Capitulo. .1.

PLacitorum, ali­ud est criminale, aliud ciuile. Itē placitorum cri­minalium, aliud pertinet ad co­ronam domini Regis, aliud ad vicecomitem p­uinciarum ad coronam domini Regis, per­tinent ista.

Cap 2.

Crimen quod in legibus dicitur crimen lese maiestatis, vt denece vel seditione per­sone domini Regis vel regni, vel exercitus occultatio inuenti thesauri fraudulosa, pla­cita de pace domini Regis infracta homici­dium, incendium, roberia, raptus, crimen falsi, et si que sunt similia. Que scilicet crimina vltimo pun [...]untur supplicio, aut membro­rum truncatione. Excipitur crimen furei, [Page] quod ad vicecomitem pertinet, et in comita­tibus placitatur et terminatur ad vicecomi­tē etiam pertinet per defectū dominorum:Cognitio furti detra­hitur vice­comiti sta­tuto mag­ne carte. Cap. 17. cognoscere de medletis, de verberibus, de plagis etiam nisi accusator adiciat de pace domini regis infracta.

Cap. 3.

Placitum ciuile aliud in curia domini Re­gis tantum placitatur et terminatur aliud ad vicecomites prouinciarum pertinet. In Cu­ria domini Regis, habent ista tractari et ter­minari placitū de baroniis, placitum de ad­uocationibus ecclesiarum. Questio status, placitum de dotibus vnde mulieres ipse nil penitus perceperunt. Querela de fine facto in curia domini Regis non obseruato, de homagiis faciendis, et releuiis recipiendis, de purpresturis, placitum de debitis laico­rum. Et ista quidem placita solummodo su­per proprietate re [...] prodita sunt, de illis autē que super possessione loquuntur; et [...]er re­cognitiones placitantur et terminantur in­ferius suo loco dicetur.

Cap. 4.

¶ Ad vicecomites pertinent ista. Placitum de recto de liberis tenementis per breue do­mini Regis, vbi curia dominorum probatur [Page 2] de recto defecisse, quod qualiter fieri debe­at: inferius suo loco dicetur. Placitum de na­tiuis, sed per breue domini Regis.

Cap. 5.

¶ Cum clamat quis domino Regi aut e­ius iusticiis de feodo aut de libero tenemen­to suo si fuerit querela talis, quod debeat vel dominus Rex velit in curia sua deduci: tunc is qui queritur tale breue de summonitio­ne habebit.

Cap. 6.

Rex vicecomiti salutē precipe. A. quod iu­ste et sine dilatione reddat. B. vnā hidā ter­re in villa illa vnde idem. B. queritur quod predictus. A. ei deforciat: et nisi fecerit sum­mone eum per bonos summonitores quod sit ibi coram me vel Iusticiis meis in crasti­no post octabis clausi pasche apud locum illum, ostensurus quare non fecerit. Et habe­as ibi sūmonitores et hoc breue. Teste Ra­nulpho de Glanuilla apud Clarindon.

Caput. 7.

¶ Summonitus autem ad diem prefixum aut venit aut non, aut nuntium, aut essoniū mittit: aut neutrum. Si neque venit, neque mittit: aduersarius eius qui petit aduersus cum, die statuta coram Iusticiis appareat. et [Page] se aduersus eum liti offerat: et ita in Curi [...] a per tres dies expectabit. Si vero nec quarta die venerit apparentibus sūmonitoribus, et asserētibus, se bene eum sūmonuisse, et idem probare se offerentibus iuxta considerationē curie: iterum per aliud breue sūmonebitur per interualla quindecim dierum ad minus. Et erit breue vt veniat responsurus tam su­per capitali placito: quā super eo (que) ad primā sūmmoni ionem non venit. Et ita tribus sū ­monitionibus sub hac forma emissis: Si non ad tertiam sūmonitionē venerit, neque mise­rit, capictur tenementum in manum domini Regis: et ita per quindecim dies remanebit. Et si infra illo; quindecim dies non venerit: aduersario eius adiudicabitur feisina, ita (que) de cetero non audietur, nisi super [...]prietare per breue domini Regis de recto. Si vero infra il­los dies quindecim venerit: volens repleg [...]are tenementum, precipietur ei quod ad quartū diem veniat, et habebit quod de iure habere debet: etita poterit seisinā recuperare si vene­rit. Si vero ad tertiam sumonitionem vene­rit, et premissas sūmonitiones recognouerit, statim amittit seisinam, nisi dies saluare pos­sit [Page 3] per dominum Regem vvarrantum, et per breue quod incontinenti ostendat.

Cap. 8.

¶Rex Iustiē salutem vvarrantizo. B. qui fuit apud illum locum per preceptum meū illo die, in seruitio meo, et ideo corā vobis-eodie assisis nostris interesse non potuit, et vo­bis mando (que) pro absentia sua illius diei eū non ponatis in defaltam, nec in aliquo sit perdens. T. &c.

Cap. 9.

Si summonitiones omnes negauerit: pro qualibet iurabit duodecima manu: et si vnus iuratorum die statuta defecerit: aut persona alicuius eorum iuste excipi possit sine recu­peratione alterius iuratoris eadem hora sei­sinam suam amittet propter defaltam. Si ve­ro sufficienter: iuratum fuerit, eo die de pla­cito respondebit.

Cap. 10.

Si ad primum diem non venerit summoni­tus: sed se essoniauerit, si essomum fuerit ra­tiona bile, recipietur. Et ita tribus vicibus con­tinue poterit se essoniare. Et quia variis ex causis contingit aliquem se essoniare, & iuste, de diuersis generibus essoniorum videamus.

Cap. 11.

[Page]Essoniorū aliud prouenit ex infirmitate a­liud aliunde prouenit.Essoniū de reseantisa i­dem valet quod esso­mum de malo lecti. Item cū ex infirmitate quandoque ex infirmitate veniendi quādo­que interuenit ex infirmitate de resean­tisa.

Cap. 12,

¶Summonitus itaque siad primum diem per infirmitatem veniendi fecerit se essoni­are, erit in electione aduersarii presentis: vel exigere probationem legittimam illius es­sonii ab eo essoniatore, eo die vel plegium inueniet, vel fidem dabit, quod ad diem no­minatum habebit garantum suum de illo essonio, et ita tribus vicibus continuis pote­rit se essoniare hoc modo. Et si tertio die non venerit, neque se esfoniauerit: tunc conside­rabitur quod ad alium diem sit in propria persona, aut pro se sufficientem responsalem mittat ad lucrandum vel perdendum pro eo loco suo, et sic quicunque die statuta suo loco venerit: offerens se defensioni il­lius cum litteris eius, vel sine litteris: Si no­rum sit eum esse coniunctam personam ab­sentis: pro eo accipictur in Curia ad Iucran­dum vel perdendum. Si vero ad quartum di­em post tria essonia venerit, et omnia esso­nia [Page 4] vvarrantizau erit? probabit quodlibet es­sonium iureiurando propria et vnica manu et sic de placito eodem die respondebit. Si ad quartum diem neque venerit,Iure iuran­do libera­tus est esso­niatus sta­tuto marle­br. Cap. 19. neque re sponsalem miserit, capietur tenementum in manū domini Regis misso breui a curia ad vice comitē illius prouincie vbi tenementū illud est quod breue est in hec verba.

Ca. 13

¶Rex vic̄ salutem precipio tibi quod si­ne dilatione capias in manum meam, me­dietatem terre de illa villa, quam. M. clamat ad dotem suam versus. R. de qua placitum est inter eos in Curia mea, et diem captio­nis Iusticiis meis scire facias. Et summone per bonos summonitores predictū. R. quod sit corā me vel iusticiis meis apud vvestmo­nasterium a crastino octabis clausi pasche, in quindecim dies, auditurus inde iudicium su­um. Et habeas ibi summonitores et hoc bre­ue. T. Ranulpho de glanuilla apud vvestmo­nasteriū. &c. Et preterea precipietur vic̄ illius prouincie, vt essoniatores illos capiat, et tan­q̄ falsarios per hoc breue retineat

Cap. 14.

¶Rex vicecomiti salutē precipio tibi, ꝙ sine dilatione, diligenter queras per comitatum tuum. A. qui falso essoniauit. B. versus. C. in [Page] curia mea, et saluo facias eum custodiri, do­nec aliud inde habueris preceptum meum T. &c. Et preterea interim sūmonebitur principalis reus: ꝙ sit coram domino Rege, vel Iustitiis eius, ostensurus quare essoniatorē su­um non vvarrantizauerit, & de capitali pla­cito responsurus? Preterea, sūmonebitur ple­gius essoniatorum in de per hoc breue.

Cap. 15.

¶Rex vicecomiti salutem. Sūmone ꝑ bo­nos sūmonitores T. quod sit coram me vel Iusticiis meis apud vvestmonasteriū, a clau­so pasche in.xv. dies ostensurus, quare non habuerit I. coram me apud vvestmonaste­riū die illo ad vvarrantū de essonio, quod I ꝓ eo fecit in curia mea versus M. sicut plegia­uit ipsum ad habendum cum. Et habeas ibi sūmonitores, et hoc breue T. &c.

Ca. 16.

Si vero infra quindecim dies venerit: volens replegiare tenementū, precipietur ei quod sit ad diē nominatum, vt tunc habeat ꝙ ha­bere debet de iure. Et ita si venerit sub ple­giatione, seisinā recuperabit, et retinere po­terit. Si omnes summonitiones, et omnia es­sonia negauerit, et hoc idem probauerit iu­ramentis [Page 5] duodecima manu, pro singulis di­ebus faciendis, vel si primam sūmonitionem recognouerit, et tria essonia vvarrantizauerit et quartum diem per dominū Regem vvar­rantum saluare poterit per breue scilicet ꝙ incontinenti habeat, sic quoque poterit sei­sinam suam retinere. Si vero infra quindecī dies non venerit, ad diem proximam adiu­dicabitur seisina aduersario eius ita quod ille nunquam audietur inde nisi per breue domini Regis de recto.Consulitur non plegi­ationi sta­tuto Regis. Mittetur autem ad­uersarius in seisinam illius tenamenti ad vi­cecomitem per hoc breue.E. 3. Anno. 9 Cap. 4.

Cap. 17.

Rex vicecomiti salutem precipio tibi, ꝙ sine dilatione seisias M. de tanta terra in illa villa de qua placitum fuit in curia mea, inter ipsam et R. quia seisina illius terre adiudi­cata est cidem M. in curia mea pro defectu. R. T. &c.

Cap. 18.

De infirmitate vero de reseantisa, si quis se essoniare voluerit, hoc tribus vicibus fa­cere poterit. Dum tamen tertia die ante da­tam diem, essoniator essonium suum pre­sentauerit loco competenti, et coram per­sona idonea. Et si ad tertiam summoni­tionem [Page] non venerit, considerabitur vt vi­deatur vtrum infirmitas illa sit languor an non, quod vt fiat precipietur vicecomiti per hoc breue.

Cap. 19.

Rex vicecomiti salutē precipio tibi, ꝙ sine dilatione mittas quatuor legales milites de Comitatu tuo, ad videndum siinfirmitas. B. vnde se essoniauerit in curia mea versus. R. sit languor vel non. Et si viderint quod sit languor, tunc ponant ei diem a die visionis in vnum Annum et vnum diem quod sit eo­ram me vel Iusticiis meis, vel sufficientem responsalem mittat inde responsurum. Et si viderint quod non sit languor, tunc ponant ei certum diem quo veniat, vel sufficientem responsalem mittat, inde responsurum. Et summone per bonos summonitores: predic­tos quatuor milites, quod tunc sint ibi ad testificandum visum suum, et quem diem ei posuerint et habeas ibi summonitores et hoc breue. T. &c. Notādum etiam quod duo essoniatores: necessarii sunt ad hoc essonium faciendum ad minus.

Cap. 20.

¶Preterea notandum quod duo prima es­sonia possunt esse de infirmitate veniendi [Page 5] et tertium de reseantisa quod si sle euenerit mittetur ad videndum vtrum sit languor an non. Si autem duo prima essonia fuerint de teseantisa et tertium de infirmitate veniendi: confiderabitur tanquā omnia essent de infir mitate veniendi, quia secundū naturā vltimi essonu femper est iudieandum.

Cap. 21.

¶Si quis aliqua vice responderit in Curia, et illi presēti dies ibi prefixus fuerit, si ad illū diē neque venerit, ueque responsalē miserit capietur tenementū in manū domini Regis sine replegiatione, et sūmonebitur ille, vt ve niat auditurus indeiudiciū suum ad diē no­minatum: et ita siue veniat siue non, amittet seisinā propter defaltā, quia de cetero summo nitionem diffiteri non poterit, nisi breue do­mini Regis incōtinenti ostendat, quo diem non seruatsi saluare possit. Sed licet altera vice in curia responderit, si licite recesserit: ad tria essonia recuperate poterit, nisi pactum a­liud inducat. Si vero primo se essoniauerit quis, et secūdo, neque venerit, neque se essoni­auerit, praecipietur vic̄ ꝙ essoniatorē illum at­tachiet, tanquā falfariū per praescriptū breue.

Cap. 22.

[Page]¶Sciendum autem quod cum quisse es­soniauerit, essoniator poterit se essoniare rati­onabili essonio: Si quis enim volens se ratio­nabili modo essoniare, et essoniatorem ad se essoniandum transmiserit, et ille obiter in a­liquod rationabile impedimentum inciderit, quo minus ad diem statutum venire possit, expectabitur vsque in quartum diem, sicuti et dominus eius, quod si intra quartum diem venerit, recipietur essoniator eius, quocunque die venerit et potest saluare dies preteritos, e­isdem de causus quibus et dominus.

Ca. [...].

Poterit etiam si id elegerit se essoniare per alium essoniatorem ipse principalis essonia­tor ita tamen quod ille secundus essoniator dicat in curia ipsū tenentem (proposito esso­nio rationabili) detentum, non posse ad illum diem venire nec pro perdere, nec pro lucrari et ad modo se essoniandum illum alium des­tinasse, et ipsum essoniarorem in tale impe­dimentum incidisse: quod ad illum diem ve­nire non poterit et hoc paratus est probare secundū cōsiderationem curiae sic autem re­cipietur essonium tale, et dabitur etiam ipsi tenenti dies per talem essoniatorem ita quod [Page 6] assecurabit inde vvarrantum suum habere ad talem diem datum et ita ad diem ipsum o­portebit ipsum tenentem: principalem es­soniatorem, vvarrantizare et eius essoniure solito modo probare et primum essoniato­rem similiter secundum, nisi primo die ip­semet essonia sua probauerit ad petitionem aduersarii.

Cap. 24.

Si vero post essonium suum propositum in curia, infra quartum diem venerit volens in­de agere vel respondere ipse tenens, si per es­soniarcrem prius fuerit dies datus in curia: et pars aduersa sic recesserit a curia, petens nul­lum habebit inde recuperare quantum ad ipa sum diem preteritum.

Cap 25.

Est et aliud genus essoniandi et necessari­um cum quis essoniat de esse vltra mare:Vide statu­tum. vv. Pri­mi. cap. 43. de contra­placitando huic esso­nio, et tūc si recipiatur essoniū: da buntur ipsi essoni­ato ad minus quadraginta dies. Si vero vlte­tius illo, vel alteriusmodi essonio rationabili se essomauerit, de cetero solitus cursus scrua­bitur in respectu dando.

Cap. 26.

[Page]Sunt et alia essonia que loca sortassi [...] habe re possunt ad saluandos illos quatuor dies vel aliquem corum per quē vel quos expec­tatur aduersarius in Curia: Vt subita aquarū inundatio, aut alius casus repentinus qui pre­uideri non poterat.

Cap. 27.

Per seruitium domini Regis item rationa­biliter se essoniat quis, & cū in curia probatur hoc essonium, et admittitur, remanebit loque la sine die, donec constiterit eum ab illo ser­uitio domini Regis rediiffe, vnde hi qui assi­due sunt in seruitio domini Regis, vt serui­entes ipsius, hoc essonio non gaudebunt, er­go circa corum personas obseruabitur solitus cursus curiae, et iuris ordo. Sed circa predicta essonia hoc modo distinguendum est. Qui per seruitium domini Regis se essoniarifacit aut prius comprehendit eum sūmonitio vn­de aduersarius eius querit eum ponere in placitum: aut prius iuit in seruitium domini Regis et postmodum est [...] summonitu [...] Si vero prius fuerit in seruitio domini Re­gis: et intorim de placiio summnonitus, in­distinere verum est, et obtinet quod su­perius dictum est. Si prius ponitur quis in [Page 7] placitum, & postea se facit essoniari per serui­tium domini Regis, refert vtrum is per man­datum domini Regis, vel preceptū genera­le vel speciale, ex necessitate sit in illo seruitio an alias. Siev precepto domini Regis ad il­lud seruitium fuerit vocatusetunc quoque idem iuris crit quod in superiori casu. Si ve­ro alias ex voluntate, non ex precepto domi­ni Regis in seruitiū ipsius de nouo se inges­ferit, distinguitur vtrum ierit vltra mare in ser­uitium illud [...] an citra remanserit. Si vltra ma­re, dabitur ei respectus qua draginta dierum ad minus, quod si infra illos. xl. dies non redi­erit: obseruabiru [...] solitus cursus curiae, & iu­ris ordo. Et quandocunque in curia appare­bit vel per se, vel per responsalem, oportebit eum habere breue domini Regis, ad vvarrā ­tisandum suum essonium de premissis, quod incontinenti exhibeat. Si citra mare fuerit [...]in seruitio domini Regis, tunc in voluntate Iu­stiē domini Regis erit et in beneplacito, breuiorem terminum dare ei vel ampliorē secundum quod viderint domino Regi ex­pediri dum tamen obseruetur iuris ordo.

Cap, 28.

[Page]Contingit preterea aliquem essoniariin eu­ [...]ia per infirmitatem qua quis detinetur in e­adem villa cum illue venerit ad placitū suum prosequendum et tunc considerabirur in Curia, quod in crastino veniat, et ita per tres dies continuos expectabitur et ex hac causa respectum trium dierum cōtinuorū habebit qua si tertio die itase inde essoniauerit: tunc mittentur quatuor milites ad eum, per consi­derationem euriae ad videndum vtrum sit in +ali statu quod possit venire ad curiam an nō et si viderint quod possit, tunc ei precipient quod ad Curiam veniat et ibifaciat quod fa­cere dehet. Et si viderint eum non posse ve­nire, et hoc in curia testati fuerint tune habe­bit alium diem rationabilem et ita respectū qum decim dierum ad minus.

Cap. 29.

Est preterea essoniū, quod quandoque in cu­ria presentatur, scilicet de esse in peregrinati­one. Sed distinguendū est, vtrum is qui taliter se essoniat fuerit positus inde in placitum, an­tequam iteripsum artipuerit, an non quod si prius sumnionitionem inde habuerit: ob­seruabitur [Page 8] cursus Curiae et iuris ordo. Si vero prius inde nullam habuerit summonitionē: tunc iterum distinguendum est, vtrū iuerit ad Hierusalem an alium locum. Si versus Hie­rusalem iuerit is quise essoniare fac̄: tunc so­let [...]i darirespectus vnius anni, et vnius diei, ad minus, de aliis vero peregrinationibus solet dari respectus, pro voluntate domini Regis et bene placito vel eius Iustiē, pro longitudine, vel breuitate itineris, prout viderint tempe­randum.

Cap. 30.

Ponitur autem in breue de summonitione facienda vic̄ directo, hec clausula, et habeas ibisummonitores et hoc breue Ideoque ab initio querendum est, ad diem datum in Curia, offerente se liti eo qui petit, vtrum vicecomes breue et summonitores ibi ha­beat, an non [...]si habeat tunc testata summonitione, procedendum erit in placito, secundū quod praemonstratum est. Si vero illo die pre sens non fuerit vicecomes, nec infra quartum diē venerit, vsque ad quē diem expectandus est tenēs ipse, tunc precipietur ei iterum per [Page] breue do mini Regis, quod tenentem sum­moneat de capitali placito, per breue de se­cunda summonitione, et quod ille veniat os­tensurus, quare per primum breue illam sū ­monitionem non fecerit. Est autem breue de secunda summonitione, continens breue de prima summonitione et praeterea hanc cla [...] sulam, Et tu ipse tunc sis ibi oftensurus quare illam summonitionem ei non feceris, sicut tibi preceptum fuit per aliud breue meum, & habeas ibi hoc breue, & illud aliud breue. Ad diem autem illū veniens vicecomes: aut dicit se executum fuisse preceptum domini Regis, aut confitebitur illud non fuisie exe­cutum. Si confiteturse non fuisse executum, tunc remaneat in misericordia domini Re­gis, & sicille qui petit primum diem intelli­get amisisse, & de nouo summonendus est ille qui tenet. Si vero dixerit se summonitio­nem primam, legitimis summonitoribus fa­eiendā iniunxisse: et iidem ibi presentes sunt hoc ipsum confitentes: tam vicecomes quam illi in misericordia remaneant, si primam sū ­monitionē non fecerint, fieuteam facere te nebantur. Et primus dies petenti ita erit inv­tilis [Page 9] Sin autem illi quos vicecomes fummoni­tores nominauent praesentes sint afferentes hoc cis a vicecomite non fuisse iniunctum: tunc distinguendum est vtrum vicecomes summonitionem illam eis faciendam iniun­xerit in Comitatu, sicut semperfleri debe [...] ita quod frante comitatum presentetur loque­la, artachiabitur vsque ad comitatum: et tunc plene fiet summonitio, an alio modo. Si in comitatu hoc eis iniunxerit, et hoc fuerit rec­te testatum: illi scilicet sūmonitores in mise­racordia remanebunt, quia comitatui in hoc cōtradicere non possunt. Si vero extra comi­tatum minus publice quam fieri deberet, hoc eis iniunxerit vicecomes, & illi hoc negaue [...]int vicecomes in misericordia remanebit, ꝙ praeceptū domini Regis vt debet non est exe eutus, Huiusmodi enim publiei actus, scilicet sūmonitiones iniungere, plegios de clamo­ribus prosequendis, & de stando ad rectum capere, publice debent celebran ne si super his que preparatoria sunt ad expediend [...] ne­gocia, fieri posset contentio, ea ipsa esset oc­casio diutius protrahendi negocia, Si vero ad primum diem summonitores non adsunt [Page] asserentes se legittime fecisse primam sumē monitionem, et ad primum diem suos habu­erint essoniatores, qui et cos essoniauerint et adiecerint quod summonitionem recte fecerint, tunc primus dies petenti iudicabi­tur vtilis, et illi in misericordia remane bunt, co quod ad primum diē non aderant ad te­stificandū summoniē, sicut eis fuit iniunctū nisiprimum diem saluare possint per domi­num. Regem vvarrantum. Sed notandum ꝙ excusare legittime se possunt summonitores illi, ad primum diem vterque vel alter, et tunc petenti primus dies similiter adiudicabitur vtilis.

Cap. 31.

De absentia tenentis quaedam praemissa sunt quae tunc locum habent, quando tenens ipse sine plegiorum datione, simpliciter est sum­monitus. Si vero fuerit loquela talis quod tenens ipse plegios inuenerit standi ad rec­tum, et Iustiē vel comitatus hoc recordati fu­eriut, quod contingit in ciuili negocio, define facto in Curia domini Regis coram Rege vel Iustic̄ eius non obseruato, et in nouis dis­sei [...]inis, tunc quidem sitenens ipse ad pri­mum [Page 1] diem neque venerit, neque se essonia­nerit, plegii considerandi sunt in mīa domi­ni Regis, et super capitals placito, plegii eti­am affortiabuntur, etita tribus vieibus co­semper absente, in placito illo est proceden­dum, et si ad tertiam summonitionem non venerit,Ex statuto vvestmona­sterii. Primi. cap. 44, ap­paret plura duobus at­tachiamen tis exiisse d­buisse com­muni lege, antequam p [...]oce dere­tur ad di­strictionem capietur tenementum ipsum in ma­num domini Regis, et retinebitur codē mo­do quo predeterminatū est, plegus etiam in mīa remanēubus, qui et sūmonēdi sunt quod sint ad certum diem in Curia, audituri in de suum iudicium. Si autem fuerit negocium cri­minale, vt de pace domini Regis infracta, tunc secundum iuris otdinem vt in superio­ri casu, erit et hic procedendum, nisi quia hic rectatus si ad tertiam summonitionem non venerit: capietur corpus eius, plegus suis remanentibus in misericordia.

Cap. 32.

Expeditis his, que circa absentiam tenen­tis frequenrius solent accidere, de his quae de absentia petentis fiunt, restat inspicere. Et quidem si ad primum diem non venerit is qui petit, essoniare sese poterit eisdem ratio­nabilibus essoniis, quibus et tenens, et [...] [Page] eisdem modis. Quod si non venerit, nec se es­soniauerit, tunc iuxta considerationem curie dimittetur tenēs sine die sipiaesens fuerit vel per se vel per alium vt debet. Ita tamen vt pe tens tale recuperare habeat aduersus eum, si iterum inde placitare voluerit, quale modo habere debeat. Etsi iterum placitum illud versus euodem velit mouere: quaero quid [...]u­ris ibifit, & qualiter punienda sit illus defal­ta. Ad hoc autem diuersi diuersis modis res­pondent. Dicūt enim quidam, quod non ni­si custum et expensas, & primum breue a­mittet, loquelam autem non, sed de nouo placitum incipiet. Alu dicūt quod loquelam versus aduersariū penitus amitter, sine om­ni recuperatione, & propter curiae contemptū in masericordia domini Regis sinuliter re­manebit. Alii dicunt quod in misericordia domini Regis erit, de cetero & in Regis be­neplacito, vtrum velit eum ad illud placitū amplius admittere vel restituere, an non, et quando [...]hee autem simpliciter sufficiunt vbi loquela sine plegiatione procedir. Si vero il­le qui petit, plegios inuentrit clamore suo prosequendo [...] [...]t diē suum neque per se ne­que [Page 11] que per alium quemcunque seruauerit: tunc is qui tenet dimittetur sine die et petens illud breue secundum quosdam, et totum custum amittet, et plegii eius erunt in misericordia vt supra. A ut secundum alios loquelam suam a­mitter, er plegi [...]. &c. Sed hoc ita obtines si lo quela sit tantummodo sua, quod sepius con­tingit in ciuilibus negociiis. Versi si fuerit lo­quela non tantum sua sed etiam domini Re­gis, vt in criminali negocio de pace domini regis infracta, tunc quia loquelam illam non nisi sibi amittere potest, imo etiā illam prose­qui tenetur, corpus eius de cetero in prisonā mittetur, et saluo custodietur: donec appellū suum prosequiivelit. Et plegii eius preterea in mia remanebunt

Cap 33.

Quandoque contingit vtrunque abesse et tunc in voluntate domini regis vel eius iusti­erit si voluerint versus vtrunque contemp­tum Curiae, vel falsum clamorem profequi.

Capitulo. .1.

VTroque autem li­tigantiū presenti in Caria et peten­te clamante tene­mentum petitum poterit tenens pe­tere visum terrae. Sed ad hoc vt de­tur ei inde respec­tus: distinguitur vtrum is qui tenet, habeat plus terre in villa illa vbi terra illa que petitur est, an non. Etsi plus ibidem non habuer [...]t, nulla-dabitur ei inde dilatio, smautem plu­terrae ibi habuerit: tunc dabitur ei inde res­pectus, [...] alius dies ei ponetur in Curia et cumita recessum fuerita Curia, ad tria esso­nia rationabilia poterit tenens recuperare [Page 12] de nouo, et precipietur viē illtius prouinciae v­bi tenementum illud est: quod mittat liberos homines de Comitatu suo adviden dum ter­ram illam per hoc breue.

Cap. 2.

Rex vice comiti salutem, precipio tibi quod sine delatione mittas liberos homines, et le gales, de visineto de illa villa ad:videndum v­nā hidā rerrae in villa illa quā. N. clamat ver­sus. R. et vnde placitum est inter eos in Curia mea, et habeas quatuor ex illis, eoram mevel Iustiē meis, eo die ad testificandum visū suū et quem diem ei posuerunt. T. &c.

Cap. 3.

Post tria essonia rationabilu visum terrae comitantia, vtroque litigantium iterum ap­parente in Cu [...]ia, petens ipse lo quelam suam et clameum often dat in hunc modum. Peto versus istum. H. feodū dimidis militis vel du­as carucatas terrae, in illa villa, sicut ius meum, et hereditatem meam. vnde pater meus vel auus meus fuit seifitus in dominico suo sicut de foodo, tempore Regis Henrici primi, vel post primam coronationem domini Regis. etvnde cepit commoda ad valentiam quin­que solidorum ad minus, vt in bladis et feni [...] et aliis commod [...]s: et hoc promptus sum [Page] probare per hune liberum meum hominem l. et si quid de eo male contigerit, per illum vel per illū tertiū,De visu et auditu non exigitur ho die iusiuran dum statu­to. vv. primi cap. 40. et quot voluerit ita poterit nominare, sed vnus tantum vadiabit duellum qui hoc vidit, vel audiuit vel per alia verba sie et hoc paratus sum probare, per hunc libe­rum hominem meum. I. cui pater suus in­iunxit in extremis agens, in side qua filius te­netur patri, quod sialiquaudo loquelam de terra illa audiret, hoc diracionaret sicut id quod pater suus vidit et audiuit. Audita ve­ro loquela et clameo petentis: in electione ipsius tenentis erit se versus petentem defen­dere per duellum, vel ponere se inde in mag­nam assisam domini Regis, et petere recog­nitionem quis corum maius ius habeat in terra illa. Si vero per duellum defendere vo­luerit: tenetur tunc defendere ius ipsius pe­tentis de verbo in verbum sicut versus cum ostendit vel per se vel per aliquem homi­nem alium idoneum. Sed nota quod post­quam duellum inde fuerit vadiatum, opor­tebit eum qui tenet terram defendere per duellum et non de cetero poterit se­inde [Page 13] in assisam ponere. Et post vadiationem duelli, poterit iterum se tribus vicibus ratio­nabiliter essoniare continuis, ex persona sui ipsius. Et aliis tribus vicibus ex persona cam­pionis sui. Factis autem omnibus essoniis que recte fieri possunt: antequam duellum inde feriatur, necesse habet petens vt in cu­ria appareat, et campionem suum ibi habe­at promptum ad pugnandum. Nec sufficiat cum alium tunc demum producere campi­onem, quam vnum eorum super quos posu­it diracionationem. Neque enim alium pro eo poterit cambiare post primam vadiatio­nem. Si veto is qui duellum vadiauit interim pendente lite obierit. Si morte naturali, et hoc fuerit per visinetum declaratum vt sem­per fieri debet, si de hoc dubitetur: poter it petens ad vnum eorum super quos posuit diracionationem suam primo recuperare, velad alium idoneum, etiamsi nullum ali­um nominaucrit dum tamen inde s [...]t testis adoneus, et sic de nouo placitum incipietur. Si vero sua culpa interierit: loquelam ita do­minus amittet. Item quero vtrum campio ipsius petitoris, alium loco suo possit ponere [Page] in curia ad faciendam diracionationē, qua [...] ille susceperat loco suo. Equidem secundum ius et consuetudinem regni antiquam: non licet nisi filium suum legittimum. Et no­ta quod talis debet esse campio petentis: ꝙ fit et esse possit inde testis idoneus. Nec in propria persona sua licebit ipsi petitori pro­sequi appellum suum, quia id fieri non po­test nisi per testem idoneum audientem, et videntem. Defendens autem defendere se poterit vel per seipsum sivoluerit, vel per ali­um ad hoc idoneum, si per alium se defēde­re elegerit. Si vero campionem produxerit, et ille interim moriatur: quero quid iuris ibi sit. Vtrum is qui tenet possitse per alium de­fendere an loquelam suam debeat amittere, an tantum seisinam. Hic distinguendum est vt prius. Nota etiam quod campio defen­dens non poterit loco suo in curia alium ad defentionem illam suscipiendam produce­re, nisi filium suum legittimum. Contingit autem multociens, quod campio conducti­cius: in curia producitur pro mercede ad di­racionationem faciendam. Et si contra illi­us personam excipiat pars aduersa: dicens [Page 14] eum minus idoneum propter hoc ꝙ premi­um inde accepit ad diracionationem illam faciendā. Et hoc paratus est probare versus eū si id negare voluerit: aut perse, aut per a lium videntē vbi inde premiū accepit: Super hoc audietur et remane bit principale duellū Si vero super hoc cōuictus fuerit et per du­ellū victus fuerit cāpio petentis, tunc domi­nus suus loquelam suam amittet. Et ille cā ­pio tanq̄ victus, omnē legem terre amittet. Scilicet ꝙ de cetero nunquam admittetur in curia vt testis, ad diracionationē pro aliquo a­lio per duellum de cetero faciendam pro se­metipso autem, poterit vel corpus suum de­sendendo, vel atrocē iniuriā sui proprii cor­poris prosequendo, vt de pace domini Re­gis infracta. Ius etiā suum versus aliū per du­ellū defendere poterit de feodo et heredi­tatc sua. Finito autē duello: pena sexaginta solidorum imminebit victo, nomine recre­antis. Et Preterea legem terre amittet. Et si defensor victus fuerit, dominus eius ter­ram petitam cum frucribus et commodis tēpore seisine in feodo illo inuentis amittet, nunquam de cetero in curia inde audiēdus. [Page] Ea enim que in curia domini Regis per du­ellum semel fuerint terminata negotia, per­petuam habent firmitatem. Et deinde vice­comiti precipietur, vt victori terram dira cï­onatam habere faciat, et cum inde in seisi­nam mittat, per tale breue.

Cap. 4.

Rex vicecomiti salutem precipio tibi, quod sine dilatione scisias M. de vna hida terre in tlla villa, de qua placitum fuit inter ipsum et R. in curia mea, quia illa hida terre adiudicata est ei in curia mea: per finem du­elli. Teste Ranulpho. &c.

Cap. 5.

Et hec ita si petens obtinuerit in duello. Si vero idem victus fuerit per campionem su­um victum, tunc tenens quietus clamabitur de eius clameo sine recuperatione eiusdem petentis. Hec de duello vbt tenens se per duellum defendere voluerit, vel elegerit contra petentem.

Cap. 6.

Si autem in magnam assisam domini Regts se ponere maluerit is qui tenet, aut petens similiter se in assisam inde ponet, aut non. Si semel concesserit petens in curia, cuod se inde in assisam se ponet. Et hoc ver­bo coram Iusticus in banco sedentibus ex­presserit, [Page 15] de cetero non possit resilire, sed per assisam illam oportebit cum perdere, vel lucrari. Si vero in assisam magnam se po­nete noluerit, tunc oportebit cum aliquam causam monstrare quare assisa inter eos inde esse non possit, quemadmodum si fuerint consanguine, et ex eodem stipite parentele, vnde hereditas ipsa mouetur. Et si hoc pe­tens obiecerit: tenens vero hoc ipsum con­fitebitur aut non. Si vero hoc in curia con­cesserit: remanebit eo ipso assisa, ita quod per verba placitabitur et terminabitur in curia ipsa negotium, quia tunc legittime in­quiretur quis eorum propinquior sit ipsi sti­piti, et ita heres iustior. Et per hoc diracio­nabit ius suum heres propinquior, nisi ad­uersarius in curia dicere poterit, quare ius suum ille aliis vel ad tempus, vel perpetuo amiserit, vel aliquis antecessor sutis, veluti si donauerit, vel vendiderit, aut escambiaue­rit, vel alio modo rite alienanerit, autsi per feloniam ille vel antecessores eius in vniuer­sum amiserint ius suum vnde latius inferi­us tractabitur, Et sic super aliquae istorum articulorum arrestetur loquela: poterit ex­incidenti [Page] per verba hinc inde proposita, ad duellum recte peruen [...]ri. Verum si omnem parentelam inter se, et petentem defenderit is qui se in assisam posuit: Vel saltem quod de eodem stipite non sint de quo mouetur hereditas, tunc decurrendum est ad com­munes corum consanguineos, qui ad hoc vocandi sunt ad curiam, vt per eos disquira­tur corum parentela Qui si concorditer af­firmauerint eos deseēdisse de eodem stipite, vnde mouetur hered tas eorū super hoc sta­bitur assertioni. Sed si alter adhuc litiganti­um pertinaciter contradicat: Decurrendum erit ad vicinetum, euius cum consanguineis super hoe: omnino acquiescendum est testi­monio. Idem quoque fiet si parentes ipsius inueniantur di cordes, quia tunc stabit vere­dicto vicineti. Facta autem inquisitione, cer­tissime si muenti fuerint et probati ex codē stipite vnde mouetur hereditas descendisse, cessat quidem assisa, et per verba vt predixi procedet loquela. Sin autem constiterit Cu­riae et Iustiē domini Regis contrarium, tunc petens qui hoc obiecit, scilicet quod essēt de codem stipite vt assisam malitiose adimeret [Page 16] loquelam suam amittet. Nullo autem inter­ueniente quare assisa esse non debeat: tunc per eam tam finaliter quam per duellum terminabitur negotium.

Cap. 7.

¶Est autem magna assisa regale quod­dam beneficium, clementia principis de consilio procerum populis indultum, quo vite hominum et status integritati, tam salubriter consulitur, vt in iure quod quis in libero soli tenemento possidet rotinen­do duelli casum declinare possunt homi­nes ambiguum. Ac per hoc contingit in­sperate et premature mortis vltimum eua­dere supplicium, vel saltem perhennis infa­mie obprobrium illius infesti et inuerecun­di verbi quod in ore victi, turpiter sonat *consecutinum. Ex equitate autem maxi­ma:* prodita ost legalis ista institutio. Ius enam quod post multas et longas dila­tiones, vix euincitur per duellum: per beneficium istius constitutionis, commo­dius et acceleratius expeditur. Assisa e­nim apsa tot non expectat essonia, quot duellum vt ex sequentibus liquebit. A [...] [...] [Page] per hoc et laboribus hominum parcitur, et sumptibus pauperum. Preterea, quan­to magis ponderat in [...]udiciis plurium i­doneorum testium fides, quam vnius tan­tum: tanto maiore equitate nititur ista con­stitutio, quam duellum. Cum enim ex vni­us iurati testimonio procedat duellum. Du­odecim ad minus legalium hominum exi­git ista constitutio iuramenta. Peruenitur antem ad assisam ipsam hoc ordine. Quare is qui se in assisam posuit ab initio, perqui­ret breue de pace habenda, ne de cetero ab aduersario ponatur in placitum per breue, quo prius inter eos placitum fuit de tenc [...] mento vnde tenens posuit se in assisam.

Cap. 8.

Rex viecomiti salutem prohibe N. ne teneat placitum in euria sua quod est inter M.et R. de vna hida terre in illa villa, quam idem R. clamat versus prefatum M. per bre­ue meum nisi duellum indo vadiatum fue­rit, quia M. qui tenens est, posuit se inde in assisam meam, et petit recognitionem fieri, quis eorum maius ius habeat in terra illa. Teste. &c. Si vero placitum suerit de seruitio, [Page 17] vnde ille qui tenet, ponit se in assisam quod facere licet:tunc tale erit breue.

Cap. 9.

Rex vicecomiti salutem prohibe N. ne teneat placitum in curia sua quod est inter Mer R. de seruitio octo soliderum, et vnius sextarii melli [...], et duabus stikis Anguillarum que prefatus M exigit a prefato R.de serui­tio annuo de libero tenemento suo, quod de co tenet in illa villa, de quo tenemento idem R.recognoscitse debere e [...] octo soli­dos per annum pro omni seruitio, nisi duel­lum inde vadiatum fuerit, quia R.a quo ser­uitium exigitur: ponit se inde in assisam me­am, et perit recognitionem vtrum inde de­beat per annum octo solidos, pro omniser­uitio: vel octo solidos, et insuper vnum sex­tarium mellis, et duas stikas anguillarum. Teste. &c.

Cap. 10.

¶Per talia autem breuia, pacem perqui­ [...]it is qui tenet, et in assisam se ponit donce aduersarius ad curiam veniens, aliud breue perquirat, vt per quatuor legales milites do comitatu, et de visineto, eligantur duode­ [...]m milites legales de codem visineto, qui su­per [Page] sacramentum suum dicant vter litigan­tium maius ius habeat in terra petita. Breue autem de quatuor militibus summonendi­tale est.

Cap. 11.

¶Rex vicecomiti salutem Summone per bonos summonitores, quatuor legales milites de visineto de Stoke, quod sint ad clausum pasche, coram mevel Iustitiis meis apud vvestmonasterisi ad eligendū super sa­cramentū suū .xii. legales milites de codē visi­neto quimelius veritatē sciāt ad recognoscē ­dum super facramētum suū, vtrum M.an R maius ius habeat in vna hida terre in Stoke, quam M. clamat versus R. per breue meum, et vnder R qui tenens est posuitse in assisam meam et pet it recognitionem fieri quis eo­rum maius ius habeat in terra illa, et nomina eorum imbreuiari facias. Et summone per bonos summonitores R. qui terram illam tenet quod tunc sit ibi auditurus illam elec­tionem, et habeas ibi summonitones &c. T.

Cap. 12.

Ad diem illum poterit se tenens essoni­are, et iterum ad tria rationabilia essonia re­cuperare, [Page 18] quod videtur recte posse fieri quia vtin superioribus dictum est, quoriens aliqui­in Curia apparuerit. Et ibi facit quod de iure facere debet: iterum de nouo ad es­sonia sua recuperabit. Sed tunc ita eue­niet, vel euenire poterit, quod tot vel plu­ra essonia interuenire poterint per mag­nam assisam, quot per duellum quod pre­missis non est consonum. Esto enim quod tenens ipse tribus vicibus se possit essoniare continuis, contra electionem du­odecim militum, per quatuor milites fa­ciendam, post tria [...]lla essonia, eo ad cu­riam veniente aliquis vel aliqui illorum quatuor militum eodem die se poterint es­soniare. Et si hoc, poterit iterum tenens post eorum essonia se de nouo essoniare Et ita vix aut nuuquam assisa ad effec­tum perduceretur. Sed nota quod appa­tentibus in Curia quatuor militibus die sibi prefixa, paratis duodecim alios elige­re, de hoc ex equo prodita est qued [...]m con­stitutio, iuxta quam de consilio cu [...]c ita so­let res expediri: quod siuc venerit siue non, is qui tenet nihilominus per illos quatuor [Page] milites: et super eorum sacramentum, fiet e­lectio duodecim. Verum quia si presens esset tenens ipse, contra aliquem vel aliquos eo­rum duodecim iuste aliquid forsit in posset excipere, et super hoc in curit audiretur. De consilio et absenti inde satisffaciendo non tantum duodecim eligentur, sed tot etiam, vt sine omni contradictione er causatione possit absenti cum redicrit satiffien. Excipi autem possunt Iuratore ipsi e [...]dem modu quibus et testes in curia christientatis iuste repelluntur. Preterea notandum quod si ve­nerit is qui so posuit in magnam assisam, li­cet non omnes illi quatuor milites venerint, de consitio et communi assensu litigantium per vnum [...]tiam illorum quatuor militum: poterint illi duo decim milites eligi adhibi­tis illi duobus vel tribus militibus aliis de codem comitatu si in curia fuerint inuenti­licet ad hoc non fuerint vocati: ad majorem autem cautelam, et ad omnem cauillatio­nem deuitandam: solent sex vel plures mili­tes ad curiam ipsam ad electionem facien­dam vocari. Ad becautem taliter expedien­da. Plus profuit sequi curie consilium quam [Page 19] iuris et curie cursum consuetum servare, vn­de prouidentie committitur et arbitrio do­mini Regis; vel eius Iusticiis rem istam vtili­us et equius temperare.

Cap. 13.

¶Potest autem quis se ponere in assisam de seruitio; de tetra, et de super de deman­da seruitii, et de iure aduocationis alicuius ecclesiae, non solum versus extraneum, sed etiam versus dominum: scilicet vt cognosca­tur quis eorum videlicet, vtrum dominu­m [...]u [...]us habeat hanc retinendi in domini­co, an vassalus tenendi hanc de eo. Facile est autem inde formare breuia iuxta diuersa negotia.

Cap. 14.

¶Fatta electione duodecim militum: Summonendi sunt illi, vt ad curiam veniant paratisuper sacramentum suum dicere quis eorum scilicet an teuens an petens, maiu [...] ius habeat in usa demanda. Et per tale bre­ue fiat summonitio.

Cap. 15.

¶Rex vicecomiti salutem. Summone per bonos summonitores, illos duodecim milites R et N.et sic de singulis quod sint co die coram m [...] vel Iusticiis meis ad locum illum parati: sacramēto recognoscere, vtrum [Page] R.vel. N. maius ius habeat in vna hida terre, vel in alia re petita quam predictus R. qui clamat versus predictum. N. et vnde predic­tus N. qui rem illā tenet: posuit se in assisam nostram, et petit inde recognitionem quis eorum maius ius habeat in re petita et in­terim tetram illam vel tenementum ipsum vnde exigitur seruitium: videant et summo­ne per bonos summonitores N, qui rem ip­sam tenet quod tunc sit ibi auditurus illam recognitionem.

Cap. 16.

¶Die autem duodecim militibus pre­fixa ad recognitionem faciendam, siue ve­nerit is qui tenet siue non, sine dilatione re­cognitio ipsa procedat. Nec valebit ei es­sonium quippe cum eius presentia non sit necessaria: quin sine eo possit fieri re­cognitio, cum si presens esset nil dicere possit quare remaneret, qui iam in curia se in assisam posuit. Secus tamen est de ab­sentia petentis: quia si se essoniauerit, rema­net assisa eo die et alius dies dabitur in cu­ria, quia perdere potest quis propter defal­tam lucrari vero nemo potest omnino ab­sens.

Cap. 17.

[Page 20]¶Procedente autem assisa ad facien­dam recognitionem ipsam, aut bene no­tum est ius ipsum ipsis iuratoribus om­nibus, aut quidam sciunt et quidam ne­sciunt, aut omnes ignorant. Si nulli eorum rei veritatem inde sciuerint. Et hoc in cu­ria super sacramentum eorum testati sint siue fuerint, ad alios decurrendum erit, do­nec tales inueniantur qui rei veritatem in­de scierint. Sin autem quidam eorum rei veritatem sciant, quidam non reiectis igno­rantibus: alii quidem vocandi sunt ad cu­riam, donec duodecim ad minus reperian­tur inde concordes. Item si quidam, eo­rum dixerint pro vno, quidam pro alio li­tigantium: adiciendi sunt alii donec duode­cim ad minus in alterutram partem con­corditer acquieuerint. Iurare autem quili­bet eorum debet qui ad hoc vocati sunt quod non falium inde dicent nec veritatem tacebunt scienter ad scienciam autem eo­rum qui super hoc iurant inde habendā exi­igitur quod per proprium visum suum et auditum illius res habuerint notitiam vel per verba patrum suorum et per [...]talia [Page] quibus fidem teneantur habere vt propriis.

Cap. 18.

¶Cum autem apparuerint duodecim milites ad recognitionem ipsam faciendam, de rei veritate certi: tunc procedat assisa re­cognitura quis eorum vel petens vel tenens maius ius habeat in re petita. Quod si dix­erint ipsum tenentem maius ius inde ha­bere: vel alia dixerint per que sufficienter constet domino Regi, vel Iusticiis suis quod idem maius ius habeat in terra petita [...], tunc quidem per considerationem curie dimit­tetur ipse quietus, a clameo petentis imper­petuum. Ita quod petens ipse, de cetero nū ­quam inde audietur in curia cum effectu Lites enim per magnam assisā domini Re­gis legittime decise: nulla occasione [...]te resuscitantur imposterum. Sin autem per assisam ipsam pro petente fuerit indicatum in curia: tunc aduersarius suus terram peti­tam amittet cum frucribus et commodita­tibus omnibus in terra ipsa tempore seisine inuentis eidem restituendam.

Cap. 19.

¶Pena autem in hac assisa temere iuran­tium [Page 21] ordinaria est, et ipsi regali institutioni e­leganter inserta. Si enim ipsi iuratores periu­rasse in Curia fuerint legittime conuicti, vel in iure confessi, omnibus catallis et rebus mobilibus spoliabuntur, domino regi eisdem applicandis, de clementia autem principis maxima: saluis eis tenementis solis liberis, preterea in Carcerem detrudentur et ibi per annum ad minus in prisona detinebuntur in­super de cetero legem terre amittentes per­petuam infamie notam, inde merito incurret. Quae paena ideo recte instituta est, vt quos­libet ab illicita prestatione sacramenti in ta­li casu, coerceat similitudo supplicii. Notan­dum etiam quod nunquā potest esse duellā vbi assisa nequit esse nec econuerso, Mittetur autem petens si adiudicetur ei tenementum ad vicecomitem illius prouinciae vbi tenemē ­tum est, ad seisinā suam recuperandam per hoc breue.

Cap. 20.

Rex vic̄ salutem precipio tibi quod sine dila­tione seisias. N.de vna hida terrae in villa illa quam petit versus. R. vnde idem. R. posuit se in assisam meam quia idem. R. diracionaui­terram [Page] terram illam in curia mea per recognitio­nem. T. &c.

Cap. 21.

Si vero reperiantur nulli milites de visineto nec in comitatu ipso qui re [...] veritatem in­de sciant quid iuris erit? Num quid eo ipso obtinebit is qui tenet versus petentē? Quod si hoc ita est, ergo petens ipse ius suū si quod inde habuerit amitter super hoc etiam po­test procedere dubitatio. Esto enim quod duo vel tres legales homines vel plures sunt dum tamen paueiores sint duodecim, qui se testes huius reifaciant et se ad id diracia onandum offerant in euria si fuerint eius aetatis, quod per duellum diracionati­onē facere possint: et omnia verba in curia presentent per quae sole: duellum considerari in cu­ria, nun quid super hoc audietur aliquis co­rum

Capitulo. .1.

ORdo placitandi in curia qui obseruatur, is est quem predix­imus quando eius qui tenet presentia solummodo necessa­ria est et non alterius, ad res­pōdēdū inde Exigitur autē tam presentia al­terius quam tenentis, si idem dicat in curia, rem petitā non esse suam sed eam ten ere vt sibi cōmodatam, vel sibi locatā vel in vadia­um datam, vel suae custodiae cōmendatam, vel aliquo alio modo sibi tamen vt alienā depu­tatā aut si rem illā suam dicat esse, sed tamē inde aliquē vvarrātū habere, vt ex eius dona­tione, vel venditione, vel in escambiū datio­ne, vel ex aliqua huiusmodi causa rem ipsam habeat, Sivero dicat in curia, rem suā non esse sed alienā, tune ille ciuus eam esse dixerit, sū ­monebitur sed per aliud breue consimi­le. et sic de nouo versus eum incipietur [Page] placitum et cum tandem in curia apparuerit aut similiter dicet rem suam esse, aut suam non esse. Si vero dicat rem suā non esse, tune is qui eandem suam fuisse in Curia prius as­seruerat, terram illam eo ipso sine recupera­tione amittet, et summon ebitur ille vt yenia­in curia auditurus inde iudicium suum. et sic siue ipse venerit, siue non, seisinam recupera­bit aduersarius. Cum vero aliquem inde vvar­rantum vocauerit in curia is qui tenet, tun [...] rationabilis dies ponetur ei in curia ad ha­bendum ibi vvarrantum suum: et ita ad tria essonia de nouo recuperare poterit ex per­sona propria, et ad alia tria ex persona sui vvarranti tandem vero apparente eo in curia a qui vocatus est inde vvarrantus, aut rem il­lā ei vvarrantisa bit, aut non. Si cā vvarrātisare voluerit; tūe cum eo omnino placitabitur ita quod de cetero sub eius persona, omnia quae ad placitum ipsum exiguntur procedent ve­cumsi ante hoc se essoniauerit, per essonium suum non poterit se defendere is qui vocauit cum vvarrantū, quī per absentiā suā ponatur in defalta verū si presens in curia devvarrāto ei defece [...]it quē ad vvarrantū traxerat tunc in­ter [Page 23] cos omnino placitabitur ita quod per ver­ba hinc inde proposita, potent ad duellum in de perueniri, siue suā cartā inde habuerit siue non, is qui eum vocauit vvarrantūdum tam­testem idoneū inde ad diracionationem faci­endā habuerit, qui et hoc diracionare voluerit Et nota quod cum constiterit eum quitrahi­tur, ad vvarrantum, debere ei vvartantisare rē illam, de cetero non poterit eam perdere is cui vvarrantisare debet eam, quia si res illa in curia diracionetur tenebitur ei ad cōpetens escambium si habuerit vnde id facere possit.

Cap. 2.

Contingit autem quandoque, quod is qui vocatus est vvarrantus in Curia nolit ad Cu­riam venire ad vvarrantisandum ei rem ip­sam vel ad demonstrandum ibi quod eam illi vvarrantisare non debet. Ideoque ad peti­tionem eius qui eum inde vocauit vvarrantū de consilio et beneficio Curie, iusticiabitur ad id faciendū, et per tale breue inde summo nebitur.

Cap. 3.

Rex vic̄ salutem summone per bonos sū ­monitores N quod sit coram me vel Iustiē meis ibi eo die ad vvarrantisandum. R. vnam [Page] hidam terrae in villa illa quam elamat de do­no eius vel de dono .M. patris sui, si eam il­li vvarrantisare voluerit: vel ad ostendendū quare illi eā vvarranti are non debet, et habe­as ibi summonitores, et hoc breue T. Ranul­pho &c.

Cap. 4.

Die autem statuta, aut poterit se essoniare vvarrantus, aut non, sinon, tunc denegatur ei ius quod alii cōceditur sine eulpa sui, quod est inconueniens, et etiam videtur iniquū, sivero se essoniare poterit, esto quod tribus vicibus recte se essoniauerit, et tertio secundum ius­et consuetudinem Curiae consideretur quod ad quartum diem veniat vel responsalē mit­tat quisi ad illum diem neque venerit, neque responsalem miserit, quero quid iuris ibi sit [...] Quiasi caperetur tenementum in manum domini Regis hoc videretur iniquum et contra ius ipsius tenentis cum ipse inde non fuerit iudicatus in defalta, Sivero id non fiat, tunc videbitur ius ipsius petētis, si quod inde habuerit, iniuste differri. Et quidem ita fiet secundū ius et consuetudinem Regni, quia [Page 24] si alius teram ipsam: vel seismam ipsius terrae per defaltā vvarranti sui amisent, vvarrantus inde ei tenebitur ad competens escambiū. Et per hoc distringi poterit ad curiam veni­re, et tenementum ipsum vvarrantisare, vel aliquid monstrare quare vvarrantisare non debet.

Cap. 5.

Contingit etiam quandoque, quod is qui to­net licet vvarrantum habeat in curia, nullum voeat vvarrantum sed ius tamen ipsius pe­tentis, per se omnino defendit. Sed si hoc fecerit, et terram illam amiserit per duellum, nullum reeuperare de cetero habebit inde versus vvarrantum. Sed secundum hoc queri potest, si per duellum se defendere poterit sine assensu et presentia vvarranti et vtrum se inde in assisam magnam domini Re­gis, preter assensum et presentiam vvarranti ponere poterit. Et quidem per assisam po­test se defendere pari ratione ac per duel­lum.

Cap. 6.

Solet preterea plerunque differri, ne­gotiū per absentiam dominorū quando scili­cet petens ipse, clamat tenementum petitum pertinere ad feodum vnius, et is qui tenet, di­cit se idem tenere de feodo alterius domi­norum, et tunc summonendus est vterque dominorum illorum ad curiam vt illis presē ­tibus loquela illa audiatur et debito modo terminetur, ne illis absentibus iniuria aliqua inferri videatur ad diem autē qua summoniti sunt ad curiam venire, poterit se vterque eo­rum aut eorū alter licite essomati, et tribus vicibus solito more. Esto ergo quod tribus vicibus essoniato domino tenentis, consi­deretur quod ipse ad curiam veniat vel respō ­salem mittat, qui si nec tunc venerit neque responsalem miserit, considerabitur quod te­nens ipse inde respondeat et defensionem inde suscipiat et si per defensionem vicerit, sibi quidē terrā illam retinebit, et seruitium domino Regi de cetero inde faciet quia do­minus suus seruitiū suum per defaltam suam amitter, donec veniat, et ibi faciat quod inde fecere debet, eodem modo poterit dominus [Page 25] ipsius petentis se essoniare, quo demū appa rente in curia, quero vtrum dominus tenen­tis possit iterum de nouo se essoniare. Et quidē poterit, donec semel in curia apparue­rit, quia tunc oportebit eum dicere aliquid, quare non oporte bit eum amplius expecta­re, Et hoc similiter tenendum est circa perso­nam alterius dominorum, si vero post tria essonia sua absens fuerit dominus petentis, quero quid iuris ibisit, equidem si se inde prius essoniauerit, capientur essoniatores ipsi, et corpus ipsius petentis attachiabitur prop­ter curie contemptum, et ita distringetur ad curiam venire, vt ibi audiatur, quid inde di­cere velit.

Cap. 7.

Sivero presens vterque fuerit dominorum dominus ipsius tenentis aut vvarrantisabit quod terra illa petita de feodo suo sit, aut id negabit. Si id vvarrantisauerit, tunc in cius voluntate erit, defensionē inde suscipere, aut eam tenenti committere, et vtrum istorum fiat saluum erit [...]us vtriusque, scilicet, tam ipsi­us domini quā tenentis, siin placito venerīt si vero victi fuerint dominus seruitium, et te­nens [Page] terram illam sine recuperatione amittet Si vero dominus ipsius tenentis in curia pre­sens, de vvarranto ei defecerit, poterit inter eos placitum conuerti. Si dicat tenens domi­num suum de vvarranto iniuste ei deficere, et ideo iniuste, quia inde ei fecit seruitiū nomi­tatum et tantum, tanquā domino illius feodi vel antecessores sui eivel antecessoribus suis et de hoc habeat audientes, & vid entes, et ali­quem idoneum testem ad diracionationem inde faciendam, vel altam idoneam, et suffi­cientem probationem iuxta considerationē Curie faciendam

Cap. 8.

Cirea personam domini petentis, simili mo­do distanguendum est. Eo enim apparente in curia, aut terram petitam ad feodum suum clamat aut non. Et ita si clameum petentis vvarrantisauerit, et terram illam ad feodum suum clamat, in eius voluntate erit, aut se ad diracionationem petentis tenere si hoc e­legerit, aut per se ius suum, versus alium di­racionare, saluo iure vtriusque illorum scili­cet ipsius, quam petētis, si vicerint. Si vero vic­ti fuerint, vterque illorū inde erit perdens. Si vero clameū ipsius petentis minime vvarran­tisauerit, [Page 26] tune is qui eum inde in Curia ad vvarrantum vocau erit, in misericordia dominī Regis remanebit propter falsū clamorē suū.

Capitulo. .1.

PLacitum de aduocationibus ecclesiarum moueri solet tū ecclesiis ipsis vacantibus, tū non vacanti­bus. Cum itaque ecclesiam aliquā vacare cōtigerit, et is qui se aduocatum ecclesie illius gerit ad ean dē ecclesiam personam presentauerit si quis eias presentationi contradixerit, et ip­sam presentationem clamauerit, distinguo vtrum fiat eontentio super ipsa aduoca­tione id est super iure ipso presentandi [Page] personam an super vltima presentatione, i [...] est super seisina iuris presentandi personam, Si super vltima presentatione tantum fiat con­tentio, ita quod is qui clamat dicat se vel ali­quem antecessorum suorū, vltimam habuisse inde donationem et presentationem, tunc per assisam de aduocationibus ecclesiarum proditā: loquela illa tractabitur et summo­nebitur inde assisa ad recognitionem inde faciendam scilicet quis aduocatus tempore pacis vltimā personam mortuam ad ecclesi­am illam presentauerit. Et de hac assisa pleni­us inferius cum aliis recognitionibus dice­tur. Ille autem qui per assisam ipsam vltimam presentationem in curia diracionauerit: co ipso seisinam presentationis ecclesiae vacantis super qua cōtētio est, diracionauit ita ꝙ per­sonā ad eandem ecclesiam licite presentabit saluo iure et clameo petētis super iure aduo­cationis. Si vero ius aduocationis tantum pe­tatur tunc is qui petit, adiciet se vel aliquem antecessorum suorum habuisse vltimam pre­sentationē illius ecclesie, vel aduersariū suum vel aliquem ex antecessoribus eius aduersarii [Page 27] habuisse eandem presentationē cōcedet, vel dicet ꝙ aliquis tertius cam habuerit vel quod nesciat quis vltimam presentationē habuerit quicquid autem istorum dicat, aduersario clamante vltimam presentationem ex perso­na sua, vel ex persona alicuius antecessorum fuorum procedet semper recognitio super iure presentandi nisi in vno solo predicto­rum casuum quando scilicet is qui petit concedit aduersario quod ille vel aliquis antecessorum suorum vltimam inde presen­tationem habuerit, tunc enim sine recogni­tione vnam personam presentabit ad minu [...]. diracionata autem vltima presentatione per assisam, vel alio modo legittime, et persona ad eius presentationem qui diracionauit in cu­ria, in ecclesia ipsa instituta: tunc is qui super iure aduocationis placitare voluerit tale breue habebit.

Cap, 2.

Rex vic̄ salutem, precipe N quod iuste et sine dilatione dimittat R. aduocationem ec­clesiae in villa illa quam clamat ad se pertinero et vnde queritur quod ipse iniuste e [...] deforciat [Page] et nisi fecerit: summone per bonos fuma monitores cum quod sit ea die ibi corā no­bis vel Iustiē nostris ostensurus quare non fecerir. Et habeas ibi summonitores et hoc breue.

Cap 3.

Summonitus autem, eisdem mo­dis et eisdem essoniis vt superius in tractatu terre diximus, poterit se essoniare. Esto igitur quod factis tribus essoniis, ad quartum diem neque venerit neque responsalem miscrit quid igitur iuris erit? Equidem capi­enda est seisina presentationis illius eccle­sie in manum domini Regis et per hoc breue,

Cap. 4.

Rex vic̄ salutem precipio tibi quod sin [...] dilatione capias in manum meam presenta­tionem ecclesie de illa villa quam N clamat versus R. et de qua placitum est in curia mea inter eos, et diem captionis scire fae Iustiē meis. &c,

Cap 5.

Tenetur autem vicecomes precep­tum illud exequi in hunc modum, debet quidem ad ecclesiam illam accedere et ibi publice coram probis hominibus protesta­ri, se seisiasse in manus domini Regis presen­tationem illius ecclesie, et sic per quindecim dies remanebit seisina in manus domini Regis. ita quod volens eam replegiare renens ipse poterit eam recuperare eo modo quo predeterminatum est in primo libro.

Cap, 6,

Excursis autem omnibus essoniis, qui­bus se essoniare poterit is, versus quem placitum mouetur: ad diem placitanubus in curia praefixum, aut vterque adest vel neuter aut vnus tantum de absentia au­tem vnius tantum aut vtriusque, iudi­candum est secundum similitudinem eo­rum que superius dicta sunt in tractatu de placito terre. Vtroque vero presente in curia is qui petit ius suum in hec verba [...]ersus adersarium suum proponet peto ad [Page] uocationē illius ecclesiae sicut ius meū, et per tinentem ad hereditatem meam, et de qua aduocatione ego fui seisitus, vel aliquis ante­cessorū meorū fuit, tempore Regis Henricia­ui domini. H. Regis vel post coronationē do­mini Regis, etideo siesitus, ad eandem eccle­siam vacantem presentaui personam aliquo praedictorum temporum, et ita presentaui, quod ad praesentationem meam personá fuit in ea ecclesia instituta, et si quis hoc voluerit negare, habeo probos homines qui hoc vi­derunt et audierunt, et parati sunt hoc diraci­onare secundum considerationem curiae, et maximeillum B. etillum et illū Audito autē clameo ipsius petentis, poterit se defendere per duellū is qui tenet, et secundū hoc pro­cedent omnia de cetero sicut superius expe­dita sunt. sinaut [...]m in assisam magnam se po­nere voluerit is qui tenet bene licet ei hoc, et procedet inde assisa sub forma supradicta.

Cap. 7.

¶Ecclesia autem aliqua non vacante, po­terit esse contentio super aduocatione eius­dem ecclesiae, si persona vel is qui se perso­nam gerit in ecclesia ipsa, aduocet se per vnū [Page 29] aduocatum, et alius credens se esse rectio­rem aduocatum eiusdem ecclesie, clamat eandem aduocationem, tunc ad eius petiti­onem dabitur ei tale breue.

Cap. 8.

¶Rex vicecomiti salutem. Summone per bonos summonitores clericum illum N personam illius ecclesie, quod sit coram me vel Iusticiis meis apud vvestmonasterium ad diem illum ostensurus, quo aduocato se te­net in ecclesia illa cuius aduocationem mi­les ille M. ad se clamat pertinere. Summone etiam per bonos summonitores ipsum N. qui aduocationem illam ei deforciat, quod tunc sit ibi ostensurus quare aduocationem ipsam ei deforciat. Et habeas ibi summoni­tores et hoc breue. T. &c.

Cap 9.

¶Clericus autem summonitus, si ad di­em statutum neque venerit, neque miserit, neque ad primum neque ad secundum, ne­que ad tertiū quero quomodo distringi de­beat vt ad curiam veniat maxime si nullum habeat laicum feodum vnde possit distringi Smili modo queri poterit, cum se tribus vici­bns essonianevit in Curia, et quarto die ne­que venerit neque responsalē prose miserit, [Page] quid inde faciendum sit. Sed in vtroque isto­rum casuum, precipietur episcopo illius loci vel eius officiali si nullus fuerit ibi episcopus quod vel eum distringat ad curiam venire, vel defaltam suam sua manu puniat capi­endo ecclesiam in manum suam vel alio modo secundum quod poterit de iure: e­um distringat. Tandem vero ad curiam veniens Clericus aut tenebit se ad aduoca­tum illum qui aduocationem illam petit, et se ad presentationem illius fuisse insti­tutum, vel ad presentationem alicuius ante­cessorum suorum asseret, vel se ad alium aduocatum tenebit. Si ad illum aduocatum se teneat qui petit, tunc remanebit placitum in Curia domini Regis. Et si aduocatus neget id quod ipse dicit, se scilicet fuisse ad suam presentationem institutum vel ali­cuius antecessorum suorum, si super hoc versus Clericum illum placitare volucrit, coram suo iudice ecclesiastico placitum sequetur. Si vero alium nominauerit ad­uocatum qui inde summonitus sit, ve­nire ad Curiam, tunc summonitus venit aut non. Si non neque ad primam neque [Page 30] ad secundam neque ad tertiam summo­nitionem venerit: vel si primo, et secundo, et tertio se essoniauerit in Curia, et quar­ro die neque venerit, neque responsalem miserit, quo modo distringetur, et quo mo­do punietur eius defalta? Equidem capi­etur aduocatio illius ecclesiae vnde conten­tio est in manum domini Regis, et per quindecim dies ita remanebit. quod si in­fra illos quindecim dies non venerit, tunc is qui aduocationem ipsam petit, seisinam habebi [...]. Sed quid erit de Clerico ipso? nunquid tunc eo ipso ecclesiam amittet? Sin autem ad Curiam venerit is qui summoni­tus est, aut dicet se aduocatum illius ec­clesiae, aut nullum ius in aduocatione ip­sa clamabit. Si nullum: tunc remanebit in Curia Regis placitum illud, et erit pla­citum inter aduocatum et Clericum in Cu­ria Christianitatis lite vero pendente. Si ec­clesia ipsa vacare ceperit: quero cuius in­terim erit presentatio. Et quidem si nul­la fuerit dub itatio mota super vltima pre­sentatione quin is aduersus quem petitur ius aduocationis: habuerit vltimam pre­sentationem [Page] vel aliquis antecessorum e­ius, tunc ipse interim personam presen­tabit, donec seisinam ipsam amiserit, ex quo patet quod si seisita fuerit aduo­catio alicuius ecclesiae in manus domini Regis propter defaltam aduocati: et infra il­los quindecim dies ceperit vacare non amit­tet presentationem suam aduocatns ipse in­fra illos quin decim dies. Sivero ius aduoca­tionis suum esse dicat, et illud tanquam su­um defendere voluerit, tunc quidem proce­det loquela eo ordine quo predictum est. Qui si obtinuerit tam ipse quam persona sua a clameo aduersarii sui liberabitur. Si vero placitum id perdiderit, tunc ipse aduocatio­nem suam perpetuo perdet et omnes here­des eius.

Cap. 10.

¶De Clerico autem persona eiusdem ecclesiae quid erit faciendum qui persona­tum eiusdem ecclesiae se habuisse per eius presentationem dixerit in euiria. Equidem in curia domini Regis nil amplius de eo age­tur, nisi quod de aduocatione ipsa inter ad­uocatos iudicabitur. Sed in curia christianita­tis aduocatus qui de nouo ius adocationis e­uicit [Page 31] versus clericum ipsum coram episcopo suo vel eius officiali placitabit ita quod si tempore presentationis credebatur is patro­nus per quem fuit presentarus tunc remanc­bit illi ecclesia illa omnibus diebus vite sue. Statutum est etiam super hoc in regno do­mini Regis de clericis illis qui ecclesias ob­tinent qer tales aduocatos qui se in aduoca­tiones ecclesiarum tempore guerre violen­ter intruserint, ne ecclesias illas quam diu vexerint amittant. Et ita soluta est questio su­pra posita. Sed post decessum eorum ad rec­tos aduocatos reuertentur presentationes ip­sarum ecclesiarum.

Cap. 11.

¶Iuxta predicta autem, queri potest cum quis aduocatus diracionarit in curia Regis aduocationem versus aliquem, et postea processu temporis persona illa obierit`vtium is versus quem diracionata fuerit aduocatio: possit de nouo querere assisam de vltima presentatione, et si breue de assisa inde per­quisierit, ita quod assisa sit inde summonita quid deinde aduersario sit faciendum. Esto enim quod ille nunquam personam ad ec­clesiam illam presētauerit, sed pater suus vel [Page] aliquis antecessorū suorum, et quod obicia­tur ei ab aduersario quod recognitionem inde habere non debeat, eo quod aduocati­onem ipsam in curia versus eum per iudiciū perdiderat nunquid igitur eo ipso remane­bit assi [...]a, an non? Videtur quod ideo rema­nebit quia ille seisinam illius aduocationis nunquam habuerit, co quod non vltimam presentacionem habuerit. sed videtur quod recte petere poterit seisinam patris sui, non obstante aliquo quod factum sit superiure ipso presentādi. Si vero iterum placitare pos­sit de nouo super vltima presentacione: tunc non videtur quod perpetuo firma sint ea quein curia domini regis per iudicium se­mel sunt terminata negocia. Si enim prius abiudicata fuerit alicui aduocacio alicuius ecclesie, non videtur quod aliquo modo in­de de cetero aliquam seisinam iuste recupe­rare debeat in ipsa curia versus illum maxi­me qui aduocationem illam dirationauit, nisialiqua noua causa interuenerit quare su­per hoc audiri debeat. si ita summonita es­set assisa super hoc, remaneret eo ipso quod concedi possit ab aduersario illum vel ali­quem [Page 32] antecessorum eius vltimam habuisse presentationem: sed dicet quod si quid iu­ris ille vel antecessores sui inde habuerunt, illud amiserunt in curia domini regis per iu­dicium et probato hoc per recordum curiae, loquelam amittet, et preterea in misericordi­a domini Regis remanebie.

Cap. 12.

Notandum etiam, quod quandoque contin­git quod cum clericus aliquis mouet alicui clerico controuersiam super ecclesia aliqua in curia christianitatis, siper diuersos aduoca tos aduocēt se in ecclesia illa, clerici illi ad pe­ticionem alterius aduocatorū, defendetur placitum illud in curia christianitatis, donec di­racionetur in curia domini regis ad quem aduocatū pertineat aduocatio eiusdem eccle­sic'et per hoc breue.

Cap. 13.

¶ Rex iudicibus illis ecclesiasticis Salutem. Iudicauit nobis R. quod cum. I. clericus suus teneat ecclesiam illam in illa villa per suam presentacionem que de sua aduocacione est vt dicitur. N. Cle­ricus eandem petens ex aduocatione M, [Page] militis, ipsum I coram vobis in curia christi­anitatis inde trahit in placitū. Si vero prefa­tus N ecclesiam illam diracionaret ex aduo­catione predicti M. Palam est quod iam dictus R. iacturā inde incurreret de aduoca­tione sira. Et quoniam lites de aduocationi­bus ecclesiarum ad coronam et dignitatem meam pertinent, vobis prohibeo ne in cau­sam illam procedatis donec diracionatum fuerit in curia mea ad quem illorum aduo­tio illius ecclesiae pertineat. T. &c. Si vero post prohibitionem illam in causa illa pro­cesserint, tunc summonebuntur quod veni­ant inde responsuri in curia domini Regis.

Cap. 14.

¶Rex vicecomiti salutem. Prohibe iudi­cibus illis ne teneant placitum in curia chri­stianitatis de a aduocatione illius ecclesie, vn­de R. aduocatus illius ecclesiae queritur ꝙ N inde cum trahit in placitum in curia christianitatis quia placita de aduocationi­bus ecclesiarum ad coronam et dignitatem meam pertinent. Et summone per bonos summonitores ipsos Iudices quod sint co­ [...]am me vel Iusticiis meis, eo dic ostensuri [Page 33] quare placitum id tenuerunt contra digni­tatem meam in curia Christianitatis. Sūmo­mone etiam per bonos sūmonitores prefatū N. quod tunc sit ibiostensurus quare prefatū R. inde traxerit in placitum in curia christia­nitatis. Et habeas ibi. &c. Teste. &c.

Cap. 1.

SEquitur de questione status placitum, quod est inter ali­quos quando quis trahit a­lium a libertate in villena­gium. vel quando aliquis in villenagio positus, petit libertatem, cum quis autem petit alium in villenagio positū tan­quam natiuum suum, habebit breue de na­tiuis vicecomiti directum. Et coram viceco­mite loci eum per breue illud clamabit ver­sus illum qui eum in villenagium tenet. Et in comitatu suo. Et si villenagiū suū coram vice­comite in comitatu non contradicatur, tunc placitum illud super natiuo illo coram vice­comite procedet, sicut inferius dicetur inter clamantem illum natiuū et tenētem. Si vero [Page] liberum hommem se esse dixerit is qui peti­ [...]ur, et super hoc demonstrando fecurū fece­rit vic̄, tunc [...]emanebit loquela illa in comi­tatu, quia. vicecomes de placito illo se am­plius de iure intromittere non debet verun­tamen si super hoc idem vicecomes loque­lam illam au dire voluerit, tunc is qui petitur clamet se Iusticus et habebit breue Regis, quod sifecerit securum vicecomitem de de­monstranda libertate sua, tunc ponatur lo­quela illa coram Iusticus Regis in curia Re­gis et interim pacem habebit is quiliberta­tem petit breue autem tale erit.

Ca, 2.

Rex vic̄ salutem. Questus est mihi R. quod N trahit eum ad villenagiū, desicut ipse est li­ber homo vt dicit. Et ideo precipio tibi quod siidem R. fecerit te securū de clamore suo prosequendo, tunc ponas loquelā illam co­ram me vel Iustiē meis eo die et interim e­um pacem inde habere facias. Et summone per bonos sūmonitores predictum N, quod tunc sit ibi ostensurus quare trahit eū ad vil­lenagiū iniuste. Et habeas ibi. &c.

Cap. 3.

Summonebitur itaque per idem breue, is qui clamat eū in villenagiū et ei dies pone­tur [Page 34] quo clameū fuū prosequetur. Die autem statuta si non venerit is qui petitur ad ville­nagium neque nunciū neque essonium mi­serit, fiat inde secundum formam predictam in tractatu de loquelis per plegios attachia­tis. Si vero se essoniare voluerit, hoc ei licet, eisdem et totidē essoniis et vicibus vt predi­ctum est. Si vero is qui alium in villenagium clamat, neque venerit eo die neque miserit, dimittetur alius siue die si presens fuerit sub tali forina scilicet quod is qui clamat, talc re­cuperare habeat quale de iure habere debet vnde superius dictum est plenius interim au­tem in seisina libertatis erit is, qui ad ville­nagium clamatur.

Cap. 4.

Vtroque autē presente in curia, hoc modo dirationabitur libertas in curia siquidē pro­ducet is qui libertatē petit, plures de proxi­mis et consanguineis suis de codē stipite vn­de ipse exierat exeūtes per quorū libertates, si fuerint in curia recognite et probate: libe­rabitur a iugo seruitutis is qui ad libertatem ꝓclamatur sivero cōtradicatur status liber­tatis eorundē productorū vel de eodē dubi­tetur ad visine tū erit recurrendum ita quod pe [...] eius veredictum scietur vtrum illi liberi [Page] homines sint an non. Et secundum dictum visineti iudicabitur. Si vero alios produxerit is qui eum ad villenagiū trahit ad proban­dum contrarium eo scilicet quod illi homi­nes quos ibi producit natiui sui sunt, ita ꝙ de vno stipite communi cum illo quem ad natiuum clamat exierint tunc similiter siv­trique producti recognoscantur communes consanguinei disquiretur per visinetum quis eorum eidem sunt proximiores et secundū hoc iudicabitur. Similiter quoquefietsi exva na parte producti, negentur cundem in ali­qua parte consanguinitatis a [...]tingere vel si dubitetur super hoc omnis huiusmodi du­bitatio per visinetū absoluetur. Probata au­tem libertate in curia sufficienter tunc is de cuius libertate contentio facta est, a clameo petentis eum ad villenagium clamantis ab­soluetur, et perpetuo liberabitur. Si vero in [...]pbatione sua defecerit. vel si ab aduersario suo diracionetur tangā natiuus sine recupe­ratione aliqua, domino suo adiudicabitur cūcatallis suis quecunque habet. Sub hac eadē forma et hoc eodem ordine tractandum est placitū, quando aliquis in libertate constitu­tus [Page 35] ad villenagium trahitur, vel quando aliquis in villenagium positus, propria sua deliberatione, petit libertatem ob id enim ad curiam domini regis veniens is de cuius libertate agetur, impetra bit loquelam ipsam in curiam Regis deduci quo impetra­trato sub forma predicta, loquela procedet. Notandum etiam quod in placito isto locū non habet duellum, ad libertatem alicuius probandam a prima natiuitate.

Cap. 5.

Pluribus autem modis potest ad libertatē aliquis in villenagio positus deduciveluti si dominus eius volens eū ad libertatē perduci et a se et heredibus suis quietum clamauerit vel si eum ad liberandum, alicui donauerit vel vendiderit. Illud tamen notandum est ꝙ non potest aliquis in villenagio positus, liber tatem suam proprus denar [...]is suis querere. Posset enim tunc a domino suo secundum ius et consuetudinem regni ad villenagium reuocari quia omnia catalla cuiuslibet nati­ui, ita intelliguntur esse in potestate domini sui, ꝙ propriis denar [...]is suis versus dominum suum a villenagio se redimere non poterit Si quis vero extraneus eum ad liberandum [Page] emeret suis nummis, posset quidem per­petuo versus dominum suum qui eum ven­diderat, se in statu libertatis tueri. Cum quis enim natiuum suum a se et heredi­bus suis quietum clamauerit vel extraneo vendiderit, poterit is qui libertatem, ita consequutus est erga dominum suum, vel quoslibet alios heredes suos dum mo­do per cartam vell alio modo legittime hoc in Curia diracionauerit perpetuo se tueri: ad duellum etiam hic poterit per­ueniri, si quis eum a villenagio liberatum contradixerit dum modo aliquis testis ido­neus qui hoc viderit et audierit vbi libera­tus fuerit libertatem suam voluerit diracio­nare in curia. Notandum etiam quod potest quis natiuum suum quātum ad sui ipsius vel heredum suorum personas, liberum facere. non quantum ad alios. Quia si quis prius na­tiuus hoc modo ad libertatem perductus contra extraneum aliquem ad diracionatio­nem faciendam produceretur in Curia, vel ad aliquam legem terrae faciendam, pos­set inde iuste amoneri si natiuitas sua ad [Page 36] villenagium suum in Curia obiecta fuerit et probata etiamsi in tali statu miles fac­tus esset a villenagio liberatur. Item si quis natiuus quiete per vnum Annum et vnum diem in aliqua villa priuilegiata manserit, ita quod in eorum commu­nem Gyldam tanquam ciuis receptus fu­erit, eo ipso a villenagio liberabitur.

Cap. 6.

¶Sunt autem natiui a prima natiuita­re sua quemadmodum si quis fuerit pro­creatus ex natiuo et natiuo et natiua, ille quidem natiuus nascitur. Idem est si ex patre li­bero et matre natiua. Sed si ex matre li­bera et patre natiuo idem est dicendum, quantum ad status integritatem, vnde si quis liber homo duxerit natiuam in vxo­tem ad aliquod villenagium, quam diu fu­erit ita obligatus villenagio eo ipso le­gem terre tanquam natiuus amittit. Si qui ve to procreantur ex natiua vnius et natiuo [Page] alterius proporcionaliter inter dominos sūt pueri illi diuidendi.

Cap. 1.

DOs duobus modis dicitur dos enī di citur vulgariter, id quod aliquis liber homo dat sponse sue ad ostiū eccle­sie tempore des­ponstationis sue te­netur autē vnus­quisquetā iure ecclesiastico quā iure seculari sponsam suam dotare tempore desponsatio­nis. Cum quis autem sponsam suam dotat, aut nominat dotē aut non. Si non nominat, iertia pars totius tenementi liberi sui, intelli­gitur dos eius et appellatur rationabilis dos cuiuslibet mulieris tertia pars totius liberi tenemēti viri sui quodhabuit tēpore despōsa­tionis ita ꝙ inde fuerit seisitus in dominico. [Page 37] Si vero dotem nominat, et plus tertia parte, dos ipsa in tanta quantitate stare non poterit: amensurabitur enim vsque ad tertiam par­tem, quia minus tertia parte scilicet tenemen­ti sui potest quis dare in dotem, plus autem non.

Cap, 2.

Contingit autem quandoque quod si mo­dicum tenementr habeat is qui mulierem dotat tempore desponsationis sue. possit do­tē ampliare scilicet de questu suo in tertiam partem vel minus. Si vero de questu nihil fuerit expressum in dotis assignatione, licet parum habeat tenementi tempore despon­sationis, et postea multa acquisierit non po­terit in dotē clamari plus tertia parte illiu [...] tenemeti qnod habuerit quis tēpore despōsa­tionis quo mulierem dotauit Idem dico si quis in catallis, et in rebus terram non ha­bens, vel etiam in denariis sponsam suam do tauerit, et postea magnum questum fecerit in terris et tenementis, nihil de cetero de questu in dotem clamare poterit, quia hoc generaliter verum est quod quantacunque vel qualiscunque assignata fuerit dos alicui [Page] mulicri, siinde fatisfactum fuerit mulieri quā ­tum ad ostium ecclesie assignatū fuit ad dotē nunquam de cetero poterit amplius ad do­tem petere.

Cap. 3.

Sciendum autem est quod mulier, nihil po­test disponere cirea dotem suam tempore vite mariti sin, Quia cum mulier ipsa plene in potestate viri sui de iure sit, non est mirum si tam dos quam ipsa mulier et cetere omnes res ipsius mulieris plene intelligūtur esse in dispositione viti ipsius potest autem quilibet vxotem habens, dotem vxoris sue donare vel vendere vel alio quo voluerit modo alienare in vita sua ita quod tenetur vxor sua in hoc si­cut et in aliis rebus omnibus que cōrta deum non sunt ei assentire, adeo autem tenetur mulier ob [...]dire viro suo quod si vir eius dotem suam vendere voluerit, et ipsa contradixerit, si postea fuerit ita vendita dos et empta, mor­tuo viro suo non poterit mulier dotem ip­sam versus emptorem petere si cōfessa fuerit in curia vel super hoc conuicta quod, ea con­tradicente viro suo: fuerit dos a viro suo ven­dita.

Cap. 4.

Mortuo autem viro alicuius mulieris aut va­cat [Page 38] dos eius si fuerit nomiuata, autnon vacat. Si vacat, ponere se potest mulier in dorem suā e­tenere se in seisina cum consensu heredis.

Si vero non vacat, aut tota non vacat, aut que­dam par vacat, aut quedam pars non vacat, Si quedam vacat et quedā non, In parte que vacat, ponere sepoterit predicto modo, et de re siduo habebitbreue de Recto ad vvarrantum suū scilicet quod teneat ei plenum rectū de il­la terra quāclamat pertinere ad rationabilem dotem suam quod breue tale crit,

Cap 5.

Rex. M. salutem precipio tibi quod sine dilatione planum rectum teneas A quae fuit vxor. E. de vna hida terre in villa illa. quam elamat pertinere ad rationabilem dotem su­am quam tenet de te in eadem villa per li­berum seruitium decem solidorum per an­num pro omni seruitio quam. N ei d [...]forc. Et nisi feceris vicecomes faciat ne oportear eam amplius inde conqueri pro defectu recti. T. &c.

Cap. 6

¶Tractabitur autem plac [...]tum id in Cu­ria vvarranti per hoc breue, donce probe­tur curiam ipsius de recto defecisse quod [Page] qualiter fieri deberet, inferius dicetur. Quo probato procedet loquela vsque ad comi­tatum, et ita mediante comitatu, per volun tatem domini Regis. vel capitalis Iustiē, po­terit loquela ipsa ad curiam domini Re­gis etiam iuste transferri per hoc breue.

Cap. 7.

Rex vic̄ salutem. pone coram me vel Iu­stiē meis die illo, loquelam que est in comi­itatu tuo inter A et. N. de vna hida terre in illa villa: quam ipsa, A clamat versus predictū N. ad rationabilē dotem suā. Et sūmone per bonos summonitores predict. N. qui terrā il­lā tenet, quod tunc sit ibi cum loquela fua. Et habeas ibi. &c.

Cap. 8.

Potest autem transferri huiusmodi loque­la, sicut et alie quelibet a comitatu ad capita­lē curiam domini Regis, pluribus de causis. Tum propter aliquam dubitationem que emergit in comitatu super loquela ipsa, quam comitatus nescit diiudicare. Et quando sic transfertur loquela aliqua ad curiam, tunc summonenda est vtraque pars scilicet tam tenens quam petens. Cum ex perquisitione alterius partium trāsfertur loquela tunc suf­ficit [Page 39] illam partem summoneri que pars hoc non perquisiuit. Si vero ex consensu et per­quisitione vtriusque partium simul existentiū in curia loquela ipsa transferatur ad curiā tūc neutrā partium oportet summoneri quia eis intelligitur dies datus in curia Die autē sta­tuta in curia, aut vterque abest, aut alter tan­tum, aut adest vterque. De absentia vtriusque aut alterius tantū, satis superius est dictū vtro­que vero presente in curia, mulier ispa ius suū versus adūsariūsuum in hec verba proponet. Peto terram illā sicut pertinentiā illius ter­re, que mihi nominata est in dotē. Vnde ma­ritus meus dotauit me ad ostiū ecclesie die quo me desponsauit sicut de eo vnde fuit ve­stituset seisitus eo tēpore quo me inde dota­uit. Ad huiusmodi ergo clameū solet multi­pliciter ab aduersa parte respōderi aut enim negabit eā inde fuisse dotatā, aut concedet. quicquid autem dicat non debet loquela illa procedere sine herede mariti ipsius mulie­ris. Sūmonendus ergo erit ad curiam quod veniat auditurus loquelam istam et per hoc breue.

Cap. 9.

Rex vic̄ salutem. Summone per bonos sum­monitores [Page] N filium et heredem. E'quod sit coram me vel Iustiē meis eo die ad vvarran­nsandsi A que fuit vxor ipsius. E patris suivnā hidam terre in villa illa, quam clamat perti­nere ad rationabilem dotem suam de dono ipsius. E. viri sui versus N. et vnde placitum est inter eos in curia mea siterram illam ei vvar­ [...]antisare [...] voluerit vel ad ostendendum quare id facere non debet Et habeas ibi. &c. T &c.

Cap. 10.

Heres igitur ipse summonitus. si neque venerit neque se essoniauerit ad primum di­em vel ad secūdum vel ad tertium, vel si post essonia sua quarto die neque venerit neque [...]espons [...]lem miserit, qualiter distringi debe­at vel possit de iure et consuetudine regni queri potest. Secundum quosd [...]m distringi poterit quod ad curiā veniat per feodū suū. Itaque de consilio curie, capietur in manum domini Regis tantum de feodo suo vnde distringatur ad curiā venire ad ostendendū ibi vtrum debeat terram illam vvarrantisare an non, vel per plegios attachiari potest se­cundum quosdam quod ad curiam veniat ad id faciendum.

Cap. 11.

Apparente demū in curia here de viri mulierie conquerentis, aut id testabitur et concedet quod terra ipsa sit pertinentia dotis ipsius mulieris, et quod inde fuerit dotata ipsa mu­lier, et quod antecessor eius inde fuerit seisi­tus tempore quo eam inde dotauit sicut de pertinentia illius terre quam ei principali­ter nominauit in dotem, aut non, Si [...]d con­cedat in curia, de cetero tenebitur illam terra versus ipsum tenentem diracionare, si inde voluerit placitare, Et ita ipsā illi mulieri deli­berare et conuertetur contentio inter ipsum tenentem et heredem ipsū. Aut si inde nolu­erit placitare, tenebitur dare ipsi mulieri cō ­petens escambium. quia de cetero perdere non poterit mulier ipsa. Si vero heres ipse nec testatus fuerit nec concesserit ipse mulieriid quod ipsa versus tenentem proponit tunc pla­citum inde poterit esse inter ipsam mulieriē et heredem: mulier enim effic [...]citer nullum placitum mouere poterit versus alaquem, sine vvarranto de dote sua: Si itaque ip­se heres totum i [...]s ipsius mulieris. ci [Page] negauerit, ita quod dixerit in curia eam inde nunquam fuisse dotatam ab antecessore suo poterit inter eos ad duellum perueniri: si mu­lier audientes et videntes ibi habeat, vel ali­quem idoneum testem qui audierit et viderit ipsā inde fuisse ab antecessore ipsius heredi­dotatam ad ostrū ecclesie desponsationis suc tempore, et hoc paratus sit versus illum dira­cionare. Si ergo mulier versus ipsum heredē obtinuerit per duellum, tunc heres ipse tene­bitur terram petitam ipsi mulieri deliberare vel competens suum escambium eidem dare.

Cap. 12.

Nota etiam quod cum quis dotat sponsam suam in hec verba, do tibi terram istam vel villam nominatam cum omnibus pertinē ­ti [...]s, Si aliquam pertinentiam eo tempore non habuerit in dominico suo, nec inde fuit feisitus tempore desponsationis sue et in vita sua eam diracionarit vel alio modo iuste per­quisierit poterit vxor post mortē viri sui iure dotis etiam ipsam pertinentiam cum aliis recte petere.

Cap. 13.

Sciendum etiam quod si vir alicuius mulie­ris [Page 41] dotem vxoris sue vendiderit alicui post­quam eam inde dotauerit, tenebitur heres eius: dotē illā ipsi mulieri deliberare si poterit et etiam ipsi emptori tenebitur ad rationa bile escambiū suum ex venditione vel dona­tione sui vel antecessoris sui sinminus: ad rati­onabile escam bium ipsi mulieri tenebitur.

Cap. 14.

Cum autem tota non vacat dos alicuius mulieris ita quod inde nihil habeat mulier ipsa: tunc placitum illud ab initio tractandum erit in curia domina Regis, et summonebitur is qui dotem ipsam tenet per hoc breue.

Cap. 15.

Rex vic̄ salutem, precipe N. quod iuste et si­ne dilatione faciat habere A que fuit vxor E. rationabilem dotem suam in illa villa quam clamat habere de dono ipsius .E. viri sui vnde nihil habet vt dicit, et vnde queritur quod ipse ei iniuste deforciat et nisi fecerit sū ­mone eum per bonos summonitores quod sit eo die corā nobis vel Iustiē nostris ostē su­rus quare non fecerit Et habeas ibi &c. T. &c.

Cap 16.

Quicunque autem dotem ipsam tenet si­ue hei es siue alius, oportet semper ipsum he­redem presentem esse qui muliers petenti de sua dote responde [...]t. si ahus itaque ab herede dotem ipsam deforciat mulieri, tunc per hoc breue summonebitur, heres vero, per supra scriptum breue.

Cap, 17.

Potest autem placitum illud inter heredē ipsum et mulierem, multipliciter variari. aut enim elamabit mulier ipsa dotem suam tan­quam nominatam: aut rationabilem doté suam non nominatam heres quoque aut cō ­cedet ei dotem sibi fuisse nominatam aliam tamen quam ipsa petit aut sibi nullam fuisse nominatam dicet siergo de dote nominata siue de diuersis nominationibus do [...]is, inter eos fit contentio, tunc poterit id in placiro ip so, predicto modo procedi. Si vero ratio­nabilis dos sine aliqua nominatione certa pe catur, certi iuris est quod heres tenebitus mu­lieri assignare in dotem tertiam partem toti­us liberi tenementi, quod antecessor eius ha­buit in dominico die qua eam desponsauit integre in omnibus vt in terris & tenementis [Page 42] et aduocationibus ecclesiarum Ita qnod­si non fuerit nisivna sola ecclesia in tota hered [...]tate, si contigent eam vacare in vita muli­eris post mortem mariti sui, non poterat he­res ipse sine assensu ipsius mulieris personam ad ecclesiam illam presentare. Excipitur ca­pitale mesuagium qnod dari non potest in dotem, nec diuidetur sed integrum remane­bit. Item in diuisionē non veniunt res qua­ [...]enuerunt mulieres al [...]in dotē, vnde priu­dotatae fuerint, preterea si fuerint duo mane­ria vel plura diuidenda, non diuidetur ca­pitale manerium, sed integrum cum capitali mesuagio herediremanebit, ita quod de ali [...] ­o manerio vel alus maneriis ipsi multeri ple­ne satisfiat. Notandum etiam quod pro etate heredis non remanebit assignatio dotis ipsi mulieri preterea notandum quod si fuerit terra aliqua data alicuimulieri in dotem no­minatim, ita quod ecclesia aliqua in seodo illo sit fundata, post mortem mariti sui habe­bit muher liberam inde presentationem: ita ꝙ clerico cuilibet idonco poteritillā ecclesiā [Page] concedere si uacauerit. Sed collegio non po test quia hoc auferret ius ipsius heredis perpetuo, sin autem maritus ipsius mulieris alicui clerico in vita sua ceclesiam ipsam concesse­rit, idem clericus ipsam ecclesiā tota vita sua poterit retinere etiamsi hoc factum sit post­quam vxorem suam de terra illa dotauerit, verum sidomui religiose concesserit interim ecclesiam ipsam ipse maritus: debet ecclesia illa post mortē ipsius mariti ipsi mulieri de­liberari. ita quod in vita sua liberam habebit inde presentationem. post mortē vero ipsius mulieris et illius clerici qui ad eius presenta­tionē iustitutus fuit persona: iterum ad do­mum religiosam reuertetur ecclesia ipsa il­liperpetuo remansura. Item sciendum quod si in vita viri alicuius mulieris fuerit ab eo vx­or eius seperata ob aliquam sui corporis tur­pitudin em, nullam vocem clamandi dotem habere poterit mulier ipsa. Idem dico si fue­rit separata ab eo per parentelam, scilicet quod nullam dotem petere poterit mulier ipsa et tamen liberi eius possunt esse heredes et de jure regnisuccedent patriiure heredi­tario. Nota item quod cum quis filius et he [Page 34] res alicuius ex consensu patris sui ducit vxorem et per assignationem patris sui vxori sue quamdam partem terre patris sui dat in do­tem: nunquid ab ea plus peti poterit in do­tem? Mortuo autem viro suo ante mortem patris sui queri potest vtrum terram illam no mine dotis retinere possit et vtrum pater vi­ri sui teneatur illi vvarrantisare terram illam Sivero mulier aliqua plus habeat in dotem quam ei pertineat habere, precipietur vice­comiti quod id amensurari faciat et per hoc. breue,

Cap. 18.

Rex vieecomiti salutem.. Questus est no­bis N. quod A mater sua plus habet in dotē de sua hereditate quam haberc debet et quā pertinet ei habendum secundum dotem rationabilem. Ideo tibi precipio quod iuste et sine dilatione facias id amensurari et iuste et sine dilatione facias habere ipsi. N. quod habere debet de iure et heriditate sua er iu­ste et sine dilatione facias habere ipsi A. quod habere debet. Et quod pertinet ei habendum secumdum dotem suam rationabilem ne in­de oporteat cum amplius conqueri pro de­fectu iustitie. T. &c.

Cap. i,

IN alia enim acceptione, acci­pitur dos secūdū leges roma nas secundum quas proprie appellatur dos, id quod cum muliere datur viro quod vulgariter dicitur maritagiū. potest itaque qui­libet liber homo terram habens quandam partem terre sue cum filia sua vel cum aliqua alia qualibet muliere, dare in maritagium si­ue habuerit heredem siue non, velit heres vel non, imo et eo contradicente et recla­mante. [Page 44] Quilibet etiam euicunque voluerit porest dare quandam partem sui liberi tene­menti, in remunerationem seruitii sui vel lo­co religioso in elemosinā, ita quod si donati­onem illam seisina fuerit [...]equuta, perpetuo remanebit illi cui donata fuerit terra illa et heredibus fuis, si iure hereditario suerit eis cō ­cessa Sivero donationem talem nulla sequuta fuerit seisina, nihil post mortem donatoris ex tali donatione contra voluntatem heredis efficaciter peti potest quia id intelligitur secū ­dum consuetam regus interpretationem po­tius esse nuda promissio quam aliqua vera promissio vel donatio. Licet autē ita genera­liter cuilibet de terra sua rationabilem par­tē pro sua volūtate cuicunque voluerit libere in vita sua donare. In extremis tamen agenti non est hoc cuiquam hactenus permissum quia possit tunc immodica fieri heredita­tis distributio si fuisset hoc permissum illi qui feruore passionis instantis et memoriā et rationē amitut quod non nunquā euenire so let vnde presumeretur quodsi quis in infirmit­ate positus ad mortē: distribuere cepisset terrā suam, quod in sanitate sua minime facere [Page] voluisset: quod potius proueniret illud ex furore animi quam ex mentis deliberatione posset tamen huiusmodi donatio in vltima voluntate alicui facta ita tenere si cum con­sensu heredisfieret et ex suo consensu con­firmaretur. Cum quis autem de terra sua in maritagium vel alio modo donat: aut haber hereditatem tantum, aut questum tantum, aut hereditatem et questum. Si hereditatem tantum poterit quidem ex eadem hereditate quandam partem donare vt dictum est cuilibet extraneo cuicunque voluerit. Si autē plures habuerit filios mulieratos, non pote­rit de facili preter consensum heredis sui fi­lio suo post nato de hereditate sua quantam­libet partem donare. Quia si hoc esset per missum, accideret inde frequens prius nato­rū filiorum exheredatio, propter maiorem patrum affectionem quam sepe erga post na­tos filios suos habere solent. sed nunquid fi­lio suo Bastardo potest quis filium et heredē habens de hereditate sua donare? Quod si verum est. tunc melioris condicionis est in hoc bastardus filius quam mulieratus post­natus quod tamen verum est Si vero questum [Page 43] tantum habuerit is qui partem terre sue do­nare voluerit: tunc quidem hoc ei licet sed non totū questū non potest filiū suū heredē exheredare verūtamen si nullū heredē filiū vel filiā ex corpore suo procreauerit poterat quidē ex questu suo quicūque voluerit quan­dā partē donare siue totum questū heredita­biliter. Ita quod si inde seisitus fuerit is cui do natio illa facta fuerit in vita donatoris, non poterit aliquis heres remotior donationē il­lā irritare. Potest itaque quilibet sic totū que­stum donare in vita sua, sed nullum heredem inde facere potest, neque collegiū, neque ali­quem hominem quia solus deus heredem facere potest non homo. Sin autem et he­reditatem et questum habuerit: tunc indi­stincte verum est quod poterit de quest [...] suo quantamlibet partem siue totum cui­cunque voluerit donare, ad remanentiam de hereditate vero sua nihilominus dare potest, secundum quod predictum est dum scilicet rationabiliter hoc fecerit. Sciendum autem quod si quis liberum habens socagi­um plures habuerit filios qui omnes ad he­reditatem equaliter pro equalibus propor­tionibus [Page] sunt admittēdi, tunc iudistincte ve­rum est quod pater eorum nihil de heredi­tate vel de questu si nullam habuerit heredi­tatem alicui filiorū quod excedat rationabi­lem partem suam que cum contingit de tota hereditate paterna donare poterit. Sed tan­ [...]um donare poterit de hereditate sua pater, cuilibet filiorum suorū delibero socagioin vita sua, quantū iure successioni [...] post mortē patris idē consequuturus esset de cadē here­ditate. veruntumen occasione liberalitatis ꝙ patres in silios vel etiam in alios exercere so­lēt: iuris quidē questiones in huiusmodi do­nationibus sepius emergūt. Esto enim quod aliquis miles vel aliquis liber homo quatuor vel plures habens filios ex eadē matre om­nes legittime procreatos, et vni corum (verbi gratia) prius nato post heredē, quandā partē rationabilē de hereditate sua cū concensu e­tiam heredis sui (ne super hocfieret contēti­o) hereditabiliter donat ita quod scisinā in­de idem filius recipiat, et cōmoditates et cri­tu: in vita sua quādiu vixerit percipiat, et in rali seisina moriatur tam parre suo q̄ fratri­bus omnibus adhuc viuentibus. Magna qui­dem [Page 44] iuris dubitatio et virorū iuris regni pe­rotorū disceptatio et contētio super tali casu in curia domini Regis euenit vel euenire potest super hoc scilicet quis isti de Iure succe­dere debeat et possit pater enim seisinā de­functi filii sui sibi retinere contendit et itae torram que ex sua donatione processit, ad se iterum cupit reuerti. Super hoc habita con­tentione in curia, patri ius in terra ipsa cla­manti respōdetur a filio primogenito quod non est pater suus super hoc audiēdus. Quia generaliter verum est secundum ius regni, quod nemo eiusdem tenementi simul po­test esse heres et dominus sed hac eadem ra­tione querit filius medius: primogenitum filiū ab illa successione repellere. Cum enim iam heres sit totius hereditatis non potest simul esse dominus illius partis hereditatis et heres preterea si iam mortuus esset pater illius filii primogeniti, idem filius domi­nus fieret totius hereditatis. Sed tune de iure regni non remaneret ei terra pre­dicta ratione. Si ergo eam retinere non poterit ad remanentiam, quo mo­do eam petere potest iure hereditario sed [Page] pari ratione videtur quod post natus fili­us omnes alios inde possit excludere. Si­milis vero dubitatio cōtingit, cum quis fra­tri suo postnato portionem terre suc heredi­tabiliter concedit et donat; quo defūcto sine herede de cor [...]ore suo exeunte frater ipsius defuncti terram ipsam in manum capit su­am. sicuti illā que de feodo suo est vacantē versus quem duo filii sui assisam petunt de morte auunculi sui procedente vero placito, primogenitus filius versus patrē, et post na­tus filius versus fratrem primogenitum, pre­monstrato modo placitare possunt. Sed sci­endum quod pater ipse terram illam nullo modo de iure regniretinere potest, quia non potest simul esse heres et dominus. sed nec etiam ad donatorem licite reuertitur terra alicuisic donata, seilicet cum hamagio se­quuto si aliquem heredem habuerit is cui facta est donatio ex corpore suo siue etiam remotiorem Preterea terra ista que sic do­nata estsicut alia quelibet hereditas, natura­liter quidem ad heredes hereditabiliter de­scen dit. nunquam autem naturaliter ascen­dit. Sic ergo remanet placitum inter patrem [Page 45] et primogenitum filium, sed procedit inte­primogenitū filium et postnatum predicto modo aliquando tamen super hoc vltimo casu in curia domini Regis de consilio cu­rie ita ex equitate consideratū est, quod ter­ra sic donata, filio primogenito remanea [...]. maxime si aliud feodum non habeat in ma­nu sua donec hereditas deliberetur ei. Quia interim cum dominus non sit hereditatis paterne, non obuiat id quo dicitur q [...]od si­mul non possit quis heres esse et dominus. Sed cum ex illa successione fiat dominus il­lius partis here ditatis: nonne et heres eiusdē patris intelligitur esse, cum et heres sit totius hereditatis. ad hoc tamen res [...]ōdemus quod incertum est adhuc et in pendenti vtrum fi­lius primogenitus heres sit an non Quia si premoriatur pater tunc const [...]ns est quia heres eius est. Quod si sic euenerit tunc qui­dem desinit dominus esse illius terre quam ex successione auunculi sui prius acquisierat et tunc demum ad post natum filium tan­quam ad heredem rectum reuertetur terra illa. Sin autem premo riatur filius primoge­nitus, tunc satis constat quia ille non suit fu­turus [Page] heres patris sui: et ob id nunquam cō ­currunt circa eius personam ista duo accidē ­tia iuris, scilicet ius hereditarium et dominiū Notandum autem quod nec episcopus nec abbas quia eorum baronie sunt de aelemo­sina domini Regis et antecesloium eius,Heelex cō ­firmatur sta tuto vv. 2. Cap, 41. non possunt de dominicis suis aliquam partem dare ad remanētiam sine assensu et confir­matione domini Regis.

Cap. 2.

Tenentur auiē heredes donatorū donatio­nes et res donatas siout rationabiliter facte funt illis quibus facte sunt et heredibus suis vvarrantizare.

Cap. 3,

Heredum autē alii sunt proximi, alii sunt remotiores. proximi heredes alieuius sunt quos ex suo corpore procreauetit. vt filius et filia Quibus deficientibus vocātur heredes remotiores scilicet nepos vel neptis ex filio vel filia recta linea descendens in infinitum. Itē frater et soror et ex illis ex transuerso de­scendentes. Ite auunculus tam ex parte pa­tris [...] ex parte matris. et matertera similiter. et ex illis descendentes. Cum quis ergo he­reditatem habens moriatur, si vnicum filiū [Page 46] heredē habuerit indistinete verūest quod fi­lius ille patri suo succeditan totū. Si plures re liquerit filios, tune distinguitur vtrū ille fue­rit miles, siue per feodū militare tenens aut liber Sokemanus. Quia si miles fuerit vel per militiam tenens, tunc secūdum ius regni an­glie primogenius filius patri succedit, in to­tum. Ita quod nullus fratrum suorū partē in­de de iure petere potest. Si vero fuerit liber Sokemanus, tunc quidem diuidetur heredi­tas inter omnes filios, quotquot sunt per par­tes equales si fuerit socagium et id antiquitus diuisum, Saluo tamen capitali mesuagio pri­mogenito filio pro dignitate aesnecie sue. I­ta tamen quod in aliis rebus satisfaciet aliis ad valentiam. Si vero non fuerit antiquitus diuisum, tune primogenitus secundum quo­rundam consuetudinem totam heriditatem obtinebit. Secundum autem quorundā cō ­suetudinem postnatus filius heres est. Item si filiam tantum vnam reliquerit quis heredem tunc id obtinet in distincte quod de filio dic­tum est. Sin autem plures filias, tunc quidem indistincte inter ips [...]s diuidetur hereditas siue fuerit miles, siue Sokemanus pater [Page] earum saluo tamen primogenite filie capi­tali mesuagio sub forma prescripta. Notan­dum autē quod si quis fratrū vel sororē inter quos diuiditur hereditas sine herede de cor­pore suo moriatur, tune illa portio que defūe ti eratinter ceteros superstites diuidetur. Ma­citus autē primogenite filie homagiū faciat capitali domino de toto feodo. Tenentur au­tē postnate fi [...]ie vel earū mariti seruitium suū de suo tenemēto capitali domino facere per manum primogenite vel cius mariti. Nul­lum tamen homagium vel etiam fidelitatē aliquam tenentur mariti postnatarum filia­rum marito primogenite filie inde facere in vita sua, nec earum heredes primi vel secundi Tertii vero heredes ex postnatis filiabus ex­euntes, secundum ius regni homagium te­nentur facere de suo tenemento heredifilio primogenite et rationabile releuium. Pre­terea sciendum est quod mariti mulierum quarumcunque, nihil de hereditate vxorum suarum donare possunt sine consensu here­dum suorum, vel de iure ipsorum heredum aliquid remattere possunt nisi in vita sua. Si vero filium habuerit quis heredē et preterca filiam habueritvel filias, filius ipse succedit in [Page 47] totum vnde contingit quod si quis plures habuerit vxores et ex qualibet filiam vel fili­as, extremo autem ex postrema vnicum filiū: ille filius solus obtinct hereditatem patris, quia generaliter verum est quod mulier nū ­quam cum masculo partem capit in heredi­tate aliqua, nisi forte aliud speciale fiat in ali­qua ciuitaate, et hoc per longam consuetudi­nem eiusdem ciuitatis Si vero habuerit quis plures vxores, et ex qualibet earum filiam vel filias, omnes filie erunt pares ad heredita­tem patiis eodem modo acsiomnes essent ex eadem matre. Cum quis autem moritus sine herede filio vel filia se habuerit nepotes vel neptes ex filio vel filia, tunc quidem in­dubitanter succedunt ipsi eodem modo quo predeterminatum est supra de filio vel filia­bus et sub eadem distinctione. Illi enim qui recta linea descendunt, semper illis preferū ­tur qui ex transuerso veniunt. Cum quis au­tem moriatur habēs filium postnatum, et ex primogenito filio premortuo nepotē, mag­na quidem iuris dubitatio solet esse, vter illo­tum preferē dus sit alii in illa successiones ci­licet vtrum silius an nepos. Quidam enim [Page] dicere volebant filium post natum rectior­esse heredem quam nepotem talem, ea vi­delicet ratione, quiafilius primogenitus cum morte patris non expectaret nec expectauit quovsque heres eius esset, et ita cum post na­tus filius superviueret tam fratrem quam patrem, recte vt dicunt patri succedit. A liis vere visum est nepotem talē de iure auun­culo suo esse preferendum. Cum enim ne­pos ille ex filio primogenito exierit, et de corpore suo exititerit heres in totū ius quod pater suus si adhuc viueret haberet:ipse patri suo succedere debet. Ita dico si pater suus non fuerit ab auo suo forissamiliatus potest siquidem filius in vita patris sui ab co foris­familiari. Si quandam partem terre sue assig­net pater filio suo et seisinam faci [...]t ei in vi [...] ­sua ad petitionem et bonam volūtatem ip­sius filii ita quod de tanta parte sit ei satisfac­tum tune enim non poterint heredes ipsius fili de corpore suo aliquid amplius petere contra auuneulum suum vel alium de resi­dua parte hereditatis aui sui, quam partem patris sui licet patet eorum si ipse superuixis­set eundem auū suū posset. Pretereá si filius [Page 48] alicuius primogenitus de paterna heredita­te capitali domino homagiū suū seceritin vi­ta patris sui, licet premoriatur patri suo, nullae dubitatio est quin filius eiuidē auūculo suo sit preferendus. Verū super hoc poterit esse placitū inter nepotē ipsum et capitalē domi­num si idem dominus ci homagium suum negauent vel inter capitalem dominum et auunculum ipsum si capitalis dominus ne­poti homagium suum vvarrantizauerit. et ex hoc vtrinque rationabiliter possit perueniri ad duellū, nisi vero homagiū suum ita possit doceri: tunc quidem ita hodie obtinet inter auunculū et nepotem, quia melior est con­fitio possidentis.

Cap 4.

Deficientibus autē hiis qui recta linea des­cendūt: tunc frater vel fratres succedent. A ut si non reperiantur fratres, vocande sunt so­rores. Quibus premortuis eorum liberii vo­cantur, post hos vero vocantur auunculi, et eorū liberi, postremo matertere et eorū libe­ri habita et obseruata distinctione superius prenotata, inter filios militis et filios Soke­mani et nepotes similiter hab [...]ta quoque di­stinctione inter masculos et feminas.

Cap. 5

[Page]Tenentur quoque heredes testamenta pa [...] ­ [...]rum suorum et aliorum antecessorum suorū seruare, illorū scilicet cuius sunt heredes, et e­orū debita acquietare. Potest enim quilibet homo liber maioribus debitis nō inuolutu­de rebus suis in infirmitate sua rationabilē deuisam facere sub hac forma secundum cu­iusdam patrie consuetudinem, quod domi­num suum primo de meliore et principalio­ri re quam habet recognoseat deinde eccle­siam suam, postea vero alias personas pro vo­luntate sua. Quicquid autē diuersirum pa­triarum consuetudines super hoc teneant, se­cundum iura regni non tenetur quis in te­stamēto suo alicui persone precipue nisi pro voluntate sua ali quid relinquere libera enim dicitur esse cuiusque vltima voluntas, secun­dum has leges sicut et secundum alias leges. Mulier etiam sui iuris, testamentum facete potest. Si vero fuerit in potestate viri consti­tuta, nihil sine viri sui autoritate facere potest etiam in vltima voluntate de rebus viri sui. veruntamen pium esset et marito valde ho­nestum si rationabilem diuisam vxori suae concessisset. scilicet vsque ad tertiam partem [Page 49] rerum suarum quam viua quidem: obtinuis­set si maritum suum superuixisset vt plenius infra liquebit. Quod plerique mariti facer [...] solent. vnde marito commendabiles efficiū ­tur. Cum quis in infirmitate positus testamē tum facere noluerit, si debitis non sit inuo­lutus tunc omnes res eius mobiles in tres partes diuidentur equales.Ita fuisse communē legē testa­tur ex parte magna car­ta. Cap. 18. Quarum vna de­betur heredi, secunda vxori, tertia vero ipsi reseruatur de qua tertia liberam habebit dis­ponendifacultatem. verum sisine vxore de­cesserit medietas ipsi reseruatur. De heredita­te vero nihil in vltima voluntate disponere potest vt predictum est.

Cap. 6.

¶Debet autem testamentum fieri coram duobus vel pluribus viris legittimis, clericis vel laycis et talibus qui testes inde fieri pos­sunt idonei. Testamenti autem executores esse debent ii quos Testator ad hoc elege­rit et quibus curam ipsam commiserit. Si ve­ro testator nullos ad hoc nominauerit, pos­sunt propinqui et consanguinei ipsius de­functi ad id faciendum se ingerere. Ita quod si quem vel heredem vel alium rerum de­functi reperierit detentorē, habebunt breue [Page] domini Regis vicecomiti directum in he [...] verba,

Cap, 7.

Rex vic̄ salutē precipio tibi quo iuste et si­ne dilatione facias stare rationabilē diuisā N sicut rationabiliter monstrari poterit quod eā fecerit et ꝙ ipsa stare de beat. T. &c.

Ca. 8

Si quis autē autorit [...]te huius breuis conuē ­tus, aliquid dixerit contra testamentū scilicet quod non suit rationabiliter factū, vel quod res petita non suerit ita vt dicitur legata, tūc quidem placitū illnd in curia christianitatis audiri debet et terminari Quia placitum de testamentis coram Iudice ecclesiastico fieri debet et per illorum qui testamēto interfu­erint testimonia, secundum iutis ordinē ter­minari. Si vero fuerit debitis oneratus is qui testamentū facere proponit, nihil de rebus suis (extra debitorū acquietationē) preter sui heredis consensum disponere potest, verū si post debitorū acquietationē aliquid residuū fuerit, tunc id quidē in tres partes diuidetur modo predicto. Et detertia parte suū vt dictū est faciat testamētū. Si vero nō sufficiunt res defuncti ad debita persoluēda, tunc quidem heres ipse defectū ipsū de suo tenetur ad im plere ita dico si habuerit etatē heres ipse.

Cap. 9.

Sunt enim quidā heredes, de quibus cōstat eos esse maiores, alii vnde cōstat esse mino­res, alii de quibus dubiū est vtrū sint maiores an minores. heredes vero maiores, statī post decessū antecessorū suorū possunt se tenere in hereditate sua,Vide pro a [...] seueratione huius legi­st [...]tuto Marleb [...]. Cap. [...]. licet domini possint feo­dū suum cum herede in manus sua [...] capere ita tamen moderate id fieri debet ne aliquā disseisinā heredibus faci [...]nt. possunt enim heredes si opus fuerit violencie dominorum resistere dum tamen parati sunt rele [...]ium et alia recta seruitia eis inde facere. Si vero con­stet cos esse minores, tunc ipsi heredes tenē ­tur esse sub custodia dominorum suorū do­nec plenam habuerint etatem, si fuerint he­redes de feodo militari Quod fit post vice­simum et vnum annum cōplerum, si fuerit heres et filius militis vel per feodum milita­re tenentis. Si vero heres et filius Sokema­nni fuerit, etatem habere intelligitur tunc cum quindecim compleuerit annum. Si ve­ro fuerit filius burgensis, etatem habere tunc intelligitur cum discrete sciuerit de­narios numerate, et pannos vluare, et [...]li [...] pa­terna negotia similiter exercere plenam [Page] itaque custodiam habent domini, filiorum et heredum hominum suorum et feodorum suorum, ita quod plenam inde habent dispo­sitionem, vt in ecclesiis in custodiis ipsis con­stitutis concedendis et in mulieribus, si que in eorum custodiam exciderint maritandis et in aliis negociis disponendis secundum quod propria negotia sua disponi solent. Nihil tamen de hereditate, de iure alienare possunt ad remanentiam. Ita tamen quod heredes ipsos, honorifice pro quantitate he­reditatis interim habeant et debita etiam defuncti pro quantitate hereditatis et tem­poris quo illis custodia deputatur acquietēt-vnde et de debitis antecessorum de iure re­spondere tenentur. Negotia quoque ipsorū heredum agere possunt, et placita de iure e­is acquirendo mouere et prosequi, si emissa fuerit de etate contra minorem exceptio. Respondere autem non tenētur pro ills, nec de recto nec de disseisina nisi in vnico casu. Cū quis scilicet minor habuerit custodiā mi noris post decessū patris sui, tunc enim si de­negetur alii hereditas sua cū maior factus fu­erit, poterit inde habere assisam et recogni­tionem [Page 51] de morte antecessoris sui. Nec pro etate domini minoris, remanebit inde re­cognitio in hoc casu. Si vero appellatur mi­nor de felonia aliqua, tunc attachiabitur per saluos et securos plegios, sed dū fuerit infra etatem inde non tenebitur respondere sed demum factus, maior. Restituere autem tenentur custodes hereditates ipsis heredibus instauratas et debitis acquietatas iuxta exigē ­tiam temporis custodie et quantitatis here­ditatis.¶Hec lex restitutionis roboratur magna car­ta. Cap. 5. Si vero dubium fuerit vtrum fuerint heredes maiores an minores: tunc procul du­dio domini tam heredes quam hereditates in custodia habebunt, donec etas rationabi­liter probetur per legales homines de visine­to et per eorum sacramentum.

Cap. 10.

¶Si vero plures habuerint dominos ipsi heredes sub custodia constituti, capitales eo­rum domini id est illi quibus ligeantiam de­bent sicut de primis eorum feodis eorum habebunt custodiam. Ita quod de ceteris feodis releuia et alia recta seruitia dominis ip­sorū feo dorū facere tenentur. Et sic custodia eis per totum sub forma prescripta remane­bit. [Page] Notandum tamen quod si quis in ca­pite de domino Rege tenere debet. tunc e­ius custodia ad dominum Regem plene per­tinet siue alios dominos habere debeat ipse heres siue non. Quia dominus Rex nullum habere potest parem, multo minus superiorē. veruntamen ratione burgagii tantum non presertur dominus Rex Aliis in custodiis. Si vero dominus Rex aliquam custodiam alicui cōmiserit, tunc distinguitur vtrum ei custo­diam pleno iure cōmiserit ita quod nullum eum inde reddere compotum oporteat ad scac c [...]rium, aut aliter. Si vero ita plene ei custodiā cōmiserit, tunc poterit ecclesias vacantes donare, et alia negotia sicut sua recte dis­ponere.

Cap. 11.

Heredes vero Sokemannorū mortuis ante­cessoribus suis, in custodia consanguineorum suorum propinquorum erunt. Ita tamen ꝙ si hereditas ipsa ex parte patris descenderit, ad consanguineos ex parte matris descendentes, custodia ipsa referatur. Sin autem ex parte matris hereditas ipsa descenderit, tunc ad consanguineos paternos custodia pertinet. [Page 52] Nunquam enim custodia alicuius de iure ali­cui remanet, de quo habeatur suspitio quod possit vel velit aliquod ius in ipsa hereditate clamare.

Cap. 12.

Mulier vero vel mulieres si heredes altcuius remāserint, in custodia dominorū suorū re­manent. Que si infra etatem fuerint in cus­todia erunt donec plenariam habent etatem Et cum habuerint etatem, tenetur dominus earum eas maritare, singulas cū suis rationa­bilibus portionibus Si vero maiores fuerint tunc quoque in custodia dominorū suorum remanebunt donec per consilium et dispo­sitionem dominorum maritentur.Hanc suisse communē legem ostēdit magna carta. cap. 7. Quia sine dominorum dispositione vel assensu, nulla mulier heres terre maritari potest, de iure vel cōsuetudine regni. Vnde si quis filiam vel filias tantum habens, heredem illam vel il­las in vita sua sine assensu dominisui mari­tauerit, inde iuste secundum ius et consuetu­dinē regni perpetuo exheredatur. Ita quod inde de cetero nihil recuperare poterit nisi [Page] per solam misericordiam et hoc ea ratione [...] Quia cum maritus ipsius mulieris heredis ali cuius homagiū de tenemento illo facere te­netur ipsi domino, requirenda est ipsius do­mini ad id faciendū voluntas et assensus ne deinimico suo vel alio modo minus idonea persona: homagiū de feodo suo cogatur re­cipere verum si quis licentiam querit a do­mino suo filiam suam et heredem alicui maritandi, tenetur dominus aut consentire aut iustam causam ostendere quare consen­tire non debeat aliter enim etiam contra ip­sius voluntatem poterit mulier ipsa de consi­lio patris sui et pro voluntate libere marita ri. Iuxta hoc quero si mulier aliqua dotem habens possit alicui pro voluntate sua sine assen su vvarranti sui nubere. et si fecit, vtrum totū ob id amitter. Non enim videtur quod debe at ideo dotem amittere, cum maritus suus in­de nullum homagium vvarranto suo de iure et consuctudine regni facere debeat. Sed cū affidatione fidelitatem tantum ne si ante mortem viri sui mulier ipsa moriatur homa­giū illud nullo tenemento retento periret. Tenetur tamen mulier cū assensu vvarranti [Page 53] sui nubere, aut dotem amittet nisi mulier psa aliam terram habeat de mari [...]agio vel here­ditate, tunc enim sufficit capitalis domini habere assensū. Et hoc ideosic obt net non propter homagium sed pro alia fidelitate quam maritus domino inde facere tenetur vt dictū est Si vero de feodo pluriū dominorum ipsa fuerit hereditas, tūc sufficiet adquirere assensū capitalis domini ad mulierem heredem ma­ritandam. In custodiis autem constitute mu­lieres heredes si de corporibus suis foriffece­rint, et hoc probatum fuerit, tuncille que de liquerūt exhere dabuntur, ita quod portiones sue ceteris que non foriffecerint accrescent Si vero hoc modo omnes deliquerint tunc tota illa hereditas ipsis dominis tanquam escaeta remanebit. Veruntamemsi semel legittime nupte fuerint, tunc sividue facte fuerint, post­modum non tenebuntur iterum sub custo­dia dominorum esse licet teneantur assen­sum eo [...]ū requirere in se maritandis predicta ratione. Nec etiam tunc per earum inconti­nentiam hereditatem amittent. Quod autē generaliter solet dici putagium hereditatem non adimit, Illud intelligendum est de pu­tagio [Page] matris, quia filius heres legittimus est quem nuptie demonstrant.

Cap. 13.

Heres autem legittimus nullus Bastardus nec aliquis qui ex legittimo matrimonio non est procreatus esse potest Verum si quis versus aliquem hereditatem aliquam tanquā heres petat, et alius ei obiiciat quod heres in­de esse non potest eo quod ex legittimo ma­trimonio non sit natus tunc quidem placitū illud in curia domini Regis remanebit, etmā ­dabitur Archiepisco vel Episcopo loci quod de matrimonio ipso cognoscat, et quod inde in­dicauerit, id domino Regi vel eius Iustiē seire fac̄ et per hoc breue.

Cap. 14.

Rex Archiepiscopo salutē veniens [...]oram mo vv in curia mea petiit versus. R, fratrē suum quartum partem feodi vnius militis in illa villa, sicut ius suum, et in quo idem. R. ius nō habet vt. vv. diē eo quod ipse Bastardus sit na tus ante matrimonium matris ipsorū. Et quo­niā [Page 54] ad curiam meam non speetat agnoscere de Bastardia eos ad vos mitto mandantes vt in euria cristianitatis inde facias quod ad vos spectat. Et cum loquela illa debitum coram vobis finem sortita fuerit, mihi litteris vestris significetis, quid inde coram vobis actum su­erit. T. &c.

Cap. 15.

¶Circa hec autem, orta est questio, si quis antequam pater matrem suam desponsa­uerit fuerit genitus vel natus vtrum talis filius sit legittimus heres cum postea matrem suā desponsauerit. Et quidem licet secundum ca­nones et leges romanas tali [...] filius sit legitti­mus heres, tamen secundum ius et consue­tudinem regni nullo modo tanquam here­in heredita [...]e sustinetur vel hereditatem de iure regni petero potest. Sed orta super hoe tamen contentione vtrum scilicet genitus an natus fuerit ante desponsationem an post di­scutietur id vt dictum est coram iudice eccle­siastico et quod ab eo iudicatum fuerit id domino Regi vel eius Iustiē scire faciet [Page] Ita tamen quod secundum quod iudicatum fuerit in curia Christianitatis de matrimonio scilicet vtrum fuerit ille qui hereditatem pe­tit natus vel genitus ante matrimonium con­tractū vel post, in curia domini. Regis sppple­bitur de adiudicanda vel abiudicanda ipfi, hereditate super qua contentio est ita quod per iudicium curie hereditatem ipsam obti­nebit vel clameum suum perdet.

Cap. 16.

¶Queri potest de bastardo, qui nullum heredem habere potest, nisi de corpore suo ha­buerit heredem. Si quis ei pro seruitio suo vel alio modo aliquam terram donauerit, et inde homagium suū receperit, ita quod in seisina eiusdē terre, sine herede de corpore suo obi­erit. quis ei de iure succedere debet quia do­minus non potest predictis rationibus. Cum quis vero intestatus decesserit. omnia catalla sua sui domini esse intelligūtur si vero plures habuerit dominos quilibetillorū catalla sua recuperabit que in feodo suo reperiet. vsu­rarii vero, omnes res siue testatus siue intesta­tus decesserūt domini Regis sūt viuus autem non solet aliquis de crimine vsure appellari [Page 55] nec conuinci. Sed inter ceteras Regias inqui­sitiones, solet inquiri et probari, aliquem in ta li crimine decessisse per duodecim legales homines devisineto et per eorum sacramen­tum. Quo probato in curia: omnes res mo­biles et omnia catalla que fuerunt ipsius vsu­rarii mortui: ad vsus domini Regis capien­tur penes quemcūque inueniantur res ille. H [...] res quoque ipsius, haceadē de causa ex hereda­tur secundum ius regni et ad dominum vel dominos reuertetur hereditas. Sciendum ta­men, quod si quis aliquo tempore vsurarius fuerit in vita sua, et super hoc in patria publi­ce defamatus, si tamen a. delicto ipso ante mortem suam destiterit, et penitentiam ege­rit, post mortem ipsius illo vel res eius. lege vsurarii minime censebuntur Oportet ergo constare quod vsurarius decesserit aliquis ad hoc vt de eo tan quam de vsurario post mor­tem ipsius iudicetur, et de rebus ipsius tan­quam de rebus vsurarii disponatur.

Cap. 17.

Vltimi heredes aliquorum, sunt eorum do­mini. Cum quis ergo sine certo herede mo­ritur. quemadmodum sine filio. vel filia, vel [Page] sine tali herede de quo dubium sit ipsum es­se propinquiorem heredem et rectum, pos­sunt et solent domini feodorum feoda [...]lla tanquam escaetas in manus suas capere et retinere quicūque sint domini siue Rex, siue alius preterea vero si quis veniens dicat se inde heredem rectum, si per miscricordiam do­mini sui, vel per preceptum domini Regis, hoc impetrare poterit, inde placitabit, et sic fi quod ius inde habuerit, diracionare poterit. Ita tamē quod interim terra illa in manu domini feodi remaneat. Quia quotiensounque dubi­tauerit aliquis dominus de herede tenentis sui, vtrum sit rectus heres an non, terram il­lam tenere poterit, donec hoc ei legittime constiterit. Idem quoque dictum est supra de herede vbi dubium sit an sit maior an minor in hoc tamen est differencia. quod in vno ca­su intelligitur interim hereditas illa quasi escaeta ipsius domini. In alio vero casu, non intelligitur esse sua nisi de custodia. Sin autē nullus appareat qui hereditatem ipsam tan­quam heres requirat tune illi domino rema­net [Page 56] hereditas ipsa escaeta ad premanentiam Itae quod de illa disponere potest, sicut de sua propria ad libitum suum. Preterea si qua mu­lier aut heres alicuius in custodiam domini sui deuenerit: si de corpore suo forisfecerit, hereditas sua domino suo pro delicto ipsius re­maner escaeta. Preterea si quis de selonia conuictus fuerit, vel confessus in curia, eo per ius regni exhoredato terra sua domino suo remanet escaeta. Notandum quod si qui [...] in capite de domino Rege tenuerit. tūc tam terra quam omnes res mobiles sue, et catalla penes quemcunque inueniantur, ad opus do­mini Regis capientur sine omni recupera­tione alicuius heredi [...]. Sin autem de alio quam de Rege tenuerit is qui vtlagatus est, vel de felonia conuictus, tunc quoque omnes res sue mobiles, Regis erunt. Terra quoque per vnum annū remanebitin manu domini Regis, elapso autē anno: teira cadem ad rectū dominū scilicetad ipsū de cuius feodo est re­uertetur veruntamen cū domorū subuersione [Page] et arborū extirpatione. Et generaliter quo­tienscunque aliquis aliquid fecerit vel dixerit in curia, propter quod per iudicium curie exheredatus fuerit, here ditas eius ad domi­num feodi de quo illa tenetur tanquam esca­eta solet reuerti. [...]oriffactura aute filii [...]t he­redis alicuius: patrem non exheredat neque fratrem, neque alium, quam seipsum preterea si de furto fuerit aliquis condemnatus, res eius mobiles et omnia catalla sua vicecomiti prouincie remane resolent terra autem siqua fuerit dominus feodi recuperabit stat im, non expectato anno. Cum quis vero per legem terre fuerit vtlagatus, et postmodum bene­ficio principis paci restitutus non poterit ea ratione hereditatem si quam habuerit ille vel heredes sui versus dominum sum (nisi ex misericordia ipsi us domini et beneficio) re­cuperare Forisfacturam autem et vtlagariam solet dominus Rex damnatis remittere, nec tamen aliena iura ideo querit infringere.

Cap. 18.

Maritagium autem, aliud nominatur liberū, aliud seruitio, obnoxium, Liberum dicitur maritagium quando aliquis liber homo ali­quam [Page 57] partem terre sue dat cum aliqua mu­liere alicui in maritagium ita quod ab omni seruitio terra illa sit quieta, et a se et heredi­bus suis versus capitalē dominum acquietāda Et in hac quidem libertate, ita stabit terra il­la vsque ad tertiū heredem nec interim tene buntur heredes inde facere aliquod homa­gium post tertium vero heredem, ad debitū seruitiū terra ipsa reuertetur, et homagium inde capietur. Quia si fuerit pars seodi milita ris pro quantitate terre seruitium feodi inde prestabit, Solet autem quandoque terra ali­qua dari in maritagio, saluo et retento debito seruitio ipsi capitali domino. Et tunc quidem tenebūtur maritus mulieris ipsius et heredes sui, seruitium id facere sed sinc homagio vs­que ad tertium heredem. Tertius vero here [...] primo inde faciat homagium et omnes heredes sui post modum alia tamen fidelitas sub fidei vel sacramenti interpositione. A muli­eribus vel earum heredibus interim fere sub eadem forma et eisdem verbis quibus homagium fieri solet prestare debet Cum quis itaque terram aliquam cum vxore sua in maritagium ceperat, si ex eadem vxore sua [Page] heredem habuerit filium, vel filiam clama­tem etauditum infra quatuor parietes si idem vir vxorem suam superuixerit, siue vixerit he­res siue non, illi in vita sua remanet maritagi­um illud post mortem vero ipsius ad dona­torem vel eius heredes est reuersurum. Sin autem ex vxore sua nunquam habuerit heredem, tunc statim post mortem vxoris ad donatorem vel heredes eius reuert [...]tur mari­tagium. Et hec est quedam causa quare de maritagio tali non solet recipi homagium. Si einim sie donata esset terra aliqua in mari­tagiū vel alio modo quod inde reciperetur homagium tunc nunquā de cetero ad dona­torem vel eius heredes licite possit reuerti vt supradictum est. Si vero secundum ceperit vi­tum mulier ipsa, idem iudicium erit de secun­do, quod dictum est de primo, siue heredem reliquerit primus siue non. Cum quis autem terram aliquam de maritagio vxoris sue pe­tit, vel mulier ipsa, vel eius heres tunc distin­guitur vtrum terra illa petatur versus dona­torem vel eius heredem, vel versus extraneū quod siversus donatorem vel eius heredem petatur, tunc in electione petentis esse [Page 58] poterit vtrum inde placitare voluerit in curia christianitatis an in curia seculari. Specrat enim ad iudicem ecclesiasticū placitum de marita­giis tractare si pars petentis hoc elegerit, prop­ter mutuam affidationem que fieri solet, quando aliquis promi [...]tit se ducturum in vxo­rem, aliquam mulierem et ei maritagium promittitur ex parte mulie [...]is [...] nec per curiam domini Regis defendetur placitum id in cu­ria christianitatis, licet de laico feodo sit, si cō ­stiterit quod ad maritagium petatur. Si vero versus extraneū petatur, tūc in laica curia ter­minabitur placitum id, eodem modo et or­dine quo de aliis laicis feodis placitari solet illo tamē obseruato, quod sine vvarranto inde placitare non debet sicut supra de dotibus dictum est et ad similitudinem placiti de do­tibus, quantum ad vvarrantum pertinet, inde placitari potest, et que ibi dicta fuerint quā ­tum ad hunc articulum hic locum habent Sciendum tamen quod tertius heres cū iam suum inde fecerit homagium, sinc vvarranti auctoritate inde placitari potest.

Cap i.

COntingit autem multotiens, loque las motas in curi­a domini Regis per amicabilem cōpositionem et fiualem concor­diam terminari­sed ex consensu et licensia domini Regis, vel eius Iustiē, vn­decunque fuerit placitū siue de terra siue de alia re solet autem plerunque concordia ta­lis, in cōmunē scirpturam redigi et per cōmu­nē assensū partiū Et per illam scripturā corā Iustiē domini Regis in Banco residentibus recitari, et corā eis vtrique parti sua scriptura [Page 59] per omnia alii concordans: liberari. Et erit sub hac forma facta.

Cap. 2,

¶ Hec est finalis concordia, facta in Cu­ria domini Regis apud vvestmonasterium in vigilia beati Petri Apostoli Anno regni Re­gis Henrici secundi tricesimo tertio, coram Ranulpho de Glanuilla Iusticia domini Re­gis, et coram H.R VV. et T. et aliis fidelibus domini Regis qui ibi tunc aderant inter pri orem et fratres hospitalis de Hierusalem, et MT filium Normanum per Alanum filium suum, quem ipse attornauit in curia domini Regis ad lucrandum et perdendum. de tota terra illa et de pertinenciis, excepta vna bo­uata terre et tribus toftis quas ipse VV. te­nuit. De qua terra tota (excepta predicta bo­uata et tribus toftis) placitum fuit inter eos in curia domini Regis scilicet quod predic­tus VV. et Alanus concedunt et testantur donationem quam Normanus pater ipsius VV ipsis inde fecit, et illam terram totam quietam clamant dese et heredibus sui do­minis hospitalis et prefato priori et fratribus imperpetuum. Excepta vna bouata terre pre fata et exceptis tribus toftis que remanent [Page] ipsi VV et Alano et heredibus suis. Tenens da de domo hos itali et predicto priore et frat [...]bu [...] imperpetuū et per liberum seruiti­um quatuor denariorum per annū pro om­ni seruitio. Et [...]ro hac concessione et testifi­catione et quieta clamantia prefatus prior et fratres hospitalis dederunt ipsi VVilhelmo et Alano centum solidos sterlingorum vel sic.

Cap 3

¶Hec est finalis concordia, facta in curia Galfridi filii petri, et post modum recordata et irrotulata in curia domini Regis vvestmo­nasterii Anno regni Regis Henrici secundi xxxiii. die lune proxima post feftum Apo­stolorum Simonis et Iude, coram E. Eliensi Episcopo et [...] Norvvic̄ Episcopo et R. de Glanuilla Iustiē domini Regis et aliis fide­libus et familiaribus domini Regis ibi tunc pr [...]sentibus inter predictū G filiū petri et R. filiū R eginaldi de aduocatione ecclesie om­niū sanctorum de Shulaham, et de cōmunia pasture de heddon vnde contētio fuerat in­te [...] eos scilicet ꝙ predictus R. recognouit predicto G. sicut ius suū aduocationē predicte ecclesie, et qutetū elamauit predicto G et he­redibus [Page 60] suis de se et heredibus suis impe [...]pe­tuum, si quid iuris in aduocatione predicte ecclesie habuerit preterea predictus R quie­tum clamat predicto G communiam pasture de Heddon, et omnes purpresturas quas G fecerat in Shuldhā in frusseto et molendi­nis et croftis et turbariis de Shuldham. vnde ipse R nihil retinet nisi quod opus erit ad cōburendūin doino suasibi et herebibus su is, sine aliqua venditione, et omnes faldas fo­rinsceas (excepta sua propria) et precarias ca­rucarum forinse carū et consuetudines galli­narum et ouorū. Et pro hac concordia et qui­eta clamantia dedit predictus G dicto R vi­ginti marcas argēti. Et nota quod dicitur ta­lis concordia finalis eo quod finem impo­nit negocio adeo vt neuter litigantium ab ea de ce: ero poterit recedere. Alterutro eni non tenentevel non faciente quod conue­nit, et altera partium inde se conquerente: precipietur vicecomi [...]i quod pou [...]t eum per saluos plegios quod sit coram Iustiē domini Regis inde respōsurus quare finem illū non tenuit. Ita dico si alius vic̄ securum fecerit de clamore suo prosequendo

Cap 4.

[Page]Rex vic̄ salutem precipe N'. quod iuste et sine dilatione, teneat finem factum in curia mea inter ipsum et R de vna hida terre in alla villa vnde placitum suit inter illos in cu­ria mea et nisi fecerit et predictus R fecerit te securum de clamore suo prosequendo, tunc pone cum per vadium et saluos plegi­os quod sit coram me vel Iustic̄ meis osten­surus eo die quare non fecerit. Et habeas ibi hoc breue I este. &c.

Cap. 5.

¶Die autem statuta, sinon venerit neque se essoniauerit, vel si post tria essonia neque venerit, neque responsalem miserit, quid sit tunc faciendum: patet per illum tractatum qui suprapositus est de loquelis per plegios attachiatis. et per primum librum. Vtroque vero presente in curia, si scripturam (concor­diam inter se factam continentem) vtraque pars recognouerit, vel si per Iustiē domini Regis coram quibus concordia ipsa facta fu­it concordiam talem esse proponitur in cu­ria, et hoc per eorum recordum recte fuerit testatum, tunc qui concordiam ipsam infre­git remanebit in misericordia domini Re­gis. et saluo attachiabitur quousque securita­tem [Page 61] inuenerit bonam: quod concordiam ip­sam de cetero seruabit. faciēdo scilitet quod conuenit si id possibile est, vel alias rationa­bile grantum aduersarii faciendo. Necesse est enim quod id quod aliquis in curta do­mini Regis eoram domino rege vel eius Iu­stiē recognouerit, vel quod se facturum in manum ceperit, teneatur is quiid cognouit vel in manum cepit. Si vero fuerit concordia talis facta super placito terre, tun [...]is qui in curia conuictus fuerit, vel confessus finem ipsum legittime non obseruosse: sitenens fuerit, terram ipsam eo ipso amitret sin autem loquelam ipsam. Sin autem et partes ipse vna vel vtraque cirographo communicōtradix­erit, tunc summonebuntur eedem Iustitie ꝙ sint die qin ad id eis prefigetur in curia, ad recordandum in curia quomodo loquela il­la que fuit coram eis in curia domini Regis inter illum et illum de tanta terra in villa il­la quam ipse clamauit versus illum remansit. Et si ille inde coram eis per eorum licensiam concordati fuerint, sub qua forma concordi­a illa facta fuerit verum distinguendum est vtrum concordia illa facta fuerit in capitali [Page] curia domini Regis, an coram Iustie itinera­tibus Quod si coram Iustiē itinerātibus f [...]c­ta fuerit, tunc eedē Iustitie sūmonebuntur ꝙ sint cum quibu [...]dam discretis militibus de illo comitatu vbi facta fuerit concordia illa in curia, qui concordie ipsi intersuerint et rei veritatem sciant, ad faciēdum tunc ibi recor­dum illius loquele cum eisdem militibus ad curiam ex parte totius comitatus propter id faciendum transmittendis et per hoc breue.

Cap. 6.

Rex vic̄ salutem, summone per bonos sum­monitores illos. Net. R. quod sint coram me vel Iustiē meis eo die, ad recordandum cum discretis militibus de illo comitatu quomo­do loquela de vria hidaterre quā N. clamauit versus R, in illa villa, et vnde placitum fuit co­ram eis in itinere suo remansit in curia mea. preterea precipietur vicecomiti illius comi­tatus in quo fuerit terminata loquela coram Iustiē, quod habeat tunc recordum illius lo­quele coram rege vel eius Iustiē per discre­tos milites sui comitatus, quod fiet per bre­ue infra scriptum de recordo tali presentan­do in curia.

Cap, 7.

[Page 62]¶Rex vic̄ salutem. Precipio tibi quod faci­as recordari in comitatu tuo, loquelam oue est inter illum et illum de tanta te. ra in illa villa. &c. vt infra Capitulo post proximum Capitulum.

Cap. 8.

¶Presentibus itique Iustiē in curia, et in re­cordo ben [...] concordantibus necesse est eorū recordo stare sine cōtradictione alterius par­tiū vt predictū est. Si vero super hoc dubita­uerint, ita ꝙ non possut inde acertari, tunc de nouo plaeitū illud incipietur et deduce­tur in curia. Sciendū tamen quod nulla curia recordum habet generaliter preter cum domini Regis. In al [...]senim curiis si quis aliquid dixerit vnde eum penituerit, poterit [...]id nega­re contra totam curiam tertia manu cum sacramento, id se non dixisse affirmando vel cum pluribus vel cum paucioribus se­cundum consuetudinem diuersarum curia­rum in quibusdam tamen casibus habent comitatus et alie curie minores, recordum per assisam de consilio regni inde factam, quemadmodum sifuerit in curia aliqua mi­nore vadiatum duellum, et post modum transferatur Loquela illa in Curia domini [Page] Regis, tune de cian eo petentis et de defen­so tenentis et de verbis de quibus duellum id sit iudicatum et vadiatum, curia ipsa su­um recordum habebit: etiam in curia domi­ni Regis, Sed de aliis non, nisi de escambio campionis. Si enim postquam translata fue­rit loquela illa in curiam domini Regis, pro­ducatur alius c [...]mpio quam ille qui duellum vadiauit in curia minore, et super hoc mota contentione de hoc quoque stabitur recor­do minori curie per assisam regni. Preterea sciendum quod recordo minoris curie, po­test quis adicere se amplius aliquid dixisse, quam in recordo ipso contineatur, et se id in curia dixisse, per sacramentum duorum le­galium virorum vel plurium secundum cō ­suetudinem curie contra totam curiam pro­bare, quia non tenetur curia aliqua recor­dum suum per duellum vel probare vel de­fendere Excipere autem quandam partem, concedere aliam, nulli licet: et hoc per assi­sam regni: cum tamen totum recordum ne­gare possit ab initio prestito sacramento sub forma prescripta. Licet autem non te­neatur curia aliqua recordum suum per [Page 63] duellum defendere, tenetur tamen iudicium suum tueri per duellum. Veli quis proponat versus curiam aliquam se eifalsum iudicium fec [...]sse, et ideo falsu, quia cū vnus. ita dixerit, et alius ita responderit, curia ipsa de his verbis et per hec verba iudicium falsum ei fecit, et idem falsum iudicium ei reddidit per illum N. Qui si hoc versus eum negare voluerit, paratus sit alius hoc versus eundem [...] probare, maxime per aliquem adoneum testem qui hoc pararus sit diracionare. Sic vtrinque po­terit bene ad duellum inde perueniri. ed v­trum [...] curia ipsa teneatur per aliquem de curia se defendere, vel per alium extraneum hoc fieri possit quero. Et quidem tenetur se defendere maxime per illum qui iudicium id reddidit. Et quidem si curia inde conuic­ta fuerit, dominu [...] curie in misericordia Re­gis reman [...]t, et perpetuo curiam amittit pre­terea tota curia in misericordia domini Re­gis remanet. Sivero calumpniator in proba­tione defecerit, loquelam principalem eo ip­so amittet. Item recordum potest habere quelibet curia, ex beneficio principis, quem­admodum si Rex aliqua rationabili causa [Page] motus, fecerit aliquam curiam summone [...] ad recordum faciendū in curia sua. Ita quod velit dominus Rex quod non liceat eius re­cordo contraditi. Solet autem multotiens su­moneri aliqua curia, quod habeat recordum alicuius loquele coram domino Rege vel e­ius Iustiē licet inde tale non habeat recordū cui contradici non possit, quia ex consensu partium poterit in loquela ipsa per ipsum re­cordum procedi, si recordum id tale esse cō ­senserint fit summonitio inde per tale bre­ue.

Cap. 9

¶Rex vic̄ salutem precipio tibi quod facias recordari in comitatu tuo, loquelam que est interillum et illum de tant [...] tetra in villa illa. Et habeas recordum illius. loquele co­ram me vel Iustiesis meis ad illum termi­num per quatuor legales nulites qui inter­fuerunt ad recordum id [...]faciendum Er sum­mone per: bonos summonirores illum qui terram illam clamat, quod tunc sit ibi oun [...] loquela sua etallum qui terram illam tenet, quod tunosit ibi ad audiendum illud. Et ha [...] habeas. &c.

Cap. 10.

¶Preterea recordum habent minores [Page 64] curie, de his que in eis facta sunt in curia do­mini Regis quod contingit quando aliquis Baro habet aliquam loquelam in euria sua, vnde aliqua rationabilis dubitatio oriatut, ita quod curia ipsa non sufficiat eam deter­minare tunc potest dominus ipse curiam su­am ponere in curiam domini Regis. Ita quod de dubitatione ipsa consilium et as­sentum habeat curie domini Regis quid in­de de iure fieri debeat. Et hoc debet domi­nus Rex de iure Baronibus suis. scilicet quod ob talem causam, possunt sui Barones curi­as suas sic in curiam suam ponere. Ita quod faciat eis habere in curia sua de peritis ho­minibus suis qui eis super hoc consilium pre­stent. Cum autem in curia domini Regis su­per dubitationibus suis fuerint certificati, po­terint inde cum loquela sua redire et ipsam in curia sua deducere, et terminare. Item recordum habet comitatus de ple­gus vel plagis datis, et recep­tis in ipso comitatu et in similibus.

Cap. 1.

PRedictis restat continuandū de homagiis faciē ­dis et releuiis re­cipiendis.Concordat cum mag­na carta. Ca. 3. vbi ha betvr quod dominus non habeat custodiam antequam homagium [...]ius ceperit. Mor­tuo siquidē pa­tre vel alio quo­cunque alicuius antecessore, te­netur dominus feodi ab initio recipere ho­magium recti heredis, siue fuerit infra eta­tem lieres ipse siue plenam habuerit eta­tem. Dummodo masculus sit, femine enim nullum homagium facere possunt de iure, licet plerunque fidelitatem dominis suis pre­stare soleant veruntanien sifuerint maritate mariti earum homagium dominis suis de [Page 65] feodo illarum facere debent. Ita dico sifeo­da illa homagium debeant. Sin autem he­res masculus fuerit et minor: nullam de iu­re vel de ipso herede vel de tenemento suo habere debet custodiam dominus feodi: do­nec ipsius heredis receperit homagium, qui­a generaliter verum est quod nullum serui­tium siue releuium siue aliud, potest quis ab herede siue fuerit maior siue minor exigere, donec ipsius heredis receperit homagium de tenemento vnde seruitium habere clamat. Potest autem quis plura homagia, diuersis dominis facere de feodis diuersis diuersorū dominorum. Sed vnum eorum oportet esse precipuum, et cum ligeancia factum illi sci­licet domino faciendum, a quo tenet suum capitale tenementum is qui homagium fa­cere debet. Fieri autem debet homagium sub hac forma, scilicet vt is qui homagium facere debet, ita fiat homo domini sui, quod fidem illi portet, de illo tenemento vnde ho­magium suum prestat et quod eius in om­nibus terrenum honorem seruet, salua fide debita domino Regi et heredibus suis. Et ex hoc liquet quod vassallus, non potest domi­num [Page] suum infest [...]re, salua fide homagiisu [...] nisiforte se defendendo, vel nisi ex precepto principis, cum iuerit cum eo contra domi­uum suum in exercitum. Et generaliter ni­hil de iure facere potest quis salua fide hom [...] gu quod vertat ad exheredationē domini sui vel ad dedecus corporis sui. Si quis ergo plu­ra homagia pro diuersis feodis suis fecerit diuersis dominis qui se inuicē infestent, si ca­pitalis dominus eius ei preceperit quod secū in propria persona sua eat contra alium do­minū suū oportet eum eius precepto in hoc obtēperare, saluo tamen scruitio alterius do­mini de feodo ꝙ de eo tenet. Patet itaque ex predictis ꝙ si quis aliquid ad exheredationē domini sui fecerit, et super hoc conuictus fu­erit feodū quod de eo tenet de iure amittet et herede [...] eius. Idē quoque erit si manus vio­lentas quis in dominū suum iniecerit eū le­dendo vel atroci iniuria afficiendo, et hoc fu­c [...]it in curia versus eū leg [...]ttime comprobatū. Sed vtrū in curia dominisui teneatur quis se defendere versus dominū suū, de talibus ob­iectis quero et vtrū dominus suus possit eum ad id faciendum distringere per considerati­onem [Page 66] curie sue sine precepto domini Regis vel eius Iustiē vel sine breui domini regis vel [...]ius capitalis Iusti [...] ̄. Et quidē de iure poterit quis hominē suū per iudiciū curie sue dedu­cere et distringere ad curiam suam venire. Et nisi se versus dominū suum tertia manu vel quota manu curia sua cōsiderauerit possit se purgare in misericor dia domini sui de toto feodo quod de eo tenet remanebit. Itē que­ro vtrū dominus possit distringere hominē suum veniend [...] in curiā suam, ad responden­dū de seruitio vnde dominus suus queritur ꝙ ei deforē, vel ꝙ aliquid de seruitio suo ei re­tro sit. Et quidē bene poterit de iure hoc fa­cere etiam sinc precepto regis vel eius Iusti [...] ̄. Et ita poterit inter dominū et hominē suum inde ad duellū vel ad magnam assisā perue­niri per aliquem parium suorum qui de hoc testem se faciat sicut ille qui viderit ipsum tenentein vel antecessores suos fecisse serui­tium id de feodo illo, ipsi domino vel an­tecessoribus suis, et hoc paratus sit diracio­nare. Si vero super hoc conuictus fuerit te­nens ipse de iure de toto feodo quod de do­mino illo suo tenet exheredabitur. Sin au­tē non poterit quis tenente, suos Iusticiare [Page] tune demum ad curie refugium: ent neces­sarium decarrere potest autem homo liber masculus, homagium facere, tam is qui eta­tem habet, quam is qui infra etatem est tam clericus quam laicus. Episcopi vero consecra­ti, homagium facere non solēt domino Re­gi etiam de Baroni [...] suis. Sed fidelitatem cum iutamentis interpositis, ipsi prestare so­lent. Electi vero in Episcopos ante consecra­tionem suam, homagia sua facere solent.

Cap. 2.

¶Eiunt autem homagia, de terris et te­nementis liberis, tantummodo de seruit [...]i [...] de redditibus certis assignatis in denariis et in aliis rebus, pro solo vero domino fieri non debent homagia alicui excepto principe ve­rum de omnibus terris non semper fieri de­bet homagium. quia non de dotibus, nec de maritagiis liberis, nec de feodo Iuniorum sororum de primogenit [...] tenentium infra tertium heredem vtrobique. Nec de feodo in liberam Elemosinam d [...]to nec de aliquo tenemento d [...]to quocunque modo in ma­ritagium, quantum ad personam viri mulie­ris cuius illud sit maritagium.

Ca 3.

[Page 67]¶Fieri autem possunt homagia, libero hominitam ma [...]culo quam femine, tam ma­iori quam minori, tam Clerico quam lai­co. Sciendum tamen quod si quis homagi­um fecerit mulieri de aliquo tenemento, que postea nupserit alicui viro: tenebitur vir ille eidē marito homagiū facere de eodem te­nemēto. Queri autem potest si quis aliquod tenementum versus aliquem per concordi­am factam in curia diracionauerit, qui tene­mentum id prius releuiauerit versus capita­lem dominum, vtrum ille qui diraciona ui [...] debet tenementum illud releuiare.

Cap. 4.

¶Mutua quidem debet esse dominii et homagii fidelitatis connexio ita quod quan­tum homo debet domino ex homagio, tan­tum illi debet dominus ex dominio preter solam reuerentiam, vnde si aliquis alicui do­nauerit aliquod tenementum pro seruitio et homagio suo, quod postea alius versus eum diracion uerit tenebitur quidem dominus tenementum id ei vvarrantizare vel compe­tens escambium ei reddere. Secus est tamen de eo qui de alio tenet feodum suum sicut. [Page] herediratem suam et vnde fecerit homagiū quia licet is terram illam amittat non tene­bitur ei dominus ad escambium. Mortuo ve ro patre vel antecessore alicuius vt predictū est, et herede relicto qui infra etatem sit, nul­lum ius habet dominus feodi in custodia heredis vel hereditatis, nisi prius, recepto ho­magio heredis. Recepto vero homagio, in custodia ipsius domini remanebit heres ipse cum hereditate sua sub forma predicta, do­nec plenam habuerit etatem. Tandem vero eodem ad etatem perueniente et facta ei he­reditatis restitutione, quietus crit a releuio ratione custodie. Mulier vero heres alicuius relicta, siue plenam habuerit etatem siue in­fra etatem fuerit, in custodia domini sui re­manebit, donec de consilio domini sui ma­ritetur. Verum si infra etatem fuerit quando dominus suus in custodiam illam receperit, tunc ipsa maritata quieta erit hereditas illa a releuio, quantum ad se et quantum ad virū suum. Sin autem habuerit etatem co tempo­re, licet aliquamdiu in custodia domini sui remaneat antequam maritetur, releuium ta­men dabit maritus suus qui ill [...]m in vxore [...] [Page 68] duxerit. Semel autem prestitum releuium a marito alicuius mulieris, vtrūquescilicet tam maritum quam vxorem, tota vita sua de re­leuio ipsius hereditatis acquietabit. Qui [...] nec mulier ipsa nec secundus maritus suus si secundo nupserit premortuo viro suo, nec primus maritus suus premortua vxore sua, terram illam it erum releuiabit. Cum autem heres masculus et notus heres etatē habens relinquatur, in sua hereditate se tenebit vt supradictum est, etiam inuito domino. Dum­ [...]amen domino suo sicut tenetur suū offerat homagium coram pre bis hommibus, et su­um rationabile releuium, dicitur autem ra­tionable releuium, alicuius iurta consu­etudinem regni de feodo vnius militis, cen­tum solidos de socagio vero quantum valet census illius socagii, per vnum annū de Ba­roniis vero nihil certū statutum est, quia iux­ta voluntatem et misericordiam domini Regis, solent Baronie capitales,Huic incer­titudini me detur mag­na carta. Cap. 2. de rele­uiis suis domino Regi satisfacere. Idem est de serianteriis. Sivero dominus ipse nec ho­magium, nec rationabile releuium ipsius heredis, velit recipere tunc releuium ipsum [Page] saluo custodiat et per pro [...]os homines id se­pius domino suo offerat. Qui si nullatenus id recipere voluerit, tunc heres ipse de domi­no suo domino Regi vel eius Iusti [...] ̄ conque­ratur, et tale breue inde habebit.

Cap. 5.

¶Rex vic̄ salutem. Precipe N. quod iuste et sine dilatione recipiat homagium et rati­onabile releuium R. de libero tenemento quod tenet in illa villa. Et quod de eo tenere clamat et nisifecerit summone eum per bo­nos summonitores quod sit coram me vel Iusticiis meis, eo die ostensurus quare non fecerit. Et habeas ibi summonitotes et hoc breue T. &c.

Cap. 6.

¶De absencia siquidem ipsius summo­niti quomodo sit iudicandum, vel qualiter ad curiam venire idem distringendus sit: ex predictis colligi potest. Tandem vero ad cu­riam veniens, aut recognoseet illum ad rec­tum heredem, aut negabit eum inde esse heredem, aut dubitabit vtrum fit rectus he­res an non. Item si recognoseat eum here­dem, aut negabit eundem sibi optulisse ho­magium suum et rationabile releuium, aut [Page 69] id confitebitur. Si itaque id totum sic confi­teatur, aut statim recipiet homagium et ra­tionabile releuium ipsius in curia, aut ei di­em competentem dabit qua id faelet. Idem quoque dieendum est et si neganerit eum optul [...]sse sibi homagium suum vel releuium dummodo recognoscat eum ad heredem. Sin autē preci [...]e negauerit eum esse heredē, tunc quidemsi extra seisinam esset, posset quidem assi [...]am versus dominū suum que­rere de morte antecessoris sui Veruntamen si in self [...]afierta in seisina se tencat et pati­enter [...]ustineat, donec placeat domino suo homagium suum inde recipere. Quia non prius tenetur quis de releuio suo domino suo respondere, donec ipse homagium suum re­ceperit do feodo vnde ei debet homagium. Si vero dubitauerit dominus ipse vtrum rec­tus heres fuerit [...]n non qui homagium su­um ei offort, quemad modum si non fuerit heres noius ab ipso domino; vel etiam a vici­neto tanquam heres, tunc poterit quidem dominus feoditerram illam in manum su­am capere et ratinore donec id clarius con­stet ei id quod dominus Rex de cunctis Ba­roniis [Page] suis capitalibus facere solet. Moreu [...] enim aliquo Capitali Barone suo, statim Ba­roniam in manusua retinet Rex: donec he­res grantum suum fecerit de releuio: licet heres ipse plenam habuerit etatem. Possunt autem domini ex rationabili causa, receptio­nes homagiorum et releuii de feodis suis quandoque differre, veluti si alius quam i [...] qui se facit heredem clamet ius in hereditate sua, pendente enim lite, non debet inde re­cipi homagium, uel dari releuium, aut si do­minus ipse ius se credit habere tenendi he­reditatem ipsam in dominico suo Et tunc quidem siplacitauerir inde versus illum qui in seisina est per breue domini Regis vel eius Iusticiis poterit tenens ipse poncre se in magnam assisam domini Regis que sub qua forma procedere debeat in secundo libro supra explicitum est, nisi quia de quie busdam articulis fit hic quedam variatio quod ex hoc breui ad id [...]faciendum liquet

Cap. 7.

Rex vicecomiti salutem. Summone per bonos summonitores, quatuor legales mi­lites [Page 70] de vsineto illius ville: quod sint coram me vel Iusticiis meis eo die ibi ad eligen­dum super sacramentum suum duodecim &c. qui melius rei veritatem sciant, et di­cere velint, ad-faciendam recognitionem vtrum N. maius ius habeat tenendi vnam hydam terre in illa villa de T. vel ipse R. tenendi eam in dominico suo, quam ipse R petit per breue meum versus predictum N. et vnde N. qui terram illam tenet po­suit se in assisam meam, et petit recog­nitionem fieri, vtrum ille maius ius ha­beat tenendi terram illam in dominico vel predictus N. tenendi de eo. Et summo­ne per bonos summonitores predictum N. qui terram illam tenet, quod tunc sit ibi auditutus illam electionem. Et habeas ibi &c. T. &c.

Cap. .8.

¶Postquam vero conuenerit inter do­minum et heredem tenentis sui de ratio­nabili releuio dando et recipiendo, poterit idem heres rationabilia auxilia de ho­minibus suis inde exigere. Ita tamen [Page] moderate secundum quantitatem feodo­rum suorum,Quid fuerit rationabile auxilium definitum est statuto VV. primi Cap. 35. et secundum facultates ne ni­mis grauari inde videantur, vel suum conte­nementum amittere. Nihil autem certum, statutum est de huiusmodi auxiliis dandis vel exigendis nisi vt predicta forma inuiola­biliter obseruetur. Sunt preterea alii casus in quibus licet dominis auxilia similia, sed fub forma prescripta exigere ab hominibus suis veluti si filius et heres suus miles fiat, vel si primogenitam filiam suam maritauerit v­trum vero ad Gvverram suam manutenen­dam possint domini huiusmodi auxilia exi­gere quero. Obtinet autem quod non pos­sunt ad id tenentes distringere de iure, nisi quatenus facere velint. possunt autem do­mini tenentes fuos ad huiusmodi rationabi­lia auxilia reddenda etiam suo iure sine pre­cepto domini Regis vel eius capitalis Iustiē per iudicium curie sue distringere per catal­la que in ipsis feodis inuenerint, vel per ipsa feoda si opus fuerit. Ita tamen quod ipsi te­nentes inde de ducantur iuste secundum cō ­siderationem curie sue et consuetudinem ra­tionabilem. Si ergo ad huiusmodi auxilia ra­tionabilia [Page 71] reddenda posset aliquis dominus tenentes suos ita distringere, multo fortius districtionem eo modo licite poterit facere pro ipso releuio suo, vel pro necessario serui­tio suo de feodo suo sibi debito. Verum si dominus potens non fuerit tenētem suū pro seruitiis suis vel consuetudinibus iusticiare: tunc decurrendum erit ei ad auxilium Re­gis vel Capitalis Iustic̄ et tale breue inde ha­bebit.

Cap 9.

¶Rex vicecomiti salutem. Precipio tibi quod Iustieies N. quod iuste et sine dilatione faciat R. consuetudines et recta seruitia que ei facere debet de tenemento suo, quod de eo tenet in illa villa sicut rationabiliter mon­strare poterit eum sibi deberi, ne oporteat eum amplius inde conqueri pro defectu rec­ti. T. &c.

Cap. 10.

¶Sequitur autem placitum per hoc bre­ue, is qui queritur in comitatu coram viceco­mite, et seruitia sua in releuiis vel in aliis re­bus iuxta consuetudinem illius comitatus exiget, et si [...]us suum inde diracionauerit ad­uersa pars rationabile releuium suum ipsi dommo suo reddet et preterea in misericor­dia [Page] vicecomitis erit, quia generaliter verum est quod de quolibet placito quod in comi­tatu deducitur et terminatur, misericordia que inde prouen it vicecomiti debetur. que qu [...]nta esse debeat per nullam assisam ge­neralem determinatum est. Sed pro consue­tudine singulorum comitatuum debetur, in quodam comitatu plus, in quodam minus.

Cap. 11.

¶Sequitur autem de purpresturis di­citur autem purprestura, vel porprestura proprie quando aliquid super dominum Regem iniuste occupatur, vt in dominicis Regis, vel in viis publicis obstructis, vel in aquis publicis transuersisa recto cursu, vel quando aliquis in ciuitate super Regiam plateam aliquid edificando occupauerit. Et generaliter quotiens aliquid fit ad nocu­mentum Regii tenementi, vel Regie vie, vel ciuitatis, placitum inde ad coronam do­mini Regis pertinet. Inquirentur autem hu­iusmodi purpresture, vel in capitali curia, vel coram iusticiis. Regis ad tales inquisitiones [Page 72] faciendas in diuersas regni partes transmissis per iuratam patrie siue visineti. Et qui per iuratam ipsam aliquam huiusmodi fecisse purpresturam conuictu [...] fuerit in misericor­dia domini Regis remanet, de toto feodo quod de eo tenet Et quod occupauit, reddet Et si in ciuitate super Regiam plateam ed fi­cando occupasse conuictus fuerit, ed [...]ficia quoque illa domino Regi remanebunt illa scilicet que in territorio regio probata fu­erint constructa. Et nihilominus in miseri­cordia domini Regis remanebit. Est au­tem misericordia domini Regis qua quis per iuramentum legalium hominum de visines to eatenus amerciandus est, ne aliquid de fou honorabili contenemento amittat. Cum quis contra alium quam contra. Regem pur­presturam fecerit, aut contra dominum, su­um facit: aut contra alium Si contra domi­num suum, et non infra assisam, tunc distrin­getur ipse occupator, quod ad curiam do­mini sui veniat id adresciaturus. Ita dico sia­hud habuetit de eo tenementum et per hoc breue.

Cap. 12.

[Page]¶Rex vicecomiti salutem. Precipio tibi quod Iusticies N. quod sine dilatione veniat in Curia. I domini sui et ibi stet ei ad rectum de libero tenemento suo quod super eum occupauit vt diē, ne oporteat. &c. T. &c.

Cap. 13.

¶Quifi super hoc conuictus fuerit in cu­ria domini sui, tenententum illud quod de illo dommo suo tenuerit, sine recuperatione amittet. Sin autem nullum aliud tenemen­tum de eodem domino habuerit, tunc do­minus ipse versus eum placitabit in curia ca­pitalis domini per breue de recto. Similiter si quis super non dominum suum aliquid in hunc modum occupauerit et non infra as­sisam, per breue de rocto inde placitabit. Si autem infra assisam hec facta fuerint, tunc locum habet recognitio de noua disseifina ad recuperandam seisinam vnde infra dice­tur in huiusmodi purpresturis ficiendis, quā ­doque inuaduntur ipsi limires tertarum et per occupationem exceduntur. Et tunc alte­rutro vicinorum super hoc conquerente in curia, precipietur quidem vicecomiti quod [Page 73] coram eo per legales homines de vicineto, fi­at visus illorum limitum et per eorum sacra­mentum faciat eos esse sicut esse debent et esse solebant tempore Regis. H. aui domi­ni Regis et pet hoc breue.

Cap. 14.

¶Rex vicecomiti salutem. Precipio tibi quod iuste et sine dilatione facias esse ratio­nabiles diuisas inter terram R in illa villa, et terram A de de Byri, sicut esse debent et esse solent, et sicut fuerunt tempore Regis H. aui mei vnde R queritur quod Adam iniu­ste et sine iudicio occupauit plus inde quam pertinet ad liberum tenemē ­tum suum de Byri ne amplius inde clamorem audiam pro defectu iusticie. T. &c.

Cap. .i.

PLacitum quoque de debitis laico­rum, spectat ad cotonam et dig­nitatem regis. cū quis itaque de debito quod si­bi debetur curie queritur, si placi­tum illud ad curiam Regis trahere possit ta­le breue de prima sun. monitione facienda habebit.

Cap. 2.

[Page 74]¶Rex vicecomiti salutem. Precipe N. quod iuste et sine dilatione reddat R. cen­tum marcas quas ei debet vt dicit. Et vnde queritur quod ipse ei iniuste deforciat et ni­si fecerit, summone eum per bonos summo­nitores, quod sit coram me vel Iusticiis me­is apud VVestmonasterium a clauso pasche in quindecim dies, ostensurus quare non fe­cerit. Et habeas ibi summonitores et hoc breue. T. &c.

Cap. 3.

¶De absentia quidem vtriusque partia qualiter iudicandum sit vel defalta ante li­tis ingressum, in superioribus satis dictum est. Illud tamen notandum est quod non so­let Curia Regis aliquam districtionem face­re ad iustificandum aliquem per catalla, quod ad curiam veniat pro aliquo placito. Ergo de tali placito de consilio Curie, potest quis distringi per feodum suum, vel per ple­giorum atrachiamentum, sicut in aliis placi­tis fieri solet vtroque vero existente in Cu­ria, is qui petit pluribus ex causis debitum petere potest, aut enim debetur ei quide ex causa mutui. aut ex causa venditio­nis, aut ex commodato, aut ex locato, aut [Page] ex deposito, aut ex alia iusta debendi causa. Ex causa mutui debetur aliquid: cum quis credit alii aliquid tale quod consistit in nu­mero vel ponderevel mensura. Cum quis i­taque aliquid tale crediderit, si plus eo rece­perit vsuram facit. Et si in tali crimine obie­rit, damnabitur tanquam vsurarius per le­gem terre vnde superius dictum est plenius. Cum quid autem creditur alicui solet illud plerunque credi sub plegiorum datione. Quandoque sub vadii positione: Quando­que sub fidei interpositione, quandoque sub carte expositione, quandoque etiam sub plu­rium istorum simul securitate. Cum ergo a­liquid debetur sub plegiorum datione tan­tum, si principalis debitor ita inde defecerit quod non habeat vnde soluere possit, tunc demum recuperandum erit ad plegios et in­de summonebuntur per tale breue.

Cap 4.

Rex vicecomiti salutem. Precipe N. quod iuste et sine dilatione acquietet R. de cen­tum marcis versus Nvnde eum aplegiauit vt dicit, et vnde queritur quod eum non ac­quietauit inde et nisi fecerit summone eum [Page 75] per bonos summonitores. &c.

Cap. 5.

Apparentibus siquidem plegiis in curia, aut confitentur suam plegiationem aut negant. Si confiteantur, tunc autem tenentur credito­ri inde satisfacere, ad terminos competentes eiin curia ad id assignatos. Vel se ab illa ple­giatione per solutionem vel alio modo legit­time acquietasse, tenentur legittime probare. Tenentur autem plegii si plures fuerint, sin­guli in totum, nisi aliter cōuenerit quando se plegios inde fecerunt, et ad inde satisfacien­dum simul sunt distringendi [...] ta quod si plu­res dati fuerint plegii et aliquis vel aliqui eorū non habeāt vnde reddere possūt, ipsum onus acquietancie ad ceteros vel in totum, vel in quantum ipsi defecerint spectabit verum si de debitore aliquo plegiādo plegii pro cera tis partibus datifuerint: quicquid de quibus­dam eorum plegiorum contigerit, reliqui nō nisi pro partibus suis inde respondere cogen­tur, poterit ergo ex hoc esse contencio quan­doque inter creditorem et plegios, quando­que inter ipsos plegios, si plegius aliquis dicat se de minori summa plegiasse [...]principalem debitorem, et contra eum dicatur quod de [Page] maiori, cū enim singuli plegii de certis par­tibus constituuntur, tunc necesse habet ipse creditor eum illo agere, qui minus confitetur se debere ex sua plegiatione quam debeat. Sin autem quidam corum in totum, quidam de certis partibus constituantur plegii: tunc qui dem necesse erit illis qui in totum plegi­auerint, agere cum illis qui minus quam inde debent confitenturse debere. Quod qualiter probari debeat, ex sequētibus lique­bit. Soluto vero eo quod debetur ab ipsis plegiis, recuperare inde poterint ad princi­palem debitorem, si postea habuerit vnde e­is satisfacere possit, per principale placitum de debitis vnde inferius dicetur. Sciendum ta­men quodsi quis alium plegiauerit de stando ad rectum in aliqua loquela, et pro defalta ip­sius quem plegiauerit in misericordiam inci­derit, ita quod ob illam causam aliquid per soluerit, super hoc de cetero nil recaperare poterit versus illum quem plegiauit. Quicū ­que autem alium plegiauerit de stando ad rectum de aliquo placito quod pertinet ad coronam domini Regis, vt de pace domini Regis infracta, vel alio, sinon habuerit eum [Page 76] ad rectum pro plegiatione illa: incidet in misericordiam domini Regis que qualis s [...]t superius dictum est. Et per hoc liberabitur ab illa plegiatione. Sin autem plegii ipsi plegiationem in Curia negauerint, tunc si plures fuerint inde dati plegii, automnes ne­gant plegiationem illam, aut quidam confi­tentur, et quidam negant, Sivero qui­dam confitentur, et quidam negant, tunc placitum inde esse poterit tum inter ipsum creditorem et plegios tum inter plegios confitentes et plegios negantes secundum quod supradictum est. Que vero diracio­natio, inde exigatur inter quoscunque placitū illud vertatur? quero. Vtrum scilicet per du­ellum fieri debeat, an alio modo, vel vtrum scilicet plegii per iuramentum tot homi­num quot Curia exigit, plegiationem ip­sam possint negare. Dicunt autem ad ho [...] quidam: quod creditor ipse suo et legit­timorum testium iuramento, poterit hoc de iure probare versus ipsos ple­gios, nisi plegii ipsi eum velit a sacra­mento leuare. Nunc quando peten­ipse [Page] paratus accedit ad faciendum sacramen­tum, olim vero oportuit hoc fieri ante legem vadiatam. Sic ergo in tali casu potest inde per­ueniri ad duel lum.

Cap. 6.

Creditur quoque mutuo res aliqua, sub va­dii positione, quod cū fit, quandoque res mo­biles vt catalla ponuntur in vadiū. Quando­que res immobiles, vt terre et tenementa et redditus, siue in denariis siue in aliis rebus cō ­sistentes. Item cum inter creditorem et debi­torem conuenerit de vadio interponēdo cu­iuscunque modi res inuadiata sit: debitor ip­se aut statim ipsi creditori facit habere sui va­dii seisinam postquam sibi rem mutuo data accepit, aut non. Item inuadiatur res quando­que ad terminum quandoque sine termino. Item quandoque inuadiatur res aliqua in mortuo vadio, quandoque nō. Mortuum va­dium: dicitur illud cuius fructus velredditus interim percepti in nullo se acquietant. Cum itaque res mobiles ponuntur in vadium [...] ita quod creditori inde fiatseisina, et ad certum terminum saluo tenetur creditor vadium il­lud custodire. Ita quod nec co vtatur vel quo­cunque modo tracter illud, quare deterius es­ficiatur. [Page 77] Sin autem in custodia deterius factū fuerit infra terminum per culpam creditoris, computabitur in debitum et ad valentiam ipsius deteriorationis. Preterea, si res talis fue­rit, quod expensas exigat et custum necessari­um, velutivt pascatur vel reficiatur, secundum quod cōuenerit inde inter creditorem et de­bitorem seruabitur inter cos. Preterea, cum ad certum terminum res aliqua ponatur i [...] vadium, aut ita conuenit inter creditorem et debitorem, quod si ad terminum illum vadi­um suum non acquietauerit debitor ipse: tūe vadium ipsum remanebit ipsi creditori, ita ꝙ negocium suum sicut de suo inde faciat: aut nihil tale inter eos conuenit. In priori casu stabitur conuencioni. In secundo evistente termino si fuerit debitorin mora soluendi debitum, poterit creditor se inde conqueri et iusticiabitur debitor vt ad curiam veniat et inde repondeat et per hoc breue.

Cap. 7.

Rex vicecomiti salutem precipe N. quod iuste et sine dilatione acquietet rem illam quam inuadiauit. R. pro centum marcis vsque ad terminum qui preteriit vt dicit et vnde queritur quod eam non dum acquietauit et [Page] nisi fecerit. &c.

Cap. 8.

Qualiterautem distringendus sit vt ad cu­rium veniat, vtrum per ipsum vadium an alio modo quero. Illud autē relinqui potest cōsi­lio curie, quia vt rolibet modo potest res sati [...] cōpetēter expediri, oportet enim ꝙ aliquādo presens sit in curia antequā res sua creditori clametur quieta. Possit enim presens aliquid dicere quare res ipsa creditori nō remaneret quieta, existens vero in curia debitor ipse, aut cōfitetur se rē illā in vadiū pro debito illo po­suisse aut negat. Si cōfitetur: quia eo ipso cōfi­tetur debitū, precipictur ei quod ad rationabi­lē terminum vadiū ipsum acquietet, et nisi fe­cerit, dabitur licentia ipsi creditori, de cetero negociū suū de vadio ipso sicut de propria re: facere quomodo voluerit. Sin autē id neget, tūc rē ipsā aut dicit suā esse sed aliqua de cau­sa ab cius decidisse possessione et aliū in pos­sessione constitutū, vt ex cōmodato aut ex cō ­mēdatione, custodie causa, aut aliahuiusmodi causa, aut curia eandē rem suā nō esse cōfi­tebitur, ꝙ si fecerit [...] dabitur statim licētia ipsi creditori de re ipsa vt de propria disponere. Si vero rem illā suā esse dicat sed neget tam va­dium quā debitū: tūc tenebitur ipse creditor [Page 78] probare versus eū ꝙ tantum ei credidit quā ­tū est in demanda sua et ꝙ rem ipsā ei inde nominatim in vadiū posuit. Qualis enim dira­cionatio inde esse debeat, ex predictis patere potest que supradicta sunt. De plegiis qui ple­giationē suā negant, ante terminū vero debi­tū, peti minime potest. Si vero non ad aliquē terminū sed sine termino res aliqua in vadia­tur, quoeūque tēpore volucrit creditor, debi­tū petere potest. Soluto autē eo ꝙ debetur ab ipso debitore, tenetur ipse creditor rem inva­diatā ei sine aliqua deterioratione restituere, nec si res illa aliquo casu amissa fuerit aut de­teriorata in custodia, per id versus debiterem minime liberabitur quia precise tenetur aut rem inuadiatā restituere, vel de ea satisfacere aut debitū amittere. Quādoque vero cōuenit inter debitorē et creditorē de re aliqua inua­diata, accepta a debitore re mutuata, si nō se­quatur ipsius vadii traditio, quomodo cōsule­tur ipsi creditori in tali casu maxime cū possit eadē res pluribus aliis creditoribus tū prius tū posterius inuadiari. Super hoc notandū est ꝙ curia domini regis huiusmodi priuatas con­ventiones de rebus dandis vel accipiendis in vadium vel alias huiusmodi extra curiam siue [Page] etiā in aliis curiis quā in curia domini Regis factis, tueri non solet nec vvarrantizare et i­deo si non fuerint seruate, Curia domini re­gis se inde non intromitter ac per hoc de iure diuersorum creditorum priorum vel posteriorum aut de priuilegio eorum non tenetur responderi. Cum vero res im­mobilis ponitur in vadium ita quod inde facta fuerit seisina ipsi creditori, et ad terminū aut ita conuenit inter creditorem et debito­rem quod exitus et redditus interim se acqui­etent, aut sic quod in nullo se acquietent. pri­ma conuentio iusta est et tenet. Secunda in­iusta est, et inhonesta, que dicitur mortuum vadium sed per Curiam domini Regis non prohibetur fieri, et tamen reputat eam pro specie vsure. Vnde si quis in tali vadio deces­serit et post mortem eius hoc fuerit probatū de rebus eius non aliter disponetur quam de rebus vsurarii. Cetera seruentur vt prius de va­diis in rebus mobilibus consistentibus dictū est. Notandum tamen quod ex quo aliquis soluerit id quod debuit vel soluere se obtulit competenter, si creditor vlterius vadiium pe­nesse maliciose detinuerit, debitor ipse seinde [Page 79] curie cōquerens tale breue habebit.

Cap. 9.

Rex vicecomiti salutem. precipe. N. quod iuste et sine dilatione reddat, R. totam terrā vel terram illam in illa villa quam ei inuadia­uit pro centum marcis, ad terminum qui pre­teriit vt dicit et denarios suos idem recipiat, vel quam inde acquietauit vt dicit et nisi fece­ [...]it: summone eum per bonos. &c.

Cap. 10.

Apparens autem in curia creditor super hoc summonitus: aut cognoscit terram illam ad vadium suum vel dicetse tenere terram illā vt feodum suum in primo casu oportet eum aut vadium reddere, aut rationabilem causā ostendere in curia, quare id facere non debe­at. In secundo vero casu vtrolibet eorum pe­tente, id est creditore vel debitore ponetur super recognitionem patrie vtrum creditor teneat terram illam vt feodum suum vel va­dium suum vel vtrum pater eius vel alius an­tecessor fuerit inde seisitus vt de feodo vel vt de vadio die qua obiit, et sic potest obici ei quiseisinam patris sui inde petit et sic poterit super hoc recognitio multipliciter variari pro modo petendi et pro modo respondendi. Si autem recognitio a neutro petatur, procedet [Page] placitum in curia super recto.

Cap. 11.

Creditor siquidem fi a seisina sua ceciderit per debitorem vel per alium: nullam inde se­isinam per curiam recuperabit, nec etiam per recognitionem de noua disseisina. Si enim per alium quam per debitorem iniuste et si­ne iudicio de vadio suo fuerit disseisitus de­bitor ipse, poterit habere assisam de noua dis­seisina. Si vero per debitorem ipsum: nullum versus eum per curiam recuperare habebit de vadio suo recuperando vel de nouo ingres­su, nisi per ipsum debitorem, oportet enim ipsum creditorem ad principale placitum re­dire, vt iusticietur debitor vt ei de debito suo satisfaciat Et summonebitur inde debitor per breue supradictum de prima summoninon [...] facienda.

Cap. 12.

Die autem statuta debitore apparente in Curia, creditor ipse si non habeat inde va­dium neque plegium noque aliam diracio­nationem nisi solam fidem, nulla est hec pro­batio [Page 80] in Curia domini Regis. Verumtamea defidei lesione vel transgressione inde agi poterit in Curia christianitatis. Sed iudex ip­se ecclesiasticus licet super crimine tali pos­sit cognoscere et conuicto penitenciam vel satisfactionem iniungere: placita tamen de debitis laycorum vel de tenementis in Curia Christianitatis per assisam [...] regni ta­tione fidei interposite tractare vel ter mi­nare non potest. Oportet ergo creditorem aliis vti probationibus, si debitor debitum ipsum neget. Si enim illud confiteatur. tunc tenetur inde satisfacere simili modo vt predictum est de plegiis confitentibus Per testem siquidem idoneum, potest in­de fieri diracionatio. Et per duellum, et per cartam quoque. Cum quis itaque ad debiti sui probationem cartam aduersarii sui vel antecessoris eius offerat in Curia, aut cartam ipsam aduocat aduersarius, aut non. Si debitor cartam suam non a duo­cat, duobus modis [...]idem contraire vel con­tradicere potest scilicet ipsum sigillum in Curia recognoscendo suum esse, sed tamen [Page] vel per se, vel per suum assensum, siue anteces­soris sui cartam esse confectam negando, vel omnino et sigillum et cartam negando. In primo casu vbi sigillum suum esse publice recognouerit in curia, cartam illam precise tenetur vvarrantizare, et conuencionem in ip­sa carta expressam ficut in ca continetur om­nino seruare sine contradictione. Et sue ma­le custodie imputet, si damnum incurrat per sigillum suum male custoditum. In posterio­re vero casu, poterit in curia carta ipsa per ali­quem idoneum testē, presertim ipsi carte in­fertum, probari per duellum Alio etiam mo­do solet fides cartis imponi in curia, scilicet a­liquibus certis et manifestis iudicus. Veluri per alias cartas eodem sigillo signatas Et de quibus constet quod eius carte sint, qui cart [...] illam suam esse negat ita quod eas bene vvar­rantizat in curia. Tunc enim si ita per omnia sibi concordent quod nulla suspicio diuersita­ti tigillorum appareat haberi solet pro con­uicto, et siue hoc siue alio legittimo modo a­liquis conuincatur, super tali opere loquelā semper amittet, siue placitum fuerit de de­bito. siue de terra, siue de quacunque alia re. [Page 81] Et preterea in misericordia Regis remanet. Generaliter autem verum est, quod quicun­que aliquid dixerit in curia, vel in placito quod iterum negauerit, vel vnde sequela vel, vvarrrantum vel probacionem sufficientem non habuerit, vel ad cuius contrarium d icen­dum, vel ad quod negandum per sufficientem probationē districtus fuerit, in misericordia domini Regis remanet. Sivero cartam illam ab initio aduocat is contra quem producitur ad debitum aliquod probandum, tunc iuxta carte illius tenorem tenebitur ipse debitor creditori satisfacere. Cum vero aliquid mutuo creditur sub plurium predictorum securita­te simul tunc quoque ex quo debitor ipse recte defecerit, distringendus est ipse simul per omnes securitates illas. Ideo enim plures securitates ab co inde recepte sunt, vt citius deficiente debitore creditori inde satisfiat quā [...]ivna sola securitas interuenisser.

Cap. 13,

Ex causa quoque commodati, solet res aliqua quandoque deberi vt si rem meam tibi gra­tis commodem ad vsum inde percipiendum [...]nseruicio tuo, expleto quidem seruicio rem [Page] meam mihi teneris reddere sine deteriora­tione si extat, sin autem res ipsa interierit, vel perdita fuerit, quocunque modo in custodia tua, omnino teneris ad rationabile pretium mihi restituendum. Sed sub qua vel euius probatione prestandum. Preterea si quis vs­que ad certum locum rem suam vel vsque ad certum tempus alii commodauerit, et is qui cam ita recipit vltra illum locum, vel illud tempus. eadem re vsus fuerit, in quantum id emendate debeat, vel sub qua probatione, vel euius idem sit iudicandum quero. A furto enim: omnimodo excusatur per hoc quod in [...]tium habuerit sue detentionis per domi­num illius rei. Quero item vtrum dominus possit rem suam [...]ta alii commodatam, infra tempus vel locum reuocare, presertim si eius vsu ipsemet interim indigeat.

Cap. 14.

Ex causa quoque emptionis et venditio­nis debetur aliquid, Cum quis rem suam ali­cui vendiderit, debetur enim precium ipsi venditori. Et res empta ipsi emptori. Perfici­rur autem emptio et venditio cum effectu, [Page 82] ex quo de pretio inter contrahentes conue­nit. Ita tamen quod secuta fuerit rei empte et vendite traditio. Vel quod pretium fuerit solutum totum siue pars vel saltem quod ar­ [...]he inde fuerit date et recepte. Sed in duobus prioribus casibus nullo modo potest alteru­ter contrahentium sola voluntate a contrac­tu resilire, nisi ex aliqua iusta et rationabili causa. Veluti si inter eos conuenerit, vt liceat alterutri eorum inde se impune retraherein­fra certum terminum, tunc enim licet vtri­que (sicut conuenit) infra datum terminum a contractu impune recedere. Quippe genera­liter verum est quod conuentio legem vin­cit. Preterea sivenditor ipse rem suam ven­diderit emptori tanquam sanam et sine ma­hemio, sipostea probare poterit emptor rati­onabiliter, rem ipsam tempore contractus minus sanam fuisse et cum mahemio, tunc quidem venditor tenebitur rem suam retro habere. Verum sufficit rem fuisse idoneam tempore contractus, quicquid postea de illa contingat. Sed infra quod tempus liceat hoc probare vel inde conqueri, [Page] quero maxime vbi nullum pactum interue­nit, vbi vero sole arrhe date sunt, si emptor a contractu recedere voluerit id ei cum arrha­rū amissione licebit. Si autem venditor rece­dere voluerit in tali casu, quero vtrum sine pe­na id facere possit, quod non videtur quia tūc videretur in hoc melioris condicionis vē ­ditor quam emptor. Quod si impune id fieri nequit, quam penam inde prestabit, periculū autem rei vendite et empte illum generali­ter respicit qui eam tenet nisi aliter conue­nerit.

Cap. 15.

VVarrantizare autem vendiror et heredes eius tenentur emptori et heredibus suis rem venditam, si fuerit res immobilis et inde po­natur in placitum emptor ipse vel heredes eius, eo modo quo supra expositū est in trac­tatu devvarrantis, Si vero fuerit res mobilis quam quis petit versus emptorem, eo quod prius fuerit e [...]vendita vel donata, aut ex alia iusta causa adquis ita, nec adi [...]cta fuerit ab eo felo nia idem dicendum erit quod de re im­mobili predictum est. Si vero ex causa fur­tina res aliqua petatur versus emptorem, ten [...] [Page 83] tur precise se ab omni causa furtiua sibi im­posita defendere, aut vvarrantum inde voca­re. Si itaque emptor ipse vvarrantum vocaue­rit, aut certum aut incertum si certum vo­cauerit quis vvarrantum in curia quem dicat se velle habere ad vvarrantum ad rationa bi­lem terminum, tunc ei ponendus est inde dies in curia. Et si ad diem illum presens fue­rit ille qui vocatus fuerit ad vvarrantum, et venditionem suam et rem venditam ipsi emptori vvarrantizauerit in curia. tunc emp­tor ipse omn [...]no liberabitur inde ita quod nihil de cerero inde perdere poterit. Si au­tem de vvarrātizatione ei defecerit, tunc erit inde placitum inter emptorem er vvarran­tum suum ita quod ad duellum inde poterit perueniri. Sed nunquid vvarrantus poterit vvarrantū in curia vocare. Quod si sic est ad quotum vvarrantum erit st [...]ndum. Preterea cum quis ita nominat vvarrantum de re que petitur fur [...]iu [...], solet vvarrantu [...] ipse atrachia­ri per tale breue vicecomiti directum.

Cap. 16.

¶ Rex vicecomiti salurem. Precipio ti [...]á quod sine dilatione attachi [...] facias per sal­uos [Page] et securos plegios N. quod sit coram me vel Iusticiis meis eo die ad vvarrantizandum R illam rem quam H clamat aduersus R vt furtiuam. Et vnde predictus R. eum traxit ad vvarrantum in curia mea vel ad oftenden­dum quare ei vvarrantizate non debeat. Et habeas ibi summonitores et hoc breue. &c.

Cap. 17.

¶Si vero incertum vvarrantum vocaue­rit [...] in tali casu si sufficientem habuerit pro­bationem de legittimo marcatu suo, id eum a felonia liberabit. Sed tamen a damno non conseruat quod non scilicet rem illam amit­tat. Si autem super hoc sectam non habuerit sufficientem, in periculo est. Probari autem solet res debita ex empto vel ex commodato g [...]nerali probandi modo in curia. Scilicet per scriptum vel per duellum.

Cap 18.

¶Ex locato quoque et ex conducto solet res quandoquedebe [...], vt cum quis locat rem suam alii vsque ad certum terminum, certa interueniente mercede Hic enim tenetur locator, rem locata [...] ad vsum dare. Conduc­tor quoque, soluere mercedem. Sciendum [Page 84] autem quod elapso termino, potest locatòr se licite in re sua locata etiam sua autoritate recipere. Sed quid si conductor censum su­um statuto termino non soluerit, nun quid et in hoc casu licet locatori ipsum sua autori­tate expellere? Predictos vero contractus qui ex priuatorum consensu fiūt, breuiter trans­igimus, quia vt predictum est priu [...]tas con­uentiones non solet curia domini Regis tu­cri, et quidem de talibus contractibus qui q [...]si priuate quedam conuentio­nes censeri possunt, se non in­tromtitit Curia domini Regis.

Cap. 1.

PLacita in superio­ribus exposita su­per rect [...] quidem et proprietate rei prodita sunt que prosequi quis po­test sicut et alia quelibet placita ciuilia tam pei se­ipsum quam per respons [...]lem suo loco posi­tum ad lucrandum uel perdendum. Verum oportet eum esse presentem in curia qui ah­um ita loco suo ponit. Solet autem idfieri coram Iustic̄ domini Regis in Banco resi­dentibus aliter autem quam per dominū pre­sentem in curia nullus omnino recipi debet responsalis. Nec oportet aduersarium obid [Page 85] presentem esse, nec etum illum qui loco al­terius ita ponitur si sit notus curie: potest ita­que vnus solus loco alterius ita poni: Duo e­tiam vel plures simul vel sub disiunctione. Ita quod sivnus interesse non possit reliquus vel reliqui placitum id exequentur, per procura­torem itaque talem potest placitum id de­duci in curia et terminari siue per iudicium siue per finalem concordiam, adeo plene et firmiter vt per eum qui alium loco suo inde posuit. Sciendum etiam quod non sufficit a­liquem constitucre alium balliuum suum vel seneschallum de terris etrebus suis dispo­nendis etiamsi hoc constet curie ad hoc vt idem recipi debeat in curia loco domini sui in aliquo placito, oportet autem vt ad hoc speciale interueniat mandatum. Et quod i­dem iuxta formam prescriptam ponatur lo­co eius specialiter in placito illo ad lucran­dum vel perdendum pio co. Notandum preterea, quod potest quisin curia domini Regis ponere loco suo alium ad lucrandum vel perdendum pro eo etiam in placito quod in alia curia habet. Et precipictur quod idem in curia ipsa recipiatur loco alterius per tale [Page] breue.

Cap. 2.

¶Rex vicecomiti vel alii presidenti curie illi salutem. Scias quod N posuit coram me vel Iustiē meis R locosuo ad lucrandum vel perdendum pro eo in placiro illo quod est inter eum et R de vna carucata terre in illa villa vel de alia aliqua re nominata. Et ideo tibi precipio quod predictum R loco ipsi­ [...]is N in placito illo recipias ad lucrandum vel perdendum pro eo T. &c.

Cap. 3.

para;Cum quis itaque iuxta forman [...] prescriptam loco alterius ponitur in aliquo placito: nunquid essonia ex sua persona tan­tum vel ex persona domini sui tantum vel ex vtriusque persona locum habebunt. Et quidem essonia illius procuratoris solum­modo locum habent in tali casu, donec scili­cet reuocetur ipsa procuratio. Preterea cum quis ita loco alterius positus in curia de pla­cito illo respondet, [...]t [...]d quod ad eum spec­rat facit, nunquid potest dominus suus eum pro heneplacito suo inde remo­nere? Ita quod alium inde faciat pro­curatorem maxime si postea capitales in­imicitie [Page 86] interuenerint. Quin autem ipse do­minus possit placitum suum sequi alio a­moto dubium non est. Quia ita intelli­gitur quilibet alium loco suo ponere seili­cet si ipsem t interesse non possit. Obtinet autem quod dominus [...]alem procuratorem possit a qualibet parte litis amouere. Et a­lium etiam loco eiusdem in Curia sub forma prescripta pro se ponere. Potest au­tem pater ita loco suo filium pro se ponere, et vice versa. Extraneus quoque extraneum, Vior quoque maritum. Cum qui [...] itaque miritus positus loco vxoris sue in placito de maritagio, vel de dote ipsius vxoris ali­quid a miserit: vel remiserit de iure ipsius vx­oris per iudicium siue per concordiam, nun­quid: poterit mulier ipsa inde iterum placi­tum mouerepan tenehitur omnino sactum viri sui post mortem ipsius tueri [...] Non videtur autem, quod per faotum viri sui debeat muher in tali [...]ca [...]u, aliquid iuris amittere, quia dum fuit in potestate viri sui, in nullo potuit contradicere aut contraire e­ius voluntari et na non sibi potuit contra voluntatem viri sui in iure suo prospicere. [Page] Sed dicitur contra. ea que in euria domini Regis gesta sunt rata et firma esse conuenit.

Cap. 4.

¶Distringendus autem est dominus ad tenendum id quod per responsalem sinim factum est siue per iudiciū siue per concordia am. Sed quid eritsi ipse dominus soluendo non sit nec habeat vnde distringi possit, re­sponsalis autem habeat? Equidem non est distringendus responsalis ipse.

Cap. 5.

Quod autem hic dicitur quod non potest [...]liquis loco suo alium cum effectu ponero nisi presens sit in curia contrarium videtur his que in primo libro scilicet de esfonii po­sita sunt. Ibi enim dicitur quod si quis post tertium essonium suum aliquem quicunque ille [...]it, responsalem miserit, saltem cum litte­ris suis recipietur in Curie. Sed hoc contingic ex vi iudieii aliud obtinet vbi cōsideratione Curie vel districtione alium querit looo suo [Page 87] in placito ponere ad lucrandum vel perden­dum pro co preterea notandum quod Ab­bates e [...] priores canonicorū regularium per se recipiuntur in curia si [...]e litteris sui conuē ­tus alii priores siue canonicorum siue mo­nachorū si fuerint cellarii etiam transmari­ni nullo modosine litteris ab batis vel magni prioris admittuntur in Curia. Item magister militie templi, et capitali [...] prior hospitalis Ierusalem per se recipiuntur nulli u [...]em infe­riore [...]eis de suo ordine recipi solent. Prete­r [...]a cum vnus vel duo poriur tur in curia lo­co alicuius in placito aliquo predicto modo nun quid ille vnus poterit ponere alium vel vnus illorum duorum reliquum, vel etiam aliquem tertiū loco suo vel loco domi­ni sui ad lucrandum vel perden­dum pro co in placito ipso.

Cap. 1.

PRediota quidens placita de recto, directe et ab ini­tio venifit in cu­ria domini Re­gis et ibi vt dictū est deducuntur et terminantur. Quandoque eti­am licet ab initio non veniant in curia do­mini Regi [...] quedam placita de recto, veniunt tamen per translationem, vbi curie diuerso­rum dominorum probantur de recto defe­cisse Tune enim mediante comitatu, possūt a comitatu ex diuersis causis que superius ex­posste [Page 88] sunt ad e. pitalem curiam domini Re­gis transserri.

Cap. 2.

Cum quis itaque clamet aliquod liberum tenementum vel seruitium tenendū de alio per liberū scruitiū, non poterit inde trahere tencutē in placitum sine breus domini Re­gis vel eiu; [...]ustiē? habebit ergo ad dominū suum de quo id clamat tenere breue de rec­ [...]o. Quod si placitum fuerit de terra, tale cix.

Cap. 3.

¶Rex Comiti VV. salutem. Precipio tibi quod sine dilatione teneas plenum rectum N. de decem Carucatis terre in Midelton quas clamat tenere de teper liberum seruitiū feodivnius militis pro omni seruitio, vel per liberum seruitium centum solidorum per annum pro omni seruitio, vel per liberum seruitnim vnde duodecim Carucate terre faciunt feodum vnius militis pro omni serui­tio, vel quas clamat pertinere ad liberum te­nementum suum quod de te tenet in ca­dem villa vel in Mortum per liberum serui­tiū. &c vel per seruitium. &c vel qua [...] clamat tenere de te de libero maritagio M. ma­tris sue, vel in liberum Burgagium, vel in [Page] liberam Elemosynam, vel per liberum serui­tium eundi tecum in exercitum domini Re­gis cum duobus equis ad custum suum pro omni seruitio, vel per liberum seruitium in­ [...]eniendi tibi vnum arbelastarium in exerci­tum domini Regis per quadraginta dies pro omni seruicio, quas R filius. VV. ei deforciat. Et nisi fecerit vicecomes de Northampton, faciat no amplius inde clamorem audiam pro defectu Iusti [...] ̄. T. &c. Multipliciter au­tem variari solent de recto huiusmoch breuia diuersis de causis que liquebunt ex diuersis formis breuium subscriptonim. Si vero fuc­rit placitum de seruitio breue tale erit.

Cap. 4.

Rex N. salutem precipio tibi quod sine dilatione plenum rectum teneas N. de cen­tum solidatis redditus in illa villae quam cla­mat tenere de te per liberum seruitium. &c. vel per seruitium. &c. Et nisi feceris vi [...] ̄ Oxo­nie, faciat ne amplius inde clamorem au­diam pio defeeturecu. T. &c.

Cap. 5.

[Page 89]¶Rex R. salutem. Precipio tibi, quod iuste et sine dilatione habere facias N. et A vxori sue rationabilem partem suam que e­os contingit de vno mesuagio in illa villa quam clamant pertinere ad liberum tene­mentum suum quod tenent de domino Re­ge in eadem villa, per liberum seruitium du­ [...]um solidorum per annum, vel de vna mar­cata redditus in illa villa quam clamant de libero maritagio ipsius A vnde queruntur quod B. soror ipsius A. cis deforciat. vel quam G eis deforc̄. Et nisi feceris vicecomes faciat ne amplius oportet inde conqueri pro defec­tu iusticie. T.&c.

Cap. 6.

¶Solent autem placita ista in curiis do­minorum vel eorum qui loco dominorum habentur deduci secundum rationabiles consuetudines ipsarum curiarum, que tot et tam varie sunt vt in scriptum de facili reduci non possint.

Cap 7.

¶Probantur autem curie ipse de recto defecisse in hunc modum. Conquerente au­tem se eo qui petit vicecomiti in comitatu et breue domini Regis afferente: mittet vice­comes [Page] comes ad curiam ips [...]m die qua litigatoris bus a domino ipsius curie statuta fuerit; ali­quem seruientem, vt et ille coram quatuor vel pluribus legalibus militibu [...] eiusdem co [...] mitatus qui ex [...] precepto vicecomiti [...] [...]llic ad­erunt audiat et videat probationem ipsius petentis scilicet curi [...]m ipsam ei de recto de­fecisse in placito ipso Quod et ipse petens si [...] esse, suo iuramento et cum duobus aliis id audientibus et intelligentibus, et cum eo iu­rantibus probabit. Sub tali ergo solēpnitate [...] solent loquele a quibusdam curu [...] ad comi­tatus transferri. Et ibi de nouo tractari et ter­minari sine contradictione vel recuperatione ipsarum curiarum, quam inde habere possūt ipsarum curiarum domini siue heredes quan­tum ad'illud placitum. Sin autem priusquam curia aliqua predicto modo probetur de recto defecisse loquela aliqua ab ea ad supe­riorem curiam trahatur, poterit dominus al­lius Curie die placiti curiam suam ea ratio­ne repetere quod non dum probata fuerit de recto defecisse, et ita eam per iudicium retro habebit nisi ibi probetur de recto eam vt dictum est defecisse. Sciendum tamen quod [Page 90] si ad capitalem Curiam domini Regis ita tracta fuerit aliqua loquela, frustra vendica­bit ibi quis die placiti Curiam suam, nisiter­rio die ante, coram legalibus hominibus eam vendicauerit. Nullo autem die posito ipsi petenti vnde ipse queri possit, et iuste de dilatione ei facta, sufficit ei falsare Curiam ipsam sub forma prescripta quocunque lo­co voluerit in feodo ipso. Si dominus nul­lam habuerit reseantisam super feodum ip­sum sicut ipsi domino licet Curiam suam ibi tenere, et ipsi petenti diem ponere quo­cunque loco voluent super feodum ipsum. Extra autem feodum ipsum non licer ei de iure.

Cap. 8.

¶Debet autem impetrari breue solum­modo ad illum de quo clamat tenere is qui petit, non ad alium nec etiam ad capitalem dominum. Sed quid erit si perens ipse de vno clamat tenere. Et tenens ipse de alio teneat. Equidem in tali casu quia is cui breue dari­gitur placitum id tenere non potest, cum ali­um [Page] non possit de curia vnde ipse seisitus esse intelligitur iniuste et sine iudicio disseisire, ex necessitate itur inde ad comitatum. [...]t ibi procedit placitum vel in capitali curia. Ita quod vterque dominorum per summonitio­nem ibi adesse debet, vt vtro [...]ue presence res agatur sicut superius dictum est in trac­tatu de vvarrantis.

Cap. 9.

Ad vicecomitem autem prouinciarum, pertinent predicta placita de recto vbi Cu­rie dominorum probantur de recto defecis­se. Et alia quedam placita veluti si quis con­queratur se cune de domino suo quod con­suetudines et indebita seruitia vel plus serui­tii exigit ab eo de libero tenemento suo quod de eo tenet, quam inde facere debeat. Item placitum de natiuis vt dictum est. Et generaliter omnia illa vnde breue domina Regis habet vel capitalis Iustic̄ ipse viceco­mes, de aliquo iusticiando, vel quod ipse rec­tum faciat, nisi alius fecerit vt predictum est, ad ipsum vicecomitem pertinent audienda et terminanda quorum quedam per breuia [Page 91] subposita liquebunt,

Cap. 10.

Rex. N. salutem prohibeo tibi ne iniuste vexes vel vexari permittas, H. de libero tene­mento suo quod tenet de te in illa villa. Nec inde ab eo exigas vel exigi permittas consu­etudines vel seruitia que tibi in de facere nō debet. Vel que antecessores sui inde non fe­cerunt nec facere debuerunt tempore. H. re­gis aui mei et nisi feceris vicecomes faciet ne oportet eum amplius inde conqueri. &c. T. &c.

Cap. 11.

Rex vic̄ salutem. precipio tibi quod iuste et sine dilatione facias habere. M.R. natiuum suum et fugitiuū suum cum omnibus catal­lis suis, et cum tota sequela sua vbicunque in­uētus fueritin balliua tua. Nisi sit in dominico meo qui fugit de teira sua post primam coro­nationem meam. Et prohibeo nequis eum iuiuste detineat super forisfacturam meam. T. &c.

Cap. 12,

Rex vic̄ salutem. Precipio tibi quod iuste et sine dilatione facias habere G [...]aueria sua per vadium et plegium vnde queritur quod. R ea cepit et detinet iniuste, pro consuetudini­bus [Page] quas ab eo exigit quas ipse non cognos­cit se debere et ipsum preterea inde iuste de­ducifacias ne oporteat eum. &c.

Cap. 13.

Rex vic̄ salutem. Precipio tibi quod iuste et sine dilatione facias amensurari pasturam de illa villa vnde L. que fuit [...]xor P. et R soror sua queruntur quod H. eam iniuste superone­rat, nec permittas quod presatus H. in ea pas­tura plura aueria habeat quam habere debe­at, et quam habere pertinet, secundum quā ­titatem feodi sui quod ipse habet in eadem villa ne oporteat. &c T. &c.

Cap. 14.

Rex vic̄ salutem Precipio tibi ꝙ sine dilatio­ne precipias R. quod iuste et sine dilatione, permittat habere H. aisiamenta sua in bosco et in pastura de villa illa que habere debet vt dicit, sicut ea habere debet et habere solet et non permittas quod prefatus R vel alius ei inde molestiam vel inuiriam faciat ne am­plius. &c. T. &c.

Cap. 15.

Rex vic̄ salutem. Prohibeo tibi ne permittae quod R. iniuste exigat ab S. de libero tene­mento suo quod tenet de N. de feodo ipsu [...] R. in illa villa plus seruitii quam pertinet ad illud liberum tenementum quod tenet. Et [Page 92] aueria sua que capta sunt pro illa demanda quā ille non cognoscit ad liberū tenementū suum quod tenet pertinere, ei replegiari faci­as donec loquela illa coram nobis audiatur et sciatur vtrum illud seruitium debeat vel non. T. &c.

Cap. 16.

Rex vic̄ salutem. Precipio tibi quod iuste et sine dilatione facias esse rationabiles diuisas inter terram R. in illa villa et in partinentiis et terram D. in illa villa sicut esse debent et solent esse, et sicut fuerunt tēpore Regis Hen­rici aui mei vnde R. queritur quod A. iniuste et sine iudicio occupauit inde pl [...]s quam per­tinet ad liberum tenementum suum de illa villa ne oporteat. &c. T. &c.

Cap. 17.

Rex vic̄ salutem. Precipio tibi quod iuste et sine dilatione facias tenere rationabilem di­uisam R quā fecit fratribus hospitalis Hieru­salem de catallis suis sicut rationabiliter mon­strari poterit quod eam fecit et teneri debe­at. T. &c.

Cap. 18.

Rex vic̄ salutem. Precipio tibi quod iusticies R. quod iuste et sine dilatione reddat N. ca­talla sua vnde queritur quod ea cepit iniuste, et sine iuditio in libero tenemento suo in [Page] illa villa infra disseisinam quam inde ei fece­rat intra assisam meam vnde ipse recuperauit. seisinam suam coram Iusti [...] ̄ mei, per recog­nationem de noua disseisina sicut rationabili­ter monstrare poterit quod ea habere debe­at ne amplius. &c.

Cap 19.

Rex vic̄ salutem. Precipio tibi quod poni facias in respectum vsque ad aliquem termi­num competentem quando interesse pote­ris, recognitionem que summonita est inter R &. M. de diuisis de illis villis que per iusti­cias meas de partibus illis iniuncta est tibi et. H. coram vobis capere eam ad quam capi­endam vt dicitur attornastis alios loco vestro ad eam capiendam quia non est consuetudo quod ex quo aliquod negotium pertinens ad iusticias meas aliquibus iniungetur tractan­dum quod ipsi id in alios transferant de re a­liqua que ad iusticiam meam pertinet. T. &c.

Cap 20,

Rex vic̄ salutem. Precipio tibi quod iuste et sine dilatione facias habere. A que fuit vx­or R. rationabilem dotem suam. De toto feo­do quod fuit prefati R. integre et in omni­bus saluo heredi suo capitali mesuagio et ei­dem [Page 93] vxori facias habere aliud mesuagium ni si aliqua terra in qua mesuagium non sit ei nominata sit in dotem. Et non remaneat eo quod feodum prefati R. sit de baronia mea quia nolo nec ius exigit quod vxores militū propter hoc amittant dotes suas. De catall [...]s autem que fuerunt pref [...]ti R. precipio quod ea omnia simul et in pace esse f [...]cias ita quod inde nil amoueatur nec ad diuisam suam f [...] ­ciendam nec ad aliam rem faciendam donec debita sua ex integro reddātur. Et de residuo post fiat rationabilis diuisa sua secundum cō ­suetudinem terre mee. Et si quid de catallis pref [...]to R. remotum fuerit post mortem su­am, reddatur ad alia catalla sua ad soluendum inde debita sua T. &c.

Cap. 21.

Rex illis iudicibus ecclesiasticis salutem. Prohibeo vobis ne teneatis placitum in curia Christianitis quod est inter N. & R. de laico feodo predicti R. vnde ipse queritur ꝙ N eum trahit in placitum in curia christianitatis corā vobis quia placitum illud speetat ed coronam et dignitatem meam. T. &c.

Cap. 22.

[Page]Rex vic̄ salutem. Prohibe R. ne sequatur pla­citum in curia christianitatis quod est inter N. et ipsum de layco feodo ipsius R. in villa ipsa vnde ipse queriturquod prefatus N. inde eum traxit in placitum in curia christi­anitatis coram iudicibus illis. Et si prefatus R fecent te securum de clamore suo prosequē ­do tunc pone per vadi [...]m et saluos plegios predictum N. quod sit coram me vel Iustiē meis eo die, ostensurus quare traxit eum in placitum in curia christianitatis de layco fe­odo suo in illa villa, de sicut illud placitum spectat ad coronam et dignitatem meam. T, &c.

Cap 23.

Predicta vero placita siue alia, qualiter vel quo iure deduci siue terminari habeant in diuersis comitatibus, omitto cum propter ipsorum comitatuū consuetudines diuersas, quas quidem singuli comitatus singulas ob­seruant, tum quia propositi mei breuitas illud non exigit cum non attendam nisi ad ea que in capitali curia regis fieri soleant et debeāt.

Cap. 24.

Sciendum preterea quod in breui de recto [Page 94] quandoque minus continetur quam in peti­tione ponatur in curia. Tum circa pertinen­tiam tum circa alia, quandoque vero plus. Er­ratur etiam quandoque, circa nomē aliquod in breui ipso positum, quandoque circa quā ­titatem seruitti Quando siquidem minus cō ­tinetur in breui quam in petitione, non plus peti potest per breue illud quam in breui illo contineatur. Qu [...]ndo vero plus continetur in breui quam in petitione, remitti potest id ꝙ de abundanti in eo continetur et residuum auctoritate eiusdem breuis peti potest. Si vero in nomine erratur districto iure, aliud breue petatur. Quando vero circa quantitatam ser­uitii erratur, districto quoque iure euanescit breue. Contingit autem quandoque tene­mentum aliquod peti per minus seruitium quam inde debeatur. Vel quam in de fieri so­leat ipsi domino nunquid tenetur ipsi domi­nus per breue illud rectū inde tenere in ser­uitii sui detrimentum. Equidem tenetur, sed post euictionem si perentem euincere con­tigerit regressum inde habere poterit versus euictorem.

Cap. 25.

Preterea sciendum quod [Page] secundum consuetudines regni nemo tene­tur respondere in curia domini sui de aliquo libero tenemento suo sine precepto domini Regis vel eius capitalis Iustiē. Ita dico si lay­cum suerit feodum petitum. Verum si fuerit placitum inter duos clericos de aliquo tene­mēto, quod sit de libera elemosyna feodi ec­clesiastici, vel si tenens ipse clericus teneat in libera elemosyna feodum illud ecclesiasticū, quicunque sit pettens placitum inde debet es­se in foro ecclesiastico de recto: nisi petatur inde recognitio vtrum fuerit liberum feodum ecclesiasticum vel lay eum feo­dum. Vnde inferius dicetur tunc e­nim ista recognitio sicut quelibet alia in Curia domini Regis habet tractari.

Capitulo. 1.

GEneralia que circa premissa placita de recto frequen­tius in curia con­tingunt, hactenus in parte sunt ex­pedita. Nunc vero ea que super seisi­nis solummodo vsitata sunt, restant prosequenda. Que quia ex beneficio constitutionis regni que assisa no­minatur in maiori parte transigi solent, per recognitionem de diuersis recognitionibus restat tractandum.

Cap. 2.

Est autem quedam recognitio quevoca­tur de morte antecessoris. Quedam autem de vltimis presentationibus personarum in ecclesiis. Quedam vtrum aliquod tenementū [Page] sit feodum ecclesiasticum vel laycum feodū. Quedam vtrum aliquis fuerit seisitus de ali­quo libero tenemento die qua obiit vt de fe­odo vel vt de vadio. Quedam vtrum aliquis sit infra etatem vel plenam habuerit etatem. Quedam vtrum aliquis obierit seisitus de ali­quo libero tenemento vt de feodo vel vt de [...]varda Quedam vtrum aliquis presentauerit vltimam personā ad ecclesiā aliquam occasi­one feodi sui quod in dominico suo habue­rit, vel occasione alicuius vvarde. Et si que sū [...] similia que in curia frequēter emergunt, pre­sentibus partibus tune ex consensu ipsarum partium tum etiam de consilio curie conside­ratur ad aliquam controuersiam terminandā. Quedā autē recognitio est quedicitur de no­ua disseisina. Cū quis itaque moritur seisitus de aliquo libero tenemēto, ita quod inde fue­rit seisitus in dominico suo sicut de feodo fu­o, heres eandem seisinā antecessoris sui recte petere potest, et si maior fuerit habebit tale breue.

Cap. 3.

Rex vic̄ salutē. Si G. filius T, fecerit te secuiū de clamore suo prosequē do tūc sūmone per bonos sūmonitores doudecim liberos et le­gales [Page 96] homines de visineto de illa villa ꝙ sint corā me vel Iusti [...] ̄ meis eo die parati sacramē ­to recognoscere si T. pater predicti G fuit sei­situs in dominico suo sicut de feodo suo de v­na virgata terre ī illa villa die qua obiit. Si ob­iit post primam coronationē meā, et si ille G. propinquior heres e [...]s est, et interim terrā il­lā videāt, et nomina eorū imbreuiarifacias, & sūmone per bonos sūmonitores R. qui terrā illam tenet, ꝙ tūc sic ibi auditurus illā recog­nitionē. Et habeas ibi sūmonitores &c T. &c. Sivero antecessor ipse predicto modo seisitus iter a [...]ripuerit eundi in aliquam peregrina­tionem tunc erit breue tale.

Cap. 4.

Rex vic̄ salutē. Si G filius T. fecerit te securū de clamore suo prosequēdo tūc sūmone per bo­nos sūmonitores duodecim liberos et legales homines de visineto de illa villa ꝙ sīt corā me vel Iusti [...] ̄ meis eo die parati sacramēto recog­nosceresi T. pater predicti G, fuit seisitus in dominico suo sicut de feodo suo de vna virga­ta terre in illa villa, die qua iter arripuit versus Hierusalem, vel versus Sanctum Iacobum in quo itinere obiit. Et si iter ipsum arripu­crit post prim [...]m coronationem meam [Page] ce si predictus G. propinquior eius heres sit. Et interim. &c vt prius. Si vero infra etatem fue­rit heres ipse tunc breue tale erit.

Cap 5.

Rex vic̄ salutem. Summone per bonos sū ­monitores. &c. omni [...] vt supra excepto hoc quod in hoc breui remittitur illa clausula in principio scilicet. Si G. filius T. fecerit te secu­rum de clamore suo prosequendo. Item in medio omittitur illa clausula si T. pater pre­dic [...]i G. obiit post primā coronationem meā. Si vero habitum religionis assumpserit tunc breue secundum hoc variabitur hoc modo.

Cap. 6.

Rex vic̄ salutem. Si G. filius T. fecerit te se­curum. &c. omnia vt pr [...]us excepto hoc quod in hoc breui ponitur in medio parati sacra­mento recognoscere si T. pater predicti G fu­it seisitus in dominico suo vt de feodo suo de tanta terra in illa villa die qua habitum re­ligionis assumpsit et si habitum illum as­sumpsit post primam coronationem meam. Et si predietus G propinquior heres eius sit et interim terram illam videant. &c vt supra.

Cap, 7.

[Page 97]Accepto itaque breui, de morte antecesso­ [...]is ab ipso vicecomite, et in comitatu data se­curitate ab ipso petente de clamore suo pro­sequendo tunc hoc ordine peruenitur ad as­sisam. Ab initio eligendi sunt duodecim li­beri et legales homines de visinero secundū formam in breui expressam. Presentibus par­tibus scilicet tam petente quam tenente, vel absente etiam ipso tenente. dummodo sum­monitus fuerit saltem semel quod interes­set electioni illi. Quia semel inde summonen­dus est vt presens sit et audiat qui eligendi sūt ad illam recognitionem faciendam, et quos­dam etiam ex rationabili causa si voluerit re­cuset, vt ab ipsa recognitione excludantur. Si vero ad primam summonitionem in curia recte testatam non venerit, vlterius non ex­pectabitur, imo etiam absente ipso eligantur ipsi duodecim iuratotes et deinde ex trans­missione vicecomitis facient visū terrae vel alterius tenement [...] cuius seisina petitur vnicā tamen super hoc habebit summonitionem ille qui tenet. Nomina etiam illorum duode­cim electorum faciet vicecomes ipse imbre­uiari. Deinde summonere faciet ipse viceco­mes [Page] ipsū tenentē ꝙ die statuta per breue re­gis vel eius Iustic̄ sit corā rege vel eius Iustiē auditurus illam recognitionem. Die autē pri­ma et secunda se essoniare poterit is quitenet si maior suerit is qui petit. Tertia vero die nō poterit imo ad tertiū terminū capietur recog­nitio siue veniat siue nō is qui tenet. Quia in nulla recognitione super seisina tantū prodita, currūt nisi duo essonia. In recognitione vero de noua disseisina nullum locū essonium ha­bet, Tertio ita que die siue venerit tenens siue nō, capietur vt dictum est assisa, Et si iuratores ipsi dixerint pro petente, adiudicabirur ei in­de seisina, et precipietur vicecomiti ꝙ ei seisi­nā illā habere faciat per hoc breue.

Ca. 8.

Rex vic̄ salutem. Scias quod N. dira cio­nauit in Curia mea, seisinam tante terre in [...]lla villa per recognitionem de morte illius antecessoris sui versus R. Et ideo tibi precipio quod seisinam illam ei sine dilatione habere f [...]cias. T. &c.

Cap 9.

Cum seisina autem illa recuperabit etiam is seisinam omnium catallorum et omnium re­rum que in feodo illo tempore faciēde scisine [Page 98] inuente fuerint, post seisinam vero plene re­cuperatam, poterit is qui seisinam amiserit su­per recto placitare per breue de recto, sed post quantum temporis post restitutionem plene factam.

Cap. 10.

Sin autem pro tenente absente iuratum suerit, ei deinde seisina sine recuperatione quam aduersarius eius possit inde habere re­manebit, Placitum tamen de recto, seisina illa nō adimit, sicut nec placitum de recto super aliquo tenemento recognitionem de peten­da seisina alicuius antecessoris de eodem te­nemento extinguit, antequā duellū sit inde­vadiatū. Sed qualiter tunc punietur in eo cō ­temptus curie.

Cap. 11,

Vtroque vero presente in curia queri solet ab ipso tenente vtrum velit aliquid dicere quare inde assisa remanere debeat. Vnde sciendum est quod maior quandoque contra minorem petit huiusmodi recognitionem Quādoque minor cōtra maiorē. Quādoque minor cōtra minorem quandoque maior contra maio­rem. Tunc generaliter remanebit assisa, siis qui tenet confiteatur in Curia illum ante­cessorem cuius seisina petitur fuisse inde [Page] seisitum die qua obiit in dominico suo sicut de feodo suo, cum ceteris articulis in breui il­lo expressis. Si vero seisina ipsi solummo­do concedatur, aliis articulis non admissis, tūc super articulo vel articulis non admiss is pro­cedat assisa. Remanere autem solet issisa hu­iusmodi pluribus ex causis verbi gratia. Si a tenente ipso dicatur ipsum petentem inde fu­isse seisitum post mortem patris vel alicuius antecessoris sui, siue ille antecessor suus fuerit inde seisitus siue nō die qua obiit & dum in ta­li seisina fuit, tantum inde versus eum fecisse quare de cetero assisa inde esse non debet. Veluti si tenementum ipsum ei vendiderit, vel donauerit, vel quietum clamauerit, vel a­lio legittimo modo alienauerit, et tunc inde poterit inter eos perueniri ad duellum. vel ad aliam vsitatam probationem, que in curia super recto alicuius rei recipi solet. Item si dicatur ab aduersario ipsum petentem alia vice ei inde mouisse litem, et tunc finem inter eos factum in Curia domini Regis. Vel per hoc tenementum ipsum remansisse ipsi te­nenti per finem duelli, in quacunque etiam curia vel per iudiciū vel per quietā clamātiā. [Page 99] Item villenaginm in Curia obiectum et probatum versus ipsum petentem, assisam adimit. Idem quoque facit exceptio bastar­die, Carta quoque Regia qua specialiter ex­pressum fuerit vel confirmatur, ipsi tenenti tenementum cuius seisina petitur per assi­sam. Plurium item heredum coniunctio, mulierum scilicet in feodo militari, vel mas­culorum vel faeminarum in libero socagio. Item si concedatur antecessorem illum cu­ius seisina petitur habuisse inde qualemcun­que seisinam, scilicet per ipsum tenentem vel per aliquem antecessorem eius, veluti in va­dium, vel ex commodato, vel alia huiusmodi causa, eo ipso remaneat recognitio illa, et alio modo placitum inde procedet. Item consan­guinitas assisam ipsam adimit. Scilicet si is qui petit et is qui tenet fuerint de illo stipi­te vnde hereditas descenderit cuius seisina petitur. Ita dico si hoc fuerit in curia obiec­tum et probatum. Item in casu illo supra in tract [...]tu de maritagio, vbi primogenitus fra­ter postn [...]to fr [...]tri donauit quand [...]m partem terre sue, qui obiit sine herede de corpore suo, vbi quidem sicut et in similibus casibus [Page] temanet assisa huiusinodi. Hac ratione quia non potest aliquis simul esse heres alicuius tenementi et dominus Item si conuictus fu­crit vel confessus [...] qui petit quod aliquando fuit in Gvverra versus dominum Regem, eo ipso remanet assisi quam versus al [...]um ita pe­tit in curia. It [...]m ratione burgagu cessareso­let assisa, per aliam assisam ex causa maioris vtilitatis in regno constitutam, Non obiecta autem aliqua exceptione in Curia quare as­sisa ipsa remanere debet, procedet quidem recognitio. Presente vtraque parte per iura­mentum duodecim iurantium etsecundum corum veredictum iudicabitur vni vel alii s [...] ­isina sub forma prescripta in hoc libro.

Cap. 12.

¶Cum vero minor contra maiorer [...] petit huiusmodi seisinam, tunc quidem lo­cum non habe [...] essonium maioris versus mi­norem, quia prima die procedet inde recog­nitio siue veniat is quitenet siue non, et hac generaliratione. Quia quotienseunque te­nen [...] ipse nil dicere possit si presens esset in Curit quare assisa talis remanere debeat, de iure quidem procedet recognitio, non ex­pectata [Page 100] presentia partis aduerse. Sed si pre­fe [...]s is fuerit versus quem petit, nil dicere pos­sit (vt dictum est) ipsum minorem inde feci­se quare assisa remanere deberet. Et ideo pre­cise procedet inde recognitio, siue presente renente maiore, siue absente, iuxta formam prescriptam. Et sic restitutione inde facta ipsi minoriper recognitionem, etas ipsius mino­ris expectahitur super placito de recto, Cum minor vero contra minorem petit, eo modo sine aliqua variatione procedat recognitio, vt inter minorem et maiorem procedere solet.

Cap. 13.

¶Cum vero maior contra minorem p [...]ti [...], poterit quidem minor contra maiorem soli­to modo se es [...]onaire. Qui cum venerit occa­sione etaus dilationem inde p [...]tere potest, ve inde non capiatur recognitio donec plenani habūerit etatem. Et ita ratione etatis, rema­ [...]iere solet recognitio de motte antecesso­rum. Sciendum tamen quod oportet ad hoc vt remaneat assisa tali [...], ratione etatis, quod dicat minor se esse in seis na tenementi, vnde pet [...]tur seisina, et ideo non debere recognitionem illam precedere an [...]equan [...] [Page] ctatem habeat. Et etiam quia pater eius vel a­lius antecessor suus inde fuerit seisitus die qua obiit. Occasione enim seisine alicuius te­nementi quam aliquis infra etatem constitu­tus per uirit et iure suo tantum retinet, non remanet versus eum recognitio vel etiam placitum super proprietate. Si vero replice­tur contra ipsum minorem, antecessorem su­um obiisse seisitum de tenemento vnde pe­titu seisina pernecognitionem, non tamen v [...] de feodo sed vt de vvarda tunt quidem li­cet principalis recognitio ratione etatis mi­noris remanere deberet, tamen, super hoc procedat ista recognitio, scilicet vtrum ante­cessor eius qui infra etatem est, fuerit inde se­ [...]situs vt de feodo vel vt de vvarda die qua o­b [...]t. Et summonebitur inde assisa per ho [...] breue.

Cap. 14.

¶Rex vicecomiti s [...]l [...]tem. Summone per bonos summonitores duodecim liberos et leg [...]les, homines de visineto de illa villa, quod sint coram me vel Iustic [...]is meis ad il­lum terminum parati sacramento recog­noscere si R. pater N. qui infra etarem est se­ [...]situ, fiut in dominico suo de vna carucata [Page 101] terre in illa villa vnde M filius et heres T pe­tit recognitionem de morte ipsius T patris sui versus ipsum N vt de feodo suo die qua obiit vel vt de vvarda. Et interim terram il­lam videant. Et nomma eorum imbreuiari fac [...]s. Et summone pet bonos summonito­res predictum N qui terram illam renet, quod tunc sit ibi auditurus illam recogni­tionem. Et habeas. &c.

Cap 15.

¶Notandum tamen quod si dies ad hoc datus fuerit vtrique existeti in curia, tunc non oportet tenentem inde summoneri, pro­cedet siquidem super hoc recognitio per sa­cramentum duod [...]ceim i [...]ratorum, et iuxta e­orum veredictum declarabitur qualem sei­sinam habuit antecessor eius qui infra eta­tem est die qua obiit, de illo tenemento vn­de contra eum petitur rec [...]gnitio. Et si pro­betur ita antecessorem ipsius manori nul­lam inde habuisse seisinam die qua obiit nisi vt de vvarda, tunc is qui contra minorem petit seisinam, versus ipsum minorem recu­perabit. [Page] Sed n [...]nquid hoc s. lum sufficiet el ad seisinam ipsam recuperandam: quod non videtur, quia non per hoc constet antecesso­rem ipsi [...]s qui petit inde fuisse seisitum in do­minico suo vt de feodo suo die qua obiit, necetiam ipsum petentem esse propinquio­rem eius heredem, contra vero dicitur quod hoc ipso probato nullum ius habeat inde minor ipse seisinam ipsam de cetero retinen­di, Sed si hoc est, cui restituenda est Nun quid ergo ad principalem recognitionem supe [...] hoc erit recurrendum? Sin autem per sacra­mentum duodecim iuratorum probatum fuerit antecessorem ipsius qui infra etatem est inde fuisse seisitum die qua obiit vt de feo­do, tunc seisina ipsi minori remanebit in pace donec plenam habuerit etatem. Sed nunquid alio tempor [...] de cetero i [...] tali ca­su audiendus est aduersarius eius vel here­des sui [...]saltem super proprietate ipsius tene­menti versus ipsum minorem postquam ha­buerit etatem vel eius heredes. Pretere [...], contra minorem procedat recognitio in illo [...]nico easu qui supra notatus est in tractatu qui est de heredibus qui infra etatem sunt. [Page 102] Procedente vero assisa que est contra mi­norem, s [...]ei per assisam ipsam seisina reman­serit, super proprietate non respondebit do­nec plenam habuerit etatem. Generaliter enim verum est quia de nullo placito tene­tur respondere is qui infra etatem est, per quod possit exheredati, vel per quod amitte­re possit vitam vel membrum, donec ple­nam habuerit etatem de aliis tamen quibus­dam tenetur. Vt de debitis paternis, vel pro­priis, et de nouis disse [...]sinis. Sin autem peten­ti contra minorem a diudicetur seisina: saci­enda erit ei restitutio sub forma prescripta. Nec ipsi minori super recto respondebit do­nec plenam habuerit etatem, sicut necille sibi, et hac generali ratione quia illa que cum illis fiunt in huiusmodi placitis qui etatem non habent stabilia et firma esse non opor­tet. Si vero minori etatis priuilegium alle­ganti in curi [...] obi [...]ciatur eum plenam habe­te etatem, solet hoc per recognitionem octo liberorum et legalium hominum declarari qui ad hoc per tale breue sum monendi sunt.

Cap 16.

[Page]¶Rex vicecomiti salutem. Summone per̄ bonos summonitores octo liberos et legales homines de visineto de illa villa vbi petitum tenementum est, quod sint coram me vel Iu­sticiis meis eo die parati sacramento recog­nosce [...]e vttum N qui clamat vnam hidam terre in illa villa per breue [...]eum versus R sit talis etatis quod inde placitare possit et debeat, et interim terram illam videant et nomina eorum imbreuiari facias et summo­ne per bonos summonitores illum qui rer­ram illam tenet quod sit tune ibi auditurus illam recognitionem. Et habeas. &c. T. &c.

Cap 17.

¶Si itaque probetur per talem recogni­tionem etas illius de cuius etate queritur, cum eo de cetero agetur, sicut cum etatem habente quantum ad principalem recogni­tionem. Sed nunquid generaliter etiam quantum ad al [...]orum impetitionem maioris censebitur ille etatis occasione huius recog­nitionis ita quod de cetero non possit ver­sus alios se etatis priuilegio tueri? Si vero per recognitionem ipsam iudicetur minoris eta­tis, minor gaudebit priuilegio quantum ad [Page 103] principalem illam recognitionem, sed nun­quid ad alios et aliorum impeticiones?

Cap. 18.

Sequitur de recognitione de vltimis pre­sentationibus personarum. Contingente ita­que aliquam ecclesiam vacare, si fuerit con­trouersia super presentatione poterit contro­uersia illa per recognitionem de vltima pre­sentatione decidi alterutro litigantium id in Curia postulante super quo tale breue im­petrabit.

Cap. 19.

Rex vicecomiti salutem. Summone per bonos summonitores duodecim liberos et legales homines de visineto de villa illa, quod sint coram me vel Iusticiis meis eo die parati sacramento recognoscere, quis aduo­catus presentauit vlt mam personam que ob­ [...]it, ad ecclesiam de illa villa que vacans est vt dicitur. Et vnde N clamat aduocationem et nomina eorum imbreuiari facias. et sum­mone per bonos summonitores R qui pre­sentationem ipsam deforciat, quod tunc sit ibi auditurus illam recognitionem et habe­as &c T. &c.

Cap. 20.

De essoniis autem in hac recognitione, [Page] patet ex predictis procedente siquidē recog­nitione siue vtroque presente siue alte [...]o ab­sente, is cui seisina sui vel alicuius antecesso­rum suorum adiudicabitur vl ima presenta­tio, eo ipso seisinam ipsius aduocationis intel­ligetur diracionasse Ita quod ad presentatio­nem ipsius prima persona in ea ipsa ecclesia vacante, per Episcopum foci iustituetur. Dū ­modo persona idonea fuerit, que ecclesiana per cius presentationē ad [...]ptam, tota vita sua obtinebit quicquid de iure aduocationis cō ­tingat. Poteritis contra quem iudicatum est, de vltima presentatione per recognitionem versus alium vel suo [...] heredes super iure ad­uocationis placitare, quod qualiter fieri de­beat in superioribus expeditū est. Queri au­tem potest, ab initio vtrum aliquid dici pos­sit quare assisa ista remanere debeat. et po­test quidem ad hoc dici scilicet tenente ip­sum concedere antecessorem petentis vlti­mam inde fecisse presentationem sicut ve­rum dominum et primogenitum heredem: sed postea feodum illud ex quo pendet ad­uocatio, eivel antecessoribus suis contulisse aliquo vero titulo. et ita eo ipso remanet [Page 104] assisa er placitum super exceptione ipsa in­teripsos litigantes deinde es [...]e poterit. Su­per hacautem exceptione, recognitionem desiderare potest alteruter litigantium. et eam habere poterit, Preterea concedi potest ab alterutro litigantium. eliquum, vel ali­quem eius antecessorem vltimam fecisse presentationem. Sed non vt de feodo, sed vt [...]e vvarda, et super hoc petere potest recog­nitionem etinde obtinebit, et summonebi­ [...]r recognitio per hoc breue.

Cap. 21.

¶Rex vicecomiti salutem. Summone [...]e [...] bonos summonitores duodecim liberos et legales homines de visineto de illa villa quod sint coram me vel Iustic [...]s meis ad il­lum terminum, parati sacramento recognos score si R qui presentauit vltimam persos nam que mortua est ad ecclesiam illam oc­casione tenementi quod tenuit in illa villa secerit illam presentationem vt de feodo vel vt de vvarda: Et interim tenemen­tum illud videant, et, nomina eorum im­breuiari [Page] facias. Et summone per bonos summonitores illum, qui presentationem il­lam lam deforciat, quod tunc sit ibi. &c.

Cap. 22.

Et sic per recognitionem hoc declarato si vt devvarda facta fuerit vltima presentatio ipsius vltimi presentationis, exspirat presenta­tionis aduocatio et ad alterum spectabit ip­sa presentatio. Sin autem vt de feodo ei re­manebit ipsa presentatio.

Cap. 23.

Sequitur de illa recognitione, qua de­claratur de aliquo tenem nto vtrum illud sit laicum an ecclesiasticum desiderante ita­que alterutra partium inde recognitionem, per tale breue inde summonebitur recog­nitio.

Cap. 24.

Rex vicecomiti salutem. Summone per bonos summonitores duodecim liberos et legales homines de visincto de illa villa quod sint coram me vol Iusticiis meis eo die parati sacramento recognoscere, vtrum vna hida terre quam N. persona ecclesie de illa villa clamat ad liberam Elemosinam ipsius ecclesie sue versus R in illa villa sit laycum [Page 105] feodum ipsius R an feodum ecclesiasticum. Et interim terram illam videant et nomina corum imbreuiari facias. Et summone per bonos summonitores predictum R qui ter­ram illam tenet quod tunc sit ibi auditurus illam recognitionē. Et habeas ibi. &c. T. &c.

Cap 25.

¶In hac recognitione, sicut nec in [...] ­lia qualibet preter recognitionem de mag­na assisa, locum non habent nisi duo essonia quia munquam admittitur tertium nisi v­bi potest iudicari de infirmitate vtrum sit languor an non. Quod cum in recognitioni­bus fieri non soleat: merito tertio essonio ca­rent ipse recognitiones [...] Procedit autem ista recognitio sub forma superscripta de aliis re­cognitionibus Sciendum tamen quod si per recognitionem ipsam probetur tenemen­tum ipsum esse de feodo ecclesiastico, de ce­tero trahi non potest ad laicum feodum li­cet peti possit ab aduersa parte teneri de ec­clesia per debitum seruitium.

Cap. 26.

[Page]Sequens est post predicta, de illa recogniti­one tractare, que fieri solet vtrum scilicet ali­quis obierit seisitus de aliquo tenemento li­bero, vt de feodo, an vt de vadio. Cum qui­petit aliquod tenementum sibi restitui tan­quam vadium suum, quod vel ipse vel aliqui [...] antecessorum eius inuadiauerit, si is qui te­net non recognoscat tenementum ipsum ad vadium sed dicit in curia se inde seisitum vt de feodo, sic inde ad recognitionē solet per­ueniri, et per hoc breue summonebitur inde recognitio.

Cap. 27,

Rex vic̄ salutem. Summone per bonos sū ­monitores duodecim liberos et legales ho­mines de visineto de illa villa, quod sint co­ram me vel Iustiē meis eo die parati sacra­mento recognoscere vtrū N teneat vnam ca­rucatam terre in illa villa [...] R clamat versus eum per breue meum in feodo an in vadio, inua hatam ei ab ipso R vel ab Hantecesso­re eius, vel sic vtrum illa carucata terre quam R clamat versus N in illa villa per breue me­um, s [...]t feodum vel hereditas ipsius N an in vadio inuadiata ei ab ipso R vel ab ipso H. antecessore eius. Et interim terrā illam vide­ant [Page 106] et nomina eorū imbreuiarifacias. Et sū ­mone per bonos summonitores prefatum N qui terram illam tenet, quod tunc [...]it ibi au­di [...]urus illam recognitionem. Et habeas ibi &c.

Cap 28.

Verum quandoque contingit aliquem te­nere aliquod tenementum in vadio, ita quod inde moritur seisitus vt de vadio. heres quo­que eiu [...] occasione talis feisinc querit breue de morte antecessoris, versus verū heredē qui ad eptus est hinusmodi tenementi seisinam. Et tunc quidem si recognoscatur ab ipso te­nente antecessorem ipsius petentis obus­se scisitum, sed vt de vadio et non vt de feo­do tunc quidem et hac de causa perueritur ad predictam recognitionem et per hoc bre­ue summonebitur recognitio.

Cap. 29.

¶ Rex vicecomiti salutem. Summone per bonos summonitores duodecim &c. quod sint &c. parati sacramento recognosce­re, vtrum N pater R fuerit seisitus in domini­co suo vr de feodo an vt de vadio de vna ca­rucata terre in illa villa die qua obiit. Et inte­rim [...] &c.

Cap. 30.

[Page]¶Probato autem per recognitionem ipsam quod sit vadiū, tunc is qui tenet et feo­dum esse dixit tenementum ipsum amittet, Ita etiam quod ad debitum ipsum non recu­perabit occasione illius vadii. Sin autem re­cognoscatur ad feodum ipsius qui tenet, tunc is qui petit de cetero nullum habebit inde recuperare nisi per breue de recto. Queri au­tem potest vtrum in hac recognitione siue in alia qualibet, expectandus sit vvarrantus alicuius. Qualiscunque sit vvarrantus vel qua­licunque de causa vvarrantus inde esse de­beat, presertim si post duo essonia vocentu [...] super hoc in Curia vvarrantus.

Cap. 31.

¶Alie autem recognitiones que re­stant partim in predictis recognitionibus [...] exposite sunt. Partim vero per iudicium in curia ex verbis vtriusque partis redditum pos­sunt explicari. Ecce enim de illa recognitio­ne vtrum quis sit infra etatem an non men­tio aliqua et notitia habetur supra, libro quarto in fine. Cap. 15 & 16. & 17. Similiter et [Page 107] de illa recognitione vtrū quis suit seisitus de aliquo libero tenemento die quo obiit vt de feodo an vt de vvarda supra libro. 4. cap 13. 14. &. 15. Similiter et de illa recognitione vtrū scilicet quis presentauerit vltimam personam occasione feodi sui an vvarde supra libro. 4. ca. 20. & 21 &. 22. He recognitiones alias sequun­tur predictas in essoniis et quibusdam ratio­nibus procedūt vel remanēt sicut ille.

Ca. 32.

Postremo de illa recognitione que appellatur de noua disseisina restat dicendum. Cum quis itaque infra assisam domini regis id est infra tempus a domino rege de consilio procerum ad hoc constitutum, quod quandoque maius quandoque minus censetur, aliū iniuste et sine iudicio disseisiuerit, de libero tenemento suo disseis [...]to huius constitutionis beneficio sub­uenitur et tale breue habebit.

Cap. 33.

Rex vic̄ salutem. Questus est mihi N. ꝙ R. in­iuste et sine iudicio dis [...]eisiuit eum de libero tenemento suo in illa villa, post vltimam trās­fretationem meam in Normaniam. Et ideo ti­bi precipio quod si prefatus N. fecerit te secu­rum de clamore suo prosequendo, tunc facias tenementum illud reseisiri de catallis que in [Page] eo capta fuerunt, et ipsum tenementum cum catallis esse facias in pace vsque ad clausum pasche, et interim facias duodecim liberos et legales homines de vismeto videre terram il­lam et nomina eorum imbreuiari facias et summone illos per bonos summonitores ꝙ tunc sint coram me vel Iusti [...] ̄ meis parati in­de facete recognitionem Et ponc per vadium et saluos plegios predictum R. vel balliuum suum si ipse non fuerit inuentus, quod tunc sit ibi auditurus illam recognitionem. Et ha­beas ibi &c. T. &c.

Cap. 34.

Breuia autem de noua disseisina diuersi­modis vari [...]ntur secundum diuersitatem te­nementorum in quibus fuerint disseisine. Si autem aut leuetur foslatum aliquod, vel pros­ternetur, aut si exaltetur stagnum alicuius molendini, infra assisam domini Regis ad no­cumentū liberi tenementi alicuius secundum hec breuia variantur in hunc modū.

Ca 35.

Rex vic̄ salutē. Questus est mihi N ꝙ R inius­te et sine iudicio leuauit quod dam fossatun [...] vel prostrauit, in illa villa ad nocumentum li­beritenementi sui in eadem villa post vltimā transfretationem meam in Normaniam. Et [Page 108] ideo tibi precipio ꝙ si prefatus N. fecerit te se­curū de clamore suo prosequēdo, tunc facias duodecim liberos. &c videre fossatū illud et tenemētū et nomina eorū imbreuiarifacias. Et sūmone per bones summonitores. &c vt prius.

Cap 36.

Rex vic̄ salutē Questus esi mihi N. ꝙ R. inius­te et sine iudicio exaltauit stagnum molēd [...]ni sui in illa villa ad nocumentū liberi tenemēti sui in eadem villa vel in alia villa post vltimā transfretationē meam in Normaniā. Et ideo precipio tibi ꝙ si prefatus N. fecerit te securū de clamore suo prosequē do, tūc facias duode­cī liberos. &c, videre stagnū illud et tenemē [...]ū &c. vt prius preterea si facta fuerit disseisina in cōmunia pasture tūc breue tale erit.

Cap, 37.

Rex vic̄ salutē. Questus est mihi N. ꝙ R. in­iuste et sine iudicio disseisuit eū de communi pastura sua in illa villa, que pertinet ad liberū tenemētū suū in eadē villa vel in illa alia villa post vltimā transfretationē meā in Norma­niā. Et ideo tibi precipio ꝙ si prefatus N. fe­cerit te securū de clamore suo prosequēdo tūc facias duodecim liberos. &c. videre pasturā il­lam et tenementum et nomina corum. &c.

Cap. 38.

In hac autem recognitione nullum essoniū admittitur. Prima enim die siue venerit siue nō is qui disseisinā fecit, procedat recognitio, quia hic nemini parcitur nec maiori, neque minori nec etiā vvarrātus expectabitur. Si quis disseisinā talē in curia recognouerit, sed vvar­tanaū inde vocant, eo ipso remanebit recog­nitio et ille qui hoc recognouerit in miseri­cordia domini Regis incidet, et postea sum­monebitur vvarrantus et erit placitum inter eū et aliū qui eū super hoc nominauit vvarrā ­tum. Illud autem sciendum quod semper vic­tus, siue fuerit appellans siue appellatus in mi­sericordia domi [...]i Regis remanet propter violentam disseisinam. Preterea si appellans diem suū non fuerit prosequntus tunc quo­que plegii in misericordiā domini Regis in­cident. Simile quoque accidet circa personam alterius si se absentauerit ad diem statutum. Pena autem huiusinodi constitutionis est mi­sericordia domini Regis tantū. In recogniti­one autem ista potest cum effectu desiderare is qui nouam disseisinam probauit, vt precipi­atur viē quod catalla et fructus per preceptū [Page 109] domini Regis vel eius Iusti [...] ̄ interim arestatos faciat habere illi qui disseisinam probauit. In nulla autem recognitione alia mentio solet fieri per iudiciū curie de catallis vel de fructi­bus. Et nisi vicecomes de fructibus et de ca­tallis ei satisfacere proui [...]erit, tunc tale breue impetrabit is qui inde queritur

Cap. 39.

Rex vic̄ salutem. Precipio tibi quod iusticios N. ꝙ iuste et sine dilatione reddat R. catalla sua, vnde queritur quod [...] cepit iniuste et sine iudicio in libero tenemento suo in illa villa infra disseisinam quam ei inde fecit infra assisam meam, vnde ipse recuperauit seisinā corā Iustiē meis per recogū de noua disseisina, sicut rationabili­ter mōstrare poterit ꝙ ea habere debet ne amplius. &c. T. &c.

Cap. 1.

PLacita que simi­liter in curia pro­ponuntur, hacte­nus ex parte sunt expedita. De cri­minalibus, restat tractandum. Cū quis itaque de morte regis, vel seditione regni, vel exercitus, infamatur: aut certus apparet accusator ant non. Si nullus ap­pareat certus accusator sed fama solummodo publica accusat, tunc ab initio saluo accusa­tus attachiabitur, vel per plegios idoncos vel per carceris inclusionem. Deinde autem per multas et varias in quisitiones et interrogatio­nes coram lustiē faciendas, in quiretur rei ve­ritas, et id ex verisimilabus rerum in diciis, et coniecturis. Nunc pro eo, nunc contra eum [Page 110] qui accusatur, facienribus. Per legem appa­ren [...]em purgandus est, vel omnino ab impo­sito crimine absoluendus. Si vero per huius­modi legē super capitali crimine fuerit quis conuictus, ex regie dispensationis beneficio tam vite quam membrorum suorum eius pe­det iudicium, sicuti in ceteris placitis de felo­ni [...]. Apparente vero certo accusatore ab initi­o, idem attachiabitur per plegios si quos ha­buerit ꝙ placitūsuil prosequetur. Sī a [...]tē ple­gios nō habuerit, fidei sue religionis solet cō ­mitn sicut in placitis omnibus de felonia. So­let autem ih talibus fides sufficere, ne nimie districtionis securitas, alios terreat a consimi­li accusatione. Accepta autē ab accusa [...]ore se­curitate de placito prosequendo, tunc is quī accusatur vt prediximus per plegios saluos et securos solet attachiari, aut si plegios nō ha­buerit, in carcerem detrudi. In omnibus au­tē placitis de feloma solet accusatus per ple­gios dimitti, preterquam in placito de homi­cidio, vbi ad terrorem aliter statutum est. Deinde autem dies solet partibus pre­figi. Qua existente, essonia rite currune legittima ad vltimum autem accusatore [Page] proponente se vidisse, vel alio modo in curia probato certissime se sciuisse, ipsum accusatū machinatum fuisse vel aliquid fecisse in mor­tem Regis vel seditionem Regni vel ex­ercitus, vel consensisse, vel consilium dedisse vel autoritatem prestitasse, et hoc ipsum iux­ta considerationem curie diracionare parato, accusato quoque contra aduersus eundē per omnia in curia legittime negante, tunc per duellum solet placitum t [...]rminari. Et sciendū quod ex quo fuerit duellū in huiusmodi pla­citis vadiatum non potest alterutra partium verbis in ipsius vadii datione propositis, ali­quid adiicere vel diminuere vel aliquatenus a proposito declinare vel resilire, quin pro vic­to habeatur, et lege victi censea [...]ur. Nec alio modo nisi de licentia domim Regis vel eius Iustiē de c [...]tero poslūt sibi ad inuicē reconci­liari. Si vero appellator victus fuerit, in miseri­cordia domini Regis remanet, que qualis sit in precedentibus dictum est satis, que etiam incommoda et quam infamiam victus incur­rat, satis supradictū est. Si accusatus fuerit victus quale expectat iudicium, paulo ante dictū est rebus insuper et catallis suis omnibus consis­catis [Page 111] et heredibus suis imperpetuum exhere­dan dis, admittitur autem ad huiusmodi ac­cusationem quilibet liber homo maior infra etatem constitutus. si quem appellauerit at­tachiabitur is qui appellat vt supra expositum est. Rusticus quoque admittitur, mulier autē in nullo placito defelonia ad accusationē ad­mittitur, nisi in quibusdam exceptis casibus de quibus infra dicetur. Declinare autem po­t [...]st accusatus in huiusmodi placitis, per etatē et per mahemii iudiciū. Etas aurē talis debet esse, quod sit sexaginta annorū vel supra. Ma­hemiū autē esse dicitur, ossis cu [...]uslibet frac­tio, vel reste capitis per incisionem vel per ab­rasionem attenuatio. In taliautem casu, te­netur se purgare is qui accusatur per dei iudi­cium, scilicet per callidū ferrum vel per aquā pro diuersitate conditionis hominum, scilicet per ferrū callidum si fuerit homo liber, per aquam si fuerit rusticus.

Cap. 2.

Placitum de occultatione inuenti Thesauri frandulosa vbi certus apparet accusator, mo­do et ordine predictis solet tractari. Ob infa­miam. autem non solet iuxta legem terre ali­quis per legem apparentem se purgare licet [Page] aliter per assisam fieri possit. Nisi prius con­uictus fuerit vel cōfessus in curia aliquod ge­nus metalli in loco proposito in uenisse et re­cepisse. Si autem super hoc conuictus fuerit, presūptione contra eū faciente, tenebitur per legē apparetē se purgare, se nihil amplius ibi inuenisse vel recipisse, cetera vt prius.

Cap. 3.

De homicidio cum quis fuerit accusatus sub distinctione premissa, iudicium est ordinan­dum et procedendum. Sciendum tamen ꝙ in hoc placito non solet accusatus per plegios dimitti, nisi ex regie potestatis beneficio, duo autem sunt genera homicidii, vnum est quod dici ur niurdrum, quod nullo vidente nullo sciente clam perpetratur, preter solū interfec­torem et eius complices, ita ꝙ mox non asse­quatur clamor popularis iuxta assisam super hoc proditā In huiusmodi autē accusatione non admittitur aliquis nisi fuerit de consan­guinitate ipsius defūeti, et tunc ita ꝙ propin­quior stupiti remotiorē a diracionatione ex­cludat. Est et aliud hotr [...]eidiū ꝙ cōstat in ge­nerali vocabulo et dieitur simplex homicidiū In hoc etiamplacito nō admittitur aliquis ac­cusator ad probationē, nisifuerit mortuo cō ­sanguinitate [Page 112] cōiunctus, vel homagio vel donii­nio, ita vt de morte loquatur sub visus sui testimonio Preterea sciendum ꝙ in hoc pla­cito, mulier auditur accusans aliquē de mor­te viri sui si de visu loquatur.Magna car­ta. ca. 33 tol­lit appellum femine de omni morte preter mor­tem vin sui. Quia vna earo fuit vir et vxor. Et generaliter admissum est ꝙ mulier audiatur accusās aliquē de iniuria cor­pori suo inflicta sicut inferius dicetur. In elec­tione accusati erit, vel probationē ipsius muli­eris sustinere cō [...]ra se vel se per dei iudiciū ab imposito crimine purgare. Cōpellitur etiam quādoque rectatus de homicidio, legittimam subire purgationem, si turba sequente fuerit in fuga comprehensus, et hoc per [...]uratā patrie fuerit in curia legittime testatum.

Cap. 4.

Crimen incendii sub premissa forma et ge­nerali ordine procedit, tractatur, et termina­tur.

Cap. 5.

Crimen quoque Roberie sine specialibus in­tercur [...]entibus preteritur.

Cap. 6.

Raptus, crimen est ꝙ aliqua mulier imponit viro, que proponit se a viro oppressam in pa­ce domini Regis. Tenetur autem mulier que tale aliquid patitur, mox dum re [...]en [...] [Page] fucrit maleficium vicinam villam adire, et ibi iniuriam sibi illatam probis hominibus ostē ­dere et sanguinem si quis fuerit effusus et ve­stium seissiones, dehinc autem apud preposi­tum hundredi, idem faciat. Postea quoque in primo comitatu, id publice proponat. Deinde autem super hac qucrimonia facta, iudicium vt predictum est ordinabitur. Auditur itaque mulier in tali casu aliquem accusans, sicut et de qualibet alia iniuria corpori suo illata so­let audiri. Sciendum tamē quod in electione accusati erit in tali casu, vel onus purgationis subire, vel mulieris purgationem contra se sustinere. Preterea sciendum quod siquis in huiusmodi placito cōuictus fuerit, simili mo­do ac in predictis iuditiis de eo est iudicandū Non enim sufficit post iuditium, malefacto­rem ipsum corruptam illam velle ducere in vxorem. Sic enim frequenter contingeret, ser­uilis cōditionis homines generosissimas mu­lieres vnius pollutionis occasione perpetuo fedare, vel generosos homines per mulieres ignobiles fedari, et ita claram eorum paren­telam indecenter denigrari. Ante iudicium inde receptum est quod de licentia principis [Page 113] vel cius Iustiē cum parentum assensu, possūt muher accusans et accusatus beneficio eon [...] iugii sibi inuicem reconciliari.

Cap. 7.

Generale crimē falsi, plura sub se continet cri­mina specialia. Quēadmodmu de falsis carti [...] de falsis mēsuris, de falsa moneta, et alia simi­lia que talem falsitatem continent, super qua aliquis accusari debeat et conuictus condem­nari. Et horum omnium accusationis modus et ordo ex precedentibus satis elici potest. Il­lud tamen notando quod siquis conuictus fu­erit de carta falsa, distinguendum est vtrum fuerit carta Regi [...] an priuata. Quia si carta re­gia, tunc is qui super hoc cōuincitur condem­nandus est tanquam de crimine lese maiesta­tis. Si vero fuerit carta priuata, tūc cum cōuicto mitius agendum est. Sicut in ceteris minori­bus criminibus falsi in quorum iudic is. con­sistit reorum condemnatio, in membro­rum, solummodo amissione, pro regia tamē voluntate et principalis dispositionis benefi­cio sicut ab initio dictum est.

Cap. 8.

De furtis autem et aliis placitis que ad vicecomitē pertinent, quia secundum diuer­sas diuersorū comitatuum consuetudines tractari habent et terminari, ad pre­sens iuxta propositi mei exigen­tiam quod principalem so­lummodo attēdit cu­riam tractare non decuit.

Explicitus est Liber le­gum Anglie.