatu involvere de­ [...]onstrant. Ea enim generatim de omni peccato ita pronunciant: Maledictuo omnis qui non manserit in omnibus, quae scripto sunt in libro legis, Galat. 3.10. Anima quae peccaverit ipsa morietur, Ezech. 18.20. Stipendium peccati mors, Rom. 6.23. Qui offenderit [Page 54] in uno est omnium reus, Iacob. 2.10. Qui solverit unum de mandatis istis minimis minimus vocabiturin [...]egno coelorum. Matth. 5.19.

9 Nec majoris momenti sunt argumenta quae ex Patrum Scriptis hîc afferunt Pontificii. Nam (ut bene observat Gerardus locorum Theologicorum tom. 2. tract. de pecc. actual cap. 19. [...]. 101.) quae ex Concilio Milevitano, Origine, Chrysostomo & Augustino Bellarminus producit, ea nostrae non ad­versantur sententiae. Probant enim hoc tantùm, quod sint peccatorum gradus, quod sint quaedam venialia peccata, quod renatis saepe in levissimis, & aliquando incautis, obrepat peccatum, per quod non desinunt esse justi, quod sine levibus, ac bre­vibus quotidianis peccatis haec vita nostra non traducatur, &c. quorum nihil a nobis negatur; probandum verò erat quaedam peccata esse natur [...] suâ venialia & veniâ digna, quod disertè in dictis ipsorum non occurrit.

10 Denique quod attinet ad rationes a natura rei petitas, quas afferunt, ut explicent & confirment priorem illam differentiam generalem, inter pec­catum mortale & veniale, quam initio hujus Se­ctionis proposuimus, hoc est, ut ostendant, cur tanta discrepantia sit inter peccata mortalia & ve­malia quoad reatum poenae, quem secum afferunt, ut (que) ostendant hanc discrepātiam non in voluntate Dei, sed in ipsorum natura fundatam esse, ratio­nes, inquam, quas ad hanc doctrinam stabiliendam artificiosè & subtiliter fabricant, omnino dubiae, & i [...]ce [...]tae sunt. Quod Primò ex variis hac de re Scholasticorum sententiis abundè patet. Quidam enim cum Thoma 1^a 2^ae quest. 88. art. 1. ad 1^u• di­ [...]unt [Page 55] hoc discrimen inter peccata quoad poenae reatum, quem in peccante efficiunt, ex eo prove­nire, quod quaedam peccata sint contra legem, & quaedam solummodo praeter legem. Alii cum Scoto, Gabriele, & Bassolio, hujus rei rationem esse di­cunt, quod quaedam peccata sint contra praecepta, & quaedam contra consilia. Alii hanc differentiam inter peccata quoad gravitatem poenae quam me­rentur, ex eo provenire dicunt, quod peccata illa quae mortalia dicuntur, circa ipsum finem ultimum versentur, illa verò, quae venialia appellantur, circa media tantum. Alii denique, quorum senten­tia hodie maximè recepta & probata est, docent hujus differentiae rationem esse, quod peccatum mortale habeat, tam ex parte objecti, quam ex parte modi quo committitur, id totum, quod requiritur ut sit gravis offensa Dei, ut (que) repugnet amicitiae & cha­ritati erga Deum: veniale verò propter defectum in aliquo istorum sit offensa levis, & non dissolvat ami­citiam cum Deo. Ita loquitur Alphonsus Curiel, 1^a 2^• quest. 88 art. 1. dub. 3. §. 3. qui inter omnes Pontificios hanc questionem acuratissimè tractasse videtur. Verba ejus sunt paulò obscuriora: sed ipse postea se explicans, dicit peccata mortalia poenam aeternam mereri, quia repugnant charitati, po­nuntque in peccante aversionem a Deo. Hoc au­tem esse verum ex eo ostendit, quod hujus generis peccata sint graves offensae contra Deum com­missae, tam ex parte objecti, quam ex parte modi, quo committuntur. Contra verò dicit peccata ve­nialia poenam aeternam non mereri, quia non sunt charitati contraria, nec peccantem a Deo avertunt: [Page 56] & hoc probat quia hujusmodi peccata sunt offen­sae leves, vel propter parvitatem materiae seu ob­jaecti, vel quia non ex plena deliberatione com­mittuntur: sive ut ipse loquitur, ob defectum in aliquo istorum, hoc est, quia deest iis aliquid ex il­lis duobus, quae in peccatis mortalibus deformita­tem & reatum augent. De his dissensionibus Pon­tificiorum, vide Curlelem loco citato: item Vas­quezium in 1^am 2^ae tom. 1. disp. 143. cap. 1. & se­quentibus.

Secundò, id etiam ex eo patet, quod ratio illa, 11 seu fundamentum praedictae differentiae inter pecca­tum mortale & veniale, quam illi maximè pro­bant, omnino inefficax & invalida sit. Nam ex eo quod in peccato mortali sit aliquid, tum ex parte objecti, tum ex parte modi quo committitur, ejus deformitatem & reatum augens, quod in peccato veniali non invenitur; sequitur quidem peccatum veniale esse comparativè leve, hoc est, esse levius mortali: At non sequitur id simpliciter & absolutè loquendo esse levem offensam. Adversariis igitur probandum incumbit peccata venialia esse abso­lutè loquendo leves offensas, & ita leves, ut aeter­nam poenam non mereantur: quod nondum pro­barunt, imò nec probare possunt. Nos enim con­trarium esse verum infrà, Deo adjuvante, proba­bimus.

12 Tertiò, ridiculus & ineptus est modus, quo Ad­versarii procedunt in explicanda & confirmanda illa differentia inter reatum peccati mortalis & ve­nialis. Dicunt enim peccatum mortale poenam aeternam, & peccatum veniale poenam tempora­lem mereri, quia illud repugnat charitati, & pec­cantem a Deo ad creaturam avertit: hoc verò nec [Page 57] charitati repugnat, nec peccantem a Deo a [...]ertit. Et hoc deinde probant, quia illud est offensa gra­vis: hoc verò offensa levis.

Sed hoc est obscurum per id quod aequè est ob­scurum probare. Cum enim hoc dicunt, vel in­telligunt 13 peccatum veniale [...]sse offensam leviorem peccato mortali; vel intelligunt peccatum veniale esse offensam absolut [...] & simpliciter levem. Si il­lud intelligant, inanis & rid cula est haec ratio, [...]d (que) quia offensa una potest esse levior altera, quamvis in se gravis sit. & charitat [...] manifeste repugnet. Si verò hoc intelligant, Primò gratis asserunt pecca­tum veniale esse absolutè levem offensam. Id enim nondum probarunt, ut nuper monui. Secundò probant obscurum per id quod non minus obsu­rum est. Id enim vel maxime hic in controver­siam vocatur, utrum peccatum v [...]niale simpliciter & absolutè levis offensa sit. Sensus enim princi­palis quaestionis, quam hic tractamus, est, utrum peccatum veniale sit ex se offensa adeo levis, sive ob parvitatem materiae, s [...]ve ratione modi quo committi­tur, ut poena aeterna justè puniri non possit. Tertiò, hic manifestè circulum co [...]mittunt. Probant enim peccatum veniale esse offensam adeo lev [...]m, ut poenam aeternam non mereatur, quia non repug­nat charitati, nec avertit peccant [...]m a Deo. Et [...]ur­sus hoc probant, quia peccatum veniale est offensa levis, & proinde nec cha [...]tati repugnat, nec a Deo avertit Quid est nugari aut in circulum redire, si hoc non est?

Al [...]am etiam rationem non minus ridiculam; & 14 ineptam, ad stabiliendam illam differentiam inter reatum peccati mortalis & venialis, afferre solent. [Page 58] Pr [...]bant enim peccata venialia poenam aeternam non mereri, qu [...]a non important aversionem a Deo, & conversionem ad creaturam: & hoc probant, quia non opponuntur iis legis divinae praeceptis, quo­rum [...]bservatio est necessaria ad consecutionem beati­tudin [...], & quia non repugnant divinae voluntati manifestatae per praceptum gravè. Ita ratiocinatur Curiel, scribens in illam quaestionem Thomae supra sepius c [...]tatam, art. 1. dub 3. [...]. 3. eandemque do­ctrinam [...]adit Vasquez in 1^am 2^ae disp. 143. cap. 4. num. 8. & 9 dicit enim peccatum veniale poenam aeternam non mereri, quia non est contra praeceptum praecipuu [...], hoc est, necessarium ad salutem.

15 Sed primò, intolerabilis est illa distinctio praeceptorum divinorum in gravia & levia. Deus illos in st [...]tera judicii sui appendet, & minus ha­bentes in [...]eniet, apud quos praecepta legis tam exi­gui ponderis sunt. Secundò, cum dicunt quaedam esse praec [...]pta de peccatis fugiendis, quorum ob­servatio [...]on est necessaria ad salutem, intelligunt Deum ju [...]e non posse prohibere illa peccata sub periculo amittendae beatitudinis, seu sub poena aeternae [...]ortis, ut infra patebit: & per consequens manifest [...] rursus principium petunt, & circulum committunt. Probant enim peccata leviora aeter­nam mortem non mereri, & quod eodem redit, sub poe [...]a aeternae mortis prohiberi non posse, quia non av [...]rtunt a DEO, & hoc ru [...]sus probant [...]uia p [...]aeceptorum, quibus prohibentur, obser­ [...]atio non est, nec esse debet ad salutem necessa­ [...]ia, ho [...] est, quia nec prohibentur, nec justè pro­hiberi possunt sub poena aeternae mortis. Sed de [Page 59] [...]is omnibus infrà fusius, favente Numine, disse­remus. Ostendemus enim levissima peccata sub poena aeternae mortis justè prohiberi posse, item le­vissima peccata contrariari charitati, & a DEO avertere.

SECTIO II. De macula peccati: & an macula, quam veniale peccatum post se relinquit, pec­cantem à regno coelesti excludere possit.

SVperiori Sectione Pontificio­rum 1 sententiam de discrimine peccati mortalis & venialis, damnandam esse probavimus argumento petito ab infirmi­tate fundamentorum & ratio­num quibus ea nititur. Nunc alia argumenta cont [...]a absur­dissimum hunc errorē, eaque ab ipsa rei, de qua agimus, natura petita in medium afferemus, & ab Adversariorum effugiis, ac cavillis vindica­bimus.

Caeterúm quia prima nostra ratio petita est à 2 macula, quam peccata etiam levissima post se re­linquunt, idcirco, notandum est Primò, mortàle peccatum relinquere post se maculam in peccante, a qua ille maculatus, immundus, sord [...]dus, & colu­quinatus denominari solet. Patet hoc Primò, quia Scriptura dicit peccatum pelluere, seu coinquinare [Page 60] hominem, Matth. 15.11. & 18. Secundò, Scrip­tura dicit peccatores esse sordidos, Apoc. 22.11. Tertiò, remissio peccati dicitur ablutio & purifi­catio: vnde Scriptura eos quibus peccata remissa sunt, vocat ablutos & mundatos, vt 1. Cor. 6.11. & 2 Cor. 7.1. Quartò, ipsa turpitudo aut defor­mitas, quam peccatum post se relinquit, expresse appellatur [...] macula, Ephes. 5 27. Quintò, Christus, quod ab omni peccati labe, etiam in die­bus carnis suae immunis fuerit dicitur [...] immaculatus 1. Pet. 1.19. Deni (que) hoc egregia cōpa­rat [...]one illustrat Thomas 1^a 2^ae quest, 86 art. 1. cujus hic est sensus: sicut corpus aliquod nitidum dicitur maculari, suu [...] (que) nitorem p [...]dere, ex contractu alterius co [...]po [...]is, quod vilius & foedius est; Ita a [...]ima hominis justi, quae pura & nitida est peccan­do maculatur, ex contactu rerum corporalium, & mundanarum, quae viles, & quasi foedae sunt Nam peccatum est quasi quidam animae tactus, quo res mundanas tangit, iisque per amorem inhaeret. Alla etiam similitudine hoc declarat Becanus, parte 2. Summae Tract 2. cap. 7. quest. 2. §. 1. Nam (inquit) sicut membrum censetur turpe ac foe­dum, quod ita [...]istortum est, ut non retineat natura­lem situm, ac ordinem cum reliquis membris, ita ani­ma rationalis est foeda, quae non retinet debitum or­dinem ad Deum, ad quem tanquam ad finem ulti­mum creata est.

Secundò notandum est varias esse Scholastico­rum 3 sententias de re in qua peccati macula con [...] ­stit. Ego omissis sententiis Scoti & Durandi, q [...]i [...] [Page 61] minus probabiles sunt, tres probabiliores, & ma­gis receptas sententias in medium afferam. Prima est Ioannis Bassolii, quem sequitur Vasquez in 1^am 2^ae disput. 139. cap. 5 Dicunt enim maculam esse ipsum actum peccati praeteritum, quatenus non­dum est per poenitentiam retractatus, & a DEO condonatus. Nam ipsum [...] peccasse, & nondum resipuisse est insignis labes seu macula.

Ad hanc sententiam reducitur alia, quae asserit maculam peccati esse habitualem, seu permanentem aversionem à DEO. Nam peccator a Deo aver­titur, & aversus manet, non tantum cum actu peccat; sed etiam postquam peccavit, imò semper donec ad Deum per poenitentiam redeat. Cum enim peccator actu voluntatis suae voluerit peccare, & peccando se a DEO avertere, ac ad creaturam convertere, quamdiu hanc voluntatem non retra­ctaverit, & ad Deum per poenitentiam redicrit, item quamdiu Deus eum in gratiam n [...]n recepe­rit, tamdiu habitualiter & permanenter a Deo a­versus censetur.

Hoc satis apta similititudine illustrat Bellarminus lib. 5. de amiss. gratiae cap. 17. Nam (inquit) sicut quia sole se avertit manet aversus in teneb [...]is, donec ad solem iterum se convertat: & qui ab aliquo re­cedit monet in ea distantia, donec iterum accedat: sic etiam qui per peccatum à Deo avertitur & rece­dit, non solum dum peccat s [...]d etiam postquam pecca­vit manet à Deo aversus, & longè dissitus, donec per poenitentiam convertatur, & ad DEVM re­vertatur.

Secunda sententia est peccati maculam esse pri­vationem 4 [Page 62] gratiae aut sanctitatis inhaerentis, quae e [...] quasi nitor, splendor aut ornamentum animae. Si­cut enim macula corporis, propriè est privatio il­lius nitoris qui prius erat in corpore, ita macula spiritualis, seu macula animae, est privatio inhaeren­tis gratiae aut sanctitatis, quae ut jam monui, est ni­tor animae. Nam reddit animam gratam & accep­tam Deo ac Angelis, sicut nitor corporis reddit corpus jucundum & gratum oculis hominum. Haec sententia a multis Thomae tribuitur, eamque sequi­tur Sotus in 4. Sentent. dist. 15. quest. 1. art. 2. Aliqua etiam ex parte eam sequitur Suarez, lib. 7. de divina gratia, cap. 20. §. 8. sed propter varias difficultates quibus est exposita eam restringit & limitat. Dicit enim maculam peccati mortalis in homine ordinato ad finem supernaturalem, per se, ac necessariò includere privationem gratiae cum morali habitudine ad peccatum commissum, nondum (que) retractatum, aut remissum.

5 Tertia sententia est Alphonsi Curielis in 2^am 2^ae quest. 86. art. 1. & 2. dub. 2. §. 4. ubi dicit, ma­culam, quae post actum peccati manet, includere duplicem privationem, viz. privationem conformi­tatis cum lege, & privationem gratiae. Nam (ut ipse alibi se explicat) peccator transacto peccati actu, non solum destituitur, & privatur gratiae do­nis, quibus prius ornatus fuit, sed etiam manet legi divinae disconformis, & aversus ab ea. Hanc au­tem disconformitatem, seu habitualem discrepan­tiam a lege, verè esse maculam probat, quia macu­lat & deturpat hominem coram ocalis Dei, & coram quibus Deus vult ejus reatum manifestare.

[Page 63]Harum sententiarum nulla est simpliciter reji­cienda:6 nulla etiam est per se, & seclusis reliquis duabus tenenda Sed potius dicēdum est maculam, quam peccatum mortale post se relinquit esse quid aggregatū ex multis, vel ut aliter dicam, peccatum mortale multiplicē maculam, seu labem se [...]um ad­ferre. Relinquit enim in peccante 1^o moralem re­spectum ad actum praeteritum nondum retracta­tum & remissum, 2^o privationem gratiae, & 3^o pri­vationem habitual [...]m conformitatis cum lege Dei; Nulla enim harum trium falsò aut ineptè dicitur macula, ut ex supradictis patet.

Tertiò deni (que) tenendum est peccata etiam venia­lia 7 triplicem maculam post se relinquere. Nam Primò ipse praeteritus actus peccati venialis, qua­tenus nondum retractatus & remissus est, reddit hominem sordidum & coinquinatum. Secundò habitualis privatio conformitatis cum lege DEI, quae verè & propriè est macula, comitatur etiam actum peccati venialis. Nam peccatum veniale l [...]ge divina prohibetur: & per consequens, is qui peccatum veniale commisit, nondum (que) retractavit, verè & propriè legi disconformis manet. Tertiò, quamvis peccatum veniale non tollat aut minuat gratiam inhaerentem, seu habitualem, aliquo tamen modo impedit ejus actus, minuitque fervorem ac promptitudinem eos eliciendi. Hoc sic explicat Curiel in 1^•m 2^ae quest. 89. art. 1. Cum (inquit) ex actibus charitatis resultet in anima quaedam pul­ [...]britudo, & decentia, quam D. Thomas appellat ni­torem, & fulgorem actualem: necesse est, quod ab­latio istorum actuum sit quaedam macula: quod vero pecatum veniale sit causa ablationis istorum actuum, [Page 64] probatur, quia, licet non auferat eos omninò, tamen impedit ne elician [...]ur, non solum apponendo, quan­tum est de se, impedimenta pravorum habituum & passionum insurgentium: sed etiam reddendo homi­nem indignum, non quidem gratia, & charitate, sed quadam familiaritate, & specialissimis auxiliis, qui­bus fervor charitatis excitatur, & potentiae red­duntur habiles, & promptae ad e [...]us actus.

8 Non deerunt fortassis, qui negabunt peccatum veniale vere & propriè relinquere post se maculam in peccante. Nam ipse Thomas 1^• 2^ae quest. 89. art. 1. in ea ess [...] sententia videtur; propriè inquit) lo­quendo peccatum veniale non causat maculam in anima Sed Thomae sententiam perstringit, & egreg [...]è conf [...]tat Vasquez in 1^am 2^ae disp. 139. cap. 4. num. 17: Quamvis (inquit) Ihomas dicat ex ve­niali peccato maculam in animam propriè non deriva­ri, & quamvis revera hoc peccatum non privet nos gratia nec aliquo habitu supernaturali, negari tamen non potest, ho [...]inem verè manere aliquo modo pollu­tum ex peccato veniali, quod semel commisit, don [...]c ab eo justificetur. Nam qui à peccato veniali justifi­catur, verè dicitur ab eo emundari, & justificari. E [...] igitur mansit aliquo modo pollutus. Hec ratio Vas­quezii efficacissi [...]a est. Nam vera & propriè dicta emundatio pr [...]supponit maculam, seu labem, verè & propriè dictam.

9 His positis Prima nostra ratio contra Adversa­riorum sententiam sit haec: Ea peccata, quae ex se, & sua natura, hominem excludunt à regno coele­sti, sunt ex se, & sua natura, mortalia, hoc est, [Page 65] digna aeterna morte. At peccata levissima, ex se, & sua natura, excludunt hominem a regno coele­sti. Ergo peccata levissima, ex se, & sua natura, sunt mortalia, seu aeterna morte digna. Probatur major: quia Scriptura loquens de peccatis gravis­simis, quae omnium confessione sunt mortalia, hoc iis attribuit, quod hominem excludant a regno coelesti, 1. Cor. 6.9. & 10. Item Gal. 5.21. De­inde ipsi Adversarii hoc tanquam proprium & pe­culiare peccatis mortalibus attribuunt, quod ho­mines excludant, ac privent possessione regni coe­lestis. Vide Bellarminum lib. 1. de amiss. gratiae, cap. 5. §. Vbi Apostolus, & cap. 9. sub finem. Probatur etiam minor: quia peccata levissima ex se, & sua natura, relinquunt post se maculam in peccante, atque adeo eum commaculatum & co­inquinatum efficiunt, ut ex supradictis patet. At nihil coinquinatum ingreditur in regnum coelo­rum, Apoc. 21.27. Vnde Bellarminus, libro jam citato, cap. 12. respons. ad objectionem 3. dicit, fieri non posse, ut quis cum sordibus venialium pecca­torum in regnum coelorum ingrediatur, & lib. 4. de Iustif. cap. 21. dicit, peccata venialia, si non mise­ricorditer remittantur, impedire ab ingressu illius regni, in quod nihil coinquinatum intrare potest: Estius etiam in 2. Sentent. dist. 42. §. 6. dicit, neminem quantumcun (que) justum, nisi sanguine Chri­sti redemptoris etiam à veniali peccato emundatus fuerit, in regnum coeleste admitti posse. Et Suarez. lib. 2. adversus Anglicanae sectae errores, c. 15. §. 11. si (inquit) de amplexu patriae, & visionis beatae intelligatur, omninò haberi non potest talis am­plexus, [Page 66] nisi prius deformitas venialium peccat [...]rum auferatur.

10 Dices responsionem ad hoc argumentum ex ipsis istis authoribus locis citatis colligi posse. Docent enim peccata haec leviora excludere a regno coe­lesti, non simpliciter, & in aeternum, sed ad tempus duntaxat, donec viz. purgata & remissa fuerin [...], velin hac vi [...]a, vel in purgatorio. At certè haec re­sponsio argumento nostro non obviat. Nam quod venialia peccata non excludant in aeternum, sed ad tempus, a regno coelesti, hoc non habent ex se, & sua natura, sed a misericordia Dei ea condonantis, & suis electis non imputantis. Patet hoc, quia Deus condonat ea ex gratia, & proinde potest ea non condonare, ut ipsi fatentur; quod [...]i faceret, ea hominem in perpetuum a regno coelesti exclu­derent. Vt igit [...]r hoc effugium Adversariis pre­cludamus, argumentū nostrum efficacius sic propo­nimus. Illud competit peccato ex se, & sua natu­ra, quod ei competit, seclusa misericordia DEI, ejusque gratiosa condonatione, ut docet Bellar­minus libro citato, initio cap. 9. & ut per se patet. At peccatum veniale, seclusa mise­ricordia & gratia divina, exclu­dit peccantem a regno Dei in perpetuum. Ergo hoc per se, & sua natura, ei competit.

SECTIO III. An peccata levissima reproborum sint mortalia, non solum ab eventu, sed etiam ex merito.

SECVNDO peccata levis­sima,1 ex se, & sua natura, aeternam mortem mereri, hac ratione probamus: Pec­cata levissima punientur aeter­na poena in reprobis post diem judicii, ut patet ex Matth 12.36. & 37. & ipsi Adversa­rii fatentur, viz. Bellarminus. lib. 1. de amiss, gra­tiae cap. 14. §. Quod si in homine. Valent. tom. 2. disp. 6. quest. 17. punct. 4. Vasquez. in 1^am 2^• disp. 141. cap. 2. Curiel in 1^am 2^ae quest. 87. art. 5. §. 1. Et ante hos multi Scholastici, quos pro hac sua sentētia citant viz. Thomas, Ricardus de S. Victore, Bona­ventura, Ricardus de Media-villa, Capreolus, Ca­jetanus, Hadrianus, Soto, Major & alii. Ergo, pec­cata levissima merentur poenam aeternam. Nam alioqui poena haec quae ob ea instigitur, non esset justa, & ipsorum demerito proportionata. Respon­dent Adversarii, hoc fieri per accidens, & propter conditionem subjecti, cui insunt haec levia peccata. Nam quamdiu durat culpa & ejus macula, hoc est, quamdiu culpa non est remissa, tamdiu is, qui pec­cavit. dignus est supplicio, ut docet Vasquez, loco nuper citato. At (inquiunt) culpa venialis, quamvis [Page 68] ex se sit remissibilis, seu reparabilis per poeniten­tìam (ut supra dictum est initio sectionis 1.) tamen in reprobis per accidens est irreparabilis per poe­nitentiam, quia conjuncta est cum mortalibus pec­catis, quae excludunt gratiam illam, quae ad agen­dam poenitentiam necessaria est: & per conse­quens haec culpa per accidens in iis est aeterna, seu du [...]at in aeternum, quia scilicet illi non possunt eam retractare per poenitentiam. Ergo etiam poena hujus culpae, aeterna est in reprobis, idque per ac­cidens, quia scilicet culpa in iis est aeterna: alioqui enim tantùm temporalis fuisset. Haec responsio non satissacit.

2 Primò enim culpa illa quae per se est causa dam­nationis ad poenam aeternam, per se punitur poena aeterna. At culpa venialis per se erit causa damna­tionis ad poenam aeternam in die judicii: nulla enim tunc erit damnatio ad poenam temporalem. Ergo culpa venialis per se punitur poena aeterna. Probatur assumptio ex Matth. 12.36. ubi Christus dicit, nos de omni verbo ocioso reddituros rationem in die judicii, & versu sequente hoc confirmans, dicit, nos ex sermonibus nostris vel justifican [...]os vel con­démnandos esse, quibus verbis indicat sermones illos de quibus loquebatur versu 36. (hoc est, ser­mones ociosos, qui ex Adversariorum sententia, sunt peccata venialia) fore sufficientem causam damnationis ad poenam aeternam.

Secundò magis per accidens est, quod peccata 3 venialia non puniantur poena aeterna in electis, quam quod puniantur poena aeterna in reprobis: item, quod in illis sint [...]eparabilia per poeniten­tiam, quam quod in his sint irreparabilia per poe­nitentiam. [Page 69] Nam posterius hoc competit peccatis venialibus propter annexa mo [...]talia (ut Adversarii sentiunt) quae, si non specie, s [...]ltem genere cum illis conveniunt. At prius is [...]ud competit iis beneficio rei toto genere ab iis diversae, viz. beneficio gra­tiae habitualis inhaerentis electis. Haec enim gratia est principium & causa actuum poenitentiae, sine quibus electi peccata venialia retractare, corum­que remissionem consequi non possunt.

Tertiò Deus neque per se, neque per accidens,4 potest facere id quod est injustum. Ergo, si inju­stum est punire peccata venialia poena aeterna, ut blasphemè loquitur Bellarminus, lib. 1. de amiss. gratiae, cap. 14. respons. ad objectionem 1, DEVS neque per se, neque per accidens posset illud fa­cere. Et confirmatur, quia peccatum veniale ex eo quod sit in homine reprobo conjunctum cum mor­tali, non fit peccatum gravius aut majori poena dig­num, sed retinet eandem naturam, quam prius habebat. Ergo, si ex se, & sua natura non mere­tur poenam aeternam, tunc in reprobo non mere­tur poenam aeternam: & per consequens in eo non punitur poena aeterna: nam alioqui puniretur ultra condignum. Deus autem, ut omnes docent, etsi remuneret bona opera ultra condignum non ta­men punit peccata ultra, sed citra condignum: quia scilicet natura sua magis propensus est ad liberali­tatem & misericordiam, quam ad vindicativam justitiam.

Ad tertium hoc argumentum respondent Tho­mas 1^a 2^• quest 87. art. 5. ad 3^um, Cajetanus in 5 eum locum, Curiel in eundem locum dub. unico §. 1. & alii, peccatum veniale ex conjunctione cum [Page 70] mortali non habere majorem gravitatem, seu non fieri gravius, habere tamen ex ea conjunctione irremissibilitatem, & aeternam durationem maculae, quam post se relinquit: quia scilicet sine poeniten­tia, quae in reprobos non cadit, nulla est peccatorū vel levissimorum remissio, nulla maculae ab iis re­lictae abstersio. Peccatum igitur veniale, etsi in re­probis non sit gravius, tamen est diuturnius, seu durabilius propter suam conjunctionem cum mor­talibus, & ideo (inquit Curiel) non respondet ei, quatenus est in reprobis, poena intensior. sed diutur­nior: quia intensio poenae respondet gravitati peccati, & aeternitas poenae ejus irremissibilitati.

6 Sed contra Primò Adversarii docent peccatum mortale ob suam gravitatem puniri poena aeterna, & peccatum veniale ob suam levitatem puniri poe­na temporali. Ergo sibi contradicunt, cum asse­runt aeternitatem poenae non respondere gravitati peccati, sed ejus irremissibilitati. Secundò omnis poena, aut gradus poenae, respicit gravitatem cul­pae, hoc est, propter ipsam culpam, ejus (que) demeritum infligitur. At aeternitas poenae est gradus, & insigne augmentum poenae, ut patet ex Isai. 66.24. Mar. 9.44.46. & 48. & Matth. 25.41. Ergo respicit gra­vitatem culpae, eique respondet. Tertiò peccata venialia in reprobis, vel sunt digna poena aeterna, vel non sunt digna: si non sunt digna, tunc puniun­ [...]ur ultra condignum, quod absurdum est, ut ipsi Ad­versarii fatentur: si sunt digna, & aeternam poe­nam merentur, tunc hoc meritum, aut potius deme­ritum, fundatur vel in gravitate offensae, vel in du­ratione [Page 71] reatus & moculae, quam haec peccata veniu­lia post se relinquunt. Illi proculdubio dicent hoc demeritū fundari non in gravitate ipso [...]ū peccato­rum venialium, sed in eorū duratione quoad reatū & maculam. Sed contrà Scriptura apertè testatur poenam aeternā in die judicii infligi propter ea quae gessimus in corpore, 2. Cor. 5.10. Ergo tunc non in­fligitur poena aeterna propter nudam durationem maculae post mortem. Deinde, si ullo modo verum est peccata veniália in reprobis mereri graviorem poenam, necessariò etiam sequetur ea esse graviora in reprobis quam in electis (quod absurdum est, ut monui § 4.) nam quod meretur graviorem poenā, id peccatum gravius est. Haec verissima esse patescit ex ingenua confessione Alphonsi Curielis, qui quam­vis loco citato doctrinam illam Thomae fusè ex­plicet & urgeat, tamen alibi viz. in explicatione articuli 3. ejusdem questionis §. 3. pag. 479 nobis­cum asserit aeternitatem poenae non respondere soli durationi culpae, sed cadere sub demerito peccati, seu quod eodem redit, respondere gravitati culpae. Negari (inquit) non potest; quod aeternitas poenae cadat sub demerito peccati: quia etiam ipsa aeterni­tas pertinet ad poenam, & ex consequenti respicit demeritum culpae; & ita concedimus, propter pec­carum mortale esse aliquem dignum poena aeterna, & non propter peccatum veniale; & esse dignum poena est mereri eam; & Matth. 25. peccatores propter sua peccata damnantur, non solum ad poe­nam absolutè, sed etiam ad poenam aeternam, dici­tur enim, [...]e maledicti in ignem aeternum, & sub­jungitur [Page 72] ratio, esurivi enim, & non dedistis mihi manducare, &c. quae ratio non esset sufficiens, nisi ejusmodi peccatis deberetur poena aeterna. Vide etiam Franciscum de Herrera in 2. Sentent. disp. 42. quest. 2. ubi non solum eandem doctrinam, sed etiam iisdem ferè verbis tradit. Nam ex eo haec verbatim transcripsisse videtur Curiel.

7 Propter has rationes Scotus in 4. Sentent. dist. 21. quest. 1. docuit poenam, qua damnati in inferno punientur propter peccata venialia, non fore aeter­nam, sed temporalem: & proinde, eam finem ali­quando habituram esse, cum interim in aeternum duratura sit poena, quae iis infligetur ob peccata mortalla. Ejus sententiam postea amplexi sunt Biel, Vega, Medina, Navarrus, & Almaynus, quos pro hac opinione citat Curiel in 1^am 2^ae quest. 87. art. 5. dub. unico §. 1. Non deerunt fortassis quī in hanc sententiam ibunt, ut vim argumentì supra propositi §. 1. repellant: facilè enim secundum hanc sententiam, ad nostrum argumentum respon­deri potest, negando reprobos puniri poena aeter­na ob peccata venialia. At certè hoc non potest si­ne magna absurditate negari. Nam Primò repro­bis in die judicii propter omnia ipsorum peccata, tam mortalia, quam venialia, dicetur, ite maledicti in ignem aeternum, &c. Ergo poena, quae infligetur ob peccata venialia erit aeterna. Secundò senten­tiam Scoti confutat Vasquez in 1^am 2^ae disput. 141. cap. 2. hoc argumento: si vera (inquit) sit sententia Scoti, sequetur posse nos orare pro iis qui sunt in in­ferno, vt citius solvātur à poena debita pro his pecca­tis, siquidem illa tandem, postquam satis passum sit, [Page 73] à Deo dimittenda est. Tertiò recentiotes Scotistae hanc sententiam damnant, dicuntque Scotum non assertivè sed dubitativè eam proposuisse. Vide Franciscum de Herrera in 2. Sentent. Disput. 42. quest. 4.

SECTIO IV. An peccata levissima electorum sint mor­talia ex natura sua?

TERTIA nostra ratio contra Adversariorum sententiam 1 sit haec: Quod potest nun­quam remitti, id potest in aeternum puniri, idque justè. At peccatum veniale ab ho­mine justo commissum potest nunquam remitti. Ergo po­test in aeternum puniri. Hoc argumentum procedit de peccatis levioribus in homine justo, sicut prius procedebat de peccatis levioribus in homine re­probo: & facile confirmatur per partes. Ratio enim propositìonis majoris est, quia quamdiu durat culpa, hoc est, quamdiu ea non remittitur, tamdiu durat poenae reatus: quamdiu autem durat rea­tus poenae, tamdiu ipsa poena justè durare potest, ut Adversarii docent.

Probatur etiam assumptio, quia Deus peccata venialia à justis & fidelibus commissa remittit ex 2 gratia & misericordia: hoc enim patet ex ipso no­mine [Page 74] nomine & natura remissionis, ut observat Estius in 2. Sentent. dist. 42. §. 6. Quicquid autem Deus ex gratia & misericordia facit, id potest non face­re, & proinde potest peccatum veniale nunquam remittere.

3 Respondent Estius loco jam citato, & Vasquez in 1^am 2^ae Disput. 142. cap. 2. statum hominis justi, & bona opera ab eo facta cōdignè postulare, at (que) adeo mereri de condigno, illam gratiam & misericor­diam qua peccata venialia remittuntur: idque quia injustum est quenquam (verba Estii sunt) excludi in aeternum ab eo quod ei jure debetur. Hominibus au­tem justis jure debetur vita aeterna: & proinde tenetur DEVS eis aliquando remittere peccata venialia, ne viz. in aeternum excludantur à regno coelesti.

4 Haec responsio & in se absurda est, & foedae arro­gantiae plena. Primò enim si homini justifica­to ob bona ejus opera jure debetur remissio pec [...]a­torum venialium, sequetur pios seu fideles, cum Deum orant ut peccata quotidianae infirmitatis, seu venialia ipsis remittat, non minꝰ verè posse dicere, persolve nobis debita tua quam dimitte nobis debita nostra. Debet enim & ex justitia tenetur Deus pec­cata venialia piis remittere, ex Adversariorum sen­tentia, ne alioqui injustè eos excludat a regno coe­lesti, quod ipsorum meritis debetur. Secundò, omne meritum fundatur in promissione Dei gra­tuita, ut docent Bellarminus, lib. 5. de Iustif. c. 14. & Suarez lib. 12. de divina gratia, cap. 18. Quic­quid autem Deus ex gratia promisit, potuit id non promittere, ut per se patet. Potuit Igitur DEVS non promittere, atque adeo nunquam conferre piis [Page 75] remissionem peccatorum venialium ob bona ipso­rum opera: & per consequens potuit ea in aeter­num punire. Nam si nunquam remitterentur, in aeternum punirentur, ut ipsi Adversarii subinde in­culcant. Tertiò, haec responsio nititur alio absur­do & crasso errore quod viz. bona opera merean­tur de condigno gloriam & augmentum ac con­servationem gratiae, de quo suo loco, DEO fa­vente, dicemus.

Bellarminus lib. 1. de amiss [...] gratiae, cap. 14.5 aliter, sed longè ineptius, ad hoc argumentum re­spondet. Loquitur enim solummodo de condona­tione poenae peccatis venialibus debitae, non verò de remissione ipsius culpae venialis, de qua praecipuè procedit argumentum nostrum. Supponit enim, ut patet ex ultimis verbis istius capitis, culpam ip­sam venialem esse homini justo remissam, ejusque maculam esse expurgatam per actum dilectionis, seu charitatis, quamvis poena ei debita non sic condonata: si gratia (inquit) accipiatur pro libera­li condonatione poenae, fatemur posse Deum absolutè non condonare poenam peccatis venialibus justorum debitam. Quod enim ex gratia facit potest non fa­cere: si autem Deus vellet non condonare, sed omninò exigere poenam peccati venialis ab eo qui culpam ip­sam venialem per actum dilectionis purgasset, tem­poralem tantùm, non autem sempiternam poenam exi­gere posset. Haec Bellarminus.

At quid si gratia hîc accipiatur pro condona­tione 6 ipsius culpae venialis, & abstersione maculae quam post se relinquit: nonne similiter verum est DEVM posse nunquam remittere ipsam culpam [Page 76] venialem ab homine justo commissam? Nam ex gratia eam remittit: quod autem ex gratia fa­cit, potest id non facere, fatente ipso Bellarmino. Suppono igitur Deum nunqùam remittere culpam venialem homini pio, qui eam commisit (nam po­sito possibili in actu nihil absurdi sequetur) & quaero utrum in hoc casu, poena, quae ei infligi debet ob peccatū veniale, aeterna futura sit, an verò non sit?

7 Bellarminus loco citato dicit poenam, quae infligi potest pio ob culpam venialem, necessariò esse temporalem, & non aeternam. Sed Primò non in hoc casu, de quo nos loquimur, sed in alio casu planè alieno a proposito, hoc dicit Bel­larminus. Supponit enim peccatum veniale esse homini pio remissum quoad culpam non verò quoad poenam, & in eo casu dicit poenam aeter­nam ob illud peccatum ei infligi non posse. Nos contra loquimur de homine pio cui pec­catum veniale nondum remissum est quoad cul­pam, & supponentes DEVM illud nunquam remittere quoad culpam, asserimus poenam ejus fore aeternam. Secundò, non gratis hoc asse­rimus, sed etiam manìfestè probamus ex Ad­versariorum doctrina: Illi enim unanimiter con­tra Scotum tenent poenam illius culpae quae nun­quam remittitur, nunquam finiri, & proinde aeternam esse. Imò ipse Bellarminus loco citato, dicit, deformitatem peccati non debere sempiter­nam manere sine poena sempiterna. Cum igitur DEVS possit nunquam remittere peccata ve­nialia piorum (nam ex indebita gratia ea illis [...]emittit. Et quod ex gratia facit, ut ipsi fatentor. [Page 77] potest non facere) manifestum est etiam illum ea posse in aeternum punire.

SECTIO V. An peccata leviora, quae venialia vo­cantur, sub poena aeternae mortis â Deo prohiberi possint? Et an actu sub ea poena in foedere operum seu legali pro­hibita sint.

QVARTO peccata venialia ex 1 se aeternam mortem mereri, ex eo patet, quod omnes tam E­vangelici quam Pontificii fa­teantur DEVM potuisse & etiamnum posse peccata omnia, etiam levissima, sub poena aeter­na prohibere, & consequenter illos quae ea committunt, aeterna morte punire. At Deus nihil quod iniquum aut injustum est fa­cere potest. Ergo peccata venialia aeterna morte justè puniri possunt: & per consequens petulans & audax est Bellarmini assertio, lib. 1. de amiss. gra­tiae, cap. 14. respons. ad object. 1^am qua asserit Deum non posse justè punire peccatum quodlibet, etiam veniale, poena omnium gravissima, quae est mors aeterna. Respondet Curiel in 1^am 2^ae quest. 88. art. 1. dub. 2. §. 2. quod quamvis DEVS ut est [Page 78] supremus mundi Dominus, posset statuere poenam aeternam contra peccata venialia, non tamen posset id facere, ut est Iudex & Legislator, idque quia poena aeterna non est proportionata demerito culpae venialis, sed longè illud excedit. Idem etiam innue­re videntur Bellarminus loco citato, & Franciscus de Herrera in 2. sent. disput. 42. quest. 2. Sed falsò & ineptè.

Primò enim peccata levissima contra infinitam 2 Dei majestatem commissa, sunt in se gravia & poe­na aeterna digna, ut infra patebit. Ergo Deus potest ea prohibere sub poena aeterna.

3 Secundò, ipsa voluntas Dei lege sua prohiben­tis peccata sub poena aeterna, est sufficiens ratio aequitatis illius poenae, efficitque ut sit proportio­nata demerito ipsius culpae, ut communiter docent Scholastici, cum de poena peccati mortalis disse­runt. Hoc apertè testatur ipse Herrera loco citato: Secundò (inquit) Scholastici dicunt, satis esse qu [...]d lege & voluntate Dei sit statuta poena aeterna contra peccatum mortale, ut hujusmodi poena sit proportiona­ta demèrito ipsius culpae, & secundum se totam ha­beat simpliciter rationem poenae. Ratio hujus dicti est, quia satis est ut dicamus hoc de poena statuta per le­gem humanam, quod talis lex lata fuerit à Legisla­tore prudente & recto. Ergo a fortiori idem dicendum est de poena statuta a Deo. Probatur sequela, quia lex & voluntas Dei est per se justa. Confirmatur, quia de praemio aeterno concedimus esse proportionatum, & secundum se totum habere rationem praemii respectu meriti temporalis, quia voluntate & lege Dei est sta­ [...]atum, [Page 79] ut praemium talis meriti. Ergo similiter con­cedendum est, poenam aeternam esse proportionatam, & secundum se totam habere rationem poenae respectu peccati temporalis, quia voluntate & lege Dei est statuta in punitionem talis peccati mortalis. Idem etiam docet Curiel scribens in 1^am 2^ae quest. 87. art. 3. §. 3. Satis (inquit) est, quod lege & voluntate Dei sit statuta poena aeterna contra culpam mortalem, ut hujusmodi poena sit proportionata demerito ipsius culpae, & secundum se totam habeat simpliciter ra­tionem poenae. Probatur, quia satis est, ut dicamus hoc de poena statuta per legem humanam, quod talis lex facta fuerit a Legislatore prudenti & recto. Ergo, a fortiori idē est dicendum de poena statuta per legem Dei. Confirmatur primò, quia lex & voluntas Dei est per se justa. &c. Haec Curiel verbatim ex libro Fran­cisci de Herrera transcripsit.

Tertiò Deus prohibere potest, imò & actu pro­hibuit 4 lege positiva sub periculo & poena aeternae mortis, res in se licitas & indifferentes, quae viz. si in se considerentur, rectae rationi non repugnant, ut patet ex praeceptis Ecclesiae Iudaicae datis de discre­tione ciboram mundorum ab immundis, deque absti­nentia a sanguine & adipe. Ergo multò magis prohibere potest peccata venialia sub poena aeter­nae mortis. Ratio consequentiae est, quia multa p [...]ccata venialia sunt contra legem naturae, rectaeque rationi repugnant; & proinde in se, & seclusa Dei lege, sunt mala, illicita, & detestanda. Si igitur pro­hibitio Dei efficere potest, ut res in se licita & non detestanda, fit digna aeterna poena; cur non etiam [Page 80] efficere potest, ut res ex se illicita & detestanda [...] digna aeterna poena.

5 Quartò denique Deus, ut Iudex & Legislator, in foedere operum, quod pepegit cum Adamo & Eva, & in eorum personis cum toto genere huma­no, actu prohibuit omnia peccata, etiam levissima, sub poena aeterna. Ergo justè ea prohibere potest sub hac poena. Scio Adversarios hujus argumenti antecedens cōstanter negaturos esse: sed facilè con­vincentur. Nam Deus in foedere operum promisit hominibus vitam aeternam sub conditione plenae & & omnibus numeris absolutae obedientiae: & pro­inde in illo integritatis statu jus ad vitam aeter­nam habere non poterant, nisi imperfectè implen­do legem Dei. Hinc manifestè sequitur cujuslibet peccati commissionem potuisse eos reddere obno­xios aeternae morti. Nam qui non praestat conditio­nem in foedere praescriptam, is non potest assequi praemium: sed contrà, meretur poenam à legisla­tore statutam in foederis violatores. At si Adamus vel minimum peccatum commisisset contra legem Dei ejus menti inditam seu inscriptam, non prae­stitisset conditionem foedere praescriptam; hoc est, non implevisset legem perfectè. Ergo non po­tuisset assequi praemium aeternae gloriae, sed contra meruisset eo privari in aeternum.

6 Dices conditionem, sub qua vita aeterna pro­mittebatur in soedere operum, non fuisse plenam & exactam legis impletionem in omnibus ejus prae­ceptis, sed tantùm in graviotibus seu praecipuis, & proinde hominem potuisse in eo statu assequi vitam aeternam vitando peccata mortalia, quamvi [...] immunis non esset a reatu peccatorum venialiu [...]. Sed hoc effugium omni probilitatis specie caret.

[Page 81]Primò enim certum est Deum ab homine ante 7 lapsum exigere potuisse plenam & exactam legis impletionem, tanquam absolutè necessariam ad consecut [...]onem vitae aeternae. Ei enim dederat suffi­cientes vires ad implendam totam legem, & ad vi­tanda omnia peccata, tum venialia, tum mortalia, idque non pro exiguo tempore, sed in perpetuum, ut docet Valentia, tom. 2. disput. 6. quest. 12. punct. 1. §. 10. col. 659. dub. 2.

Secundò hinc quoque patet, Deum ab homine 8 integro exegisse plenam & perfectam legis imple­tionem, tanquam conditionem absolutè necessa­riam ad assecutionem premii promissi. Nam nunc sub foedere gratiae ab homine justificato, sibi (que) re­cōciliato exigit, ut sibi serviat, legem (que) impleat vi­tando peccata omnia mortalia simpliciter, & co­nando vitare etiam peccata venialia, ac de iis poe­nitentiam ordinariam agendo, quoties se ea com­misisse obs [...]rvaverit (nam hujusmodi peccata sim­pliciter & absolutè a nobis in hoc infirmitatis sta­tu vitari non possunt) hoc inquam ab eo exigit, tanquam conditionem absolutè necessariam ad consecutionem aeternae gloriae. Ergo plus exegit ab homine integro: & proinde ab eo exegit perfe­ctam legis impletionem s [...]u immunitatem ab omni peccato, tam veniali, quam mortali, tanquam con­ditionem absolutè necessariam ad consecutionem vitae aeternae. Ratio consequentiae est, quia aequum est, ut plus exigatur ab eo, qui plus potest: Nam cuicunque multum datum fuerit, multum repetetur ab eo, & apud quem multa deposuerunt, amplius [...]eposcent ab eo, Luc. 12.48.

Tertiò, si foedus operum non obligabat strictè 9 [Page 82] & praecisè (hoc est, sub periculo amittendae bea­titudinis) ad vitanda peccata venialia, tunc strictè & praecisè obligabat saltem (sicut nunc obligat foedus gratiae) ad ea revocanda, seu retractanda per poenitentiam. Nam nisi hujusmodi peccata re­tractarentur per poenitentiam, nunquam remitte­rentur, ut ipsi Adversarii docent: & per conse­quens, in aeternum punitentur. At absurdum est posterius. Ergo & prius. Probatur assumptio, quia ubi est obligatio ad poenitentiam, ibi est promissio veniae, sub conditione poenitentiae. At in foedere operum non fuit promissio veniae. Ergo non fuit obligatio ad poenitentiam. Major per se patet. Probatur minor, quia promissio veniae, seu remis­sionis peccatorum, pertinet ad foedus gratiae, & non ad foedus operum: praesertim cum pec­cata abluantur, non nisi Christi sanguine, & meritis. Vide Bellarminum, lib. 4. de Iustif. cap. 2. §. Quartò probatur, ubi hoc, tanquam dogma ab omnibus con­cessum ponit, quod promissio veniae pertineat ad Evange­lium, non vero ad legem, seu foedus operum.

SECTIO VI. An & quatenus malitia in omni peccato, etiam veniali, sit infinita? & an poenae infinita ei respondeat?

QVINTA nostra ratio petita est 1 ab infinita malitia, quae in pecca­to veniali, non minus quam in mortali cernitur. Ex ea enim sequitur ei deberi poenam infini­tam. Vt autem haec ratio melius intelligatur, notandum est Primò infinitatem poenae respondere infinitati culpae. Poe­na enim debet esse proportionata culpae, ut monet Thomas 1^• 2^ae quest 87. art 4.

Secundò notandum est culpam aliquo modo esse 2 infinitam, & aliquo modo finitam: Primò enim est infinita objectivè & extrinsecè, quatenus est com­missa contra infinitum bonum. Secundò est infi­nita extensivè, & ratione durationis, quia viz. ejus labes, seu macula, durat in aeternum, quantum est ex parte peccantis (nam is per se, seu suis viribus, eam nunquam expurgare potest) & proinde ex se & seclusa Dei condonantis misericordia, peccan­tem in aeternum regno coelesti excluderet, & poe­nis infernalibus subjiceret. Nam nihil coinquina­tum in illud regnum admitti potest. Tertiò est finita intensivè, sive respicias entitatem ipsius actus, nam a finita creatura elici non potest actus infinitè [Page 84] intensus, sive privationem entitati annexam. E [...] enim est privatio finitae rectitudinis, seu confor­mitatis cum lege. Et confirmatur, quia si malitia peccati esset intinita in quantitate, vel intensione, omnia peccata essent paria, nullumque esset alio majus, aut minus. Nam unum infinitum alio majus esse non potest.

Tertiò notandum est poenam peccatis debitam, 3 & in inferno luendam, esse etiam aliquo modo fi­nitam, & aliquo modo infinitam. Primò enim est infinita objectivè, quia privat peccantem bono in­finito, id est, DEO, juxta illud, Matth. 25.41. Discedite à me. Secundò est infinita extensivè, seu ratione durationis, juxta illud quod sequitur, in aeternum ignem. Cur autem poena reproborum aeterna esse debeat, variae rationes asseruntur à Theologis: ego hîc unam tantùm afferam, eamque petitam ab aeternitate culpae. Primò enim maculae ex peccatis in hac vita mortali commissis contra­ctae in iis durant in aeternum: & proinde, repro­bi sunt in aeternum foedi, & DEI consortio, ac amicitia indigni. Secundò habitualis eorum pra­vitas ac malitia, & speciatim eorum odium erga Deum, durat in aeternum. Ergo etiam eorum poena in aeternum durare debet. Aequum enim est, ut is qui nunquam desinit esse malus, nunquam de­finat esse miser. Tertiò est finita intensivè, tum quoad tristitiam qua afficiuntur ob amissionem summi boni, quae pertinet ad poenam damni, tum quoad cruciatus, quos patiuntur ab igne infernali, qui pertinēt ad poenam sensus. Ratio manifesta est, quia creatura finita infinitorum cruciatuum capa [...] non est.

[Page 85]Quaeri hic potest, an poena reproborum sit infinita intensivè de jure (certum enim est eam non 4 esse infinitam intensivè de facto, ut ex dictis patet) hoc est, an eorum peccata mercantur pòenam in­tensivè infinitam? Quidam enim recentiores Pon­tificii, ut testatur Vasquez. in 1^am 2^ae super quest. 87. art. 4^um, docuerunt peccato mortali ex se deberi poenam intensivè infinitam, si ea posset infligi, hoc est, si peccans illius capax esset. Contrarium ta­men tenendum, & ad quaestionem propositam dua­bus assertionibus respondendum est. Prior est; reprobis procul dubio deberi poenas multò graviores & acerbiores, illis quas actu patiuntur. Verè enim di­cunt Theologi DEVM, sicut pios supra condignum remuneratur, ita etiam impios citra, seu infra con­dignum punire. Posterior est: non tamen deberi iis poenas intensivè infinitas ex ordine justitiae. Primò enim haec poena non est possibilis: nam creatura finita non est capax infinitorum cruciatuum, ut su­pra monui. Secundò si peccato deberetur poena intensivè infinita, sequeretur DEVM non posse justitiae suae satisfacere puniendo impios: quia viz. haec poena illis infligi non potest, hoc est, illi capa­ces non sunt talis poenae. Absurdum autē est dicere aliquam poenam peccatis de jure deberi quam DEVS non potest infligere. Tertiò hinc sequere­tur omnibus peccatis aequalem poenam de jure de­beri, seu omnia peccata mereri aequalem poenam: quod sanè absurdum est, & divinae justitiae contra­rium. Probatur haec connexio seu illatio: si enim minimo peccato debetur poena infinita, tum èxten­sivè, tum intensivè, certè nulla major poena [...]tatu [...] potest, maximis & maxim [...] horrendis peccatis.

[Page 86]His positis sic argumentamur; Infinita culp [...] 5 ex ordine justitiae meretur infinitam poenam. At culpa venialis non minus quam mortalis est infini­ta. Ergo meretur infinitam poenam. Hujus syllo­gismi propositio major manifesta est, & ab omni­bus conceditur. Probatur minor, quia culpa venia­lis non minus quam mortalis, est infinita objectivé: nam contra infinitam DEI legislatoris majestatem est commissa. Est etiam infinita extensivè seu ra­tione durationis, quia ejus macula ex se & seclusa DEI misericordia in aeternum durat. Ergo ei de­betur poena & objectivè & extensivè infinita.

Ad hoc argumentum Alphonsus Curiel in 1^•m 6 2^ae quaest. 88. art. 1. dub. 2. §. 2 respondet his verbis. Quamvis (inquit) peccatum mortale dicatur infi­nitum malum objectivè & extrinsecè, propter infini­tatem DEI offensi per ipsum: non sequitur, quod etiam isto modo peccatum veniale dicatur infinitè malum; & ratio discriminis est, quod peccatum mor­tale ita est contra DEVM, ut omninò avertat ab eo, & dissolvat amicitiam cum ipso: peccatum verò ve­niale nec avertit a DEO, nec dissoluit ejus amici­tiam; & ideo infinitas objectiva, aut extrinseca, quae solum convenit peccato ratione aversionis, reperitur simpliciter, & absolutè in peccato mortali, & non in veniali, nisi valde impropriè, quatenus est offensa, quamvis levis, contra DEVM.

Haec responsio nullo modo satisfacit. Primó 7 enim peccatum veniale est etiam (ut infra parebit) ita contra DEVM, ut peccantem ab eo avertat. Secundò quod peccatum veniale non dissolvat [Page 87] amicitiam, quae nobis cum DEO intercedit, non est ex natura ipsius, sed ex gratia & misericordia DEI. Meretur enim ex se poenam aeternam, ut ex tribus praecedentibus argumentis patet: & proin­de meretur etiam exclusionem a favore & amici­tia DEI.

SECTIO VII. An peccatum mortale & veniale in hoc differant, quod mortale sit ex se irre­missibile per ablationem principii re­missionis, hoc est, gratiae inhaerentis; ve­niale verò sit ex se remissibile per non ablationem istius principii?

COnsideravimus praecedentibus 1 sectionibus priorem differen­tiam, quam Adversarii assig­nant inter peccatum mortale & veniale: viz. eam, quae petita est ab ho [...]um peccatorum puni­tione. Nunc consideranda ve­nit posterior differentia ab ho­rum peccatorum remissione petita, quam cum ad­versarii assignant, dicunt peccatum mortale esse ex se irremissibile, quia tollit principium poeniten­tiae & remissionis, hoc est, habitualem seu inhaeren­ [...]em gratiam; peccatum verò veniale esse ex se re­missibile, [Page 88] quod peccantem non privet illa inhaerente gratia, quae ad poenitentiam agendam, & proinde ad remissionem consequendam necessaria est Qua­propter duo hic consideranda sunt: viz. differen­tia, quam assignant Pontificii inter peccatum mor­tale & veniale, & fundamentum seu ratio illius differentiae. Differentia est quod peccatum morta­le sit ex se irremissibile, peccatum verò veniale sit ex se remissibile. Fundamentum verò differentiae est quod peccatum mortale tollat principium poe­nitentiae, seu gratiam inhaerentem, peccatum verò veniale eam non tollat. Primò igitur de funda­mento hujus differentiae; deinde de ipsa differen­tia verba faciam.

2 De fundamento hujus differentiae, quatenus in eo asseritur, gratiam inhaerentem, atque adeo, principium poenitentiae & remissionis totaliter tol­li per peccata mortalia, dico Primò illud esse fal­sum & ipsis Scholae Pontificiae placitis contrarium. Primò enim quamvis peccantes mortaliter multa Spiritus S. dona excutiant & amittant, non tamen totaliter ullum ex tribus illis habitibus, (fidem, spem & charitatem intelligo) fine quibus vita spi­ritualis consistere nequit, amittunt; ut patet ex Scripturae testimoniis citatis parte 1^a sect. 7. §. 6. Secundò quamvis verum esset id, quod Adversarii d [...]cunt, per peccata mortalia penitus aboleri gratiam inhaerentem, non tamen inde sequeretur princi­pium poenitentiae & remissionis tolli per peccata mortalia, modò vera sit doctrina illa de providen­tia gratiae circa impios, quam Adversarii in Scholis communiter tradunt.

Nam principium poenitentiae & remissioni [...] 3 non tantum est gratia inhaere [...]s seu habitualis, sed [Page 89] etiam gratia assistens, seu gratia auxilii specialis, quae consistit non in permanente aliquo habitu, sed in motione seu actione DEI, qua cor hominis pul­sat, eu [...]que excitat & movet ad actus bonos super­naturales. Hanc gratiam esse principium poeni­tentiae & remissionis negari non potest, quìa in pri­ma hominis conversione, seu vocatione ad salutem, quae justificationem praecedit, confertur ei sup [...]rna­turalis vis & potentia credendi, ac poenitentiam agendi, non per habitualis gratiae infusionem (haec enim non ante justificationem, sed eodem momen­to, quo fit justificatio, infunditur) sed per assisten­tem gratiam auxilii specialis, seu per motionem DEI cor hominis pulsantis, eumque excitantis, ut communiter docent Pontificii. Si igitur peccatum mortale non tollat aut excludat hanc gratiam assi­stentem, non tollit & excludit principium poeni­tētiae & remissionis. At verū est prius ex recepta & cōmuni Pōtificiorū doctrina. Ergo verū est posteriꝰ.

Probatur assumptio, quia Pontificii plerique 4 docent quemlibet hominem ratione utentem, quan­tumvis ille impius sit, habere sufficientem gratiam seu auxilium ad pias & salutares actiones, ita ut quovis tempore possit se ad DEVM convertere per salutarem poenitentiam, atque adeo remissionem peccatorum suorum consequi: vide Vegam lib. 13. in concil. Trident. cap. 13. Molinam in concord. gratiae & liberi arbitrii quest. 14. art. 13. disp. 10. Item Valent. tom. 2. disp. 8. quest. 3. punct 4. §. 1. propos. 2. ubi hanc sententiam propugnat tanquam communiorem & in Scholis magis re­ceptam, & pro ea varios Scriptores Pontificios ci­tat. Alii verò Pontificii docent hoc auxilium gra­tiae assistentis, & sufficientis ad conversionem & poenitentiam, hominibus quantum vis impiis dari, [Page 90] non quidem semper, attamen pro loco & tempore. Et speciatim dicunt hoc auxilium sufficiens gratiae assistentis, nunquam deesse homini, eo tempore quo tenetur ad DEVM se convertere & poenitentiam agere, seu, ut Bellarminus loquitur, cùm non potest sine conversione vitare peccatum. Vide Bellarminum lib 2. de gratia cap. 5. & cap. 8. respons. ad ob­ject 1. Becanum opusc. de auxiliis gratiae cap. 6. & Didacum Alvarez lib. 11. de auxiliis gratiae disp. 112. num. 5 conclus. 2. vide etiam Suarezii opusc. de reviviscentia meritorum disp. 1. sect. 3. §. 11. ubi dicit peccatores in mortalia peccata prolapsos, non statim privari auxiliis gratiae sufficientibus, imò nec efficacibus, propter peccatum commissum. Si haec vera sunt, planè corruit Pontificiorum do­ctrina de ablatione principii poenitentiae & remis­sionis per peccata mortalia. Quis enim dixerit eos carere principio poenitentiae, quibus auxilia gratiae ad poenitentiam agendam necessaria ac sufficien­tia, imò etiam qùandoque efficacia, subministran­tur.

5 Dices primò Pontificios fortassis hoc sibi velle, quod peccatum mortale tollat principium habituale & internum poenitentiae: non vero quod tollat om­ne principium necessarium ac sufficiens ad poeni­tentiam. Respondeo: hoc non sati [...]facit argumento nostro. Nam si quis verè & propriè potest agere poenitentiam, atque adeo consequi remissionem, vi cujuscunque principii, sive habitualis & inhaeren­tis, sive externi & assistentis, ejus peccatum no [...] potest dici irremissibile, propter defectum principii [...]d poenitentiam requisiti. Certè non multùm r [...] ­fert per quod principium possit quis poenitentiam [...]ere, modo verè & propriè illud possit.

[Page 91]Secundò dicet aliquis, peccatores in peccata 6 mortalia prolapsos non semper quando tenentur ad DEVM se convertere, actu habere omnia, sed tantum quaedam auxilia ad ipsorum conversionem necessaria per modum principii; dici tamen habere auxilium sufficiens, quīa per auxilia quae actu ha­bent, est in eorum potestate facere aliquid, quod si faciant, reliqua auxilia necessaria consequentur. Vnde Suarez. lib. 3. de auxiliis gratiae cap. 6. §. 4. & 5. dicit hujusmodi auxilium non esse sufficiens absolutè, proximè, & in actu, sed remote & in potentia. Respondeo Primò: quibusdam peccato­ribus statim postquam peccatum mortale commise­runt, communicatur auxilium absolutè & proximè sufficiens, imò efficax, ut docet Suarez. in opusc. de reviviscentia meritorum disput. 1. sect. 3. §. 11. Et patet exemplo Petri, quem CHRISTVS statim post tertiam ejus negationem oculis misericordiae respexit, & in viam justitiae per sinceram poeniten­tiam reduxit. Secundò sicut claudus aut aeger qui non potest ambulare nisi innitendo baculo, veró dicitur posse ambulare, quamvis non actu baculo utatur, quia viz. potest eum arripere eoque, uti quando voluerit, ita etiam qui non habent actu omnia auxilia ad poenitentiam requisita, sed pos­sunt ea habere quando & quoties voluerint, illi verè dicuntur posse poenitentiam agere. Et con­firmatur: quia is qui peccati mortalis reus est, quan­do tenetur poenitentiam agere, vel verè & pro­priè potest poenitentiam agere, vel non potest. Si Adversarii dixerint eum verè & propriè posse poe­nitentiam agere, habemus propositum: sequetur enim peccatori in peccata mortalia prolapso non deesse principium poenitentiae & remissionis: hoc [Page 92] est auxilia gratiae ad poenitentiam agendam neces­saria. Si dixerint eum verè & propriè non posse, sequetur secundum ipsorum doctrinam eum non liberè sed necessariò esse impoenitentem, & pro­inde ejus impoenitentiam non esse peccatum. Nam libertas seu indifferentia ad oppositum, ex eorum sententia, est conditio necessaria ad actum mora­lem, tam bonum, quam malum.

7 Dico secundò hoc fundamentum non sufficere ad stabiliendam hanc posteriorem differentiam in­ter peccatum mortale & veniale, quam assignant Pontificii, cum dicunt peccatum mortale esse ex se irremissibile, & peccatū veniale esse ex se remissibile. Sensus enim illius differentiae est, quod peccatum mortale ex propria sua natura est irremissibile, & peccatum veniale ex propria sua natura est remis­sibile. Ad hanc autem differentiam stabiliendam illud solum fundamentum sufficere potest, quod ab ipsa natura peccati mortalis & venialis petitum est. At hoc fundamentum non estab horum pec­catorum natura petitum; sed a quodam eorum effecto, quod merè & absolutè, aut saltem praeci­puè, a DEI voluntate pendet. Nam quod pec­catum mortale gratiam inhaerentem excludat, aut pellat, sive totaliter, sive ex parte, peccatum vero veniale eam non tollat, seu excludat, id non pen­det à natura horum peccatorum, sed a voluntate divina.

8 Probatur hoc Primò, de peccato mortali, quia potest jam DEVS, secundum potentiam ejus ab­solutam, conservare gratiam inhaerentem, & specia­tim habitum charitatis, simul cum peccato mor­tali; & si ita ei visum fuisset, hoc est, ita decr [...] ­visset ab aeterno, potuisset semper & ordinari [...] [Page 93] eam in peccatoribus peccato mortali inquinatis conservare. Ita docet Suarez, lib. 7. de divina gratia, cap 19. §. 14. & sequentibus. Item, cap. 20. §. 6. & sequentibus. Ita etiam docet Alphonsus Curiel in 1^am 2^ae D. Thomae quest. 113. art. 2. dub. 3. §. 2. & 3. & multi alii recentiores Scriptores: idque hac ratione confirmant, quia conservatio gratiae & charitatis in eo qui peccavit mortaliter, illudque peccatum nondum retractavit, nullam implicat contradictionem aut repugnantiam, sive respectu potentiae Dei, sive respectu bonitatis & sapientiae ipsius, hoc est, ut planius & brevius dicam, sicut non excedit virtutem potentiae Dei infinitae, ita nullo modo ejus sapientiae & bonitati repugnat, ut illi locis citatis fusè demonstrant. Er­go quod peccatum mortale actu excludat, & tollat gratiam, non est ab ipsius natura, sed a libero Dei decreto, qui decrevit auferre gratiam inhaeren­tem, seu habitualem, saltem ex parte, ab iis qui mortaliter peccant. Potuit igitur Deus efficere ut peccatum mortale, non minus quam veniale, esset remissibile per non ablationem gratiae inhaerentis, seu principii interni & habitualis ad poenitentiam requisiti: & per consequens, quod peccatum mor­tale nunc sit i [...]missibile per ablationem gratiae inhaerentis, ut vo [...]nt Adversarii, non est ab ipsa natura peccati mortalis, sed a libera DEI volun­tate.

Dices quamvis peccatum mortale, ex se, & sua 9 natura, non excludat gratiam quia eam non ex­pellit physicè, seu per propriè dictam, & veram efficientiam, verè tamen dici potest eam, ex se, & sua natura excludere, quia ex se, eam excludit mo­raliter, seu demeritoriè: hoc est, meretur ut is [Page 94] qui peccavit, privetur gratia inhaerente. Resp. Primò, [...] mereri privationem gratiae, non minu [...] verè attribuitur peccato veniali, quam mortali, ut statim patebit. Ergo peccatum mortale per hoc non distinguitur a veniali. Secundò, ut peccatum aliquod dicatur exclusivum, seu expulsivum gra­tiae. & charitatis, aut irremissibile per expulsionem gratiae, non satis est, quod mereatur privationem gratiae & charitatis. Nam peccatum mortale me­retur etiam privationem, seu ablationem habi­tuum fidei & spei, ut fatentur omnes Adver­sarii: & tamen ineptè quis diceret peccatum mor­tale esse exclusivum fidei & spei, aut esse irremis­sibile per ablationem istorum habituum, idque quia actu & realiter eos non expellit. Nam pecca­tores in peccata mortalia prolapsi, etsi amittant gratiam & charitatem, ex Pontificiorum senten­tia, non tamen amittunt fidem & spem. Vide Sua­rezium de divina gratia, lib. 11. cap. 5.

Similiter de peccato veniali idem probatur. Nam 10 quod peccata venialia non excludant gratiam in­haerentem, s [...]u quod commissionem peccati venia­lis non sequatu [...] gratiae privatio, non est a natura ipsius peccati venialis. sed a DEI voluntate, & misericordia, qui g [...]atiosè & clementer nobiscum agit, non ret [...]ibuens nobis secundum peccata nostra, Psal. 103.10. Probatur hoc Primò. quia quāvis pec­cata venialia nō dissolvant nunc actu amicitiā, quae est inter Deum & homines, tamē ex se, & secundum rigorem justitiae, merentur dissolutionem amicitiae divinae. Ergo etiam merentur abstr [...]ctionem, seu ablationem g [...]atiae inhaerentis, quae est effectum fa­voris & amicitiae divinae. Consequentia per se pa­ [...]et. [Page 95] Probatur antecedens, quia peccata venialia merentur mortem aeternam, ut probatum est sectio­nibus praecedentibus, & magis patebit ex parte 3. hujus disputationis. Ergo merentur dissolutionem amicitiae illius, quae homini cum DEO intercedit. Secundò quamvis non mererentur dissolutionem amicitiae illius, quae est inter DEVM & homines justos, mereri tamen possent ablationem gratiae habitualis, seu inhaerentis, idque quia vera amici­tia potest inter Deum ac homines esse ac conser­vari, quamvis illi carerent gratia habituali, seu in­haerente, modo habeant auxilia gratiae assistentis sufficientia & efficacia, ut piè vivere, & peccata graviora vitare possent. Hoc adeo certum est, ut doctissimi ex Adversariorum numero id concedant: nam quamvis Aureolus, & quidam alii cum eo docuerint neminem posse esse Deo gratum, aut Dei amicum, sine habituali justitia inhaerente, ta­men plerique Pontificii qui subtiliores habentur, quique hanc quaestionem accuratius tractarunt con­trarium sentiunt. Vide Suarezium, lib. 7. de di­vina gratia, cap. 3. & Alphonsum Curielem in 1^am 2^ae quest. 113 art. 2. dub. 2. §. 6.

Dices: Quamvis possibile sit aliquem puniri privatione gratiae inhaerentis, & tamen non puniri 11 exclusione à favore & amicitia Dei, ut probat ar­gumentum jam allatum, non tamen inde s [...]quitur peccatum veniale mereri privationem gratiae inhae­rentis. Nam ablatio tanti doni videtur esse poe­na gravior, quam postulat natura peccati venia­lis. Respondeo: Argumenta quae Adversarii affe­runt pro levitate poenae peccato veniali debitae, solummodo probant ea non mereri exclusionem à favore Dei in hac vita, & mortem aeternam in al­tero [Page 96] saeculo. Ergo non obstantibus illis argumen­tis, dicere possumus peccatum veniale mereri eam privationem gratiae inhaerentis, quae secum non ad­ferat exclusionem à favore divino, & ad mortem aeternam viam non sternat. Secundò, si Deus ob peccatum veniale auferret ab homine justificato gratiam inhaerentem, & tamen eum non excluderet à favore suo, nec privaret eum auxiliis gratiae as­sistentis ad piè vivendum necessariis, sed tantum auferret habitualem illam facilitatem benè agendi, is non posset justè conqueri de severitate Dei, prae­sertim cum ex summa ejus benignitate si [...] quod non sumus absumpti, ut habetur Thr [...]n. 3.22. Ter­tiò, ratio quam affert Suarez lib. 11. de divina gra­tia, cap. 8. §. 15. ad probandum peccatum veniale non mereri ullo modo privationem gratiae, falsa & inepta est. Dicit enim hominem peccando ve­nialiter nullo modo se avertere à Deo, ut ab ulti­mo fine: & inde concludit, Deum non posse ob peccata venial [...]a se avertere ab homine, auferendo ab eo g [...]atiam, vel in totum, vel in parte. Dico hanc rationem esse falsam, quia qui peccat venia­liter vere & propriè se avertit a Deo, & ad crea­turam convertit, ut infra patebit. Concludo igi­tur peccatum veniale posse justè a Deo puniri pri­vatione gratiae, & per consequens non ex se, & sua natura, sed a voluntate & decreto Dei, hoc habe­re quod g [...]atiam inhaerentem non excludat. Hujus conclusionis veritatem quidam etiam ex Adversa­riis viderunt & agnoverunt: unde Filiucius Iesui­ta, t [...]act. 22. sui operis, §. 277. non esset (inquit) cont [...]a justitiam, si Deus vellet totam charitatem corrumpi per peccata venialia.

[Page 97]Hactenus de fundamento posterioris differentiae,12 quam Adversarii assignant inter peccatum mor­tale & veniale, verba fecimus. Nunc de ipsa illa differentia paucis disseremus. Dicunt Adversarii peccatum veniale esse ex se remissibile. Nos modum illum loquendi damnamus ut falsum & absurdum, & contrà asserimus peccatum veniale non ex se, & sua natura, sed per accidens esse remissibile in iis in quibus est veniale, hoc est, in electis justificatis. Nam quod in iis sit veniale seu remissibile, id ha­bet non ex natura sua, sed per accidens, viz. propter conditionem subjecti, hoc est hominis qui peccavit venialiter: nimirum quia is es [...] praeditus gratia inhaerente, & quia est DEI filius, amicus, & confoederatus, cum quo DEVS non secun­dum rigorem justitiae sed secundum multitudinem miserationum suarum agere vult. Interim fate­mur peccatum veniale habere hoc ex se & sua na­tura, quod dignum sit leviori gradu poenae aeter­nae, quam peccatum mortale. Fatemur DEVM quoque aliquo modo respicere ipsam naturam pec­catorum venialium, & eorum levitatem respecti­vam (non enim absolutè sed respectivè & com­parativè levia sunt, quia viz. sunt leviora mortali­bus peccatis) cùm ob ea non Infligit graves illas poenas, quas ob peccata mortalia infligere solet; & cùm sub conditione facilioris poenitentiae ea condonat. Sed in hoc ab Adversariis dissenti­mus, quod illi dicant naturam peccatorum venia­lium per se, & seclusa DEI misericordia, esse to­talem & adaequatam rationem, cur DEVS ob pec­cata venialia non infligat graviores illas poenas, [...]aque tam facilè remittat. Nos enim contrà asse­rimus [Page 98] DEVM, cùm ita se gerit erga justificatos in peccata venialia prolapsos, praecipuè respice­re misericordiam suam, & gratiosum illud foedus quod nobiscum in CHRISTO inire digna­tus est.

Quod igitur peccatum aliquod levius, ut v. g. 13 verbum otiosum non sit ex se, & sua natura, ve­niale seu remissibile, hac ratione demonstramus. Si peccata leviora sunt ex se & sua natura remissi­bilia, etiam ex se & sua natura sunt per poeniten­tiam [...]evocabilia, vel, ut alii loquuntur, retractabi­lia. At falsum est posterius. Ergo & prius. Pro­batur propositio quia si haec peccata, quae venialia vocantur, nunquam retractarentur per poeniten­tiam, aut per alium aliquem charitatis actum, tunc nunquam remitterentur: si autem nunquam re­mitterentur, semper punirentur: & sic poena eo­rum esset aeterna. Ergo idem est esse ex se venia­le, seu remissibile, & esse ex se retractabile, seu revocabile per poenit [...]ntiam, vel per aliquem cha­ritatis actum. Vnde Bella [...]minus lib. 1. de amiss. gratiae cap. 14. respons. ad object. 3. dicit pec­catum veniale esse natura sua remissibile, quia re­linquit in homine charitatem, ex cujus actu facilè remitti potest. Et Vasquez in 1^am 2^ae disput. 142. cap. 2. in fine, dicit peccata venialia esse ex se reparabilia per poenitentiam, quia manent con­juncta cum principio vitae, hoc est cum gratia.

Probatur etiam assumptio, Primò quia id non competit rei ex se & sua natura, quod competit ei, 14 beneficio alterius rei toto genere ab eo diversae▪ At esse retractabile per poenitentiam competit peccatis venialibus beneficio charitatis seu gratiae, [Page 99] quae est res toto genere diversa a peccatis venia­libus. Nam homo justificatus, qui peccatum ve­niale commisit habet vim & potentiam agendi penitentiam de peccato veniali, non ab ipso pec­cato veniali, sed a gratia inhaerente, quam DEVS misericorditer, & ex indebito favore in eo con­servat. Secundò peccata venialia non necessa­rio secu [...] trahunt aliquid, unde per poeniten­tiam revocari possint. Vel, ut planius dicam, non sunt ex se & necessariò conjuncta cum gratia in­haerente, quae principium est actuum poenitentiae & charitatis, quibus peccata venialia retractan­tur. Ergo non sunt ex se & sua natura retracta­bilia per poenitentiam. P [...]obatur antecedens quia peccata illa, quae in electis venialia sunt, pos­sunt esse, & saepe sunt sine gratia inhae [...]ente, hòc est, possunt esse & saepe sunt in subjecto destitu­to gratia & charitate, ut patet ex reprobis ea peccata comittententibus. Ergo non sunt ex se & necessario conjuncta cum gratia inhae­rente.

Dicet aliquis Primò: quamvis peccata ve­nialia ex se, & sua natura, non sunt conjuncta 15 cum gratia, tamen ex se & sua natura non repug­nant gratiae, nec eam tollunt: & hoc satis est ut dicantur ex se remissibilia, seu repa [...]abilia per poenitentiam. Respondeo non satis est: nam quamvis verum esset, quod illi dicunt, peccata venialia ex se & sua natura non tollere eam gra­tiam inhaerentem, quae est necessaria ad eorum remissionem obtinendam, tamen adhuc verum esset, ea ex se illam gratiam non ponere, & proinde ea non esse ex sua natura revocabilia per poenitentiam. Nam, ut supra monui, pec­cata [Page 100] illa leviora non sunt remissibilia et venialia, nisi quatenus sunt revocabilia per poenitentiam, semper enim requiritur poenitentia ad remissio­nem peccati.

Secundò dicet aliquis cum Cajetano in 1^am 16 2^• super quest. 87. art. 5. quamvis peccatum veniale non sit ex se remissibile positivè ut probat argumentum (quia ex se non ponit principium remissionis et poenitentiae, hoc est, ex se et sua na­tura non est conjunctum cum gratia et charita­te) nihilominus tamen illud posse dici ex se re­missibile negativè, hoc est, posse dici remissibile per non ablationem principii poenitentiae & remis­sionis: quia viz. non excludit aut tollit inhae­rentem gratiam, quae poenitentiae et remissionis principium est. Respondeo Primò illum modum loquendi esse valde abusivum et improprium. Nam sicut ineptè quis diceret illud, quod per se, et ex se, neque gaudii neque doloris causa est (ut v. g. tollere festucam, fricare barbam) esse per se delectabile aut jucundum, quia tristi­tiam non affert, et causam gaudii non tollit, ita etiam inepte et absurdè loquuntur qui dicunt peccata leviora esse ex se remissibilia, quia prin­cipium seu causam poenitentiae et remissionis non tollunt. Secundò quod peccatum veniale sit remissibile negativè per non ablationem gra­tiae inhaerentis, quae est principium poenitentiae et remissionis, quod, inquam, hoc modo remissi­bile sit, non est a natura hujus peccati, sed a voluntate et decreto DEI. Nam peccatum veniale meretur ablationem seu privationem gra­tiae, [Page 101] ut supra mouui §. 10. hujus sectionis, et proinde DEVS justè posset efficere ut peccans ve­nialiter careat gratia habituali seu inhaerente, per quam peccatum veniale, est remissibile. Ergo falsò dicit Cajetanus peccatum veniale esse ex se et sua natura remissibi­le negativè.