[Page]tHis book is intituled confessio amantie / that is to saye in englysshe the confessyon of the louer maad and compyled by Iohan Gower squyer borne in walys in the tyme of kyng richard the second which book treteth how he was confessyd to Genyus preest of venus vpon the causes of loue in his fyue wyttes and suum dedely synues / as in thys sayd book al alonge appyereth / and by cause there been comprysed therin dyuers hystories and fables towchyng euery matere / I haue ordeyned a table here folowyng of al suche hystoryes and fables where and in what book and leef they stande in as here after foloweth
- Fyrst the prologue how Iohan golde [...] in the xvj yere of kyng rychard the second be [...]n to make thys book and dyrected to ha [...] of lancastre thenne erle of derby folio ij
- Of the state of the royames temporally the sayd yere folio iij
- Of the state of the clergye the tyme of robert gyllonensis namyng hym self elemente thenne antipope folio iij
- Of the estate of the comyn people folio v
- How he treteth of the ymage that nabugodonosor save in his sleep hauyng [...]d of [...] / a breste of syluer / a [...]y of [...] / legges of yron / and [...]eet [...] & halfe erthe folio vj
- Of the [...]tacion of the dreme / and how the world was fyrst of golde / & after alwey worse & werse folio vj
- And fyrst the auctor nameth thys book confessio amantis / that is to say the shryfte of the louer / wheron alle thys book shal shel [...]e not onely the loue humayn / but also of alle lyuyng beestys naturally folio ix
- How cupydo smote Iohan Gower with a fyry arowe and wounded hym so that venus commysed to hym genyus hyr preest for to here hys confessyon folio x
- How Genyus beyng sette / the loue [...] knelyng tofore hym prayeth the sayd confessor to appose hym in his confessyon folio xj
- The confessyon of the amant of two of the pryncipal [...]st of his fyue [...]oyttes folio xi
- How atheon for lokyng vpon Deane was turned in to an herte folio xj
- Of phor [...]eus and hys thre doughters whiche had but one eye / & how phor [...]eus slel [...]e them folio xij
- How the serpente that bereth the charbune [...]e stoppeth his one ere wyth hys tayle and that other wyth the erthe whan he is [...]nchaunted folio xij
- How vlyxes es [...]ped fro the marma [...] dens by stoppyng of hys eerys folio xij
- How foloweth that there ben vij dedely synnes / of whome the fyrste is [Page] [...] [Page] [...] [Page] pryde hauyng dyuerse spices / and the fyrst is ypocresye / [...]hos properte the confessor declareth to the amant folio xiij
- Here treateth the confessor with the amant how somme there be that deceyue fraudulently by ypocresye [...]f [...]e Innocente wymmen f [...]o xiiij
- How a knyght of Rome named mun [...]us by fayned ypocresye defowled one [...]aulyne the most chaste wyf of rome by the mene of two false preestys folio xiiij
- How by [...]e colour of sacrefyse the gre [...]s [...]an [...]r [...]ye in offryng of an hors of [...]ms / by whiche the cyte was dest [...]yed [...] and t [...]yn [...] by tantes sley [...]e / & [...]e vnder fayned ypocresye [...]o xvj
- Here [...]e telleth of the second spyce of pryde named Inobedyence / & declareth the nature of this vyce folio xvij
- [...] two vyces longyng to Inobedyence whiche serue to hym as secrete mynys [...] / and they ben murmur and com [...] folio xviij
- [...] [...] neuewe to the Empereu [...] [...] [...] obedyence deformed the kynges [...] of Secyle / whyche [...] her [...] [...]ad been transformed [...] xviij
- Here [...]e speketh of the thyrd spyce of [...] / whiche is surquedrye and declareth it to the amant folio xxj
- Of the k [...]yg [...] Campaneus whyche was for his surquedrye [...]ente by fyre [...]m [...]ng fro heuen at the syege of thefes folio xxj
- Here he telleth an ensaunmple of a kyng of hungarye whiche humbled hym to [...]oure men / wherof his [...]der rebuked hym / and how the kynge by hys merueylous wysdom chastysed hys [...]der folio xxij
- How narasus after his huntyng had grete thyrste / and dranke of a welle wherin he sawe his owne face / on whiche he enamo [...]red wenyng it had ben a nymphe / and how for his beaute [...]e deyed folio xxiij
- Here he speketh of the fourth spyce of pryde named auantance / and sheweth the nature of thys vyce folio xxiiij
- How albyne kynge of the lombardes after he had sleyne gurmonde a kyng he maad a cuppe of the seulle of hys heed / and toke Rosemunde hys doughter in mariage / and after he maad hyr for to drynke of the cuppe maad of hyr faders s [...]ulle / wherfore he was afterward sleyne folio xxiiij
- Here the cōfessor speketh of the fifthe spyce of pryde whyche is called vayne glorye / and sheweth the nature of the vyce in the cause of loue to the amant folio xxvj
- How Nabugodonosor beyng in hys moste glorye / god ch [...]s [...]y [...]d his pride and transformed hym in to a bee [...] [...]yng heye / and soo abode seuen yere or he was restored to hys helthe and royame folio x [...]
- How a prudent kyng [...] demaunded thre questyons of one of hys knyghtes vpon hys heed / whiche were assoyled by hys doughter / and for her wysdom the kyng wedded hyr folio xxviij
- Here the confessor [...]e [...]th of the synne of enuye / and of his spytes of whiche the fyrste is sorowe of [Page] another mānes wele folio xxxj
- How polyphemus for enuye that he sawe A [...] spekynge wyth galathe / threwe and caste on acis a grete roche and slewe hym / and whan he wold haue rauysshed Galathe Neptunus kepte hyr fro polyphem folio xxxj
- Of the second spyce of enuye whyche is ioye of other mennes sorowe / and telleth of the nature of the vice in cause of loue folio xxxij
- How Iupiter sente his aungel to two enuyous men one couetous and that other enuyous folio xxxij
- Of the thyrd spyce of enuye named detraccion folio xxxij
- How constaunce the doughter of the emperour was sente to the sowdan of surrye and of her meruaylous aduentures folio xxxiij
- Of the enuye and detraccion betwene perseus and Demetryus sones of phelyp kyng of ma [...]edone / and how that one caused that other to be slayne folio xl
- Here treteth the confessor of the fourth spyce of enuye / whyche is callyd dy [...] symylacyon and telleth his nature folio xlj
- How hercules wyth deyanyra was deceyued of nessus at a ryuer / in beryng aweye Deyanyra / and of the sherte by whiche hercul [...] after had his deth folio xliij
- Here he treteth of the fyfthe spyce of [...] called supplantacion and telleth of his nature folio xliiij
- Of geta and amphytrion folio xlv
- How an emperours sone of rome was supp [...] [...] by his felowe / of the sow dan [...] [...] by tellyng to hym hys [...] [...] xlv
- How [...] [...]pe boneface supplanted [...] celestyn his predecessour wherfor afterward he was in grete myserye of hunger and thurste [...] folio xlvij
- How Ioab capeteyn of the hoost of dauyd slewe abner / and Achytofel for enuye that he had that c [...]usy was preferred henge hym self folio xlix
- How the confessor wryteth the natur [...] of enuye / as wel in loue as after the properte of the vyce folio xli [...]
- How the vertu of charite is ageyns [...] enuye / and telleth of constantyn sone of he layn shold haue be heled of hye lepre by blood of chyldren whyche he pardoned / wherfore he was heled b [...] myracle folio xlix
- How the [...]onfessor treteth of the synne of yre / and of hys fyue spy [...] of whyche the fyrst is called malenc [...] colye folio [...]
- How macharye sone of kynge Eolus gate his suster Canace wyth chylde wherfore hyr fader Iuged hyr to d [...] folio [...]
- How tyresyas for departynge of two serpentes engendryng was transformed in to a woman folio liiij
- Here he treteth of the second spyce of yre named cheste or stryf / and telleth his nature and what harme come [...] therof folio liiij
- How pacyence is a vertu ageynst vy [...] and telleth how Socrates wyf powded wa [...] vpon hy [...] husbondes [Page] [...]ed and how he suffred pacyently folio lv
- Of a questyon bytwene Iu [...]yter and Iuno / whether a man or a woman were moste b [...]n [...]ng in concupyscence and ordeyned [...]yresyas to be Iuge folio lvj
- How phebus transformed the crowe which was whyte / in to blacke by cause she tolde hyr ladyes counceyl folio lvj
- How Iupyter cut of the tongue of [...]aa [...] / bycause she tolde that he laye by [...]u [...]ne folio lvj
- Of the thyrd spyce of yre named hate [...] of his nature folio lvij
- How whā palamides was sleyne trai [...]slye of the syege of troyee / Nam [...] in his contre made certeyn signes to deceyue the shyppes of grece [...]myng homeward to auenge hys [...]o [...] de [...] folio lviij
- Of the fourth and fyfthe spyces of [...] whiche ben cont [...] & homycyde [...] [...] theyr nature how they kepe not [...] folio lviij
- How dyogynes sitiyng in a tonne answerd alexandre folio lix
- Of [...]e hystorye of [...]ramus and [...]y [...] be and how eche slewe hym self for loue of eche other folio lx
- Of the loue of phe [...]s that he had to daphne / and how the ho [...]er that he loued hyr the co [...] she was folio lxij
- Of the vengeaunce of athemas and demephon in theyr contre after they had retorned fro troye / & of the pacyence of kyng nestor folio lxij
- How clymes [...]a by the counceyl of egyste slewe Agamenon slepyug in his bedde / and how his sone hor [...]stes toke vengeaunce therof folio lxiij
- Here he telleth ageynste the moeuers of warre / whiche is not onely cause of homycyde / but desolacyon of alle the world folio lxv
- How the grekes werryd in euery contre that was ryche and fertyle / but archade by cause it was bareyn & poure it abode in pees folio lxv
- Of a see rouer taken in the see and brought to alysaundre / whyche sayd yf he were myȝty as he was / he shold be callyd ā conquerour / but for he stale but ly [...]l he was called a theef folio lxvj
- Of a byrde hauyng the vysage of a man / whiche whan he hath sleyne by his praye a man / and after seeth in the water that he hath slayn one lyke hym self / anone he deyeth for sorowe folio lxvij
- How achylles wyth Thelaphus foughte ageynst Tencer / and whan Tencer was caste doun achylles wold haue slayn hym but thelaphus by his pyte saued hym folio lxvij
- Here the confessor speketh of the syune of slouthe and of hys spyces of whyche the fyrst is latchesse & telleth his propertee folio lxviij
- How eneas lefte Dydo b [...]hy [...] hym at cartage / and how she slewe [...]r self folio lx [...]
- How Penolope wrote an epystle to vlyxes to troye / blamyng [...] hym for his latches and longe taryeng folio lxix
- How an astrologyen had made [...]n Ingenyous werke by the space of vij yere [Page] And for latches of a momente loste it alle folio lxx
- And also of the fyue folysshe virgyns for theyr latchesse entred not with the spouse in to weddyng folio lxx
- Here he speketh of puyssyllamyte & of his nature folio lxx
- How pygmaleon by his contynuall prayers caused an yuory ymage to wexe quycke and to haue flesshe and blood folio lxxj
- How kyng lygd [...]s menaced his wyf yf she had a doughter it shold be sleyn and how by the goddesse y [...]s she was transformed in to a man folio lxxj
- Of the vyde of forgetyng and of hys nature folio lxxij
- Of demophon and phillis / and how phillis henge her self for loue folio lxxiij
- Of the vice of negligence and of his nature folio lxxiiij
- How phe [...]n sone of the sonne ladde his faders carte & se [...] al the world a fyre / and fyll in the sea and was drowned folio lxxv
- Of dedalus and y [...]harus his sone how they fly [...] in thayer / and how ycharus for neclygen [...]e▪ was throwen to the grounde folio lxxv
- Here telleth the confessor of that spice of slouthe which is named ydlenesse And sheweth the natur [...] ▪ therof folio lxxv
- How the doughter of the kynge of armonye me [...]e on a tyme a companye of the fayrye / and fonde one folowyng be [...]yng the halters of thother fo lxxvj
- How [...]epte had auowed to make sacrefyse to god the fyrst that came to welcome hym home / and it was his doughter / whyche desyred to bewayle hir vy [...]ynyte folio lxxviij
- How for the cause of loue [...]alyaunce of chyualrye shold not leue hys exercyse folio lxxviij
- Here alledgeth the amant for hys excusasyon how achylles for the loue of polyxene lefte to do armes at troye folio lxxix
- How vlyxes was taken by the grekes for to goo to troye / where h [...] wold fayne haue abyden wyth penolope his wyf folio lxxx
- How prothesalaus settyng his wyues connseyl [...] part had leuer dye by honour at troye / than tabide at home in ydlenes folio lxxx
- How kyng saul not wythstondyng samuel and the phit [...]nysse whiche told hym▪ he shold be slayn yf he went to bataylle / yet he preferred the same of chyualrye folio lxxx
- How achilles was in his yongthe encoraged by chiro a centaure for to be hardy / & bad hy [...] to take lyōs & suche other bestes / and spare them that fled fro hym folio lxxxj
- How hercules conquerd achelous for loue of deyanyre folio lxxxj
- How pātasil [...]a quene of amozone cam to troye for loue of hector / And in hyr persone refused not to [...]re armes folio lxxxij
- How phylomenys for [...]ame of chyual rye came to troye and gate yerely to haue thre maydens fro the royame of Amozone folio lxxxij
- How eneas ouercame tur [...]us in batayle / by whiche he gate the loue of lauyne / & subdued the royame of y [...]alye folio lxxxij
- How gentylnes is preferred ofte and what gentilnes is folio lxxxij
- Of the dylygence of our predecessours & their doctryne folio lxxxiij
- Of the thre stones that the phylosophres made / that is to saye ve [...]et [...] [Page] Anymal / & myneral fo [...]o lxxxiiij
- Here he tr [...]teth of sompnolence / whyche is chamberleyn to s [...]outhe / and telleth of his nature & properte folio lxxxv
- Of the kyng Ceyx kyng of trocynye and [...]ceon his wyf / & how for loue Alceon lepte in to the see to her husbond and how they were torned in to byrdes fo [...]o lxxxvj
- How cerhalus by wakyng gate Auroram his loue & desyred the sonne & the mone to lengthe theyr [...]rs fol [...]o lxxxviij
- How yo was transformed in to a [...]w [...] / & [...]ut to the kepyng of argus by [...]uno / but mercuryns brought hym a slepe & slewe hym foli [...] lxxxix
- How yphys the sone of Tencer louyd a mayde / and cou [...]e not gete hyr by prayers ne yefdes / hynge hym self at his faders gate / and the goddes torned the mayde therfore in to an harde s [...]one folio lxxxx
- Here entendeth the confessor to trede of coue [...]yse and aueryce which is rote of al euyls & of his spyces folio lxxxx
- How myda kyng of frigye her [...]erowed Cillenum the preest of bachus / wherfore bachus b [...]d hym demaunde what [...] wold / and he shold haue / & vndyscrete [...]y he desyred that alle that he touched shold be golde folio lxxxx [...]
- Of the vyce of [...]alousye whyche ene [...] hath suspecyo [...]n & without cause ymagyneth corrupcion folio lxxxxiij
- How vulcanus fonde venus a bedde with mars / wherupon he called all the felawshyp of goddes to see them / and they laughed hym to scorne folio lxxxxiiij
- Of the false sectes of godde [...] / & how they began by the paynyms / and fyrst of the secte of the caldees fo [...] lxxxxv
- The epystle of Dyndymus kynge of bragmans sente to kynge Alysaunder folio lxxxxix
- Of the fyrst culture in worshyppyng to ydolles folio lxxxxix
- Of the Synagoge / of the hebrewes or [...]ewes / which fayled whā the chirche of crys [...]e began folio C
- Of crysten feythe in which is ineffabyly byleued the complement of the mysterye of the holy sacrament / & fundament of our sauacion folio C
- How thoas the hygh preest of the temple of mynerue corupte by golde torned his face [...] syde wytyngfy whiles Anthenor toke awey [...] the palladyum folio Cj
- Saynt gregore sayth whan pe [...]re shal come with the Iurye / Andrewe wyth achaye / Thomas with ynde / & Paule with the gentyles / what shall we now say [...] folio C j
- Here the confessor tredeth on the spyce of aua [...]yce named [...]ouetyse & sheweth it to the amaunt in the cause of loue folio C ij
- Of cra [...]us the Emperour for couetyse lete ouerthrowe the myrrour of virgile in which the romayns my [...]t see what hurte shold come to them folio C ij
- Of hem that serue in prynces cour [...]es & grutche for theyr rewarde folio C iiij
- Of frederyke themperour how he herde two ponre men stryu [...]ng / one sayen [...] that he may be wel ryche whome the kyng wyl / & that other said who that god wyl shal be ryche / & to preue it the kyng made two pastyees f [...] C vj
- Here he treteth of the spyce that is [Page] called false wytnesse and periurye / & the nature therof folio C vij
- How the [...]ys clothed achylles hir sone in c [...]othyng of a mayde / and s [...]nt hym to kyng lychomede where he laye wyth his doughter and gate hyr wyth chylde folio C viij
- How [...]ason gate the golden flees and after falsed medea for loue of crusa / & forsoke hyr and was forsworen folio C ix
- How medea made eson his fader yōge ageyn folio C xiij
- How the golden flees came fyrst in to colchos folio C xv
- Here he treteth of the spyce of Auaryce callyd vsure and of hys nature folio C xvj
- How Iuno auengyd hyr on Ec [...] for l [...]r bawdrye folio C xvij
- Here he tredeth of the vyce of scarcenes which wyl not departe to god ne to man folio C xvij
- How eroceus large and lyberalle deceyued babyon strayte and auaricious of the loue of vyole by hys large y [...]ftes folio C xviij
- Here he speketh of the spyce of auarice callyd [...]ngra [...]ytude or vnkyndenesse whiche is in condycyon abhomynable folio C xix
- Of adryan s [...]natour whiche fyl in a pytte / and how bardue pulled hym out and also thre bestes / whiche bestes rewarded hym / & how the sayd adrian [...]s vnkynd [...] folio C xix
- Of the vnkyndenes of theseus to adryan whiche had saued his lyf / & how he lefte hir and [...]oke phedra her suster folio C xxj
- Here he treteth of the spyce of auarice named [...] whos moder is extorcion & of his nature folio Cxxiij
- Of proygne and phylomene suster [...] how they were dysceyued by Ter [...]us And of theyr t [...]ansformacyon in to byrdes folio C xxiij
- Here speketh of the vyce of auaryce called thefte folio C xxvj
- How neptuno wold haue oppressyd a vyrgyn walkyng by the see syde And Pallas delyuerd hyr fro hys handes folio C xxv [...]
- How Iupiter in symplitude of a mayde rauys [...]hed by thefte the vyrgynyte of calistone and gate on hyr Archas folio C xxvij
- How phirynus the fayrest yong man of rome put out his owne eyen by [...]ause he wold s [...]me abhomynable in the syght of wymmen that desyred hym folio C xxviij
- How valentynyan the emperour had more ioye that he had kepte his virgynyte thā of al the conquest that he had subdued to rome folio C xxviij
- Here he treteth of the vice called secre [...]e thefte or mycherye / and hys nature folio C xxix
- Of lenchotoe whom phebus defloured vnwytyng the moder / wherfore hyr fader dyd do burye hyr quycke / out of whos tombe groweth an [...]be callyd goldes folio C xxx
- Of hercules and Eole / and how that eche of them wa [...] others clothes / and how fawnus came to hercules bedde in stode of eole / whom hercule [...] threwe to the grownde folio C xxxj
- Here he treteth vpon the laste spyce of coue [...]yse and is called sacrylege which is to stele holy thynges / and in holy places folio C xxxij
- Here he telleth of thre sacreleges / one made anthiochus / another nabuzarda [...] & the third nabugodonosor [...]o C xxxij
- How parys of troye rauysshed out of the temple heleyn wyfe to kynge [Page] menelaus / wherfore after alle Croye was destroyed folio C xxxij
- Here he speketh of the vertu of largesse whiche stondeth bytwene ly [...]e ra [...]te & prodegalite folio C xxxv
- Here the confessor tr [...]teth of the synne of [...]l [...]tonye / and telleth onelye of two his vyces that is dronkenshyp and delycacyr & of theyr nature folio C xxxvj
- How Iupyter hath in his selere two [...]unnes / in the fyrst of which is moste sw [...]te lyc [...]ur / and the second is ful of [...]ytder fy [...]ur folio C xxxviij
- How at the re [...]u [...]s [...] of ba [...]hus whan became fro a lutayle [...]ut of the orryent and c [...]ude fynde no maner drynke / Iubyter sente hym a weder whiche with hys fode smote the greunde / and there anone sprange a welle folio C xxxviij
- Here he telleth how Trystram for the drynke that brangweyn gaue to hym he was as [...]t [...]d & dronken in the loue of [...]le yso [...]de folio C xxx x
- How the centauri▪ whan they were dronke wexyd wood / and in theyr woodnes rau [...]sshed [...]potacye fro pyro th [...]s hir husbond folio C xxxix
- How galba & vytellus were [...]uged to doth / & chees for to be dronkē when they shold deye teschewe the more the peyne of deth folio C xxxix
- Here he treteth on the spyce of glotonye callid dellicacye folio C xlj
- Here he telleth the ensaumple of dyues & lazare which is expressid in the gospel of luke folio C xlij
- Of the delycacye of new folio C xlij
- How the Impressyons ymagyned in the mynde gladeth & maketh the hertes of louers delicate folio C xliij
- Here he treteth how detycacye & dronkenesse bryngen a man to the promocion of carnal concupyscence / and causen magyke folio C xliiij
- The names of the auc [...]nrs of the bookes of natural & superstycyons magyke & nygroman [...]ye folio C xliiij
- How v [...]xes a grete magicyen comyng fro troye ar [...]yued in the ysle of Cylly where the grete wytche circes was / on whom he gate a s [...]ne which afterward slewe his fader folio C xliiij
- How neet [...]nalus desc [...]ued olympyas by his crafte / and gate on hyr Alysaūder the grete conquer [...]ur fo C xlvij
- How Zoras [...]s the fy [...]ste magycy [...]n laughed at his byrth / wh [...]m the kyng of syrye sl [...]we folio C l
- In thys vij book thauctor entendeth to telle the doctryne of arystotle which he taughte to Alysaunder touchyng [...] astrologye and phyl [...]sofye / & deuydeth it in to thr [...] partyes / that is th [...]orik / rethoryke & practyke folio C lj
- Here he telleth first of theoryke / which is endewed with thre scyences / that is theologye / ffysyke / and methama [...] tyke folio C lj
- Of threfold essence folio C lj
- The second parte of theorike callyd [...] physyke folio Clj
- The thyrd parte of theoryk callyd mathematyke folio C lj
- Of musike folio lij
- [Page]Of geometrye folio C lij
- Of the creacion of the foure elementis and of theyr natures and propyrtees folio C lij
- Of the erthe that is the fyrst elemente folio C lij
- Of the water whiche is the second elemente folio C lij
- Of the a [...]r ye iij element folio C lij
- Of the peryferyes of the aye [...] fo C lij
- Of the fyres fleyng in the ayer by nyght & of their names folio C liij
- Of the fyre whiche is the fourth elemente folio C liij
- How after the nature of the four elementes ben four complexyons in man nes body / whiche ben malencolye fflewme / blood / & colere folio C liij
- How the foure complexyons haue iiij mancyons in mannes body fo C li [...]ij
- Wherfore the stomake serueth fo C liiij
- Here he speketh of the dyuysyon of the erthe whiche was departed after the flood to the thre sones of noe that is asye / affryke & europe folio C liiij
- How the see is called the occeane folio C lv
- Here he speketh of the fourth spyce of mathematyke / whyche is called astronomye / and his felowe is astro [...]ye / and of the seuen planet [...]s folio C liiij
- Here he speketh of the mone the netherest planete folio C lv
- The ij is mercurye folio C lvj
- The thyrd planete is called Venus folio C lvj
- The fourth planete is the sonne of his cours & his apparayl folio C lvj
- The [...]yfthe plane [...]e is mars fo C lvj
- The syxthe planete is Iupyter fo [...]o C lvij
- The vij planete is Saturnus fo C lvij
- Of the twelue sygnes and effectys in twelue monethes folio C lviij
- Of the doctryne of nectanabus that he taughte to alysaundre of xv pryncypal sterres wyth theyr stones & herbes conuenyent to the natural operacion in arte magyke folio C lx
- Of thauctours of astronomy [...] and the bookes therof made folio C lx [...]
- Here the confessor speketh of the second parte of phylosophye which is rethoryke and maketh men facounde / and of his two spyces that is gramer and logy [...]ue by whos doctryne the rethour preferreth his wordes folio C lxij
- Of the eloquence of Iulyus Cezar in the cause of catelyne ageynst cyllene & other folio C lxij
- Here h [...] treteth of the thyrd parte of phylosophy [...] whiche is called practyke And hath thre spyces / that is ethyca / yconomya & polycya folio C lxiij
- How after polec [...] / he treteth of fyue artycules by [...]ongyng to the rule of a kyng / and the fyrst is trouthe folio C lxiij
- How daryus demaunded his cubyculers / who was strengest / the kyng / the wyne or the woman folio C lxiiij
- Of th [...] strengthe of loue whiche was bytwene cirus kyng of perse & apemen doughter of besazys folio C lxiiij
- Of the trouthe of alceste wyf of amete which chaas to dey [...] to haue hyr husbond to lyue folio C lxiiij
- Here he treteth of the second polecye of the magestee of a kyng whyche is called largesse folio C lxv
- How arystotle made exaumple to alysaundre by the exaccions of the kyng of chaldees folio C lxvj
- How Iulyus cesar releued suche knyghtes as were noble and valyaunt folio C lxvj
- How a kyng shold reward and gyue by dyscrescion folio C lxvj
- [Page]H [...]w the state of a kyng ought to be support [...]d of his tre [...]e lyeges folio C lxvi
- How prodegalite of a kyng bryngeth in comyn pouerte folio C lxvi
- How flaterers in p [...]ynces courtes offende thre manere wyse folio C lxvii
- How arisippus repreuyd dyogynes by cause he wold not dwelle in courte and how dyogynes answerd hym folio C lxvii
- Here he pu [...]eth an ensa [...]imple ayenst flaterers / and telleth what is said to suche as take theyr tryumphe in rome folio C lxviii
- How whan an emperour is jn [...]renony sed in his estate / a masen shal demaunde hym of what stone he wyl haue his tem [...]e made folio C lxviii
- Of somme that make them self wyse ben feūde in thende foles folio C lxix
- How kyng achab resused trewe prophetes / and byleued slaterers folio C lxix
- Here he treteth of the thyrd polecye of a kynge / whiche is called justyce / which [...]ndreth euery man that he ought to haue folio C lxx
- An emperours mageste ought not to be deffended ene [...]y [...]y armes / but also [...]y [...]us [...]yce folio C lxx
- How maxymyn▪ the [...]mpereur wold knowe the fame of a man or he wold s [...]tte hym in [...]ny offyce folio C lxxi
- How gayus fabryaus refused yeftes [...]nd wold not be corupte for golde folio C lxxi
- How carmyde tayre for kepyng of his s [...]atute sle [...]e hym self folio C lxxi
- How cambyses dyd doo flee a false juge / and made his sone to fytte on his faders skyn to auyse hym how he juged folio C lxxii
- Of the names that first made lawes folio C lxxii
- Here treteth the confessor of the fourth polecye of a kynge / whiche is named pyte folio C lxxiii
- How kyng alysaunder juged a knyght to deth / & he appeled his sentence fro hys yre to hys pyte folio C lxxiii
- How a jewe and a saresyn mette / & how the jewe deceyued the paynym wherfore a lyon slewe hym folio C lxxiiij
- How cod [...]s kynge of athenes chaas to be sleyne hym self in the batayle for to saue his peple folio C lxxv
- How pompeyus after he had taken the kyng of armenye in batayle [...]te hym goo quyte / sayeng it is more noble to make a kyng / thenne to depose a kyng folio C lxxv
- How leoncyus [...]ut of the nose & lippes of justynyan / and how it was after auengyd folio C lxxv
- How one berillus maad a bulle of bras for the plesure of Syculus the kynge to tormente men therin / & [...]e [...]llus was the fyrst that was tormentyd therin folio C lxxv
- How dyonyse yaue [...]his gh [...]s [...]ys to [...]e deueured and eten of his horses / and in syke wyse hercules gaue dyonyse to be eten of the same horses fo C lxxvi
- How lychaon gaue mannes fles [...]he to be eten / wherfore he was transformed in to a wulfe folio C lxxvi
- How a leon spareth men that lyeth doun prostrate folio C lxxvi
- How spertachus spared none / but slewe them that were ouercome / a [...]d in lyke wyse after he was not spared but was drowned in blood folio C lxxvi
- Though a prynce ought not be ouer cruel / in lyke wyse he ought not to be [Page] ouer pusillanymous ne [...]ymereus folio C lxxvii
- How gedeon with thre hondred men onely ouercame fyue kynges wyth four score and ten thousand men folio C lxxviii
- How a kynge is bounden to slee by ryght his aduersaryes somtyme / as it sheweth by Saul bycause he slewe not agag / he was put out of the kyngdom of Israel and his heyres also folio C lxxix
- How dauyd commaunded to salamon to slee joab wythout ony remyssyon folio C lxxix
- How salamon axed wysdom of god for to rule his people and alle other goodes came to hym wyth alle folio C lxxix
- How lucyus the emperour axed of his secrete coūceyllours what men sayd of hym and how they answerd / and what his foole sayd folio C lxxx
- How roboas by cause he dyd after his yonge counceyl and refused the coūceyl of olde men loste ten trybus of Israel attones folio C lxxx
- A questyon whether hit is better to haue a wyse prynce with euyl counceyl / or a folysshe prynce wyth good counceyl folio C lxxxi
- How antonyus by ensaumple of S [...] pyon / had leuer to saue one of hys owne people / than slee an hondred of his enemyes folio C lxxxi
- Here treteth Arystotle of the fyfthe polecye of a kynge / whiche is named chastyte / & telleth what clennes it obserueth folio C lxxxi
- How sardanapallus became alle feme nyn and lefte for the loue of wymmen the warre / wherfore he loste hys roya me folio C lxxxii
- How Dauyd for the loue of wymmen lefte not the werre ne the exerase of armes folio C lxxxii
- How cirus kynge of perse coude not ouercome the lyddes / but he dyssymyled / by whiche his enemyes were dysused / and after thenne sodeynly he ranne on them and vaynquys [...]hed them folio C lxxxiii
- How amelech sente wynmen to the he brewes / by whome he ouercame them folio C lxxxiii
- How salamon for loue of his coucu [...]y nes worshypped false goddes folio C lxxxiii
- How achyas the prophete [...]ut his man tel in to twelue partyes / and gaue ten of them to jeroboas fo C lxxxiiii
- How Arrous sone of Tarquyne by fal [...]ehede deceyued the gabyens and caused the towne to be taken folio C lxxxiiii
- How the said ar [...]ous came to Rome and fraudulently oppressyd Lucresse wyf of collatyn wherfore she slewe hir self folio C lxxxvi
- How a knyght vyrgyneus slowe his owne doughter by cause she shold not lese hir vyrgynyte folio C lxxxviii
- How [...]the seuen husbondes of Sarra were sleyne the fyrst nyght of theyr maryage / and how thobye was preserued by thaungel folio C lxxxix
- Here telleth the confessor of them that in loues cause do on ageynst nature as in theyr kynrede and sybrede folio C lxxxx
- How calygula laye and rauysshed his owne thre susters / and afterward exyled them folio C lxxxxi
- [Page]How amon sone of dauyd rauysshed [...]is suster thamar folio C lxxxxi
- How Loth after that his wyf was torned in to a saltstone laye by hys [...]o doughters / and gate on them two s [...]nes / one [...]oab and that other amon folio C lxxxxi
- How kyng anthyochus defouled hys doughter / aud of the probleme that he [...]ut forth to them that desyred / and of appellynus answer and his merueylous aduersyt [...]es / and how it torned al wel in thende folio C lxxxxi
- How vpon loues cause genyus the confessor enioyned after the confesson made to the amant tho thynges which been meste holsom and expedyente folio CC iii
- Here speketh he of the conirauersyes bytwene the confessor and the amant folio CC iiii
- The forme of a supp [...]cacōn of thamātes part [...] / delyuerd by Genyus vnto Venue folio CC iiii
- Here is shewed how venus after the [...] of the supp [...]cacion of the louer wythout delaye answereth to euery thynge folio CC v
- Here is shewed how venus beholdyng [...]e jn [...]mytce of the seek louer exhorted hym by manye ensaumples to le [...]e hyr courte folio CC v
- How the amant was fallen deū as he had ben deed / and cupyde with a grete multitude of l [...]uers came and behelde hym folio CC vi
- Of the nam [...]s of them that tofore had loued / somme yonge and somme olde of whom the olde prayed specyally to the god and goddesse of loue for hym folio CC vi
- How venus [...]te out fro the amant the fyry crewe / and Venus took a colde ornemente and enoynted hym / and how he sawe in a myrrour hys age and jnhaby [...]te folio CC viii
- How venus [...]ad hym to praye for the pees / and hynge aboute his necke a payre of bedes blacke as sable folio CC viii
- Here in the ende he treteth that al loue whyche is not in veray charite is of no valewe / for he that abydeth in charyte abydeth in god folio CC ix
- The enu [...]ye of his book & fynnss [...]yng of the same folio CC x
Prologue
tOrpor hebes seusus scola ꝑua labor minimus (que) / Causant quo minimus ipse minora canam / Qua tum eugisti lingua canit insula bruti / Anglica carmente metra iuuante loquar / Ossibus ergo carens / que conterit ossa loquelis / Absit et jnterpres stet procul oro malus▪
Hic in principio libri declarat qualiter in Anno Regis Ricardi Secundi Sextodecimo Iohannes Gower presentem litellum conposuit et finaliter compleuit / quem streunuissimo domino suo. Domino Henrico De Lancastria tunc Derbie Comiti cum omni reuerencia sp [...]ialiter destinauit /
oF hem that wryten vs to fore / The bookes duesbe & we therfore Ben taught of yt was wryten thoo For thy good is that we also / In our tyme amōg vs here. Do wryte of newe somme mater
t Empus preteritum presens fortuna beatum. Liquit & antiquas vertit in vrbe vias / Progenuit veterem concors dilectio pacem
Dum facies hominis nuncia mentis erat / Legibus vnicolor tunc temporis aura refulsit / Iustici [...] plane tunc (que) fuere vie / Nunc (que) latens odium vul tum depingit amoris / Pace (que) sub ficta tempus ad arma tegit / Instar & ex varijs mutoble Cameliontis / Lex ge rit & regnis sunt noua iura noius / Climata (que) fuerant solidissima sic (que) per orbem / Soluuntur nec eo centra qi etis habent
E statu regno (que) vt dicunt secundnm temporalia / videlicet tempore Regis Ricardi secundi / Auno Regni sui Sextodecimo
[Page 3]i Shal drawe in to my mynde▪ The tyme passed than I fynde / The world stoode in al his welthe Tho was the lyf of mā in helth / To was plente tho was Ry chesse / Tho was fortune tho was prowesse / Tho was knyghthode in prys by name / Wherof ye wide worldes fame Wryte in Cronycles is yet withhold Iustyce of lawe tho was holde
Quas coluit moises vetus aut nouus Ipse Iohannes / Hesternas leges vix colit ista dies / Sic prius ecclesia bina virtute rokta / Nunc magis inculta p [...]llet vtra (que) via / Pacificam petri vagi nam mucro resumens / Horruit [...]d x [...]i verba cruoris Iter / Nūc tamen assiduo gladium de sangiune tinctum / Vi [...]rat auaricia bege repente sacra / Sic lupus [...]t pastor pater hostis mors miscrator / Prede (que) largitor pax & in orbe timor /
d Estatu cleri vt dicunt secundum spiritualia / videlicet tempore Ro [...]th Gilbonensis / qui nomen clemētis [...]tus est sibi tunc Antipape
Vulgaris populꝰ regali lege subactꝰ Dum iacet vt mitis digna subibit onꝰ Si caput extollat & lex sua frena relax at / Vbi sibi velle iubet rigridis Instar habet / Ignis aqua dominans duo sūt pietate carentes / Ira tamen plebis est violenta magis
dEstatu plebis vt diaint secūdū actidencia mutabilia
Nota contra hoc qd aliq [...]a sortem fortune aliqui influenciam planetarū penunt per quod vt dicitur reru [...] euentus necessario contingit / Sed pocius di cendum est / qd ea que nos pros [...]er [...] [...] aduersa in hoc mundo vocamus / secū dum merita et demerita hominum dig no der iudicio proueniunt
Boecius O qm̄ dul [...]edo humane vite multa amaritudine aspersa est
Prosper & aduersus obliquo tramite versus / Inmūdus mūdꝰ decepit oē genus / Mūdus in euentu versatur vt alea casu. Quā [...]eler in ludis iactat auara manus. Sicut ymago biri variā tur tempora mundi / Stat (que) nichil fir mū preter amare deum
[Page]hIc in Pro [...]ogo tractat de statua illa quam Rex Nabugodonosor viderat in sumpnis cuius caput aureū pectus argenteum / venter eneus / tibe [...] ferree. pedum vero quedam pars ferrea quedam fictilis videbatur / sub qua mē brorum diuersitate secundū Danielis exposicionem huius mundi variacio fi gurabatur
hIc narrat vlteriꝰ de quodam lapide grādi [...] vt in dicto sompnio videbatur ab excelso mōte super statuā corruens ipsam quasi in nichilum penitus contriuit
hIc loquitur de īterpretaciōe sōpnij. & [...]mo dicit de significacione capitis aurei
De pectore argenteo
De bentre eneo
De tibeis ferreis
[Page]De significacione pedum / que ex duabus materijs disco [...]dantibus adinui [...]em diuisi extiterunt
wHan yt the world deuyded is It mote algate fare amys for erth which menet is with steel / To gydre may not laste w [...]ell But that one that other waste So mo [...]e it nedes falle at the laste
De lapide statua cōfringente
h [...] scribit qualiter huius seculi regna var [...]s mutacionibꝰ prout in dicta statua figurabatur secundum temp [...]m distinctioēs sensibiliter hat [...] di [...]nuuntur
De seculo aureo quod in capite statue designatum est a tempore ipsius Nabugodonosor regis Caldee vs (que) in Regnum Ci [...] regis persarum
De seculo argenteo quod in pectore designatum est a tempore ipsiꝰ regis Ciri vs (que) in reg [...]um Allexandri Regis Macedonie
De seculo en [...]o quod in ventre desig natum est a tempore ipsiue Allexandri vs (que) in regnum Iulij Romanorū Imperatoris /
De seculo ferreo quod in tibeis de signatum est a tempore Iulij Cesaris vs (que) in Regnum Caros [...] magni Regis Fran [...]orum
De seculo nou [...]ssimis iam temporibus ad similitudinem pedum in discordiam lapso et diuiso quod post decessū ipsius Caroli cum Imperium Roma norum in manus Longobardorum ꝑuenerat tempore Alberti & Berengarij incepit / Nam ob eorum diuisionē contingit vt Almani Imperatoriam adepti sunt Magestatem / in cuius so [...]ū [Page] quenda in principem Theonicum Otho nem nomine sublimari prin [...]tus constituerunt /
Hic dicit secundū apl̄m ꝙ nos sumꝰ In quos fines seculi deuenerunt▪
hIc scribit quod ex diuisionis passione singula creata detrimentum corruptibile paciuntur
Quod ex sue complexionis mate [...] diuisus homo mortalis existat
Quod homo ex corporis & anime condicione diuisus sicut saluacionis ita dampnacionis aptitudinem ingredituz
Qualiter Adam a statu innocen cie diuisus a Paradiso voluptatis in terram laboris peccator proiectus est
Qualiter in edificacione Turris Babilonis quam in dei contemptum Nembroth erexit lingua prius hebreica in varias linguas celica vindicta di uidebatur
[Page]Qualiter mundus qui in statu diuisionis quali cotidianis presenti tempore vexatur flagellis a lapide superuenien te id est a diuina potencia vs (que) ad resolucionem omnis carnis subito contere tur
hIc narrat exemplum de concordia et vnitate inter homines pro uocanda / Et dicit quida in Arion̄ uu [...] Citharista ex sui cantus Cithare (que) consonam melodiā tante virtutis extiterat vt ipsum non solum virtum cum viro Sed eciam Leonem cum Cerua. Lupū cum agno / Canem cum lepore jpsum audientes vnanimiter abs (que) vlla discor dia ad inuicem pacificauit
Incipit liber primus
nAturatus amor nature legibꝰ orbem. Subdit & vnanimes cō [...]tat esse feras / Huius enim mundi p [...]n [...]eps amore esse vide [...]ur / [...]u [...]s eget diues pauper et omnis o [...]e / Sunt in agone pares amor & for [...] [...] / [...]lebis ad insidias vertit [...] [...]tas / Est amor egra salus vex [...]t [...] [...]uies pius error / Bellica pax vul [...]s du [...]ce suaue malum
[...] in [...]rologo tractatum bat [...]nus existit qualiter hodierne condicionis diuisio cari [...]s dis [...]ctionem superauit / Intendit [...] ad [...]rsens libellum suu▪ cuius noi [...] C [...]fessio Amantis nuna [...]patur [...] de illo amore a quo non solū [...]manum genue sed et cuncta animā [...] naturaliter subiciuntur
hIc quast in persona aliorū quos amor alligat fingens se Auctor esse amantes varias eorum passiones varijs huius libri distinctionibus per singula scribere proponit
Non ego sampsonis vires non he [...]ulis arma. [...]inco sum sed vt hij victus amore pari / [...]t discant alij docet experiencia facti / Rebus in ambiguis que sunt hēnda via / Deuius orde ducit tēp tata pericula sequentem / Instruit a ter go me simul ille cadat / Me quibus er go venus casus laqucauit amantem Orbis in exemplum scribere cendo pal [...]
hIc declarat materiā dicens qualiter Cupido ignito iaculo sui cordis memoriam graui vlcere perforauit qd Genius percipiens jpsum vt dicit quasi in mortis articulo spasmatum ad confitendum se Genio sacerdoti super amoris causa sic semiuiuum speciali ter commendauit
Confessus Genio si sit medicina salutis / Experiar morbis quos tulit ipsa venus / Lesa quidem ferro medicantur membra saluti / Raro tamen medicum vulnus amoris habet
Ic dicit qualiter Genio pro confessione sedenti prouolutus amās ad confitendum se flexis genibus incuruatur supplicans tamen vt ad sui sē sus informacionē confessor ille in dicē dis opponere sibi benignꝰ dignaretur
Sermo Genij sacerdotis super confessione ad amantem
Visꝰ et auditꝰ fragiles sūt ostia mētis Que viciosa manꝰ claudere nulla pt
[Page]Est ibi largo via graditur qua cordis ad antrum / Hostis & ingrediens fossa talenta rapit / Hec michi confessor Genius pamordia profert / Dum sit in extremis vita remorsa malis / Nunc tn̄ vt potent feminina loquela fateri / Ver ba per os timide conscia mentis agam
hIc confessio amantis cui de duobns precipue quin (que) sens [...]bꝰ / hoc est de visu & auditu confessor pre ceteris opponit
hIc narrat Confessor exemplum de visu ab illicitis preseruando dicens qualiter Acceon Cadmi Regis Thebarum nepos dum in quadam foresta venacionis causa spaaretur accidit vt ipse quendam fontem nemorosa arborum pulcritudine circū uentum superueniens vidit enim Dia nam cum suis Nimphis nudam in flu mine balncantem / quam diligencius intuens oculos suos a muliebri nudita te nullatenns auertere volebat / vnde indignata Diana ipsum in cerui figuram transformauit
hIc ponit aliud exemplum de eo dē vbi dicit ꝙ quidam princeps nomine Phorceꝰ tres progenuit filias Gorgones a vulgo nuncupatas / que vno partu exorte deformitatem monstrorum serpentinam obtinuerunt qui bus citra in etatem peruenerant talis destinata fuerat natura. ꝙ quicum (que) in eas aspiceret in lapidem subito mutabatur / Et sic ꝙ plures incaute respicientes visis illis perierunt / fed perseus Miles Clipeo palladis gladio (que) mercu rij munitus eas extra montem Athelantis cohabitantes auimo audaci abs (que) sui periculo interfecit
Confessor
hIc Confessor exemplum narrat vt non ab auris exaudicione fatua animus deceptus inuoluatur / Et dicit qualiter ille serpens qui aspis wcatur quendam preciosissimum lapidem nomine carbunculum in sue frontis medi o gestās contra verba ī cantantis aurē vnam assigendo promit / et aliam sue caude stimulo firmissime obturat
Aliud exemplum super eodem qualiter Rex vlixes cum a bello Troiano versus Greciam nauigio remearet et prope illa monstra maxima Sirenes nuncupata angelica voce canorano ipsum ventorum aduersitate nauigare oporteret omnium nautarum suorum aures obturari coegit
Confessor
Amans
Opponit Confessor
— Confessor
Celsior est aquila (que) leone forcior ille / Quem tumor elati cordis ad alta mouet / Sunt species quin (que) / quibus est superbia ductrix / Clamat et in multis mundus adheret eis / Lauando faciem ficto pallore subornat. Fraudibus Ipocrisis melle verba suis / Sic (que) pios animos ꝙ sepe ruit muliebres / Ex humili verbo sub latitante dolo
hIc loquitur ꝙ septem sunt peccata mortalia / quorum caput superbia vanas species habet et carum prima Ipocrisis dicitur cuius proprietatem secundum vicium Confessor Amanti declarat /
Amans
hIc tractat confessor cum amā te super illa jpocrisia que sub amoris facie fraudulenter lati tando mulieres ipsiꝰ ficticijs credulas sepissime decepit innocentes
Amans
Confessor
Quod Ipocrisia sit in amore pericu losa narrat exemplum qualiter sub reg no Tiberij Imperatoris quidam miles nomine Mundns qui Romanorū dux milicie tune prefuit Dominam Paulinam pulcherrimā castitatis [...] famosissimam mediantibus duobus falsis Presbiteris in Templo Isys domini sui se esse fingens sub fic [...]e sauctitatis Ipocrisi nocturno tempore vicia [...]t vn̄ idem dux in exilium presbiteri in mortem ob sui criminis enormitatem damp nati extiterant
hIc vlterius ponit exemplum de illa eciā Ipocrisia que inter virū & virū decipiēs periculosissima consistit Et narrat qualiter Greci in obsidione ciuitatis Troye cum ipsam vi apprehendene nnllatenns potuerunt fallaci animo cum Troianis vt dicūt ꝓ perpetuo statuebant & super hoc quendam equm mire grossionis de ere fabricatum ad sacrificandum in templo Minerue confingentes
Confessor
Confessor
Flectere ꝙ frāgi meliꝰ reputatur & olle Fictilis ad cacabū pugna valere neqit / Quē neꝪ lex hoīm neꝪ lex diuīa valebit / / Flectere multociēs corde reflectit amor / Quē non flectit amor non flec tendꝰ ab illo / Sed rigor illiꝰ plus ele phante riget / Ded gnatur amor poterit quos scire rebelles / Et rudibꝰ sortē prestat habere rudem / Sed qui spōte sui subicit se cordis amore / Frangit in aduersis omnia fata pius
hIc loquitur de secūda specie suꝑbie que Inobediencia dicitur / Et primo illius vicij naturā simpliciter declarat Et tractat cōsequente▪ super illa obediēcia que in curia Cupidinis exosa amoris cam̄ ex sua ībesillitate sepissime retardat
Amans
Confessor opponit
Murmur in aduersis ita cōcipit ille superbꝰ. [...]ena quod ex bina sorte pur get eum / O bina fortune cum spes in amore resistit / Non sine mentali murmure plangit amans
h Ic loquitur de murmure & plāc tu qui super oēs alios inobediēcie secreciores vt ministre illi deseruiant
Confessor
Ic contra amori inobedientes ad cōmendacionē obediencie confessor super eodem Exemplum ponit vbi di at (que) q̄dam Regis Sealie filia in sue iuuentucis floribꝰ pulcherrime ex eius Nouerce Incantacionibus in vetulam turpissimam transformata excitit / Flo rencius tunc Imperatoris Claudi Nepos Miles in armis strennuissimus amorosus (que) legibus intendens ex sua obediencia in pulcritudinem pristinam reformauit
Amans
Confessor
oMnia scire / putat sed se presumpci o nescit / Nec sibi consimile quem putat esse parem / Qui magis astutus reputat se vincere bellum. In laqueos veneris forcius ipse cadit / Sepe cupido virum sibi qui presumit amātem / Fal lit & in vacuas spes redit ipsa vias
h Ic loquitur de tercia specie super bie que presumpcio dicitur cuius naturam primo secundum vicium confessor simpliciter declarat
h Ic tractat confessor cum amante super illa saltem presumpcione ex cuius superbia ꝙ plures fatui amantes cum maioris certitudinis m amore spē sibi promittunt inexpediti cicius destituuntur,
Amans
Confessor
My good sone telle me how
Amans
hIc ponit confessor exemplum cō tra illos qui in suis viribus presumē tes debiliores efficiuntur / Et narrat qualiter ille Capaneꝰ miles m armis probatissimus de sua presumens audacia inuocacionem ad superos tempore necessitatis ex vecordia tamen et non a liter primitus prouenisse asseruit vnde in obsidione Ciuitatis Thebarum cū ipse quodam die coram suis hostibus ad debellan dum se obtulit ignis de celo subito superueniens Ipsum armatum totaliter in Cineres conbussit
hIc loquitur Confessor contra illos qui de sua sciēcia presumentes aliorum condicioues d [...]udicantes indi screte redarguūt / Et narrat Exemplū de quodam principe Regis Hungarie Germano qui cum featrem suum pau peribus m publico vidit humiliatum Ipsum redarguendo in contrarium edocere presumebat / Sed Rex omni sciencia prepollens ipsum sic incaute presumentem ad humilitatis memoriam ter ribili prouidencia micius castigauit
Confessor
Amans
Confessor
hIc in specyaali tractat Confessor a [...] in Amante contra illos qui de propri a formositate presumēte amorem Mu hens dedignantur / Et narrat Exemplum qualiter cuiusdam principis filiꝰ Nomine Narcizus estiuo tempore cum ipse venacionis causa quendam ceruū selue cū suis canibus exagitaret in gra uem sitim incurrens necessitate cōpulsus ad bibendum de quodam fonte pro mis inc [...]nauit. vbi Ipse faciem suam pulchirrimam in aqua percipiēs putabat se per hoc illam Nimpham quam Poete Ekko woont in flumine coram suis oculis conspeyisse / de cuius amore confestim laqucatus vt Ipse ad se de fente extra haberet pluri [...]ꝰ blandicijs ad [...]sabatur / sed cum illud nullatenus perfi [...]ere poit pre nimio languore deficiens cōtra lapides ibidem adiacentre caput exuerferans cerebrū effudit
Amans
Confessor
Magnilo (que) propriā minuit iactancia lingue / Famā quam stabilem firmat honore alens / Ipse sui laudem meriti non percipit vnde / Se sua per verba iactat in orbe palam / Est (que) viri culpa iactancia que rubifactas, In muliere reas cansat habere genas
hIc loqitur de quarta specie super bie que iactancia dicitur / ex cuiꝰ natura causatur vt homo de se ipso testi monium perhilens suarum vtrtutum merita de laude in culpam transferre et suam famam cum extollere vellet Illū proprio ore subuertit / Sed & venus in amoris causa de isto vicio maculatos a sua curia super omnes alios abhotrens expellit / vt eorum multiloquiū verecundia detestatur / vnde Confesso: Amanti opponens materiam pleuius declarat
Confessor
hIc ponit Confessor Exemplum contra illos qui de sua in armis probitate vel de suo in amous causa de siderio completo se iactant / Et narrat qualiter Albinus primus Rex Longo bardorum cum ipse quendam alium rege in nomine Gurmundū in bello morientem triumphasset testam capitio de functi au ferens aphum ex ea gemmis & ouw circumligatum in sue victorie memoriam fabricari constituit / insuper & Ipsius Gurmundi filiam Rosemū dam vapiens maritali thoro in coningē sibi copilauit. Vnde Ipso Albino postea coram regni sui nobilibus in suo regasli con [...]o sedente dicti Gurmūdi aphū infuso bino ad se inter epulas of ferri iussit / quem sumptum Vxori sue Regiue porrexit dicens. Bibe cum patre tuo / qd & Ipsa huiusmodi operis ig nara feat. quo facto Rex statim su [...] his que per prius gesta fucrant cunctis au dientibus per singula se iactauit / Regina vero cum talia audisset animo celato factum abhorrens in mordem Dn̄i sui Regis circumspecta Induseria conspiraint / Ipsum (que) auxiliantibus Glodesida & Helmege brew subsecuto tempore inter fecit / cuius mortem Dux Rauenensis tam in corpus Regine (quam) suorum fautorum pestea vindicauit
Confessor
gLoria perpetuos pregnat munda na dolores / Qui tamen est vanus gaudia vana cupit / Eius amiciciam quem gloria tollit inanis. Non sine blā dichis planus habehit homo / Merbis compositis qui sit stagulare fauellum Scandere sellata iura valebit eques Sic in amore magis qui blanda subor nat in ore / Merba per hoc bra [...]um qd nequit alter halebit / Et tamen ornato [...] cantus varios (que) paratus / Let a (que) corda suis legibus optat amor
hIc loquitur de quinta specie superbie que Inanis gloria vocatur Et eiusdem vicij naturam primo delscubens super eodem in a moris causa Confessor amanti consequenter opponit
Confessor
Amans
hVmani generis cum sit sibi gloria maior. Sepe sub esse solet poox imis ille dolor / Mens elata graues descensus sepe subibit / Mens humilis stabile molle (que) firmat iter / Motibus Innumeris volutat fortuna per orbem / Cum magis alta petit inferiora time /
[Page xxvij]h Ic ponit Confessor Exemplum contra vicium inanis glorie norrans qualiter Rex Nabugodonosor rex Caldeorum cum [...]pse in omni magesta tis sue gloria celsior extitisset deus eius superbiam castigare [...]olens ipsum extra formam hominis in [...]estiam fenū commedentis transmutauit / Et sic perseptennium penitens cum ipse potenaorem se agnouit, misertus dens ipsum in sui Regni so [...]um restituta sanitate emendatum graciosius collocauit
Est virtꝰ humilis per quam deus altus ad yma / Sed tulit & nostre viscera carnis habet / Sic humibis superest et am [...] sibi subditur omnis / Cuius habet nulla sorte superbus opem / Odit eum tetra celum defecit et ipsum / Sedibus interm stat (que) receptus ibi
hIc narrat Confessor Exēplum contra superbiam / Et dicit ꝙ nuper quidam Rex famose prudencie cuidam Militi suo super questionibus vt inde certitudinis responsionē daret subpena capitalis seutencie terminum pre fixit / Primo quid minoris indigencie ab inhabitantibꝰ orbem auxilium maius obtinuit / Secundo quid maioris valencie meritum continens minoris expense reprisas exigūt. Tercio qid oīa bona diminuens ex sui proprietate nichil penitus valuit / Quarum vero (que)stionnm quedam virgo dicti militis filia nomine patris solucionem aggredi ens taliter Regi respondit / Ad primā dixit quod terra nullius indiget quā tn̄ adiuuare cotidianis laboribꝰ omnes intendunt / Ad secundam dixit ꝙ humi litas omnibus virtutibus preualet q̄ tamen nullius prodegalitatis expensis mēsuram excedit / Ad terciam dixit ꝙ suꝑbia omnia tam corporis qm̄ anime bona deuastans maiorum expensarum excessus inducit
Confessor
Amans
Confessor
Liter secundus
Confessor
hIc ponit Confessor Exemplum contra istos saltem qui in amoris causa aliorum gaudijs inuidentes ne [...]ua (quam) per hoc sibi ipsis proficiunt / Et narrat qualiter Mundus Miles noīe Acis quem Galathea Numpha pulcherrima toto corde peramauit cum ipsi sub quadam rupe Iuxta litus maris colloquium ad inuicem habuerunt / Polophemus gigas concussa rupe mag nam inde partem super caput Acis ab alto percipiens Ipsum per inuidiam in terfecit / Et cum ipse super hoc dictam Galatheam rapere voluisset Neptunꝰ gigantem obsistens Ipsam inuolutum salua custodia preseruauit / Sed et dij miserti corpus Acis defuncti in fontē aque dulcissime subito transmutarant
Confessor
Amans
Orta sibi solito mentalia gaudia liuor Dū videt alteriꝰ dampna doloris agit Inuidus obridet hodie fletus, aliorum Fletus cui pro (pri)os crastina fata parēt Sic ī amore pare stat sorte iocosꝰ amā tes. Cū vidit illusos inuidus ille quasi
[Page]Sic licet iuua [...]uum speret tn̄ ipse leuamen / Alterius casu lapsus & ipse simul
hAc [...]quitur confessor de secunda specie In [...]die [...]que gaudium altr [...]us de [...]oris diatur / Et pumo eiusdē vicij materiam tractans amantis consciām super codem vlterius inuestigat
Confessor
hIc ponit / Confessor exemplum cō tra▪ illum qui sponte sui ipsius de trim [...]tum in alterius penam maic [...]ein patitur / Et narrat ꝙ cum Iupiter an gelum suum in forma hominis vt homi num condiaones exploraret ab exce [...]o in terram misit / contigit ꝙ ipse angelꝰ duos homines quorum vnus cupidꝰ & alter inuidus erat itinevando spacio [Page xxxij] spacio quasi vniꝰ di [...]i committabatur Et cum sero factum esset Angelus corum se ipsum tun [...] manifestans di [...]it / ꝙ quidquid alter e [...]rum ab ipso dona ri sibi pecierit▪ Illud statim obtinebit / ꝙ & socio suo secum comutanti affixmat duplicādū super quo cupidus impeditꝰ auaricia sperans sibi diiucias carpere duplicatas primo petere recusauit. Od cum inuidꝰ animiaduerteret naturam sui vicij concernens ita vt socius suus vtro (que) lumine pr [...]uaretur se ipsum mo notulum fieri constanter primus ab Angelo postulabat / Et sic vnius inui d [...]a alteriu [...] auariciam maculauit
[...]die pars est detractio p [...]ssima pestem / Qne magis infamein fla [...]bue o [...] agit / [...]ingua venenato sermone reper [...]utit aures / Sic vt in alteteris scandala f [...]ma volat / Morsibus a [...]rge quos inficit ipsa fideles / Vulneris ignoti s [...]pe salute carent / Sed ge ne [...]sue amor [...]nguam cōseruat vt eiꝰ [...]erbum qd loquitur nulla sinistra ge [...]t
hIc Tractat Confessor de tercia spe [...] Iuiudie que detractio dicitur [...] [...] m [...]sus viperos lesa qm̄ sepe fama de [...]langit.
hIc in amoris causa huins vicij [...]i men ad memoriam reducens Cōfesfessor amanti super codem plenius opponit
hIc loqiutur Confessor contra istos in amoris causa detrahentes qui suis obliquijs aliena solacia perturbāt / et nacrat exemplum de Constancia Tibe rij Rome Imperatoris Filia omnium biztutum famosissima ob eius amozem Soldanus tunc Persie vt eam in vxorem ducere posset cristianum se fieri & misit cuius accepta caucione consilio pe lagij tunc pape dicta filia vna cum du obꝰ Cardinalibꝰ aln̄s (que) proceribꝰ in Persiā maritagij cā naiugio honozifice destinata fiut que tamen obloquenaū postea detractionis varijs modis abs (que) sui culpa dolorosa fata multipliater pas sa est
qValiter adueniente Constancia in [...]arbariam mater Soldanithuiusmo di nupcias perturbare volens filium fuum vna aim dicta Constancia cardinalibus (que) & alijs Romanis prima die ad conuiuium inuitauit / Et conues centibus illis in mensa Ipsuin Soldanum omnes (que) ibidem preter Constanciam Romanos ab Insidijs latitantibus subdola detractione interfeci procurciurt / Ipsam (que) Constanciam m qua dam na [...] abs (que) gubernaculo positam y oltum mare ventorum flatibuo agitā dam in exilium di [...]gi solam constituit
Qualiter Nauis cum Constancia in partes Anglie que tune pagana fuit prope humber sub quodam Castello regis qui tunc Allee weabatur post triennium applicuit / quam quidam miles nomine Elda dicti Castelli tūc custes▪ et naiu lete suscipiens vxori sue Hermyngylde in custodiam honoryfice commendauit
qValiter Constancia Eldam cum vxore sua Hermingylda qui antea cri stiana non extiterat ad fidem Eristi mi raculose conuertit
Qualiter quidam Iuuenis miles in amozem Constancie exardescens pro co (que) Ipsa consentice no luit eam de mor te Hermyngylde qm̄ ipse noctant interfecit / verbis detractorijs aceusauit, (sed) Angelus domim ipsum sic detrahentem in maxilla subito percuciens non solum pro mendaci comprobauit (sed) ictu morta ll post ipsius confessionem penitus interfecit
Qualitrr Rex All [...]e [...]ad fidem Cristi conuersus baptismnm recepit. & constā stanciam super hoc lew animo desponsauit que tn̄ qualis vel vnde fuit al [...]ui nullo modo fatebatur / Et cum infra breue postea a domino su [...] inpregnata fuisset Ipse ad debellandū scotis iter ar ripuit et ibidem super guerras aliqūt diu permansit
Qualiter Regina Constancia infā tem masculum quē in baptismo Mau ricium [...]ocant Rege absente enixa est / Sed inuida mater Regis Domilda super isto facto condolens mendacibus regi certificauit ꝙ vxor sua demoniaci et non humani generis quondam monstruosum fantasma locum geniture ad ortum produxit / huiusmodi (que) detracto [...]ibus aduersus Constanciam procurauit qd ipsa in nauim qua prius venerat iterum ad exilium / vna cum suo par tu remissa desolabatur
Prima littera in commendacione n Constancie ab episcopo Regi missa per Domildam in contrarium falsata
Oure lyege lord we the beseke
Secunda le [...]t [...]ra per Regem Epis [...] missa a Domilda iterum falsata /
Qualiter nauis Constancie post biennium in partes hispanie superior is inter Saraȝinos iactabatur / In quorum manibus deus ipsam conseruans graciosissime liberauit
Qualiter Nauicula Cōstancie quo dam die per altum mare vagans inter copio [...]am nauium multitudinem dilapsa est. quarum Ar [...]ennius Romanorum Consul / Dux▪& Capitaneꝰ Ipsam ignotam suscipiens vs (que) ad Ro mam secum perduxit vbi equalem vx ori sue Elene permansuram reuerenter associauit / Nec non et eiusdem filium Mauricium in omni habundanaa qua si propririum educauit
Qualiter Rex Allce inita pace cum S [...]otis a guerris rediens & non inuenta vyore sua causa m exilij diligencius pers [...]rutans cum matre [...] suam Domi [...] da [...] inde culpabilem sciusset [...]psam in igue proiciens conburi fecit
qValiter post [...]apsum duodecim anuozum rex Allee absolucionis causa Romam proficiscens vxorem suam Constana [...]m vna cum filio suo diuina prouidencia ibidem letus inuenit
qValiter Constancia que antea per totum tempus exilij sui penes omnes incognitam se celauit tunc [...]mum patri suo Imperatori se ipsam per omnia manifestant / Qd cum Rex Allee sci [...]sset vna cum vniuersa Romanorū multitudine inestimabili gaudio admirances cuuctipotentem laudarunt
Qualiter Mauricius cum Impera to [...]e vt heres imperij remansit / Et Rex Allee et Constancia in ang [...]am regres si sunt
Qualiter Rex All [...] in Ang [...]a post bicnnium humane carnis resolucionem subiens nature debitum persoluit / post cuius obitum Cōstancia cum patre suo Rome se transtulit moraturam
hIc ponit Confesso [...] exemplū cō tra istos detractores qui in afterius bitupeaum mendacia confingentes diffamacom̄ fieri procurauit. Et natrat qualiter Perseus Philippi Regis Macedonij filius Demetrio fratri suo ob eius provitatem inuidens composito detractionis mendacio ipsum apud patrem suum mortaliter accusauit dicens ꝙ ipse non solum patrem sed & totum Macedonij regnū Romanis hostibus proditurie vendidisset. quem super hoc in iudicinm producens testibꝰ (que) judicibns auro subornatis quamuis falsissime morte condempnatum e [...]cit / quo defuncto eciam et pater infea breue postea mortuus est / Et Persio successiue regnante deꝰ huius detractionis iuuidiam abhorrens Ipsum cum bniuersa suorum pugnatorum multitudine extra Dauubij fluuium ab emilio tunc Romanorum Consule euen tu bellico interfeci fortunauit / ita ꝙ ab illo die Macedonij potestas penitus des tructa Romano Imperio subiugata de seruiuit / & eius detractio quam contra a [...]um conspirauerat in sui ipsius diffamacionem pro perpetuo diuulgata consistit
Coufessor
Amans
Nil bilinguis aget nisi duplo conci tat ore / Dum (que) diem loquitur vox sua vota tegit / Vultus habet lucem tenebras mens sermo salutem / Actus sed morbum dat suus esse grauem / Pox tibi quam spondet magis est prenostica guerre. Comoda si dederit disce subesse dolum / Qnod (que) patet esse fides in eo fraus est (que) positi. P [...]ncipium pacti finis habere negat / O qm̄ condicio talis deformat amantein / Qui magis apparens est in amore nichil /
hIc tractat Confessor super quarta specie Inuidie que dissimulacio dicitur cuius vultus quanto maio ris amicicie apparenciam ostendit tāto subtilioris doli fallacias ad decipien dū mens ymaginatur
hIc ponit Confessor Exemplum contra istos q̄ sub dissimulate beniuolēcie speculo alios m amore defrau dant / Et narrat qualiter Hercules c [...] Ipse quoddam fluuium cuiꝰ vad [...] non nouit cum Deianyra transmeare proposuit / superueniens Nessus Gigas ob amiciciam Herculis vt dixit Deianyram in vlnas su [...]s suscipiens trans ri pam saluo perduxit / Et statim cum ad litus peruenisset ꝙ cito currere pptuit ipsam tam (quam) propriam in preiudicium Herculis asportare fugiens conabatur Per qd non solum ipsi sed eciam Herculi mortis euentum fortuna post modum causauit
[Page]Inuidꝰ alte riu s [...] supplātator hōris Et tua quo vertat cultura subtꝰ arat Est opꝰ occultū q̄i q̄ latrt āgīs ī herba Qd facit & subita sorte nociuus adest Sic subtilis amās aliū supplātat amāt [...] Et capit occulte qd ne [...]t ipse palam Sepe (que) supplātās in plātā plātat amo [...]s / Quod pntat m proprijs alter ha bere bo [...]us
Hie tractat Confessor de quinta spe cie Inuidie / que supplantacio dicitur cu ius cultor pr [...]us (que) percipiatur aliene dignitatis & officij multociēs intrusor existens
Qualiter Agamenō de amore Brexeide Achillē & Diomedes de amore Cri seide Troilum supplanta [...]ut /
Qualiter Amphitriun socium suam Geta m qui Almaenam peramauit seipsum loco alterius cautelosa supplanta cione substituit
hIc in amoris causa cōtra fraudē detractionis ponit Confessor exē plum / Et narrat de quodam Romani Imperatoris fillo qui probitates armorum super omnia exercere affectans nescrente patre vltra mare in partes per [...]e ad deseru [...]endū Soldano super guer [...] cum solo Milite tam (quam) socio suo ignotu [...] se transtul [...]t / Et cum Ipsius mi [...]ae fama super alios ibidem accreuisset centigit vt in quodam bello contra [...]aliphum Egipti inito Soldanus a Sagitra mortaliter vulneratu [...] prius (quam) moreretur quendam anulum suum filie sue secretissunū isto Romano tradi [...]t dicens aualiter filia sua sub paterne [...]enedictianis vinculo adiurata est▪ (quam) [...]uicum (que) dictum anulum ei afferret Ipsum in coniugem pre omnibus susciperet / Defuncto autem Sol [...]no ver sus ciuitatem que Lroyre dicitur itinerantes Iste Romanus commilitoni suo huius mistrij secretum reuelaiut / qui [...]octāter a bursa domini sui anulo fur to surripiens / Hec que audiuit vsui proprio falsissima supplātacōne applicuit.
I [...] ponit Confessor Exemplum contra istos in causa dignitatis adquirende supplantatores / Et narrat qualiter papa Bonefacius predecessorē suū celestinū a papatu contractata circumuencione fraudulenter supplantauit / Sed qui potentes a sede deponit hu iusmodi supplātacōm fraudem non sus tinens ipsum sic in sublime exaltatum postea in profundi carceris miseriam proici fame (que) siti cruciari nec nō ab hu ius vite gaudijs dolorosa morte supplantari permisit /
Nota de prophecia Ioachim quanti meranarij sunt in ouile dei tuas aures meis narracionibus fedare nolo
Qualiter Ioab princeps milicie dauid Inuidie causa Abner subdole inter fecit. Et qualit Achitofell ab hoc qd Cusy in Consilio Absolon preferebatur / attenso Inuidia laqueo se suspēdit
Hic describit Confessor naturain inuidie tam in amore (quam) aliter secundum proprietatem vicij
hIc ponit Confossor Exemplum de virtute cartatis centra Inuidi am / Et narrat de Constantino E lene filio suo qiu cum Imperij Romani dig nitatem obtinuerat a morbo lepre in [...] fectus medici pro sanitate recuperanda ipsum in sanguine [...] puerorum moseulorum balneare prepe suerant / sed cum in numera multitudo matrum cum filijs huiusmodi medicine causa in circuitu palacij affuisset / Imperator (que) corum gemitus & clamores percepisset caritate motus ingemiscens sic agit. O vere ipse est dominus qui se facit seruum pietatis. Et his dictis statum suum cuncti potentis medele commuttens sui ipsiꝰ morbum pocius quam infancium mor tem benignus elegit / vnde ipse quo an t [...]a paganꝰ & lepresus extiterat ex vnda baptismatis renatꝰ vtrins (que) materie tā corporis (que) anime diuine miraculo consecutus est salutem
Confessor
Incipit liber Tercius
IRa suis paribus est par fu rijs Acherontis / Quo furo [...] ad tempus nil pi [...]tatis habet / Ira melācolicos ani mos perturbat vt equo. [...]ure sui pondus nulla statera tenet / Omnibus in causis grauat Ira inter amantes / Illa magis facili sorte grauamen agit / Esi vbi vir discors leuiter (que) repugnat amori / Sepe loco ludi fletus ad ora venit
hIc in [...]ercio libro tractat super quin (que) speciebus Ire / quarum prima Melancoli [...] dicitur / cuius Confessor primo describens amanti super eodem consequenter opponit
Confessor
Hic ponit Confessor Exemplum cō tra istos qcū vires amoris nō sūt realiter experti contra al [...]os amantes malen [...]ol [...] s [...]ueritate ad iracundiam vindicte prouocantur / Et narrat qualiter rex Eolus filium nomine Marcharium & Filiam nomine can [...]m habuit / qui cum ab infanci [...] [...]s (que) pubertatem inui cem▪ fuerant educati / Cnpi [...]o cum ignito iaculo amborum cordis desideria amo rose penetrauit / I [...]a (que) natura Canacis cooperan [...] a fratre suo inpregnata parturit / super quo pater intollerabilem i [...] uentutis concupiscenci [...]m▪ ignorans ni miam (que) furoris malencolia preuentꝰ dictam filiam cum partu dolorosissimo c [...]su interfeci diiudicauit
[Page liiij]h Ic narrat qualiter Tiresias in quodam mōte duos serpentes in uenit parite [...] commiscentes quos cum virga percussit▪ [...]ati dij ob hoc (quam) naturam imped [...]uit ipsum contra naturam forma virili in muliebrem transm [...]tarunt
Amans
[...] [...]a mouet [...]tem que lingue frena resoluens / Laxa per infam [...]s [...]rrit vbi (quam) vias / Rixarum nutrix quo [...] educat ista loquaces / Hos venus a latere linquit habere vagos / Sed pacient [...]r agens taciturno qui delet ore / Vincit & optati carpit amoris iter /
hIc tractat Confessor super secunda specie [...]re / que Lis dicitur / [...] cuius comtumefijs innumerosa do [...]orū occasio tam in ainoris causa [...]m̄ a [...]ter in (quam)pluribus sepissime exorta est
Confessor
[...]Ic ponit Confessor exemplum de paciencia in amore contra [...]tem habenda / Et narrat qualiter vxor Socratis ipsum quodam die multis sermonibus [...]tigauit / Sed cum ipse abs [...] [...]lla responsione omnia probra pacienter sustulit indignat [...] vxor qm̄dam ydriam plenam aque quam in manu tenebat super caput viri sui subito effudit dicens E [...]gila & loquere, qui respondens tune ait. O bere iam scio & expertus sum (quam) post ventorum rabiem sequuntur vmbres / Et isto modo litis contumeliam sua paciencia deuicit
hIc ponit Confessor Exemplum ꝙ de alterius lite intromittere cauen dū est / Et narrat qualiter Iupiter cum Iunone super quadam questi one litigabat / videlicet vtrum vir ān mulier in amous concupiscencia feruē cius ardebat super quo Tiresiam eorum Iudicem constituebant / Et quia ille contra Iunonem in dicte litis causa sm̄aȝ diffiniuit irata ipsorum amborum oculorum lumine claritatis abs (que) remis sione priuauit
hIc ponit Confessor Exemplum centra illos qui in amoris causa al [...]us consilium reuelare presumunt Et narrat qualiter quedam auis tunc albissima nomine Coruus Consilium [...]mine sue Cornide Phebo denudauit / [...]onde contigit non solum ipsam Cor [...]dem interfeci / sed et Coruum qui an t [...]a tam (quam) my albus fuit in piceum colorem pro perpetuo transmutari
hIc loquitur super eodem Et nar rat qualiter Laar Nimpha de eo ꝙ Iupiter Iuturnam adulterauit [...]unoni Iouis vxori secretnm reuelauit Quapropter Iupiter ira commotus lin gua Laaris prius abscisa ipsam post [...]a in profundum Acherontis exulem ꝓ perpetuo man [...]pauit
Demoui [...] est odium quasi scrib [...] cui dabit ira / M [...]teriam scripti cordis ad antra sui / Non laxa [...]it amor odij que frena restringunt / Nec secreta sui iuris adire sciuit /
Hic tractat Confessor de tercia specie ire que odium dicitur cuius natura om̄s ire inimicicias ad mentem reducēs illas vs (que) ad tempꝰ vindicte velut scriba demonis in cordis pappiro commemorandas inserit
hIc ponit Confesso: exemplum [...]ō tra illos qui cum ire sue odiū aꝑte vindicare non possint ficta dissimu [...]acione vindictam subdole assequentur Et narrat ꝙ cum Palamides princep [...] Grecorum in obsidione Troye a quibus dam suis Emulis proditorie interfectꝰ fuisset / pater (que) suus Rex Namplus in patria sua tun [...] existens huiusmodi euentus certitudinem sci [...]usset grecos in sui cordis odium super omnia r [...]llegit / vnde contigit ꝙ cum greci deuicta Troia per altum mare versus Greciam nauigio remeantes obscurissimo noctis tempore nimia ventorum tempestate iac tabantur Rex Namplus in terra sua contra litus maris vbi m [...]ioca saxorū [...]minebant pericula super cacumina mō cium grandissimos noctanter fecit ignes / quos greci aspicientes saluum po [...] tum ibidem inuenire certissime putabant Et terram approxim [...]ntes diru [...] [...]is nauibus magna pars grecorum [...] riclitabatur
Confessor
hIc cohiberr nequit manum & sic spē [...]ius / Naribus hic populo se timendus erit / Sepius in luctum venꝰ & sua gaudia transf [...]rt / Cum (que) suis [...]mus talis amicus adest / Est amor pl [...]xu non vti (que) alliciendꝰ / Fraudis [...] impetuosa manus▪
hIc tractat Confessor super quar [...] q [...]unta specie Ire / que Impetu ositas & homicidium dicuntur▪ sed primo de impetuositate specialiter intendit [...]ius natura spm̄ in naribus gestando ad omnes ire meciones in vindicta parata pacienciā nullatenus obseruat
hIc ponit Cōsessoz Exēplū ꝙ oīs Impetuosa volūtas sit discrecionis moderamine gubernanda / Et narrat qua [...]ter Dyogenes qui motus sui ammiracione subiugauerat Regem alexandrum sub isto facto sibi opponente plenins informauit
Ic in amoris causa ponit Confes sor Exemplum contra illos qui in sua dampna nimis accelerantes ex impetuositate ipsos multociēs offendūt Et narrat qualiter Piramus cum ipse Tisbe amicam suam in loco inter eosdē deputato tempore aduentus sui promptam non inuenit animo impetuoso se ip sum pre dolore extracto gladio mortaliter transfodit. qui postea infra breue tē pus veniens cum ipsum sic mortuum inuenisset eciam et illa in sui ipsiꝰ mortem impetuose festinans eiusdem gladio cuspide sui cordis intima per mediū penetrauit
hIc ponit Confessor Exemplum contra illos qui in amoris causa nimia festinacione concupiscentes tardius expediunt / Et narrat qualiter pro [...]o (quam) Phebus qm̄dam virginem pulche trimam nomine Da [...]hnem nimi [...] amoris acceleracione insequ [...]batur / [...]ra tus Cupido cor Pheb [...] sagitta aurea ig nita a [...]dencius vulnerau [...]t / Et econtra cor Daphne quadam sagitta plumbea que f [...]igidissima fuit sobrius per [...]orauit / Et sic quanto magts Phebus a [...] dencior in amorem daphnem per [...]ecutꝰ est quanto magis frigidior phe Bi concupiscenciam dedignabatur
[...]Ic ponit Confessor Exemplum contra istos qui nimio furo [...] attensi vindictam [...]re sue vltra (quam) decet cons [...]u [...] effectant. Et narrat qualiter Athemas et Demephon Reges cum I [...]s [...] a b [...]o Troiano ad propria remeass [...]nt / Et a [...]us ibidem pacifice receptinon fruss [...]t congregatorū a [...]unde pug nat [...]rum [...]eratu regiones suas non solum vastare incendio sed & om̄s in e [...]sdem habitantes a minimo vs (que) ad ma [...]orem in perpetuam vindicte memor [...]ā gladis interficere feruore iracundie pro pesu [...]run [...] / Sed Rex Nestor qui sen [...] & sapiens fuit fractatꝰ inte [...] ipsos reges & eorum regna inita pace humsmodi impetuosita [...] in miciu [...] pacifica [...]t /
Hic ponit Confessor Exemplum cō tra illos ob sue concupiscencie desid [...]riū homicide efficiuntur Et narrat qualiter Climeston [...]xor Regis Agamen onis cum ipse a bello Troiano domi redisset consi [...]io Egisti quem adulte [...] peramauit sponsum suum in cubili dormientē sub noctis silencio tru [...]dabat. cuiꝰ mor [...]em filius eius Horestes [...]un [...] [...]nioris etatis postea dijs admonitus crudelissi ma seueritate vindicauit
Confessor
Hic sequitur contra [...]oto [...]s guerre que non solum homicidij sed vniuer se mnndi desolacionis mater existit
Nota ꝙ greci omnem terram de [...]ellabant fertilem sed tantum Archadiā pro eo (quam) pauper et steri [...]s fuit pacifi [...] dimiserunt
hIc declarat per Exemplum cō tra istos principes seu alios quos cum (que) illicite guerre motores / Et narrat de quodam Pirata in parti [...]ꝰ mari nis spoliatore / qui cum captus fuisset. & in iudicium coram Rege Alexandro productus & de latricinio accusatꝰ dixit / O Alexandre vere quia cum pau cis socijs spoliorum causa naues tantū exploro▪ego latrunculus v [...]oo [...]. tu autē q [...]a cum infinita bellatorum multitu dine vniuersam terram subiugan [...]o spoliasti. Imperator diceres / Ita (quam) sta tus tuus a statu meo differt / sed eodē animo condicionem pa [...]lem habemus Alexander vero eius audaciam in responsione comprobans penes se familiarem retinuit / Et sic bellicosus bellatori compla [...]t
Nota secundum Solinum contra ho [...]iadium de natura cuiusdam aius faci [...]m ad similitudinem humanam habentis qiu cum de preda sua hominem myta flauium occident▪ vident (que) in aqua sunile sibi occisum statim pro delo [...] moritur
Hic ponit Confessor Exemplum de pietate contra homicidium / Et narrat qualiter Achilles vna cum Thephalo filio suo contra Regem Mesee qui tunc Theucer vocabatur bellum inicrunt / Et cum Achilles dietum Regem in bello prostratum occidere voluisset / Thephalꝰ pietate motus ipsum Clipeo cooperiens veniam pro Rege a patre postulauit, ꝓ quo facto ipse Rex adhuc viuens Thephalum Regni sui heredem libera volū tate constituit
Amans
Incipit liber quartus
dIcūt accidiā fore nutri [...]em viaorū / Corpet & in cunctis tarda (que) lenta bonis / Que fieri possent hodie transfert piger in ceas / Furato (que) prius hostia clandit equo Poscenti tardo negat emolumēta cupi do / Sed venꝰ in c [...]beri ludit amore viri I [...] in quarto libro loquitur con [...] fessor de speciebus Accidie / qua [...] primam tardacionem vocat / cuius [...]diciouem pertractans Amanti su [...] hoc consequenter opponit
hIc ponit Confessor Exemplum contra Istos qui in amoris causa tardantes delinquunt / Et narrat quali ter Dido Regina Eartaginis Eneam ab Incendijs Troie fugitiuum in amo rem suum gaiusa suscepit / qui cum postea in partes Italie a Cartagine bella turum se transtulit / ninuam (que) ibidem moram faciens tempus redditus sui ad Didonem vltra modum tardauit Ipsa intolieravili gaudio concussa sui cordis intima gladio transfodit
His loquitur super eodem qualiter [...]enolope vlixum maritum suum in obsidione Troie diucius morantem ob ipsius ibidem tardacionem epistola sua redargiut
Nota ad huc de quodam Astrologo super eodem qui quondam opꝰ ingeniosum quasi ad complementum septennius perducens vnius momenti tardacione omnem sui operis diligenciam pe nitus feustrauit /
Nota ad huc contra tardacionem de virginibus fatuis que ni [...]iam morā facientes intrante sponso ad nupa [...]s cum ipso non introterunt
Qui nichi [...]attempt [...]t nichil expedit ore (que) muto / Munus amicicie vir sibi caro capit / Est modus in verbis sed et qui parcit amori / Verba referre sua [...]ō fauet vllus amor
Hic loquitur Confessor de quadam specie Accidie que pusillanimitas dicta est cuius Imaginatiua formido ne (que) virtutes aggredi ne (que) vicia f [...]gere au det / sic (quam) vtrius (que) vite tam actiue (quam) cō templatiue premium non attingit
Hic in [...]moris causa loquitur contra [...] / Et dicit ꝙ Amons pre timore verbis obtumeseere non debet sed concinuando [...] sui amous [...]dia onem tucius prosequ [...]tur / Et ponit cō sessor Exēplum qualiter Pigma [...]ion / pro [...]0 (quam) preces continuauit quandam imaginem e [...]urneam cuius puleritudinis concupiscencia illaque [...]tus extitit in carnem & sanguinem ad latus suum transformatam sencijt
Hic ponit exemplum super eodem qualiter Rex Ligdus vxo [...]i sue▪ Thela cuse pregnanti [...]nabatur / (quam) si [...]am pareret Infans occidetetur▪ que tamen postea aim filiam ediderat. Isis de [...] patt [...]s tunc presens▪ Fi [...]am nomine fili [...] Iphi appellari / ipsam (que) more maseu [...] educare admonuit / quam pater Fi [...] credens Ipsam in maritagium fil [...] cuiusdam principis e [...]a [...]e slita copulauit Sed cum Iphis debitum sui co [...]ugij vnde soluere non habnit deos in sui ad iutorium interpellabat / qui super hoc miserti femineum genus in mascu [...]n [...] ob affectum / nature Ip [...]e per omnia transmu [...]runt
Mentibus oblita alienis labitur i [...]e Quē probat accidia nō meminisse fui Sic amor incautus qui non memoratur ad horas / Perdit & offendit quod [...]pera [...]e nequit.
Hic tractat Confessor de vicio obliuionis quā mater eius Accidia ad o [...]s virtutum memo [...]ias nec non & in amo ris causa inmemorem constitu [...]t
Hic in amoris causa contra obliuiosos ponit Confessor Exemplum / qualiter Demophon versus bellum Troia num itinerando a Philli de Rodepey re gina non tantum in hospicium sed eciā in amorem gandio magno susceptus ē qui postea a [...] ipsa Tro [...] descendens rediturum infra certum tempus fide [...]ss [...] me se compromisit / sed qiua huiusmodi promissiones diem statutū oblitus [...] Phillis obliuionem Demephontis lacrimis primo deplangens tandem cordula collo suo circumligata▪ se mortuā suspendit
Dum plantare licet cultor qui n [...]cli git ortum / Si desint feuctus imputat ipse sibi / Preterit ista dies bona nec valebit illa secunda. Hoc caret exemplo lentus amore suo /
Hic tractat Confessor de vicijs necligencie cuius condicio A [...]idiam amplectens omnes artes sciencie tam in [...]mo [...]s cansa quam aliter ignominiosa pretermittens / cum nullum poterit e mi nere remedium sui ministerij diligenciam ey post facto in vacuum attemptare presumit
Amans
Confessor
Hic contra vicium necligencie ponit Confessor Exemplum Et narrat ꝙ cum Pheton filius solis currum pa [...]is sui per [...] Regere debuerat ad monitus a patre vt equos ne deuiarent equa manu diligēciꝰ [...] ipse cōs [...] liū pris sua necligēcia pret [...]ēs equos [Page lxxv] curru nimis basse errare permisit / vn de non solum incendio orbem inflammauit / sed & ipsum de curru cadendem in quoddam fluuium demergi ad inte [...]tum causauit
Exemplum super eodem de Icharo filio Didali in carcere minotau [...] existente / cui Dedalus vt inde eu [...]faret alas componens firmite [...] imunxit / ne nimis alte propter solis ardorem ascen deret▪ quod Icharus sua ngligēcia post ponens cum alcius sublimatus f [...]sset subito ad terram corruens expira [...]t
Abs (que) labore vagus vi [...] inutilis [...]a plec [...]eno / Nescio qui [...] [...] vita v [...] bit ei. Non amor in ta [...] nusero [...]i get imme valoris / Qui faciūt opera clamat habere su [...]s /
Hic loquitur Confessor super illa specie [...]ue Ocium dicitur / auus condiao in virtutum cultura nullius occupacionis diligenciam admittene / cuiusaim (que) expe [...]icionem cause non attingit
Confessor
Amans
Hic ponit Confessor Ex [...]mplum [...]os qui in amoris occupacionem omit [...] grauioris infortunij casus expectant / Et narrat de quadam Armennie Regis filia que huiusmodi condicionis in [...]anapio iuuentutis ociosa persistēs micabili postea visione castigata in amoris obseqiuum pre ceteris diligencior efficitur /
Ic ponit Exemplum super eodē [...] Et narrat de filla Iepte quc aim [...]x sui patr [...]s voto in holocaustum deo oc cidi & offerri deveret ipsa pro eo quod virgo fuit & prolem ad augmētacionē populi dei nondum genuisset. xl. dierū spacium vt cum suis sodalibus virginibus suam defleret virginitatem priusquam moreretur in exemplum aliorum a patre postulauit
Quem probat armorum probitas venus approbat & que in / Torpor habet reprobū reprobat illa virum / Vecors segnicies insignia nescit amoris Nam piger ad brauium tardius ipse venit
Hic loquitur quod in amoris causa milicie probitas ad armorum laboris eyercicium nullatenus torpescat
Hic allegat Amans in sui excusacionem qualiter Achilles apud Troiam propter amorem [...]olixene [...] arma sua per aliquod tempus dimisit
[Page lxxx]Hic dicit [...] [...]moris delectamento posi [...]si [...] miles arn [...] sua preferre defet / Et ponit e [...]emplum de v [...]yxe cum ipse a bello Troiano prop [...]r amorem [...]e [...]o [...] remanere domi voluisset / Nā plus pater Palamides cum tantis sermonibus allocutus est / [...] vlixes thoro sue coningis relicto labores Armorum vna cum alijs Troie magnanimus su [...]t
hIc narrat super eodē qualiter La adomia Regis Prothesalai vxor volens ipsum a bello Troiano secum re [...]inere fatam sibi mortem in portu troie prenunciauit▪ sed ipse miliciam poa [...]e (quam) ocia affectans Troiam adijt. vbi sue mortis pr [...]c [...]o perpetue laudis Troni [...]m ademit
Adhn [...] super eodem qua [...]iler Rex Saul non obstante (quam) per Samuelem a Phitonissa suscitatum et coniu [...]atum responsum (quam) [...]pse in bello moreretur. accepisset hostes tamen suos aggredens mi [...]icie famam cunctis huius vite blā dimentis preposuit
[Page lxxxj] [...]Ic loquitur ꝙ miles [...] suis primordij [...] ad audaciam prouoc [...]re de [...]et / Et narrat qualitar Cyro Centaurues Athillem qui secum ab infancia in mō tem Pileon educauit vt auda [...] efficeretur primitus edocui [...] / (quam) cum ipse venacionibus insisteret [...]eoues & Tigrides huiusmodi (que) animalia resistencia & nulla alia fugitiua agitaret▪et sic Achilles in iuuentute animatus famosis sime milicie probitate in post [...]odum ad optauit
Confessor
Hic dicit ꝙ Miles prius (quam) amoris amplexu dignitatis efficiatur euentus bellicos victoriosus amplecteve debet / et narrat qualiter Hercules et achillous propter De [...]anitam Calidonie Regis Filiam singulare duellum ad inuicem [...]merunt▪ a [...]us victor Hercules existen ti [...] armorum me [...]tis amorem virginie [...]audabiliter conquestauit
Not [...] de pantasilia Ama [...]onie Regina que Hectoris amore colligata contra Pireum Achillis filium apud Tro [...]am arma ferre eciam specialiter non recusauit
Nota qualiter Pholiphemeꝰ propter mi [...]cie famam a finibuo terre in defensionem Troie veniens tres puellas a Regno Amaz [...]nie quoli [...]et anno perci piendas sibi et heredibus suis imperpetuum ea de causa habere promeruit
Nota pro [...]o ꝙ Eneas Regem Tur num in bello deuicit non folum amor [...] [...]auine / sed et Regnum Italie sibi sub [...]ugatum obtinuit
Hic dicit ꝙ Generosi in amoris can s [...] se [...]ius preferuntur super quo querit Amans quid si generositas / cuius veritatem questioni [...] Confessor per singula dissoluit
Expedit in manibus labor vt de cotidiams▪ Actibus et vita viue [...] poseit homo / Sed qui doctrine causa fert men te labores / Preualet et merita perpetu ata parat
Hic loquitur centra [...]ciosos quoscū (que) / et mayime cōtra istos qui excellētis prudencie ingenium habētes abs (que) fructu operum torpescunt / Et ponit exēplū de diligencia predecessorum qui ad toci [...] humani geneis doctrinam et auxi [...]um suis centinuis laboribus & studne gracia mediante diuina artes & sci enc [...]as primitus inuenerunt
Nota de tribus lapidibus quos phi lcsophi compesuerunt. quorum primus [...]apis vegetabilis qiu sanitatem conser uat / Secundus dicitur lapis Animalis que membra & virtutes sensibiles fortificat / Tercius dicitur lapis minera [...]s que omnia metalla purificat / et in suum perfectum naturali potencta de [...]ucit /
Confessor
[...]erdit homo causam linquene sua iu [...] seperi / Et quasi dimidtum pars su [...] mortis habet / Est in amore vigil venus et (quam) habet vigilanti / Obsequium thalamis fert vigilata suis
Hic loquitur de Sompnelencia que Ac [...]idie Cameraria dicta est / cuius natura semunortua alicuius negocij vigi l [...]as obser [...]are seperi fero torpere recus [...]r / vnde quatenus amorem concernit Confessor Amanti diligencius opponit
Confessor
hIc ponit exemplum qualiter pre nostice veritatis quande (que) certitudinē figurant / Et narrat ꝙ cum Ceix Rex Trocinie pro reformacione fratr [...]s sui Dedalionis in Ancipit [...]em transmutati peregre proficiscens m [...]ar [...] lō giue a patria dimersus fucrat / [...]uno mittens [...]ridem nunciam suam in partes Chimerie ad domum sompni iussit ꝙ ipse Alceone dicti Regis vxori huiꝰ rei euentum per sompnia certificaret / Quo facto Al [...]ona rem perscrutans / corpus mariti suij vbi super fluctus mortuꝰ iactabatur inuenit / que pro do lore augustiata cupiens corpus amplec tere in altum mare super Ipsum prosi [...] it, vnde dij miserti amborum corpora in aues que ad huc Alceones dicte sunt / subito conuerterunt
Hic dicit ꝙ vigilia in Amantibus & non sompnolencia laudanda est Et ponit Exemplum de Cephal [...] filio Phebi qui nocturno silencio Auroram amicam suam diligencius amplectens solem & lunam interpellabat ▪ videlicet ꝙ sol in circulo ab oriēte distanciori currum cum luce sua retardaret et ꝙ luna spera sua longissima orbem circuiens noctem continuaret / Ita vt Ipsum Cephalum amplexibus amore volutum prius (quam) illa dies illucesceret suis deliciis adquiescere diucius permittere dignarentur
Amans
Hic loquitur in amoris causa cō tra istos qiu sōpnolencie dediti ca que seruare tenentur amittunt / Et narrat [...] cum Yo puella pulcherrima a Iunone in vaccam transformata & in argi custodiam sic deposita fuisset / superuemens mercurius Argum dormientem occidit vt ipsam vaccam a pastura rapiens quo voluit secum perduxit
Nil fortuna iuuat vbi desperacid [...]dit / Quo desiccat humor non viridesat humus / magnanimus sed amor s [...]em ponit & inde salutem▪ Cōsequitur [...] [...] prospera fata fauent
Hic loquitur super vltima specie acadie / que Tristicia siue desperacio dicitur / auus olstinata condicio tocius con solacionis spem deponens alicuius remed [...] quo kberari poterit fortunam sib [...] euenire impossible credit
Hic narrat qualiter Iphis Re gis Theucri filius ob amore in cuuisdā puelle nomine Araxarathen quam ne (que) donis aut precibus vincere potuit / des perans ante patris ipsiꝰ ianuas noctanter se suspendit / vnde dij comoti dic tam puellam in lapidem durissuuam transmutarunt / quam Rex Theucer vna cum filio suo apud ciuitatem Sala minam in Templo veneris pro perpetua memoria sepeliri & locari fecit
Confessor
Incipit Liber Quintus
o [...]stat Auaricia nature legibus et que / Largue amor poscit strict [...]e illa vetat / Omne ꝙ est nimium vi c [...]osum dicitur aurū / Vellera sicut oues seruat auarus opes / Non decet vt soli ser [...]abitur os sed amori / Debet homo so lam solus habere suam /
Amans
Nota de Ielousia cuius fantastica suspicio amorem quentuis fidelissimū mul t [...]ciens sine causa corruptum Imagina tur /
hIc ponit Confessor Exemplum contra istos maritos quos Ielousia ma [...]la [...]t / Et narrat qualiter vul canus cuins vxor venus extitit suspicionem inter ipsam & martem concipiēs eorum gestus diligencius explorabat / Vnde contigit ꝙ cum ipse quadam vice ambos inter se pariter amplexantes in lecto nudo inuenit / et exclamās omnem cetum deorum et deatum ad tātum spectaculum conuocauit / super quo tamen derisum pocius (quam) remedium a tota cohorte consecutus est
Confessor
Genti [...]us illusis signantur templade oru [...] / Vnde deos [...]os nacio cecacolit nulla creaturi racio facit esse creatum / Equipa [...]ans (quam) ad huc Iura pagana so nant▪
Quia secundum poetarum fabu [...]a [...] in huiusmodi likelli locis quampluribus nomina et gestus deorum falsorum intitulantur quozum infidelitas vt Cristianis clarius innotescat [...]nten dit de ipsorum origine secundum barias paganorum sectas [...]cribere consequeter / Et primo de secta Ealde [...]um trac tare proponit
Et ꝙ Nembroth quartus a Noe ignem tanquam deū in Caldea primus adorari decreuit
De secta Grecorum
Nota qualiter Saturnus deorū summns appellatur
Iupiter [...]eus deliciarum
Mars deus belli
Nota de epistola Dindimi Regis Bragmannorum Alexandro magno directa vbi dicit ꝙ Greci tunc ad corpo ris conseruacionem pro singulis membris singulos deds specialiter appropri ari credunt
Nota de prima Idolorum cultura que ex tribus precipue statuis exorta ē quarum prima fuit illa quam in filij sui memoriam quidam Panceps noī [...] Cirophanes a Sculptore Promotheo fabricari constituit
Sta [...]nda siatua fuit ill [...] [...]uā ad sui patris [...]eli culture in Rex Ninus [...]eri et adorari decreuit / Etsic de nomīe [...]li posica Bel & Belzebub Idolum [...]uit
Tercia statua fuit illa que ad honorem Apis Regis Grecorum sculpta fu it / cui nomen postea Scrapis inponentes quasi deum pagani coluerunt
De Hebreorum seu Iudeorum secta quorum Sinagoga coclesia Cristi superueniente defecit
De fide Cristiana in qua perfecte le gis complementum summi [...]isterij sacramentum nostre (que) saluacionis fundamentum infallibiliter consistere credimus
Nota ꝙ cum Anthenor palladium Troie a Templo Minerue abstulit Tho as ibidem summꝰ sacerdos auro corruptus oculos auertit / et sic malum quasi non videns scienter fieri permisit
Gregorius Quando Petrus cum Iudea / Andreas cum Achaia / Thomas cum Iudea / et Paulus cum gente venient / quid dicemus nos Moderni quorum fossum talentum pro nichi [...] computabitur
aGros iūgit aḡris cupidus domibus (que) domos (que) / Possideā [...]tam sic quasi solus humum / Solus & innumeros mulierū spirat amores / Sacra millenis sit sibi culta Menus
Hic tractat Confessor super illa specie Auaricie que cupiditas dicitur quā in amoris causa pertractans amanti super hoc opponit
Hic ponit Confessor Exemplum cō [...] mognates [...]pidos, Et narrat de [...]sso Romanorum Imperatore / qui [...] in qua speculum virgiln Ro [...] [...]titerat dolosa circumuentꝰ [...]ditate euertit / vnde non solum sui [...]s [...]s [...]erdicionem sed tocius ciuitatis intollerabilem dampnum cōtingere cau sauit
Ic ponit [...]xhemplum contra illos qui in domibns Regum seruientes pro eo (quam) ipsi secundum eorum cupidita tem promoti non existunt de Regio ser uicio Puis in e [...]nm defectu indiserete murmurant
Nota hic de diuiciarum accidencia vbi narrat qualiter Fredericus Imperator Romanorum duos pauperrs auditut litigantes, quorum vnus dixit / bene potest ditari quem Rex vult ditare Et alius dixit quem deus vult ditare diues erit / que Rex cum ad experimentum postea probata fuisset ille qui deum inuocabat pastellum auro plenum sortitus est, alius vero caponis pastellum sorte preelegit
Confessor
Hic ponit Exemplum contra istos qui non propter amorem sed propter diuicias sponsalia sumunt! Et narrat de quodam Regis Apubic Senescalla qui non solum propter pecuniam vxorem duxit / sed eciam pecunie come [...]cis vxorem sibi desponsatam vendidit
Fallere cum nequeat propria vir fraude subornat / Testes sic (que) eis vera retorta fides / Sicut Agros cupidus dū querit amans mulieres / Vult testes falsos falsus habere suos / Non sine vi dicta periurus abibit in eis / Visu qui cordis intima cuncta videt / Fallere per iuro non est laudanda puella in / Glori a set falso condicionis opus
hIc tractat super illis auaricie speciebus que falsum testimonium et periurum nūcupantur quorum fraudulenta circumuencio tam in cupiditatis (que) in amoris causa sui desiderij propositum quam sepe fallaciter attingit
Hic ponit Exemplum de illis qui falsum testificantes amoris Innocenciam circumu [...]niunt / Et narrat qualiter The [...]is Achillem filium suum adolescē tem muliebri vestitum apparatu asserens esse puellam inter Regis Lichomedis filias ad educandum produxit / Et si [...] Achilles d [...]cepto Rege filie sue Deidamie socia et cubicularia effectus super Ipsam Pir [...]um geniut▪ qui poste a mire probitatis mil̄iciam assecutus mortem patris sui apud Troiam Polix ene Tirannice vindicauit
hIc in amoris causa ponit exemplum contra perinros Et narrat qualiter Iason prius (quam) ad Insulam col chos pro aureo vellere ibidem conquestando transmearet in amorem & couiugium Regis Othonis filie iuramento firmius se astrinxit / sed suo postea completo negocio cū ipsā secū nauigio ī greciā perduxisset vbi illa senectā patris sui Esonis in floridam iuuentutem mirabili sciencia reformauit Ipse Iason fidei sue ligamento alijs (que) beneficijs post positis dictam Medeam pro quadam causa Regis Creontis filia periurus dereliquit
N [...]t [...] qiubus medica mentis Esonē s [...]n [...]tute decrepitum ad sue iuuentutis adolescenciam prudens Medea reduxit▪
Nota qualiter aureum vellus in pardes Insule Colchos primo deuenit Athemas Rex philen habiut coniugem [...] qua Faxum genuit et Hellen / Mortua autem Hellen Athemas Iunonem Regis Cadmi filiam postea [...] vxorem dnxit / que more Nouerce di [...]tos infā tes in tantum recollegit odi [...] (que) ambos in mari proici penes Regem procurauit / Vnde Iuno compaciens quemdam Arietem grandem aureo vestitum vellere ad litus natantem destinauit [...] super cuius dorsum pueros apponi iussit quo facto Aries super vndas regressus cum solo Frixo sibi adherente in Colchos applicuit / vbi Iuno dictum Arietem cū suo vellere prout in alijs canitur [...]coni [...]is sub a [...]ta custodia collocauit
Plus capit vsura sibi quam debetur et illud / Fraude colocata sepe latenter agit / Sic amoz excessus quam sepe suos vt cuarus / Spirat et viuus tres capit ipse loco
Hic tractat de illa specie Auaricie que vsura dicitur / cuius creditor in pecunia tantum numerata plus quam sibi de iure debetur incrementum lucri ad auget
Hic ponit exemplum contra istos marituss ▪ qui vltra id quod proprias habent vxores / ad noue voluptatis in crementum. alias mulieres superflue lu crari non verentur / Et narrat qualiter Iuno vindictam in Ecco lucris adquirendis de consilio mariti Iouis me diatrix exstiterat
Pars verbis verba munus pro munere reddi / Conuenit vt pondus [...]qu [...] statera ger [...]t / Preterea cupido non da [...] sua dona cupido / Nam qui nulla [...]eri [...] gramina nulla metet
Hic tractat Auctor super illa specie Auaricie que parcimonia dicitur. cuius natura tenax aliqualem sue substancie porcionem / aut deo aut hominibus par ticipare nullatenus consentit
Hic loquitur contra istos qui auaricia stricti largitans beneficium in amo ris causa confundunt / Et ponit exemplum qua [...]cer Croseus largu [...] et hilaris babionem auarum et tenacione de amore viole qui pulcherrima fuit / dono largissimus circumuenit
Cuncta creatum deus / et qui cuncta c [...] [...]uit / Dampnant ingrati dicta (quam) facto viu / Non dolor a longe stat quo si [...]i t [...]is ami [...]am / Traxit et in fine deserit esse suam
Hic [...]quitur super illa aborta specie auaricie que ingratitudo dicta es [...] cuius cōdicioni non [...]lum creator / sed it cuncte creature abhominabilem detestantur
Ars et natura Cristus sit omnia iura Dampnāt ingratum lamentantur fore natum
Hic narrat quod bestie in suis benefi [...]ns hominem ingratum naturaliter prece [...]unt▪ Et ponit Exemplum de a [...]no Rome senature qui in quadam for [...]sta venacionis insistens / dum predicta inseaucretur in cisternam profū [...] nestia familia cor [...]uit / vbi perueniēs auidam pauper nomine Bardus in [...]ssa cordula putans hominem extrax [...] primo Simeam extraxit / Secundo serpentem / Tercio Adrianum / qui paup [...]rem despiciens aliquid pro benefacto reddere recusabat. Sed tam serpens quā S [...]mea gratuita beniuolencia ipsum sin gulis d [...]nis sufficienter remnnerant
Hic ponit exemplum contra istos [...]i [...]os amo [...] ingratoe. Et narrat qualiter Theseus cadani filius consilio suffultus Adriane Regis Mynos filie in domo qd [...]a [...]orinthus dicitur Minotaurum vincit / vnde Theseus Adriane sponsalia certissime p [...]omittens ipsam vna cum fedra sorore sua a Creta secum nauigio duxit / S [...]d statim postea oblito gratitudinis beneficio Adrianam ipsum saluantem in insula chion spretam post tergum reliquit. & fedrā A the nis sibi sponsatam ingratis coronauit
Viribus ex clara res tollit luce rapina / Floris et iuncta virgine mella ca pit
Hic tractat super illa specie Auaricie que Rapina nuncupatur / cuius mater extorcio ipsam ad deseruiendum magnatum curijs specialius commendauit /
Hic ponit Exemplum contra istos in amoris causa raptores / Et narrat qualiter Pandyon Rex Athenensis du as filias progne autē Regi Tracie terres desponsata contigit quod cum Tereus ad instanciam vxoris sue Philomenam de Athenis in Traciam sorore visitacionis causa secum quadam vice perduceret in concupiscenciā Philoment tanta seueritate in Itinere dilapsus est quod non solum ipse violencia sue rapine virginitatē oppressit / sed et ipsiue linguam non factum detegeret forpice intulauit / vnde imperpetue memorie cro nicam tanti raptoris postea vindicarūt
Confessor
Amans
[...]iu [...]t vt ex spolijs grandi quam sepe tumultum / Quo graditur p [...]pul [...]s latro perurget iter / Sic amor ex [...] su poterit quo carpere predam / Si locus est aptus cetera multa timet
Hic loquitur super cupiditatis specie. quam furtum vocant / cuius ministri alicuius legis offensam non metutes tam in amoris causa quā ali [...]r saam quam sepe conscienciam offendunt /
Hic loquitur contra istos in amō [...]s causa predones / qui cum suam furtiue concupiscenciam aspirant / fortuna in contra [...]ū operatur / Et narrat quod cum Neptunus quandam virginem no mine Cornicem solam inxta more deā bulantem opprimere suo furto voluisset / superueniens pallas ipsam de manibus eius virginitate seruata gracius l [...] bera [...]it
Hic ponit ex [...]plū cōtra istos in causa virginitatis lese predonis et narrat qd cum Calistona Regis Lichoantis mire pulcritudinis filia suam virginitatem D [...]ane conseruare castissima [...] voluisset. Et in s [...]luam que tegea dicitur inter alias [...]hidem Nimphas moraturam se transtulit▪ [...]ubiter virginis castitatem subtili furto surripiens quendam filium qui postea Archas nominatus ē ex ea genuit / vnde Iuno in Calistonā semel eius pulcritudinem in vrse tur pissime deformitatem subito transfigurauit
Hic loquitur de virginitat [...] comm [...] dacione vbi dicit quod nuper Imperatores obstanti status dignitatem virginibus sedebant in via
Hic loquitur qualiter Phirinus iu uenū rome pulcherrimus vt ill [...]sā suā virginitatem conseruaret ambos oculos [...]ruens vulti sui decorem abhominabilem constituit
Hij sequntur Agnum quocumqȝ [...]erit
Vt Rosa de spinis spineto preualet orta / Vt filij flores cespite plura valēt S [...]c sibi virgiuitas carnis spōsalia vin cit / Eternos fetus que sine lahe parit
Hic loquitur qualiter Valentinianus Imperator ipse octogenarius plures prou [...]ncias Romano Imperio belliger sub iugauit / dixit se super ōnia magis gaudere de eo quod contra sue carnis concupiscenciam victoriam op [...]nuisset / nam et ipse virgo omnibus diebus vite sue castissimus permansit /
In [...]idiando latens tempus rimatur et horam / Fur quibus occulto tempore furta parat / Sic amor insidijs vacat et sub tegmine laudes / Prēdere furtiuos nocte fauente queat.
Hic tractat super illa cupiditatis specie que secrum latrocinium dicitur / cuius natura custodire rerum nesciente ea que cupit tam per diem quam per n [...]c tem absqȝ strepitu clauculo fnratur /
Hic in amoris causa super isto latelcinio quod dietim contingit ponit exem p [...]m / Et narrat quod cum Linchotor Orchanni filia in camer [...]s sub Archa mat [...]s custodia virgo conseruabatur / Phebus eiue pulchritudinem concupis hens in conclaue domus clara luce sub [...]ntrans virginis pudiciciam matre absente deflorauit / vnde ipsa inpregnata [...]ratus pater filiam suam ad sepeliendū [...]ua effodit ex cuius tumulo florem sol sequium vocant / dicunt consequenter primitus accreuisse
Hic ponit [...]yemplum super eodem quod de notte contingit▪ Et narrat qualiter Hercules cum Eola in quadam spelunca nobili Thophis dicta sub mō te thimolo ibi silua bachi ē hospicio pernoctarunt / Et cum ipsi varijs lectis seperatim iacentes dormi [...]runt / contigit lectum Herculis vestimentis Eole lectum qȝ Eole pelle leonis contra Hercules induebatur operari super quo fobnns a silua descendeus speluncam subintrauit temptans si forte cum Eola sue concupiscencie voluptatem. nesciente Hercules furari posset / Et cum ad lectum Herculis muliebri palpata veste ex casu peruenisset putans Eolam fuisse cubiculum nudo corpore ingreditur quem senciens Hercules manibus apprehēsum ipsum ad terrā ita fortiter al lisit vt inpotens sui corporis effectus vsaȝ mane ipsum requieuit / vbi Saba cum Nymphis siluestribus superue niens ipsum sic illusum deridebat
Sacrilegus tantum furto loca sacra prophanat. Vt sibi sint agri sic domus a [...]ma dei / Nec locus est in quo nō temptat amans quod amat / Si que posse nequit carpere [...]elle capit
Hic tractat super vltima Cupidita [...]is specie que sacrilegium dicitur / cuius fructum ea (quam) altissimo sanctificantur bona depredans [...]lesie tantum spolijs insidiatu [...]
Hic in amoris causa super istius vi [...] articulo ponit exemplum Et narrat pro [...]o quod paris pr [...]ami Regis filius [...]nam menelai vxorem in quadā g [...]at Insula a templo veneris sacrile [...]s abduxit / illa Troye famosissima [...]sidie per vniuersum orbis climita di nulgata precipue causabat / ita qd huiusmodi sacrilegium non solum ad ipsius Regis patriam omnium az suorū interitum / Sed ad perpetuam vrbis de solacionem vindicem fomitem ministrabat
Prodegus et parcus duo sunt extrema (quam) largus / Est horam medins pl [...] [...]s in ore bonus
Nota hic de virtute largitatis que ad oppositum auoricie inter duo extrema videlicet percimoniam et prodegalitem specialiter consistit /
Seneca / Si res tue tibi non sufficiunt fac vt rebus tuis sufficias
Incipit [...]iter Sextus
[...] St gula (quam) nostr [...]m maculauit pama p [...]tum / Ex veti to pomo / quo do let omnis home / Hec agit vt corpus anime cont [...]ana spirat / Quo cawsit crassa sp [...]tuat [...]Ꝫ ma [...]r. Intus & exterins si que vir tutis habentur / Potibus ebrietas conuia [...]ta [...]uit▪ Mersa sapore lebis que ba [...]s inebriat hospes / Indignata venus oscula caro premit /
hIc in sextu libro tractare intendit de illo capitali vicio quod gu la dicitur / ne [...] nen et eiusdem duabus solū modo speciebns / videlicet ebrietate & delicacia / ex quibus humane concupis [...]nae oblectamentum habūdancius argumentatur
tHe grete synne orygenal / Whiche euery mā in gouernal / Vpon his byrthe hath enemyed / In paradys it was mystymed
Hic narrat secundū poetam qualiter in suo cellario duo dolia jubiter hci bet / quorum primum liquoris dulassimum / secundum amarissimum plenū consistit / ita quod ille cui portata est pro spenta [...] de dula potabit / Alter bero cui adnersabitur poculum gustabit amarum
Nota hic qualiter potus allquando scicienti precibus adquiritur / Et narrat Exēplum quod cum Bachus de quodam bello ad Orientem repatrians in quibusdam libie partibus alicuius generis potum non inuenit / fusis ad [...]ouem precibus a [...]aruit / & sic potum pe tenti peticio preualuit
Hic de amoris ebrietate ponit exemplum qualiter [...]ristrans ad potum que Brangweyne in manu ei porrexit de a more bello Isolde inebriatus extitit
Hic [...]e [...]lis ebrietatis causa in amore contingentibus narrat quod cū pirotheus illā pulcherrimaa ypotaciam in [...]em duceret quosdam qui [Page] Centari vocabantur inter alios vici [...]os ad nupcias inuitauit qui vino in in [...]br [...]ati nupte formasitatem aspicien [...]s [...]plici ebrietatis a mensa ypotaciam a [...]irotheo marito suo impetu rapuerunt
[...] I [...] loquitur specialiter contra vicium illorum qui nimia potacione ex consuetudine chriosi efficiantur / Et narrat exemplum de Gabba & vitello qui potentes in hispania principes fuerunt / sed ipst cotidiane ebrietatis potibus assueti tanta vicinus intulerant enormia quod tandem toto conclamante populo pena sētencie capitalis in eos in dicialiter diffinita est / qui p [...]usquam morerentur vt penā mortis alleuiarent spontanea vim ebrietate sopiti quasi porci semimort [...] gladio perierunt
Delicie cum diuicijs sunt i [...]ra potē [...]um / [...]n quibus orta Venus excitat ora gule / Non sunt delicie tales (quam) corpora pascunt / Ex quibus impletus gau dia venter agit / Qui completus amor maiori munere gaudet / Cum data delicijs mens in amante fatur /
Hic narrat super illa specie gule que delicacia nuncupatur / cuius mo [...]icijs voluptuose carni in personis precipue potentibus que (quam) complacencia corporaliter ministrauit /
Philosophus / Consuetudo est alter [...] natura
Not [...]i qualiter visus in amore se cō tinet de [...]
Hic ponit exemplum contra istos de licatos / Et narrat de diuite et Laȝaro / quorum gestns m euangelio lucasuidencius describit.
Hic loquitur de desicacia Newnis / qui corporalibus delicijs magis adherens spiritualia gaudia minus obtinuit /
Dum stimulatur amor quicquid iubet ordo voluptas / Audet et aggredi tur nulla timenda timens / Omne quod astra quem herbarum siue potestas / Seu vigor inferni singula temptat amans / Quod nequit ipse deo mediante parare sinistrum / Demonis hec magica credulus arte parat. Sic sibi non curat ad opus que recia tendit. Dūmodo nudatam prendere posset auem /
Hic tractat qualiter ebrietas et deticacia onus pridicicic contrarium insti tantes inter alia ad carnalis concupiscencie promocionem sacrilegio magicā requirunt
Amans
Nota hic contra istos ob amoris causam sortologos / vbi narrat Exemplum quod cum Vlixes a subuersione Troie repatriare nanigio voluisset ipsum in Insula Cilli vbi illa expertissima ma ga nomine Cyrces regnauit cōtigit applicuisse / quem vt in sui amoris concupiscenciam exardesceret. Circes ōnibus suis incātacionibus vincere conabatur Vlixes tamen Magica potencior ipsam in amore subegit / Ex qua filium nomine thelogonum genuit / qui postea patrem suum interfecit / et sic contra fidei naturam ge [...]tus contra generacionis naturam patricidium operatus est /
Hic n [...]rr [...]t Exemplum qu [...]ter Nectanabus ab Egipt [...] in Macedoniam fugiti [...]s Olimpiadem philippi re gis ibidem tunc absentis vxorem arte magi [...] decip [...]ens c [...]m ipsa concubuit [...] magnum (quam) ex ea Alexandrum sortelogus genuit / qui natus p [...]stea cum ad erudiendum sub custodia Nectanabi patrem suum ab altitudine cuiusdam turris in fossam profundam percipiens interfecit / Et sic sortil [...]gus ex suo sortilegio infortunij sortem sortitus est
Nota qualiter rex Zorastes statim cū ab vtero matris sue nasceretur gaudio magno risit, in quo prenosticum doloris subsequentis signum figurabatur Nam et ipse detestabilis artis magica primus fuit inuentor / quem postea rex Surrie dira morte trucidauit. & sic opus operarium consumpsit
[...] Mnibus in causis sapiens doctrina salutē / Cōsequitur nec habet quis nisi dectus opem / Naturam superat doctrina viro quod et ortus / Ingenij docilis non dedit ipsa dabit / Non ita discretus hominū per climata regnat / Quā magis vt sapiat indiget ipse scole /
Quia omnis doctrina bona huma no regno salutem confert / in hoc septi mo libro ad instanciam amantis lang uēdi intendit genius illam ex qua philosophi et Astrologi philosophie doctrinā regem Allexandrum inbucrunt secun [...] dū aliquid declarare / diuidit enim philosophiam in tres partes / quarum prima Theorica / secunda / Rethorica / Tercia practica nuncupata est / de quarum condicionibus subsequenter per singula tractabit
Incipit liber Septimus
Prima creatorem dat scire sciencia summi. Qui capit agnoscit sufficit illud ei▪ Plura vires quādoqȝ iuuat nescire set illud / Qd videt ex pediens sobrius ille sapit /
Hic tractat de prima parte philosophie que theorica dicitur / cuius natura triplici dotata est sciencia / scilicet Theologia / Phisica et Mathematica / Set primo illam partem Theoryce declarabit
Nota qd triplex est essencia / prima temporalis que incipit et desinit / Secunda perpetuo que incipit et nō desinit Tercia sempiterna que nec incipit nec desimt /
Nota de secunda parte Theoryce / que Phisica dicitur ▪
Nota de tercia parte Theorice que Mathematica dicitur / cuius condicio quatuor in se continet intelligencies / scilicet Ausmetricam / Musicam / Geometriam et Astronomiam / Sed primo de Ausmetrice natura dicere intendit
Nota de Musica que secunda pars artis Mathematice dicitur
Nota de tercia specie artis Mathematice quam geometriam vocant
Quatuor omnipotens elementa creauit origo. Quatuor et venti partibus ora dabat / Nostra q [...] quadruplici cō plexis sorte creatur / Corpore sic qy suo stat variatus homo
Hic interim tractat de creacione qua tuor elementorum / scilicet terre / Aque / aeris et ignis. Nec non et eorum naturis nam et sinḡulis proprietates singule attribuuntur
Nota de terra quod est primum elementum
Nota de aqua quod est secundum elementum
Nota de aera quod est tercium elementum
Nota quod aer in tribus periferijs diuiditur
De prima aeris periferia
De secunda aeris periferia
De tercia aeris periferia
Nota qualiter ignes quos no [...]antu [...] in [...]ere diseu [...]ere videmus secundum varias apparentes formas varia gestant nomina quorum primus / Assub Secuudus Capra saliens / tercius / eges Et quartus daali libus philosophorum nuncupatus est /
Nota de igne quod est quartum elementum
Nota hic aualiter secundum naturā quatuor elemētorum quatuor in humano [...]rpore complexionis scilicet Melencolica / Fleuma / Sangnis et colera naturaliter constituuntur / vnde primo de melencolica dicendum est
De complexione Fleumatis
De complexione sanguinis
Nota qualiter quatuor complexionis quatuor in homine hūacōnes diui [...]m possident
Splen domus est melancolie
Pulmo domus est fleumatis
Epar domus est sanguiuis
Fel domus colere
Nota de stom [...]cho qui vna cum alijs specialius deseruit
hIc loquitur vlterius de diuisione terre. [...]ue post deluuium t [...]bus filijes Noe in tres partes seilicet Asiam / aff [...]cam & Europam diuidebatur
Nota hic de Affrica et Europa
[Page Clv]Nota de mare quod magnum Occeanum diatur
Nota hic secundum philosophum de quinto elemento quod omnia sub celo creata infra suū ambitum continet cui nomē orbis specialiter appropriatū ē
Lege planetarum magis magis in feria reguntur / Ista sed incedum regu la fallit opus / Vir mediante deo sapi [...] ̄s dominabitur astris / Fata nec inmerit [...] quod nouitatis agunt /
Hic loquitur de artis Mathematice quarta specie que astronomia nuncupatur / cui eciam Astrologia socia connumeratur / Sed primo de septē planetis que inter astra potenciores existunt Incipiendo a linea seorsum tractare intendit
Nota hic de prima planeta que alnes inferior luna dicitur
De secunda planeta que Mercurius diciture
De tercia planeta que Venus dicitur
Nota de sole qui medio planetaram residens Astrorum principatum obtinet
Nota de curru solis necnon de eius dem apparatu /
Nota de quinta planeta que mars dicitur
Nota de sexta planeta que Iubiter dicitur
De septima planeta que reliquis celcior Saturuus dictus est
Postquam dictum est de septem planet [...]s quibus sigule septimane dies sin gulariter attitulantur dicendum est [...]ā de duodecim signis / per quem duodecim mēses anni varijs temporibus effectus varijs assecuutur
Nota hic de primo signo quod Aries diatur / cuius mēsis specialiter mar [...] appropriatus est / Quo deus in primo produxit adesse creata
Secundum signū dicitur [...]aur [...]s cuiu [...] mensis est Apr [...]s Quo prius occulta [...] inuenit herba vi [...] as /
Tercium signum dicitur gemini c [...] [...]us mensis mayus est Quo volucrum cantus gaudet de floribus cetis
Quartum signum cancer dicitur cuius mensis iunius est / Quo falcat pra [...]is pabula tonsor equis
Quintum signum leo dicitur cuius mensis Iulius est
Sextum signum virgo dicitur cuius mensis augustus dicitur / Quo vacuata prius pubes replet horrea messis
Septimum signum libra dicitur cuius mensis septembris est, Vinea quo bachum pressa liquore colit
Octau [...]m signū soorpio dicitur cuius mensis octobris est / Floribus [...]xclusis yemps qui [...]auitor extat
Nonum signum sagittarius dicitur cu [...]us mensis nouembris est. Qui mustū libulo linquit sua nomina vino
Decimum signū capricornius vicitur cuius mensis decembris est ipse diem nauo nectem que giganti figurat
[Page clx]Vndecimū signū aquarius dicitur cuius mensis [...]anuarius est / Quo ianus vultum dup [...] conuertit in annum
Duo decimum signum psicis dicitue cuius mensis februarius est▪ Quo pluuie torrens riparum concitat ampnes
Hic tractat super doctrina Nectanabi / dum ipse Iuuenem Allexandrum instruxit de illis precipue quindecim stellis vna eorum lapidibus et herbis [...]ue ad artis Magice naturalis operaci onem specialius conueniunt
Prima stella vocatur Alde [...]oran / cuius carbunculus et herba anabulla est
Secunda stella vocatur Clota seu pliades cuins lapis cristallum et herba funiculus est
Tercia stella vocatur Algol▪ cuius la pis Diamans et herba Eleborum nigrum est
Quarta stella vocatur Alhaiot / cuius lapis [...]aphi [...]s et herba maribium est
Sexta stella vocatur canis minor cuius lapis Arc [...]ates et herba primula est
Septima stella vocatur A [...]a [...] / cuius lapis garg [...] & herba c [...]idonia est
Octaua stella vocatur Ala corui cuius lapis honochinus et herba lappacia est
Nona stella vocatur Alaezel / cuius lapis Smaragdis et herba salgea est
Decima stella Vocatur Almareth cuius lapis Iaspis est et herba plantago est /
[...]ndecima stella vocatur venenas cuius lapis adamans et herba ci [...]o [...]a [...]
Duodecima stella vocatur Alpheta cu ius lapis topasyon et hetha rosamari na est▪
Tercia decima stella vocatur cor scorpionis / cuius lapis Sardis et herba as trilogie est
Quarte decima vocatur botercadent cuius lapis Crisolitus et herba saturea est
Quinta decima stella vocatur cauda scorpionis / cuius lapis calcidonia et herba maiorana dicitur
Nota hic de auctoribus illis qui ad Astronomie scienciam pre ceteris studi oflus intendentes libros super hoc distinctis nominibus composuerunt
Compositi pulcra sermones verba placere / Principio poterunt vera qȝ fine placent, Herba lapis sermo tria sūt virtute plato Vis tamen ex verbi pon dere plura facit
Hic tractat de secunda parte philosophie / cuius nomen Rethorica facundos efficit / loquitur eciam de eiusdem duabus speciebus / scilicet gramatica logica quacum doctrina Rethorica sua verba perornat
Nota de eloquencia Iulij in causa Cateline contra Tilenum et alios tunc vrbis Romane continentes
Peacticat quemqȝ statum pars tercia philosophie / Ad regimen recte donec in orbe vie / Set quanto maior rex est / tanto magis ipsum▪ Ex scola concernit qua sua regna regat /
Hic tractat de tercia parte philosophie que practica vocatur▪ cuius species sunt tres, scilicet Ethica Iconomia et policia / quarum doctrina regia inagestas in suo regimine ad honoris magnificenciam per singula dirigitur
Moribus ornatus regit hic qui reg [...] moderna / Tercius exspectat / cep [...] ntura peli / Et quia vetita virtus su [...]rem [...]n [...]t omnes▪ Regis ab ore bo [...] abu [...]a nulla sonat
Hic secundum policiam tractare in [...]dit precipue super quiuqȝ regula [...]ū a [...]ticu [...]s que ad principis regimen ob [...]ruande spe [...]alius [...]stat / quarum pri [...] ventas nun [...]patur▪per quam ve [...]dicus sit sermo regie ad omnes
Not [...] super hijs que Corona Regis designatur
Hic na [...]at qualiter Darius filius Itaspis soldanus percie a tribus suis cubicularibus / qu [...]um nomina A [...] phag [...]s / Monachas et Zorobabel / dicta sunt nomine questionis singillatim in terrogauit vtrum rex aut mulier / aut vinum maioris fortitudinis vim opti neret ipsis / Vero varias opiniones respondentibus Zorobabel vltimis asseruit qd mu [...]er sui amoris complacencia tam regis quam vini potenciam excellit / addidit eciam pro finali conclusione dicens quod veritas super ōnia vincit. cuius responsio ceteris laudabilior a [...]cepta [...]atur
Nota hic de vigote amoris qui inter Cirum Regem persarum et apemen ba zasis fi [...]am ipsius regis concubinam spectan [...]e tota curio experiebatur
Nota de fide [...]tate coniugis qua [...]te [...] A [...]cesta vx [...] Ameti vt maritum su [...] viuificaret seipsam m [...]ti spontance subegit
Absit auaricia tangat regia corda Cuius enim spolijs excoriatur humus Fama colit largum voluntas per secu la regem / Dona tamen licitis suut moderanda modis
Hic tractat de regi [...] magestatis secunda policia▪ quam Aristotiles largitatē vocat / cuius virtute non solum propulsata auaricia regis nomen magnificum extollatur sed et sui subicionum diuiciarum habundancia i [...]cundiores ef ficiuntur
Absit auaricia tangat regia corda Cuius enim spolijs excoriatur humus Fama colit largum voluntas per secula regem / Dona tames licitis sunt moderanda modis
Hic tractat de regie magestatis secunda policia quam aristotiles largita tem vocat cuius virtute non solum propulsata auaricia regie nomen magnificum extollatur sz et sui subditi om niū dunciarum habundancia iocundi ores efficiuntur /
Nota super hoc qued aristotilus ad Alexandrium exemplificauit de exactionibus Regis chaldeorū /
Hic secundum gesta Iulij exemplū ponit qualiter Rex suorum militum quos probos agnouerit indigenciam largitatis sue beneficijs releuare tenetur / ▪
Hic ponit exemplum de rege antigo no qualiter dona regia secundum mame et minus & equa discrecione moderanda sunt
Nota hic qd regis status a suis fidelibȝ omni fauore supportandus est
Nota hic secundum aristotelem qua liter principum prodigalitas pauperta tem induat co [...]nne [...]
Seneca sit alijs benefacito vt tibi non no [...]gs
Nota qualiter principum curijs adula tores triplice grauitate offendunt
Hic contra vanitates adulandum loquitur et narrat quod cum arisippus de cartagine philosophus scole studium relinquens sui principio obsequio in magnis adulacionibus pre ceteris carior asistebat / Accidit vp ipse quodam die Dioginem philosophum uuper socium suum virum tam moribus quam probatissimum herbas ad olera sua collectas lauantem ex casu ad ripam inuenerat / Cui ait o diogene scito sicut et ego principi tuo placere scires huiusmodi herbas aut celligere aut non lauare indigeres O arisippe certe si tu olera tua lauare
[Page]scires be in blan [...]icijs et adulacioni [...]us principi tuo seruire non oporteret
Hic narrāt super eodem qualiter nuper Romanorum Imperator cum ipso triumphator in hostes a bello rome rediret / Tres sibi laudes in signum sui triumphi precipue debebantur primo quatuor equi abbissimi currum in quo sedebat veherent Secundo tunica Iouis pro tunc indueretur Tercio sui captiui prope currum ad viriusque latus cathena ti deambularent Set ne tanti honoris adulacio eius animum in superbiam extolleret quidam scurra linguosus iuxta ipsum in curru sedebat qui quasi contumatis vocibus improperando Notheos hoc est noscete ipsum quia & hodie fortunata sibi prospera sunt cras forte versa rota mutabilis aduersabitur
Hic eciam contra adulacionem narrat qd primo die quo nuper Imperator intronisatus extitit latonij sui ab ipso constanter peterent de quali lapide sue sepulture tumulum fabricarent vt sic futuram mortem commemorans vani tates huius seculi transitonas facilius reprimeret
Hic inter alia gesta cesaris narrat vnum exemplū precipue contra illos qui cum in aspectu principis alijs sapi enciores apperere vellent quando que tamen similitate sapiencie talia comittunt per que ceteris stulciores in fine comprobantur
Nota qualiter ista circa principem adultores potius a curia expelli quam ad regie magestatis munera acceptan policia suadente delerent
hIc loquitur vlterius de consilio adusantum quorum fabulis principes aures organiȝate veritatis auditum ca [...]ere nequeunt / Et narrat exemplū de rege achab oui pro eo qd ipse prophe a [...]s fidelis Michee recu auit blandiaas oue adulantis ȝedechye adhesit Rex Sir [...]e benedab in campo bellator ipsum diuino Iudicio deuictum interfecit
Propter transgressores leges statuuntur in o [...]be / Vt vn [...]āt iusti regis honore v [...] ▪ / Lex sine Iusticia populum sub principis vmbra / Deuiat vt rectum nemo videbit it [...]r
Hic tractat de tercia principum legie policia que iusticia nominata est [...]us condicio legibus incorupta vniuiaue qd suum est cquo pondere distribuit
Imperatoriam magestatem non solum armis sȝ eciam legibus oportet esse armatam
Nota hic iusticia maximinj imperato ris qui cum alicuius prouincie custodē sibi constituere volebat primo de sui nominis sama proclamacione facta ipsius condicionem diligencius inuesti gabat
Hic ponit exemplum de iudicibus incorruptis & narrat qualiter Gaius Fabricius nuper Rome consul aurum a sampnitibus sibi oblatum remi [...]t dicens qd nobilius est aurum possidentes domino subuigare quam ex auri cupidi tate dominij libertacem am [...]tere
Hic n [...]rrat de iusticia nuper conrar [...]i imperatoris cuius tempore alicuius reuerencia persone aliqua seu precum in [...]ruencione quacunqȝ vel auri redempcione legum statuta cōmutari seu r [...]d [...]i nullatenus potuerunt
Nota exemplum de constancia judicis vbT narrat de carunidotiro rome nuper cōsule aui cum sui statuti legem nes ciens offendisset Romani que super hee penam sibi remittere noluissēt ipē propria manu vbi nullns alius in ipsum vnidex fuit sui criminis vindic tam ex [...]cutus est
[Page Clxxij]Nota [...]d fals [...] iudices mortis pen [...] pu [...]iendi sunt / narrat enim qualiter cambices Rex persarum quemdam iudicem coruptum excori [...] viuum fecit eius que pelle cathedram iudicialem ope [...] cōstituit [...]ta qd filius suus supe [...] pat [...]s pellem poste [...] pro tribunali sessurus iudicij equitatem euiden [...]ius me [...]oraretu:
Hic ponit exemplum de principi [...]u [...] illis qui non solum legem statuentes illam conseruant. Set [...]t comune bonum adaugeant propriam fatultate in diminuunt / Et narrat qd cum liguri us atheum princeps in omni prosperitatis habundancia diues & vnanimes congruis legibus stare fecisse volens ad vtilitatem reipub [...]e leges il las firmius obs [...]ruari pe [...]gri prof [...]ssi se fuixit set prius iuramentū solempne a leges suis sub hac forma exegit qd ipsi vsque in reditum suū leges suas milla [...]enus infringerent quibus miratis pere g [...]nacionem suam in exiliū [...]bsque redditu perpetuo delegauit
Hic ad eorum laudem qui iusticie causa leges statuerunt aliquorum nomina specialius commemorat
Nil racionis habens vbi vel tirāni [...] regna / Stringit amor populi transiet exul ibi / Set pietas regnum que conseruabit in euum / Non tantum po pulo / set placet illa deo
Hic tractat de quarta principum re giminis policia que pietatis dicta est per quam principes erga populum mi serioordes effecti misericordiam altissimi consecuntur
Constantinus imperator ait vere se dominum esse ▪comprobat qui seruum pietatis se facit
Trai [...]nus ait qd cum ipse subditos suos solite pietatis fauore magis quā austeritatis rigore regere corum que be neuolenciam pocius quam timorem penes se attractare proponebat
[Page Clxxiiij]Qualiter Iudeus predester cum pa [...] gaue equitante itinerauit per desertum et ipsum de fide sua interrogauit
Nota hic de pietate principis erga populum vbi narrat quod [...]odius rex atheuis contra dorences bellum gere re deberet consulto prius appoline respō sum accepit quod vnum de duobus v [...] [...]e [...]cet seipsum preli [...] interfeci et populum saluari aut seipsum saluum fi [...]ri [...] populum interfeci eligere oport [...] ret / Super quo rex pietate mot [...] plebis que sui magis quā proprij corporis salutem affectans mortem sibi▪ preelegit / Et sic bellum aggrediēce provita multorum solus incerijt
Hic ponit exēplum de victoriosi principis pietate erga aduersarios suos / Et narrat qd cum pompeiu [...] Roma norū Imperator regem armonie aduersariū suum in bello victum cepisset captum (quam) vinculis alligatum Rome tenuisset tirannidis iracundie stumilos post ponens pietatis māsuetudinē operatus est dixit enim qd nobilius [...] ̄ regem facere quam deponere suꝑ quo dictum regem abs (quam) ulla redempcione non solum a vinculis abso luitsz ad sui regni culmen gratuita uoluntate coronatum restituit
Hic loquitur contra illos qui tirāni [...] potestate principatum optinentes ini [...]uitatis sue mal [...]cia gloriatur / Et narrat exemplum qualiter leoncins tirā nus pium iuscinianum non solum [...] sl [...]o imꝑa [...]orie magestatis fraudulentur expulit sed vt ipē inhabilis ad reg nū in aspectu plebis efficiretur [...]aso et labris absasis ipm̄ tirānice mutilauit deus tamen qui suꝑ omiā pius est tibe [...]io suꝑueniente via cū adiutorio Terbel Bulgarie regis iustianinum inter fecto leoncio ad Imperium restitui mise ricorditer proturauit
Hic boquitur ulterius de [...]rude [...]f [...]te Situly necnon et de berillo eiusdem consiariō qui ad tormentū populi qu [...]dam taurum eneum tirānic [...] coniectura fabritari constituit in quo tamen ipse prior ꝓprio crīe illud exigente vsqȝ ad sui interitus expiracionem iudicia [...]iter torquebatur
Nota hic de diomisio tirāno qui mire crude [...]atis seueritate eciam hospites suos ad deuorādū equis suis tribuit cui hercules tandem super venientes victum impium in impietate sua pari morte conclusit
Nota hic de consimil [...] lichaontis tirānia qui carnes hoim̄ hoībȝ in suo hospicio ad vescendum dedit cuius formam condicioni similem qualiter coequās ipm̄ in lupum transformauit
Nota qualiter beo homībȝ stratis ꝑcit
Hic loquitur contra tirānos illos qui cū in bello vicere possūt huāni sāguinis effusio [...] saturare nequeūt et narrat in exemplū de quodam ꝑsa [...] rege cuiꝰ nomen sꝑtachus erat qui pre ceberis tūc in oriente bellicosus & victoriosus quoscūqȝ gladio vincere poterat absqȝ pietate interfeci cōstituit / Set tandem sub manu thamaris marsegittarū regine in bello captus (quam) a diu quesiuit seueritatem ꝓ seueritate final [...]t inuenit nam & ipā quoddm̄ has de sanguine ꝑsarū plenū ante se offerre decreuit in quo capud tiranni vsqȝ ad mortē mergens dixit / O tirānarū crude [...]ssime semper esuriens sanguinem sicisti ecceiam ad saturitatem sanguinem bibe
Hic loquitur secundum philosophū di [...]ns ad sicut non decet principes ti [...]ānia [...] esse c [...]deles ita nec [...]t [...]mo [...]osa pusillamitate esse vecor [...]
Nota hic secundum oracium de mag nanimo [...]a [...]de & pusillanime thersite
Hic dicit qd princeps iusticie causa bellum modo timere debet Et narrat qualiter dux gedeon cum solis [...]ercentis viris quinque Reges scilicet Madianitharum amalichitarum amortanrum Amor [...]orum & [...]buseorum cum eorū excercitu qui [...]d nonaginta milia numeratus est gracia cooperante diuina victoriose infugam conuertit
Hic dicit qd vbi et quando causa & tempus requirunt princeps illos sub potestate sua quos iusticie aduersarios suo [...] agnouerit occidere de iure tenetur Et narrat exemplum qualiter pro eo qd saul regem agag in bello deuincit iuxta samuelis consiliū occidere nolu it ipse diuino iudicio non sosum a regno israel priuatus set & heredes sui pro perpetuo exhereditati sunt
Hic narrat vl [...]erius super eodem qualiter dauid in extremis iusticie caus [...] vt Ioab occideretur absque vlla remissione filio suo Salamoni iniunxit
Hic dicit qd pepulum sibi cōmissu bene re [...]ere super omnia principi laudabilius est Et narrat in exemplum qualiter pro eo qd salamon vt populū bene regeret ab altissimo sapienciam specialius postulauit omma bona pariter cum illa sibi habundancius aduerunt
Hic dicit secundum Salamonem qd regie magestatis imperium ante omiā sano consilio dirigendum est
Quidquid delirant reges plectuntur achiui
Hic de lucio imperatore exemplum ponit qualiter princeps sui nominis famam a secretis consiliarijs sapienter inuestigare debet et siquid in ea sinistrū inuenerit prouisa discrecione ad dexteram conuertat
Hic dicit qd seniores magis experti ad principis cousilium admittendi poci us e [...]istuut / Et narrat qualiter pro co qd roboas salomonis filius & heres senium sermouibus renuncians dicta iunenum preelegit de duodecim tribus israel a domino sud decem penitus ami sit & sic cum duabus tautūmodo il [...]usus postea regnauit
Nota questionem cuiusdam philosophi vtrum regno conueniencius foret principem optare sapientem quam cum sano consilio ipsum eligere insipientem
Nota ad [...]u [...] precipue de principis [...]ga suos subditos debita pietate legitur [...]nim ouabter anthonius a scipion [...] exemplificatus dixit quod mallet vnum de populo sibi commisso virū sa [...]uare [...]uam centum ex hostibus a [...]enigenis in be [...]lo perdere
Corporis et mentis regem decet omnis honestas / Nominis vt famam nulla libido r [...]at / Omne qd est hominis effe minat illa voluptas / Sit n [...]si magnanimi cordis vt obstat ei
Hic tractat secundum aristotilem de quinta principum xegiminis pol [...]cia (quam) castitatem concernit cuius honestas im pudicicie motus obtemporans tam cor poris quam anime mundiciciam specialius pres [...]rnat
Nota de doctriua aristotiles quasi ter princeps vt animi sui iocundita t [...] prouocet mulieres formosas c [...]bro aspicere debet caueat tamen ne mens vo luptuosa torpesceus ex carnis fragilita te in vicium dilabatur
Hic ponit exemplum qualiter pro [...]o [...]d Sardanapallus assiriorū prin [...]ps m [...]eri oblectamento effeminatꝰ f [...]e concupiscencie torp [...]rem quasi ex c [...]nsuetudine adhibebat a barboro Rege [...]dorū super h [...]c insidiante in sui feruo ris maiori voluptate subitis mutacioni bus ext [...]nctus est
Nota qualiter dauid amans muli [...]re [...] propter hoc probitat [...]m armorum non minus excercuit
Hic locuit [...]r qualiter regnum lasa ui [...] voluptatibus deditum de facili vin [...]t [...]r Et ponit exemplum de ciro rege [Page Clxxxiij] persarum qui cum [...]ddo [...] mirū probita tis strenuissimos sibiqȝ in [...]llo aduer sant [...]s nullo modo vincere potuit cum ipsis tandem pacis tractatum dissimilans [...]ordiam finalem stabilre finx it superquo [...]ddi postea per aliquod t [...]mpus armis insoluti sub pacis tempore voluptatibus intendebant Quod cir [...] percipiens in eos armatus subito irruit ipsos que indefensibiles vincens sub imperio tri [...]tarios subiugauit
Nota hic qualiter facta belli luxus infortunat Et narrat qd cum Rex amolech hebreis sibi insultantibus resis tere nequijt consilio balaam mulieres regni sui pulcherimas in castro hebre orum misit qui ab ipsis conta [...]inath graciam statim an [...]iserunt Et [...]c ab amalech deuicti in magna multituine gladio [...]aderunt
Hic boquitur qualiter principum irre gulat [...] voluptas eos et semita recta multociens deuiare compellit / Et narrat exemplum de salamone qui ex sue carnis concupiscencia victus mu [...]ierum blandimentis in sui scandalum deos a [...]enos colore presumebat
Nota hic qualit achias ꝓpheta in fig nū qd regna pest mortem sabomonis ob eiꝰ peccatum a suo herede dimuneretur pallu [...] suum in duodecim partes scidit vnde decē partes Ieroboe filio nabul qui regnaturus postea successit precep to dei tribuit
Hic b [...]quitur de tarquino nuper Rome [...]patore necnō & de eiusdem filio noiē arr [...]us [...] oim̄ vicierū vari [...]ta [...] repleti tā in h [...]ēs (quam) in muli [...]res innumera sc [...]le ra ꝓpetrauīt set specialif suꝑ hijs oue contra gabinos fraudulenter operati sunt tractare intendit
Hic narrat qd cum tarquinus in obsidione ciuitatis ardee vt eam destru eret intentus fuit Arrous filius eius romam secreto adiēs in domo collatini hespitatus est vbi de nocte illam castis simam dominam secrete lucreciam yma ginata fraude vi oppressit vnde illa pre dolore mortua ipse cum tarquino patri suo tota clamante Roma impꝑm̄ exilium delegati sunt
Hic ponit exemplum super eod [...]m [...]ua [...]ter huius virginen [...] dux ex [...] [...]tus remanc [...]m vnicam fikam pulcherimam habens cum quodam neb [...]i vi [...] nomine [...]cio vt i [...]m in vxorem du [...]ret fina [...]ter concord [...]uit / Set interim apius claudius tune [...]n perator virginis formesitatem vt eam violaret concupiscens occasiones quiꝰ matrimonij impedire ipsam que ad sui [...]um apprehendere posset s [...]bdola censpiracione fieri coniect [...]uit et cum propositum sui desiderij productis falsis t [...]stibus in [...]udicio [...]mperator habere de [...]uisset pater tunc ibidē presens exi [...]e to gladio filie sue pectus mortali vulnere per medium transfobit dicens [...]a [...] michi de filia mea virginem habere mortuam quam in scandalum meretri cem reseruare uiuentem
Hic inter al [...]a castitatis regimen con [...]rnencia loquitur quomodo matromonium cuius status sacramentum [...]uasī continenciam equirerans eciam honeste delectacionis regimine moderari decet / Et narrat in exemplum [...]ualiter p [...]o eo quod illi septem viri qui sat [...]e raguelis fille magis propter concupis tēciam quam propter matrimonium voluptuose nups [...]unt vnus post a [...]um omnes prima nocte a demone asmodeo singillatim ingulati interierunt
Incipit Liber octau [...]
Que fauet ad vicium vetus he [...] modo regula coufert / Nec non econtra qui docet ordo placet / Ce [...]us amor dudum non dum sua lumina cepit / Quo venus impos [...]tū deuia fallit iter
pOst quam ad instanciam amantis confessi confessor Genius suy hijs que aristotiles regem Aloxandrum edocint vna cum aliarum cronicarū exemplis seriose tractauit Iam vltimo in isto oc cauo voluminead confessionem in amoris causa regrediens tracttare ꝓponit super hoc qd non vlli premordia nature ad [...]ibitum voluptuose consequentes nullo humane racionis arbitrio sen ecclesie legum imposicione a suis excessi bus debite resrenantur vnde quatenus amorem conceruit amantis conscienciā pro finali sui confessionis materia genius rimari conatur
Hic loquitur contra istos quos [...] nus sui desiderij feruore inflammar ita incestuosos efficit vt ne (quam) preprijsororibus parcunt Et narrat exemplū qualiter pro eo qd Gayus Caligula tres sorores suas virgines coitu illicito oppressit deus tanti sceleris peccatum impium non ferens ipsum non solum ab imꝑio set a vita iusticia vindice preliauit / Narrat eciam aliud exemplum super eodent qualiter amon filius dauid fatui amoris concupiscenciam preuentus sororem suam thamar a sue virginitatis pudicicia inuitam deflora uit propter qd et ipse a fratre suo ab solon postea interfectus peccatum sue mortis precio inuitus dedemit
Hic narrat qualiter loth duas filias suas ipsis concencientibus carna [...] copu la cognouit duos que ex eis filios sci licet moab & Amon progenuit quorum postea generacio pratia & exasperans contra populum dei in terra saltim promissionis vario grauamine quā sepius insultabat
Omnibus est communis amor sed et immoderatus / Qui facit excessus non reputatur amans / Sors tamen vnde venus attractat corda videre / Que rationis erunt non ratione sinit
Hic loquitur adhuc contra incestuosos amantum coitus / Et narrat mirabile exemplum de [...]gno rege antiocho qui vxore mortua propriam filiam violauit et quia filie matrimonium penes alios Impedire voluit tale ab eo exiit edictum quod si quis eam in vxorem peterit nisi quoddam proble nia questionis quam ipse rex proposu erat veraciter solueret capitali sentencia puniretur super quo veniens tādem discretus iuuenis princeps tiri appolinus questionem soluit / Nec tamen filiam habere potuit sed rex indignatus ipsum propter hec in mortis odium recollegit / Vnde appolinus a facie regis fugiens quamplura prout inferius intitulatur propter amorem pericula passus est
De aduentu appo [...]oni in autiochiam vbi ipse filiam regis antioche in vxorem postulauit
Questio regis antiochi s [...]lere vehor materna ca [...]ne v [...]soo [...] quero patrem me um matris mee virū vxoris mee filiū
Qualiter thaliartus miles vt appolinum veneno intoxicaret ab anti [...] oche in tirum missus ipse ibidem non Inuento antiochiam rediit
[Page]Qualiter apoollinus in portu tharsis appl [...]cauit vbi in hospicō cuiusdā magni vin nomine strangulionis hospitatus est
Qualiter hellicanus ciuis tiri tharsim Veniens apollinum de insidijs anthiochi [...]rrminiuit
Qualiter appolinus portū tharsis relin quens cum ipse per mare nauigio securiorem quesiuit superuenieute tempestate nauis cum omnibus preter ipsum solum in eadem contentis iuxta pentapolim periclitabatur
Qualiter appollinus nudus superlitus iactabatur vbi quidam piscator ipsum collobio suo vestiens ad vrtem pentapolim direxit
Qualiter appollinus pentapolim adue niente ludus a giguasij ꝑ vrbem publice proclamatus est
Qualiter appollinus ludum gignasij v [...]n [...]ens in aula regis ad cenam ho [...]on [...]ice receptus est
Qualiter appollinus in cena recum [...]ens nichil comedit set dolo roso vultu capite maxime ingemescebat qui tandem a filia regis confortatus citheram plectens cunctis audientibus citherando vltra modum complacuit
Qualiter appollinus cum rege pro filia sua erudienda retentus est
Qualiter filia regis appolinum ornato apparatu vestiri fecit / Et ipse ad puelle doctrinam in quam pluriꝰ famulialiter intendebat / Vnde placata puella in amorem appolini exazdescens infirmab [...]tur
Qualiter tres filij principum filiam regis singillatim in vxorem suis supplicacionibus postularent
Qualiter fitia regis omnibus alijs retictis appollinum in maritu [...] preclegit
Qualiter rex & regina in maritagium filie sue cum appolino consencierunt
Qualiter appollinus filie regies nup [...] sit et primo nocte cum ea concubiens ipsam inpregnauit
Qualiter amtassiatores a tiro in quodam naui pentapolim veniētes mortem regis antiochi Appollino nūciauerūt
Qualiter appollino cum vxore sua imprignata a pentapoli versus tyrum nauigantiꝰ contigit vxorem mortis artia [...] angustiatam in naui filiam que postea thaysies vocabatur patere
Qualiter appollinus mortem vxoris sue planxit
Qualiter suadentibu [...] nautis corpus vxoris sue mortue in quadam cista plumbo et ferro obtusa & circumligata apoolinus cum magno thesauro vna cū quadam littera sub eius capite scripta reludi in mari proiti fecit
Copia littere capiti vxoris sue supposite
Qualiter appo [...]ꝰ vxoris sue cor [...]e in [...]are proiecto Tirum re [...]nguens cursū [...]um versus tharsim nauigio dolens arripuit
Qualiter cor [...]us predicte deffun [...]e super [...]ttus apud ephesim quidem medicus nomine Cerimon cum a [...]au [...] [...]us suis dscipul [...]s inuenit quod in hospicium [...]ortans et extra cistam [...] [...] nēs spir [...] cu [...]o vite in ca inuento ipsam plene sanitati restituit
Qualiter vxor appolini sanata domū religionis peciit vbi sacro velamine munitam cast [...] omni tempore se vouit
Qualiur appolinus tharsim nauigās filiam suam thaysim strangulioni [Page] & dionisie vxori sue edu [...]n [...]am cōmen d [...]uit [...] dein de tirum adijt vbi cum in es [...]imabi [...] gaudio a suis receptus est
Qualiter thai [...]s vna cum phi [...]otenna s [...]rangulionis et dionisie fil [...]a omnis sciencie & h [...] nestatis doctrina imb [...]ta [...]st Set [...]aisis phi [...]t [...]nnam pr [...] llens in odium mortale pe [...] inuidiam a dio [...]ia recollecta est
Qualiter dionisia thaisim vt occideret theopho [...]o s [...]ruo suo [...]radidit qui cū nocturnanter [...]ongius a [...] v [...]be ipsam ꝓpe [...]itꝰ maris īterficere ꝓposuerat pirate i [...]id latitātes thaisim de manu car nificis erupuerūt ipsam [...] vs [...] ciuitatem mitelenā ducentes cuid leonino scortorum ibid magistro vēdiderūt
Quater leoninus [...]haisi ad lupa n [...]r destinauit vbi dei gracia preuenta ipsius virginitatem nullus viola [...]e po tuit
Qualiter thaisis a lupanari virgo liberata inter sacras mulieres hospiciū habens scie [...]cias quib [...] edocta fuit nobiles regni puellas ibidem edocebat
Qualiter theophilus ad dyonisiam mane rediens affirmauit se thaisim occidisse super quo dionisia vna cū stran gu [...]one marito suo dolorem in publico [Page CC] confingentes ex [...]quias et sepulturam honorifice quantum ad extra subdola con [...]ectacione fieri constituerunt
Qualiter appolinus in regno suo apud tirum existens parliamentum fieri constituit
Oualiter appolinus post ꝑliamentū tharsim ꝓ thaise filia sua quereda adiit qua ibid non inuenta abinde nauigio recessit
Qualiter nauis appollini ventis agi ta [...] pertum v [...]bis metelene in die quo fe [...]a neptuni [...]elebrari cōsu [...]ūt applicu it sz [...]pse pre dolore thaisis fike sue quā mortuam reputabat in fundo nauis obs [...]uro [...]a [...]ns lumen videre noluit
Qualiter athana goras vrbis metelene princeps nauim appolini īuestigans ipsū sic contr [...]statum nichil que respōdente consola [...] satage [...]at
Qualiter precepto principis ut appollnū consolaretur thaisis cū cithe [...] [Page CCj] sua ad ipsum in obscuro nauis vbi iacebat producta est
Qualiter sicut deus destinauit patri filiam inuentam recognouit
Qualiter allenag [...]ras appollinum de n [...] in he spiaum henorifice recollegit & tha [...]sim patre consenciente in vxorem [...]uxit
Qualiter appolinus vna cum filia & eius marito nauim ingredi [...]tes a metilena vsqȝ thars [...]n ꝓposuerūt / sȝ appolinus in sompnis amoitus versus [...] phesim vt ibid in t [...]plo diane sacrificaret vela per mare diuertit
Qualiter appolinꝰ ephesym in tem plo dyane sacrifi [...]ns vxorē suam ibid velatam inuenit qua secum assumpta nauim versus tirum regressus est
[Page]Qualiter appolliuus vna cum vxere [...]t fi [...]ia sua tirum applicuit
Qualiter appollinus anthenogo [...]m cum tharse vxore sua super tyrum c [...]rona [...] fe [...]t
Qualiter appollinus a tiro y mare versus tharsim iter axipiens vindictam contra strangulionem et dionisiam vx orem suam pro inuiria quam ipī thaysi filie sue intuler [...]nt iudicialiter assecutus est
Qualiter artestrate pentapolim rege mortuo ipsi de regno epistolas su [...] hoc appolino direxerunt / Vnde appolinus vna cum vxore sua ibidem aduenientes ad decus imperij cum magno gaudio coronati sunt
When al this thyng is goo & ended This kyng which loued was & frended / A letter hath which came to hym By shyp fro pentapolym
Confessor ad amantem procedendo
Confessio amantis vnde pro finali conclusione consiliū confessoris impetrat
hIc super amoris causa finita confessione Confessor Genius ea que sibi salubrius expediunt sano cousilio finaliter iniungit
Hic [...]quitur de contrauersia que inter confessorem & amantem in fine confessiomis versabatur
Hic tractat formam cuiusdam supp [...] [...]onis quam ex parte amantis genij S [...]rdot [...]s sui Venus sibi porrectam acceptabat
Vpon my self this ylke tale come How whilō Pan which is the god of kynde / with s [...]ue wrestled and was euercome / For euer I wrasile & euer I am behynde / That I no strengthe in al my herte fynde / wherof I may ston den ony trowe / Soo ferre my wytte with loue is ouerthrowe
Whom nedeth helpe he mote helpe craue Or helpeles he shal his nede spylle Pleynly & thorugh sought my wyttes al I haue / But none of hem can helpe after my wylle / But also wel I myght sitte stylle / As praye vnto my lady of ony helpe / Thus wote I not wherof my self to helpe
Vnto the grete Ioue & yf it byd To do me grace of thylke swete tonne which vnder key in his s [...]lere a [...]yd Lyeth couched yt fortune is ouercōme But of the bitter cuppe I haue begēne I note how ofte & thus I fynde no game / For euer I aske & it is ye same
I see the world stōdeth vpō [...]schaūge Now wynde lowde & [...]ow the weder softe / I may see eke the grete mone chaunge / And thynge whiche now is lowe is [...]fto in [...]ofte / The dredeful wer res in to pees ful ofte / They torne & euer is daunger in one place / whiche wil not chaūge his wil to do me grace
But vpon this grete clerke ouyde / Of loue when he maketh his remembraūce
[Page CCv]He saith ther is the blynde cupide The which hath loue vnder his gouernaunce / And with his hande many a fyry launce / He woundeth ofte there he wyl not h [...]e / And that somdele is cause of my quarele
Ouyde sayth eke yt loue to parfourme Stante in ye ho [...]de of venus ye goddesse But whan she taketh hir counceyl with satourne / There is no grace and in that tyme I gesse / Began my loue of which myn heuynesse / Is now & euer shal but I spede / So wote I not my self what is to rede
For thy to you cupyde & venus bothe with al my hertes obeysaunce I praye If ye were atte fyrst tyme wrothe whan I began to loue I you say Now stynte & do thilke fortune away So that daunger whiche stondeth of retynewe / wyth alle my lady hys place may renewe
O thou cupyde god of loues lawe That with thy darte brennyng hast sette a fyre / My herte so that wounde wythdrawe / Or yeue me salue suche as I desyre / For seruyce in thy courte wythouten hyre / To me whiche euer yet hath kepte thyn heste / May neuer be to loues lawe honeste
O thou gentyl venus loues kynde quene / without gylte thou doest o [...] me thy wreche / Thou wotest my peyn is euer elyche grene / For loue & yet I may it not areche / Thus wolde I for my laste word, byseche / That thou my loue acquyte as I deserue Or ellys do me playnly for to sterue
Hic loquitur qualiter venus accepta amantis supplicacione indilate ad singula respondit
Qui cupit id quod habere nequit sua tempora perdit / Est vbi non posse b [...]lle salute caret / Non estatis opus ge [...]dis hirsuta capillos / Cum calor abc [...]ssit equiparabit hiemps / Sicut habet mayus non dat natura decembri / Nec poterit compar floribus esse lutū
Sic neqȝ decrepita senium iuuenile vo luptas / Floret in obsequium quod venus ipsa petit / Coueniens igitur foret nec qd [...]ua senectus / Attigit veterius corpora casta col [...]nt /
Hic cōtra quoscūqȝ viros inue teratos amoris concupiscenciam affectans loq̄ tur venus huius qȝ amantis confessi suppstcationem quasi deridens ipsum ꝓ eo qd senexit debilis est multis exortutionibus insufficientem redargu it
Qualiter super derisoriam veneris exhortacione cōtristatus amans quasi mortuus in terram corru [...]t vbi vt sibi videbatur cupidinem cum in numera multitudine nuper amantum varijs turmis assistenaum conspicicbat
De nominibus illerum nuper aman tum spasinoto aliqui inuenes aliqui se nes apparuerūt Senes autem precipue tam erga deum quam deam amoris ꝓ sauitate a mantis recuperanda multiplicatis precibus misericorditer instabant
Hic traciat qualiter c [...]pito amātis senect [...] [...] Viscera p [...]rsc [...]t [...]ns ignita s [...] concupis [...]cie tela ab [...]o peni tus extraxit quem venus postea ab [...] [...]lore percipiens vacuum reliquid / Et sic tandem prouisa senectus racionem inuocans hominem interiorem per p [...] ns amore infatuatum mentis sanitati p [...]enius restaurauit
Quod [...]atꝰ hoīs mēsiꝰ āni [...]
[Page]Marce precor xpriste populus quo gau det iste / Anglia ne triste subeat rex summe resiste / Corrige quosque fragiles absolue reatus / vnde deo gratꝰ vigeat [...]ocus iste beatus
Amen
Explicit iste liber qui transeat obsecro liber / Ut sine liuore vigeat lectoris in ore / Qui sedet in scannis celi det ut ista Iohannis / Perpetuis annis stet pagina grata britannie / Derbie comiti recolunt auem laude periti / Vade liber prius sub eo requiesce suturus
Epistola super huius operis vet opusculi sui complementum Iohanni Golver a quodā philosopho transmissa
Quam anxere freta golber tua carmina leta / Per loca discreta canit anglia laude replita / Carminis at leta satirus tibi siue poeta / Sit laus completa quo gloria siat sine meta
Quia vnusquisa (que) prout a deo acoepit alijs impartire tenetur Iohes gow er super hijs que deus sibi intellectua liter donauit villicacionis sue racionem dum tempus instat scundum aliquid allemare cupiens inter labores et ocia ad aliorum noti [...]iam tres libros doctrine causa forma subsequenti propterea composuit
Primus liber galico sermone editus in decem diuiditur partes & tractans de viais et virtutibus necnon & de bariis huius seculi gradibus nama (que) (qui)a peccator trausgressus ad sui creatoris agnicionem redire debet recto tramite docere conatur / Titulus libelli istius Speculū hominis nuncupatus est
Scandus enim liber sermone latino versibus exame tri compositus tractat super illo mirabi [...] euentu qui in anglia tempore Regis Ricardi secundi Anno regni sui quarto contigit quando seruiles rustici impetuose contra nobiles et ingenuos regni insurrexerūt innocenciam tamen dicti domini regis tune iunioris etatis causam inde excusabilem pronuncians culpas abunde et quibus et non a fortuna talia inter homines contingunt enormia euidencius declarat titulus que voluminus huius cuius ordo septem continet paginas / vox clamantis nominatur
[Page CCxj]Tercius iste liber ang [...]co sermone in octo partes diuisus qui ad instanciam serenissimi principis dc [...] domini regis anglie ricardi secundi conficitur / Secū dum dauic [...]s propheciam / Suꝑ huius modi regnorum mutaciene a tempore regis no [...]o godonosor vsqȝ nunc tempora distinguit / Tractat eciam secundum nectanabum et aristotilem / Super hijs quibus rex alexander tam in sui regimine (quam) aliter super amorem et amantum condiciones fundamentum habet vbi variarum cronicarum historiarum qȝ finem necnon poetarum philosophorum qȝ scripture ad exemplum distinctius inseruntur nomen qȝ presentis opuscuk Confessio amantis specia [...]tre nuncu patur
Carmen quod quidam philosophus in memoriam Iohannis Golber super consummacione suorum tuum [...]brorum forma sub sequenti composuit / et eitem gratanter transmisit
Eneidos Bucoks que georgi [...] me [...]ra perhennis / virgi [...]o laudis certe dedere soo [...]s / Hijs tribus ille [...]bries prefertur honore poetis / Roma qȝ precipuis laudibȝ Instat eis / Golber sic que tuio tribus est dotata libellis Anglia morigeris quo tua scripta seris / Ille que latinis tantum sua me tra loque [...]s / Scripsit vt Italicis sint recolenda notis / Te tua set trinis tria scribere carmina linguis / Constat vt inde viris sit scola lata magis Gallica [...]ngua / prius latina secunda set ortus / Lingua tui pocius angli [...] complet opus / Ille quidem vanis / ro manas obstupet aures / Ludit et in studijs musa pagana suis / Set tua xpristicolis fulget scriptum renatis Quo tibi [...]licolis laus sit hab [...]da locis Quis sit vel qualies / sacer ordo cōnubia [...]s / Scripsi mentalis sit amor qd in ordine talis / Exemplo veteri poterunt ventura timeri / Cras caro sicut heri / leuiter valet illa moueri / Non ita gaudebit sibi qui de carne placebit Quin corpus flebit aut spūs inde dolebit / Carne refrenatus / qui se regit inmaculatus / Omnes quoque status precellet in or [...]e beatus / Ille deo gratus / splendet ad omne latus
Carmen qd Iohannes golber super amoris multiplici varietate sub compen dio metrice composuit /
Est amor in glosa / pax bellica / [...]is pietosa / Accio famosa / vaga sors / vis imperiosa / Pugna quietosa / victoria pe [...]niciosa / Regula discosa / soola deui uia / lex capitosa / Cura molestosa / grauis ars / virtus viciosa / Gloria damp nosa / flens / risus / et ira iocosa / musa dolorosa / mors leca / febris preciosa Esca venenosa / fel dulce / fames animosa / vitis acetosa / sitis ebria / mens furiosa / Flamma pu [...]inosa / nox clara dies [...]enebrosa / Res dedignosa soci alis et ambiciosa / Garrula verbosa / se creta silene studiosa / Fabula formosa sapiencia prestigiosa / Causa ruinosa rota versa quies operosa / Vrticata rosa spes stulta / fides que dolosa
Magnus in exiguis variatus vt est tibi clamor / Fixus in ambiguis motibus errat amor / Instruat audit [...] tibi leccio sit repetita / mors amor et bita / participantur ita
Lex docet aucto (rum) quod iter carnole he norum / Tucius est quorum sunt federa coniugiorum / Fragrat vt ortorum rosa plus (quam) germen agroa [...]
[Page]Qrdo moriterū caput ē et finis amorū Hec est nuptorum carnis quasi regula morum / Que saluandorum sacratur in orbe virorum / Hinc vetus ānerum Eolber sub spe meritorum / Ordine sponsorum tutus adhibeo thorum
Orate pro anima Iohannis Golber Quiacunque enim pro anima ipsius Iohannis Golber orauerit t [...]ciens quo [...]ens mi [...] Quingen [...] dies indulgencie ab ecclesia rite conces [...] misericorditer in domino possidebit
Enprynted at westmestre by me Willyam Caxton and fynysshed the ij day of Septembre the fyrst yere of the regne of Kyng Richard the thyrd / the yere of our lord a thousand / CCCC / lxxxxiij /